🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Câu Đố Dân Gian Việt Nam Ebooks Nhóm Zalo CÂU ĐỐ DÂN GIAN VIỆT NAM HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng PGS. TS. NGUYỄN THẾ KỶ Phó Chủ tịch Hội đồng TS. HOÀNG PHONG HÀ Thành viên TRẦN QUỐC DÂN TS. NGUYỄN ĐỨC TÀI TS. NGUYỄN AN TIÊM NGUYỄN VŨ THANH HẢO Thiên An ሺTuyển chọnሻ CÂU ĐỐ DÂN GIAN VIỆT NAM NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - SỰ THẬT HÀ NỘI ‐ 2015 NHÀ XUẤT BẢN VĂN HỌC 3 LỜI NHÀ XUẤT BẢN Câu đố dân gian Việt Nam là một thể loại văn học dân gian song hành cùng các thể loại văn học dân gian khác như ca dao, tục ngữ, truyện cười, truyện cổ tích..., góp phần tạo nên tính phong phú, đa dạng của văn học dân gian Việt Nam. Sinh động trong tưởng tượng, tinh tế trong quan sát, giản dị và ngộ nghĩnh trong cách thể hiện, câu đố chứa đựng rất nhiều vấn đề của đời sống xã hội. Đó là một trong những di sản quý giá của ông cha ta đã để lại trong kho tàng văn hóa dân tộc. Nhằm tiếp tục giữ gìn, bồi đắp và lưu truyền loại hình văn hóa dân gian độc đáo này, đồng thời góp phần vào việc thực hiện mục tiêu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thực hiện Đề án trang bị sách cho cơ sở xã, phường, thị trấn, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật phối hợp với Nhà xuất bản Văn học xuất bản cuốn sách Câu đố dân gian Việt Nam do Thiên An tuyển chọn. Những câu đố trong cuốn sách bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, được chia thành các chủ đề, gồm các câu đố về con người; về nhân vật lịch sử; về sự vật, hiện tượng tự nhiên; về động vật; thực vật; đồ vật. 5 Nét đặc trưng cơ bản nhất của các câu đố là tính trí tuệ, tính giáo dục và tính giải trí rất cao. Qua đó, chúng ta hiểu biết thêm về lịch sử, về nguồn gốc, bản chất của các sự vật, hiện tượng xung quanh, giúp nâng cao nhận thức của con người, nâng cao mối quan hệ mật thiết với môi trường tự nhiên, với thế giới đồ vật, với đồng ruộng, làng xóm... Có những câu đố, người đọc phải vận dụng rất nhiều vốn sống, vốn hiểu biết, trí tưởng tượng và khả năng liên tưởng của mình để nghĩ ra đáp án. Bên cạnh đó, thông qua những câu thơ rất thú vị, độc đáo, hóm hỉnh, dễ nhớ, tạo ấn tượng và sức hấp dẫn bằng cách sử dụng lối nói chệch, lối chơi chữ..., các câu đố cũng mang tính giải trí và thư giãn cao. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách với bạn đọc và rất mong nhận được sự góp ý quý báu của bạn đọc để cuốn sách được hoàn thiện và đầy đủ hơn ở lần xuất bản sau. Tháng 9 năm 2015 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - SỰ THẬT6 CÂU ĐỐ VỀ CON NGƯỜI ∙ Đố biết con gì: Sớm đi bốn chân Trưa đi hai chân Chiều đi ba chân Tối đi tám chân? (Con người) ∙ Trên trời có đám mây xanh Lưng thời có ngọc thủy tinh lùng liềng Dân gian núi trọc giữa miền Giang hà đá xếp, hai bên đồng bằng Là gì? (Khuôn mặt) ∙ Đường ngay thông thống Hai cống hai bên Trên hàng gương Dưới hàng lược Là gì? (Khuôn mặt) 7 ∙ Cái gò thây lẩy bảy cái lỗ cua Là gì? (Mặt người) ∙ Một mâm bốn giác Chẳng bác nào xơi Là gì? (Mặt người) ∙ Chẳng lợp mà thành mái Chẳng cấy mà mọc đều Già thì trắng phau phau Non thì đen kin kít Là gì? (Mái tóc) ∙ Nằm kề mà có thấy đâu Trời cao đất thấp sạch làu đều thông Là cái gì? (Cái trán) ∙ Con gì có đuôi, có lông Trẻ già trai gái đều cùng mang theo? (Con mắt) ∙ Hai khe nước chảy lưu ly Có nàng tiên nữ muốn đi mà không có đường Là gì? (Đôi mắt) 8 ∙ Bằng cái lá niệt Trông xiết cả trời Là gì? (Con mắt) ∙ Hai anh mà ở hai buồng Không ai hỏi đến ra tuồng cấm cung Đêm thời đóng cửa cấm trông Ngày thời mở cửa lại trông ra ngoài Là gì? (Hai con mắt) ∙ Hai cô nằm nghỉ hai phòng Ngày thì mở cửa ra trông Đêm thì đóng cửa lấp chông ra ngoài Là gì? (Đôi mắt) ∙ Đường ngay thông thống Hai cống hai bên Là gì? (Cái mũi) ∙ Trụi thùi lũi, trắng phau phau Vàng khè khè, đen thui thủi Trụi thùi lũi... Là gì? (Hàm răng) 9 ∙ Lưng cong vòng nguyệt, quyết chí đào đâm Đắng cay cũng chịu, mặn nồng cũng theo Là gì? (Đôi môi) ∙ Trên hang đá, dưới hang đá Giữa có con cá thờn bơn Là gì? (Cái miệng) ∙ Hang sâu đá chắn xung quanh Có con cá vẫy loanh quanh giữa dòng Là gì? (Cái miệng) ∙ Cả đời luống chịu gian nan Đi buôn mất vốn lại mang nợ nần Là gì? (Lỗ tai) ∙ Một cây mà có năm cành Dấp nước thì héo, để dành thì tươi Là gì? (Bàn tay) ∙ Một cây mà có năm cành Đốt dài đốt ngắn tươi xanh suốt đời Là gì? (Bàn tay) 10 ∙ Hai năm rõ mười Còn người còn của Là gì? (Hai bàn tay) ∙ Năm ông cùng ở một nhà Tình huynh nghĩa đệ vào ra thuận hòa Bốn ông tuổi đã lên ba Một ông đã già mới lại lên hai Là gì? (Năm ngón tay) ∙ Năm ông ngồi chung một bàn Ông lo việc nước, ông toan việc nhà Bốn ông tuổi mới lên ba Còn một ông già, tuổi chỉ lên hai! Là gì? (Năm ngón tay) ∙ Năm be mà để một hàng Năm nắp đậy lại đố chàng nậy ra Là gì? (Năm ngón tay) ∙ Một mẹ mà đẻ bốn con Con thời ba tuổi, mẹ còn có hai Là gì? (Ngón tay) 11 ∙ Có mười người thợ Làm đỡ mọi bề Là gì? (Mười ngón tay) ∙ Lưng trước, bụng sau Con mắt ở dưới, cái đầu ở trên Là gì? (Cái chân) ∙ Cái lưng đi trước, cái bụng đi sau Cái mắt cái đầu, cách nhau một thước Là gì? (Cái ống chân) ∙ Đi nằm, đứng nằm, ngồi nằm, nằm thì đứng Là gì? (Bàn chân) ∙ Bằng cái lá đa Đi xa về gần Là gì? (Bàn chân) ∙ Mắt gì cách gối hai gang Đem ra trình làng, chẳng biết chuyện chi12 Sinh ra cái giống dị kỳ Lưng nằm đằng trước, bụng thì phía sau? Là gì? (Mắt cá chân và bắp chân) ∙ Đầu cao hơn mắt một thước Lưng đằng trước, bụng đằng sau Đã chửa từ lâu mà không thấy đẻ Là gì? (Đầu gối, bắp chân, mắt cá chân) ∙ Ba ông ngồi lại một mâm Một ông có tóc, hai ông trọc đầu Là gì? (Cái đầu và hai đầu gối) ∙ Bằng trái cau Lau chau đi trước Là gì? (Ngón chân cái) ∙ Vừa bằng một thước Mà bước không qua Là gì? (Cái bóng người) 13 ∙ Trước mặt thì thấy Mà lấy không được Là gì? (Cái bóng người) ∙ Nắng ba năm ta không bỏ bạn Mưa một ngày bạn lại bỏ ta Là gì? (Cái bóng người) ∙ Sinh ra em trước em sau Để làm danh giá với nhau ở đời Nắng nôi một bước không rời Đến lúc mưa gió lại lơi nhau cùng Là gì? (Cái bóng người) ∙ Thiên cổ vạn kim Chặt không đứt, bỏ xuống nước không chìm Là gì? (Cái bóng người) ∙ Từ cổ chí kim Bỏ xuống nước không chìm Bỏ vô than không cháy Chặt không gãy, bẻ không đứt Là gì? (Cái bóng người) 14 ∙ Bằng một bước mà bước không qua Là gì? (Cái bóng người) ∙ Vật thì thấy, lấy không được Là gì? (Cái bóng người) 15 CÂU ĐỐ VỀ NHÂN VẬT LỊCH SỬ ∙ Đố ai nêu lá quốc kỳ Mê Linh đất cũ còn ghi muôn đời Yếm, khăn đội đá vá trời Giặc Tô mất vía rụng rời thoát thân? (Hai Bà Trưng) ∙ Ai người ra trận cưỡi voi Đánh tan Tô Định lên ngôi vua bà? (Hai Bà Trưng) ∙ Đố ai cũng khách thoa quần Đạp luồng sóng dữ đuổi quân giặc thù Cửu Chân nức tiếng ngàn thu Vì dân quyết phá ngục tù lầm than? (Bà Triệu) ∙ Vua nào mặt sắt đen sì? Vua nào trong thuở hàn vi ở chùa? (Vua Mai Hắc Đế và Vua Lý Thái Tổ) 16 ∙ Một phen quét sạch quân Đường Nổi danh Bố Cái Đại vương thuở nào Tiếc thay mệnh bạc tài cao Giang sơn đành phải rơi vào ngoại bang Là ai? (Phùng Hưng) ∙ Đố ai trên Bạch Đằng giang Làm cho cọc nhọn dọc ngang sáng ngời Phá quân Nam Hán tơi bời Gươm thần độc lập giữa trời vang lên? (Ngô Quyền) ∙ Vua nào thuở bé chăn trâu Trường Yên một ngọn cờ lau tập tành Sứ quân dẹp loạn phân tranh Dựng nền thống nhất sử xanh còn truyền? (Đinh Tiên Hoàng, tức Đinh Bộ Lĩnh) ∙ Đố ai nổi sóng sông Rừng Đã vui Hàm Tử lại mừng Chương Dương Vân Đồn cướp sạch binh cường Nội Bàng mai phục chặn đường giặc lui? (Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn) ∙ Ai vì nước bỏ thù nhà? Ai từng thắng trận Đống Đa vang lừng? (Trần Quốc Tuấn và Quang Trung) 17 ∙ Ngồi đan sọt ở bên đường Giáo đâm lính nạt coi thường không hay Hẳn còn suy nghĩ chi đây Tài kiêm văn võ người này là ai? (Phạm Ngũ Lão) ∙ Trạng nguyên nhanh trí ai bì Đã từng ứng đối khi đi sứ Tàu Một đời trong sạch trước sau Tiền vô chủ quyết vào chầu nộp kho Là ai? (Mạc Đĩnh Chi) ∙ Muốn cho nước mạnh dân giàu Tâu vua xin chém bảy đầu mọt dân Mũ cao áo rộng không cần Lui về ẩn chốn lâm sơn một mình Là ai? (Chu Văn An) ∙ Đố ai gian khó chẳng lùi Chí Linh mấy lượt nếm mùi đắng cay Mười năm Bình Định ra tay Thành Đông Quan, mất vía bầy Vương Thông? (Lê Lợi) ∙ Nam quan, bái biệt cha già Trở về, nợ nước thù nhà lo toan 18 Lam Sơn góp lưỡi gươm vàng Bình Ngô đại cáo, giang sơn thu về Là ai? (Nguyễn Trãi) ∙ Đố ai giải phóng Thăng Long Nửa đêm trừ tịch quyết lòng tiến binh Đống Đa, sông Nhị vươn mình Giặc Thanh vỡ mộng cường chinh tơi bời? (Quang Trung Nguyễn Huệ) ∙ Vì nhà, vì nước giao tranh Thanh gươm, yên ngựa, phá thành đốc quân Sa cơ nào quản tấm thân Mặc voi giày xéo, chết gần chồng con Là ai? (Bùi Thị Xuân) ∙ Phò vua trải đã ba triều Vào Nam, ra Bắc một điều tập trung Bị thương, thuốc giặc chẳng dùng Nhịn ăn tìm cái chết hùng mà vinh Là ai? (Nguyễn Tri Phương) ∙ Đố ai Yên Thế hùm thiêng Phất cờ khởi nghĩa ở cùng Lạng Giang 19 Khi mai phục, lúc trá hàng Làm quân cướp nước hoang mang điên đầu? (Hoàng Hoa Thám) ∙ Ai là lãnh tụ Văn Thân Vũ Quang tụ tập nghĩa quân thủa nào Khiến cho giặc Pháp mòn hao Mà không phá được chiến hào thô sơ? (Phan Đình Phùng) ∙ Đông du ai đã đưa người? Còn ai đập đá giữa trời trơ trơ? (Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh) ∙ Đố ai qua Nhật, sang Tàu Soạn thành huyết lệ Lưu Cầu tân thư Hô hào vận động Đông du Kết đoàn cùng với sĩ phu khắp miền? (Phan Bội Châu) ∙ Đố ai thư xã Nam Đồng Xương phơi Yên Bái, máu hồng Lâm Thao Ngọn cờ cách mạng nêu cao Thản nhiên tiếp nhận lưỡi dao vô hình? (Nguyễn Thái Học) 20 CÂU ĐỐ VỀ SỰ VẬT, HIỆN TƯỢNG TỰ NHIÊN ∙ Cây cao muôn trượng ngàn trung Mưa thì hoa héo, nắng ròng hoa tươi Là gì? (Mặt trời) ∙ Suốt đời đi một con đường Chẳng bao giờ đi ngược, ta thường biết tên Có khi nào thấy ban đêm Là gì? (Mặt trời) ∙ Vừa bằng nồi rang Cả làng phơi thóc Là gì? (Mặt trời) ∙ Nhật lai, nhật xuất Uy vũ năng khuất Là gì? (Mặt trời) 21 ∙ Quê em thì ở thôn Đông Em đi lấy chồng trên thượng thôn Tây Sáng chiều lên xuống hằng ngày Nhìn em ai cũng cau mày nhăn nheo Là gì? (Mặt trời) ∙ Tròn tròn như lá tía tô Đi biển đi hồ nó cũng đi theo Là gì? (Mặt trời, mặt trăng) ∙ Một mẹ sinh được hai con, trai gái vuông tròn Gái đẹp như tiên ai cũng muốn trông Trai xấu như quỷ chẳng ma nào nhìn Là gì? (Mặt trăng, mặt trời) ∙ Hai anh cùng ở một làng Thế mà mặt đỏ mặt vàng khác nhau Lững lờ đi trước về sau Hằng năm họa có gặp nhau đôi lần Là gì? (Mặt trời, mặt trăng) ∙ Ba mươi kiện mười lăm Tòa trên phân hắc bạch Là gì? (Mặt trăng) 22 ∙ Có ai mặt đẹp như hoa Từ bên nước Sở sang qua nước Tần Mười lăm, mười sáu thì về Từ ba mươi tuổi chớ hề vãng lai Là gì? (Mặt trăng) ∙ Lên một lên hai Còn đang bé nhỏ Lên ba lên bốn Mới tỏ ra người Lên chín lên mười Còn đang tươi tốt Hai mươi, hai mốt Mắc bệnh ốm hao Hai ông Thiên tào Định ba mươi chết Là gì? (Mặt trăng) ∙ Thuở bé em có hai sừng Đến tuổi nửa chừng mặt đẹp như hoa Ngoài hai mươi tuổi sắp già Rồi thì em lại mọc ra hai sừng Là gì? (Mặt trăng) 23 ∙ Thuở bé em có hai sừng Đến khi nửa chừng thì lớn bụng ra Đến năm ba mươi tuổi già Em nhớ lúc cũ lại ra hai sừng Là gì? (Mặt trăng) ∙ Mồng năm, mồng sáu cải tử hoàn sinh Rằm, mười sáu đang xinh Hai mươi, hai mốt ra tình đã hao Sổ Thiên tào ba mươi thì chết Là gì? (Mặt trăng) ∙ Trán em nở, mặt em tròn Người em vừa đẹp, vừa giòn, vừa xinh Trách em sao khéo vô tình Đêm đêm chỉ ngủ một mình trong cung Là gì? (Chị Hằng, tức mặt trăng) ∙ Mười bốn xuân qua Mặt hoa da phấn Đi đâu chẳng nhắn Chị cũng theo hoài Là gì? (Trăng rằm) 24 ∙ Thoạt đẻ thì mọc hai sừng Đến khi lưng chừng thì ễnh bụng ra Là gì? (Trăng đầu tháng và trăng giữa tháng) ∙ Thông thiên thông địa Thông hải thông hà Thông khắp mọi nhà Thông cả quốc gia Thông qua thế giới Là gì? (Ánh trăng) ∙ Một mẹ sinh được vạn con Rạng ngày chết hết chỉ còn một cha Mặt mẹ như hương như hoa Mặt cha nhăn nhó chẳng ma mô nhìn Là gì? (Sao, mặt trăng, mặt trời) ∙ Bằng cái đĩa, xỉa xuống ao Ba mai chín cuốc mà đào không lên Là gì? (Bóng mặt trăng, mặt trời) ∙ Vừa bằng cái vung, vùng xuống ao, Đào chẳng thấy, lấy chẳng được Là gì? (Bóng mặt trăng, mặt trời) 25 ∙ Không sơn mà đỏ, không gõ mà kêu, không khều mà rụng Là gì? (Mặt trời, sấm và mưa) ∙ Khắp miền thiên hạ, bát vạn thứ hoa Mưa xuân thì héo, nắng già thì tươi Là gì? (Các ngôi sao) ∙ Hằng hà sa số Khi có khi không Là gì? (Các ngôi sao) ∙ Một đàn cò trắng bay cao Đêm thì lao xao, ngày thời trốn mất Là gì? (Các ngôi sao) ∙ Có ông mà chẳng có bà Có cửa không nhà sinh đặng hai con Tháng ngày nặng với nước non Khi lên khi xuống mỏi mòn tấm thân Là gì? (Trời, biển) 26 ∙ Có cửa mà không có nhà Đến ngày mà đẻ con ra mới tài Là gì? (Biển) ∙ Trông ra thăm thẳm lại mênh mông Chẳng có một người lại bảo đông Đứng mái lầu tây nhìn mãi mãi Xa xa chỉ thấy đám mù không Là gì? (Biển Đông) ∙ Không có bụng mà có lòng Không có chồng mà lại có con Là gì? (Sông) ∙ Có con mà không có cha Có cửa mà không có nhà Đến ngày con lớn mẹ đà chết đi Là gì? (Con nước, cửa sông) ∙ Không ai đắp mà cao Không ai đào mà sâu Không ai trêu mà khóc Không ai chọc mà đui Là gì? (Núi, biển, mưa, tối) 27 ∙ Cái gì trong trắng nhẹ nhàng Chọc qua giàn lá, chẳng làm lá rung Là gì? (Tia nắng) ∙ Sinh là liền, tử đi liền Sinh ra các xã các miền đều trông Sinh ra chú không, o1 không Sinh ra một nó, co vòng cái thân Là gì? (Cầu vồng) ∙ Xanh xanh, đỏ đỏ, vàng vàng Bắc cầu thiên lý nằm ngang giữa đồng Là gì? (Cầu vồng) ∙ Cây cao ngun ngút Lộp độp tàu tiêu Anh đỏ chị nhiêu Ra khỏi cửa lều Nón tơi che kỹ Là gì? (Mưa) ∙ Quê cha thì ở trên trời Quê mẹ dưới đất xuống chơi phàm trần ____________ 1. O: cô (tiếng địa phương của miền Trung).28 Đường đi không ngại mỏi chân Mùa hè thì ú, mùa xuân thì gầy Là gì? (Mưa) ∙ Bằng cái kim, chìm xuống ao Đào không thấy, lấy không được Là gì? (Hạt mưa) ∙ Bằng hạt mó tró, mó không cùng Nung không cháy, xáy không ra Là không bể, kể không hết Là gì? (Hạt mưa) ∙ Cây cao ngàn trượng, lá rụng tứ tung Nấu thì được, nướng thì không Là gì? (Hạt mưa) ∙ Hạt gieo tới tấp Rải đều khắp ruộng đồng Nhưng hạt gieo chẳng nảy mầm Để bao hạt khác mừng thầm mọc xanh Là gì? (Hạt mưa) ∙ Không có chân, không có tay mà hay mở cửa Là gì? (Gió) 29 ∙ Cát đâu ai bốc tung trời Sóng sông ai vỗ, cây đồi ai rung Là gì? (Gió) ∙ Khi trắng bạch, khi đen sì Khi vàng khi đỏ, khi thì thấp cao Gặp cơn gió thổi ào ào Kéo nhau trốn chạy khác nào ngựa truy Là gì? (Mây) ∙ Ba ngang ba phết đánh chết người ta Quan không dám tra, làng không dám xử Là gì? (Sấm sét) ∙ Cái gì bao phủ khắp nơi Không mùi không sắc mà ai cũng cần? (Không khí) ∙ Chặt không đứt, bứt không rời Phơi thời chẳng rao, chụm thời cháy đâu Là gì? (Nước) 30 ∙ Con chi hình rất lạ chi Không chân mà đứng, muốn đi không dò Là gì? (Con nước) ∙ Đục rồi cất, cất rồi đục Là gì? (Cục đất) ∙ Lẫm liệt uy phong Mây hồng che phủ Bao nhiêu thú dữ đều phải phục tùng Là gì? (Quả núi) ∙ Sừng sững mà đứng giữa trời Trời xô không đổ, trời mời không đi Là gì? (Quả núi) ∙ Cây cao ngàn trượng Nấu thì sống, nung thì chín Là gì? (Núi đá vôi) ∙ Xung quanh là nước mênh mông Tự nhiên ở giữa nhô lên một hòn 31 Dạng hình giống núi giống non Không gọi non, núi, đố hòn gì đây? (Hòn đảo) ∙ Bằng con bò, nằm co giữa ruộng Là gì? (Cái cồn) ∙ Đá bên đá, nước chảy ra Rì rào róc rách khúc ca nhạc rừng Gọi sông, gọi suối: xin đừng! Đố các bạn, đố em cưng, gọi gì? (Khe nước) ∙ Mùa gì nảy lộc đơm hoa Giọt mưa rơi nhẹ như là bay nghiêng? Mùa gì sấm chớp chung chiêng Nóng nung như bắc bếp kiềng giữa sân? Mùa gì trăng rọi mây vần Bầu trời biêng biếc trong ngần tiếng chim? Mùa gì cái rét ngọt êm Ù ù gió rét như kim châm vào? (Xuân, hạ, thu, đông) ∙ Một cột mười hai đường xà Ba trăm sáu mươi lỗ đục gọi là cái chi? (Một năm, mười hai tháng, ba trăm sáu mươi ngày) 32 ∙ Hai bảy mười bốn thường mà Đố anh hai bảy mười ba là gì? (Năm nhuận tháng bảy) ∙ Ba mươi con nhốt một lồng Mười con có mồng, hai mươi không chi Là gì? (Một tháng) 33 CÂU ĐỐ VỀ ĐỘNG VẬT ∙ Đi ngồi, đứng ngồi, nằm ngồi Là con gì? (Loài cóc, nhái) ∙ Con gì cứ mải táp ruồi? (Con cóc, con ếch) ∙ Mình đen mặc áo da sồi Nghe trời chuyển động thì ngồi kêu van Là con gì? (Con cóc) ∙ Vô sổ bộ, chiếm điền địa Ngộ phong ba, ra mở nước Bị thủy hỏa biến hóa vô cùng Là con gì? (Con ếch) ∙ Hai chân đứng Hai chân quỳ Cái bụng chì ì 34 Cấm nói con cóc Là con gì? (Con ếch) ∙ Phồm phộp như cái bàn tay1 Ban đêm thì có, ban ngày thì không Dưới bụng thì trắng như bông Trên lưng nhẵn thín không lông đen sì Là con gì? (Con ếch) ∙ Đương thuở hòa bình thì ẩn mặt Gặp cơn phong vũ mới ra đời Tiếng vang rừng rậm oai kinh cọp Mình nép ao sâu mắt nhỏ trời Ăn tuyết nằm sương công chẳng quản Bởi lòng vì nước mới ra chơi Là con gì? (Con ếch) ∙ Bằng quả chuối sứ Gọi cả xứ bằng anh Là con gì? (Con ễnh ương) ____________ 1. Câu này còn có dị bản là: “Hùm hụp như cái bàn tay”. 35 ∙ Chị kia xách nón đi đâu Tôi đi kiếm thuốc lo âu cho chồng Là con gì? (Con ễnh ương) ∙ Anh về Châu Đốc, Nam Vang Cho xin nhắn lại, em khoan lấy chồng! Là con gì? (Con nhái lặn) ∙ Trong hang trong hốc Lốc nhốc bò ra Quan đi lại, dân đi qua Chẳng ai dám bắt Là con gì? (Con rắn) ∙ Con chi không chân mà leo rú Con chi không vú mà nuôi con? (Con rắn và con gà) ∙ Có chân mà chẳng có tay Có hai con mắt ăn mày dương gian Là con gì? (Con gà) ∙ Mình vàng mặc áo cánh tiên Ngày năm bảy vợ, nằm đêm kêu trời Là con gì? (Con gà trống) 36 ∙ Mình vàng mặc áo cánh tiên Nửa đêm thức dậy nổi cổ lên kêu làng Là con gì? (Con gà trống) ∙ Yêu em suốt cả ban ngày Đêm nằm thì chịu đắng cay một mình Trách ai lòng dạ bạc tình Thấu tới thiên đình ngửa cổ mà kêu Là con gì? (Con gà trống) ∙ Chân đạp miền thanh địa Đầu đội mũ bình thiên Mình thì bận áo mã tiên Ban ngày đôi ba vợ, tối nằm riêng kêu trời Là con gì? (Con gà trống) ∙ Đầu rồng, đuôi phượng, cánh tiên Ngày năm ba vợ, tối ngủ riêng một mình Là con gì? (Con gà trống) ∙ Trên đầu đội mũ lưu quy Áo mặc trăm lớp như sư vào chùa Có đôi gậy trúc lơ phơ 37 Dao găm cầm lấy giắt vô trong mình Ngày thì lơ lửng giang đình Có đôi o con gái hữu tình nguyệt hoa Là con gì? (Con gà trống) ∙ Trên đầu đội sắc vua ban Dưới thời yếm thắm, tua vàng xum xuê Thần linh đã gọi thì về Ngồi trên mâm ngọc, gươm kề sau lưng Là con gì? (Con gà trống) ∙ Yểu điệu thục nữ, quân tử hảo cầu Lấy nhau được ba bốn ngày Đến khi vợ đẻ cho ngay giường mùng Vợ đẻ cho vợ cấm cung Trông ra ngoài ngõ kêu liền “răng ca” Ra ngoài bỡn vợ người ta Vợ nhà nghe thấy chạy ra kêu trời Là con gì? (Gà mái và gà trống) ∙ Mẹ đi trước đánh bồng, đánh bạt Con đi sau vừa hát, vừa reo Là con gì? (Gà mẹ và đàn gà con) 38 ∙ Đã sinh ra kiếp người lùn Lại còn ghẻ lạnh với con sinh thành Gan lỳ đứng trước lôi đình Múc bao nước giội đầu mình bằng không Là con gì? (Con vịt) ∙ Dầm son hai má dầm son Chơi sông chơi lạch chơi hòn cù lao Là con gì? (Con vịt xiêm) ∙ Thân em nửa chuột nửa chim Ngày treo chân ngủ, tối tìm mồi bay Trời cho tai mắt giỏi thay Tối đen tối mịt cứ bay vù vù Là con gì? (Con dơi) ∙ Con gì vỗ cánh bay lanh Không đẻ trứng lại đẻ thành con ngay? (Con dơi) ∙ Con gì kêu giống chuột kêu Ngày treo chân ngủ tối chiều mới ra Chập chờn bay bổng bay la Vợt đầy túi muỗi để mà nuôi thân Là con gì? (Con dơi muỗi) 39 ∙ Vừa bằng quả mướp, ăn cướp cả làng Là con gì? (Con chuột) ∙ Sinh ra cái kiếp lần hồi Sinh ra trai gái mới ra đời đã có râu Đứa thời vô cửa nhà giàu Đứa nam, đứa bắc, đứa hầu đông tây Là con gì? (Con chuột) ∙ Bốn anh cùng ở một nhà Cùng sinh một giống, cùng ra một hình Một anh thi đỗ cống sinh Một anh quỷ quái như tinh trong nhà Một anh thì xấu nết na Một anh ăn vụng cả nhà đều ghen Là con gì? (Bốn con chuột: chuột cống, chuột nhắt, chuột chù, chuột đồng) ∙ Vùi mình trong ngục tối đen Kẻ gian tới trước ta bèn chụp ngay Là con gì? (Con mèo) ∙ Đi đâu mấy tháng không màng Nghèo hèn không phụ, giàu sang không màng Là con gì? (Con chó) 40 ∙ Khen ai dạ sáng như đèn Tối trời như mực biết bạn quen mà mừng Là con gì? (Con chó) ∙ Nghe gọi mà chẳng thấy ơi Cong lưng mà chạy một hơi tới nhà Là con gì? (Con chó) ∙ Đầu làng đánh trống Cuối làng phất cờ Trống đánh đến mô Cờ phất đến đó Là con gì? (Con chó) ∙ Đứng thì thấp, ngồi thì cao Là con gì? (Con chó) ∙ Không có cây mà có trái có hoa Rễ mọc tứ phía lá ra cạnh sườn Là con gì? (Con lợn) ∙ Người gầy guộc, mồm chao vao Không biết duyên nợ làm sao 41 Lấy phải thằng chồng nhỏ Là con gì? (Con lợn nái) ∙ Hơn đời tốt bộ mày râu Trong làng sừng sỏ dễ hầu kém ai Tính quen dâu Bộc ăn chơi Dâm ô để một tiếng cười về sau Là con gì? (Con dê) ∙ Tôi hay trèo núi cheo leo Sừng tôi nhọn hoắt, cong veo trên đầu Chưa già tôi đã có râu Chiều về bỏm bẻm nhai trầu khoan thai Tôi viên thuốc tễ rất tài Viên xong tôi vứt ở ngoài đường đê Là con gì? (Con dê) ∙ Bốn cột một kèo Cheo leo hũ nước mắm Là con gì? (Con trâu đực) ∙ Bốn ông đập đất, một ông phất cờ Một ông vơ cỏ, một ông bỏ phân Là con gì? (Con trâu) 42 ∙ Bốn ông rinh một hòn đá Một ông thợ cả đi trước dẫn đường Một ông thành hoàng đi sau quét dọn Là con gì? (Con trâu) ∙ Bốn cây cột đình Hai đinh nhọn hoắt Hai cái lúc lắc Một cái tòng teng Trùng trục da đen Lại ưa đầm vũng Là con gì? (Con trâu) ∙ Bốn cột một kèo Có lọ mắm treo Mèo bò không tới Là con gì? (Con bò) ∙ Một lòng khuya sớm chuyên nghề Trách người vô nghĩa lại chê ngu đần Là con gì? (Con bò) ∙ Kè kè sách cắp trong lòng Mà mang tiếng dốt lạ lùng hay chưa 43 Yếm dài khoác bộ tiểu thư Làm ăn chẳng quản sớm trưa nhọc nhằn Là con gì? (Con bò) ∙ Giúp người trải mấy nghìn thu Sao người lại bảo ta ngu vô cùng Sách ta mang luôn trong lòng Sao ta lại dốt lạ lùng lắm thay Của ta ta mang xưa nay Sao người lại bảo của ngay đàn bà Là con gì? (Con bò đực) ∙ Đầu làng đánh trống ra rả Cuối làng có mã bông lau Chạy cho mau, chạy cho mau Đưa người quân tử đến nơi đâu thì tùy Là con gì? (Con ngựa) ∙ Chẩm chầm châm bốn dầm bơi cạn Bản bàn ban hai bức mành treo Trước cửa tiền quân reo ra rả Sau cửa hậu có ngọn cờ treo Là con gì? (Con ngựa) 44 ∙ Khi đi cưa ngọn Khi về cũng cưa ngọn Là con gì? (Con ngựa) ∙ Cha ở La Mã, mẹ ở Hoa Lư Cụ đạo không phải cụ đạo Thầy tu không phải thầy tu Suốt đời không sinh dục Là con gì? (Con la) ∙ Bốn cột tứ trụ Người ngự lên trên Gươm bạc hai bên Chầu vua thượng đế Là con gì? (Con voi) ∙ Bốn người giẫm đất, một người phất cờ Hai người lẳng lơ, hai người quạt mát Là con gì? (Con voi) ∙ Đường đường tướng mạo Lẫm lẫm uy phong Đáng vì chúa tể một vùng Sao lại thẹn thùng học thói nữ nhi Xuân thu ba chục đang thì 45 Những phường trâu ngựa sá gì lưỡi gươm Là con gì? (Con hổ) ∙ Vừa bằng con bò, nằm co giữa cổng, cả tổng không dám đi Là con gì? (Con hùm) ∙ Râu hùm, mắt điện, tóc mây Rõ ràng con mẹ, con thầy chẳng ngoa Dọc ngang trăm trận xông pha Sơn lâm đất chuyển, bình sa cát lầm Là con gì? (Con sư tử) ∙ Hai cành cây khô Mọc trên đỉnh núi Muốn hái làm củi Cố sức trèo lên Nó nhảy như tên Đuổi theo không kịp Là con gì? (Con hươu) ∙ Áo vắn giữ chẳng đặng dài Thương người xa xứ lạc loài tới đây Là con gì? (Con khỉ) 46 ∙ Vừa bằng lá tre, le the mặt nước Là con gì? (Con đỉa) ∙ Thân em như miếng cao su Ở ăn tâm huyết bò trâu với người Dù cho đất cạn nước vơi Ao khô hồ kiệt mà đời vẫn yên Là con gì? (Con đỉa) ∙ Bằng que lim khi chìm khi nổi Bằng quả ổi khi nổi khi chìm Là con gì? (Con đỉa và con ốc) ∙ Mình đồng da sắt Hai con mắt trên lưng Cái chân giữa bụng Là con gì? (Con ốc sên) ∙ Vừa bằng hột lạc Trong nạc ngoài xương Là con gì? (Con ốc) ∙ Khi đi mang cửa nhà đi Khi về đóng cửa tứ vi mà nằm Là con gì? (Con ốc) 47 ∙ Đi thời mở cửa, về thời đóng cửa Là con gì? (Con ốc) ∙ Mình tròn trùng trục Một khúc kỳ lân Chết đến bản thân hãy còn chèo hát Là con gì? (Con ốc) ∙ Mồm bò, không phải mồm bò Lại phải mồm bò Là con gì? (Con ốc) ∙ Trai thanh tân vui thú giang hà Sao anh trẻ mãi không già hỡi anh Là con gì? (Con trai) ∙ Làm trai đã đáng nên trai Sông sâu không quản lối dài không lo Một mình vui thú giang hồ Vợ thì không dạm, các cô đứng nhìn Là con gì? (Con trai) 48 ∙ Không chân không tay Không đầu không mắt Áo giáp một cặp Che kín toàn thân Là con gì? (Con sò, con hến) ∙ Chân vịt thịt gà Da trâu đầu rắn Biết cắn mà không biết kêu Là con gì? (Con ba ba) ∙ Trên lợp ngói, dưới trổ hoa Một thằng ló cổ ra Bốn thằng rung rinh chạy Là con gì? (Con rùa) ∙ Con gì ti tỉ tì ti Người đi dưới nước, bóng đi trên trần? (Con rươi) ∙ Khi điểu, khi ngư, cư tại thủy Cấu mọc vi sào thực nhục hương Là con gì? (Con cà cuống) 49 ∙ Mình dài nho nhỏ Tay chân không có Suốt ngày lê la Làm đất tơi ra Cho cây chóng tốt Là con gì? (Con giun) ∙ Vừa bằng ngón tay Thay lay những thịt Thin thít những lông Đời cha đời ông Ai cười cũng không dám mó Là con gì? (Con sâu róm) ∙ Mình bằng lá sảy Mười bảy cọc chèo Là con gì? (Con rết) ∙ Người đen khăn trắng bận vai Quần xăn đầu gối không ai tài bằng Là con gì? (Con quạ khoang) ∙ Mình mặc áo đoạn thâm Cổ quàng khăn nhiễu trắng Hễ mở miệng ra, ai cũng muốn mắng Là con gì? (Con quạ khoang) 50 ∙ Ở xa tưởng là mèo Lại gần hóa ra chim Ban ngày ngủ lim dim Ban đêm đi lùng chuột Là con gì? (Con cú mèo) ∙ Con gì mở miệng khóc tu, Ăn chay mãn kiếp cũng tu không thành Là con gì? (Con tu hú) ∙ Cà sa nép cánh thiền môn Đẻ con rồi lại gửi con cho người Quanh năm vắng tiếng im hơi Đến hè mở miệng rằng tôi ở chùa Là con gì? (Con tu hú) ∙ Dưới âm ti vừa đi vừa khóc Là con gì? (Con dế) ∙ Con gì cánh mỏng, đuôi dài Lúc bay lúc đậu cánh thời đều giương? (Con chuồn chuồn) 51 ∙ Thân dài cánh mỏng như là Thế gian ai cũng gọi ra hai lần Tìm nơi quân tử gửi thân Biết đâu là tổ nó gần hay xa Là con gì? (Con chuồn chuồn) ∙ Dưới âm phủ, đội mũ mà lên Là con gì? (Con bọ hung) ∙ Mong sao cho chúa tôi hoang Để tôi mắc võng nghênh ngang khắp nhà Là con gì? (Con nhện) ∙ Eo lưng mà thắt cổ bồng Mang bị hạt cải chạy rông khắp nhà Là con gì? (Con nhện) ∙ Mong sao cho chúa tôi giàu Để tôi lấy mỡ, lấy dầu tôi ăn Là con gì? (Con gián) ∙ Khi nhỏ loài cá Lớn hóa loài chim Quen thói ăn đêm 52 Như thằng kẻ trộm Là con gì? (Con muỗi) ∙ Chiều chiều ra dạo chơi vườn hạnh Tối lại vo ve áp má đào Ghẹo kẻ anh hùng cơn thức nhấp Trêu người thiếu nữ lúc chiêm bao Là con gì? (Con muỗi) ∙ Chẳng phải anh hùng, cũng không hào kiệt Chẳng Tây, Tàu về, trong nước sinh ra Qua sơn, qua hải, qua hà Lầu son, phủ tía vào ra chơi bời Tiếng ta mà đã tới nơi Quan dân cũng phải giơ tay vẫy chào Là con gì? (Con muỗi) ∙ Anh hùng bé, anh hùng khôn Sáng rạng ngày ra tới cửa công môn Miếng ngon, vật lạ cũng đến mồm Trai lành, gái tốt cũng được hôn Là con gì? (Con ruồi) 53 ∙ Bằng hạt đỗ, ăn giỗ cả làng Là con gì? (Con ruồi) ∙ Con chi đánh thắng ông vua Nhưng mà nó lại đánh thua thầy chùa? (Con chấy) ∙ Lục túc, hắc bì Học thời không đi Mà đỗ đầu thiên hạ Là con gì? (Con chấy) ∙ Khi xưa ở huyện Hoang Toàng Ở xã Bạch Bố, ở làng Bạch Y Ngày thì thủ thỉ, thù thì Tối thì rủ rỉ, rù rì ra ăn Là con gì? (Con rận) ∙ Sáu chân mà lại nhọn đầu Ở phố Hàng Vải nhuộm màu Hàng Da Khi xưa nó chính đàn bà Ta mà bắt được nó là đàn ông Là con gì? (Con rận) 54 ∙ Tiểu đẩu, lục túc, đại khúc vô y Năng ẩm huyết, bất năng ẩm tửu Là con gì? (Con rận) ∙ Mình bằng hạt gạo Mỏ bằng hạt kê Hỏi đi đâu về? Đi làm thợ mộc Là con gì? (Con mọt) ∙ Mình vàng lại mặc áo vàng Giã ơn lòng chàng cho tắm ao sen Đến khi quân tử vớt lên Mình tròn trùng trục, áo em cởi rồi Là con gì? (Con nhộng) ∙ Mặc thì nổi, cởi áo thì chìm Là con gì? (Con nhộng) ∙ Trẻ thì lo ngủ Già thì lo nghĩ không ăn Là con gì? (Con tằm) 55 ∙ Xây thành, đắp lũy trên non Ăn hoa, ăn trái nuôi con tháng ngày Gặp cơn lửa đốt khói vây Mẹ than thân mẹ con rày chết oan Là con gì? (Con ong) ∙ Vừa bằng hạt thóc Mà bọc dạ quang Khắp xóm khắp làng Đâu đâu cũng có Là con gì? (Con đom đóm) ∙ Con gì hạt quýt biết bay Đi đêm mang đuốc, ban ngày thì không? (Con đom đóm) ∙ Thân em bé nhỏ tí ti Em có tí lửa lập lòe sáng ghê Trẻ em chẳng đứa nào chê Chúng bắt em về bỏ lọ mà chơi Là con gì? (Con đom đóm) ∙ Cầu cao, ván yếu, gió rung Anh qua chẳng đặng, cậy cùng có em Là con gì? (Chim lão nhược) 56 ∙ Thương chồng mang gối thẳng dông Mẹ kêu mặc mẹ, thương chồng em theo Là con gì? (Chim bạc má) ∙ Chân đen, mình trắng Đứng nắng giữa đồng Là con gì? (Con cò) ∙ Cổ cao cao, cẳng cao cao Chân đen, cánh trắng ra vào đồng xanh Cảnh quê thêm đẹp bức tranh Sao đành chịu tiếng ma lanh nhử mồi Là con gì? (Con cò) ∙ Ghe bầu chìm tại biển Đông Cái mui nó mất, cái công nó còn Là con gì? (Con còng) ∙ Càng to càng nhỏ Là con gì? (Con cua) ∙ Tám sào chống cạn Hai nạng chống xiên 57 Con mắt láo liên Cái đầu không có Là con gì? (Con cua) ∙ Tám thằng dân vần cục đá tảng Hai ông xã xách nạng chạy theo Là con gì? (Con cua) ∙ Một ông chứa đám, tám ông đang cai Rước hòn đá mài về chùa Hương Tích1 Là con gì? (Con cua) ∙ Hai gươm, tám giáo Mặc áo da bò Thập thò cửa lỗ Là con gì? (Con cua) ∙ Lù lù một cái xe tăng Hai bên xếp hàng: hai đội tám quân Dọc ngang tiến thoái như thần Xông vào chín nước, chín lần gạch tan Là con gì? (Con cua) ____________ 1. Câu này còn có dị bản là: “Lưng đeo đá mài, chân đi khủng khiểng”. 58 ∙ Đã có mai xanh lại yếm vàng Ba quân khiêng kiệu, kiệu nghênh ngang Xin theo ông Khổng về Đông Lỗ Học thói Bàn Canh nấu chín Thang Là con gì? (Con cua đồng) ∙ Lạ lùng là lạ lùng thay Nằm ngủ ban ngày để lạ lùng ra. Lạ lùng có mỏ dề ra Câu lơn câu tiện có nhà ngói xanh. Lạ lùng có bức mành mành, Câu lơn câu tiện có anh lái thuyền Là con gì? (Con cua) ∙ Đầu khóm trúc, lưng khúc rồng Sinh bạch, tử hồng Xuân, hạ, thu, đông bốn mùa có cả Là con gì? (Con tôm) ∙ Quê nó ở biển Đông Nay ta đưa vào đồng Nó ấp trứng trong miệng Nó nuôi con trong mồm 59 Bữa ăn có nó ngon cơm Đố ai biết nó là con hay vật gì? (Cá rô phi) ∙ Không phải lưỡi câu mà có ngạnh Chẳng bị ai đánh cũng bẹp đầu Còn nhỏ đã mọc đôi râu Tháng ngày ở chốn đầm sâu vẫy vùng Là con gì? (Con cá trê) ∙ Khi điểu, khi ngư, cư tại thủy Phấn mục hương sào thực mục hương Là con gì? (Con cá đuối) ∙ Hai tay mang gói thẳng xông Má kêu mặc má, theo chồng cứ theo Là con gì? (Con cá bạc má) ∙ Gươm vàng hai lưỡi gươm vàng Thác thì chịu thác, chứ buông nàng không buông Là con gì? (Con sam) ∙ Chặt không đứt Bứt không rời 60 Phơi không khô Chụm không cháy Là con gì? (Con sam) ∙ Cho hay duyên nợ bởi trời Vợ chồng âu yếm chẳng rời nhau ra Là con gì? (Con sam) 61 CÂU ĐỐ VỀ THỰC VẬT ∙ Áo đơn áo kép, đứng nép bờ ao Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Không bào mà nhẵn Là gì? (Thân cây chuối) ∙ Cây không bào mà trơn Bông không sơn mà đỏ. Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Nhà giàu có mấy chiếc tàu Con ở dưới đất, mẹ sanh trên đầu. Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Cây bằng cột nhà Lá bằng cánh phản Là cây gì? (Cây chuối) 62 ∙ Sừng sững mà đứng giữa trời Mặc ba áo kép, mặc mười áo đơn Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Chị em ai nấy đừng cười Thân em ở góa chín, mười mặt con Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Mẹ không chồng nuôi con dưới gót Con nhờ ơn mẹ bóng mát tàn che Đến khi vui thú thuyền bè Con ơi ở lại, mẹ về quê hương Là cây gì? (Cây chuối) ∙ Cây bung xung, lá bung xoe Mùa đông ấp trứng, mùa hè nở con Là cây gì? (Cây cau) ∙ Mình rồng, đuôi phụng le te Mùa đông ấp trứng, mùa hè nở con Là cây gì? (Cây cau) ∙ Đội trời đạp đất ở đời Lưng đeo đai bạc cho người trông mong 63 Trên đầu tàn quạt thong dong Có người tài tử phải lòng lại ôm Gió nam cho lẫn gió nồm Tha hồ thiên hạ, chán mồm thì thôi Là cây gì? (Cây cau) ∙ Cây minh kinh, lá minh kinh Có bầy chim sẻ tụng kinh trên chùa Là cây gì? (Cây cau) ∙ Có cây mà chẳng có cành Có quả để dành mà cúng tổ tiên Là cây gì? (Cây cau) Không uốn mà ngay Là gì? (Thân cây cau) ∙ Trai thanh tân mang trăm hòn đạn Gái mỹ miều mặc vạn yếm xanh Là cây gì? (Cây cau và cây trầu không) ∙ Cây chi không trái không hoa Quan yêu, dân chuộng gọi là cây chi? (Cây trầu không) 64 ∙ Mặc áo sồi, ngồi trong bụi Là gì? (Măng tre) ∙ Sinh ra từ một gốc Tên bỗng chốc thành hai Non: mang tên tuổi nhỏ Già: sẽ làm chông gai Là gì? (Măng và tre) ∙ Trai mặc áo, lão cởi trần Ra việc xã dân, bắt lão mần (làm) trước Là gì? (Măng và tre) ∙ Bé thì áo trắng áo vàng Lớn lên cởi áo phơi làn da xanh Bé thì thịt xé thây phanh Lớn lên chết chém đố anh thứ gì? (Măng và tre) ∙ Con đóng khố, bố cởi truồng Là cây gì? (Măng và tre) ∙ Trong trắng, ngoài xanh Đóng đanh từng khúc Là cây gì? (Cây tre) 65 ∙ Buổi xuân xanh người chuộng, kẻ yêu Càng cao danh vọng, càng nhiều gian nan Lòng không dạ đói lang thang Thương người quân tử hai hàng chong chong Là cây gì? (Cây tre) ∙ Cây to, lá nhỏ chiền chiền Non ăn, già bán lấy tiền mà tiêu Là cây gì? (Cây tre) ∙ Bố mẹ sinh ra vốn dáng trường Thân em nhiều mắt lại nhiều xương Suốt đời nhắm mắt, thây đời bước Đến phút lâm chung mắt mở gườm Là gì? (Cây tre) ∙ Sinh con rồi mới sinh cha Sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông Là cây gì? (Cây tre) ∙ Vốn xưa tôi nhọn như sừng Lớn lên cởi áo đang lành quăng đi Thân cao cao ngất lạ kỳ Màu da xanh lẻo, mắt thì gớm ghê 66 Đến khi khôn lớn thành nghề Từ già chí trẻ tứ bề yêu tôi Là cây gì? (Cây tre) ∙ Thần thần bút bút linh linh Thiên văn địa lý tung hoành khắp nơi Tứ thời đứng dậy chống trời Già rồi thác xuống cho người làm ăn Là cây gì? (Cây tre) ∙ Học thì giỏi không đi thi Ức tình với bạn ra đi ở chùa Là cây gì? (Cây thông) ∙ Tán xòe một khoảng sân trường Mùa hè nắng lửa vẫn thường xanh tươi Chắt chiu hạt nắng của trời Mùa đông lá thắp lửa ngời rực sân Là cây gì? (Cây bàng) ∙ Cây tùm lum, lá loa toa Trái tù và, hoa râm bụt Là cây gì? (Cây phượng) 67 ∙ Cây gì đông héo, hè tươi Hoa làm chong chóng giữa trời đuổi nhau. Mối mọt quen thói đục vào Gặp ngay chất đắng, buồn rầu nhả ra? (Cây xoan) ∙ Cây lèo tèo dễ trèo, khó ăn Là cây gì? (Cây xoan) ∙ Nữ thời công hạnh dung ngôn, Xuất giá theo chồng phụng sự mẹ cha Là cây gì? (Cây dâu) ∙ Thiếp cam đứng bãi đứng đồng Mang tiếng có chồng mà chịu tiếng oan Trách ai đưa thiếp về làng Con nít hàng đàn đến xúm nhau ăn Là cây gì? (Cây dâu) ∙ Mẹ trọc đầu, con gai góc Là cây gì? (Cây mít) ∙ Mẹ gai góc, con trọc đầu Là cây gì? (Cây bưởi) 68 ∙ Mẹ trọc đầu, con cũng trọc đầu Là cây gì? (Cây đu đủ) ∙ Làm người ăn chơi chẳng thiếu Tay bỏ ra yểu điệu Mình trăm ngấn nẫn nà Sinh con sinh cháu bò ra tứ bề Là cây gì? (Cây đu đủ) ∙ Mẹ xanh đẻ con bánh độn Là cây gì? (Cây khế) ∙ Không hoa có quả mới kỳ Có hoa có quả cây gì lạ không? (Cây sung) ∙ Cây lòe xòe Lá lòe xòe Có thằng què Nằm ở giữa Là cây gì? (Cây dứa) ∙ Sừng sững mà đứng góc hồ Ai đem người ngọc tới ra cho 69 Người tố liễu mặc quần tố liễu Cổ liêm chi đeo hột tầm tơi Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Thiên bao lao, địa bao lao Giếng không đào làm sao có nước Cá không ở được là tại làm sao? Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Cây cao một trượng Có vũng nước trong Chim chóc trong vùng Không sao uống được Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Thân em lơ lửng giữa lưng trời Gió mát chiều chiều đủng đỉnh chơi Thân này lắm lúc đau vì nước Xác nọ còn mong giúp việc đời Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Đời cha ăn mặn Đời con khát nước Là cây gì? (Cây dừa) 70 ∙ Cây cao cái giếng cũng trong Cái kiến không lọt, con ong không vào Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Cây cao vòi vọi, có đọi nước đầu Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Cha mẹ có tóc, để con trọc đầu Cha mẹ sống lâu, để con chết chém Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Một cột nhà mà chín mười kèo Chồng thì không có mà đeo cả đùm Là cây gì? (Cây dừa) ∙ Thân ta không mẹ không cha Vốn không họ hàng, ở nhà người dưng Là cây gì? (Cây chùm gửi) ∙ Rừng than không đất cắm dùi Kiếm nơi nương tựa nhờ trời hứng sương Là cây gì? (Cây chùm gửi) 71 ∙ Chặt đầu nối nghiệp tổ tiên Ép mỡ lấy dầu, xương thịt bỏ đi Là cây gì? (Cây mía) ∙ Đầu rồng, đuôi phượng, ống tơ Lấy đầu rồng nối nghiệp tổ tông Vắt nước cứu bàn dân thiên hạ Là cây gì? (Cây mía) ∙ Cây bằng cán rựa Lá bằng đòn xóc Là cây gì? (Cây mía) ∙ Tên tuổi thì ở trên trời Xương thây hài cốt phơi nơi bờ rào Là cây gì? (Cây xương rồng) ∙ Có cây không lá hoa vàng Nở ra ba cạnh thiếp hỏi chàng cây chi? (Cây xương rồng) ∙ Sanh ở đất, danh ở trời Thịt da không có, sống đời cổ kim Là cây gì? (Cây xương rồng) 72 ∙ Danh tôi vốn ở trên trời Sinh ra cái cốt ở nơi dương trần Là cây gì? (Cây xương rồng) ∙ Con ai trắng tựa như ngà Đem ra mà tắm giữa sông giang hà Tắm rồi phải cởi áo ra Mình trắng như ngà, đầu đội nón xanh Là cây gì? (Cây giá) ∙ Mình xanh mặc áo cũng xanh Rủ nhau đi tắm chung quanh giang hà Tắm rồi lại cởi áo ra Mình trắng như ngà, đầu đội mũ xanh Là gì? (Giá đỗ xanh) ∙ Người thì một tấc Da trắng như ngà Đội mũ hồng hoa Chân đi có một Là gì? (Giá đậu đỏ) ∙ Cây chi mà thấp la đà Lắm hoa lắm quả đố là cây chi? (Cây cà) 73 ∙ Mình như cái mối bùng binh Quả bằng cái nồi đình, thân tựa ngón tay Là cây gì? (Câu bầu) ∙ Cây lăn tăn, lá liu tiu Ăn vỏ, bỏ hột Là cây gì? (Cây mướp đắng) ∙ Cây xanh xanh, lá cũng xanh xanh Nở bông hoa trắng cho xinh lòng chàng Quả ăn nóng ruột nóng gan Châu lệ hai hàng con mắt đỏ hoe Là cây gì? (Cây ớt) ∙ Không trồng mà mọc Là cây gì? (Cây ớt) ∙ Cây dài trăm thước Lá rậm rì rì Sinh đông, tử hè Trái hồng, hoa trắng Là cây gì? (Cây gấc) 74 ∙ Thân tôi ở giá ngàn năm Chồng con không có, bạn bè cũng không Là cây gì? (Cây lẻ bạn) ∙ Nước non thiếp gửi lại chàng Thiếp xin cái khố ra đàng che thân Là cây gì? (Cây bần) ∙ Trên đèn treo tỏ rạng Dưới giáo đóng hàng chầu Chẳng giàu có gì đâu Mà canh giờ nghiêm ngặt Là cây gì? (Cây bần) ∙ Ông lục ổng lội ngang sông Cái đầu ổng ướt, cái mình ổng khô Là cây gì? (Cây lục bình) ∙ Chân chẳng đến đất Cật chẳng đến trời Lửng lơ mặt nước, ai đời không ăn mà đẻ Là cây gì? (Cây bèo) 75 ∙ Sừng sững mà đứng giữa đồng Chân tay chẳng có lại bồng đứa con Là cây gì? (Cây ngô) ∙ Có cây mà chẳng có cành Có hai thằng bé dập dềnh đôi bên Là cây gì? (Cây ngô) ∙ Cây gì nho nhỏ Hạt nó nuôi người Chín vàng nơi nơi Dân làng đi hái? (Cây lúa) ∙ Cây lăn tăn dễ ăn khó trèo Là cây gì? (Cây lúa) ∙ Cây lắt tắt, lá liu tiu Dễ ăn mà khó trèo Đưa khoèo ra mà ngoặc Là cây gì? (Cây lúa) ∙ Lên một thiếp hãy còn son Lên hai thắt đáy lưng tròn bằng vung76 Lên ba thiếp đã có chồng Đến ngày lên bốn trong lòng thụ thai Lên năm đẻ thằng con trai Đến ngày lên sáu đã hai đời chồng Lên bảy thì lấy quận công Đến ngày lên tám lại lộn chồng lấy vua Là cây gì? (Cây lúa) ∙ Eo lưng mà thắt cổ bồng Buộc lưng cho chặt với sông đại hà Là gì? (Bó mạ) ∙ Chặt trốc buộc hông Bỏ xuống sông vẫn sống Là gì? (Bó mạ) ∙ Vừa bằng thằng bé lên ba Thắt lưng con cón chạy ra ngoài đồng Là gì? (Bó mạ) ∙ Chúng em ơn chị ơn bà Nhanh tay cởi trói tuổi em già lại xuân Cho cả phần đất giữ chân 77 Chúng em tươi tốt toàn dân no lòng Là gì? (Bó mạ) ∙ Giồng một năm, nhằm một tháng Bán một ngày, còn bao nhiêu đổ đi tất Là cây gì? (Cây lá móng) ∙ Đầu thì đội nước Đuôi thì ở thượng thiên Mang năm cánh trắng là mồm Nằm trong chậu nước, êm đềm chơi xuân Là cây gì? (Cây thủy tiên) ∙ Cây lum tum, lá loe toe Mùa đông ấp lại, mùa hè nở ra Là cây gì? (Cây sen) ∙ Vốn xưa ta ở thủy tề Ngày nay ta bỏ ta về dương gian Ngày sau hoa nở nhị tàn Thời ta lại bỏ dương gian ta về Là cây gì? (Cây sen) 78