🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cấp Cứu Ban Đầu Ebooks Nhóm Zalo CẤP CỨU BAN ĐẦU HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢNHéi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thμnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o BQYTE CAP CIRJ BAN DAU � NHA XUAT BAN NHA XUAT BAN CHINH TR! QUOC GIA - Sl)THAT y HQC HA NQI - 2012 ChØ ®¹o biªn so¹n Vô Khoa häc vμ §μo t¹o, Bé Y tÕ Chñ biªn ThS. NguyÔn M¹nh Dòng Nh÷ng ng−êi biªn so¹n ThS. NguyÔn M¹nh Dòng CN§D. Tèng VÜnh Phó Tham gia tæ chøc b¶n th¶o ThS. PhÝ V¨n Th©m CN. §oμn ThÞ NhuËn ThS. PhÝ NguyÖt Thanh CHó DÉN CñA NHμ XUÊT B¶N Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, nh»m phôc vô viÖc båi d−ìng c¸n bé y tÕ, c¸n bé ®iÒu d−ìng c¬ së biÕt c¸ch cÊp cøu, ch¨m sãc ban ®Çu cho ng−êi gÆp n¹n, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp cïng Nhμ xuÊt b¶n Y häc xuÊt b¶n cuèn s¸ch CÊp cøu ban ®Çu. Cuèn s¸ch trang bÞ cho c¸n bé y tÕ c¬ së nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, hÖ thèng vÒ cÊp cøu ng−êi gÆp n¹n, víi néi dung khoa häc, cËp nhËt c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt hiÖn ®¹i phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam. ViÖc biªn so¹n cuèn s¸ch khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña b¹n ®äc, ®Æc biÖt lμ c¸c c¸n bé y tÕ, ®iÒu d−ìng viªn. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2012 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 5 6 Bμi 1 Tæ chøc cÊp cøu hμng lo¹t 1. C¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc ®¬n vÞ cÊp cøu 1.1. Ng−êi cøu * Sè l−îng ng−êi cÊp cøu: - Tïy thuéc vμo quy m« s¶n xuÊt, sè l−îng ng−êi lao ®éng, nh×n chung mçi ®¬n vÞ lao ®éng, s¶n xuÊt ph¶i tæ chøc mét tæ cÊp cøu. - Mçi ph©n x−ëng s¶n xuÊt hoÆc tæ lao ®éng t−¬ng ®−¬ng ph¶i tæ chøc mét tæ cÊp cøu theo quy ®Þnh: + D−íi 50 ng−êi lao ®éng ph¶i cã Ýt nhÊt 2 cÊp cøu viªn. + Tõ 50-100 ng−êi lao ®éng ph¶i cã 4 cÊp cøu viªn. + Tõ 101-200 ng−êi lao ®éng ph¶i cã 8 cÊp cøu viªn. + Tõ 201-300 ng−êi lao ®éng ph¶i cã 12 cÊp cøu viªn. + Trªn 300 ng−êi lao ®éng ph¶i cã Ýt nhÊt 15 cÊp cøu viªn. 7 - Trong tr−êng hîp tæ chøc lao ®éng theo ca th× mçi ca lμm viÖc còng ph¶i cã ®ñ sè ng−êi cÊp cøu theo quy ®Þnh trªn. - Cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng ng−êi cÊp cøu. Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i cã b¶ng th«ng b¸o ghi tªn vμ n¬i lμm viÖc cña ng−êi cÊp cøu, ®Æt ë n¬i dÔ nhËn thÊy t¹i n¬i lμm viÖc, nÕu cã tõ ba ng−êi trë lªn ph¶i cã ng−êi phô tr¸ch (tæ tr−ëng). * Tiªu chuÈn lùa chän ng−êi cÊp cøu: Ng−êi sö dông lao ®éng cÇn tuyÓn thªm hoÆc lùa chän nh÷ng ng−êi thÝch hîp ®Ó ®−a ®i ®μo t¹o vÒ cÊp cøu ban ®Çu. Nh÷ng ng−êi cÊp cøu ban ®Çu ph¶i cã ®ñ c¸c ®øc tÝnh sau: - CÈn thËn vμ cã tr¸ch nhiÖm; - B×nh tÜnh trong tr−êng hîp khÈn cÊp; - Cã thÓ ngõng vμ rêi ngay c«ng viÖc ®Ó cÊp cøu; - Cã søc kháe tèt, nhanh nhÑn. Ng−êi cÊp cøu ph¶i ®−îc huÊn luyÖn ph−¬ng ph¸p cÊp cøu: mét ng−êi ®−îc xem lμ ®· ®−îc ®μo t¹o nÕu ®· häc qua mét líp vÒ cÊp cøu, sau khãa häc, häc viªn ph¶i ®−îc cÊp chøng chØ khi v−ît qua c¸c kú kiÓm tra lý thuyÕt vμ thùc hμnh. * Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi cÊp cøu: - ChÞu tr¸ch nhiÖm trong c¸c tr−êng hîp cã tai n¹n. Ng−êi cÊp cøu ®ãng gãp mét vai trß hÕt søc 8 quan träng trong cÊp cøu ban ®Çu, ®Æc biÖt trong cÊp cøu hμng lo¹t. Khi cã ng−êi bÞ th−¬ng, ng−êi cÊp cøu cÇn ph¶i: + §¸nh gi¸ ®−îc sù viÖc x¶y ra mμ kh«ng g©y nguy hiÓm cho tÝnh m¹ng b¶n th©n. + Ph¸t hiÖn nh÷ng ng−êi bÞ th−¬ng. + Thùc hiÖn viÖc ®iÒu trÞ cÊp cøu ngay lËp tøc tïy theo tõng lo¹i th−¬ng tÝch. Ph¶i lu«n nhí r»ng mét ng−êi bÞ th−¬ng cã thÓ cã nhiÒu vÕt th−¬ng vμ cã thÓ cã nhiÒu ng−êi cÇn ®−îc ch¨m sãc, cÊp cøu ngay trong mét thêi ®iÓm (cÊp cøu hμng lo¹t). + Ngay lËp tøc s¾p xÕp ®Ó ®−a ng−êi bÞ th−¬ng tíi c¬ së y tÕ, bÖnh viÖn hoÆc vÒ nhμ tïy theo møc ®é nÆng, nhÑ cña vÕt th−¬ng. Khi chuyÓn n¹n nh©n vμo viÖn ph¶i cã ng−êi ®i cïng ®Ó theo dâi t×nh tr¹ng n¹n nh©n vμ s½n sμng cÊp cøu khi cÇn thiÕt. - Cung cÊp th«ng tin cho y tÕ vÒ vô tai n¹n vμ nh÷ng cÊp cøu ®· lμm ®èi víi n¹n nh©n. Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi cÊp cøu t¹i chç chØ kÕt thóc khi nh÷ng ng−êi bÞ th−¬ng ®· ®−îc chuyÓn tíi c¬ së y tÕ hoÆc ng−êi ch¨m sãc thÝch hîp. - L−u tr÷ hå s¬: ng−êi cÊp cøu cÇn ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ vμ l−u gi÷ c¸c hå s¬ cÊp cøu theo ®óng quy ®Þnh cña Bé Y tÕ. 9 - Tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n c¸c ph−¬ng tiÖn cÊp cøu t¹i chç: ng−êi cÊp cøu ban ®Çu cã tr¸ch nhiÖm ph¶i b¶o qu¶n tói, dông cô cÊp cøu vμ b¶o ®¶m cã ®Çy ®ñ ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt (®Þnh kú kiÓm tra vμ bæ sung ®Çy ®ñ dông cô). 1.2. Thuèc vµ dông cô cÊp cøu - ThiÕt kÕ tói thuèc cÊp cøu: c¸c tói thuèc cÊp cøu nªn lμm b»ng chÊt liÖu bÒn ch¾c vμ cã thÓ x¸ch, ®em ®Õn n¬i x¶y ra tai n¹n, tói ph¶i ®−îc d¸n nh·n vμ dÔ nhËn biÕt. - VÞ trÝ ®Æt tói thuèc cÊp cøu: nªn ®Æt tói thuèc ë n¬i dÔ thÊy vμ dÔ lÊy. NÕu c¬ së cã ®«ng ng−êi th× nªn cung cÊp mét sè l−îng tói ®ñ lín thÝch hîp ®Ó tiÖn lîi cho viÖc cÊp cøu khi cÇn thiÕt. Th«ng b¸o cho ng−êi lao ®éng biÕt vÞ trÝ ®Æt tói thuèc vμ dông cô cÊp cøu. - C¸c dông cô cÊp cøu: tói cÊp cøu kh«ng chØ cã thuèc, mμ nã cßn ph¶i bao gåm c¸c trang thiÕt bÞ, dông cô cÇn thiÕt kh¸c ®Ó cÊp cøu n¹n nh©n khi cã c¸c t×nh huèng cÊp cøu x¶y ra. C¸c tói thuèc vμ dông cô cÊp cøu ph¶i ®−îc kiÓm tra th−êng xuyªn ®Ó b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c c¬ sè thuèc, dông cô cÇn thiÕt theo quy ®Þnh. - C¸c trang thiÕt bÞ tèi thiÓu cña mét tói cÊp cøu gåm cã: 10 TT Sè l−îng C¸c trang bÞ Tói A (25 c«ng nh©n) Tói B (50 c«ng nh©n) Tói C (150 c«ng nh©n) 1 B¨ng dÝnh (cuén) 2 2 4 2 B¨ng cuén nhá 5x200cm 2 4 6 3 B¨ng cuén trung b×nh 10x200cm 2 4 6 4 B¨ng cuén to 15x200cm 1 2 4 5 G¹c thÊm n−íc: mçi gãi 10 miÕng 1 2 4 6 B«ng hót n−íc 9 gãi 5 7 10 7 B¨ng tam gi¸c 4 4 6 8 Gar« cao su cì 6x100cm 2 2 4 9 Gar« cao su cì 4x100cm 2 2 4 10 KÐo 1 1 1 11 Kim b¨ng (c¸i) 4 4 6 12 G¨ng tay dïng mét lÇn (®«i) 2 2 4 13 MÆt n¹ phßng ®éc thÝch hîp 1 1 2 14 N−íc v« khuÈn hoÆc dung dÞch n−íc muèi 0,9% trong c¸c b×nh chøa dïng mét lÇn kÝch th−íc 100ml (chØ ë n¬i kh«ng cã n−íc m¸y) 1 3 6 15 NÑp c¸nh tay (bé) 1 1 1 16 NÑp c¼ng tay (bé) 1 1 1 17 NÑp ®ïi (bé) 1 1 2 18 NÑp c¼ng ch©n (bé) 1 1 2 19 Thuèc s¸t trïng (lä) 1 1 2 20 Ph¸c ®å cÊp cøu 1 1 1 - Sè l−îng tói cÊp cøu: sè l−îng tói cÊp cøu hoÆc sè thïng ®ùng dông cô cÊp cøu cÇn thiÕt phô thuéc vμo c¸ch s¾p xÕp t¹i c¬ së vμ sè l−îng ng−êi lao ®éng. 11 Nªn cã Ýt nhÊt mét tói hoÆc mét thïng ®ùng dông cô cÊp cøu ë mçi tÇng nhμ, tæng sè c¸c lo¹i tói cÊp cøu phô thuéc theo sè l−îng ng−êi lao ®éng. Sè l−îng ng−êi lao ®éng Sè l−îng vμ lo¹i tói cÊp cøu > 25 ng−êi Ýt nhÊt mét tói lo¹i A 50 ng−êi Ýt nhÊt mét tói lo¹i B 100 ng−êi Ýt nhÊt mét tói lo¹i C 1.3. Phßng cÊp cøu (n¬i cÊp cøu) - ThiÕt kÕ: theo quy ®Þnh c¬ së s¶n xuÊt cã trªn 500 ng−êi lao ®éng ph¶i cã mét phßng cÊp cøu, phßng cÊp cøu ®−îc thiÕt kÕ ®ñ réng ®Ó cã thÓ kª ®−îc mét chiÕc gi−êng vμ cã kho¶ng trèng ®Ó ®i l¹i dÔ dμng, cã ®Ìn chiÕu s¸ng, cã biÓn b¸o (ghi tªn) ®Ó dÔ nhËn biÕt. Trong phßng ®−îc trang bÞ mét sè ph−¬ng tiÖn, dông cô ®Ó phôc vô c«ng t¸c cÊp cøu. - VÞ trÝ: phßng cÊp cøu nªn ®−îc bè trÝ cã n¬i vÖ sinh riªng hoÆc gÇn nhμ vÖ sinh c«ng céng, gÇn cÇu thang, gÇn ®−êng ®i réng ®Ó xe cÊp cøu vμo vμ ra ®−îc. §iÒu quan träng lμ phßng cÊp cøu ph¶i ®−îc bè trÝ gÇn n¬i lμm viÖc cña ng−êi lao ®éng. - C¸c trang thiÕt bÞ cña phßng cÊp cøu: bån röa ®ñ n−íc s¹ch, xμ phßng, bμn ch¶i, giÊy lau, sμn b»ng ph¼ng. B¨ng v« khuÈn vμ dông cô kh¸c ®Ó xö lý vÕt th−¬ng. Ph¸c ®å cÊp cøu, c¸ng th−¬ng, nÑp c¸nh tay, c¼ng tay, ®ïi, c¼ng ch©n, nhiÖt kÕ. Gi−êng, gèi, ch¨n, tñ ®ùng dông cô cÊp cøu, quÇn ¸o s¹ch dïng cho ng−êi cÊp cøu, thïng chøa r¸c th¶i, ghÕ ngåi,… 12 2. BiÖn ph¸p cÊp cøu * Môc ®Ých cÊp cøu: CÊp cøu ng−êi bÞ n¹n ngay sau khi x¶y ra tai n¹n, cßn gäi lμ cÊp cøu ban ®Çu, lμ kh©u quan träng nhÊt trong c«ng t¸c cÊp cøu håi søc. CÊp cøu ban ®Çu lμ thùc hiÖn t¹i chç mét sè ®éng t¸c c¬ b¶n nh»m môc ®Ých: - Duy tr× hoÆc thay thÕ t¹m thêi c¸c chøc n¨ng sèng bÞ tæn th−¬ng hoÆc h¹n chÕ bëi c¸c t− thÕ kh«ng tèt do tai n¹n g©y ra, trong khi chê ®îi kÝp cÊp cøu chuyªn khoa ®Õn hoÆc trong khi vËn chuyÓn n¹n nh©n. - Mau chãng h¹n chÕ hoÆc lμm ngõng sù ph¸t triÓn cña bÖnh tËt hoÆc tai n¹n ngay tõ nh÷ng phót ®Çu nh−: cÇm m¸u, gar« (trong tr−êng hîp r¾n ®éc c¾n). - H¹n chÕ, gi¶m bít sù ®au ®ín qu¸ møc cña bÖnh nh©n do tai n¹n hoÆc bÖnh tËt g©y ra. Gi¶m bít ®au ®ín cßn cã t¸c dông phßng ngõa biÕn chøng sèc cã thÓ dÉn tíi tö vong. * Nguyªn t¾c cÊp cøu: CÊp cøu ban ®Çu ®«i khi rÊt phøc t¹p nÕu n¹n nh©n bÞ ngõng tim, ngõng thë. Trong nhiÒu tr−êng hîp, cÊp cøu ban ®Çu chØ cÇn vμi ®éng t¸c ®¬n gi¶n, lμm ®óng kü thuËt lμ ®· cã thÓ cøu sèng n¹n nh©n. CÊp cøu ban ®Çu ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c sau: - Lo¹i bá nguyªn nh©n g©y tai n¹n. 13 + §iÖn giËt: c¾t nguån ®iÖn (t¸ch rêi ng−êi bÞ n¹n ra khái nguyªn nh©n g©y n¹n). + Vïi lÊp: ®μo bíi ®−a n¹n nh©n ra khái n¬i vïi lÊp. + §uèi n−íc: vít n¹n nh©n lªn bê. + Báng: t¸ch n¹n nh©n ra khái nguyªn nh©n g©y báng. - Xö trÝ cÊp cøu theo tr×nh tù (tãm t¾t theo S¬ ®å 1.1). + §Æt n¹n nh©n ë t− thÕ ®óng, thÝch hîp tïy theo nguyªn nh©n vμ t×nh tr¹ng cña n¹n nh©n (th«ng th−êng n»m ngöa, ®Çu thÊp, nghiªng vÒ mét bªn). + Duy tr× sù sèng cho n¹n nh©n b»ng c¸c biÖn ph¸p: khai th«ng ®−êng thë, dÉn l−u d·i nhít, hót ®êm d·i, mãc häng lÊy dÞ vËt. H« hÊp nh©n t¹o b»ng tay hoÆc b»ng dông cô (bãp bãng), thæi ng¹t (miÖng - miÖng). Håi søc tuÇn hoμn: Ðp tim ngoμi lång ngùc nÕu ngõng tim. Ng¨n ngõa t×nh tr¹ng nÆng thªm: cÇm m¸u, chèng sèc, b¨ng vÕt th−¬ng, bÊt ®éng g·y x−¬ng,... + Gióp cho n¹n nh©n b×nh phôc: ®éng viªn, an ñi n¹n nh©n, t×m mäi c¸ch ®Ó lμm gi¶m sù ®au ®ín, h¹n chÕ di chuyÓn n¹n nh©n, chèng nãng hoÆc ñ Êm cho n¹n nh©n. + VËn chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së cÊp cøu, ®iÒu trÞ thùc thô: s¾p xÕp, ph©n lo¹i vμ ®−a n¹n nh©n ®Õn c¬ së y tÕ, bÖnh viÖn gÇn nhÊt ®Ó ®−îc ®iÒu trÞ hoÆc vÒ nhμ tïy theo t×nh tr¹ng vμ møc ®é nÆng, 14 nhÑ cña vÕt th−¬ng, vËn chuyÓn n¹n nh©n trong t− thÕ thÝch hîp. S¬ ®å 1.1. Xö trÝ cÊp cøu theo tr×nh tù cßn tØnh? Cã - Ch¨m sãc vÕt th−¬ng. N¹n nh©n vÉn - Gäi cÊp cøu. Kh«ng N¹n nh©n cßn duy tr× ®−îc nhÞp thë? N¹n nh©n thë Cã Cãkhß khÌ Kh«ng Lµm th«ng tho¸ng ®−êng thë cho n¹n nh©n Kh«ng - Ch÷a trÞ vÕt th−¬ng nÆng tr−íc. - §Æt n¹n nh©n ë t− thÕ dÔ håi søc. - Gäi cøu th−¬ng. Tim m¹ch n¹n nh©n cßn ®Ëp? Kh«ng Cã - H« hÊp b»ng miÖng cho n¹n nh©n 10 lÇn. - Gäi 115 cho xe cøu th−¬ng ®Õn. - TiÕp tôc h« hÊp b»ng miÖng cho n¹n nh©n ®Õn khi cøu th−¬ng ®Õn. - Gäi 115 cho xe cøu th−¬ng ®Õn. - H« hÊp nh©n t¹o b»ng miÖng vµ sèc ngùc cho n¹n nh©n ®Õn khi cøu th−¬ng ®Õn. 3. C¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng th−¬ng vong hµng lo¹t T¹i n¬i lμm viÖc cã nguy c¬ cao vÒ th−¬ng vong hμng lo¹t, ng−êi qu¶n lý cÇn ph¶i chuÈn bÞ mét sè ®iÒu kiÖn vμ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó s½n sμng tæ chøc cÊp cøu ng−êi bÞ n¹n, ®Æc biÖt trong tr−êng hîp cã nhiÒu ng−êi cïng bÞ n¹n mét lóc. - N¬i an toμn ®ñ réng vμ chuÈn bÞ s½n c¸c trang bÞ nh−: c¸ng, xe c¸ng, xe ®Èy, chiÕu,... ®Ó lμm n¬i cÊp cøu ng−êi bÞ n¹n víi sè l−îng lín. 15 - CÇn ph¶i cã c¸c b¶ng h−íng dÉn ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng n¬i cã sö dông c¸c hãa chÊt, trang thiÕt bÞ, dông cô cã nguy c¬ g©y nªn tai n¹n cho ng−êi sö dông: + Khi sö dông hãa chÊt cã nguy c¬ g©y th−¬ng vong hμng lo¹t, t¹i n¬i lμm viÖc cÇn cã b¶ng viÕt c¸c h−íng dÉn, c¸ch xö trÝ ®èi víi ng−êi lao ®éng bÞ th−¬ng do c¸c lo¹i hãa chÊt ®ã ®Ó mäi ng−êi biÕt khi cã tai n¹n x¶y ra. + §èi víi tr−êng hîp cã nguy c¬ bÞ ng¹t thë do h¬i, khÝ ®éc, ng−êi cÊp cøu ph¶i sö dông mÆt n¹ phßng ®éc, khi ch¹y vμo n¬i ph¸t sinh ra khÝ ®éc th× ph¶i ch¹y theo chiÒu giã. NÕu kh«ng cã mÆt n¹ th× ph¶i dïng kh¨n −ít, v¶i −ít bÞt kÝn miÖng, mòi. + NÕu sö dông mét hãa chÊt cã chÊt ®èi kh¸ng vÝ dô: amylnitrat ®èi kh¸ng víi cyamid th× nªn cã chÊt ®èi kh¸ng ë trong tói cÊp cøu, nªn viÕt râ rμng c¸c h−íng dÉn vÒ c¸ch sö dông chÊt ®èi kh¸ng ®ã. - Cã ®Çy ®ñ quÇn ¸o vμ trang bÞ b¶o hé: + Cung cÊp quÇn ¸o vμ trang bÞ b¶o hé ë n¬i cã kh¶ n¨ng ng−êi cÊp cøu cÇn b¶o vÖ ®Ó tr¸nh bÞ th−¬ng trong khi ®ang tiÕn hμnh cÊp cøu, nªn cÊt gi÷ ë n¬i thÝch hîp, kiÓm tra th−êng xuyªn quÇn ¸o vμ trang bÞ b¶o hé ®Ó b¶o ®¶m lu«n ë ®iÒu kiÖn tèt. + §Ó tr¸nh c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng m¸u nh−: viªm gan B, HIV,... ph¶i ®eo g¨ng tay 16 sö dông mét lÇn khi ph¶i tiÕp xóc víi m¸u, dÞch cña n¹n nh©n. - Lμm s¹ch m«i tr−êng: + Ng−êi cÊp cøu ph¶i röa tay hoÆc t¾m röa b»ng xμ phßng cμng sím cμng tèt sau khi cÊp cøu ng−êi bÞ n¹n. + TÈy röa c¸c vÕt m¸u (nÕu cã) trªn bÒ mÆt trang thiÕt bÞ, dông cô hoÆc ®å dïng, sμn nhμ cÊp cøu b»ng c¸c lo¹i hãa chÊt khö khuÈn, tÈy uÕ c¸c dông cô ®· sö dông b»ng hãa chÊt khö khuÈn, sau ®ã cä röa b»ng n−íc xμ phßng, röa l¹i b»ng n−íc s¹ch, lau kh« råi tiÖt khuÈn theo ®óng quy tr×nh. - L−u gi÷ c¸c hå s¬: l−u gi÷ hå s¬ cÊp cøu theo biÓu mÉu quy ®Þnh. Hå s¬ cÊp cøu ban ®Çu KÕt Ngμy th¸ng n¨m STT Hä tªn n¹n nh©n Ngμy giê bÞ tai n¹n Ngμy/giê cÊp cøu T×nh tr¹ng n¹n nh©n, th−¬ng tÝch Tai n¹n do g× Ph−¬ng ph¸p cÊp cøu Thêi gian nghØ viÖc qu¶ gi¸m ®Þnh % mÊt søc lao ®éng 17 Bμi 2 Ph©n lo¹i vμ chän läc ng−êi bÞ n¹n HiÖn nay nguy c¬ x¶y ra th−¬ng vong hμng lo¹t ®ang cã tÝnh chÊt ngμy cμng cao víi quy m« lín. Nhê tiÕn bé trong khoa häc - kü thuËt vμ c«ng nghÖ, nh÷ng vò khÝ giÕt ng−êi hμng lo¹t nh−: vò khÝ nguyªn tö, vò khÝ ho¸ häc, vò khÝ sinh häc,... ®· ®−îc sö dông g©y nªn sù th−¬ng vong hμng lo¹t. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi quy m« lín, cuéc sèng sinh ho¹t nhén nhÞp, c¨ng th¼ng còng lμ nh÷ng yÕu tè g©y nªn tai n¹n th−¬ng tÝch vμ th−¬ng vong hμng lo¹t. Yªu cÇu ®Æt ra lμ cÇn tæ chøc cÊp cøu hμng lo¹t cho n¹n nh©n khi x¶y ra kh«ng chØ trong chiÕn tranh mμ cßn c¶ trong lao ®éng, s¶n xuÊt vμ sinh ho¹t h»ng ngμy. Trong ph¹m vi bμi nμy chØ ®Ò cËp viÖc tæ chøc cÊp cøu hμng lo¹t khi sö dông vò khÝ th«ng th−êng vμ c¸c tai n¹n trong ®êi sèng lao ®éng vμ sinh ho¹t. 18 1. C¸c nguy c¬ g©y tai n¹n th−¬ng vong hµng lo¹t - Trang thiÕt bÞ kü thuËt: thiÕu hoÆc thiÕt kÕ sai, kh«ng b¶o ®¶m an toμn sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ g©y tai n¹n cho ng−êi lao ®éng, ng−êi sö dông trang thiÕt bÞ kü thuËt. - §iÒu kiÖn lμm viÖc: kh«ng tèt, kh«ng thuËn lîi, kh«ng phï hîp lμ nh÷ng yÕu tè cã ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp ®Õn c¸c tr−êng hîp tai n¹n. C¸c yÕu tè ®ã cã thÓ lμ: sù khã chÞu, kh«ng thuËn lîi cho ng−êi lao ®éng t¹i n¬i lμm viÖc, tiÕng ån, nhiÖt ®é cao, hÖ thèng th«ng giã kh«ng b¶o ®¶m g©y thiÕu oxy vμ t¨ng nhiÖt, ¸nh s¸ng kh«ng ®ñ lμm gi¶m kh¶ n¨ng nh×n cña ng−êi lao ®éng,... - Con ng−êi: + Nhμ qu¶n lý: lμ ng−êi sö dông lao ®éng, ph¶i lμ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vμ s¾p xÕp, bè trÝ n¬i lμm viÖc thuËn lîi, an toμn ®Ó h¹n chÕ tai n¹n cho ng−êi lao ®éng. + Kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp cña ng−êi lao ®éng: giai ®o¹n ®Çu tiªn khi lμm mét c«ng viÖc míi hoÆc mét quy tr×nh míi th−êng lμ giai ®o¹n m¾c lçi nhiÒu nhÊt vμ dÔ g©y tai n¹n. + Tuæi cña ng−êi lao ®éng: nh÷ng ng−êi lao ®éng cμng nhiÒu tuæi (giμ h¬n) th× nguy c¬ bÞ tai n¹n cμng nhiÒu h¬n. - Th«ng tin vμ c¸c chØ dÉn vÒ phßng ngõa c¸c nguy c¬ g©y tai n¹n: t¹i m«i tr−êng lμm viÖc kh«ng 19 cã hoÆc thiÕu c¸c b¶ng chØ dÉn quy tr×nh lμm viÖc, thao t¸c c¸c thiÕt bÞ. 2. Ph©n lo¹i vµ chän läc ng−êi bÞ n¹n 2.1. Nguyªn t¾c Khi cã th−¬ng vong hμng lo¹t, viÖc ph©n lo¹i vμ chän läc ng−êi bÞ n¹n cÇn ph¶i ®−îc ®Æt ra vμ gi÷ vai trß hÕt søc quan träng nh»m cøu ch÷a nhanh chãng, kÞp thêi, cã hiÖu qu¶ cho ng−êi bÞ n¹n. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ph©n lo¹i vμ chän läc ng−êi bÞ n¹n cÇn ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c sau: - Ph¶i ch¨m sãc vμ ®iÒu trÞ mét c¸ch tèt nhÊt cho nhiÒu ng−êi. + T×m ra ng−êi −u tiªn cÇn ®−îc cÊp cøu ngay, nÕu kh«ng sÏ tö vong. + Víi bÊt cø vÕt th−¬ng nμo còng ®Òu ®−îc ®iÒu trÞ sím ®Õn khi khái lμ lý t−ëng nhÊt (tuy nhiªn cßn phô thuéc: trang thiÕt bÞ, kü thuËt, t×nh h×nh chiÕn sù,... do ®ã cÇn linh ho¹t xö trÝ). - Ph©n lo¹i: viÖc ph©n lo¹i ng−êi bÞ n¹n cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hμnh khÈn tr−¬ng ngay t¹i n¬i x¶y ra tai n¹n. N¹n nh©n nªn ®−îc chia lμm bèn lo¹i: tèi khÈn cÊp; khÈn cÊp; nhÑ; nguy c¬ tö vong. - Chän läc: ®Ó chän läc ng−êi bÞ n¹n ®−îc chÝnh x¸c cÇn ph¶i dùa vμo triÖu chøng toμn th©n, t¹i chç. - C¸c tuyÕn sau ph¶i kh¸m l¹i n¹n nh©n, kh«ng bá sãt tæn th−¬ng cña tuyÕn tr−íc. 20 - ViÖc ph©n lo¹i chän läc cÇn b¸c sÜ cã kinh nghiÖm, kÕt qu¶ ph©n lo¹i ¶nh h−ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. 2.2. C¸ch ph©n lo¹i vµ chän läc ViÖc ph©n lo¹i vμ chän läc ng−êi bÞ n¹n cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hμnh khÈn tr−¬ng ngay t¹i n¬i bÞ n¹n còng nh− t¹i c¸c tuyÕn ®iÒu trÞ nh»m môc ®Ých cøu ch÷a ng−êi bÞ n¹n nhanh chãng, kÞp thêi vμ cã hiÖu qu¶. CÇn dùa vμo sù ph©n lo¹i bèn nhãm ng−êi bÞ n¹n nªu trªn ®Ó lμm c¨n cø cÊp cøu håi søc còng nh− phÉu thuËt: - Lo¹i 1: tèi khÈn cÊp, cÇn ®−îc xö trÝ ngay: håi søc hoÆc mæ ngay... nÕu kh«ng n¹n nh©n cã thÓ tö vong do ch¶y m¸u nÆng, hoÆc ng¹t thë trμn khÝ mμng phæi van, vÕt th−¬ng m¹ch m¸u ®ang ch¶y,... - Lo¹i 2: khÈn cÊp, thuéc lo¹i cÊp cøu ph¶i xö trÝ cã thÓ tr× ho·n chót Ýt, gÉy x−¬ng hë, vÕt th−¬ng m¹ch m¸u ë chi ®· gar«,... - Lo¹i 3: bÞ th−¬ng nhÑ (vÕt th−¬ng phÇn mÒm), xö lý sau khi cÊp cøu xong c¸c tr−êng hîp kh¸c. - Lo¹i 4: nh÷ng ng−êi bÞ th−¬ng nÆng s¾p chÕt th× ®Ó l¹i sau cïng, nÕu cßn kh¶ n¨ng míi mæ. Trong nh÷ng tr−êng hîp nμy cÇn ®¸nh gi¸ ®óng møc t×nh tr¹ng mÊt m¸u, ng¹t, suy h« hÊp ®Ó chän läc ®óng. Phßng hoÆc n¬i ®−îc lùa chän lμ ®iÓm ®Ó tiÕn hμnh ph©n lo¹i, chän läc n¹n nh©n ph¶i gÇn phßng mæ (d· chiÕn) hoÆc gÇn ®−êng giao th«ng ®Ó 21 tiÖn viÖc chuyÓn ng−êi bÞ n¹n vÒ tuyÕn sau. Cã thÓ dïng ph¶n hoÆc chiÕu tr¶i xuèng ®Êt, sau ®ã ®Æt n¹n nh©n lªn th× dÔ chän läc h¬n. Sau khi chän läc cÇn cã phiÕu ghi: tªn, tuæi, giíi tÝnh, trªn phiÕu cã in s½n s¬ ®å h×nh ng−êi (mÆt tr−íc vμ sau). Tuú t×nh tr¹ng n¹n nh©n bÞ th−¬ng ë ®©u th× ®−îc ®¸nh dÊu vμo chç ®ã vμ cã ký hiÖu riªng cho tõng lo¹i th−¬ng tæn (bèn lo¹i). Cã thÓ ký hiÖu mμu cho tõng lo¹i, lo¹i I: mμu ®á, lo¹i II: mμu vμng, lo¹i III: mμu xanh l¸ c©y, lo¹i IV: mμu ®en. Tr−êng hîp ng−êi bÖnh kh«ng cã giÊy tê vμ kh«ng tr¶ lêi ®−îc th× ph¶i ®¸nh sè vμ −íc l−îng tuæi, cÇn cëi hÕt quÇn ¸o cña ng−êi bÖnh ®Ó tr¸nh bá sãt tæn th−¬ng, sau ®ã chØ ®¾p ch¨n hoÆc v¶i máng. Kh«ng cho ng−êi nhμ vμ ng−êi kh«ng cã phËn sù vμo khu vùc chän läc, g©y khã kh¨n cho viÖc ph©n lo¹i. 2.3. Tæ chøc ph©n lo¹i vµ chän läc ng−êi bÞ n¹n Muèn ph©n lo¹i vμ chän läc tèt ng−êi bÞ n¹n cÇn: - Ph¶i cã tæ chøc tèt, ph¶i cã dù kiÕn tæ chøc vÒ ng−êi, cã ph©n c«ng tõng ng−êi ®Ó b¾t tay vμo viÖc ngay trong bÊt cø hoμn c¶nh nμo vμ thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao cho tuyÕn m×nh. - Ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ph−¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c ph©n 22 lo¹i còng nh− cÊp cøu ng−êi bÞ n¹n khi cÇn thiÕt: giÊy tê ghi chÐp, phiÕu chuyÓn th−¬ng, biÓu mÉu tæng kÕt, ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¸nh dÊu tõng lo¹i khi chuyÓn vËn (b¨ng v¶i cã c¸c mμu ®Ó ®Ýnh vμo ¸o n¹n nh©n) hay khi chê ®Ó ®−îc ®iÒu trÞ. - Ngay trong khi ph©n lo¹i vμ chän läc còng ph¶i cã ng−êi vμ dông cô s½n sμng ®Ó cÊp cøu còng nh− ch¨m sãc n¹n nh©n khi cÇn thiÕt. 3. Xö trÝ cÊp cøu ban ®Çu mét sè tr−êng hîp 3.1. N¹n nh©n bÞ ®iÖn giËt Tai n¹n ®iÖn giËt g©y ¶nh h−ëng ®Õn tim vμ nhanh chãng g©y tö vong. MÆt kh¸c, khi bÞ tai n¹n, ng−êi bÞ n¹n cã thÓ bÞ tæn th−¬ng thªm do ng· tõ trªn cao xuèng: giμn gi¸o, cÇu thang, lan can nhμ cao tÇng,... H×nh 2.1. S¬ cøu n¹n nh©n bÞ ®iÖn giËt 23 - Nguyªn t¾c xö trÝ: + CÊp cøu ngay lËp tøc; + CÊp cøu t¹i chç; + CÊp cøu kiªn tr× vμ liªn tôc. - C¸c b−íc xö trÝ: + T¸ch n¹n nh©n ra khái nguån ®iÖn b»ng c¸ch: • C¾t cÇu dao ®iÖn, cÇu ch× æ c¾m,... lμ an toμn nhÊt. • NÕu kh«ng biÕt cÇu dao ®iÖn, cÇu ch× æ c¾m hoÆc chóng ë xa th× ng−êi cøu n¾m v¹t ¸o n¹n nh©n kÐo ra (l−u ý: nÕu ¸o −ít ph¶i dïng v¶i kh«, giÊy kh« hoÆc nilon lãt tay råi míi n¾m ¸o n¹n nh©n ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng truyÒn ®iÖn sang ng−êi cøu). • Dïng vËt c¸ch ®iÖn nh−: gËy tre, gç kh«,... t¸ch n¹n nh©n ra khái nguån ®iÖn. • Dïng dao chu«i gç, xÎng, cuèc s¾c cã c¸n gç chÆt d©y ®iÖn. + TiÕn hμnh c¸c b−íc cÊp cøu n¹n nh©n nh− cÊp cøu ngõng h« hÊp, ngõng tuÇn hoμn,... 3.2. N¹n nh©n bÞ vïi lÊp - Bíi ®Ó ®−a n¹n nh©n ra khái n¬i vïi lÊp cμng sím cμng tèt: t¹o mét lç tho¸ng ®Ó n¹n nh©n thë tr−íc, sau ®ã bíi réng ®Ó ®−a n¹n nh©n ra ngoμi. 24 - CÊp cøu ng¹t thë tr−íc nÕu n¹n nh©n bÞ ng¹t hoÆc ngõng thë. Trong tr−êng hîp cã ngõng h« hÊp vμ tuÇn hoμn ph¶i tiÕn hμnh cÊp cøu ®ång thêi c¶ h« hÊp vμ tuÇn hoμn. H×nh 2.2. N¹n nh©n bÞ vïi lÊp - Lμm c¸c s¬ cøu kh¸c: xö trÝ vÕt th−¬ng phÇn mÒm, vÕt th−¬ng m¹ch m¸u, bÊt ®éng g·y x−¬ng,... (nÕu cã). - Duy tr× th©n nhiÖt b»ng c¸ch ñ Êm cho n¹n nh©n nÕu trêi l¹nh hoÆc ®Ó n¹n nh©n n¬i tho¸ng m¸t. - Cho n¹n nh©n uèng n−íc chÌ ®−êng. - ChuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së y tÕ gÇn nhÊt ®Ó ®−îc cøu ch÷a. 3.3. N¹n nh©n chÊn th−¬ng Khi bÞ chÊn th−¬ng hoÆc tai n¹n giao th«ng, ng−êi bÞ n¹n cã thÓ gÆp ph¶i mét sè t×nh huèng sau: 25 H×nh 2.3. VÕt th−¬ng ngùc - Thñng hoÆc r¸ch æ bông, ruét bÞ lßi ra ngoμi: ng−êi cÊp cøu cÇn hÕt søc b×nh tÜnh, ®õng cè g¾ng nhÐt ruét trë l¹i bông. CÇn lÊy tÊm b¨ng, g¹c lín, mÒm, s¹ch quÊn ngang bông t¹m thêi cho bÖnh nh©n ®Ó cè ®Þnh chç bÞ th−¬ng. Kh«ng ®−îc b¨ng qu¸ chÆt sÏ khiÕn bÖnh nh©n bÞ ng¹t thë, sau ®ã ®Æt n¹n nh©n lªn c¸ng ë t− thÕ n»m ngöa råi chuyÓn ®Õn bÖnh viÖn (l−u ý: khi khiªng n¹n nh©n cÇn gi÷ ë t− thÕ n»m, nÕu ®Æt n¹n nh©n ë t− thÕ ngåi cã thÓ khiÕn ruét bÞ lßi thªm ra). - VËt nhän ®©m vμo c¬ thÓ, nhÊt lμ ngùc, bông: tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc rót vËt nhän ®ã ra, v× trong lóc nμy c¸c vËt ®ã cã t¸c dông bÞt m¹ch m¸u, nÕu rót ra, m¸u sÏ phun m¹nh, ng−êi bÖnh mÊt m¸u nhiÒu, cã thÓ tö vong. §Ó n¹n nh©n ë t− thÕ dÔ chÞu nhÊt (tuú tõng tr−êng hîp mμ lùa chän t− thÕ ®øng hay ngåi. ChÝnh n¹n nh©n sÏ c¶m nhËn ®−îc chÝnh 26 x¸c t− thÕ nμo hä thÊy dÔ chÞu nhÊt). ChuyÓn ngay n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn gÇn nhÊt cã kh¶ n¨ng cøu ch÷a kÞp thêi. Trong tr−êng hîp bÞ g·y nhiÒu x−¬ng s−ên: n¹n nh©n th−êng rÊt ®au vμ khã thë, lóc nμy nªn ®Æt n¹n nh©n ë t− thÕ n»m ®Çu h¬i cao - t− thÕ nμy gióp bÖnh nh©n dÔ thë h¬n, råi chuyÓn ngay ®Õn bÖnh viÖn. - G·y x−¬ng (th−êng lμ bÞ g·y c¼ng ch©n, tay): nhËn ®Þnh ®−îc n¹n nh©n bÞ g·y x−¬ng th−êng dùa vμo triÖu chøng ®au vμ cã kh¶ n¨ng mÊt vËn ®éng bªn bÞ g·y, t¹i chç s−ng, tÝm, thËm chÝ cßn thÊy x−¬ng g·y lßi ra trong tr−êng hîp g·y hë. Xö trÝ: cÇn ®Æt n¹n nh©n ë t− thÕ n»m vμ kh«ng nªn cã nh÷ng t¸c ®éng vμo æ g·y, v× tÊt c¶ nh÷ng can thiÖp ®ã cã thÓ lμm cho x−¬ng bÞ di lÖch thªm, tuyÖt ®èi kh«ng kÐo, n¾n x−¬ng cho n¹n nh©n. Tèt nhÊt nªn nÑp t¹m thêi chç x−¬ng g·y l¹i, dï cã thÓ kh«ng biÕt nÑp ®óng quy c¸ch, nh−ng sÏ h¹n chÕ sù di ®éng cña x−¬ng vμ ®Ó n¹n nh©n ®ì ®au, sau ®ã ®−a ngay n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn ®Ó ®−îc cøu ch÷a kÞp thêi. - Tr−êng hîp bÞ chÊn th−¬ng m¹nh dÉn ®Õn bÞ vì c¬ hoμnh khiÕn d¹ dμy, ruét, gan chui hÕt lªn phÇn ngùc, ®Ì vμo phæi, tim, khiÕn n¹n nh©n rÊt khã thë. Xö trÝ: trong tr−êng hîp nμy, t− thÕ tèt nhÊt lμ n»m cao ®Çu, nöa n»m nöa ngåi, ®Ó t¹o ¸p lùc trªn cao ®Èy bít c¸c c¬ quan nμy xuèng, n¹n 27 nh©n sÏ dÔ thë h¬n, nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së y tÕ gÇn nhÊt ®Ó ®−îc cøu ch÷a kÞp thêi. 3.4. N¹n nh©n bÞ tai n¹n giao th«ng H×nh 2.4. Tai n¹n giao th«ng - Ng−êi kh«ng ch¶y m¸u, thËm chÝ ®øng dËy ®−îc, vÉn cÇn cho n»m nghØ ®Ó theo dâi nhÞp thë, m¹ch, huyÕt ¸p. Xö trÝ: trong tr−êng hîp cã g·y x−¬ng, s¬ cøu nh− ng−êi bÞ g·y x−¬ng. NÕu cã ch¶y m¸u th× ph¶i cÇm m¸u t¹i chç b»ng c¸ch b¨ng Ðp, b¨ng nhåi (lÊy mét côc b«ng, g¹c, kh¨n s¹ch ®Ì m¹nh vμo vÕt th−¬ng - ®éng t¸c rÊt ®¬n gi¶n nh−ng cÇm m¸u hiÖu qu¶ råi b¨ng l¹i). - N¹n nh©n trong t×nh tr¹ng h«n mª, bÊt tØnh, cÇn chuyÓn ngay n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn ë t− thÕ n»m. L−u ý, ph¶i cÇn tõ hai ®Õn ba ng−êi ®Ó n©ng, nhÊc n¹n nh©n lªn chø kh«ng bÕ xèc bæng hay bÕ 28 gËp ng−êi l¹i, ®−a n¹n nh©n ®Õn chç an toμn vμ gäi xe cøu th−¬ng hoÆc chuyÓn ngay n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn ®Ó ®−îc xö trÝ cÊp cøu. - S¬ cøu: trong nhiÒu tr−êng hîp, viÖc ®Çu tiªn lμ cÇn ph¶i kiÓm so¸t ®−îc ®−êng h« hÊp cho n¹n nh©n, lμm ®−êng thë th«ng tho¸ng. NÕu ®−êng thë bÞ t¾c nghÏn do ®Êt, c¸t, r¨ng gi¶, ®êm d·i,... ph¶i mãc ngay ra. NÕu n¹n nh©n kh«ng thë ®−îc th× ph¶i h« hÊp nh©n t¹o. Muèn h¹n chÕ t×nh tr¹ng suy h« hÊp th× nªn ®Æt bÖnh nh©n n»m, ®Çu ®Æt cao. NÕu n¹n nh©n bÞ huyÕt ¸p thÊp, hoÆc cã bÖnh sä n·o cÇn l−u ý kh«ng nªn ®Æt n»m ë t− thÕ ®Çu qu¸ cao. 29 Bμi 3 S¬ cøu vÕt th−¬ng Khi gÆp tai n¹n, ng−êi bÞ n¹n th−êng gÆp ph¶i c¸c vÕt th−¬ng nh−: vÕt ®øt, thñng, g·y ë trªn da hoÆc c¬ thÓ. C¸c vÕt th−¬ng ®−îc chia lμm hai lo¹i: vÕt th−¬ng hë vμ vÕt th−¬ng kÝn. HÇu hÕt c¸c vÕt th−¬ng ®Òu hë: ®ã lμ c¸c vÕt th−¬ng lμm r¸ch, nøt da lμm mÊt m¸u, dÞch c¬ thÓ, ®ång thêi mÇm bÖnh cã thÓ x©m nhËp g©y nhiÔm trïng. VÕt th−¬ng kÝn lμ nh÷ng vÕt th−¬ng lμm tæn th−¬ng c¬ quan tæ chøc, g©y nªn sù ch¶y m¸u bªn trong c¬ thÓ (xuÊt huyÕt néi). Tuú theo lo¹i vÕt th−¬ng mμ cã c¸ch xö trÝ kh¸c nhau, tuy nhiªn cho dï thuéc lo¹i vÕt th−¬ng nμo, nÆng hay nhÑ th× trong qu¸ tr×nh s¬ cøu ng−êi bÞ n¹n còng cÇn ph¶i chó ý gi÷ vÖ sinh vÕt th−¬ng vμ gi÷ cho b¶n th©n ng−êi tham gia s¬ cøu kh«ng bÞ l©y nhiÔm c¸c bÖnh tõ m¸u n¹n nh©n ch¶y ra. 30 1. Kü thuËt b¨ng vÕt th−¬ng b»ng b¨ng cuén 1.1. Môc ®Ých b¨ng - Che ch¾n, b¶o vÖ vÕt th−¬ng. - Gi÷ vËt liÖu b¨ng t¹i chç (b«ng g¹c, nÑp) trong b¨ng vÕt th−¬ng. - B¨ng Ðp cÇm m¸u. - B¨ng gi÷ nÑp trong cè ®Þnh g·y x−¬ng. 1.2. Nguyªn t¾c b¨ng - Gi¶i thÝch cho n¹n nh©n hiÓu râ môc ®Ých, t¸c dông cña viÖc b¨ng vÕt th−¬ng. - §Ó n¹n nh©n ngåi hoÆc n»m theo t− thÕ tho¶i m¸i, thuËn tiÖn, chó ý nh÷ng vÞ trÝ b¨ng cÇn ph¶i cã ng−êi hç trî (n©ng, gi÷) hoÆc dïng gi¸ ®ì ®Ó kª cao khi b¨ng nh−: c¸c vÕt th−¬ng ë chi, x−¬ng chËu. - Ph¶i lÊy hÕt dÞ vËt, röa s¹ch vÕt th−¬ng, ®¾p lªn bÒ mÆt vÕt th−¬ng miÕng g¹c v« khuÈn tr−íc khi b¨ng. - Khi b¨ng, ®Æt ®u«i b¨ng vμo phÝa d−íi n¬i ®Þnh b¨ng (c¸ch vÕt th−¬ng kho¶ng 10cm), tay tr¸i gi÷ lÊy ®Çu b¨ng, tay ph¶i cÇm th©n b¨ng võa níi cuén b¨ng, võa b¨ng cho ®Õn khi che kÝn vÕt th−¬ng. - §èi víi b¨ng vÕt th−¬ng ë chi th× ph¶i b¨ng tõ ngän chi ®Õn gèc chi, ®Ó kh«ng g©y chÌn Ðp, sung huyÕt, chó ý ®Ó hë c¸c ®Çu chi ®Ó tiÖn viÖc theo dâi tuÇn hoμn cña chi ®ã. 31 - Khi b¨ng ph¶i b¨ng ®Òu tay, ®ñ chÆt, kh«ng láng qu¸ dÔ tuét, chÆt qu¸ khiÕn ng−êi bÖnh ®au vμ ¶nh h−ëng ®Õn l−u th«ng tuÇn hoμn cña vïng b¨ng. Vßng b¨ng sau chång lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 (chiÒu réng cña b¨ng). - Vßng cè ®Þnh b¨ng cã t¸c dông ®Ó gi÷ b¨ng (cã thÓ dïng kim b¨ng, mãc bÊm, b¨ng dÝnh, nót buéc), song chó ý tr¸nh ®Ì trùc tiÕp lªn vÕt th−¬ng, vïng tú ®Ì hoÆc chç x−¬ng nh« ra. * C¸c kiÓu b¨ng c¬ b¶n Cã s¸u kiÓu b¨ng c¬ b¶n: b¨ng vßng, r¾n quÊn, xo¸y èc, ch÷ nh©n, vßng gÊp l¹i (b¨ng håi quy) vμ b¨ng sè 8. Tuú tõng tr−êng hîp, vÞ trÝ cña vÕt th−¬ng trªn c¬ thÓ mμ lùa chän kiÓu b¨ng cho thÝch hîp. - B¨ng vßng: lμ kiÓu b¨ng mμ c¸c vßng sau chång khÝt lªn vßng b¨ng tr−íc. B¨ng vßng ®−îc ¸p dông ®Ó b¨ng c¸c vÕt th−¬ng ë cæ, tr¸n hoÆc ®−îc sö dông nh− nh÷ng vßng b¨ng khëi ®Çu, kÕt thóc cña nh÷ng kiÓu b¨ng kh¸c (vßng kho¸). H×nh 3.1. B¨ng vßng 32 - B¨ng r¾n quÊn: H×nh 3.2. B¨ng r¾n cuèn + Lμ kiÓu b¨ng ®−îc thùc hiÖn nh− sau: sau khi b¨ng nh÷ng vßng b¨ng khãa ban ®Çu, b¨ng chÕch lªn trªn, ra sau vμ xuèng d−íi råi l¹i ®i vÒ phÝa tr−íc ®Ó tiÕp tôc nh÷ng vßng b¨ng sau. Trong kiÓu b¨ng r¾n quÊn, vßng b¨ng sau t¸ch rêi (kh«ng chång lªn) vßng b¨ng tr−íc, gi÷a hai vßng b¨ng cã mét kho¶ng trèng. + §−îc ¸p dông trong tr−êng hîp b¨ng ®ì g¹c, nÑp trong bÊt ®éng x−¬ng g·y. - B¨ng xo¸y èc: H×nh 3.3. B¨ng xo¸y èc + Lμ kiÓu b¨ng cã ®−êng b¨ng ®i theo h−íng gièng nh− b¨ng r¾n cuèn (chÕch lªn trªn, ra sau, xuèng d−íi råi vÒ tr−íc). Vßng b¨ng sau ®Ì lªn vßng b¨ng tr−íc 1/2 ®Õn 2/3 chiÒu réng cña b¨ng. + §−îc ¸p dông ®Ó b¨ng c¸c vÕt th−¬ng ë c¸nh tay, ngãn tay, ®ïi. 33 - B¨ng ch÷ nh©n: H×nh 3.4. B¨ng ch÷ nh©n + Cã hai kiÓu: • Ch÷ nh©n th−êng: b¨ng hai vßng ®Çu lμm vßng kho¸, b¨ng chÕch lªn trªn, ra sau, vÒ tr−íc råi ®i xuèng d−íi, cø b¨ng nh− thÕ cho ®Õn khi b¨ng che kÝn hÕt vÕt th−¬ng. • B¨ng ch÷ nh©n gÊp l¹i: gièng nh− b¨ng ch÷ nh©n th−êng nh−ng mçi vßng trë xuèng ®Òu ph¶i gÊp l¹i sau ®ã b¨ng che hÕt vÕt th−¬ng. + §−îc ¸p dông ®Ó b¨ng c¸c vÕt th−¬ng ë c¼ng tay, c¼ng ch©n. - B¨ng sè 8: + Lμ kiÓu b¨ng cã ®−êng ®i: chÕch lªn trªn, ra sau vμ xuèng d−íi råi l¹i ®i vÒ phÝa tr−íc. Vßng b¨ng sau b¾t chÐo vμ ®Ì lªn vßng b¨ng tr−íc 1/2 hay 2/3 chiÒu réng cña b¨ng. C¸c ®−êng b¨ng t¹o nªn h×nh sè 8 t¹i vïng b¨ng. H×nh 3.5. B¨ng sè 8 34 + §−îc ¸p dông ®Ó b¨ng c¸c vÕt th−¬ng hoÆc cè ®Þnh x−¬ng ë vïng khíp, khuûu (khuûu tay, cæ tay, m¾t c¸ ch©n, ®Çu gèi), cè ®Þnh g·y x−¬ng ®ßn. - B¨ng vßng gÊp l¹i (b¨ng håi quy): + Lμ kiÓu b¨ng mμ cã nhiÒu ®−êng b¨ng cïng xuÊt ph¸t vμ trë vÒ t¹i mét ®iÓm. §−êng b¨ng ®Çu tiªn th−êng ®i chÝnh gi÷a vÕt th−¬ng, c¸c ®−êng b¨ng sau lan réng sang hai bªn cho ®Õn khi che kÝn vÕt th−¬ng. H×nh 3.6. B¨ng vßng gÊp l¹i + Th−êng ®−îc ¸p dông ®Ó b¨ng c¸c vÕt th−¬ng vïng ®Ønh ®Çu, ®Çu c¸c ngãn tay, mám côt. 1.3. Theo dâi biÕn ®æi tuÇn hoµn chi sau khi b¨ng Sau khi b¨ng vÕt th−¬ng cho n¹n nh©n xong, trong mét sè tr−êng hîp cÇn ph¶i theo dâi ng−êi bÖnh ®Ó ph¸t hiÖn tai biÕn c¶n trë sù l−u th«ng tuÇn hoμn do b¨ng qu¸ chÆt g©y nªn. 35 - B×nh th−êng sau khi b¨ng vÕt th−¬ng xong, n¹n nh©n kh«ng cã c¶m gi¸c g× ®Æc biÖt ngoμi c¶m gi¸c ®au t¹i vÕt th−¬ng. - NÕu b¨ng qu¸ chÆt lμm ¶nh h−ëng ®Õn sù l−u th«ng tuÇn hoμn t¹i vïng c¬ thÓ cã vÕt th−¬ng cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc b»ng c¸c dÊu hiÖu sau: + Hái: hái n¹n nh©n xem cã c¶m gi¸c ®au, nhøc, khã chÞu hoÆc cö ®éng khã ë n¬i b¨ng, hoÆc chi bÞ b¨ng. + Nh×n: quan s¸t vïng b¨ng thÊy cã biÓu hiÖn phï nÒ, biÕn d¹ng: h×nh d¹ng ®Çu c¸c ngãn cña chi to h¬n b×nh th−êng (nÕu lμ b¨ng chi), mμu s¾c: vïng b¨ng cã mμu tÝm ®á, hoÆc thÉm (ø huyÕt). + Sê: ®Çu chi thÊy l¹nh, cÊu vÐo ng−êi bÖnh gi¶m c¶m gi¸c ®au, kh«ng b¾t ®−îc m¹ch ë phÝa d−íi vïng tæn th−¬ng. - Xö trÝ: nhanh chãng cëi b¨ng, b¨ng l¹i võa ph¶i, b¶o ®¶m l−u th«ng tuÇn hoμn ®−îc tèt. 2. S¬ cøu vÕt th−¬ng hë 2.1. C¸c lo¹i vÕt th−¬ng th−êng gÆp - VÕt th−¬ng do bÞ r¹ch (H×nh 3.7): ®ã lμ nh÷ng vÕt c¾t b»ng mét c¹nh nhän nh− l−ìi dao hay miÕng kÝnh bÓ. V× c¸c m¹ch m¸u ë r×a vÕt th−¬ng bÞ c¾t ngang, do ®ã cã thÓ bÞ ch¶y m¸u nhiÒu. VÕt th−¬ng do bÞ r¹ch ë tay, ch©n còng cã thÓ lμm cho c¸c phÇn kh¸c d−íi da, nh− g©n ch¼ng h¹n, bÞ th−¬ng tÝch trÇm träng. 36 - VÕt th−¬ng do bÞ r¸ch (H×nh 3.8): do lùc Ðp vμ xo¸y cña m¸y mãc sÏ t¹o ra c¸c vÕt r¸ch trªn da. Chóng cã thÓ Ýt ch¶y m¸u h¬n vÕt c¾t nh−ng c¸c m« l¹i bÞ tæn th−¬ng vμ bÇm nhiÒu h¬n. Chóng còng cã thÓ bÞ l©y nhiÔm vμ nguy c¬ l©y nhiÔm rÊt cao. - VÕt th−¬ng trÇy s¸t (H×nh 3.9): bÒ mÆt cña da bÞ trÇy x¸t th−êng lμ do bÞ tr−ît tÐ hoÆc bÞ ma s¸t víi c¸c vËt nμo ®ã. VÕt trÇy x¸t th−êng bÞ nhiÒu vËt ngoμi g¨m vμo, do ®ã cã thÓ g©y viªm nhiÔm. H×nh 3.7 H×nh 3.8 H×nh 3.9 - VÕt bÇm tÝm (H×nh 3.10): bÊt kú sù t¸c ®éng (có ®Êm ch¼ng h¹n) nhÑ nμo còng cã thÓ lμm vì c¸c mao m¹ch d−íi da. M¸u len vμo c¸c m« lμm da bÞ bÇm tÝm. Da cã thÓ bÞ r¹n nh−ng th−êng lμ kh«ng nøt ra. VÕt bÇm bÞ th©m tÝm nÆng cho biÕt bÞ tæn th−¬ng s©u h¬n ë bªn trong nh−ng khã thÊy nh−: gÉy x−¬ng hay bÞ th−¬ng tÝch bªn trong. - VÕt thñng (H×nh 3.11): vÕt thñng cã diÖn tÝch nhá nh−ng s©u g©y th−¬ng tÝch bªn trong lμ do bÞ 37 ®inh hay kim chÝch ®©m. MÇm bÖnh cã thÓ ®i vμo c¬ thÓ, do ®ã nguy c¬ bÞ viªm nhiÔm rÊt cao. - VÕt th−¬ng do bÞ b¾n (H×nh 3.12): ®¹n hay bÊt cø vËt nÐm nμo còng cã thÓ ®i vμo hay xuyªn qua c¬ thÓ g©y néi th−¬ng trÇm träng vμ bÞ viªm nhiÔm. VÕt th−¬ng do ®¹n b¾n cã ®Æc ®iÓm lμ t¹i ®Çu vμo cã thÓ nhá vμ hÑp, nh−ng ®Çu ra cña nã (nÕu cã) th−êng lín vμ bÞ dËp n¸t tæ chøc. H×nh 3.10 H×nh 3.11 H×nh 3.12 2.2. C¸ch s¬ cøu * Nguyªn t¾c s¬ cøu: - CÇm m¸u ®Ó h¹n chÕ mÊt m¸u. - Ng¨n ngõa n¹n nh©n bÞ sèc. - Gi¶m thiÓu nguy c¬ bÞ viªm nhiÔm. - Nhanh chãng ®−a n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn ®Ó ®−îc cøu ch÷a kÞp thêi. * C¸c b−íc s¬ cøu ban ®Çu: B−íc 1: cëi hoÆc c¾t quÇn ¸o n¹n nh©n ra ®Ó lé vÕt th−¬ng. T×m xem cã vËt nhän, nh− m¶nh kÝnh, 38 cã thÓ g©y tæn th−¬ng cho ng−êi cøu vμ n¹n nh©n th× cÇn ph¶i lo¹i bá ngay. B−íc 2: dïng c¸c ngãn tay vμ lßng bμn tay nÐn chÆt vÕt th−¬ng, nÕu cã lãt mét m¶nh b¨ng v« trïng hay mét miÕng g¹c s¹ch th× tèt h¬n, nh−ng kh«ng ®−îc phÝ thêi gian trong viÖc t×m kiÕm b¨ng quÊn (nÐn chÆt vÕt th−¬ng trong Ýt nhÊt 10 phót ®Ó m¸u cã thêi gian ®«ng l¹i). NÕu kh«ng thÓ tiÕn hμnh ®−îc nh− trªn th× cÇn ph¶i ¸p dông c¸ch nÐn trùc tiÕp, vÝ dô: do vËt g¨m trong vÕt th−¬ng nh« ra, cÇn ph¶i Ên chÆt xuèng hai bªn vËt ®ã. B−íc 3: n©ng vμ gi÷ c¸nh tay cña n¹n nh©n cao h¬n tim. CÇm tay n¹n nh©n thËt nhÑ nhμng nÕu n¹n nh©n cã bÞ g·y x−¬ng (n©ng phÇn bÞ th−¬ng cao lªn ®Ó m¸u ch¶y ®Õn vÕt th−¬ng chËm ®i). B−íc 4: cã thÓ ®ì n¹n nh©n n»m xuèng. §iÒu nμy sÏ lμm gi¶m l−u l−îng m¸u ch¶y ®Õn c¸c vÕt th−¬ng vμ gi¶m thiÓu nguy c¬ g©y sèc. B−íc 5: gi÷ nguyªn miÕng g¹c råi dïng d¶i b¨ng v« trïng b¨ng bã vÕt th−¬ng thËt ch¾c, nh−ng ®õng chÆt qu¸ sÏ lμm t¾c nghÏn sù l−u th«ng m¸u. NÕu m¸u ch¶y qua d¶i b¨ng cÇn ph¶i b¨ng phñ thªm mét líp n÷a. NÕu cã vËt g¨m trong vÕt th−¬ng nh« ra, ®Æt miÕng g¹c lãt ®Öm ë hai bªn vËt thÓ cho ®Õn khi chóng võa ®ñ cao ®Ó cã thÓ b¨ng l¹i mμ kh«ng lμm ®ông ch¹m ®Õn vËt ®ã. 39 B−íc 6: b¶o ®¶m an toμn vμ n©ng ®ì phÇn bÞ th−¬ng nh− khi bÞ g·y x−¬ng. B−íc 7: quay ®iÖn tho¹i (sè 115) gäi cÊp cøu. Xö trÝ sèc cho n¹n nh©n, kiÓm tra c¸ch b¨ng bã vÕt th−¬ng, ®ång thêi theo dâi sù l−u th«ng m¸u bªn d−íi miÕng b¨ng. 3. S¬ cøu vÕt th−¬ng kÝn (ch¶y m¸u trong) Ch¶y m¸u trong cã thÓ theo sau th−¬ng tÝch nh− g·y x−¬ng hoÆc vÕt th−¬ng cã vËt xuyªn thñng, nh−ng còng cã thÓ x¶y ra mét c¸ch tù ph¸t nh− ch¶y m¸u do loÐt d¹ dμy. Ch¶y m¸u trong rÊt nghiªm träng, mÆc dï m¸u cã thÓ kh«ng ch¶y ra ngoμi c¬ thÓ nh−ng l¹i ch¶y ra khái vßng tuÇn hoμn vμ cã thÓ g©y sèc. H¬n n÷a, m¸u ø l¹i (khèi cho¸n chç) cã thÓ ®Ì nÐn cã h¹i lªn c¸c c¬ quan nh− phæi hay n·o. 3.1. C¸ch nhËn biÕt N¹n nh©n ch¶y m¸u trong th−êng cã c¸c biÓu hiÖn: - Xanh xao: do mÊt m¸u nhiÒu, n¹n nh©n/ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn da xanh, niªm m¹c nhît. - Da l¹nh, Èm −ít. - M¹ch ®Ëp yÕu, nhanh. - §au: cã thÓ ®au vËt v·, ®au quÆn tõng c¬n. 40 - Kh¸t: n¹n nh©n/ng−êi bÖnh cã c¶m gi¸c kh¸t n−íc. - Bèi rèi, bån chån, c¸u giËn, cã thÓ dÉn ®Õn ng· quþ hay bÊt tØnh. - Hái n¹n nh©n/ng−êi bÖnh cã thÓ biÕt ®−îc vÒ nguyªn nh©n g©y ch¶y m¸u trong: nh÷ng th−¬ng tæn, bÖnh míi m¾c gÇn ®©y, bÖnh cã tõ tr−íc cã liªn quan, hay c¸c lo¹i thuèc ®ang dïng… - M¸u ch¶y ra tõ c¸c lç tù nhiªn trªn c¬ thÓ: quan s¸t n¹n nh©n/ng−êi bÖnh cã thÓ thÊy mét khèi l−îng m¸u ch¶y ra tõ c¸c lç tù nhiªn. 3.2. S¬ cøu * Nguyªn t¾c s¬ cøu: - KhÈn cÊp ®−a n¹n nh©n/ng−êi bÖnh ®Õn bÖnh viÖn gÇn nhÊt ®Ó ®−îc cøu ch÷a. - Phßng vμ chèng (gi¶m thiÓu tèi ®a) sèc. * C¸c b−íc s¬ cøu: B−íc 1: ®ì n¹n nh©n n»m xuèng ë t− thÕ tho¶i m¸i, ®ì ®au, gi÷ ch©n hä cao h¬n ®Çu. NÕu n¹n nh©n bÊt tØnh, ®Æt n¹n nh©n ë t− thÕ håi søc (®Çu thÊp). B−íc 2: quay ®iÖn tho¹i (sè 115) gäi cÊp cøu. Gi÷ Êm cho n¹n nh©n. KiÓm tra vμ ghi sè ®o nhÞp thë, m¹ch ®Ëp vμ møc ph¶n øng 15 phót mét lÇn. B−íc 3: chó ý ghi nhËn sè l−îng m¸u, n¬i m¸u ch¶y ra tõ c¸c lç trªn c¬ thÓ. NÕu cã thÓ, h·y göi mÉu m¸u cña n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn. 41 4. S¬ cøu mét sè vÕt th−¬ng ®Æc biÖt Cã mét sè vÕt th−¬ng cÇn thay ®æi chót Ýt vÒ quy t¾c nÐn chung, trùc tiÕp vμ gi¸n tiÕp, ®Ó ch÷a trÞ cã hiÖu qu¶. L−îng m¸u mÊt ®i ë c¸c vÕt th−¬ng t¹i nh÷ng vïng bÞ th−¬ng ®Æc biÖt cã thÓ lμ rÊt nhiÒu. Do ®ã n¹n nh©n ph¶i ®−îc theo dâi cÈn thËn c¸c dÊu hiÖu sèc. 4.1. VÕt th−¬ng ë da ®Çu H×nh 3.13. VÕt th−¬ng ®Çu Da ®Çu ®−îc cung cÊp nhiÒu m¸u, do ®ã khi bÞ tæn th−¬ng, da ®Çu nøt ra t¹o thμnh mét lç lín. M¸u cã thÓ ch¶y ra nhiÒu vμ th−êng lμm cho vÕt th−¬ng tr«ng cã thÓ nghiªm träng h¬n thùc tÕ. Tuy nhiªn, bÞ th−¬ng ë da ®Çu cã thÓ chØ lμ biÓu hiÖn mét phÇn cña th−¬ng tæn trÇm träng h¬n nh− nøt sä. 42 * Nguyªn t¾c s¬ cøu: - H¹n chÕ sù mÊt m¸u. - §−a n¹n nh©n ®i bÖnh viÖn. * C¸c b−íc s¬ cøu: B−íc 1: mang g¨ng tay dïng mét lÇn (nÕu cã thÓ), ®Ó thay b¨ng da ®Çu. B−íc 2: ®Æt miÕng g¹c v« trïng s¹ch (nÕu cã) lªn vÕt th−¬ng, nÐn m¹nh trùc tiÕp råi b¨ng l¹i (miÕng g¹c ph¶i lín h¬n vÕt th−¬ng). B−íc 3: b¨ng ch¾c vÕt th−¬ng l¹i, dïng b¨ng h×nh tam gi¸c, nÕu m¸u vÉn ch¶y. B−íc 4: ®Æt n¹n nh©n cßn tØnh n»m xuèng ë t− thÕ tho¶i m¸i, ®Çu vμ vai h¬i n©ng lªn. NÕu n¹n nh©n bÊt tØnh, ®Æt ë t− thÕ ngöa th¼ng, ®Çu thÊp. B−íc 5: ®−a n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn gÇn nhÊt ®Ó ®−îc cøu ch÷a. 4.2. VÕt th−¬ng ë lßng bµn tay H×nh 3.14. VÕt th−¬ng bμn tay Lßng bμn tay còng ®−îc cung cÊp nhiÒu m¸u, nªn vÕt th−¬ng ë ®ã cã thÓ g©y ch¶y m¸u nhiÒu. 43 VÕt th−¬ng s©u cã thÓ lμm ®øt g©n vμ c¸c d©y thÇn kinh, do ®ã lμm mÊt c¶m gi¸c ë c¸c ngãn tay. Xö trÝ s¬ cøu: B−íc 1: Ên miÕng b¨ng v« trïng/miÕng g¹c s¹ch vμo lßng bμn tay vμ b¶o n¹n nh©n n¾m chÆt tay l¹i. NÕu n¹n nh©n thÊy n¾m chÆt tay qu¸ khã, cã thÓ dïng tay cßn l¹i (tay kh«ng bÞ th−¬ng) ®Ó bãp n¾n tay ®ã l¹i. B−íc 2: b¨ng c¸c ngãn tay l¹i ®Ó chóng gi÷ miÕng g¹c. XiÕt chÆt mèi b¨ng trªn c¸c ngãn tay. B−íc 3: gi÷ tay n¹n nh©n ®−a lªn cao vμ ®−a n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn. 4.3. VÕt th−¬ng ë khíp M¹ch m¸u ch¹y bªn trong khuûu tay vμ ®Çu gèi th× s¸t víi da, do ®ã nÕu bÞ ®øt, chóng ch¶y m¸u rÊt nhiÒu. Nªn nhí lμ kü thuËt nÐn ®éng m¹ch d−íi ®©y sÏ ng¨n kh«ng cho m¸u ch¶y ®Õn c¸c phÇn thÊp h¬n cña tay hoÆc ch©n. S¬ cøu: B−íc 1: ®Æt miÕng g¹c trªn vÕt th−¬ng. GËp khíp l¹i cμng chÆt cμng tèt. B−íc 2: gi÷ khíp gËp l¹i thËt chÆt ®Ó nÐn lùc lªn miÕng g¹c, ®ång thêi n©ng tay hoÆc ch©n bÞ tæn th−¬ng lªn, ®Æt n¹n nh©n n»m xuèng nÕu thÊy cÇn thiÕt. B−íc 3: ®−a n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn, vÉn ®Ó ë t− thÕ trªn. Chó ý th¶ (níi) láng kh«ng nÐn chi tæn 44 th−¬ng sau mçi 10 phót ®Ó m¸u l−u th«ng l¹i b×nh th−êng nh»m h¹n chÕ tæn th−¬ng vïng chi d−íi vÕt th−¬ng. 4.4. VÕt th−¬ng ngùc H×nh 3.15. VÕt th−¬ng ngùc * DÊu hiÖu nhËn biÕt: khi n¹n nh©n cã vÕt th−¬ng ngùc th−êng xuÊt hiÖn c¸c dÊu hiÖu, triÖu chøng sau: - Khã thë: n¹n nh©n thë nhanh, n«ng vμ kh«ng ®Òu. - Cã thÓ ho ra m¸u t−¬i. - §au vïng chÊn th−¬ng, ®au t¨ng khi cö ®éng, khi thë m¹nh. - N¹n nh©n hèt ho¶ng, lo ©u, bån chån. - M«i cã thÓ vÉn nãng nh−ng da bÞ t¸i ®i. - N¹n nh©n c¶m thÊy da ë vïng gÇn vÕt th−¬ng bÞ c¨ng, nøt ra (triÖu chøng nμy lμ do 45 kh«ng khÝ lät vμo trong c¸c m« c¬ g©y trμn khÝ d−íi da). - ThÊy cã m¸u ch¶y trμn ra ë miÖng vÕt th−¬ng. - Trong mét sè tr−êng hîp, kh«ng khÝ ®ã cã thÓ ®−îc hót vμo ngùc do n¹n nh©n hÝt vμo lμm cho lång ngùc c¨ng ra. * Nguyªn t¾c xö trÝ: - B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vμ tiÕp tôc duy tr× h« hÊp ®Òu ®Æn. - H¹n chÕ tèi ®a kh¶ n¨ng n¹n nh©n bÞ sèc. - KhÈn cÊp ®−a n¹n nh©n ®i bÖnh viÖn ®Ó ®−îc cøu ch÷a kÞp thêi. * S¬ cøu: - NÕu n¹n nh©n tØnh: + Dïng lßng bμn tay cña ng−êi s¬ cøu hoÆc cña n¹n nh©n bÞt vμo miÖng vÕt th−¬ng. + Sau ®ã dïng g¹c s¸t trïng b¨ng lªn vÕt th−¬ng. Bªn ngoμi miÕng g¹c lμ mét líp nhùa cøng råi d¸n b¨ng dÝnh hay bã chÆt b¨ng l¹i ®Ó ng¨n kh«ng cho kh«ng khÝ lät vμo. + §Æt n¹n nh©n n»m/ngåi ë t− thÕ tho¶i m¸i, h¬i nghiªng ng−êi vÒ phÝa bªn vÕt th−¬ng, ®éng viªn, an ñi n¹n nh©n. - NÕu n¹n nh©n bÊt tØnh: th−êng xuyªn kiÓm tra nhÞp tim, m¹ch, huyÕt ¸p, nhÞp thë cho n¹n nh©n. §Æt n¹n nh©n n»m ë t− thÕ thuËn lîi, gi÷ cho phÇn kh«ng bÞ th−¬ng ë phÝa trªn kh«ng bÞ ®Ì Ðp ®Ó l¸ phæi lμnh cã thÓ h« hÊp tèt. 46 - Gäi ®iÖn tho¹i cÊp cøu (sè 115) ®−a n¹n nh©n ®Õn c¬ së y tÕ gÇn nhÊt ®Ó ®−îc ®iÒu trÞ kÞp thêi. 4.5. VÕt th−¬ng bông VÕt th−¬ng ë bông rÊt nguy hiÓm, ch¶y m¸u nhiÒu vμ cã thÓ lμm sai lÖnh vÞ trÝ cña c¸c c¬ quan néi t¹ng. Ngoμi ra, vÕt th−¬ng ë bông cßn cã thÓ g©y ra chÊn th−¬ng hay ch¶y m¸u bªn trong. VÕt th−¬ng ë bông do bÞ ®©m, tróng ®¹n hay bÞ ®Ì cã thÓ lμm cho c¸c m¹ch m¸u bªn trong c¬ thÓ bÞ r¸ch hay bÞ ®øt, do ®ã rÊt dÔ bÞ nhiÔm trïng. Th¸o d©y th¾t l−ng ra H×nh 3.16. VÕt th−¬ng ë bông * Nguyªn t¾c s¬ cøu: - H¹n chÕ tèi ®a kh¶ n¨ng bÞ nhiÔm trïng. - H¹n chÕ kh¶ n¨ng bÞ sèc. * Xö trÝ: - Cho n¹n nh©n n»m xuèng, ®Çu gèi cao, ®éng viªn, an ñi n¹n nh©n. - §Æt miÕng b¨ng/g¹c s¹ch ®−îc s¸t trïng vμ lín h¬n vÕt th−¬ng b¨ng lªn vÕt th−¬ng. 47 - NÕu n¹n nh©n bÞ lßi ruét ra ngoμi, ng−êi s¬ cøu kh«ng nªn sê vμo ruét mμ dïng b«ng g¹c, polyten b¨ng lªn ®Ó tr¸nh kh«ng cho ruét sa xuèng nhiÒu. - NÕu n¹n nh©n ho hay n«n möa, ®Ì m¹nh tÊm b¨ng vμo vÕt th−¬ng ®Ó kh«ng cho ruét ®æ ra ngoμi. - NÕu n¹n nh©n bÊt tØnh, kiÓm tra nhÞp tim vμ nhÞp thë, cho n¹n nh©n nghØ ë t− thÕ dÔ håi phôc ®Ó gi÷ cho c¬ bông tho¶i m¸i, kh«ng bÞ c¨ng ra. - Gäi cÊp cøu, nhanh chãng ®−a n¹n nh©n ®Õn bÖnh viÖn ®Ó ®−îc cøu ch÷a kÞp thêi. 4.6. VÕt th−¬ng ë m¾t H×nh 3.17. B¨ng m¾t cho n¹n nh©n §«i m¾t cã thÓ bÞ r¸ch hay bÞ c¾t do bÞ ®¸nh th¼ng vμo m¾t hoÆc m¶nh vì kim lo¹i, thñy tinh,... BÞ chÊn th−¬ng ë m¾t lμ ®iÒu ®Æc biÖt 48 nghiªm träng, mÆc dï chØ lμ vÕt trÇy x−íc nhÑ bªn ngoμi còng cã thÓ dÉn ®Õn nhiÔm trïng hoÆc ®Ó l¹i th−¬ng tËt, do ®ã lμm gi¶m thÞ lùc. VÕt th−¬ng nÆng h¬n cã thÓ lμm vì nh·n cÇu, chÊt dÞch do ®ã tho¸t ra ngoμi g©y ra hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng. * DÊu hiÖu nhËn biÕt: - §au nhøc nhiÒu ë vïng bÞ chÊn th−¬ng, mÝ m¾t bÞ co giËt. - VÕt th−¬ng trªn trßng m¾t cã thÓ nh×n thÊy ®−îc. - XuÊt hiÖn côc m¸u trªn m¾t bÞ chÊn th−¬ng. - ThÞ lùc bÞ mÊt mét phÇn hoÆc mÊt h¼n. - M¸u hoÆc chÊt dÞch kh«ng mμu ch¶y ra ngoμi. * Nh÷ng ®iÒu nªn lμm: - Ng¨n ngõa tèi ®a nh÷ng chÊn th−¬ng ph¸t sinh kh¸c. - §−a n¹n nh©n ®i bÖnh viÖn. * C¸ch s¬ cøu: - §Æt n¹n nh©n n»m ngöa, gi÷ cè ®Þnh ®Çu, nh¾m m¾t l¹i v× bÊt cø nh÷ng cö ®éng nμo kh¸c cña cÆp m¾t cã thÓ g©y ra nh÷ng chÊn th−¬ng kh¸c. - Kh«ng ®−îc cè lÊy nh÷ng vËt l¹ cßn n»m l¹i trong m¾t. - Dïng g¹c vμ b«ng b¨ng chÆt c¶ hai m¾t n¹n nh©n ®Ó h¹n chÕ cö ®éng. - Gi÷ nguyªn t− thÕ lóc s¬ cøu vμ ®−a n¹n nh©n ®i cÊp cøu. 49 B¶ng kiÓm: Kü thuËt b¨ng b»ng b¨ng cuén TT Néi dung Cã Kh«ng ChuÈn bÞ ng−êi bÖnh 1 H−íng dÉn ng−êi bÖnh n»m hoÆc ngåi tuú theo t×nh tr¹ng vÕt th−¬ng 2 §éng viªn, gi¶i thÝch ®Ó ng−êi bÖnh yªn t©m ChuÈn bÞ dông cô 3 Cuén b¨ng b»ng v¶i mÒm hoÆc v¶i g¹c, b¨ng g¹c 4 Kim b¨ng hoÆc mãc s¾t ®Ó cè ®Þnh b¨ng Kü thuËt tiÕn hμnh B¨ng vïng ®Çu, mÆt, cæ B¨ng tr¸n 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ phÝa trªn tai 2 B¨ng chÕch qua phÝa tr−íc tr¸n, tai, vïng chÈm, vßng vÒ tr¸n 3 B¨ng nh− vËy phÝa tr¸n vßng sau thÊp h¬n vßng tr−íc, phÝa g¸y vßng sau cao h¬n vßng tr−íc 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh l¹i B¨ng ®Çu hai cuén (b¨ng vßng gÊp l¹i) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë tr¸n b»ng cuén thø nhÊt 2 §Æt ®Çu cuén b¨ng thø hai gi÷a tr¸n ®i lªn chÝnh gi÷a ®Ønh ®Çu råi xuèng chÈm, lËt ng−îc l¹i b¨ng ra tr−íc vµ ng−îc l¹i to¶ dÇn sang hai bªn 3 B¨ng cuén thø nhÊt vßng xung quanh tr¸n ®Ì lªn cuén b¨ng thø hai 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh l¹i tr−íc tr¸n 50 TT Néi dung Cã Kh«ng B¨ng ®Çu mét cuén 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. KÐo dµi cuén b¨ng vµ ®Æt chÝnh gi÷a ®Ønh ®Çu, mét bªn ®Æt phÝa tr−íc tai, mét bªn ®Æt phÝa sau tai 2 GÊp cuén b¨ng ng−îc l¹i ®Õn ngang tai, b¾t chÐo vµ b¨ng vßng kho¸ quanh ®Çu 3 B¾t chÐo b¨ng khi ®Õn ngang tai vµ b¨ng qua ®Ønh ®Çu sang tai ®èi diÖn 4 LËt ngöa, lËt sÊp cuén b¨ng tõ ph¶i qua tr¸i vµ ng−îc l¹i to¶ dÇn sang hai bªn 5 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh l¹i tr−íc tr¸n B¨ng g¸y (b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë quanh tr¸n 2 KÐo b¨ng tõ tr¸n xuèng g¸y, vßng ra phÝa tr−íc cæ råi l¹i trë vÒ g¸y lªn tr¸n 3 Vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh l¹i tr−íc tr¸n B¨ng tai 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ quanh tr¸n 2 B¨ng tõ b−íu ®Ønh b¨ng chÕch xuèng d−íi tai 3 B¨ng vßng sau cao h¬n vßng tr−íc ë tai cã vÕt th−¬ng 4 B¨ng cho ®Õn khi kÝn tai bÞ tæn th−¬ng, cè ®Þnh b¨ng 51 TT Néi dung Cã Kh«ng B¨ng mét m¾t (b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ quanh tr¸n 2 B¨ng tõ b−íu ®Ønh qua sèng mòi xuèng d−íi tai vßng ra sau g¸y råi l¹i lªn b−íu ®Ønh. Vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 3 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh phÝa tr−íc tr¸n B¨ng hai m¾t 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ quanh tr¸n 2 B¨ng tõ b−íu ®Ønh qua sèng mòi, xuèng d−íi tai, vßng ra sau g¸y, qua tai ®èi diÖn, lªn m¾t, qua sèng mòi, lªn b−íu ®Ønh 3 B¨ng nh− trªn vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 cho ®Õn khi b¨ng kÝn hai m¾t vµ cè ®Þnh phÝa tr−íc tr¸n B¨ng vïng chi trªn B¨ng vai (b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ s¸t n¸ch bªn vai bÞ th−¬ng 2 B¨ng vßng xuèng l−ng, qua n¸ch ®èi diÖn, vßng ra tr−íc ngùc lªn vai vµ b¾t chÐo ë vai (víi vai tr¸i), víi vai ph¶i lµm ng−îc l¹i 3 B¨ng cao dÇn lªn, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh ë c¸nh tay 52 TT Néi dung Cã Kh«ng B¨ng c¸nh tay (b¨ng xo¸y èc) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng khãa ë phÝa d−íi vÕt th−¬ng, b¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau, vÒ tr−íc c¸nh tay 2 B¨ng cao dÇn lªn trªn, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 3 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh phÝa trªn vÕt th−¬ng B¨ng ngùc (b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ngay d−íi vó, b¨ng chÕch lªn n¸ch, vßng ra sau l−ng, lªn vai ®èi diÖn råi xuèng ngùc 2 TiÕp tôc b¨ng vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 3 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh d−íi vó B¨ng khuûu tay (b¨ng sè 8) 1 §Ó tay ë t− thÕ c¬ n¨ng 2 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ nÕp gÊp khuûu tay 3 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc khuûu tay 4 B¨ng chÕch xuèng d−íi, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 5 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh ë c¸nh tay B¨ng c¼ng tay (kiÓu b¨ng ch÷ nh©n gÊp l¹i) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ d−íi vÕt th−¬ng 53 TT Néi dung Cã Kh«ng 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau, vÒ tr−íc, råi chÕch xuèng d−íi, vßng ra sau. Vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 3 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng, cè ®Þnh phÝa trªn vÕt th−¬ng B¨ng bμn tay 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ngãn tay 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau cæ tay råi l¹i vßng xuèng d−íi 3 B¨ng vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh ë cæ tay B¨ng ngãn tay 1 §Ó sÊp bµn tay, b¨ng vßng khãa ë cæ tay 2 B¨ng qua mu bµn tay lªn gèc ngãn tay xa nhÊt 3 B¨ng r¾n quÊn tõ gèc ngãn ®Õn ®Çu ngãn, b¨ng xo¸y èc tõ ®Çu ngãn vÒ gèc ngãn 4 B¨ng xuèng mu bµn tay vÒ cæ tay vµ lªn gèc ngãn kh¸c 5 B¨ng ®Õn khi kÝn c¸c ngãn bÞ th−¬ng vµ cè ®Þnh l¹i ë cæ tay B¨ng chi d−íi B¨ng bÑn mét bªn (kiÓu b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë ®ïi s¸t bÑn 2 B¨ng tõ phÝa ngoµi ®ïi chÕch qua x−¬ng mu ®Õn gai chËu ®èi diÖn 3 B¨ng vßng sau l−ng, vÒ gai chËu bªn ®ïi bÞ th−¬ng 54 TT Néi dung Cã Kh«ng 4 B¨ng xuèng d−íi vßng qua ®ïi, b¾t chÐo ë bÑn, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 5 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh ë ®ïi B¨ng ®ïi (kiÓu b¨ng xo¸y èc) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng khãa ë phÝa d−íi vÕt th−¬ng, b¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau ®ïi, vÒ tr−íc 2 B¨ng cao dÇn lªn trªn, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 3 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh phÝa trªn vÕt th−¬ng B¨ng ®Çu gèi (kiÓu b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë nÕp gÊp khoeo ch©n 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc gèi 3 B¨ng chÕch xuèng d−íi, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh ë ®ïi B¨ng c¼ng ch©n (kiÓu b¨ng xo¸y èc) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ phÝa d−íi vÕt th−¬ng 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau råi vÒ tr−íc 3 B¨ng vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng, cè ®Þnh phÝa trªn vÕt th−¬ng B¨ng gãt ch©n (kiÓu b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë gãt ch©n 55 TT Néi dung Cã Kh«ng 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc cæ ch©n 3 B¨ng chÕch xuèng d−íi, vßng ra sau råi vßng vÒ phÝa tr−íc, vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng vµ cè ®Þnh ë cæ ch©n B¨ng bμn ch©n (kiÓu b¨ng sè 8) 1 §Æt g¹c lªn vÕt th−¬ng. B¨ng vßng kho¸ ë c¸c ngãn ch©n 2 B¨ng chÕch lªn trªn, vßng ra sau cæ ch©n råi l¹i vßng xuèng d−íi 3 B¨ng vßng sau ®Ì lªn vßng tr−íc 1/2 hoÆc 2/3 4 B¨ng kÝn vÕt th−¬ng cè ®Þnh ë cæ ch©n 56 Bμi 4 Phßng, chèng sèc 1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm chÝnh cña sèc - Sèc lμ t×nh tr¹ng suy gi¶m dßng m¸u tuÇn hoμn ë møc ®é nÆng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau g©y nªn lμm rèi lo¹n nghiªm träng c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn hãa trong c¬ thÓ. Sèc cßn ®−îc gäi lμ suy tuÇn hoμn cÊp tÝnh, cã tû lÖ tö vong cao. - BiÓu hiÖn ®Æc tr−ng nhÊt cña sèc: + Gi¶m huyÕt ¸p ®éng m¹ch: xuèng thÊp h¬n hoÆc b»ng 80mmHg. + Gi¶m bμi tiÕt n−íc tiÓu: xuèng thÊp h¬n hoÆc b»ng 20ml/giê. - Nguyªn nh©n g©y sèc: + Thø nhÊt, khi tim ngõng b¬m lμm ¸p suÊt m¸u l−u th«ng trong c¬ thÓ gi¶m. Nguyªn nh©n phæ biÕn nhÊt g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn nμy lμ do c¸c bÖnh tim. + Thø hai, khi l−u l−îng tuÇn hoμn trong c¬ thÓ gi¶m ®i. Phæ biÕn lμ do xuÊt huyÕt néi vμ ch¶y m¸u ngoμi da, hoÆc mÊt n−íc do tiªu ch¶y nÆng, 57 n«n möa hay bÞ báng nÆng. TriÖu chøng vμ biÓu hiÖn chñ yÕu cña chøng sèc ë nhãm nguyªn nh©n nμy liªn quan ®Õn viÖc ph©n phèi l¹i tuÇn hoμn m¸u trong c¬ thÓ. - NgÊt xØu: lμ sù mÊt tØnh t¸o trong chèc l¸t do l−îng m¸u ch¶y ®Õn n·o t¹m thêi bÞ gi¶m. Kh«ng gièng nh− sèc, m¹ch ®Ëp rÊt chËm mÆc dï ch¼ng bao l©u nã sÏ trë l¹i møc b×nh th−êng. ViÖc håi phôc diÔn ra nhanh vμ hoμn toμn. NgÊt xØu cã thÓ lμ ph¶n øng khi bÞ ®au hay sî sÖt, tøc tèi, kiÖt søc vμ ®ãi. 2. Ph©n lo¹i sèc C¨n cø vμo nguyªn nh©n g©y sèc, ng−êi ta cã thÓ chia ra c¸c lo¹i sèc nh− sau: - Sèc do gi¶m thÓ tÝch: do mÊt m¸u, mÊt dÞch l−u hμnh cÊp tÝnh nh−: ch¶y m¸u, báng, n«n, t¾c ruét,... - Sèc tim: do nhåi m¸u c¬ tim, nghÏn t¾c ®éng m¹ch phæi cÊp tÝnh, chÌn Ðp tim, vì ph×nh t¾c ®éng m¹ch chñ, rèi lo¹n nhÞp thÊt nÆng, bÖnh c¬ tim thÓ gi·n,... - Sèc do gi·n m¹ch: hay gÆp trong sèc nhiÔm khuÈn, nhiÔm ®éc do vi khuÈn Gram (-), vi khuÈn Gram (+) nh−: tô cÇu khuÈn, vi khuÈn kþ khÝ,... mμ ®−êng vμo th−êng lμ ®−êng tiÕt niÖu, sinh dôc 58 hay tiªu hãa. Sèc do gi·n m¹ch cßn gÆp trong sèc ph¶n vÖ. 3. C¸c triÖu chøng chÝnh cña sèc 3.1. TriÖu chøng l©m sµng Bªn c¹nh c¸c biÓu hiÖn l©m sμng cña c¨n bÖnh chÝnh, ng−êi ta cã thÓ thÊy c¸c triÖu chøng sau ®©y cña sèc xuÊt hiÖn ®ét ngét, nhanh chãng, cã thÓ sau vμi giê: - Da xanh, niªm m¹c nhît nh¹t, l¹nh tÝm ®Çu chi (bμn tay, ch©n), v· må h«i (riªng trong sèc do gi·n m¹ch th× da kh«ng xanh, cã thÓ ®Çu chi vÉn cßn Êm). - Thë nhanh, n«ng. - M¹ch nhanh, nhá, khã b¾t m¹ch quay. - Nghe tim: nhÞp tim nhanh, tiÕng tim mê. - HuyÕt ¸p tôt vμ kÑt, huyÕt ¸p ®éng m¹ch t©m thu nhá h¬n hoÆc b»ng 80mmHg, cã khi kh«ng ®o ®−îc. Víi n¹n nh©n t¨ng huyÕt ¸p, huyÕt ¸p t©m thu gi¶m h¬n 25% so víi b×nh th−êng. - Sè l−îng n−íc tiÓu gi¶m dÇn, cã thÓ dÉn ®Õn thiÓu niÖu, v« niÖu (nhá h¬n hoÆc b»ng 20ml/giê). - Rèi lo¹n tri gi¸c, n¹n nh©n/ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn thê ¬, l¬ m¬, cã khi kÝch thÝch vËt v·, kh¸t n−íc trong sèc do gi¶m thÓ tÝch. 59 3.2. CËn l©m sµng c¸c th¨m dß huyÕt ®éng KÕt qu¶ cËn l©m sμng phô thuéc tõng lo¹i sèc kh¸c nhau: - Sèc gi¶m thÓ tÝch: gi¶m ¸p lùc tÜnh m¹ch trung t©m, ¸p lùc ®éng m¹ch phæi vμ mao m¹ch phæi, cung l−îng tim, huyÕt ¸p ®éng m¹ch. - Sèc tim: gi¶m cung l−îng tim vμ huyÕt ¸p ®éng m¹ch, ¸p lùc tÜnh m¹ch trung t©m vμ ¸p lùc ®éng m¹ch phæi. - Sèc gi·n m¹ch: gi¶m huyÕt ¸p ®éng m¹ch, ¸p lùc tÜnh m¹ch trung t©m lóc ®Çu gi¶m, sau ®ã cã thÓ t¨ng, cung l−îng tim lóc ®Çu t¨ng, sau gi¶m nhiÒu. 4. Nguyªn t¾c xö trÝ 4.1. Xö trÝ ban ®Çu - Kª cao ch©n n¹n nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho m¸u vÒ tim. - ñ Êm cho ng−êi bÖnh/n¹n nh©n. - Lμm th«ng tho¸ng ®−êng thë: liÖu ph¸p t− thÕ, hót th«ng ®−êng h« hÊp, ®Æt èng néi khÝ qu¶n, më khÝ qu¶n. - Cho n¹n nh©n thë oxy 6-10l/phót, nÕu cÇn th× lμm h« hÊp hç trî qua èng néi khÝ qu¶n hoÆc më khÝ qu¶n. - §Æt dÉn l−u n−íc tiÓu ®Ó theo dâi. 60 H×nh 4.1. Xö lý ban ®Çu n¹n nh©n bÞ sèc 4.2. Xö trÝ tiÕp theo tïy theo nguyªn nh©n g©y sèc - Sèc do gi¶m thÓ tÝch m¸u: ph¶i ®iÒu trÞ sèc song song víi ®iÒu trÞ nguyªn nh©n ®Ó cÇm m¸u vμ ngõng mÊt n−íc. - Sèc tim: thùc hiÖn y lÖnh cña b¸c sÜ vÒ thuèc trî tim m¹ch vμ n©ng huyÕt ¸p. - Sèc nhiÔm khuÈn: thùc hiÖn y lÖnh cña b¸c sÜ truyÒn dÞch, thuèc trî tim m¹ch, n©ng huyÕt ¸p, kh¸ng sinh, cocticoid.… 61 - Sèc ph¶n vÖ: thùc hiÖn y lÖnh cña b¸c sÜ ®Ó duy tr× tuÇn hoμn, h« hÊp vμ dïng c¸c thuèc chèng khã thë, cocticoid,... 4.3. Theo dâi ng−êi bÖnh/n¹n nh©n sèc - Theo dâi dÊu hiÖu sèng: + M¹ch th−êng 15 phót/lÇn, theo dâi liªn tôc trong nh÷ng giê ®Çu, sau ®ã tïy theo t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh mμ thêi gian theo dâi cã thÓ t¨ng dÇn 30 phót, 1 giê, 2 giê,.../lÇn. + NhiÖt ®é: trong sèc, ng−êi bÖnh th−êng h¹ th©n nhiÖt. + HuyÕt ¸p: còng nh− m¹ch, cÇn ph¶i theo dâi huyÕt ¸p ®éng m¹ch liªn tôc. H×nh 4.2. Theo dâi m¹ch n¹n nh©n + NhÞp thë: chó ý ph¸t hiÖn t×nh tr¹ng suy h« hÊp, t¾c nghÏn ®−êng thë (nÕu cã) ®Ó xö trÝ kÞp thêi. - Theo dâi l−îng n−íc tiÓu, c¸c chÊt dÞch, m¸u cña c¬ thÓ bμi tiÕt ra (nÕu cã), cÇn ph¶i ghi cô thÓ 62 vÒ sè l−îng, mμu s¾c, tÝnh chÊt dÞch, kÞp thêi b¸o cho b¸c sÜ biÕt ®Ó xö trÝ ngay. 5. Phßng vµ chèng sèc ë tuyÕn c¬ së - Ph¶i nhanh chãng xö trÝ n¹n nh©n ngay tõ ban ®Çu khi bÞ n¹n, tõ khi dù ®o¸n sÏ cã sèc x¶y ra, kh«ng nªn chê khi huyÕt ¸p tôt míi xö trÝ, cÇn chèng sèc liªn tôc ngay c¶ trong lóc vËn chuyÓn, tiÕn hμnh ngay viÖc truyÒn dÞch vμo tÜnh m¹ch. - Lμm tèt n¨m kü thuËt cÊp cøu: + B¨ng bã vÕt th−¬ng, s−ëi Êm cho n¹n nh©n, ®Æt n¹n nh©n ë n¬i tho¸ng, tr¸nh giã l¹nh, nÕu n¹n nh©n uèng ®−îc (kh«ng cã chèng chØ ®Þnh vÒ chuyªn m«n nh− thñng t¹ng rçng) th× cho n¹n nh©n uèng n−íc trμ ®−êng nãng. Cè ®Þnh nhÑ nhμng, ®óng kü thuËt, nhÊt lμ t¹i c¸c khíp lín nh− khíp h¸ng, khíp vai, t¹i c¸c n¬i cã x−¬ng lín bÞ g·y nh− x−¬ng ®ïi, x−¬ng chËu. + CÇm m¸u t¹m thêi ph¶i b¨ng Ðp, nÕu lμ vÕt th−¬ng ®éng m¹ch ph¶i gar« ®óng chØ ®Þnh, ph¶i cã phiÕu gar« ghi râ thêi gian ®Æt gar«, ®Ó lé gar« ra ngoμi hoÆc b¸o cho ng−êi tiÕp nhËn tuyÕn sau biÕt níi gar« ®óng thêi gian quy ®Þnh. Tr¸nh ho¹i tö chi do thiÕu oxy, ph¶i c¾t côt chi do gar« ®Ó qu¸ l©u. + Phßng vμ chèng ng¹t thë: ®Ó n¹n nh©n n»m nghiªng ®Çu, lÊy hÕt ®êm d·i, dÞ vËt, nÕu l−ìi tôt ph¶i kÐo l−ìi ra cè ®Þnh víi c»m, cho thë oxy. Khi cã vÕt th−¬ng ngùc hë ph¶i bÞt kÝn. Ph¸t hiÖn sím 63 nh÷ng tr−êng hîp vÕt th−¬ng ngùc vμ cÊp cøu kÞp thêi (trong tr−êng hîp cÊp cøu dïng kim Pªtrèp c¾m vμo khoang liªn s−ên hai ®−êng gi÷a ®ßn ®Ó dÉn l−u khÝ mμng phæi). + Tiªm thuèc gi¶m ®au toμn th©n morphin, fentanyl (khi theo dâi thÊy n¹n nh©n kh«ng bÞ tæn th−¬ng néi t¹ng). NÕu cã nghi ngê tæn th−¬ng néi t¹ng th× dïng gi¶m ®au t¹i chç tæn th−¬ng b»ng c¸ch phãng bÕ lidocain hoÆc marcain t¹i chç. + Khi n¹n nh©n ngõng tim: lμm tèt viÖc bãp tim ngoμi lång ngùc, hμ h¬i thæi ng¹t. - Nhanh chãng, nhÑ nhμng chuyÓn n¹n nh©n vÒ tuyÕn y tÕ cã kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ cho n¹n nh©n. 64 Bμi 5 S¬ cøu ng−êi bÞ báng 1. Nguyªn nh©n g©y báng Báng lμ tæn th−¬ng da, tæ chøc d−íi da, phÇn mÒm do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra: - Do søc nãng (n−íc s«i, h¬i nãng, löa,...). - Do ho¸ chÊt (axÝt, baz¬, phèt pho,...). - Do ®iÖn. - Do phãng x¹ nguyªn tö. 2. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng báng - Nguyªn nh©n g©y báng (báng do ho¸ chÊt th−êng nÆng h¬n báng nhiÖt). - DiÖn tÝch báng (diÖn tÝch cμng réng th× cμng nÆng). - §é s©u (báng cμng s©u th× cμng nÆng). - §é tuæi (trÎ em bÞ báng th−êng nÆng h¬n ng−êi lín). - Báng > 15% diÖn tÝch c¬ thÓ ë ng−êi lín vμ > 8% diÖn tÝch c¬ thÓ ë trÎ em lμ báng nÆng. 3. Ph©n lo¹i báng theo ®é n«ng, s©u - Báng ®é I: lμ báng ë líp th−îng b×, da bÞ öng ®á, ®au r¸t, khi lμnh kh«ng ®Ó l¹i sÑo. 65 - Báng ®é II: tæn th−¬ng líp biÓu b×, trªn nÒn da ®á, xuÊt hiÖn nèt phång sau 1-2 giê bÞ báng, c¸c nèt phång chøa huyÕt t−¬ng. - Báng ®é III: tæn th−¬ng toμn bé c¸c líp cña da, cã thÓ báng ®Õn c¬, x−¬ng, thÇn kinh. Khi khái ®Ó l¹i sÑo co róm. §é I §é II §é III H×nh 5.1. Ph©n lo¹i báng theo ®é s©u 4. TÝnh diÖn tÝch báng C¸ch tÝnh diÖn tÝch báng theo quy luËt sè 9 cña Wallace: * Ng−êi lín: - §Çu, mÆt cæ: 9%. - Th©n phÝa tr−íc: 9% x 2 = 18%. - Th©n phÝa sau: 9% x 2 = 18%. - Mét chi trªn: 9%. - Mét chi d−íi: 18%. - Vïng hËu m«n, sinh dôc: 1%. * TrÎ em: Cμng nhá tû lÖ ®Çu, mÆt, cæ cμng lín h¬n so víi ng−êi lín. - §Çu, mÆt: 19%. 66 - Mét chi d−íi: 11%. Ngoμi ra, cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p tÝnh diÖn tÝch báng mét bμn tay cña Faust ®Ó tÝnh: cø mét bμn tay óp lμ tÝnh 1%. 5. DiÔn biÕn c¸c giai ®o¹n cña báng 5.1. Giai ®o¹n sèc báng KÐo dμi kho¶ng 48 giê ®Çu, cã hai thêi kú: - Thêi kú sèc thÇn kinh: diÔn ra trong 6 giê ®Çu, chñ yÕu do ®au, r¸t. - Thêi kú sèc báng: sèc do mÊt m¸u, kÐo dμi tõ 6 ®Õn 48 giê. 5.2. Giai ®o¹n nhiÔm ®éc Giai ®o¹n nhiÔm ®éc kÐo dμi tõ ngμy thø ba ®Õn ngμy thø 15 do c¬ thÓ hÊp thô chÊt ®éc cña tæ chøc da bÞ ho¹i tö vμ nhiÔm khuÈn. N¹n nh©n cã biÓu hiÖn: - Toμn th©n sèt cao > 40oC. - TiÕt niÖu: ®¸i Ýt, nÆng cã thÓ v« niÖu. - Tiªu ho¸: n«n möa, Øa láng. - ThÇn kinh: kÝch thÝch vËt v·, nÆng dÉn ®Õn h«n mª. 5.3. Giai ®o¹n nhiÔm trïng Giai ®o¹n nhiÔm trïng tõ ngμy thø 11 do hμng rμo da bÞ mÊt réng, c¬ thÓ bÞ suy kiÖt, søc ®Ò kh¸ng gi¶m, vi khuÈn rÊt dÔ x©m nhËp. 67 Vi khuÈn hay gÆp lμ tô cÇu trïng vμng vμ trùc khuÈn mñ xanh. 5.4. Giai ®o¹n phôc håi NÕu ®iÒu trÞ tèt, c¸c biÓu hiÖn nhiÔm trïng, nhiÔm ®éc gi¶m dÇn, ng−êi bÖnh ¨n uèng ®−îc, vÕt báng kh« dÇn, ng−êi bÖnh phôc håi. 6. S¬ cøu n¹n nh©n báng 6.1. S¬ cøu n¹n nh©n báng do søc nãng Báng do søc nãng gåm hai lo¹i: - Søc nãng kh« (löa ch¸y): ch¸y than, cñi, x¨ng dÇu,... - Søc nãng −ít (n−íc s«i, dÇu mì s«i, thøc ¨n nãng,...). * TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n: - Lo¹i trõ ngay nguyªn nh©n g©y báng. - §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n. H×nh 5.2. §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n68 - §Æt n¹n nh©n n»m ë vÞ trÝ b»ng ph¼ng. - NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vμ møc ®é báng. - Phßng, chèng sèc cho n¹n nh©n. - Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm. * ChuÈn bÞ dông cô: - Mét chËu s¹ch. - Thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch. - Kh¨n hoÆc v¶i mÒm. - Mét ca móc n−íc. - B¨ng cuén, g¹c. - Mét kÐo. * Kü thuËt tiÕn hμnh: - Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o. - Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá. - §æ n−íc vμo chËu. - Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng. ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ta ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh mét thêi gian. - Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång. - Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng. 69 - §¾p kh¨n, g¹c mÒm lªn vïng báng, b¨ng vïng báng (b¨ng võa ®ñ gi÷ g¹c, kh«ng b¨ng chÆt). - Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ. - Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra. 6.2. S¬ cøu n¹n nh©n báng do axÝt * TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n: - Lo¹i trõ ngay nguyªn nh©n g©y báng. - §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n. - §Æt n¹n nh©n n»m ë vÞ trÝ b»ng ph¼ng. - NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vμ møc ®é báng. - Phßng, chèng sèc cho n¹n nh©n. - Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm. H×nh 5.3. S¬ cøu n¹n nh©n báng ho¸ chÊt70 * ChuÈn bÞ dông cô: - Mét chËu s¹ch. - Kh¨n hoÆc v¶i mÒm. - Mét thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch. - Dung dÞch trung hßa: n−íc xμ phßng, n−íc v«i trong hoÆc natribicarbonat 1-2%. - Mét ca móc n−íc. - B¨ng cuén, g¹c. - Mét kÐo. * Kü thuËt tiÕn hμnh: - Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi bá quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o. - Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá. - §æ n−íc vμo chËu. - Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng. ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ta ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh mét thêi gian. - Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång. - Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng. - §¾p kh¨n, g¹c mÒm lªn vïng báng, b¨ng vïng báng (b¨ng võa ®ñ gi÷ g¹c, kh«ng b¨ng chÆt). - Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ. 71 - Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra. 6.3. S¬ cøu n¹n nh©n báng v«i * TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n: - Lo¹i trõ ngay nguyªn nh©n g©y báng. - §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n. - §Æt n¹n nh©n n»m ë vÞ trÝ b»ng ph¼ng. - NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vμ møc ®é báng. - Phßng, chèng sèc cho n¹n nh©n. - Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm. * ChuÈn bÞ dông cô: H×nh 5.4. Th¸o ®å trang søc - Mét chËu s¹ch. - Mét thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch. - Dung dÞch trung hßa: n−íc dÊm ¨n, n−íc chanh, axÝt axªtÝc 0,5%.... - Kh¨n hoÆc v¶i mÒm. 72 - Mét ca móc n−íc. - B¨ng cuén, g¹c. - Mét kÐo. * Kü thuËt tiÕn hμnh: - Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi bá quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o. - Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá. - §æ n−íc vμo chËu. - Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng, röa ®Õn khi s¹ch v«i. - ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh cã pha dung dÞch trung hßa (n−íc dÊm ¨n, n−íc chanh hoÆc axÝt axªtÝc 0,5%,...). - Nh÷ng vÞ trÝ báng kh«ng ng©m ®−îc vμo dung dÞch trung hßa, ta dïng kh¨n, g¹c mÒm nhóng vμo dung dÞch trung hßa ®¾p lªn vïng báng, b¨ng vïng báng. - Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång. - Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng. - Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ. - Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra. 73 B¶ng kiÓm: Kü thuËt s¬ cøu n¹n nh©n báng do søc nãng TT Néi dung Cã Kh«ng TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n 1 §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n 2 NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n vμ x¸c ®Þnh vÞ trÝ báng, møc ®é báng 3 Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm ChuÈn bÞ dông cô 4 Mét chËu s¹ch 5 Mét thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch 6 Kh¨n hoÆc v¶i mÒm 7 Mét ca móc n−íc 8 B¨ng cuén, g¹c 9 Mét kÐo Kü thuËt tiÕn hμnh 10 Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi bá quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o 11 Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá 12 §æ n−íc vμo chËu 13 Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng. ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ta ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh mét thêi gian. 74 14 Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång 15 Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng 16 §¾p kh¨n, g¹c mÒm lªn vïng báng, b¨ng vïng báng (b¨ng võa ®ñ gi÷ g¹c, kh«ng b¨ng chÆt) 17 KiÓm tra t×nh tr¹ng cña ng−êi bÖnh 18 Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ 19 Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra B¶ng kiÓm: Kü thuËt s¬ cøu n¹n nh©n báng do axÝt TT Néi dung Cã Kh«ng TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n 1 §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n 2 NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n vμ x¸c ®Þnh vÞ trÝ báng, møc ®é báng 3 Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm ChuÈn bÞ dông cô 4 Mét chËu s¹ch 5 Mét thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch 6 Dung dÞch trung hßa: n−íc xμ phßng, n−íc v«i trong hoÆc natribicarbonat 1-2% 75 7 Kh¨n hoÆc v¶i mÒm 8 Mét ca móc n−íc 9 B¨ng cuén, g¹c 10 Mét kÐo Kü thuËt tiÕn hμnh 11 Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi bá quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o 12 Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá 13 §æ n−íc vμo chËu 14 Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng. ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ta ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh cã pha dung dÞch trung hßa mét thêi gian. 15 Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång 16 Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng 17 §¾p kh¨n, g¹c mÒm lªn vïng báng, b¨ng vïng báng (b¨ng võa ®ñ gi÷ g¹c, kh«ng b¨ng chÆt) 18 KiÓm tra t×nh tr¹ng cña ng−êi bÖnh 19 Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ 20 Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra 76 B¶ng kiÓm: Kü thuËt s¬ cøu n¹n nh©n báng v«i TT Néi dung Cã Kh«ng TiÕp nhËn vμ nhËn ®Þnh t×nh tr¹ng n¹n nh©n 1 §−a n¹n nh©n ra khái n¬i bÞ n¹n 2 NhËn ®Þnh toμn tr¹ng n¹n nh©n vμ x¸c ®Þnh vÞ trÝ báng, møc ®é báng 3 Gi¶i thÝch, ®éng viªn n¹n nh©n hoÆc ng−êi nhμ yªn t©m vÒ thñ thuËt s¾p lμm ChuÈn bÞ dông cô 4 Mét chËu s¹ch 5 Mét thïng hoÆc x« n−íc l¹nh s¹ch 6 Dung dÞch trung hßa: n−íc dÊm ¨n, n−íc chanh, axÝt axªtÝc 0,5%,... 7 Kh¨n hoÆc v¶i mÒm 8 Mét ca móc n−íc 9 B¨ng cuén, g¹c 10 Mét kÐo Kü thuËt tiÕn hμnh 11 Lμm lé vïng báng, nÕu quÇn ¸o chËt kh«ng nªn cè cëi bá quÇn ¸o n¹n nh©n mμ dïng kÐo c¾t bá quÇn ¸o 12 Báng ë chi nÕu cã ®eo vßng, nhÉn ph¶i th¸o bá 13 §æ n−íc vμo chËu 14 Dïng kh¨n hoÆc v¶i mÒm röa nhiÒu lÇn t¹i vïng báng. ë nh÷ng vÞ trÝ báng cã thÓ ®Æt vμo chËu, ta ng©m vïng báng vμo chËu n−íc l¹nh mét thêi gian 77 15 Khi ng©m, röa kh«ng lμm vì nèt phång 16 Kh«ng b«i bÊt cø thuèc hay chÊt g× lªn vïng báng 17 §¾p kh¨n, g¹c mÒm lªn vïng báng, b¨ng vïng báng (b¨ng võa ®ñ gi÷ g¹c, kh«ng b¨ng chÆt) 18 KiÓm tra t×nh tr¹ng cña ng−êi bÖnh 19 Nhanh chãng chuyÓn n¹n nh©n ®Õn c¬ së ®iÒu trÞ 20 Khi chuyÓn n¹n nh©n ph¶i theo dâi s¸t, ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng x¶y ra 78