🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Các kỹ năng cần thiết dành cho cán bộ chính quyền cấp cơ sở Ebooks Nhóm Zalo Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn thÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång: TS. NguyÔn Duy Hïng Thµnh viªn: ts. nguyÔn an tiªm TS. NguyÔn tiÕn hoµng TS. Vò Träng L©m tËP THÓ T¸C GI¶ 1. ThS. Lª V¨n Hßa - Häc viÖn Hµnh chÝnh, chuyªn ®Ò 1, 2, 3, 4 2. ThS. Ph¹m ThÞ Kim HuÕ - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, chuyªn ®Ò 5 3. TS. NguyÔn ThÞ Hµ - Häc viÖn Hµnh chÝnh, chuyªn ®Ò 6, 7, 8, 9 4. ThS. NguyÔn thÞ Ph­¬ng Lan - Häc viÖn Hµnh chÝnh, chuyªn ®Ò 10 LêI NHµ XUÊT B¶N Trong hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·, ph­êng, thÞ trÊn (gäi chung lµ c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së) cã vai trß quan träng, thay mÆt chÝnh quyÒn cÊp x· trùc tiÕp tæ chøc chØ ®¹o, h­íng dÉn, kiÓm tra vµ ®«n ®èc nh©n d©n thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc t¹i ®Þa ph­¬ng. V× vËy, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së lµ nhiÖm vô mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi cña c¸c cÊp ñy ®¶ng, chÝnh quyÒn. Trong nh÷ng n¨m qua, ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së ®· ®­îc cñng cè, kiÖn toµn vÒ nhiÒu mÆt; phÈm chÊt chÝnh trÞ, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, n¨ng lùc qu¶n lý, ®iÒu hµnh ®­îc n©ng lªn; hÇu hÕt c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së ®· thÓ hiÖn ®­îc lËp tr­êng quan ®iÓm chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã tinh thÇn ®oµn kÕt nhÊt trÝ, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng t¸c vµ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®­îc giao. Tuy nhiªn, nh×n chung ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së cßn cã nh÷ng mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp, phÇn lín hä ch­a ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch hÖ thèng, chÝnh quy vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, tû lÖ ®¹t chuÈn cßn thÊp so víi yªu cÇu; n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh ch­a ngang tÇm víi nhiÖm vô; 5 nhËn thøc trong ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së kh«ng ®ång ®Òu, thiÕu chñ ®éng s¸ng t¹o. Bªn c¹nh ®ã kh«ng Ýt c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së ch­a n¾m v÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô, thÈm quyÒn ®­îc giao, kh«ng n¾m v÷ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt; n¨ng lùc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chuyªn m«n cßn thÊp,... Nh»m gãp phÇn trang bÞ kiÕn thøc, kü n¨ng nghiÖp vô, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc, kinh nghiÖm ®iÒu hµnh vµ xö lý c«ng viÖc ®¹t hiÖu qu¶ cao cho ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch C¸c kü n¨ng cÇn thiÕt dµnh cho c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së do tËp thÓ t¸c gi¶ c«ng t¸c t¹i Häc viÖn Hµnh chÝnh thuéc Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh biªn so¹n. Cuèn s¸ch tËp trung tr×nh bµy c¸c kü n¨ng c¬ b¶n ®èi víi ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp c¬ së nh­: kü n¨ng x¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý; kü n¨ng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp x·; kü n¨ng chÊt vÊn vµ tr¶ lêi chÊt vÊn; kü n¨ng tham vÊn céng ®ång; kü n¨ng thuyÕt tr×nh; kü n¨ng nghe vµ ph¶n håi; kü n¨ng viÕt b¸o c¸o; kü n¨ng lËp vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch t¸c nghiÖp; kü n¨ng qu¶n lý v¨n b¶n; kü n¨ng thu thËp vµ xö lý th«ng tin qu¶n lý. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 9 n¨m 2011 NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 6 Chuyªn ®Ò 1 Kü N¡NG X¸C §ÞNH VÊN §Ò Vµ RA QUYÕT §ÞNH QU¶N Lý I. KH¸I QU¸T VÒ QUYÕT §ÞNH QU¶N Lý NHµ N¦íC CÊP X· 1. Kh¸i niÖm ChÝnh quyÒn cÊp x· lµ chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng, do ®ã, c¸c chñ thÓ nµy th­êng xuyªn ph¶i ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp ®Þa ph­¬ng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi ®Æt ra, nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph­¬ng. C¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc lµ quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ mang quyÒn lùc nhµ n­íc, v× vËy chóng lu«n mang tÝnh ph¸p lý, cã tÝnh b¾t buéc thi hµnh víi ®èi t­îng vµ ®­îc b¶o ®¶m b»ng sù c­ìng chÕ cña Nhµ n­íc. Nh­ vËy, quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· lµ quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc ban hµnh trªn c¬ së ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi ®Æt ra ë ®Þa ph­¬ng, 7 nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph­¬ng. Chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc ë cÊp x· bao gåm Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n, c¸c c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·. V× vËy, chñ thÓ ban hµnh quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· bao gåm: Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n vµ Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n; vµ quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc thÓ hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc nh­: NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n, quyÕt ®Þnh vµ chØ thÞ cña ñy ban nh©n d©n, quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n. 2. Vai trß cña quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· QuyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· cã nh÷ng vai trß sau: - Hîp ph¸p ho¸ ý chÝ cña chÝnh quyÒn x· vÒ c¸c môc tiªu, c¸c kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p... trë thµnh mÖnh lÖnh chÝnh thøc, cã tÝnh quy ph¹m, b¾t buéc thùc hiÖn ®èi víi c¸c c¸ nh©n c«ng d©n, tæ chøc sinh sèng vµ ho¹t ®éng ë ®Þa ph­¬ng. - Lµ c«ng cô qu¶n lý ®Ó nhµ qu¶n lý t¸c ®éng lªn ®èi t­îng qu¶n lý nh»m thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®Þa ph­¬ng, nh»m hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Do ®ã, nã cã t¸c ®éng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Þa ph­¬ng. 8 - ChÊt l­îng cña quyÕt ®Þnh ph¶n ¸nh chÊt l­îng cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng vµ ph¶n ¸nh n¨ng lùc qu¶n lý cña chÝnh quyÒn cÊp x·, v×, quyÕt ®Þnh qu¶n lý lµ s¶n phÈm trÝ tuÖ cña c¸c nhµ qu¶n lý. 3. TÝnh chÊt cña quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· QuyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· cã nh÷ng tÝnh chÊt sau: - Cã tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc vµ thÓ hiÖn ý chÝ cña Nhµ n­íc, v× nã lµ kÕt qu¶ cña sù thÓ hiÖn ý chÝ cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc trao quyÒn lùc nhµ n­íc. - Cã tÝnh ph¸p lý, v× nã lµ quyÕt ®Þnh do c¸c chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ban hµnh. Do ®ã, nã cã tÝnh b¾t buéc thi hµnh ®èi víi c¸c ®èi t­îng. - Cã tÝnh d­íi luËt, v× nã lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn cÊp x·. Do ®ã, néi dung cña nã ph¶i phï hîp víi HiÕn ph¸p, luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c v¨n b¶n qu¶n lý cña c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn; ban hµnh theo tr×nh tù vµ thñ tôc luËt ®Þnh. 4. C¸c yªu cÇu ®èi víi quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· Mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cã hiÖu lùc vµ kh¶ n¨ng thùc thi khi nã hîp ph¸p vµ hîp lý. 9 V× vËy, mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ tÝnh hîp ph¸p vµ hîp lý. 4.1. C¸c yªu cÇu vÒ tÝnh hîp ph¸p Mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc coi lµ hîp ph¸p khi nã tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c yªu cÇu sau: - Néi dung phï hîp víi HiÕn ph¸p, luËt vµ c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn; - §­îc ban hµnh trong ph¹m vi thÈm quyÒn cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x·; - §­îc ban hµnh ®óng c¨n cø ph¸p lý, tøc lµ nã cã c¨n cø ph¸p lý vµ c¨n cø ph¸p lý ®ã ®ang cã hiÖu lùc; - §­îc ban hµnh ®óng thÓ thøc vµ kü thuËt tr×nh bµy theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - Qu¸ tr×nh ban hµnh quyÕt ®Þnh tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc x©y dùng, ban hµnh vµ c«ng bè quyÕt ®Þnh. 4.2. C¸c yªu cÇu vÒ tÝnh hîp lý Mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc coi lµ hîp lý khi nã b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu sau: - B¶o ®¶m hµi hoµ lîi Ých Nhµ n­íc, tËp thÓ vµ c¸ nh©n; - Cã tÝnh cô thÓ, râ rµng vµ phï hîp víi tõng vÊn ®Ò, ®èi t­îng; - B¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng, tÝnh toµn diÖn;10 - Ng«n ng÷ thÓ hiÖn trong quyÕt ®Þnh ph¶i chÝnh x¸c, phæ th«ng, c¸ch diÔn ®¹t râ rµng, dÔ hiÓu... II. Kü N¡NG X¸C §ÞNH VÊN §Ò Vµ T×M KIÕM GI¶I PH¸P 1. X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch vÊn ®Ò 1.1. ý nghÜa X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch vÊn ®Ò gióp nhµ qu¶n lý ®¹t ®­îc ba môc ®Ých sau: - HiÓu c¸c vÊn ®Ò mµ ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng gÆp ph¶i trong mét bèi c¶nh cô thÓ; - HiÓu ®­îc mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®­îc x¸c ®Þnh ®ã; - HiÓu ®­îc mèi quan hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ gi÷a c¸c vÊn ®Ò ®ã. 1.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh - T×m kiÕm vÊn ®Ò Nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh kho¶ng 10 vÊn ®Ò mµ ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng ®ang hoÆc sÏ ®èi mÆt. Mçi vÊn ®Ò ®­îc viÕt lªn mét chiÕc thÎ. §Ó thùc hiÖn b­íc nµy, nhµ qu¶n lý cã thÓ sö dông c«ng cô tham vÊn céng ®ång ®Ó ph¸t huy trÝ tuÖ cña nh©n d©n hoÆc th¶o luËn nhãm bao gåm c¸c c¸n bé, c«ng chøc cÊp x· vµ c¸c tr­ëng th«n, b¶n. - Lùa chän mét vÊn ®Ò ®Ó ph©n tÝch Nhµ qu¶n lý chän ra mét vÊn ®Ò chÝnh lµm 11 ®iÓm xuÊt ph¸t cho viÖc x©y dùng c©y vÊn ®Ò. VÊn ®Ò ®­îc chän lµm xuÊt ph¸t ®iÓm ®­îc viÕt lªn mét chiÕc thÎ cã mµu kh¸c víi mµu cña c¸c thÎ cßn l¹i. - S¾p xÕp c¸c vÊn ®Ò thµnh mèi quan hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ xung quanh vÊn ®Ò chÝnh - Hoµn thµnh mèi liªn hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ + Bæ sung thªm c¸c nguyªn nh©n nÕu cÇn ®Ó hoµn thµnh l«gÝch nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶; + Bá ra nh÷ng nguyªn nh©n bÞ trïng lÆp; + ViÕt l¹i c¸c nguyªn nh©n cho cô thÓ vµ ®óng h¬n; + B¶o ®¶m ch¾c ch¾n c¸c nguyªn nh©n lµ cã thËt. - KiÓm tra l¹i ®Ó b¶o ®¶m ch¾c ch¾n c¸c mèi quan hÖ nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ lµ hîp lý 2. X¸c ®Þnh môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Sau khi nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ c¸c cÊp ®é nguyªn nh©n g©y ra vÊn ®Ò ®ã, c«ng viÖc tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã. 2.1. ý nghÜa cña x¸c ®Þnh môc tiªu - Gióp x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn mong muèn, tøc lµ nh÷ng kÕt qu¶ mong muèn ®¹t ®­îc trong t­¬ng lai sau khi vÊn ®Ò ®­îc gi¶i quyÕt; - Gióp chØ ra ®­îc mèi quan hÖ gi÷a môc ®Ých - ph­¬ng tiÖn, gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn mong 12 muèn nµy, tøc lµ t×m ra môc tiªu nµo lµ môc tiªu cuèi cïng, môc tiªu nµo lµ môc tiªu trung gian. 2.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh - ViÕt l¹i tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò theo nh÷ng ®iÒu kiÖn cã thÓ cã, mong muèn vµ thùc tÕ: ViÕt chóng d­íi d¹ng c¸c kÕt qu¶ ®Çu ra. Nhµ qu¶n lý tiÕn hµnh néi dung nµy theo trËt tù tõ trªn xuèng d­íi; - ViÕt l¹i vÊn ®Ò chÝnh d­íi d¹ng lµ mét kÕt qu¶ ®Çu ra; - KiÓm tra l¹i c¸c môc tiªu vµ viÕt l¹i chóng cho thùc tÕ; - Bæ sung thªm hoÆc xãa ®i nh÷ng môc tiªu ®Ó b¶o ®¶m tÝnh l«gÝc gi÷a môc ®Ých vµ ph­¬ng tiÖn lµ hîp lý; nhµ qu¶n lý tiÕn hµnh tõ d­íi lªn trªn, ®äc theo tÝnh l«gÝch gi÷a môc ®Ých vµ ph­¬ng tiÖn; - VÏ nh÷ng ®­êng liªn hÖ ®Ó chØ ra mèi quan hÖ gi÷a môc ®Ých vµ ph­¬ng tiÖn. 3. T×m kiÕm vµ ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p Trªn c¬ së môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· ®­îc thiÕt lËp ë trªn, nhµ qu¶n lý tiÕn hµnh t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã thÓ cã, nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu mong ®îi. 3.1. ý nghÜa cña x¸c ®Þnh gi¶i ph¸p - Gióp x¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ cã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®· x¸c ®Þnh; 13 - Gióp ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña tõng gi¶i ph¸p; - Cung cÊp c¬ së cho viÖc lùa chän mét hoÆc nhãm c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp. 3.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh - Nghiªn cøu tËp hîp c¸c môc tiªu; - X¸c ®Þnh “c¸c nÊc thang quan hÖ gi÷a môc ®Þch vµ ph­¬ng tiÖn” kh¸c nhau. Nh÷ng nÊc thang quan hÖ nµy lµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nhau; - Lo¹i ra nh÷ng gi¶i ph¸p: (1) Kh«ng thùc tÕ; (2) Kh«ng trong ph¹m vi kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng; (3) §ang bÞ ng­êi d©n ph¶n ®èi; - Lùa chän mét sè gi¶i ph¸p vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch tõng gi¶i ph¸p. B¶ng 1.1: Ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p Gi¶i ph¸p Nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc Gi¶i ph¸p 1 Gi¶i ph¸p 2 Gi¶i ph¸p 3 Nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc Nhµ qu¶n lý cã thÓ lËp b¶ng nµy thªm mét b­íc n÷a vµ ph¸t triÓn c¸c tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p. C¸c tiªu chÝ nµy cho phÐp nhµ qu¶n lý so s¸nh c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau. 14 B¶ng 1.2: Ph©n tÝch theo c¸c tiªu chÝ Gi¶i ph¸p Tiªu chÝ Gi¶i ph¸p 1 Gi¶i ph¸p 2 Gi¶i ph¸p 3 HiÖu lùc - chi phÝ Cao Trung b×nh ThÊp Sè l­îng ng­êi ®­îc h­ëng lîi Kh«ng ThÊp Kh«ng Duy tr× m«i tr­êng Trung b×nh Cao Cao Thêi gian ®¹t ®­îc ThÊp Kh«ng Trung b×nh ... ... ... ... 4. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých1 Trong tr­êng hîp chÝnh quyÒn cÊp x· cã ®Çy ®ñ th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc c¸c chi phÝ thùc hiÖn gi¶i ph¸p vµ nh÷ng lîi Ých b»ng tiÒn do thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy mang l¹i, th× nªn sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p ®· x¸c ®Þnh ë trªn. VÒ c¬ b¶n, ph­¬ng ph¸p nµy gåm c¸c b­íc d­íi ®©y: - B­íc 1: LiÖt kª tÊt c¶ nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vµ bÊt lîi ®èi víi ®Þa ph­¬ng ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn mét ph­¬ng ¸n. - B­íc 2: ¦íc tÝnh lîi Ých hoÆc chi phÝ ®èi víi ____________ 1. ë ®©y, ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc söa ®æi ®Ó phï hîp víi tr×nh ®é cña c¸n bé, c«ng chøc cÊp c¬ së. 15 ®Þa ph­¬ng cña c¸c kÕt qu¶ tÝch cùc hoÆc bÊt lîi nµy d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ. - B­íc 3: TÝnh lîi Ých rßng cña tõng gi¶i ph¸p theo c«ng thøc: Lîi Ých rßng = Tæng lîi Ých - Tæng chi phÝ Nhµ qu¶n lý sÏ lùa chän nh÷ng gi¶i ph¸p nµo cã lîi Ých rßng lín h¬n 0. Trong tr­êng hîp cã nhiÒu gi¶i ph¸p cã lîi Ých rßng lín h¬n 0, nh­ng nhµ qu¶n lý chØ ®­îc lùa chän mét gi¶i ph¸p duy nhÊt, th× gi¶i ph¸p cã lîi Ých cao nhÊt sÏ ®­îc lùa chän. III. QUY TR×NH BAN HµNH QUYÕT §ÞNH CÊP X· ViÖc ban hµnh quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc tiÕn hµnh theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh, bao gåm c¸c b­íc d­íi ®©y: B­íc 1: X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch vÊn ®Ò Khëi nguån cho viÖc ban hµnh mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý lµ sù xuÊt hiÖn vÊn ®Ò. VÊn ®Ò ®­îc hiÓu lµ sù kh¸c biÖt gi÷a t×nh tr¹ng hiÖn t¹i vµ mong muèn t­¬ng lai, hay nãi c¸ch kh¸c, vÊn ®Ò lµ t×nh tr¹ng mong muèn ®­îc c¶i thiÖn hoÆc nh÷ng khã kh¨n cÇn ®­îc kh¾c phôc. ViÖc x¸c ®Þnh vÊn ®Ò lµ mét néi dung quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. ChØ khi x¸c ®Þnh vÊn ®Ò ®óng míi cã thÓ ra quyÕt ®Þnh ®óng vµ viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh míi cã kh¶ n¨ng thµnh c«ng. 16 NhiÖm vô cña b­íc nµy lµ: - NhËn diÖn vÊn ®Ò: thu thËp th«ng tin vÒ vÊn ®Ò, ®¸nh gi¸ tÇm quan träng vµ tÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò; - X¸c ®Þnh nguyªn nh©n lµm ph¸t sinh vÊn ®Ò (mèi quan hÖ nh©n qu¶). KÕt thóc b­íc nµy, nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh ®­îc tªn vÊn ®Ò, lo¹i vÊn ®Ò, nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò vµ sù cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò - lý do gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. B­íc 2: X¸c ®Þnh môc tiªu gi¶i quyÕt Môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ t×nh tr¹ng t­¬ng lai sau khi vÊn ®Ò ®­îc gi¶i quyÕt hay kÕt qu¶ t­¬ng lai sÏ ®¹t ®­îc sau khi vÊn ®Ò ®­îc gi¶i quyÕt. VÝ dô, tr­íc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu n­íc, môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ b¶o ®¶m ®ñ n­íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhiÖm vô cña nhµ qu¶n lý lµ: - X¸c ®Þnh c¸c cÊp ®é môc tiªu hay kÕt qu¶ mong muèn ®¹t ®­îc. B­íc 3: X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p Gi¶i ph¸p lµ c¸ch thøc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cã thÓ cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c nhau. NhiÖm vô cña nhµ qu¶n lý lµ: - LiÖt kª tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ cã ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; 17 - TiÕn hµnh ph©n tÝch nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vµ hËu qu¶ tiªu cùc cña tõng gi¶i ph¸p; - X¸c ®Þnh nh÷ng lîi Ých thu ®­îc vµ nh÷ng chi phÝ ®Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p (nÕu cã thÓ); - C«ng cô sö dông: ph­¬ng ¸n vµ b¶ng ph©n tÝch gi¶i ph¸p, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých. B­íc 4: X©y dùng dù th¶o quyÕt ®Þnh X©y dùng dù th¶o quyÕt ®Þnh lµ qu¸ tr×nh lÊy ý kiÕn vµ chÊp bót ®Ó h×nh thµnh b¶n dù th¶o quyÕt ®Þnh. ThÓ thøc cña quyÕt ®Þnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §Ó b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh dù th¶o ®­îc kh¸ch quan, ®óng ®¾n cÇn thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau: - LÊy ý kiÕn cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm. Tuú tõng lo¹i quyÕt ®Þnh mµ viÖc lÊy ý kiÕn cã tÝnh chÊt b¾t buéc hoÆc lÊy ý kiÕn tham kh¶o; - LÊy ý kiÕn cña ®èi t­îng chÞu sù t¸c ®éng cña quyÕt ®Þnh; - LÊy ý kiÕn cña c¸c nhµ chuyªn m«n trong c¸c lÜnh vùc nÕu vÊn ®Ò phøc t¹p. B­íc 5: Th«ng qua quyÕt ®Þnh Th«ng qua quyÕt ®Þnh lµ qu¸ tr×nh ®­a dù th¶o quyÕt ®Þnh thµnh quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh chÝnh thøc th«ng qua viÖc th¶o luËn vµ ®i ®Õn nhÊt trÝ, thèng nhÊt c¸c néi dung cÇn nªu trong quyÕt ®Þnh. 18 QuyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc th«ng qua theo chÕ ®é tËp thÓ (trõ c¸c quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n). Cô thÓ: - NÕu quyÕt ®Þnh thuéc thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång nh©n d©n x·, th× dù th¶o quyÕt ®Þnh ph¶i ®­îc tËp thÓ ñy ban nh©n d©n th«ng qua tr­íc khi tr×nh Héi ®ång nh©n d©n häp ®Ó quyÕt ®Þnh. - NÕu quyÕt ®Þnh thuéc thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña ñy ban nh©n d©n x·, th× ban hoÆc ng­êi dù th¶o quyÕt ®Þnh tr×nh ñy ban nh©n d©n x· th«ng qua t¹i cuéc häp cña ñy ban nh©n d©n. - Tr×nh tù th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh thuéc thÈm quyÒn cña Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n cÊp x· ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - C¸c quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cÊp x· ®­îc th«ng qua theo chÕ ®é thñ tr­ëng. Trªn c¬ së xem xÐt kÕt qu¶ tham m­u cña c¸c c«ng chøc chuyªn m«n, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cÊp x· ra quyÕt ®Þnh. Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh nµy. B­íc 6: Ban hµnh vµ c«ng bè quyÕt ®Þnh Ban hµnh quyÕt ®Þnh lµ b­íc v¨n b¶n ho¸ c¸c quyÕt ®Þnh. ViÖc v¨n b¶n hãa quyÕt ®Þnh ph¶i b¶o ®¶m ®óng thÓ thøc, kü thuËt tr×nh bµy, c¸ch tr×nh bµy, ng«n ng÷ vµ v¨n phong ph¸p luËt. 19 NhiÖm vô cña c«ng chøc ®­îc giao tr¸ch nhiÖm lµ: - Tr×nh bµy quyÕt ®Þnh b»ng v¨n b¶n theo ®óng quy ®Þnh. QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång nh©n d©n x· ®­îc thÓ hiÖn d­íi h×nh thøc nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña ñy ban nh©n d©n x· ®­îc thÓ hiÖn d­íi h×nh thøc quyÕt ®Þnh hoÆc chØ thÞ. - Tr×nh ng­êi cã thÈm quyÒn ký vµ göi v¨n th­ ®ãng dÊu vµ l­u v¨n b¶n. - Göi quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c c¬ quan kiÓm tra, ®èi t­îng cña quyÕt ®Þnh, c¸c c¸ nh©n, tæ chøc liªn quan, vµ th«ng tin trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. IV. THùC HµNH 1. M« t¶ t×nh huèng Cuèi n¨m 2005, ChÝnh phñ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tæng kÕt thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh 135 giai ®o¹n II (2001-2005). Theo b¸o c¸o, trong 5 n¨m 2001-2005, Ch­¬ng tr×nh 135 thùc hiÖn rÊt thµnh c«ng, gãp phÇn to lín vµo sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo - ViÖt Nam lµ n­íc ®­îc Liªn hîp quèc ®¸nh gi¸ lµ ®iÓm s¸ng trong viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng 1 trong 8 môc tiªu Thiªn niªn kû cña m×nh - ViÖt Nam vinh dù ®­îc b¸o c¸o ®iÓn h×nh t¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh cña Liªn hîp quèc t¹i Niu Oãc. 20 Theo b¸o c¸o, nhiÒu x· ®· cã b­íc ®ét ph¸ trong viÖc tho¸t nghÌo nhê Ch­¬ng tr×nh 135 ®em l¹i, trong khi ®ã cã nh÷ng x· ®ang n»m ngoµi danh s¸ch l¹i bÞ ®­a vµo danh s¸ch nh÷ng x· ®ãi nghÌo. X· LS lµ mét vÝ dô. Khi th«ng tin vÒ viÖc x· LS bÞ ®­a vµo danh s¸ch nh÷ng x· ®ãi nghÌo thuéc diÖn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cña huyÖn ML, tØnh QN ®· lµm x«n xao d luËn trong nh©n d©n. Nã trë thµnh mét ®Ò tµi bµn t¸n s«i næi kÓ c¶ nh÷ng ®µm tiÕu. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n cña sù kiÖn nµy. Cã ý kiÕn cho r»ng, x· LS bÞ liÖt vµo x· ®ãi nghÌo lµ ph¶i, trong mÊy n¨m qua s¶n l­îng l­¬ng thùc kh«ng nh÷ng kh«ng t¨ng, mµ cßn bÞ gi¶m, t×nh tr¹ng h¹n h¸n kÐo dµi, dÉn ®Õn mÊt mïa triÒn miªn, diÖn tÝch bÞ bá hoang nhiÒu do thiÕu n­íc, n¨ng suÊt lóa thÊp. NhiÒu ng­êi d©n cho r»ng, tuy §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cã ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, nh­ng c¬ cÊu kinh tÕ cña x· kh«ng cã g× thay ®æi, vÉn lµ mét x· thuÇn n«ng nh­ 20 n¨m tr­íc, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp (tuy cã tµi nguyªn ®¸ xÎ nh­ng ch­a ®­îc khai th¸c), còng nh­ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i coi nh­ kh«ng cã. §Õn chî còng ph¶i ®i nhê huyÖn bªn c¹nh, cã bao nhiªu cña c¶i chuyÓn sang tói cña t­ th­¬ng råi th× lµm g× ch¼ng ®ãi. Cã ý kiÕn cho r»ng, ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o x· chñ yÕu lµ bé ®éi phôc viªn, ch­a ®­îc trang bÞ kiÕn thøc vµ kü n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, do ®ã kh«ng cã ®ñ 21 kh¶ n¨ng ®Ó ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Còng cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng, c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh thùc hiÖn ch­a tèt nªn dÉn ®Õn d©n sè t¨ng nhanh, trong khi ®ã ®Êt ®ai kh«ng në thªm ra, kinh tÕ th× ®éc canh. Bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu ng­êi l¹i mª tÝn cho r»ng, x· m×nh phÝa t©y vµ b¾c th× bÞ chÕ ngù bëi nói ®¸ v«i, phÝa ®«ng vµ phÝa nam bÞ ng¨n bëi hai con s«ng, nªn cña c¶i lµm ra chØ ®Ó ®æ xuèng s«ng, xuèng biÓn. X· LS lµ mét x· thuÇn n«ng thuéc huyÖn ML, tØnh QN. X· cã d©n sè kho¶ng 7.000 ng­êi, sinh sèng trong 14 th«n (nh­ng theo truyÒn thèng, gåm 4 côm d©n c­ ®ã lµ: lµng PY, MC, TV vµ XC) víi diÖn tÝch kho¶ng 13 km2. VÒ mÆt ®Þa lý, lµng PY vµ MC gi¸p huyÖn QX vµ NC, ®­îc ph©n ®Þnh b»ng hai con s«ng lµ s«ng NL vµ s«ng LN. Cßn TV vµ XC lµ hai lµng n»m ë phÝa trªn vÒ h­íng B¾c cña x·, bao bäc phÝa b¾c vµ t©y cña XC lµ d·y nói ®¸ v«i; TV gi¸p víi x· TA. V× vËy, ®é cao cña 2 lµng TV vµ XC so víi mÆt s«ng lín h¬n so víi hai lµng PY vµ MC. C¸ch ®©y gÇn chôc n¨m, viÖc t­íi tiªu n­íc cho n«ng nghiÖp cña x· rÊt thuËn lîi, mét mÆt, l­îng m­a hµng n¨m lín vµ ph©n bè t­¬ng ®èi ®Òu trong n¨m, chØ trõ vµo mïa hÌ. MÆt kh¸c, diÖn tÝch ®Êt trång lóa cña c¸c th«n phÝa b¾c (TV vµ XC) ®­îc t­íi n­íc theo hÖ thèng thñy lîi cña huyÖn dÉn tõ §Ëp BT qua 3 x· vÒ. Hai lµng cßn l¹i ®­îc t­íi tiªu nhê hÖ thèng b¬m n­íc s«ng NL 22 vµ s«ng LN. V× vËy, hµng n¨m c¶ hai vô lóa (vô chiªm vµ vô mïa) ®Òu b¶o ®¶m n­íc t­íi kÞp thêi, nhê ®ã, n¨ng suÊt lóa thuéc lo¹i kh¸ cña huyÖn, ®êi sèng nh©n d©n trong x· cã phÇn æn ®Þnh, sè hé thiÕu ®ãi Ýt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do t×nh tr¹ng khai th¸c rõng bõa b·i ë c¸c khu rõng th­îng nguån, lµm thay ®æi m«i tr­êng, dÉn ®Õn l­îng m­a hµng n¨m ngµy cµng gi¶m. Trong khi ®ã hÖ thèng thñy lîi kh«ng ®­îc n©ng cÊp, c¶i thiÖn, nªn t×nh tr¹ng h¹n h¸n diÔn ra th­êng xuyªn, vµo nh÷ng thêi gian lóa cÇn n­íc nhÊt nh­: khi gieo h¹t hoÆc khi lóa vµo thêi kú thai nghÐn (®Æc biÖt lµ vô chiªm l¹i do ¶nh h­ëng cña giã Lµo) l¹i thiÕu n­íc trÇm träng, dÉn ®Õn diÖn tÝch bá hoang ngµy cµng nhiÒu vµ mÊt mïa, n¨ng suÊt lóa thÊp. C¸c lµng phÝa b¾c vµ t©y thiÕu n­íc do hÖ thèng thñy lîi cña huyÖn chØ b¶o ®¶m cho c¸c x· phÝa trªn. Ngoµi ra, hÖ thèng tr¹m b¬m cña c¸c lµng phÝa nam tr­íc ®©y chØ thiÕt kÕ c«ng suÊt t­íi cho diÖn tÝch gieo trång cña hai lµng nµy (do ®é dèc lín nªn nÕu x©y dùng tr¹m b¬m t­íi cho toµn x· rÊt tèn kÐm). N¨m 2006, x· LS ®· ®­îc huyÖn ph©n bæ ng©n s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo lµ: 1 tû ®ång. V× vËy, c©u hái ®Æt ra kh«ng chØ ®èi víi ñy ban nh©n d©n mµ c¶ Héi ®ång nh©n d©n x· lµ víi sè tiÒn 1 tû ®ång, x· ph¶i lµm g× ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo? 23 2. H­íng dÉn 2.1. X¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ ph©n tÝch vÊn ®Ò NhiÖm vô cña b­íc nµy lµ x¸c ®Þnh vÊn ®Ò chÝnh vµ x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n lµm ph¸t sinh vÊn ®Ò chÝnh. - X¸c ®Þnh vÊn ®Ò chÝnh: C¨n cø vµo néi dung cña t×nh huèng trªn, vÊn ®Ò chÝnh cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ vÊn ®Ò ®ãi nghÌo, bëi v× ®©y lµ vÊn ®Ò ®· nhËn ®­îc sù quan t©m cña ®«ng ®¶o ng­êi d©n vµ chÝnh quyÒn x· LS, vµ vÊn ®Ò nµy lµ hÖ qu¶ cña c¸c vÊn ®Ò cßn l¹i ®­îc ®Ò cËp trong t×nh huèng nh­ mÊt mïa, n¨ng suÊt thÊp, h¹n h¸n... - X¸c ®Þnh c¸c cÊp ®é nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò chÝnh: + Nguyªn nh©n cÊp ®é 1: s¶n l­îng l­¬ng thùc gi¶m; tû lÖ sinh cao; c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn; th­¬ng m¹i, dÞch vô ch­a ph¸t triÓn; n¨ng lùc l·nh ®¹o, qu¶n lý cña chÝnh quyÒn yÕu kÐm. + Nguyªn nh©n cÊp ®é 2: n¨ng suÊt lóa thÊp, diÖn tÝch trång trät bÞ thu hÑp; c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ch­a tèt; ch­a khai th¸c tµi nguyªn ®¸ xÎ; kh«ng cã chî; ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc 24 ch­a ®­îc ®µo t¹o, båi d­ìng. + Nguyªn nh©n cÊp ®é 3: thiÕu n­íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. + Nguyªn nh©n cÊp ®é 4: hÖ thèng thuû lîi kh«ng ®ñ n¨ng lùc t­íi tiªu. 25 A-PDF Page Cut DEMO: Purchase from www.A-PDF.com to H×nh 1.4: Nguyªn nh©n cña ®ãi, nghÌo ë x· L §ãi, nghÌo ë x· LS N¨ng lùc l·nh ®¹o, qu¶n lý cña chÝnh quyÒn yÕu kÐm Th­¬ng m¹i, dÞch vô ch­a ph¸t triÓn C«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn §éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ch­a ®­îc ®µo t¹o 26 Kh«ng cã chî Ch­a khai th¸c tµi nguyªn ®¸ xÎ N¨ng th HÖ 2.3. X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch vÊn ®Ò ®ãi nghÌo, x¸c ®Þnh môc tiªu xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ë b­íc 1 vµ 2 ë trªn chóng ta x¸c ®Þnh ®­îc c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ cã d­íi ®©y: - Gi¶i ph¸p 1: §Çu t­ x©y dùng hÖ thèng thuû lîi; - Gi¶i ph¸p 2: T¨ng c­êng c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh; - Gi¶i ph¸p 3: §Çu t­ khai th¸c ®¸; - Gi¶i ph¸p 4: §Çu t­ x©y dùng chî; - Gi¶i ph¸p 5: Cö c¸n bé, c«ng chøc tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc vµ kü n¨ng qu¶n lý. C¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë H×nh 1.6 cã thÓ ph©n thµnh hai nhãm: - Nhãm 1: C¸c gi¶i ph¸p kh«ng cÇn nguån lùc tµi chÝnh hoÆc cÇn Ýt nguån lùc tµi chÝnh vµ c¸c nguån lùc nµy ®­îc lÊy trong kinh phÝ ng©n s¸ch chi th­êng xuyªn cña chÝnh quyÒn x·, gåm: ®µo t¹o, båi d­ìng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc x·; t¨ng c­êng c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. - Nhãm 2: C¸c gi¶i ph¸p cÇn nguån lùc tµi chÝnh lín vµ nguån tµi chÝnh nµy lÊy tõ ng©n s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn hµng n¨m cña x·, gåm: x©y dùng chî, ®Çu t­ khai th¸c ®¸, x©y dùng hÖ thèng thuû lîi. Tuy nhiªn, ph­¬ng ¸n ®Çu t­ khai th¸c ®¸ ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp l¹i kh«ng thuéc thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña chÝnh quyÒn x·, vµ ®©y chØ lµ mét h­íng ®Ó chÝnh quyÒn x· ®Ò xuÊt víi chÝnh quyÒn cÊp trªn cho phÐp. V× vËy, trong nhãm nµy chØ cÇn ph©n tÝch 2 ph­¬ng ¸n cßn l¹i lµ: x©y dùng chî vµ x©y dùng hÖ thèng thuû lîi. 29 30H×nh 1.6: Ph­¬ng ¸n xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ë x·Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ë x· LS N©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé, Ph¸t triÓn Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c«ng chøc x· h­¬ng m¹i, dÞch vô s¶tiÓu thñ c«ng nghiÖp §Çu t­ khai th¸c ®¸ Cö c¸n bé, §Çu t T¨ng n¨ng su c«ng chøc tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o, båi d­ìng x©y dùng chî 2.4. Ph©n tÝch ph­¬ng ¸n vµ lùa chän ph­¬ng ¸n tèt nhÊt Tõ kÕt qu¶ x¸c ®Þnh gi¶i ph¸p ë trªn cho thÊy: víi c¸c gi¶i ph¸p trong nhãm 1, do kh«ng cÇn nguån lùc tµi chÝnh míi nªn chÝnh quyÒn x· coi ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn. Cßn ®èi víi hai gi¶i ph¸p thuéc thÈm quyÒn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong nhãm 2, th× chÝnh quyÒn cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch hai gi¶i ph¸p nµy. Bëi v×, thø nhÊt, nguån tµi chÝnh cÊp cho xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cña x· LS lµ 1 tû ®ång. §©y lµ mét kho¶n ng©n s¸ch h¹n hÑp kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn c¶ hai ph­¬ng ¸n ®Çu t­ võa x©y dùng chî, võa x©y dùng hÖ thèng thuû lîi. Thø hai, nguyªn t¾c hiÖu qu¶ trong qu¶n lý nhµ n­íc yªu cÇu chÝnh quyÒn chØ nªn lµm viÖc g× ®em l¹i hiÖu qu¶ (hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi) cho ®Þa ph­¬ng. a) Ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p theo ph­¬ng ph¸p chi phÝ - lîi Ých ViÖc ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých hai ph­¬ng ¸n ®Çu t­ trªn ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: ∙ B­íc 1: LiÖt kª tÊt c¶ nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vµ bÊt lîi ®èi víi x· héi ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn tõng ph­¬ng ¸n - Ph­¬ng ¸n 1: dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng chî 31 NÕu thùc hiÖn dù ¸n nµy sÏ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc (lîi Ých) sau: + Thóc ®Èy dÞch vô th­¬ng m¹i ph¸t triÓn, sÏ cã nhiÒu th­¬ng nh©n ra ®êi, tho¶ m·n ®Çy ®ñ h¬n nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian ®i l¹i cña ng­êi d©n; + Thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ ë ®Þa ph­¬ng, sÏ ph¸ vì thÕ ®éc canh c©y lóa, ng­êi d©n sÏ tËn dông ®Êt ®Ó trång hoa mµu, rau qu¶ vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®Ó t¹o thªm thu nhËp; + T¹o thªm ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho mét lùc l­îng lao ®éng nhÊt ®Þnh nh­: nh÷ng ng­êi bu«n b¸n nhá ë chî; + Cho dï kh«ng lín, nh­ng còng t¹o ra mét nguån thu cho ®Þa ph­¬ng th«ng qua thu thuÕ m«n bµi, phÝ chî; + T¹o c¬ héi ®Ó nh©n d©n ®Þa ph­¬ng giao l­u víi nh÷ng ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng kh¸c khi ®Õn bu«n b¸n ë chî; + Chi phÝ cho viÖc x©y dùng chî thÊp nªn cã thÓ tiÕt kiÖm ng©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ kh¸c. Tuy nhiªn, dù ¸n nµy còng cã nh÷ng bÊt lîi ®èi víi ®Þa ph­¬ng: + X©y dùng chî ®ång nghÜa víi viÖc lÊy mét phÇn ®Êt, hoÆc lµ ®Êt n«ng nghiÖp, hoÆc lµ ®Êt chuyªn dïng kh¸c. Th«ng th­êng, ®Þa ®iÓm x©y dùng chî ph¶i lµ ®Þa ®iÓm thuËn lîi cho bu«n b¸n, nªn chi phÝ cho viÖc ®Òn bï ®Êt ®ai cã thÓ lín; 32 + Cã tiÒm n¨ng g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng, v× ®i liÒn víi chî lµ r¸c th¶i r¾n vµ c¸c chÊt th¶i kh¸c do ho¹t ®éng bu«n b¸n, tiªu dïng ë chî g©y nªn; + Cã tiÒm n¨ng lµm ph¸t sinh c¸c tÖ n¹n x· héi, lµm mÊt trËt tù trÞ an ë ®Þa ph­¬ng. - Ph­¬ng ¸n 2: dù ¸n x©y dùng hÖ thèng thuû lîi NÕu thùc hiÖn dù ¸n nµy cã thÓ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých sau: + Lo¹i bá ®­îc diÖn tÝch bá hoang do thiÕu n­íc cña 1/2 x·, do ®ã t¨ng diÖn tÝch trång lóa. H¬n n÷a, n¨ng suÊt lóa sÏ t¨ng lªn nhê cung cÊp ®ñ n­íc. KÕt qu¶ lµ t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc, dÉn ®Õn t¨ng thu nhËp tõ trång lóa. Theo dù ®o¸n tÝch cùc cã thÓ t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc Ýt nhÊt lªn gÊp ®«i; + Cung cÊp n­íc cho sinh ho¹t hµng ngµy cña ng­êi d©n 02 lµng t­¬ng ®­¬ng 1/2 d©n sè cña x·. H¬n n÷a, cßn khuyÕn khÝch 02 lµng nµy trång hoa mµu, c©y ¨n qu¶ vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i; + T¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng trong thêi gian x©y dùng hÖ thèng thuû lîi vµ thêi gian lµm n«ng nghiÖp sau khi hÖ thèng thuû lîi hoµn thµnh; + B¶o ®¶m ®­îc an ninh l­¬ng thùc cho ng­êi d©n cña 1/2 x· vµ nhê ®ã æn ®Þnh ®­îc chÝnh trÞ - x· héi, an ninh trËt tù ®­îc b¶o ®¶m. Tuy nhiªn, dù ¸n nµy còng cã nh÷ng bÊt lîi: + Chi phÝ ®Çu t­ cho x©y dùng hÖ thèng thuû 33 lîi lín, theo ­íc tÝnh b»ng con sè 1 tû ®ång mµ ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cung cÊp; + Dù ¸n nµy ch¾c ch¾n sö dông mét phÇn ®Êt n«ng nghiÖp cña hai th«n phÝa d­íi, nªn ch¾c ch¾n sÏ bÞ ph¶n ®èi cña ng­êi d©n sinh sèng ë hai th«n nµy. ∙ B­íc 2: ¦íc tÝnh lîi Ých hoÆc chi phÝ ®èi víi x· héi khi c¸c kÕt qu¶ tÝch cùc hoÆc bÊt lîi nµy xuÊt hiÖn. C¸n bé v¨n phßng vµ nhãm ph©n tÝch tiÕn hµnh tÝnh to¸n nh÷ng lîi Ých vµ chi phÝ tµi chÝnh cña tõng ph­¬ng ¸n. Ch¼ng h¹n, ®èi víi dù ¸n thuû lîi, nhãm ph©n tÝch cÇn ­íc tÝnh: - Tæng lîi Ých thu ®­îc = (Lîi Ých thu ®­îc tõ viÖc t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc + hoa mµu + c©y ¨n qu¶ + ch¨n nu«i + n­íc sinh ho¹t so víi tr­íc khi cã dù ¸n thuû lîi) x Sè n¨m tån t¹i cña hÖ thèng thuû lîi - Tæng chi phÝ bá ra = Chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng thuû lîi + Chi phÝ vËn hµnh + B¶o tr× hÖ thèng thuû lîi V× t×nh huèng nµy mang tÝnh m« pháng, nªn kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c d÷ liÖu cho viÖc tÝnh to¸n cô thÓ. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ viÖc ­íc tÝnh tæng lîi Ých vµ chi phÝ lµ c«ng viÖc kh«ng qu¸ phøc t¹p ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc cÊp x·. ∙ B­íc 3: TÝnh lîi Ých rßng Lîi Ých rßng = Tæng lîi Ých thu ®­îc - Tæng chi phÝ bá ra 34 b) Ph©n tÝch c¸c gi¶i ph¸p theo tiªu chÝ B¶ng 1.3: So s¸nh hai ph­¬ng ¸n Ph­¬ng ¸n Nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vµ lîi Ých thu ®­îc X©y dùng chî1 - Cã thÓ thóc ®Èy th­¬ng m¹i, dÞch vô ph¸t triÓn; - Cã thÓ tiÕt kiÖm thêi gian ®i chî cña ng­êi d©n; - Cã thÓ thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ë ®Þa ph­¬ng; - Cã thÓ t¹o thªm viÖc lµm (kh«ng nhiÒu); - Cã thÓ t¹o nguån thu cho ®Þa ph­¬ng (kh«ng lín); - Cã thÓ t¹o c¬ héi giao l­u víi th­¬ng nh©n bªn ngoµi. Nh÷ng kÕt qu¶ bÊt lîi vµ chi phÝ - Chi phÝ cho ®Òn bï ®Êt lín; - Cã tiÒm n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng; - Cã tiÒm n¨ng ph¸t sinh tÖ n¹n x· héi; - Cã tiÒm n¨ng lµm mÊt trËt tù vµ an toµn x· héi; - Chi phÝ ®Çu t­ b»ng 3/5 ng©n s¸ch cÊp. X©y dùng hÖ thèng thuû lîi - T¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc lªn Ýt nhÊt gÊp ®«i; - T¹o nhiÒu viÖc lµm; - Thóc ®Èy trång hoa mµu, c©y ¨n qu¶; - Cung cÊp n­íc cho sinh ho¹t (1/2) d©n sè; - B¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc cho ®Þa ph­¬ng; - æn ®Þnh chÝnh trÞ, b¶o ®¶m an ninh trËt tù x· héi. - Chi phÝ ®Çu t­ hÕt toµn bé ng©n s¸ch ®­îc cÊp; - Thu håi ®Êt n«ng nghiÖp nhiÒu h¬n. ____________ 1. Theo t×nh huèng, nh©n d©n trong x· vÉn mua b¸n hµng ho¸ t¹i chî cña huyÖn bªn c¹nh, nªn x¸c suÊt x¶y ra c¸c kÕt qu¶ tÝch cùc vµ bÊt lîi (ngo¹i trõ c¸c chi phÝ) = 0,5, nªn chóng t«i sö dông c¸c côm tõ “cã kh¶ n¨ng”, “cã tiÒm n¨ng” ®Ó m« t¶ chóng. 35 B¶ng 1.4: Ph©n tÝch theo c¸c tiªu chÝ Ph­¬ng ¸n Tiªu chÝ X©y dùng chî X©y dùng hÖ thèng thuû lîi Lîi Ých/chi phÝ Trung b×nh Cao Sè l­îng ng­êi ®­îc h­ëng lîi Cao Cao ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng Cao Kh«ng Ph¸t triÓn giao l­u Cao Kh«ng Nguy c¬ mÊt trËt tù trÞ an Cao Kh«ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi ThÊp Cao ... ... ... Theo kÕt qu¶ so s¸nh ®­îc tr×nh bµy trong B¶ng 1.3 vµ 1.4, dù ¸n x©y dùng hÖ thèng thñy lîi tèi ­u h¬n dù ¸n x©y dùng chî. Do ®ã, ph­¬ng ¸n nµy ®­îc lùa chän lµ ph­¬ng ¸n x©y dùng hÖ thèng thñy lîi. Nh­ vËy, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó xãa ®ãi, gi¶m nghÌo mµ x· LS cÇn lùa chän gåm: cö c¸n bé, c«ng chøc tham gia c¸c khãa ®µo t¹o, båi d­ìng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc; ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh - ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh«ng cÇn thªm nguån lùc tµi chÝnh nªn chÝnh quyÒn x· cÇn tiÕn hµnh th­êng xuyªn; vµ ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng thñy lîi ®ñ n¨ng lùc t­íi n­íc cho 02 lµng phÝa b¾c cña x· - ®©y lµ gi¶i ph¸p cÇn nguån lùc tµi chÝnh, võa ®ñ víi kho¶n ng©n s¸ch do ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi, gi¶m nghÌo cÊp. 36 2.5. X©y dùng dù th¶o quyÕt ®Þnh KÕ thõa c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn, c¸n bé v¨n phßng hoÆc nhãm c«ng chøc ®­îc giao tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh dù th¶o v¨n b¶n vµ tæ chøc lÊy ý kiÕn cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc cã liªn quan ®Ó h×nh thµnh b¶n dù th¶o. Trong dù th¶o quyÕt ®Þnh ph¶i nªu ®­îc lý do ban hµnh quyÕt ®Þnh, môc tiªu xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ®· x¸c ®Þnh ë c¸c b­íc trªn, gåm nhãm c¸c gi¶i ph¸p kh«ng cÇn nguån lùc tµi chÝnh vµ nhãm c¸c gi¶i ph¸p cÇn nguån lùc tµi chÝnh. Riªng nhãm c¸c gi¶i ph¸p cÇn nguån lùc tµi chÝnh gåm x©y dùng chî vµ x©y dùng hÖ thèng thuû lîi, cÇn tr×nh bµy ®Çy ®ñ b¶n ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých ®· x©y dùng ë trªn (nªn ®­îc tr×nh bµy nh­ mét ®Ò ¸n). - Tr­íc hÕt lÊy ý kiÕn cña c¸c c¸n bé, c«ng chøc ñy ban nh©n d©n x·, §¶ng uû x·, MÆt trËn Tæ quèc x· vµ c¸c tæ chøc thµnh viªn cña MÆt trËn; - Tæ chøc lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n vÒ b¶n dù th¶o; - TiÕp thu ý kiÕn vµ chØnh söa b¶n dù th¶o. 2.6. Th«ng qua quyÕt ®Þnh V× quyÕt ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo thuéc thÈm quyÒn cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp x·, nªn viÖc th«ng qua quyÕt ®Þnh ®­îc tiÕn hµnh theo quy tr×nh sau: 37 - ñy ban nh©n d©n x· häp ®Ó th«ng qua dù th¶o tr­íc khi tr×nh Héi ®ång nh©n d©n x·; - ñy ban nh©n d©n x· göi tê tr×nh, dù th¶o nghÞ quyÕt vµ c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n x·; - Héi ®ång nh©n d©n x· häp vµ ra nghÞ quyÕt. 2.7. Ban hµnh vµ c«ng bè quyÕt ®Þnh - Tr×nh bµy quyÕt ®Þnh theo thÓ thøc nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n; - Tr×nh Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n x· ký chøng thùc nghÞ quyÕt; - V¨n phßng ®ãng dÊu vµ l­u; - Niªm yÕt t¹i trô së lµm viÖc cña chÝnh quyÒn x·; - Göi ñy ban nh©n d©n huyÖn, phßng t ph¸p huyÖn; - Göi c¸c c¸ nh©n, tæ chøc liªn quan. 38 Chuyªn ®Ò 2 Kü N¡NG GI¸M S¸T cña HéI §åNG NH¢N D¢N CÊP X· I. GI¸M S¸T cñA Héi ®ång nh©n d©n CÊP X· 1. Kh¸i niÖm Gi¸m s¸t lµ viÖc theo dâi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña ®èi t­îng chÞu sù gi¸m s¸t trong viÖc tu©n thñ, thi hµnh c¸c quy ®Þnh. Nh­ vËy, gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n lµ viÖc Héi ®ång nh©n d©n theo dâi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña ñy ban nh©n d©n, c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n trªn ®Þa bµn trong viÖc thi hµnh HiÕn ph¸p, luËt, nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n. ChÊt vÊn lµ mét ho¹t ®éng gi¸m s¸t, trong ®ã chñ thÓ chÊt vÊn nªu nh÷ng vÊn ®Ò thuéc tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng chÊt vÊn vµ yªu cÇu ®èi t­îng tr¶ lêi. ChÊt vÊn cña ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n lµ 39 mét ho¹t ®éng gi¸m s¸t, trong ®ã ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n nªu nh÷ng vÊn ®Ò thuéc tr¸ch nhiÖm cña Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n vµ c¸c thµnh viªn cña ñy ban nh©n d©n vµ yªu cÇu hä tr¶ lêi. 2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh qu¸ tr×nh gi¸m s¸t §Ó qu¸ tr×nh gi¸m s¸t ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè sau: - Chñ thÓ gi¸m s¸t (ai gi¸m s¸t?): lµ c¸ nh©n, tæ chøc thùc hiÖn ho¹t ®éng gi¸m s¸t. VÝ dô: c¸c ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n; - §èi t­îng gi¸m s¸t (gi¸m s¸t ai?): lµ c¸ nh©n, tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng bÞ gi¸m s¸t. VÝ dô: ñy ban nh©n d©n (gåm Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n, c¸c Phã Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn ñy ban nh©n d©n...); - Kh¸ch thÓ gi¸m s¸t (gi¸m s¸t c¸i g×?): lµ nh÷ng ho¹t ®éng bÞ gi¸m s¸t: VÝ dô: c¸c ho¹t ®éng thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Þa ph­¬ng cña ñy ban nh©n d©n; - Môc tiªu gi¸m s¸t: nh»m b¶o ®¶m hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng. VÝ dô: tu©n thñ ph¸p luËt, ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi h»ng n¨m, sö dông cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch vµ c«ng s¶n cña ®Þa ph­¬ng. 40 3. Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n, Th­êng trùc vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· 3.1. Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n do ph¸p luËt quy ®Þnh. Gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n bao gåm: gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n t¹i kú häp, gi¸m s¸t cña Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n vµ gi¸m s¸t cña ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n. a) C¸c ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n Héi ®ång nh©n d©n thùc hiÖn gi¸m s¸t th«ng qua c¸c ho¹t ®éng sau ®©y: - Xem xÐt b¸o c¸o c«ng t¸c cña Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n cïng cÊp; - Xem xÐt viÖc tr¶ lêi chÊt vÊn cña Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n, c¸c thµnh viªn kh¸c cña ñy ban nh©n d©n; - Xem xÐt v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ñy ban nh©n d©n cïng cÊp khi cã dÊu hiÖu tr¸i HiÕp ph¸p, luËt, nghÞ quyÕt cña Quèc héi, ph¸p lÖnh, nghÞ quyÕt cña ñy ban Th­êng vô Quèc héi, v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn vµ nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp; 41 - Thµnh lËp ®oµn gi¸m s¸t khi cÇn thiÕt; - Bá phiÕu tÝn nhiÖm ®èi víi ng­êi gi÷ chøc vô do Héi ®ång nh©n d©n bÇu. b) Quy tr×nh xem xÐt, th¶o luËn b¸o c¸o c«ng t¸c h»ng n¨m cña Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tr×nh bµy b¸o c¸o; - Tr­ëng ban cña Héi ®ång nh©n d©n tr×nh bµy b¸o c¸o thÈm tra; - Héi ®ång nh©n d©n th¶o luËn; - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cã thÓ tr×nh bµy thªm nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan mµ Héi ®ång nh©n d©n quan t©m; - Héi ®ång nh©n d©n ra nghÞ quyÕt vÒ b¸o c¸o c«ng t¸c khi thÊy cÇn thiÕt. c) Quy tr×nh chÊt vÊn vµ tr¶ lêi chÊt vÊn - §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ghi râ néi dung chÊt vÊn, ng­êi bÞ chÊt vÊn vµo phiÕu chÊt vÊn vµ göi ®Õn Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n; - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n chuyÓn chÊt vÊn ®Õn ng­êi bÞ chÊt vÊn vµ tæng hîp c¸c chÊt vÊn ®Ó b¸o c¸o Héi ®ång nh©n d©n; - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n dù kiÕn danh s¸ch nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm tr¶ lêi chÊt vÊn vµ b¸o c¸o Héi ®ång nh©n d©n quyÕt ®Þnh; - Tr¶ lêi chÊt vÊn t¹i phiªn häp toµn thÓ cña Héi ®ång nh©n d©n: 42 + Ng­êi bÞ chÊt vÊn tr¶ lêi trùc tiÕp, ®Çy ®ñ vÒ c¸c néi dung chÊt vÊn vµ x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, biÖn ph¸p kh¾c phôc; + §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cã thÓ nªu c©u hái liªn quan ®Õn néi dung ®· chÊt vÊn ®Ó ng­êi bÞ chÊt vÊn tr¶ lêi; + Sau khi nghe tr¶ lêi chÊt vÊn, nÕu ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n kh«ng ®ång ý víi néi dung tr¶ lêi chÊt vÊn th× cã quyÒn ®Ò nghÞ Héi ®ång nh©n d©n tiÕp tôc th¶o luËn t¹i phiªn häp ®ã, ®­a ra th¶o luËn t¹i phiªn häp kh¸c hoÆc kiÕn nghÞ Héi ®ång nh©n d©n xem xÐt tr¸ch nhiÖm cña ng­êi bÞ chÊt vÊn. Héi ®ång nh©n d©n ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc tr¶ lêi chÊt vÊn vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi bÞ chÊt vÊn khi cÇn thiÕt. d) Quy tr×nh xem xÐt v¨n b¶n tr¸i ph¸p luËt cña ñy ban nh©n d©n - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n tr×nh bµy v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã dÊu hiÖu tr¸i ph¸p luËt; - Héi ®ång nh©n d©n th¶o luËn; - Héi ®ång nh©n d©n ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng tr¸i ph¸p luËt; quyÕt ®Þnh b·i bá mét phÇn hoÆc toµn bé v¨n b¶n ®ã. e) TÝnh quyÒn lùc cña gi¸m s¸t C¨n cø kÕt qu¶ gi¸m s¸t, Héi ®ång nh©n d©n x· cã quyÒn: 43 - B·i bá mét phÇn hoÆc toµn bé v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ñy ban nh©n d©n; - Ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc tr¶ lêi chÊt vÊn vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi bÞ chÊt vÊn khi xÐt thÊy cÇn thiÕt; - MiÔn nhiÖm, b·i nhiÖm Chñ tÞch, Phã Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn kh¸c cña ñy ban nh©n d©n (theo tr×nh tù: Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n tr×nh Héi ®ång nh©n d©n vÒ viÖc bá phiÕu tÝn nhiÖm; ng­êi ®­îc ®­a ra bá phiÕu tÝn nhiÖm cã quyÒn tr×nh bµy ý kiÕn tr­íc Héi ®ång nh©n d©n; Héi ®ång nh©n d©n th¶o luËn vµ bá phiÕu tÝn nhiÖm; c¬ quan hoÆc ng­êi ®· giíi thiÖu ®Ó bÇu ng­êi ®ã cã tr¸ch nhiÖm tr×nh Héi ®ång nh©n d©n xem xÐt, quyÕt ®Þnh viÖc miÔn nhiÖm, b·i nhiÖm ng­êi kh«ng ®­îc Héi ®ång nh©n d©n tÝn nhiÖm nÕu kh«ng qu¸ 50%). 3.2. Gi¸m s¸t cña Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n x· cã quyÒn gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ñy ban nh©n d©n, c¬ quan nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ c«ng d©n trong viÖc thi hµnh HiÕn ph¸p, luËt, c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn vµ c¸c nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp. 44 C¨n cø vµo ch­¬ng tr×nh gi¸m s¸t cña m×nh hoÆc theo yªu cÇu cña Héi ®ång nh©n d©n, c¸c ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n, Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n thµnh lËp ®oµn gi¸m s¸t. QuyÕt ®Þnh nµy x¸c ®Þnh râ néi dung, kÕ ho¹ch gi¸m s¸t, thµnh phÇn ®oµn gi¸m s¸t vµ c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n chÞu sù gi¸m s¸t. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ®oµn gi¸m s¸t: - Thùc hiÖn ®óng néi dung, kÕ ho¹ch gi¸m s¸t trong nghÞ quyÕt vÒ viÖc thµnh lËp ®oµn gi¸m s¸t; - Yªu cÇu c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n chÞu sù gi¸m s¸t b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n, cung cÊp th«ng tin, tµi liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung gi¸m s¸t, gi¶i tr×nh nh÷ng vÊn ®Ò mµ ®oµn gi¸m s¸t quan t©m; - Xem xÐt, x¸c minh nh÷ng vÊn ®Ò mµ ®oµn gi¸m s¸t thÊy cÇn thiÕt; - Khi ph¸t hiÖn cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña Nhµ n­íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n th× ®oµn gi¸m s¸t cã quyÒn yªu cÇu c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n h÷u quan ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó kÞp thêi chÊm døt hµnh vi vi ph¹m vµ kh«i phôc lîi Ých cña Nhµ n­íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n bÞ vi ph¹m; yªu cÇu c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n cã thÈm quyÒn xem xÐt tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n cã hµnh vi vi ph¹m theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; - B¸o c¸o kÕt qu¶ gi¸m s¸t göi Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n xem xÐt, quyÕt ®Þnh; 45 - Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n b¸o c¸o Héi ®ång nh©n d©n vÒ ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña m×nh gi÷a hai nhiÖm kú. Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n gi¸m s¸t viÖc thi hµnh ph¸p luËt vÒ khiÕu n¹i, tè c¸o, tæ chøc ®oµn gi¸m s¸t viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o t¹i ®Þa ph­¬ng. 4. Quy tr×nh gi¸m s¸t 4.1. Thu thËp th«ng tin BÊt kú mét ho¹t ®éng nµo cña x· héi muèn thùc hiÖn vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i cã th«ng tin vÒ nã. Ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp x· còng rÊt cÇn cã th«ng tin. §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn thu thËp th«ng tin cµng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c cµng tèt v× ®iÒu ®ã sÏ gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶. Th«ng tin lµ c¬ së ®Ó ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n gi¸m s¸t. Nh÷ng th«ng tin ®ã th­êng lµ: - Nguån tin do c¸n bé, c«ng chøc trong c¬ quan, nh©n d©n cung cÊp; - §¬n, th­ khiÕu n¹i, tè c¸o; - Nh÷ng ®Ò nghÞ, kiÕn nghÞ cña c¸c c¸n bé, c«ng chøc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi; - Bµi b¸o, ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh, truyÒn h×nh; - Th«ng tin do ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n tù thu thËp. Ngoµi c¸c nguån th«ng tin trªn, ®¹i biÓu Héi 46 ®ång nh©n d©n còng cÇn th­êng xuyªn thu thËp th«ng tin b»ng c¸ch trùc tiÕp kh¶o s¸t, ®iÒu tra nh­: - Quan s¸t sù viÖc, hiÖn t­îng; - Hái ý kiÕn cña c¸c nhµ chuyªn m«n; - TiÕp thu ý kiÕn cña nh÷ng ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng viÖc; - Hái ý kiÕn cña c¬ quan, tæ chøc, nh©n d©n n¬i c«ng viÖc ®­îc thùc hiÖn; - Tæng hîp, ph©n tÝch sù viÖc, hiÖn t­îng. §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn nghiªn cøu néi dung v¨n b¶n (tù nghiªn cøu, xem tµi liÖu liªn quan, trao ®æi víi c¸ nh©n, tæ chøc) ®Ó n¾m tinh thÇn cña v¨n b¶n vµ néi dung cña c¸c ch­¬ng, môc, ®iÒu, kho¶n cña v¨n b¶n ®ã. §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn l¾ng nghe tËn t×nh nh÷ng ý kiÕn, t©m t­, nguyÖn väng cña c¸n bé, c«ng chøc, cña nh©n d©n th«ng qua viÖc tiÕp xóc, trao ®æi, cuéc häp. 4.2. X©y dùng ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch gi¸m s¸t §Ó ho¹t ®éng gi¸m s¸t ®¹t kÕt qu¶ tèt, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn lËp kÕ ho¹ch gi¸m s¸t sau khi ®· cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó gi¸m s¸t. KÕ ho¹ch gi¸m s¸t cÇn cã nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh­: a) Môc ®Ých cña gi¸m s¸t - B¶o ®¶m cho viÖc thùc thi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn x· ®óng ph¸p luËt; 47 - Ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa kÞp thêi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt t¹i x·; - B¶o ®¶m cho viÖc sö dông ng©n s¸ch vµ tµi s¶n nhµ n­íc ®óng néi dung, ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc; - B¶o ®¶m hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x·. b) Yªu cÇu cña gi¸m s¸t - N¾m v÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n; - N¾m râ môc ®Ých gi¸m s¸t; - N¾m v÷ng néi dung gi¸m s¸t; - X©y dùng th¸i ®é hîp t¸c (cïng th¸o gì khã kh¨n); - Nh÷ng th«ng tin ®­a ra ph¶i b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c, kh¸ch quan, trung thùc; - Nh÷ng kiÕn nghÞ cña ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ph¶i b¶o ®¶m tÝnh hîp ph¸p, hîp lý vµ kh¶ thi. c) Néi dung gi¸m s¸t Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n; gi¸m s¸t viÖc tu©n thñ ph¸p luËt cña c¬ quan nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ cña c«ng d©n ë ®Þa ph­¬ng. VÝ dô: gi¸m s¸t viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi h»ng n¨m; gi¸m s¸t viÖc lËp dù to¸n, chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·; gi¸m s¸t viÖc ban hµnh c¸c quyÕt 48 ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng; gi¸m s¸t viÖc lËp vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ trªn ®Þa bµn, v.v.. Trong tõng néi dung, Héi ®ång nh©n d©n, Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ cÇn gi¸m s¸t. d) Ph­¬ng ph¸p gi¸m s¸t Nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®Ó thùc hiÖn gi¸m s¸t rÊt ®a d¹ng. Mçi ph­¬ng ph¸p cã vai trß vµ ý nghÜa riªng. Khi sö dông mçi ph­¬ng ph¸p còng cÇn cã kü n¨ng vµ c¶ nghÖ thuËt nhÊt ®Þnh. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông lµ: - Nghiªn cøu tµi liÖu; - L¾ng nghe, thu thËp ý kiÕn; - Hái ý kiÕn c¸c nhµ chuyªn m«n; - Quan s¸t, kh¶o s¸t thùc tiÔn. 4.3. Ph©n tÝch tÝnh hîp ph¸p vµ tÝnh hîp lý cña vô viÖc Muèn thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng gi¸m s¸t, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn ph©n tÝch tÝnh hîp ph¸p vµ tÝnh hîp lý cña vô viÖc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy cÇn thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: a) Ph©n tÝch vô viÖc Vô viÖc ®­îc xem xÐt cÇn ph¶i ®­îc ph©n tÝch mét c¸ch kü cµng ®Ó hiÓu ®­îc b¶n chÊt cña vô viÖc. Muèn ph©n tÝch kü vô viÖc cÇn ph¶i: 49 - Thu thËp ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng tµi liÖu liªn quan, sau ®ã tiÕn hµnh nghiªn cøu kü nh÷ng tµi liÖu ®ã (®Ó ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n tranh thñ ý kiÕn cña c¸c nhµ chuyªn m«n). - Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu nh÷ng tµi liÖu liªn quan cã thÓ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ch­a hiÓu biÕt hÕt néi dung cña vô viÖc do: + Hä kh«ng thÓ tinh th«ng mäi lÜnh vùc chuyªn m«n; + Tµi liÖu vÒ vô viÖc cã thÓ ch­a ®Çy ®ñ, ch­a cô thÓ. Do vËy, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn: tiÕp tôc thu thËp nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt liªn quan; hái ý kiÕn cña c¸c nhµ chuyªn m«n, chuyªn gia; tiÕp tôc l¾ng nghe ý kiÕn cña nh©n d©n, cña c¸c c¸n bé, c«ng chøc x·; cã nh÷ng vô viÖc ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ®i kh¶o s¸t thùc tiÔn. - Tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cã thÓ hiÓu kü vÒ néi dung, b¶n chÊt cña vô viÖc. b) T×m hiÓu nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn t×m hiÓu nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan b»ng c¸ch: - Th«ng qua nhµ chuyªn m«n, nhµ t­ vÊn, ng­êi cã tr¸ch nhiÖm; - Tù nghiªn cøu v¨n b¶n. Th«ng qua ®ã ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n hiÓu tinh thÇn, néi dung cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan trùc tiÕp ®Õn vô viÖc nh­: c¬ 50 së cña quy ®Þnh ph¸p luËt; tõ ng÷ cña quy ®Þnh ph¸p luËt; tÝnh l«gÝch cña quy ®Þnh trong sù t­¬ng quan víi quy ®Þnh kh¸c; ý nghÜa cña quy ®Þnh ph¸p luËt. c) T×m hiÓu tÝnh hîp lý cña vô viÖc Bªn c¹nh nh÷ng vô viÖc võa cã tÝnh hîp ph¸p, võa cã tÝnh hîp lý cßn cã nh÷ng vô viÖc kh«ng cã tÝnh hîp ph¸p nh­ng l¹i cã tÝnh hîp lý. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do cã nh÷ng v¨n b¶n, quy ®Þnh ph¸p luËt kh«ng phï hîp víi thùc tÕ cuéc sèng nh­ng ch­a ®­îc söa ®æi, huû bá hoÆc thay thÕ b»ng v¨n b¶n kh¸c, quy ®Þnh kh¸c. Trong tr­êng hîp nµy rÊt cÇn cã sù ph©n tÝch tÝnh hîp lý cña vô viÖc ®Ó cã c¸i nh×n toµn diÖn vÒ vô viÖc nh»m x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng gi¸m s¸t mét c¸ch hîp lý vµ hîp t×nh. Khi x¸c ®Þnh tÝnh hîp lý cña vô viÖc th× tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh lµ: - Phï hîp víi sù ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi; - Mang l¹i lîi Ých cÇn thiÕt cho x· héi. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, ng­êi ph©n tÝch cÇn cã sù nh×n nhËn mét c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn kh«ng chØ vÒ hiÖn t¹i, trùc tiÕp ®èi víi vô viÖc ®ang xem xÐt mµ cßn c¶ trong qu¸ khø còng nh­ xu thÕ vËn ®éng, ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. d) §èi chiÕu vô viÖc víi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan §©y lµ giai ®o¹n ®Ó trùc tiÕp x¸c ®Þnh tÝnh 51 ®óng ®¾n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng sai ph¹m cña ®èi t­îng gi¸m s¸t ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng gi¸m s¸t. Khi ®èi chiÕu vô viÖc víi quy ®Þnh ph¸p luËt cÇn: - §èi chiÕu tõng néi dung cô thÓ cña vô viÖc víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña ph¸p luËt; - Ngoµi nh÷ng néi dung ®· ®óng luËt, cã hiÖu qu¶, cÇn chó träng ®Æc biÖt ®Õn nh÷ng néi dung sai ph¹m hoÆc yÕu kÐm; - TrÝch dÉn quy ®Þnh ®· bÞ sai ph¹m; - T×m hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan cña nh÷ng sai ph¹m, yÕu kÐm ®ã; - X¸c ®Þnh nh÷ng hËu qu¶, t¸c ®éng cña nh÷ng sai ph¹m, yÕu kÐm ®ã g©y ra cho x· héi. Nh­ vËy, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cã thÓ x¸c ®Þnh nh÷ng sai ph¹m, yÕu kÐm (kh«ng thùc hiÖn ®­îc, thùc hiÖn kh«ng ®óng kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra. VÝ dô thùc hiÖn kh«ng ®óng theo dù to¸n ng©n s¸ch ®· phª duyÖt). TiÕp theo ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn lùa chän nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt, cÇn thiÕt nhÊt ®Ó kiÕn nghÞ c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn xem xÐt vµ cã biÖn ph¸p xö lý. 4.4. Ph¶n ¸nh víi ®èi t­îng gi¸m s¸t §Ó ho¹t ®éng gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn tranh thñ ý kiÕn cña c¸c bé phËn cã liªn quan ®Ó ®­îc gi¶i tr×nh, gi¶i thÝch vÒ nh÷ng viÖc mµ c¸n bé, c«ng chøc hoÆc nh©n 52 d©n nªu ra. Trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu mµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ®· thu thËp, nghiªn cøu kü, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn ph¶n ¸nh cho ®èi t­îng gi¸m s¸t thÊy tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng gi¸m s¸t. Tr¸ch nhiÖm do ®èi t­îng gi¸m s¸t kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô dÉn ®Õn nh÷ng t×nh tr¹ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra. Trong tr­êng hîp nµy, ®èi t­îng gi¸m s¸t kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt nh­ng vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm do kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô ®­îc giao. §èi t­îng gi¸m s¸t cÇn gi¶i tr×nh râ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc kÕ ho¹ch ®Ò ra. Nh÷ng nguyªn nh©n ®ã cã thÓ lµ: - Nguyªn nh©n kh¸ch quan: do t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè bªn ngoµi. - Nguyªn nh©n chñ quan: do n¨ng lùc cña ®èi t­îng gi¸m s¸t h¹n chÕ hoÆc yÕu kÐm; do ®èi t­îng gi¸m s¸t ch­a s¸t sao trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô; do ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng gi¸m s¸t ch­a cao. Qua ®ã ®èi t­îng gi¸m s¸t tù x¸c ®Þnh tÝnh ®óng, sai vµ nhËn râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng yÕu kÐm, kh«ng thùc hiÖn ®­îc kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra vµ ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc. 53 Tõ ®ã, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ ®Ó kiÕn nghÞ víi ng­êi cã thÈm quyÒn cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. 4.5. LËp b¸o c¸o kÕt qu¶ gi¸m s¸t Sau khi ®· cã kÕt qu¶ gi¸m s¸t, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ gi¸m s¸t. B¸o c¸o kÕt qu¶ gi¸m s¸t cÇn cã nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau: - Qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn gi¸m s¸t: ®èi t­îng gi¸m s¸t; néi dung gi¸m s¸t; ph­¬ng thøc gi¸m s¸t. - Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc: phÇn nµy cÇn tr×nh bµy rÊt ng¾n gän. - Nh÷ng ý kiÕn cña ®èi t­îng gi¸m s¸t vÒ néi dung gi¸m s¸t: phÇn nµy cÇn tr×nh bµy rÊt râ rµng vµ cô thÓ. - Nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt víi Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n cÊp x·. 4.6. T¨ng c­êng gi¸m s¸t thùc hiÖn kÕt qu¶ gi¸m s¸t Môc ®Ých cuèi cïng cña ho¹t ®éng gi¸m s¸t lµ nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, sai ph¹m, thiÕu sãt trong qu¶n lý ®Ó n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc. V× vËy, sau khi ®· cã kÕt qu¶ gi¸m s¸t, trong ®ã cã viÖc x¸c ®Þnh nguyªn nh©n cña nh÷ng sai ph¹m, thiÕu sãt, yÕu kÐm vµ thñ tr­ëng c¬ quan ®· cã c¸c biÖn ph¸p xö lý, gi¶i 54 quyÕt, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn tiÕp tôc t¨ng c­êng kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn kÕt qu¶ gi¸m s¸t. NÕu kh«ng thùc hiÖn tèt b­íc nµy th× viÖc gi¸m s¸t cã thÓ chØ lµ nöa vêi, kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕt qu¶ gi¸m s¸t cña ®èi t­îng gi¸m s¸t ®Ó b¸o c¸o cho c¸c ban, ngµnh liªn quan biÕt. II. Kü N¡NG GI¸M S¸T §èI VíI MéT Sè LÜNH VùC HO¹T §éNG 1. Kü n¨ng gi¸m s¸t, lËp, chÊp hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· Lµm thÕ nµo ®Ó sö dông ngµy mét tèt h¬n nguån vèn rÊt eo hÑp cña x· nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô mµ Nhµ n­íc vµ nh©n d©n giao phã h»ng n¨m. §ã kh«ng chØ lµ träng tr¸ch cña chÝnh quyÒn x· mµ cßn cña c¸c c¬ quan h÷u quan nh phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn, kho b¹c nhµ n­íc huyÖn, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc kh¸c. §Ó hç trî cho viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch x·, c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn còng th­êng xuyªn kiÓm tra, ®«n ®èc, ®ång thêi uèn n¾n cho c¸n bé, c«ng chøc x· trong viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch x·. Nh­ng trªn hÕt kh«ng ai hiÓu râ c«ng viÖc trong x· b»ng chÝnh c¸c c¸n bé x·, do vËy hä cÇn ph¶i b¶o ®¶m r»ng mäi viÖc hä lµm trong qu¶n lý ng©n s¸ch x· lµ ®óng ph¸p luËt. §iÒu quan träng lµ hä ®· lµm 55 nh­ thÕ nµo, b»ng c¸c c«ng cô g× ®Ó qu¶n lý ng©n s¸ch x· ngµy mét tèt h¬n. D­íi ®©y lµ c¸c c©u hái mµ chÝnh quyÒn cÊp x· cÇn ph¶i gi¶i ®¸p: H×nh 2.1: C¸c chñ thÓ tham gia gi¸m s¸t ng©n s¸ch x· Thanh tra KiÓm tra KiÓm so¸t cña kho b¹c KiÓm to¸n 1.1. Môc ®Ých Ng©n s¸ch x· C«ng t¸c tù kiÓm tra C«ng t¸c kÕ to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh C«ng khai tµi chÝnh - B¶o ®¶m cho viÖc thùc thi ng©n s¸ch x· ®óng ph¸p luËt; - Ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa kÞp thêi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é thÊt tho¸t tµi s¶n cña Nhµ n­íc t¹i x·; 56 - B¶o ®¶m cho viÖc sö dông kinh phÝ ®óng néi dung, ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc. 1.2. C¸c bªn liªn quan trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t ng©n s¸ch x· - Phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn; - Kho b¹c nhµ n­íc huyÖn; - Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x·; - C«ng chøc tµi chÝnh - kÕ to¸n x·; - Héi ®ång nh©n d©n x·; - Ban thanh tra nh©n d©n; - Ban gi¸m s¸t nh©n d©n; - Nh©n d©n trong x·. 1.3. Tæ chøc gi¸m s¸t tµi chÝnh, ng©n s¸ch x· a) Gi¸m s¸t qu¸ tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· C¬ së ph¸p lý - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 2002 vÒ dù to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc ë cÊp x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§-CP ngµy 06-6-2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc, trong c«ng t¸c dù to¸n ë ng©n s¸ch cÊp x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 73/2003/N§-CP ngµy 23-6-2003 cña ChÝnh phñ 57 ban hµnh Quy chÕ xem xÐt, quyÕt ®Þnh dù to¸n vµ ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña Th«ng t­ sè 59/2003/TT-BTC ngµy 23-6-2003 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§/CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc; trong ®ã cã quy ®Þnh liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c dù to¸n ng©n s¸ch x·. Tæ chøc gi¸m s¸t cña Héi ®ång nh©n d©n §Ó viÖc lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· ®­îc chÝnh x¸c, trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ®ßi hái ph¶i th­êng xuyªn thanh tra, kiÓm tra qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÖc lËp dù to¸n. Chñ thÓ gi¸m s¸t, kiÓm tra, thanh tra gåm: Héi ®ång nh©n d©n x·, phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn, vµ ñy ban nh©n d©n huyÖn. - Néi dung kiÓm tra: + KiÓm tra møc ®é tu©n thñ c¸c c¨n cø lËp dù to¸n ng©n s¸ch x·; + KiÓm tra møc ®é tu©n thñ c¸c b¸o biÓu vµ tµi liÖu trong hå s¬ dù to¸n ng©n s¸ch x·; + KiÓm tra tÝnh hîp lý vÒ møc ®é cña c¸c chØ tiªu trong dù to¸n ng©n s¸ch x·; + KiÓm tra møc ®é tu©n thñ tr×nh tù c¸c b­íc vµ møc ®é tu©n thñ vÒ thêi gian trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch x·. - H×nh thøc kiÓm tra: ®èi chiÕu, so s¸nh gi÷a thùc tiÔn qu¶n lý víi c¸c yªu cÇu qu¶n lý ®· ®­îc 58 x¸c lËp trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· cô thÓ nh­ sau: + §èi chiÕu, so s¸nh gi÷a c¸c c¨n cø lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· ®· ®­îc quy ®Þnh trong LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt víi thùc tiÔn triÓn khai ¸p dông c¸c c¨n cø ®ã cña c¬ së ®­îc kiÓm tra ®Ó thÊy ®­îc møc ®é vËn dông c¸c c¨n cø vµo dù ®o¸n c¸c chØ tiªu thu, chi trong dù to¸n ng©n s¸ch x· ®¹t ®­îc hay ch­a? + §èi chiÕu, so s¸nh vÒ c¸c tµi liÖu thuéc hå s¬ dù to¸n ng©n s¸ch x· gåm: B¶ng c©n ®èi tæng hîp dù to¸n ng©n s¸ch x·, Tæng hîp dù to¸n thu ng©n s¸ch x·, Tæng hîp dù to¸n chi ng©n s¸ch x·, Dù to¸n chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, B¶ng tæng hîp kÕ ho¹ch thu, chi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c, Ph©n bæ dù to¸n chi ng©n s¸ch, B¶n thuyÕt minh dù to¸n. + §èi chiÕu, so s¸nh vÒ tÝnh hîp lý theo møc ®é cña c¸c chØ tiªu trong dù to¸n ng©n s¸ch x·. Møc ®é cña c¸c chØ tiªu trong dù to¸n ®­îc thÓ hiÖn b»ng sè tiÒn cña mçi chØ tiªu ®ã dù kiÕn cã ®­îc trong n¨m kÕ ho¹ch. + §èi chiÕu, so s¸nh møc ®é tu©n thñ vÒ tr×nh tù c¸c b­íc vµ thêi gian lËp dù to¸n ng©n s¸ch x·. b) Gi¸m s¸t chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch x· C¬ së ph¸p lý - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 2002 vÒ chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc ë cÊp x·; 59 - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§-CP ngµy 06-6-2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc, trong c«ng t¸c chÊp hµnh dù to¸n ë ng©n s¸ch cÊp x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña Th«ng t­ sè 59/2003/TT-BTC ngµy 23-6-2003 cña Bé Tµi chÝnh vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc; trong ®ã cã quy ®Þnh liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch x·. Tæ chøc c«ng t¸c gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch x· ChÊp hµnh ng©n s¸ch x· lµ qu¸ tr×nh sö dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh vµ hµnh chÝnh nh»m biÕn c¸c chØ tiªu ®· ®­îc ghi trong dù to¸n trë thµnh hiÖn thùc. ChÊp hµnh ng©n s¸ch x· nÕu xÐt vÒ thêi gian ®­îc tÝnh trän cho n¨m ng©n s¸ch. Qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch, nÕu xÐt theo tr×nh tù c¸c thao t¸c nghiÖp vô bao gåm nhiÒu b­íc nhá kÕ tiÕp nhau nh­: lËp kÕ ho¹ch thu, chi quý; chÊp hµnh kÕ ho¹ch quý; quyÕt to¸n thu, chi quý vµ diÔn ra hÕt kho¶ng thêi gian cña quý nµy l¹i sang kho¶ng thêi gian cña quý kh¸c trong n¨m ng©n s¸ch ®ã. XÐt trong toµn bé chu tr×nh ng©n s¸ch, chÊp hµnh ng©n s¸ch ®­îc coi lµ kh©u cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Bëi v× kÕt thóc kh©u lËp dù to¸n míi chØ x¸c 60 ®Þnh ®­îc c¸c chØ tiªu vµ møc ®é cña mçi chØ tiªu mong muèn ®¹t ®­îc trong kú kÕ ho¹ch. Cßn ®¹t ®­îc chØ tiªu ®ã ë møc ®é nµo l¹i phô thuéc vµo diÔn biÕn t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña n¨m ng©n s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p triÓn khai ¸p dông trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch ®¹t hiÖu qu¶ ë møc ®é nµo; sù n¨ng ®éng cña c¬ quan tµi chÝnh x· trong viÖc xö lý c¸c t×nh huèng thùc tÕ x¶y ra. MÆt kh¸c, kh©u quyÕt to¸n ng©n s¸ch chñ yÕu nh»m ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ møc ®é chÊp hµnh dù to¸n vµ tÝnh h÷u dông chñ yÕu nh»m ph©n tÝch ®¸nh gi¸ møc ®é chÊp hµnh dù to¸n vµ tÝnh h÷u dông cña c¸c biÖn ph¸p ®· ®­îc ¸p dông trong qu¶n lý ®Ó rót ra kinh nghiÖm; ®ång thêi b¸o c¸o cho c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ kÕt qu¶ chÊp hµnh ng©n s¸ch. Muèn cho qu¸ tr×nh chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch x· ngµy cµng n©ng cao chÊt l­îng vµ nhê ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n s¸ch x· h¬n, th× cÇn ph¶i kiÓm tra, gi¸m s¸t mét c¸ch th­êng xuyªn, liªn tôc mäi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn thu, chi ng©n s¸ch x·. - Chñ thÓ kiÓm tra, thanh tra trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch x· Tham gia víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ kiÓm tra, thanh tra trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch x· bao gåm nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau: + Tr¸ch nhiÖm cña Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh c¸c chØ 61 tiªu cña dù to¸n do chÝnh hä ®· quyÕt ®Þnh vµ giao l¹i cho ñy ban nh©n d©n x· tæ chøc thùc hiÖn cã sù sai lÖch hay kh«ng? + C¸c c¬ quan tµi chÝnh cÊp trªn; trùc tiÕp lµ phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra ®Ó gióp ®ì, uèn n¾n c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh. + ñy ban nh©n d©n cÊp trªn, trùc tiÕp lµ ñy ban nh©n d©n huyÖn, ph¶i kiÓm tra, thanh tra t×nh h×nh qu¶n lý ng©n s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c t¹i mçi x·. - Néi dung kiÓm tra Héi ®ång nh©n d©n x· cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra toµn diÖn ho¹t ®éng qu¶n lý ng©n s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c ë x· trong qu¸ tr×nh chÊp hµnh, cô thÓ lµ: + KiÓm tra møc ®é triÓn khai thùc hiÖn dù to¸n; + T×nh h×nh tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ qu¶n lý tµi chÝnh. - H×nh thøc kiÓm tra C¸ch thøc phæ biÕn mµ c¸c chñ thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh nãi chung vµ ng©n s¸ch x· nãi riªng lµ ®èi chiÕu, so s¸nh. Song tuú theo ®Æc thï vµ yªu cÇu ho¹t ®éng cña mçi chñ thÓ mµ ph¹m vi, møc ®é ®èi chiÕu so s¸nh cã sù kh¸c nhau. Héi ®ång nh©n d©n x· thùc hiÖn quyÒn kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch x· theo c¸ch thøc ®èi chiÕu, so s¸nh 62 c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch vµ tµi chÝnh x· trªn c¸c gi¸c ®é sau: + §èi chiÕu, so s¸nh gi÷a tæng sè thu, chi theo dù to¸n ®· ®­îc duyÖt c¶ n¨m víi sè thu, chi do ñy ban nh©n d©n vµ c«ng chøc tµi chÝnh - kÕ to¸n x· ®· x©y dùng cho mçi quý ph¶i b¶o ®¶m: Mét lµ, tæng sè thu cña c¶ 4 quý Ýt nhÊt ph¶i b»ng tæng sè thu theo dù to¸n c¶ n¨m ®· ®­îc duyÖt. Hai lµ, tæng sè chi cña c¶ 4 quý ph¶i b»ng tæng chi theo dù to¸n c¶ n¨m ®· ®­îc duyÖt. Ba lµ, tÝnh c©n ®èi vÒ thu, chi ph¶i ®­îc b¶o ®¶m ngay trong dù to¸n cña mçi th¸ng trong mçi quý. Bèn lµ, c¬ cÊu thu, chi vµ tæng sè thu, chi cña mçi quý ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi cña x· trong quý ®ã. + §èi chiÕu, so s¸nh gi÷a chØ tiªu thu, chi theo dù to¸n cña tõng quý víi thùc tiÔn qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch cña ñy ban nh©n d©n trong quý ®ã. §©y lµ c«ng viÖc v« cïng quan träng mµ Héi ®ång nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ tõng ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i rÊt quan t©m. NÕu xÐt trªn gi¸c ®é tµi chÝnh, c¸c chØ tiªu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi mµ Héi ®ång nh©n d©n ®· quyÕt ®Þnh cã thÓ thùc hiÖn ®¹t ®­îc møc ®é nµo phô thuéc rÊt lín vµo quy m« nguån vèn mµ ng©n s¸ch x· ®· dµnh cho nã. V× vËy, Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i ph¸t huy tèt vai trß kiÓm tra, gi¸m s¸t cña m×nh ngay tõ nh÷ng th¸ng ®Çu, quý ®Çu cña n¨m ng©n s¸ch. 63 + Trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt, do cã sù ph¸t gi¸c cña nh©n d©n vÒ nh÷ng khiÕm khuyÕt nµo ®ã trong c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch x·, Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i yªu cÇu ñy ban nh©n d©n gi¶i tr×nh râ sù viÖc; ®ång thêi thu thËp thªm c¸c chøng cø phôc vô cho ph©n tÝch ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch x· sau nµy. c) Gi¸m s¸t quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· C¬ së ph¸p lý - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc vÒ quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc ë cÊp x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§-CP ngµy 06-6-2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc, trong c«ng t¸c quyÕt to¸n ë ng©n s¸ch cÊp x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña Th«ng t­ sè 59/2003/TT-BTC ngµy 23-6-2003 cña Bé Tµi chÝnh vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 60/2003/N§-CP ngµy 06-6-2003 cña ChÝnh phñ ®Þnh quy chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc; trong ®ã cã quy ®Þnh liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·; - C¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 73/2003/N§-CP ngµy 23-6-2003 cña ChÝnh phñ ban hµnh Quy chÕ xem xÐt, quyÕt ®Þnh dù to¸n vµ ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng; 64 - C¨n cø vµo Th«ng t­ sè 60/2003/TT-BTC ngµy 23-6-2003 cña Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ng©n s¸ch x· vµ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c cña x·, ph­êng, thÞ trÊn ®· t¹o thªm c¬ së ph¸p lý cô thÓ h¬n cho c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra t×nh h×nh qu¶n lý ng©n s¸ch x· ë kh©u quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·. Ngoµi c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®­îc x¸c lËp ë cÊp Trung ­¬ng nh­ trªn cßn cã mét lo¹i v¨n b¶n do c¬ quan chÝnh quyÒn cÊp tØnh quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph©n cÊp qu¶n lý gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng; trong ®ã cã ph©n cÊp vÒ thu, chi ng©n s¸ch x· theo tinh thÇn cña LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 2002. QuyÕt to¸n ng©n s¸ch x· lµ qu¸ tr×nh kiÓm tra, rµ so¸t, chØnh lý vµ tæng hîp sè liÖu thu, chi ng©n s¸ch x· sau 1 n¨m thùc hiÖn nh»m x¸c ®Þnh tæng sè thùc thu, tæng sè thùc chi vµ sè thu, chi theo tõng chØ tiªu cña môc lôc ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó ph¶n ¸nh trªn c¸c biÓu mÉu quyÕt to¸n tr×nh c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn phª chuÈn. Chñ thÓ kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· - Héi ®ång nh©n d©n x· lµ c¬ quan quan träng nhÊt trong viÖc kiÓm tra, thanh to¸n qu¸ tr×nh quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·: thùc hiÖn phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·. - ñy ban nh©n d©n huyÖn vµ phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra quyÕt 65 to¸n ng©n s¸ch x· ®Ó tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch c¸c x· vµo b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch huyÖn; ®ång thêi chØ ®¹o nghiÖp vô trong qu¸ tr×nh quyÕt to¸n cho ñy ban nh©n d©n vµ c«ng chøc tµi chÝnh - kÕ to¸n x·. - KiÓm to¸n nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra x¸c nhËn tÝnh hîp lý cña c¸c chØ tiªu trong b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c x·. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n­íc míi chØ cã thÓ triÓn khai ®­îc ë mét sè x· chän ®iÓm. - Nh©n d©n lµ mét trong nh÷ng chñ thÓ rÊt quan träng cã quyÒn kiÓm tra quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·, do LuËt Ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· quy ®Þnh ph¶i “c«ng khai minh b¹ch”; vµ do Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së cho phÐp ng­êi d©n cã quyÒn ®ßi hái ph¶i c«ng khai, minh b¹ch vÒ thu, chi ng©n s¸ch x·. Néi dung kiÓm tra, gi¸m s¸t - Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i thÈm tra kü toµn bé hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·. Hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· bao gåm: b¶ng c©n ®èi quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·; tæng hîp quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch x·; tæng hîp quyÕt to¸n chi ng©n s¸ch x·; quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch x·; quyÕt to¸n chi ng©n s¸ch x·; quyÕt to¸n chi ®Çu t­ x©y dông c¬ b¶n; phÇn thuyÕt minh. - TÊt c¶ c¸c mÉu trªn ®­îc quy ®Þnh thèng nhÊt trong Th«ng t­ sè 60/2003/TT-BTC ngµy 66 23-6-2003 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh. Trong ®ã: c¸c mÉu tõ phô lôc sè 7 ®Õn hÕt sè 12 lµ mÉu biÓu cña c¸c b¸o c¸o b»ng sè liÖu; cßn phÇn thuyÕt minh sÏ ®­îc diÔn ®¹t b»ng lêi v¨n. Nã nh»m ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng hîp t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch x· n¨m; rót ra nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña qu¸ tr×nh chÊp hµnh ng©n s¸ch x· vµ ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ cho chu tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch x· tiÕp theo. - ñy ban nh©n d©n huyÖn vµ phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh thÈm tra møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch thu, chi ng©n s¸ch x· vµ nh÷ng c©n ®èi chñ yÕu trong hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·, ®Ó lµm c¬ së tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch huyÖn. - KiÓm to¸n nhµ n­íc (nÕu cã), kiÓm tra toµn bé hå s¬ quyÕt to¸n vµ sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh ng©n s¸ch x· trong c¸c n¨m ®­îc kiÓm to¸n. - Nh©n d©n kiÓm tra b¸o c¸o quyÕt to¸n ®Ó biÕt ®­îc tæng sè thu, tæng sè chi, tÝnh hîp lý cña c¸c kho¶n chi mµ ñy ban nh©n d©n x· ®· sö dông. H×nh thøc kiÓm tra, gi¸m s¸t Trong qu¸ tr×nh thÈm tra hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶i thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - ThÈm tra tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña c¸c tµi liÖu trong hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·. Bé hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· ph¶i cã ®ñ vÒ sè l­îng c¸c b¸o c¸o theo quy ®Þnh. C¸c néi dung 67 thÓ hiÖn trong c¸c b¸o c¸o còng ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c lËp b¸o c¸o ®· ®­îc quy ®Þnh chung, cã ®Çy ®ñ ch÷ ký vµ dÊu cña c¸ nh©n, c¬ quan cã liªn quan. Sè liÖu trong c¸c b¶n b¸o c¸o cña hå s¬ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· ph¶i ®Çy ®ñ, trung thùc, chÝnh x¸c vµ cã b»ng chøng tin cËy, hîp ph¸p. - Xem xÐt tÝnh c©n ®èi gi÷a tæng thu vµ tæng chi ng©n s¸ch x·; vÒ mÆt nguyªn t¾c kh«ng ®­îc ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng chi lín h¬n thu. - Xem xÐt sù phï hîp gi÷a c¸c chØ tiªu quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch x· víi c¸c chØ tiªu trong dù to¸n ®· ®­îc phª duyÖt. - So s¸nh møc ®é thùc hiÖn tõng chØ tiªu thu, chi víi dù to¸n ®Ó thÊy ®­îc sù chªnh lÖch diÔn ra theo xu h­íng nµo? T×m hiÓu nguyªn nh©n kh¸ch quan, chñ quan dÉn ®Õn sù chªnh lÖch ®ã vµ x¸c ®Þnh víi nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan, th× ®èi t­îng nµo chÞu tr¸ch nhiÖm. - So s¸nh gi÷a møc ®é chi tiªu cho tõng c«ng viÖc víi møc ®é ®¹t ®­îc vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña c¸c c«ng viÖc ®ã. X¸c ®Þnh nh÷ng hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra do sù kÐm chÊt l­îng cña c¸c c«ng viÖc ®ã. - Rµ so¸t l¹i toµn bé c¸c chØ tiªu thu vµ møc thu theo mçi chØ tiªu, theo tõng h×nh thøc thu ®Ó thÊy ®­îc møc ®é tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch thu, møc ®é t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch thu ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi. 68 - Trªn c¬ së nh÷ng ®¸nh gi¸, Héi ®ång nh©n d©n x· th¶o luËn vµ ®i ®Õn biÓu quyÕt phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch x·. 2. Kü n¨ng gi¸m s¸t viÖc lËp vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi h»ng n¨m 2.1. Gi¸m s¸t viÖc tu©n thñ c¸c b­íc trong quy tr×nh lËp kÕ ho¹ch Quy tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi h»ng n¨m cã sù tham gia cña ng­êi d©n gåm 10 b­íc d­íi ®©y: B­íc 1: Thu thËp th«ng tin cho dù th¶o kÕ ho¹ch Chñ thÓ cung cÊp th«ng tin cho lËp kÕ ho¹ch gåm: phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn, c¸c c«ng chøc chuyªn m«n, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, c¸c tæ chøc kh¸c ®ãng trªn ®Þa bµn, c¸c tr­ëng th«n. B­íc 2: Tæng hîp, ph©n tÝch th«ng tin Nhãm lËp kÕ ho¹ch x· chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp c¸c biÓu mÉu ®iÒn th«ng tin tõ c¸c c«ng chøc chuyªn m«n, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc kh¸c vµ tr­ëng th«n. B­íc 3: Héi nghÞ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· Sau khi nhãm lËp kÕ ho¹ch x· ®· chuÈn bÞ ®Çy ®ñ tµi liÖu vµ ph¸t cho c¸c ®¹i biÓu dù héi nghÞ x·, ñy ban nh©n d©n x· triÖu tËp héi nghÞ lËp kÕ ho¹ch x· nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c bªn h÷u quan tham gia vµo viÖc ®¸nh gi¸ t×nh 69 h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn ®Þa bµn x· trong n¨m hiÖn hµnh, t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i vµ ph©n tÝch nguyªn nh©n. Trªn c¬ së ®ã, c¸c ®¹i biÓu th¶o luËn vµ th«ng qua vÒ ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· trong n¨m kÕ ho¹ch. B­íc 4: Dù th¶o b¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· Trªn c¬ së biªn b¶n héi nghÞ lËp kÕ ho¹ch x· vµ d­íi sù chØ ®¹o cña ñy ban nh©n d©n x·, nhãm lËp kÕ ho¹ch x· dù th¶o néi dung b¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· theo mÉu biÓu ®· thèng nhÊt. B­íc 5: Tham vÊn céng ®ång vÒ b¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· §Ó b¶o ®¶m b¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· ®­îc ®­a ra th¶o luËn c«ng khai ®Õn tËn ng­êi d©n trong x· vµ còng ®Ó kiÓm chøng tÝnh toµn diÖn vµ chÝnh x¸c cña c¸c nhËn ®Þnh, ph©n tÝch trong b¶n kÕ ho¹ch dù th¶o so víi quan ®iÓm, ý kiÕn cña nh©n d©n, b¶n dù th¶o kÕ ho¹ch cÇn ®­îc tæ chøc tham vÊn t¹i c¸c th«n. B­íc 6: ChØnh söa b¶n kÕ ho¹ch vµ ph¶n håi víi céng ®ång Trªn c¬ së c©n nh¾c c¸c ý kiÕn cña céng ®ång, ñy ban nh©n d©n x· sÏ quyÕt ®Þnh chØnh söa néi dung b¶n kÕ ho¹ch. KÕt qu¶ cña viÖc tiÕp thu ý kiÕn céng ®ång sÏ ®­îc ghi l¹i thµnh v¨n b¶n theo mÉu cã s½n, trong ®ã nªu râ nh÷ng ®iÓm nµo 70 ñy ban nh©n d©n x· tiÕp thu, ®iÓm nµo ch­a ®­a vµo b¶n kÕ ho¹ch vµ v× sao. V¨n b¶n nµy sÏ ®­îc chuyÓn xuèng th«n ®Ó tæ chøc tham vÊn vµ tr­ëng th«n cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o ®Õn ng­êi d©n trong buæi häp th«n gÇn nhÊt. B­íc 7: B¶o vÖ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· tr­íc ñy ban nh©n d©n huyÖn B¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· sau khi ®· ®­îc chØnh söa vµ hoµn thiÖn sÏ ®­îc Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n x· th«ng qua tr­íc khi tr×nh ñy ban nh©n d©n huyÖn (qua phßng kÕ ho¹ch - tµi chÝnh huyÖn). B­íc 8: Theo dâi, cËp nhËt b¶n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· Tõ th¸ng 8 ®Õn ®Çu th¸ng 12, x· tiÕp tôc chØnh söa b¶n kÕ ho¹ch dùa trªn c¸c th«ng tin ®­îc cËp nhËt. B­íc 9: X©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cuèi cïng tr×nh Héi ®ång nh©n d©n x· phª duyÖt Nöa cuèi th¸ng 12, sau khi Héi ®ång nh©n d©n huyÖn ra nghÞ quyÕt vÒ ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi huyÖn, ñy ban nh©n d©n huyÖn cô thÓ ho¸ nghÞ quyÕt vµ giao kÕ ho¹ch chÝnh thøc cho c¸c x·. Do c¸c th«ng tin lóc nµy cã thÓ cã nhiÒu kh¸c biÖt so víi b¶n dù th¶o th¸ng 7, nªn ñy ban nh©n d©n x· cÇn ®­îc tiÕp tôc th¶o luËn víi c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ x· ®Ó bµn vÒ nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt. Trªn c¬ së 71 cuéc häp nµy, ñy ban nh©n d©n x· sÏ hoµn thiÖn b¶n kÕ ho¹ch chi tiÕt ®Ó tr×nh Héi ®ång nh©n d©n x· phª duyÖt. B­íc 10: TriÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi x· Sau khi Héi ®ång nh©n d©n x· quyÕt ®Þnh, b¶n kÕ ho¹ch ®­îc c«ng khai hãa cho nh©n d©n, ®ång thêi göi mét b¶n lªn ñy ban nh©n d©n huyÖn ®Ó b¸o c¸o. C¨n cø vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña x· c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch c«ng t¸c cña ®¬n vÞ, tæ chøc m×nh. 2.2. §¸nh gi¸ thùc hiÖn kÕ ho¹ch Trong thùc tÕ, ngay c¶ sau khi kÕ ho¹ch ®­îc lËp, c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ trong x· s½n sµng triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch, th× vÉn kh«ng b¶o ®¶m r»ng viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch sÏ ®¹t c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra trong kÕ ho¹ch. Do ®ã, viÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch rÊt quan träng v× nã lµ m¾t xÝch cuèi cïng trong qu¶n lý. §¸nh gi¸ lµ qu¸ tr×nh ®o l­êng kÕt qu¶ ®· thùc hiÖn, so s¸nh nã víi tiªu chuÈn ®· ®Ò ra vµ thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng qu¶n lý cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng sai lÖch hoÆc tiªu chuÈn kh«ng phï hîp. a) §¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch §¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®­îc tiÕn hµnh trong khi ho¹t ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ang diÔn ra. Th«ng qua ®¸nh gi¸ nµy, 72 chÝnh quyÒn x· cã thÓ ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò khi chóng míi xuÊt hiÖn, ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng hËu qu¶ do chóng cã thÓ g©y ra. H×nh thøc phæ biÕn nhÊt cña ®¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch lµ gi¸m s¸t trùc tiÕp. Khi Héi ®ång nh©n d©n gi¸m s¸t trùc tiÕp c¸c hµnh ®éng cña ñy ban nh©n d©n x· vµ c¸c c«ng chøc chuyªn m«n, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, c¸c tæ chøc kh¸c trªn ®Þa bµn, th× Héi ®ång nh©n d©n cã thÓ ®ång thêi theo dâi c¸c hµnh ®éng cña hä vµ ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò khi chóng xuÊt hiÖn. b) §¸nh gi¸ sau khi kÕ ho¹ch ®· ®­îc thùc hiÖn §©y lµ lo¹i ®¸nh gi¸ phæ biÕn nhÊt dùa vµo th«ng tin ph¶n håi. Nã ®­îc tiÕn hµnh sau khi hµnh ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®· kÕt thóc. §¸nh gi¸ sau khi kÕ ho¹ch ®· ®­îc thùc hiÖn cung cÊp cho Héi ®ång nh©n d©n th«ng tin vÒ møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong n¨m kÕ ho¹ch vµ cung cÊp c¬ së cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong n¨m tíi. c) Quy tr×nh ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch Qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gåm 3 b­íc: B­íc 1: §o l­êng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc §Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, Héi ®ång nh©n d©n ph¶i thu thËp ®­îc th«ng tin vÒ nã. V× vËy, b­íc ®Çu tiªn trong quy tr×nh ®¸nh gi¸ lµ ®o l­êng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. §Ó thùc hiÖn b­íc 73 nµy cÇn x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p ®o l­êng vµ tiªu chÝ ®o l­êng. * C¸c ph­¬ng ph¸p ®o l­êng Bèn ph­¬ng ph¸p phæ biÕn ®­îc sö dông ®Ó ®o l­êng kÕt qu¶ thùc tÕ lµ quan s¸t c¸ nh©n, b¸o c¸o thèng kª, b¸o c¸o miÖng, b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n. Tuy nhiªn, mçi ph­¬ng ph¸p cã nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu, nªn sù kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p sÏ lµm t¨ng c¶ sè l­îng nguån th«ng tin ®Çu vµo vµ kh¶ n¨ng cã thÓ cã cña viÖc nhËn ®­îc th«ng tin tin cËy. Quan s¸t c¸ nh©n cung cÊp hiÓu biÕt trùc tiÕp, s©u s¾c vÒ ho¹t ®éng thùc tÕ. Nã cho phÐp thu thËp ®­îc nhiÒu tin tøc v× tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch cã thÓ ®­îc quan s¸t vµ cung cÊp c¬ héi cho ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n “®o¸n ®­îc Èn ý”. Qua quan s¸t, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cã thÓ t×m ®­îc nh÷ng c¸i bá sãt, nh÷ng biÓu hiÖn ra mÆt vµ giäng nãi mµ cã thÓ bÞ bá qua bëi c¸c nguån th«ng tin kh¸c. Tuy nhiªn, quan s¸t phô thuéc vµo nh÷ng thiªn vÞ c¶m tÝnh - c¸i mµ ng­êi quan s¸t thÊy, nh­ng ng­êi kh¸c th× kh«ng. Quan s¸t c¸ nh©n còng tèn kÐm thêi gian. Cuèi cïng, ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ g©y ra nh÷ng phiÒn to¸i - nh÷ng ng­êi thùc hiÖn cã thÓ xem quan s¸t c«ng khai nh­ lµ dÊu hiÖu cña sù thiÕu tin t­ëng vÒ hä. ViÖc sö dông réng r·i m¸y tÝnh trong qu¶n lý ®· lµm cho nhµ qu¶n lý ngµy cµng dùa vµo c¸c b¸o c¸o thèng kª ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc tÕ. Nã cung 74 cÊp c¸c ®å thÞ, biÓu ®å cét vµ v« sè sù thÓ hiÖn kh¸c mµ nhµ qu¶n lý cã thÓ sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. Cho dï d÷ liÖu thèng kª dÔ h×nh dung vµ phï hîp cho viÖc chØ ra c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c hiÖn t­îng, nh­ng nã cung cÊp th«ng tin h¹n chÕ vÒ mét ho¹t ®éng. C¸c b¸o c¸o thèng kª chØ vÒ mét sè lÜnh vùc chñ yÕu vµ th­êng bá qua nh÷ng nh©n tè quan träng kh¸c. Cã thÓ thu thËp ®­îc th«ng tin th«ng qua b¸o c¸o miÖng - nghÜa lµ, th«ng qua c¸c héi nghÞ, cuéc häp, héi tho¹i trùc tiÕp hoÆc gäi ®iÖn tho¹i. MÆc dï th«ng qua ph­¬ng ph¸p nµy, th«ng tin bÞ tiÕt lé ra ngoµi, nh­ng nã cung cÊp th«ng tin nhanh chãng, cho phÐp th«ng tin ph¶n håi, vµ cho phÐp biÓu hiÖn b»ng ng«n ng÷, giäng nãi, còng nh nh÷ng tõ ng÷ cña chÝnh ng­êi cung cÊp, truyÒn ®¹t ®­îc ý nghÜa cña th«ng tin. KÕt qu¶ thùc tÕ còng cã thÓ ®­îc ®o l­êng b»ng nh÷ng b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n, nh­ c¸c b¸o c¸o thèng kª, c¸c b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n chËm h¬n nh­ng chÝnh thøc h¬n c¸c b¸o c¸o miÖng. TÝnh chÝnh thøc nµy còng hµm nghÜa toµn diÖn h¬n vµ sóc tÝch h¬n so víi c¸c b¸o c¸o miÖng. H¬n n÷a, c¸c b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n th­êng dÔ dµng ph©n lo¹i vµ tham kh¶o. §Ó tËn dông nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña tõng ph­¬ng ph¸p trong 4 ph­¬ng ph¸p trªn, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n nªn sö dông tÊt c¶ 4 ph­¬ng ph¸p nµy. 75 * C¸c tiªu chÝ ®o l­êng Tiªu chÝ ®o l­êng ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cÊp x· chÝnh lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ - x· héi ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong kÕ ho¹ch. Tiªu chÝ ®o l­êng bao gåm: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c lÜnh vùc, trong ®ã: + N«ng - l©m - ng­ nghiÖp; + C«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp; + Th­¬ng m¹i - dÞch vô. - Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt, trong ®ã: + N«ng - l©m - ng­ nghiÖp; + C«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp; + Th­¬ng m¹i - dÞch vô. - C¬ cÊu kinh tÕ cña x· vµ theo tõng ngµnh: + N«ng - l©m - ng­ nghiÖp; + C«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp; + Th­¬ng m¹i - dÞch vô. - Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi. - C¸c chØ tiªu x· héi: møc gi¶m tû lÖ sinh, tû lÖ t¨ng d©n sè, tû lÖ gi¶m hé nghÌo, tû lÖ thÊt nghiÖp, tû lÖ tö vong cña trÎ em d­íi 5 tuæi, tû lÖ trÎ em d­íi 5 tuæi suy dinh d­ìng, tû lÖ häc sinh ®i häc trong ®é tuæi, tû lÖ häc sinh trung häc c¬ së trong ®é tuæi, tû lÖ ng­êi d©n ®­îc tiÕp cËn c¸c dÞch vô v¨n hãa (xem phim vµ c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt, ®äc b¸o, t¹p chÝ, ®iÖn tho¹i, b­u chÝnh; tû lÖ hé gia ®×nh cã ti vi). 76 - ChØ tiªu vÒ m«i tr­êng: tû lÖ hé ®­îc sö dông n­íc s¹ch, gia ®×nh cã hè xÝ hîp vÖ sinh. - Ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn tõng b­íc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi: tû lÖ ®­êng giao th«ng ®­îc bª t«ng hãa, nhùa hãa; tû lÖ hé gia ®×nh v¨n hãa; tû lÖ lµng v¨n hãa hoÆc khu phè v¨n hãa; - æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù, an toµn x· héi: tû lÖ ph¹m téi gi¶m; kh«ng cã b¹o ®éng vµ g©y rèi trËt tù trÞ an trªn ®Þa bµn. B­íc 2: So s¸nh kÕt qu¶ thùc tÕ víi chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra Khi so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ thùc tÕ vµ chØ tiªu kÕ ho¹ch cã thÓ x¶y ra ba tr­êng hîp sau: - KÕt qu¶ ®¹t ®­îc cao h¬n chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Ò ra (cã sai lÖch d­¬ng) - tøc lµ hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch. - KÕt qu¶ ngang b»ng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch - tøc lµ hoµn thµnh kÕ ho¹ch. - KÕt qu¶ thÊp h¬n chØ tiªu kÕ ho¹ch (cã sai lÖch ©m) - tøc lµ kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch. Nguyªn nh©n cña tr­êng hîp thø nhÊt cã thÓ lµ do khi lËp kÕ ho¹ch chÝnh quyÒn x· ®Æt ra chØ tiªu kÕ ho¹ch qu¸ thÊp hoÆc do qu¸ tr×nh thùc hiÖn rÊt tèt, hoÆc do nh÷ng yÕu tè thuËn lîi kh¸ch quan kh«ng dù ®o¸n tr­íc ®em l¹i. Nguyªn nh©n cña tr­êng hîp thø ba cã thÓ lµ do khi lËp kÕ ho¹ch chÝnh quyÒn ®Æt ra chØ tiªu kÕ ho¹ch qu¸ cao hoÆc do qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng ®­îc tiÕn 77 hµnh tèt, hoÆc do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan bÊt lîi kh«ng dù ®o¸n tr­íc g©y ra. B­íc 3: Thùc hiÖn hµnh ®éng ®iÒu chØnh B­íc thø ba - b­íc cuèi cïng trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ lµ thùc hiÖn hµnh ®éng ®iÒu chØnh. ChÝnh quyÒn x· cã thÓ chän mét trong ba c¸ch hµnh ®éng sau: kh«ng lµm g× c¶; cã thÓ ®iÒu chØnh kÕt qu¶ thùc hiÖn thùc tÕ; hoÆc cã thÓ ®iÒu chØnh chØ tiªu kÕ ho¹ch. - §iÒu chØnh kÕt qu¶ thùc hiÖn thùc tÕ NÕu nguån sai lÖch lµ kÕt qu¶ thùc hiÖn thiÕu hôt (sai lÖch ©m), th× chÝnh quyÒn sÏ muèn tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®iÒu chØnh. Khi quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh kÕt qu¶ thùc tÕ, chÝnh quyÒn ph¶i lùa chän: nªn thùc hiÖn hµnh ®éng ®iÒu chØnh c¬ b¶n hay ®iÒu chØnh trùc tiÕp?. Hµnh ®éng ®iÒu chØnh trùc tiÕp lµ ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò ngay lËp tøc ®Ó ®­a kÕt qu¶ thùc hiÖn trë l¹i ®óng ®Þnh h­íng. Hµnh ®éng ®iÒu chØnh c¬ b¶n lµ x¸c ®Þnh t¹i sao kÕt qu¶ sai lÖch vµ sai lÖch nh­ thÕ nµo, vµ ®iÒu chØnh nguån gèc cña nh÷ng sai lÖch. - §iÒu chØnh chØ tiªu kÕ ho¹ch Cã thÓ sù sai lÖch lµ kÕt qu¶ cña viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu kÕ ho¹ch phi thùc tÕ - nghÜa lµ, chØ tiªu kÕ ho¹ch cã thÓ qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp. Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ thÕ th× chÝnh chØ tiªu kÕ ho¹ch cÇn ®­îc ®iÒu chØnh. Th«ng th­êng nÕu mét ng­êi hoÆc mét ®¬n vÞ kh«ng ®¹t ®­îc chØ tiªu ®Ò ra, th× ph¶n øng tù 78 nhiªn lµ ®æ lçi tr¸ch nhiÖm vÒ sai lÖch cho chØ tiªu. Cã thÓ chÝnh chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Æt ra qu¸ cao, dÉn ®Õn sù sai lÖch ®¸ng kÓ vµ sù chøng minh cña nh÷ng ng­êi thùc hiÖn lµ ®óng, th× cÇn h¹ thÊp chØ tiªu xuèng møc phï hîp. 3. Kü n¨ng gi¸m s¸t viÖc ban hµnh quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· Mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc chØ cã hiÖu lùc vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn khi nã hîp ph¸p vµ hîp lý. V× vËy, mäi quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ph¶i tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c yªu cÇu vÒ tÝnh hîp ph¸p vµ hîp lý. TÝnh hîp ph¸p vµ hîp lý cña quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· lµ nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó Héi ®ång nh©n d©n, Th­êng trùc Héi ®ång nh©n d©n, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¨n cø vµo khi gi¸m s¸t viÖc ban hµnh quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn cÊp x·. 3.1. C¸c yªu cÇu vÒ tÝnh hîp ph¸p Mét quyÕt ®Þnh qu¶n lý nhµ n­íc cÊp x· ®­îc coi lµ hîp ph¸p khi tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c yªu cÇu sau: - Ban hµnh ®óng c¨n cø ph¸p lý, gåm cã c¨n cø ph¸p lý cho viÖc ban hµnh vµ nh÷ng v¨n b¶n lµm c¨n cø ph¸p lý ®ã ®ang cßn hiÖu lùc. - Ban hµnh ®óng thÈm quyÒn, gåm: thÈm quyÒn vÒ h×nh thøc vµ thÈm quyÒn vÒ néi dung. + ThÈm quyÒn vÒ h×nh thøc lµ viÖc c¬ quan, ng­êi cã thÈm quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh theo 79 ®óng h×nh thøc ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh (gåm quy ®Þnh t¹i LuËt Ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n n¨m 2004, vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c). + ThÈm quyÒn vÒ néi dung lµ viÖc c¬ quan, ng­êi cã thÈm quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh phï hîp víi thÈm quyÒn cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Néi dung cña quyÕt ®Þnh phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, gåm: + Phï hîp víi HiÕn ph¸p, luËt, nghÞ quyÕt cña Quèc héi; ph¸p lÖnh, nghÞ quyÕt cña ñy ban Th­êng vô Quèc héi; lÖnh, quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch n­íc; c¸c v¨n b¶n do ChÝnh phñ, Thñ t­íng ChÝnh phñ, Bé tr­ëng, Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé ban hµnh vµ c¸c v¨n b¶n cña c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn; + Kh«ng quy ®Þnh l¹i c¸c néi dung ®· ®­îc quy ®Þnh trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c vµ b¶o ®¶m thèng nhÊt gi÷a v¨n b¶n hiÖn hµnh víi v¨n b¶n míi ®­îc ban hµnh cña cïng mét c¬ quan; + QuyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña ñy ban nh©n d©n ph¶i phï hîp víi nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp. + Ph¶i b¶o ®¶m yªu cÇu kh«ng lµm c¶n trë viÖc thùc hiÖn ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ thµnh viªn. - §­îc ban hµnh ®óng thÓ thøc vµ kü thuËt tr×nh bµy theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (theo 80