"Bộ Mặt Thật Của Tiền Điện Tử PDF EPUB 🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bộ Mặt Thật Của Tiền Điện Tử PDF EPUB Ebooks Nhóm Zalo HỘI MÊ SÁCH Tải eBooks miễn phí tại https://hoimesach.com Nhận eBooks miễn phí qua Zalo: https://zalo.hoimesach.com Group: https://facebook.com/groups/mesachhoi BỘ MẶT THẬT CỦA TIỀN ĐIỆN TỬ RIC EDELMAN Hoa Nguyễn Ngọc dịch --------*-------- NHÀ XUẤT BẢN DÂN TRÍ Số 9 - Ngõ 26 - Phố Hoàng Cầu - Q. Đống Đa - TP. Hà Nội VPGD: Số 278 Tôn Đức Thắng, Q. Đống Đa - TP Hà Nội ĐT: (024) 6686 0751 - (024) 6686 0753 Email: nxbdantri@gmail.com Website: nxbdantri.com.vn Chịu trách nhiệm xuất bản: BÙI THỊ HƯƠNG Chịu trách nhiệm nội dung: LÊ QUANG KHÔI Biên tập NXB: Nguyễn Thảo Nguyên Biên tập Bách Việt: Nguyễn Thùy Trang Sửa bản in: Phạm Minh Hằng Trình bày: Đinh Thúy Hằng Vẽ bìa: ThànhK Liên kết xuất bản Công Ty CP Sách Bách Việt Trụ sở chính: Địa chỉ: Số 9, ngõ 55/9 Huỳnh Thúc Kháng, P. Láng Hạ, Q. Đống Đa, Tp. Hà Nội Te l : (024) 3776 5580 Chi nhánh tại Thành phố Hồ Chí Minh: Địa chỉ: 233 Nguyễn Thượng Hiền, P.6, Q. Bình Thạnh, Tp. HCM Tel/Fax: (028) 3517 1788 Website: http://www.bachvietbooks.com.vn http://www.facebook.com/bachvietbooks.com.vn In 3.000 cuốn, khổ 14,5x20,5 cm tại Công ty CP In và Truyền thông Hợp Phát Địa chỉ: Khu công nghiệp Thạch Thất - Quốc Oai, thị trấn Quốc Oai, huyện Quốc Oai, Hà Nội Số xác nhận đăng ký xuất bản: 2858-2022/CXBIPH/13-75/DT Quyết định xuất bản số: 1983/QĐXB-NXBDT cấp ngày 17/8/2022 Mã ISBN: 978-604-385-126-7 In xong và nộp lưu chiểu năm 2022. CŨNG ĐƯỢC VIẾT BỞI RIC EDELMAN • The truth about your future (Sự thật về tương lai của bạn) • The truth about money (Sự thật về tiền) • The truth about retirement plans and IRAs (Sự thật về kế hoạch nghỉ hưu và Quỹ hưu trí cá nhân IRA) • The lies about money (Những lời nói dối về tiền) • The squirrel manifesto (Lời tuyên ngôn của con sóc) • Rescue your money (Cách đầu tư tiền tệ) • Ordinary People, Extraodinary Wealth (Những con người bình thường với sự giàu có bất thường) • Discover the wealth within you (Khám phá sự giàu có bên trong bạn) • The new rules of money (Những quy tắc mới của tiền) • What you need to do now (Điều bạn cần làm ngay bây giờ) Tưởng nhớ đến Anne-Marie Bottazzi Dường như có cầu vồng kết nối tình bạn của hai người DANH SÁCH NHỮNG ĐIỀU HỮU ÍCH BẠN SẼ TÌM THẤY TRONG CUỐN SÁCH • Các khoản đầu tư, sản phẩm, dịch vụ và công ty chuyên về tài sản kỹ thuật số và blockchain trên thế giới • Ngân hàng tài sản kỹ thuật số • Lớp giao thức cơ sở • Lớp giao thức thứ hai • Các ứng dụng và sản phẩm của blockchain ở ngành dịch vụ tài chính • Các ứng dụng và sản phẩm chính của blockchain ở bên ngoài lĩnh vực tài chính • Các công ty khai thác bitcoin được lên sàn giao dịch công khai • Các sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số • Người giám hộ tài sản kỹ thuật số • Tổ chức giám hộ đủ tiêu chuẩn IRA có nắm giữ tài sản kỹ thuật số • Các nền tảng cho vay và mượn tài sản kỹ thuật số • Các công ty giao dịch công khai có năm giữ tài sản kỹ thuật số • Các sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số công khai • Hợp đồng tương lai Bitcoin ETF • Các quỹ giao dịch trao đổi đầu tư độc quyền vào các công ty tham gia vào chuỗi khối và tài sản kỹ thuật số • Các sản phẩm được giao dịch trao đổi đầu tư độc quyền vào các công ty tham gia vào chuỗi khối và tài sản kỹ thuật số • Các quỹ ủy thác OTC giao dịch công khai đầu tư vào blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các nhà cung cấp tài sản kỹ thuật số SMA • Các nhà cung cấp tài sản kỹ thuật số TAMP • Các quỹ VC đầu tư vào blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các quỹ phòng hộ đầu tư vào blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các quỹ của quỹ đầu tư vào blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các ETF của Canada đầu tư vào blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các luật sư về bất động sản kỹ thuật số • Quỹ tư vấn cho nhà tài trợ chấp nhận tài sản kỹ thuật số • Các nhà thẩm định tài sản kỹ thuật số • Dịch vụ theo dõi danh mục đầu tư tài sản kỹ thuật số • Dịch vụ xây dựng kế hoạch, tư vấn/đưa lời khuyên về thuế cho tài sản kỹ thuật số • Dịch vụ lưu giữ và báo cáo hồ sơ thuế cho tài sản kỹ thuật số • Các dịch vụ mới cho blockchain và tài sản kỹ thuật số • Các nhà cung cấp bảo hiểm tài sản kỹ thuật số • Các công ty nghiên cứu và phân tích blockchain LỜI NÓI ĐẦU Nhờ có cuộc bàn luận với Ric Elderman mà tôi đã được khai sáng về tài sản kỹ thuật số. Nhưng đây không phải là lần đầu tiên tôi nghe đến khái niệm tài sản kỹ thuật số. Tôi đã phỏng vấn Ric tại một hội nghị mà tôi tổ chức cho các cố vấn tài chính cấp cao của Barron. Để có thể bước chân trong căn phòng đó, họ phải đạt được những tiêu chuẩn rất cao: hơn 10 năm lọt vào top cố vấn của Barron. Đây không chỉ đơn giản là một bảng xếp hạng; mà còn là nhóm ưu tú nhất của những người ưu tú (Và Ric đã đứng đầu tới tận ba lần trong bảng xếp hạng của chúng tôi) Tôi muốn hiểu rõ về tâm lý đám đông - bằng cách nào để chúng tôi tìm hiểu mong muốn của mọi người đối với bitcoin và các cơ hội đầu tư tài sản kỹ thuật số? Rốt cuộc, đây không hẳn là một cuộc hội đàm giữa các nhà công nghệ ở Thung lũng Silicon, Ric và tôi đứng trên sân khấu trong phòng khiêu vũ trang nhã của một khách sạn 125 năm tuổi trên đại dương ở Palm Beach. Hầu hết những cố vấn của chúng tôi đều trên 50 tuổi và đã dành nhiều thập kỷ để xây dựng những danh mục đầu tư cổ phiếu, trái phiếu và các tài sản thay thế một cách thông minh và linh hoạt. Họ cảnh báo khách hàng của mình không nên chạy theo những trào lưu nhất thời và trong khi họ chấp nhận rủi ro có tính toán, họ quản lý tiền cho những người giàu và những người không muốn lại phải làm giàu thêm một lần nữa. Tôi thường nói chuyện với các cố vấn tài chính trong vai trò của mình tại Barron’s và hầu hết họ đều hoài nghi về tiền điện tử. Họ đã quen với việc đo lường giá trị nội tại dựa trên dòng tiền và các số liệu khác; tất cả các tài sản kỹ thuật số - thậm chí cả Bitcoin và Ethereum - đều không vượt qua được các bài kiểm tra này. Nhiều cố vấn ở một số công ty không được phép mua tài sản kỹ thuật số cho khách hàng ngay cả khi họ muốn. Khoảng một nửa là “người được ủy thác”, có nghĩa là họ bị ràng buộc về mặt pháp lý để đặt lợi ích của khách hàng lên trên lợi ích của họ. Vì vậy, tôi và Ric ở đó, nói chuyện với gần một trăm đồng nghiệp của anh ấy, những vị cố vấn tài chính thành công nhất của đất nước, tôi đã hỏi họ, “Có bao nhiêu người trong số các bạn sở hữu tài sản kỹ thuật số trong tài khoản cá nhân của mình?” Hơn một nửa trong số họ giơ tay. Tôi khá bất ngờ và hỏi tiếp, “Có bao nhiêu người đưa tài sản kỹ thuật số vào danh mục đầu tư của khách hàng?” Một lần nữa, hơn một nửa số người trong phòng đã đứng dậy. Bỏ qua những hạn chế của công ty họ, một số cố vấn lặng lẽ chỉ cho khách hàng đi đúng hướng. Điều đó không chỉ có thể khiến các cố vấn gặp rắc rối với các nhân viên luôn tuân thủ nguyên tắc mà còn có thể khiến họ phải trả giá đắt -- nếu khách hàng rút tiền khỏi tài khoản để mua tiền điện tử ở công ty khác, điều đó khiến giá trị cơ bản tài sản sẽ nhỏ đi khi tính phí. Nhưng những cố vấn này đã quyết định, điều khiến tôi ngạc nhiên, đó là họ đã mang đến lợi ích tốt nhất cho khách hàng của mình khi sở hữu tài sản kỹ thuật số. Vì vậy, họ đã hoàn thành xuất sắc nghĩa vụ ủy thác của mình. Chúng ta đã đi được một chặng đường dài kể từ năm 2018, khi John Oliver mô tả tiền điện tử là “bạn chẳng hiểu gì về tiền cũng như bạn chẳng hiểu gì về máy tính”. Giờ đây, một nhóm các nhà quản lý tiền khá bảo thủ, rất tinh vi, làm việc với một số cá nhân giàu có nhất quốc gia, đã dần dần thay đổi. Những người đàn ông và phụ nữ này không theo đuổi bong bóng dot.com, họ không nhảy vào nhóm SPAC, họ cũng không đổ tiền vào trò lừa đảo của Bernie Madoff. Nhưng họ đã quyết định rằng tài sản kỹ thuật số thuộc danh mục đầu tư cân bằng tốt. Họ tham gia vào một loạt các loại hình thành lập - quỹ hưu trí, quỹ tài trợ và thậm chí là một nhà cung cấp 401(k) nhỏ - những người bắt đầu cũng chấp nhận tài sản kỹ thuật số. Ric, tất nhiên, đã thúc giục tất cả họ làm như vậy trong một thời gian dài. Có lẽ họ đang cảm thấy hối hận vì đã không lắng nghe anh ấy sớm hơn. Tôi chắc chắn cũng từng là người hoài nghi anh ấy. Là một biên tập viên của Barron’s, lần đầu tiên tôi biết đến bitcoin vào năm 2013 khi nó chỉ có giá là 31 đô la. Tôi đã quan sát khi nó tăng giá và nghĩ đó chỉ là “lý thuyết về kẻ ngốc hơn” - bạn mua bitcoin chỉ với hy vọng rằng ai đó sẽ trả giá cao hơn. Và thực sự nó đã xảy ra; giá trị của đồng Bitcoin cao gấp 2210 lần vào tháng Mười một năm 2021. Tôi chỉ cần đầu tư 200 đô la vào năm 2013 và rút tiền mặt ở mức cao gần đây thì tôi đã có thể trang trải khoản học phí đại học cho con mình bằng với chi phí cho một chiếc máy nướng bánh mì cao cấp. Mặc dù tôi không loại trừ khả năng chúng ta đang chứng kiến một ví dụ điển hình về “lý thuyết về kẻ ngốc hơn”, nhưng giờ đây tôi nghĩ về tài sản kỹ thuật số cũng tương tự internet vào những năm 90. Chắc chắn là có những thứ không cần thiết, nhưng cũng giống như internet, tôi thấy công nghệ mới này như một động lực biến đổi, điều đó sẽ thay đổi tương lai nhiều hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng. Đúng vậy, một số người có năng lực trong lĩnh vực tài chính ngày nay sẽ trở thành Pets. com của thời đại chúng ta (Dogecoin, có ai không?), nhưng khi Ric dần làm sáng tỏ mọi thứ, tiện ích của công nghệ blockchain là không thể phủ nhận. Khả năng mã hóa các tài sản kém thanh khoản có thể cho phép các nhà đầu tư sở hữu một phần cổ phần của một hạng mục nào đó, hoặc một cặp vợ chồng già muốn khai thác giá trị ngôi nhà của họ mà không cần quan tâm đến chi phí đắt đỏ của thế chấp ngược. Các nhiếp ảnh gia, nhạc sĩ và thậm chí cả thợ trang điểm sẽ có thể kiếm lời từ tài sản trí tuệ của họ theo cách mà họ không bao giờ có thể tưởng tượng được. Ric dự đoán rằng chính phủ Mỹ sẽ tạo ra một stablecoin (đồng coin ổn định) vào cuối thập kỷ này. Tại sao chính phủ sẽ làm điều đó? Chỉ có một lý do thôi, tiền kỹ thuật số sẽ cho phép các chính phủ theo dõi các giao dịch, có nghĩa là họ có thể đánh thuế chúng. Vì vậy, tôi đang làm phần việc của mình để truyền tải thông tin đến mọi người, đặc biệt là các cố vấn tài chính. Như tôi hay nói với những người luôn hoài nghi, tôi không thể chỉ dẫn các vị cố vấn về cách xây dựng danh mục đầu tư, nhưng tôi đảm bảo với họ rằng những kiến thức cơ bản về tài sản kỹ thuật số sẽ là tiền đề để họ sẵn sàng áp dụng vào thực tiễn. Khách hàng của bạn có thể không đưa bitcoin vào trong danh mục đầu tư của họ, nhưng con cái của họ thì có thể. Cỗ máy thời gian có thể là một công cụ đưa ra quyết định hữu ích. Hãy tưởng tượng, 10 năm sau kể từ bây giờ, bạn sẽ phải thốt ra câu này: “Chết tiệt thật, tôi ước gì mình đã không học về công nghệ mới nổi đó, thứ đang tạo ra các tỷ phú và biến đổi thế giới tài chính.” Hãy tận hưởng cuộc hành trình nào! JackOtter Trưởng bộ phận Quản lý Tiền tệ & Tài sản Toàn cầu Barron’s, đồng thời là người chủ trì Hội nghị bàn tròn của Barron’s LỜI CHÀO MỪNG Tôi thực sự vui mừng khi bạn ở đây! Bạn sắp bắt đầu một cuộc hành trình hấp dẫn, cuộc hành trình mà tôi đã bắt đầu từ năm 2012. Tôi đã phỏng vấn nhà tương lai học nổi tiếng, Ray Kurzweil, cho chương trình truyền hình PBS của tôi tại văn phòng khoa của ông ấy ở Harvard. Trong lúc trò chuyện, Ray khuyến khích tôi tham gia Chương trình Điều hành tại Trường Đại học Singularity. Ông đồng sáng lập tổ chứcnày với Peter Diamandis để giúp các nhà lãnh đạo thế giới học cách ứng dụng công nghệ vào việc giải quyết các thách thức toàn cầu và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho thế giới. Với sự giúp đỡ của Ray, tôi đã được chấp nhận tham gia chương trình đào-sâu, chín- ngày về các công nghệ theo cấp số nhân. Khóa học bao gồm Trí tuệ nhân tạo, Robot, Máy học tập, In 3D, Dữ liệu lớn, Công nghệ nano, Công nghệ sinh học, Fintech, EdTech, AgriTech, v.v1. 1 Khi hoàn thành xong chương trình, tôi được mời đến với tư cách giảng viên khách mời và đầu tư cho tổ chức. Tôi đã làm cả hai điều. Đây cũng là nơi mà lần đầu tiên tôi nghe thấy từ bitcoin và khái niệm “tiền điện tử”. Nó không mang ý nghĩa gì đối với tôi (mặc dù - hoặc do - vốn kiến thức và kinh nghiệm của tôi trong lĩnh vực tài chính lúc đó). Tuy nhiên, tôi đã bị hấp dẫn. Vì vậy, tôi đã nghiên cứu về bitcoin trong suốt năm 2013 và bắt đầu đầu tư vào năm 2014. Khi kiến thức của tôi ngày càng tăng và những người liên quan, tôi đã có nhận thức sâu sắc về hai sự thật: Đầu tiên, thứ mà công nghệ blockchain và tài sản kỹ thuật số có thể tạo ra là một cuộc cách mạng. Đây là sự đổi mới sâu sắc nhất trong thị trường thương mại kể từ khi phát minh ra internet. Thứ hai, rất ít người nhận ra điều này - bao gồm đại đa số các chuyên gia tài chính. Mặc dù cộng đồng tiền điện tử đã tạo ra một loạt các sản phẩm và dịch vụ đáng kinh ngạc, nhưng họ, cũng giống như bạn, vẫn chưa biết cách tiếp cận các nhà đầu tư. Và phần lớn ngành dịch vụ tài chính ở Mỹ quản lý 2/3 số tiền của các nhà đầu tư, không nhận thức được đầy đủ các cơ hội đầu tư có sẵn đáng kinh ngạc trong loại tài sản mới này. Ngay cả lĩnh vực tài chính cũng chưa biết cách giúp khách hàng của mình tiếp cận với những cơ hội này. Đó là lý do tại sao vào năm 2018, tôi đã thành lập Hội đồng Tài sản kỹ thuật số của những Chuyên gia Tài chính (DACFP). Ngày nay, nhiều người coi DACFP là nguồn lực hàng đầu về lĩnh vực này ở Phố Wall và các doanh nghiệp Mỹ. Chúng tôi là nhịp cầu kết nối cộng đồng tiền điện tử với lĩnh vực dịch vụ tài chính. Vai trò của chúng tôi là cung cấp cho các chuyên gia tài chính và nhà đầu tư những kiến thức mà họ cần để họ có thể giải thích về công nghệ mới này cho khách hàng của mình, giúp họ có thể tiếp cận với các cơ hội đầu tư này. (Đã có hàng nghìn chuyên gia tài chính đăng ký tham gia chương trình của DACFP để đạt được Chứng chỉ Blockchain và Tài sản kỹ thuật số). Trong thập kỷ qua, chúng tôi đã đào tạo hàng nghìn cố vấn tài chính và giám đốc điều hành công ty về blockchain và tài sản kỹ thuật số. Trớ trêu thay, những người càng có nhiều kiến thức và kinh nghiệm thì họ càng khó hiểu được loại tài sản mới này. Rằng một cá nhân càng có nhiều bằng đại học, chỉ định chuyên môn và nhiều năm kinh nghiệm đầu tư và tài chính thì họ sẽ càng gặp khó khăn trong lĩnh vực này. Điều đó đơn giản là vì công nghệ blockchain và tài sản kỹ thuật số không có bất kỳ điểm chung nào với những kinh nghiệm mà các chuyên gia tài chính đã có được trong suốt sự nghiệp của mình. Vì vậy, nếu bạn không có chút kiến thức nào về kinh tế, tài chính, quản lý tài sản hoặc phân tích danh mục đầu tư - thì xin chúc mừng! Bạn có một lợi thế khác biệt so với tất cả những người ở Phố Wall đó! Và nếu bạn là (xin lỗi trước) một trong những nhân viên tài chính có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư và tài chính, thì tôi khuyên bạn, khi bạn đọc những trang này, hãy dẹp những kiến thức và kinh nghiệm bạn có được sang một bên. Tôi biết đó là một đòi hỏi lớn - Tôi đã có 37 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và bản thân tôi có sáu lần được bổ nhiệm là chuyên gia, và nếu ai đó yêu cầu tôi bỏ lại những kiến thức tôi biết, thì, vâng, tôi sẽ gọi đó là một dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng. Tất cả những gì tôi có thể nói là tôi hiểu cảm giác của bạn, tôi cũng cảm thấy như vậy khi tôi bắt đầu nghiên cứu loại tài sản mới này. Nhưng tôi nhanh chóng nhận ra rằng, thay vì giúp đỡ, kiến thức và kinh nghiệm của tôi thực sự là một trở ngại. Tôi đã đặt rất nhiều giả định, kỳ vọng và phán đoán. Giờ đây, tôi nhận thấy sự phản kháng ban đầu của tôi đã cản trở hành trình tìm hiểu công nghệ mới này và tất cả những điều mà chúng đem tới. Vì vậy, bạn có thể được hưởng lợi từ kinh nghiệm của tôi và tiếp tục làm mọi thứ như tôi gợi ý - điều này sẽ giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian và giảm bớt rắc rối - hoặc bạn có thể mò mẫm như lúc đầu tôi đã làm. Tất cả tùy thuộc vào sự lựa chọn bạn. Hãy sử dụng đúng từ Ô tô đã từng được biết đến dưới cái tên xe không cần ngựa kéo - nhưng hãy tưởng tượng cái nhìn của mọi người khi nghe bạn nói rằng bạn mua một chiếc xe có tên như vậy. Tương tự như vậy, bitcoin được giới thiệu là tiền điện tử - và nếu đó là cách bạn gọi nó, bạn sẽ lạc hậu như những người đi giày vào một ngày mưa. Vì vậy, hãy sử dụng chính xác thuật ngữ. Đó là cách tốt nhất để chứng tỏ bạn là người hiểu biết. Đối với một công nghệ mới mẻ và nhiều từ chuyên ngành cũng vậy. Chúng thường bắt nguồn từ hoặc tương tự với các từ và thuật ngữ quen thuộc, nhưng một số chỉ đơn giản là những trò đùa dở khóc dở cười. Tôi sẽ giải thích những từ đó xuyên suốt quyển sách, nhưng một số thuật ngữ đặc biệt được đề cập ở đây. Đầu tiên, đó là Bitcoin (được viết hoa). Sau đó, có bitcoin (chữ thường). Bitcoin đề cập đến mạng máy tính; bitcoin đề cập đến tài sản được sử dụng trên mạng. Vì vậy, bạn mua và bán bitcoin trên hệ thống Bitcoin. Đúng là bạn có thể sử dụng bitcoin ở dạng số nhiều, nhưng chỉ trong một số trường hợp nhất định. Bạn sẽ nhận thấy cách tôi sử dụng từ đó trong suốt cuốn sách này. Bạn sẽ hiểu được ngay thôi. Nhưng nếu bạn còn băn khoăn, hãy cứ dùng ở dạng số ít; nó giống như từ deer và deer hơn là cat và cats. Như trong câu “Tôi sở hữu rất nhiều bitcoin”, không phải “Tôi sở hữu nhiều bitcoins.” (Ứng dụng trong tiếng Anh) Ngoài ra, bạn có thể dùng từ crypto - tiền điện tử khi nói chuyện với những chuyên gia khác, như tôi đã đề cập ở phần trên. Nhưng nhìn chung, sử dụng từ digital - kỹ thuật số sẽ đúng hơn. Từ đó đem cảm giác thân thiện hơn rất nhiều so với từ crypto, và ngoài ra, mọi người đều quen thuộc với từ digital, vì chúng ta hiện đang sống trong kỷ nguyên kỹ thuật số - có Twitter và các phương tiện truyền thông xã hội khác; PayPal, Venmo, Zelle và các ứng dụng thanh toán trực tuyến khác; Amazon và các cửa hàng trực tuyến khác; và v..v.. Đối với nửa sau của từ cryptocurrency - đơn vị tiền điện tử, tốt, bây giờ chúng ta cần chia từ này thành hai phần: currency - tiền tệ, và cũng có thể là asset - tài sản. Đừng chỉ đề cập đến một khía cạnh khi bạn đã biết về khía cạnh còn lại. Chúng ta sẽ nói thêm về điều này trong Chương Tám. Bây giờ, chỉ cần nhận ra rằng nó có một sự khác biệt như vậy. Một từ nữa: fiat currency - tiền pháp định. Bạn sẽ gặp cụm từ này rất nhiều. Tiền pháp định được phát hành bởi chính phủ nhưng không được hỗ trợ bởi bất kỳ thứ gì (chẳng hạn như vàng); thay vào đó, công dân đặt niềm tin vào sự sẵn lòng và khả năng hỗ trợ tiền tệ từ chính phủ. Ví dụ, khi một loại tiền tệ được hỗ trợ bởi vàng (như đô la Mỹ trước năm 1973), thì số lượng tiền tệ có thể được in ra có thể bị giới hạn bởi lượng vàng mà chính phủ nắm giữ. Với việc thay thế tiền được hỗ trợ bởi vàng bằng tiền pháp định, ngân hàng trung ương có thể nắm toàn quyền kiểm soát lượng tiền được in ra. Ngày nay, hầu như tất cả các loại tiền tệ trên thế giới, bao gồm cả đô la Mỹ, là một loại tiền pháp định. Nếu tôi không thích thuật ngữ crypto thì tại sao tôi lại sử dụng từ này trong tiêu đề của cuốn sách!? Bởi vì, thật đáng buồn, thuật ngữ này vẫn chỉ là một danh pháp chung. Nhà xuất bản cảm thấy đây sẽ là cách tốt nhất để thu hút người đọc,2 và tôi không hoàn toàn đồng ý với ý kiến này. Nhưng hy vọng bây giờ bạn đã biết lý do tại sao tốt nhất là nên ngừng sử dụng thuật ngữ này. 2 Điều này đã có tác dụng phải không! LỜI DẪN Cuốn sách này mô tả nhiều đồng tiền kỹ thuật số và token theo tên, mà vợ tôi, Jean, và tôi cũng sở hữu những đồng tiền này. Cuốn sách cũng bao gồm tên và mô tả về nhiều công ty, và tôi cũng có quen biết với nhiều công ty trong số đó. Trong một vài trường hợp, Jean và tôi đã đầu tư vào một trong những công ty đó (và không chỉ những đồng coin hay token của họ). Ở một số trường hợp khác, chúng tôi đã đầu tư vào một vài công ty đã tài trợ cho các khoản đầu tư đó. Cuối cùng, một số công ty là nhà tài trợ hoặc nhà quảng cáo của DACFP, hoặc công ty truyền thông của tôi, The Truth About Your Future (Sự thật về tương lai của bạn) (thetayf.com), chuyên đào tạo cho người tiêu dùng và nhà đầu tư về blockchain và tài sản kỹ thuật số và các lĩnh vực liên quan. Cuối cùng, tôi đã trở thành một người khách hàng hoặc người dùng của một số sản phẩm hoặc dịch vụ được đề cập trong cuốn sách. Jean và tôi có thể từ bỏ toàn bộ quyền sở hữu tài sản kỹ thuật số hoặc ngừng các hoạt động kinh doanh của mình, nhưng điều đó sẽ không xảy ra. Hoặc, tôi có thể bỏ qua mọi tài liệu tham khảo trong cuốn sách về bất cứ loại tài sản hoặc công ty liên quan đến lĩnh vực này. Đó sẽ là một sự bất lợi lớn đối với bạn. Điều đó cũng sẽ khiến cuốn sách này trở nên vô nghĩa, vì tôi thậm chí sẽ không thể sử dụng từ bitcoin (xuất hiện ở những trang này tới tận 661 lần). Vì vậy, vì những xung đột không thể tránh được, chúng tôi đang làm điều tốt nhất tiếp theo bằng cách công khai những thông tin cho bạn. Bằng cách này, với sự đánh giá của riêng bạn, bạn có thể tự đưa ra kết luận của riêng mình. Khi bạn đánh giá về hiệu suất của các dữ liệu được đưa ra ở những trang này, hãy nhớ rằng hiệu suất trong quá khứ không đảm bảo kết quả trong tương lai. Ngoài ra, tôi đã biên soạn hàng loạt danh sách cho bạn để giúp bạn tìm các khoản đầu tư, công ty và nhà cung cấp các sản phẩm và dịch vụ mà bạn sẽ cảm thấy hữu ích khi bắt đầu tham gia vào thế giới tài sản kỹ thuật số. Mặc dù tôi đã cố gắng để cung cấp một danh sách chính xác và đầy đủ, tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ sai sót hoặc thiếu sót nào. Bạn nên sử dụng các danh sách này như một điểm khởi đầu trong quá trình nỗ lực nghiên cứu của riêng mình và không nên quá phụ thuộc vào chúng để đưa ra quyết định mua bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ nào được giới thiệu. Hãy sẵn sàng hành động ngay lúc này! Trong phần đầu tiên của cuốn sách, tôi sẽ giới thiệu với bạn về công nghệ blockchain - cách thức hoạt động và lý do tại sao nó có khả năng đổi mới mạnh mẽ đối với nền kinh tế toàn cầu của chúng ta. Trong phần thứ hai, bạn sẽ tìm hiểu về bitcoin và các tài sản kỹ thuật số khác Trong phần thứ ba, bạn sẽ nghiên cứu về những cơ hội đầu tư: cách chọn những thứ phù hợp với bạn và cách kết hợp chúng vào danh mục đầu tư tổng thể của bạn. Trong phần thứ tư, chúng tôi sẽ đề cập đến quy định, thuế và nguyên tắc. Và trong phần thứ năm, tôi sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc phổ biến nhất về đồng tiền điện tử. Bắt đầu thôi nào! PHẦN MỘT CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN Chương 1 BỐN ĐỔI MỚI MANG TÍNH ĐỘT PHÁ NHẤT TRONG LỊCH SỬ THƯƠNG MẠI Tất cả những tiến bộ của con người đều nhờ vào sự đổi mới - từ cách suy nghĩ mới đến việc phát minh ra các công cụ mới. Trong thế giới thương mại, người ta cho rằng có bốn đổi mới có tác động nhất đó là: • Lửa • Bánh xe • Internet • Blockchain Thật dễ dàng để đồng tình rằng ba thứ đầu tiên đã thay đổi lịch sử. Thế còn blockchain thì sao? Phải rồi đấy, blockchain. Hãy coi nó như Internet 3.0. Mạng internet đầu tiên kết nối mọi người trên quy mô lớn - hãy nghĩ đến Facebook và mạng xã hội. Bạn biết điều đó đã (và vẫn còn) tác động như thế nào. Điều đó dẫn đến Internet 2.0 (thường được gọi là IoT, Internet of Things). Mạng Internet này kết nối mọi thứ với nhau - chú chó của tôi đeo một chiếc vòng cổ có khả năng thông báo đến điện thoại của tôi nếu nó rời sân. Và tại cửa hàng tạp hóa, tôi chỉ cần quét mã QR và nó sẽ tự động thông báo về cửa hàng rằng tôi đã thanh toán tiền cho quả chuối. Internet 3.0 là Internet của Tiền, hay còn gọi là blockchain. Việc kết nối tiền thông qua internet có tác động đến sự chuyển đổi của thương mại và xã hội như Internet con người và Internet của vạn vật, và bởi vì “tiền làm cho thế giới quay”, Internet 3.0 sẽ được chứng minh là còn có tác động mạnh mẽ hơn những công nghệ tiền nhiệm của nó. Những cơ hội tạo ra của cải trên quy mô toàn cầu thực sự là chưa từng có. Thật vậy, Nasdaq cho biết công nghệ blockchain “có hứa hẹn lớn trong việc cho phép thị trường vốn hoạt động hiệu quả hơn với tính minh bạch và bảo mật cao hơn”. Ngân hàng Trung ương Anh (ngân hàng trung ương của Vương quốc Anh, có thể so sánh với Cục Dự trữ Liên bang của Mỹ) còn tuyên bố rằng công nghệ blockchain có thể đổi mới hệ thống tài chính của thế giới. Hơn 90% ngân hàng trên thế giới đang phát triển công nghệ blockchain; chỉ riêng trong năm 2021, Ngân hàng Trung ương Mỹ đã nộp hơn 160 đơn đăng ký bằng sáng chế liên quan đến công nghệ thanh toán kỹ thuật số. JPMorgan Chase cho biết các ngân hàng sẽ tiết kiệm được khoảng 120 tỷ đô la mỗi năm. Theo công ty tình báo thị trường IDC, các ngân hàng và công ty khác đã chi hơn 6 tỷ đô la cho R&D blockchain vào năm 2021 và sẽ chi 19 tỷ đô la hàng năm vào năm 2024. Hiện tại, hầu hết các trường cao đẳng và đại học hàng đầu của quốc gia đều cung cấp các khóa học về blockchain và tài sản kỹ thuật số, và các kỹ sư blockchain đang là công việc được trả lương cao nhất trong ngành lập trình viên, kiếm được hơn 175.000 đô la một năm (Dựa theo LinkedIn, các bài tuyển dụng việc làm tại Mỹ về vị trí liên quan đến “tiền điện tử” và “blockchain” tăng vọt 1000% vào năm 2021. Các công ty dịch vụ tài chính lớn, bao gồm JPMorgan Chase, BN Y Mellon, Deutsche Bank, Wells Fargo, Citigroup, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Capital One, UBS, Ngân hàng Trung ương Mỹ, Credit Suisse và Barclays, đã thuê thêm khoảng 40% nhân viên về tiền điện tử vào năm 2021 so với năm trước. Các công việc bao gồm nhân viên kinh doanh, nhân viên lập trình các dịch vụ tiền điện tử cho người tiêu dùng và kỹ sư xây dựng nền tảng blockchain cho các ngân hàng). Sự hào hứng không chỉ giới hạn trong lĩnh vực tài chính. MarketsandMarkets báo cáo rằng thị trường blockchain sẽ tăng trưởng 53% mỗi năm, đạt 3,2 tỷ đô la vào năm 2026. Tất cả điều này giúp giải thích tại sao Pricewaterhouse Coopers cho biết công nghệ blockchain sẽ đóng góp từ 2 nghìn tỷ đô la đến 80 nghìn tỷ đô la vào nền kinh tế toàn cầu vào năm 2030. Thực là một sự chuyển đổi. Chương 2 TẠI SAO BLOCKCHAIN LẠI MANG TÍNH ĐỘT PHÁ Công nghệ blockchain có tác động mạnh mẽ vì nó cách mạng hóa hoạt động kinh doanh. Và tất cả bắt đầu với cuốn sổ cái khiêm tốn. Sổ cái là gì? Đó là nơi bạn ghi lại các khoản tiền gửi và rút. Sổ séc của bạn là một sổ cái. Một bảng tính Excel cũng vậy. Cả hai đều mang tính riêng tư; chỉ một mình bạn có quyền truy cập vào chúng, và cũng chỉ có bạn có thể quyết định ai được xem thông tin. Nếu bạn muốn gian lận, bạn có thể tạo sổ cái thứ hai với thông tin sai lệch - và bạn có thể đưa sổ cái giả cho người khác xem thay vì cho họ xem sổ cái thật của bạn. (Cách làm này được biết đến là một second set of books3 và là sự sụp đổ của Al Capone). 3 Tập hợp các quy tắc, thủ tục do cá nhân hoặc tổ chức tạo ra để thu thập thông tin và thực hiện pháp luật. Trái với hiểu biết bình thường, các quy tắc này có thể tác động đến pháp lý rất nghiêm trọng. Thuật ngữ này được đặt bởi Thomas Ball. Sổ cái được sử dụng trong toàn bộ hệ thống tài chính của thế giới. Vì mọi sổ cái đều mang tính riêng tư nên chúng rất tốn kém để quản lý và duy trì, đồng thời chúng cho phép gian lận và lạm dụng. Như vậy, ngành công nghiệp kế toán toàn cầu là một ngành kinh doanh trị giá 120 tỷ đô la dựa theo IBISWorld. Không có gì ngạc nhiên khi chi phí ngân hàng cao như vậy! Bây giờ, hãy xem xét sổ cái hoạt động như thế nào trên một blockchain. Nó được phân phối rộng rãi cho tất cả những ai có kết nối internet, đó là lý do tại sao blockchain còn được gọi là DLT (distributed ledger technology), công nghệ sổ cái phân tán. Thay vì là riêng tư, DLT là công khai; bất kỳ ai cũng có thể xem miễn phí (chỉ cần truy cập https://www.blockchain.com/ explorer). Nhưng mặc dù mọi người đều có thể nhìn thấy dữ liệu, nhưng không ai có thể thay đổi nó. Vì vậy, dữ liệu trên blockchain không bao giờ có thể bị xóa, thay đổi hoặc sao chép bởi bất kỳ ai. Điều tôi vừa mô tả mang tính cách mạng. Khi tôi xem dữ liệu trên sổ cái của bạn, tôi buộc phải tin tưởng bạn khi bạn nói rằng dữ liệu đó là hợp pháp. Đây là lý do tại sao hệ thống tài chính toàn cầu của chúng ta được gọi là nền kinh tế tin cậy. Chúng ta làm ăn với nhau vì chúng ta tin tưởng lẫn nhau. Nhưng lòng tin cũng có giới hạn. Vì vậy, tôi thuê kiểm toán viên để xác nhận rằng những gì bạn đang nói với tôi là đúng. Sự tin tưởng (hoặc thiếu niềm tin) là lý do khiến việc mua một ngôi nhà trở nên quá cồng kềnh và rắc rối. Sau khi bạn ký hợp đồng mua bán, bạn thuê một luật sư để tiến hành rà soát quyền sở hữu - để xác minh rằng người bán thực sự sở hữu và có quyền hợp pháp để bán chứng thư đó cho bạn. Sau đó, bạn mua bảo hiểm quyền sở hữu để đề phòng trường hợp tiến hành rà soát bị sai sót. Trong lúc đó, bạn đăng ký thế chấp và người cho vay xác minh rằng bạn thực sự có thu nhập và tài sản mà bạn đã nói trước đó. Tất cả những điều này khiến cho giao dịch kéo dài hàng tháng trời và tốn kém thêm hàng chục nghìn đô la - và không điều gì trong số đó có thể làm tăng giá trị của ngôi nhà. Bạn phải chi tiền cho việc xác minh thông tin bởi vì chúng ta hoạt động trong nền kinh tế niềm tin. Các blockchain loại bỏ tất cả những điều đó. Chúng thay thế nền kinh tế niềm tin bằng nền kinh tế xác thực. Bởi vì dữ liệu trên blockchain là vĩnh viễn, chúng ta không cần phải tin tưởng vào tính hợp pháp của nó. Chúng chỉ đơn giản đã là như thế. Lý do: đó là một bản ghi được phân tán, nhiều bên liên quan (mọi máy tính trong mạng lưới) đều có một bản sao giống hệt nhau. Tất cả các bản ghi được liên kết theo cách mà không một người nào có thể nắm giữ bản ghi duy nhất và do đó, không ai có thể giả mạo bản ghi (họ sẽ phải xáo trộn mọi bản sao của bản ghi tồn tại ở khắp mọi nơi, và họ phải xáo trộn mọi bản sao cùng một lúc). Hãy quay lại bảng tính Excel của chúng ta. Hãy tưởng tượng bạn nhập dữ liệu về bản thân vào ô A1. Trong ô B1, bạn sẽ tìm thấy chứng thư cho ngôi nhà của mình và trong ô C1 là thông tin về người mua. Mỗi ô là một khối. Mỗi khối đều chứa dữ liệu. Và ba khối được liên kết với nhau trong một chuỗi khối. Blockchain A4. 4 Thấy không? Những thứ này thực sự không phức tạp đến thế. Bởi vì dữ liệu đã được xác minh và được liên kết với nhau, giao dịch có thể được hoàn tất gần như ngay lập tức - nhanh chóng như việc bạn mua chuối ở cửa hàng tạp hóa. Điều đó có nghĩa là bạn thu thập đủ điều kiện cho quá trình thế chấp ngay lập tức. Không cần rà soát hay bảo hiểm quyền sở hữu. Không cần thanh toán ký quỹ. Không có hàng tháng trì hoãn và tiết kiệm hàng ngàn đô la. Bạn có thể dọn đến ở ngay trong ngày hợp đồng mua bán được chấp thuận. Không phải nói quá mức về tầm ảnh hưởng của công nghệ này đối với thương mại toàn cầu. Chúng cũng có khả năng phá vỡ đáng kinh ngạc- bởi vì nếu bạn là luật sư dàn xếp hoặc công ty bảo hiểm quyền sở hữu, bạn sẽ trở nên lạc hậu như một công ty sản xuất xe ngựa vậy. Trên thực tế, các blockchain loại bỏ tất cả những người trung gian, những người trung gian giữa người mua và người bán. Nhờ công nghệ blockchain, chúng ta không cần bất kỳ người nào trong số họ nữa. Môi giới chứng khoán, luật sư, đại lý bảo hiểm, đại lý bán vé - tất cả những người xử lý thủ tục giấy tờ giúp người mua và người bán thực hiện giao dịch có khả năng không có việc làm. Chúng ta đang nói về 10 triệu người dân văn phòng ở Mỹ, chiếm khoảng 21% GDP của chúng ta5. 5 Để biết danh sách chính xác những công việc sẽ bị loại bỏ vào năm 2035, hãy xem chương 14 của Sự thật về tương lai của bạn. Các tính năng của Blockchain Cho đến bây giờ chúng ta mới chỉ thấy một ví dụ về sức mạnh chuyển đổi của công nghệ mới này. Và chúng ta chỉ mới bắt đầu thôi. Khả năng của blockchain là rất rộng lớn, nhờ vào nhiều tính năng của nó. Bao gồm: 1. Tính phi tập trung. Không có khả năng xảy ra lỗi. Không một vị trí hoặc cá nhân nào có thể đe dọa mạng lưới - dù là ác ý hoặc do không đủ năng lực. 2. Không có sự thông đồng. Bởi vì chúng phân tán, rất khó để xảy ra sự thao túng. 3. Tính minh bạch. Mọi người đều có quyền truy cập bình đẳng vào tất cả hồ sơ. Đó là sự dân chủ hóa thông tin. 4. Không có thẩm quyền ưu đãi. Không có hệ thống phân cấp như với các hệ thống tập trung khác. 5. Tính bất biến. Sau khi được tạo ra, không thể xóa, sao chép hoặc thay đổi bản ghi. 6. Vô hạn. Chúng ta có thể thêm vào hồ sơ hiện có và cung cấp thông tin mới liên tục. 7. Phần mềm nguồn mở. Chương trình không chỉ có thể xem và nghe được bởi bất kỳ ai, mà còn có thể được thay đổi bởi sự đồng thuận. Không có nhà độc tài, không có CEO. 8. Chi phí giao dịch thấp. Chi phí sử dụng công nghệ không quá tốn kém, giúp mọi người trên toàn thế giới dễ dàng tiếp cận hơn. 9. Tốc độ nhanh hơn. Thời gian là thứ mà tất cả chúng ta đều có với số lượng như nhau và không thể thay đổi, vì vậy, việc hoàn thành giao dịch nhanh hơn là một trong những tính năng chính của blockchain. 10. Tính ẩn danh. Trong nhiều trường hợp, bạn có thể cập nhập dữ liệu lên blockchain và thực hiện các giao dịch trong khi vẫn duy trì quyền riêng tư của mình. Những lợi ích của Blockchain Có hàng nghìn hàng nghìn ứng dụng thương mại vận hành nhờ công nghệ blockchain. DLT cho phép chính phủ và doanh nghiệp hoạt động với tốc độ cao hơn, an toàn hơn, chi phí thấp hơn và minh bạch hơn. Hãy xem xét một số công dụng chính. Người tiêu dùng Trong năm 2020, có 4,2 nghìn tỷ đô la nằm trong giao dịch buôn bán, chiếm 14% tổng thương mại toàn cầu, diễn ra thông qua internet. Hầu hết các giao dịch liên quan đến thẻ tín dụng; Visa và MasterCard thường tính phí người bán khoảng 2%, American Express và Discover là 3%. Các thương gia đã tiêu tốn khoảng 100 tỷ đô la mỗi năm phí giao dịch với khách hàng. Công nghệ blockchain cho phép người tiêu dùng bỏ qua cơ sở hạ tầng thẻ tín dụng và chuyển tiền trực tiếp đến người bán. Điều này giúp tiết kiệm chi phí lớn cho người tiêu dùng nhưng lại gây ra mối đe dọa hiện hữu cho các công ty thẻ tín dụng. Kiều hối Hàng năm, 4 nghìn tỷ đô la chuyển từ quốc gia này sang quốc gia khác. Không chỉ các tập đoàn lớn mới chuyển tiền ra toàn cầu. Người bình thường cũng có nhu cầu: theo Ngân hàng Thế giới, người lao động nhập cư gửi khoảng 500 tỷ đô la từ quốc gia này sang quốc gia khác - thường là cho các thành viên gia đình sống ở quê nhà. Để gửi tiền đến một quốc gia khác (được gọi là chuyển tiền xuyên biên giới) qua hệ thống ngân hàng của thế giới, bạn cần sử dụng SWIFT, mạng lưới Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu. Hơn 11.000 ngân hàng xử lý hơn 35 triệu giao dịch này mỗi ngày và mỗi lần chuyển tiền mất tới năm ngày để xử lý và chi phí trung bình là 6,7% số tiền được gửi (và lên đến 20% ở một số quốc gia cận Sahara). Và nếu bạn gửi tiền vào đêm thứ Sáu, bạn sẽ phải đợi đến sáng thứ Hai để ngân hàng xác nhận và tiến hành chuyển tiền (Và hãy hy vọng rằng thứ Hai không phải là ngày lễ). Với công nghệ blockchain, bạn có thể chuyển tiền 24/7/365. Người nhận của bạn sẽ nhận được tiền chỉ trong vòng vài phút, thậm chí là trong vài giây và giao dịch sẽ hầu như miễn phí - tiết kiệm cho người tiêu dùng và doanh nghiệp 268 tỷ đô la mỗi năm. Các bộ xử lý thanh toán như Western Union có thể trở nên lỗi thời. Tài chính doanh nghiệp Hàng trăm chính phủ (bao gồm Ngân hàng Hoàng gia Canada, Ngân hàng Thái Lan, Ngân hàng Đầu tư Châu Âu và Ngân hàng Thế giới) và các tập đoàn (bao gồm HSBC, Goldman Sachs, Société Générale và Santander) đã bán trái phiếu thông qua blockchain. Công ty fintech của Đức là Cashlink cho biết làm như vậy sẽ cắt giảm 35% chi phí bảo lãnh phát hành, và cho phép các nhà đầu tư nhận được lợi nhuận cao hơn. Ngoại thương Các công ty hoạt động kinh doanh bên ngoài quốc gia của họ phải đối mặt với khá nhiều rủi ro tài chính vì sự chậm trễ thường xuyên trong hệ thống ngân hàng. Khi bạn sử dụng nội tệ để mua một sản phẩm, người bán ở nước ngoài phải chuyển đổi đơn vị tiền tệ của bạn sang đơn vị tiền tệ của họ. Việc chuyển đổi diễn ra càng lâu thì rủi ro biến động giá càng lớn. Ngoài ra còn có thêm các khoản phí đáng kể để chuyển đổi tiền tệ, ngay cả khi bạn có thể thực hiện nhanh chóng. Điều này sẽ trở nên vô cùng tồi tệ khi bạn phải chi tiêu vài ngàn đô cho một kỳ nghỉ ở nước ngoài. Hãy tưởng tượng khi phải chi ra vài tỷ đô la cho các giao dịch mua bán của công ty. Những tổn thất có thể rất lớn. Công nghệ blockchain có thể giải quyết cả hai vấn đề. Việc chuyển tiền diễn ra trong thời gian thực, loại bỏ rủi ro tỷ giá hối đoái ngoại tệ và giảm bớt lo ngại về dòng tiền. Với blockchain, tiền tệ có thể được trao đổi chỉ trong vòng vài giây với chi phí tương đối thấp, tiết kiệm đáng kể cả về thời gian và tiền bạc. Tiền lập trình (Hợp đồng thông minh) Khi bạn gửi tiền cho ai đó qua blockchain, họ sẽ nhận được gần như ngay lập tức. Nhưng có lẽ bạn không muốn họ như vậy. Có thể bạn chỉ muốn trả tiền cho họ nếu hoặc khi họ hoàn thành giao dịch - chẳng hạn như giao bánh pizza của bạn phải vào một ngày, giờ, nhiệt độ, thời tiết nhất định, kết quả chính trị hoặc sự kiện thể thao nào đó hoặc một số điều kiện khác. Với hợp đồng thông minh, tiền của bạn được gửi đi nhưng không được nhận cho đến khi tất cả các điều kiện được thỏa mãn - sử dụng blockchain như một tài khoản ký quỹ. Hợp đồng thông minh có thể thay đổi cách thức hoạt động thương mại trên quy mô toàn cầu. Các thỏa thuận phức tạp về tài chính, sản xuất, bất động sản, …. có thể được thực hiện với tính minh bạch, hiệu quả, an toàn và tính tuân thủ cao hơn - bảo vệ người mua khỏi những rủi ro khi người bán không thực hiện đúng giao dịch của họ. Các khoản thanh toán vi mô Một vấn đề ngăn cản nhiều ngành công nghiệp thành công đó là không thể thanh toán với số tiền nhỏ. Vào năm 2020, Bob Dylan đã bán bản quyền danh mục âm nhạc của mình cho một công ty xuất bản. Điều gì sẽ xảy ra nếu công ty đó quyết định bán các bản quyền đó cho các nhà đầu tư? Thật tuyệt khi sở hữu một cổ phần của bài hát “Mr. Tambourine Man” - hãy tưởng tượng bạn sẽ nhận được tiền bản quyền mỗi khi bài hát được phát trên radio hoặc Spotify! Nhưng vấn đề là phần chia của bạn sẽ rất nhỏ. Danh mục hơn 600 bài hát của Dylan đã được bán với giá 400 triệu đô la. Do đó, mỗi bài hát có giá trị trung bình khoảng 667,000 đô la. Giả sử cổ phiếu của mỗi bài hát có giá 1,000 đô la - tức là bài “Mr. Tambourine Man” có khoảng 670 cổ phiếu. Khi bài hát được phát trên radio, một cổ phiếu sẽ kiếm được khoảng 9,1 xu tiền bản quyền. Nếu bài hát được phát 12 lần một năm, mỗi cổ phiếu đó sẽ được hưởng khoản thanh toán là 0,0016đô la. Như tôi đã nói, phần chia của bạn sẽ rất nhỏ. Không chỉ không có đơn vị tiền tệ cho một số tiền nhỏ này (tiền lẻ chỉ tính đến hai chữ số thập phân của một đô la), chi phí phân phối khoản thanh toán đó sẽ làm giảm chính khoản thanh toán đó. Riêng con tem để gửi séc qua đường bưu điện là 55 xu, và đừng quên tính thêm cả chi phí của séc và nhân công phát hành và ghi lại séc. Về mặt kinh tế, không thể thực hiện thanh toán những số tiền nhỏ như vậy. Nhưng chỉ vì đồng xu, mệnh giá nhỏ nhất của đồng đô la, chỉ tính đến hai chữ số thập phân. Tuy nhiên, tiền kỹ thuật số (là bit và byte, đơn vị một và không) có thể được chia nhỏ giá trị tiền thành các đơn vị nhỏ hơn rất nhiều. Do đó, thật dễ dàng để kiếm tiền kỹ thuật số chỉ bằng một phần trăm triệu của đồng xu. Điều đó đã được hoàn thành - như chúng ta sẽ tìm hiểu trong chương 8. Và, nhờ có kỹ thuật số, chúng ta không cần bưu phí để gửi. Kết quả là, công nghệ blockchain có thể thực hiện các khoản thanh toán vi mô, thúc đẩy tiềm năng cho thị trường thương mại điện tử trên toàn cầu. Thật vậy, 17% người trưởng thành trên thế giới không có tài khoản ngân hàng - 300 triệu người trên toàn thế giới - sở hữu điện thoại di động và đó là tất cả những gì bạn cần để truy cập tài sản kỹ thuật số. Công nghệ mới đang cung cấp khả năng tiếp cận tiền chưa từng có cho hàng tỷ người. Quản lý chuỗi cung ứng Chuỗi cung ứng là sự di chuyển của hàng hóa từ nhà máy đến người tiêu dùng. Chuỗi cung ứng là một quá trình dài, bắt đầu từ việc mang nguyên liệu thô đến các bộ phận thu mua hoặc được chế tạo rồi gửi đến nhà máy, sau đó được xây dựng hoặc lắp ráp, giao cho người bán buôn, sau đó được phân đến người bán lẻ và cuối cùng mới đến tay người tiêu dùng. Nhà sản xuất sẽ phải gánh rất nhiều chi phí, từ khâu thu mua các nguyên liệu đến theo dõi quá trình sản xuất cũng như thành phẩm. Lần đầu tiên các bản ghi được cập nhật nhờ công nghệ sổ cái phân tán, chúng ta có thể theo dõi quá trình xử lý hàng hóa và dịch vụ khi chúng đi qua chuỗi cung ứng. Trong mô hình DLT, mọi mắt xích bên trong chuỗi trở nên kết nối với nhau. Thương nhân, bộ phận giao nhận hàng hóa, công ty vận tải nội địa, cảng và nhà ga, công ty vận tải biển, cũng như hải quan, FDA, cơ quan thực thi pháp luật và các cơ quan chức năng khác, tất cả đều hoạt động trong một hệ thống an toàn. Mọi người đều cập nhập thông tin theo thời gian thực, thông tin này ghi lại chi tiết từng mốc vận chuyển, hàng hóa, chứng từ thương mại, hồ sơ hải quan, chỉ số cảm biến,… Bởi vì nó không đáng tin cậy, hệ thống thúc đẩy sự hợp tác bằng cách số hóa và tự động hóa các quy trình kinh doanh, điều này không thể thiếu trong thị trường thương mại toàn cầu. Hãy lấy ngành đánh bắt cá làm ví dụ. Hiệp hội Hải sản Na Uy đang sử dụng công nghệ blockchain do IBM tạo ra để theo dõi cá hồi từ khâu nuôi, đánh bắt, lưu trữ cho đến lúc vận chuyển. Tại cửa hàng tạp hóa, người tiêu dùng có thể quét mã QR trên mỗi con cá để xem thời gian nuôi hoặc thời gian đánh bắt. Ngược lại, ngư dân có thể ngăn chặn tình trạng gian lận đồng thời tiết kiệm thời gian và công sức. Hoặc xem lợi ích của công nghệ mới với thương hiệu đồng hồ sang trọng. Một số nhà sản xuất đồng hồ danh tiếng nhất trên thế giới, bao gồm Vacheron Constantin, Ulysse Nardin và Breitling, đang sử dụng công nghệ blockchain để theo dõi mọi chiếc đồng hồ mà họ sản xuất. Điều này cho phép người mua xác định được xuất xứ của từng chiếc đồng hồ từ nhà máy đến nhà bán lẻ - và đảm bảo tính xác thực thông qua những thay đổi về quyền sở hữu. Louis Vuitton cũng đang làm điều tương tự đối với những chiếc túi xách sang trọng của mình. Hầu như mọi ngành đều có thể tìm thấy giá trị và lợi ích tương tự bằng cách áp dụng công nghệ blockchain. Hiện tại, hầu hết các công ty vẫn chưa tham gia. Nhưng ứng dụng công nghệ blockchain gần như chắc chắn sẽ phát triển theo cấp số nhân; Xerox đã phát minh ra máy fax thương mại vào năm 1964, nhưng máy fax không còn phổ biến trong các văn phòng công ty cho đến những năm 1980. Sẽ không mất nhiều thời gian để công nghệ blockchain trở nên phổ biến, hồ sơ chăm sóc sức khỏe, giao dịch tài chính, báo cáo giáo dục, thông tin môi trường - danh sách dữ liệu có thể lưu trên blockchain là vô tận và các công ty và chính phủ đang khuyến khích và thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi công nghệ blockchain vào nền kinh tế. Quả thật là vô tận ư? Tôi dám cá luôn. Chúng ta đã nói về chuỗi cung ứng liên quan đến các sản phẩm công nghiệp. Nhưng chúng ta có thể mở rộng cuộc trò chuyện đó sang lĩnh vực dịch vụ tài chính, với sản phẩm là… tiền. Tất cả những sổ cái đó ở mọi ngân hàng và công ty môi giới ư? Chúng thực sự chỉ là kho dữ liệu tài chính. Hãy tưởng tượng đến việc chuyển tất cả dữ liệu đó sang công nghệ blockchain. Bạn biết mình sẽ có gì không? Tất cả hồ sơ kinh doanh về hoạt động thương mại của thế giới, hay mọi hoạt động trong chuỗi cung ứng, trong một cơ sở dữ liệu duy nhất. Mọi người đều có thể theo dõi từng giao dịch, bất kể có bao nhiêu người trung gian tham gia. Chúng ta có quyền tự do truy cập và tính minh bạch theo cách chưa từng có. Cho đến bây giờ, điều đó là lời hứa thực sự của công nghệ sổ cái phân tán. Định danh tự chủ Không giống việc Facebook đang nắm giữ và có thể sử dụng thông tin cá nhân mà bạn không hề biết hoặc không có sự chấp thuận của bạn và không có bất kỳ khoản bồi thường nào, công nghệ blockchain cho phép bạn kiểm soát danh tính và thông tin cá nhân của mình. Bạn có thể chọn cấp quyền truy cập vào hệ thống kỹ thuật số của mình, và bạn có thể được bồi thường khi làm như vậy. Lợi ích quan trọng nhất và cách sử dụng Thật dễ dàng để loại bỏ công nghệ blockchain như một thứ trào lưu nhất thời, một thứ mới lạ, một món đồ chơi, một sự lựa chọn. Khi xem xét vấn đề này, hầu hết người Mỹ - thực tế là, hầu hết mọi người trên khắp các nước phát triển - có thể có cùng một câu hỏi, “Để làm gì cơ chứ?” Rốt cuộc, tất cả chúng ta vẫn ổn mà không có nó, cảmơnrấtnhiều. Hệ thống ngân hàng hoạt động tốt (mặc dù chúng ta luôn phàn nàn). Chúng ta có thể ký hợp đồng cho thuê và mua bán mà chúng ta có thể nhận được sản phẩm ngay bây giờ chỉ bằng cách hứa sẽ trả tiền sau. Chúng ta có thể dễ dàng vay tiền để mua nhà, xe, nội thất. Hôm nay bạn không có tiền ư? Không thành vấn đề, vì chúng ta có thể thanh toán các chi phí hàng ngày bằng thẻ tín dụng của mình. Và tiền trong tài khoản ngân hàng của chúng ta ư? Chúng an toàn - chúng ta không bao giờ lo lắng rằng ngân hàng có thể phá sản hoặc chính phủ có thể tịch thu số tiền đó. Chắc chắn, khi bạn đang đọc cuốn sách này, khả năng cao là bạn không cần blockchain để làm cho cuộc sống của bạn tốt hơn. Cuộc sống của bạn là khá tốt như nó vốn có rồi. Cuộc sống của 5,6 tỷ người khác trên khắp thế giới cũng tốt như vậy. Nhưng 2 tỷ người (bao gồm 6% hộ gia đình ở Mỹ) không may mắn như vậy. Tất cả đều không có tài khoản ngân hàng, có nghĩa là họ không có đủ tiền để mở. Do đó, họ không được hưởng bất kỳ lợi ích nào mà bạn và tôi cho là điều đương nhiên. Hãy coi tín dụng như một ví dụ. Nếu không có tín dụng, bạn có thể không được học đại học, lái xe ô tô hoặc mua nhà - và quên đi việc mua hàng thông qua thẻ tín dụng (như mua hàng trực tuyến chẳng hạn). Nếu không có tín dụng, các doanh nghiệp không thể đầu tư vào nhà máy, chi trả cho nghiên cứu hoặc phát triển sản phẩm, hoặc đơn giản là trả tiền cho việcphân phối sản phẩm. Sự thật là như vậy, nếu không có khả năng tiếp cận tín dụng, nền kinh tế toàn cầu sẽ bị trì trệ nghiêm trọng. Nhưng đây mới là phần hấp dẫn. Trong số hai tỷ người không có ngân hàng, quỹ Pew cho biết 60% trong số họ có điện thoại thông minh - mà họ có thể dùng để sử dụng và quản lý tài sản kỹ thuật số. Hệ thống sẽ lưu lại lịch sử giao dịch về mua hàng và thu nhập của họ, xác định mức độ tín nhiệm của người cho vay. Và những người cho vay nhỏ - những người sẵn sàng cho vay ít nhất là 25 đô la - có thể tiếp cận họ. Đột nhiên, người dân có thể tiếp cận tín dụng dễ dàng mà không cần sự tham gia của các ngân hàng. Một ví dụ điển hình về điều này là dịch vụ M-Pesa6, đưa vào hoạt động ở Kenya vào tháng 3 năm 2007 (M là viết tắt của “di động”; pesa là tiếng Swahili có nghĩa là “tiền”). Ngày nay, 96% hộ gia đình ở Kenya sử dụng ứng dụng này. Ứng dụng cũng có sẵn ở Albania, Cộng hòa Dân chủ Congo, Ai Cập, Ghana, Ấn Độ, Lesotho, Mozambique, Romania và Tanzania. 6 Một dịch vụ ngân hàng di động cho phép người dùng lưu trữ tiền qua điện thoại di động của họ. M-Pesa cho phép khách hàng nhận và tiết kiệm tiền cũng như thanh toán hóa đơn một cách an toàn. Không cần tài khoản ngân hàng; tất cả những gì bạn cần là một chiếc điện thoại di động (một điện thoại thông minh có thể tải được ứng dụng). Nhờ M-Pesa, Chính phủ Kenya cho biết các vụ cướp đường phố, trộm cắp và tham nhũng - phổ biến ở các nền kinh tế dựa trên tiền mặt - đã giảm đáng kể. Nó cũng đã cho phép tạo ra “công tơ thông minh”, thiết bị trả trước cho phép các hộ gia đình có thu nhập thấp thanh toán tiền điện và nước bằng hình thức thanh toán dùng đến đâu trả tiền đến đó. M-Pesa cũng được sử dụng để trả chi phí vận chuyển thực phẩm cho 100.000 người tị nạn, loại bỏ những người trung gian. Vì vậy, họ có thể giảm chi phí phân phối viện trợ, đồng thời tạo cơ hội việc làm cho những người trong các khu tị nạn. Tất cả điều này giải thích tại sao, những người Mỹ biết tiền kỹ thuật số là gì, chỉ có 18% ủng hộ việc chính phủ tạo ra một loại tiền tệ kỹ thuật số, so với 42% những người không có tài khoản ngân hàng. Điều này cũng giải thích tại sao 32% dân số Nigeria sở hữu bitcoin (Theo trang web Statista, nước này đã trở thành quốc gia số một trên thế giới về việc áp dụng tiền điện tử), El Salvador lại tuyên bố bitcoin là đồng tiền hợp pháp (và Panama, Ukraine và Paraguay cũng có kế hoạch như vậy), Cuba chính thức cho phép công dân của mình sử dụng bitcoin và Việt Nam là nơi người sở hữu bitcoin nhiều nhất thế giới (khoảng 21% người trưởng thành sở hữu bitcoin), Philippines (20%), Thổ Nhĩ Kỳ (16%), Peru (16 %) và Ấn Độ (9%). Công nghệ blockchain là một phát minh tối ưu nhất để xóa bỏ đói nghèo trên toàn cầu, nâng cao mức sống cho hàng tỷ người và thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu, điều đó giúp ích cho tất cả mọi người trên hành tinh. Không còn nghi ngờ gì nữa, đây là lời hứa và lợi ích lớn nhất cũng như ứng dụng quan trọng nhất của công nghệ blockchain. Dù tất cả những lợi ích này nghe khá là thú vị nhưng hãy nhớ rằng hiện tại, phần lớn những lợi ích đó chỉ là những lời hứa. Chỉ một số ít ứng dụng đang được vận hành, tức là tương đối ít người dùng. Bạn có thể đánh giá các cơ hội đầu tư trong phần 3, hãy nhớ rằng các nguyên tắc cơ bản về kinh doanh vẫn được áp dụng. Công ty vẫn cung cấp dịch vụ mà khách hàng mong muốn? Việc áp dụng công nghệ blockchain có thực sự giải quyết được vấn đề hay không hay chỉ là một mánh lới quảng cáo tiếp thị? Hãy thận trọng như cách bạn thận trọng với bất kỳ khoản đầu tư tiềm năng nào. Chương 3 BLOCKCHAIN VÀ BITCOIN RA ĐỜI NHƯ THẾ NÀO Satoshi Nakamoti được coi là người có những đóng góp quyết định đối với sự ra đời của công nghệ blockchain, ông đã viết sách trắng7 mô tả ý tưởng này vào năm 20088. Thực ra, chúng ta cũng phải cảm ơn cả Scott Stornetta và Stuart Haber. Họ gặp nhau tại phòng thí nghiệm Bell. Scott có bằng tiến sĩ vật lý lý thuyết tại trường Stanford; Stuart có bằng tiến sĩ khoa học máy tính tại trường Columbia. Họ đồng ủy quyền cho các bài báo tiên phong mô tả khái niệm vào năm 1991 (nhận Giải thưởng Khám phá năm 1992 cho Phần mềm Máy tính). Trong số tám trích dẫn trong sách trắng vào năm 2008 của Satoshi thì ba trích dẫn tham khảo công trình nghiên cứu của Scott và Stu9. 7 Là một bản báo cáo hoặc bản hướng dẫn cơ bản của cơ quan có thẩm quyền với mục đích giúp người đọc hiểu vấn đề hoặc một quyết định. Sách trắng được chính phủ và bộ phận marketing trong doanh nghiệp sử dụng. 8 Không ai biết ông là ai. Nhiều người tin rằng Satoshi là một cá nhân; một số người khác lại nghĩ rằng Satoshi là tên của một nhóm người đã hợp tác để phát minh ra bitcoin. 9 Scott là một trong những giảng viên của tôi tại Hội đồng Chuyên gia Tài Chính về Tài Sản Kỹ thuật số, nơi ông ấy dạy một số khóa học trực tuyến, tự học mà các chuyên gia tài chính có thể lấy được Chứng chỉ về Blockchain và Tài sản kỹ thuật số. Vậy tại sao Satoshi lại nổi tiếng hơn? Bởi vì Satoshi đã giải quyết vấn đề vốn đã cản trở công nghệ blockchain hoạt động. Vấn đề của thanh toán kép Giả sử bà ngoại tặng bạn một tấm séc trị giá 50 đô la vào ngày sinh nhật của bạn. Bạn muốn tiêu số tiền đó, nhưng không ai chấp nhận thanh toán bằng séc. Họ không biết séc là thật hay liệu trong tài khoản của bà thực sự có 50 đô la để chi trả hay không (Lại là vấn đề niềm tin một lần nữa). Vì vậy, bạn phải mang séc đến ngân hàng và đợi mọi thứ được xác thực. Sau đó, bạn mới có thể rút tiền để tiêu. Trước đây, bạn phải đến ngân hàng và đưa séc của bà cho nhân viên giao dịch. Tạm biệt séc; xin chào việc tăng số dư ngân hàng của bạn. Sau đó, vào năm 2009, USAA trở thành ngân hàng đầu tiên chấp nhận ảnh chụp tấm séc. Bạn chỉ cần chụp một bức ảnh bằng điện thoại và gửi bức ảnh đó qua email của ngân hàng. Nhưng đợi đã. Bạn vẫn đang sở hữu tờ séc. Tại sao bạn không đến chi nhánh ngân hàng và tiếp tục gửi tấm séc đó sau khi bạn đã gửi ảnh? Bằng cách thực hiện hai lần giao dịch với cùng một tấm séc - một lần qua điện thoại, một lần tại chi nhánh - tài khoản của bạn sẽ có 100 đô la chứ không chỉ 50 đô la. Rút tiền nhanh chóng trước khi ngân hàng nhận ra bạn đã làm gì và bạn đã nhân đôi số tiền của mình. Tất nhiên, điều đó phạm tội; F5, một công ty an ninh mạng, cho biết các ngân hàng mất 1,7 tỷ đô la hàng năm vì trò lừa đảo này, được gọi là gian lận thanh toán kép. Vấn đề này cũng có thể tồn tại với hệ thống blockchain. Điều gì sẽ xảy ra nếu hai bản sao của cùng một chứng thư được đăng lên? Điều gì sẽ xảy ra nếu hai người đều tuyên bố là người mua hoặc chủ sở hữu của cùng một ngôi nhà? Satoshi đã giải quyết vấn đề đó. Về cơ bản, sự cải tiến của Satoshi đã đặt mốc thời gian và mã hóa trên mọi khối dữ liệu trong blockchain. Sau khi thực hiện, mọi người đều biết thông tin là đáng tin cậy vì nó đã được xác thực. Không còn là vấn đề niềm tin nữa. Giới thiệu về Bitcoin Được thôi. Giờ bạn đã hiểu rằng việc sử dụng công nghệ blockchain để xác thực dữ liệu bằng mật mã. Nhưng tại sao lại cần bitcoin? Câu trả lời rất đơn giản. Satoshi gọi loại blockchain mới này là Bitcoin. Và để gửi một khối dữ liệu vào chuỗi, bạn cần một phương tiện truyền tải mà Satoshi đặt tên cho nó là bitcoin10. Đồng bitcoin đối với mạng lưới Bitcoin chính là những con chip trong sòng bạc. Nếu bạn muốn chơi poker, bạn phải đổi đô la thành chip. Những con chip là phương tiện truyền tải của bạn - bạn sử dụng chúng để chơi trò chơi. Khi hoàn tất, bạn có thể đổi số chip lại thành đô la. Điều này xảy ra tương tự đối với blockchain: nếu bạn muốn đưa các khối dữ liệu vào chuỗi, bạn phải sử dụng các đồng tiền có nguồn gốc từ hệ thống. Vì vậy, Satoshi đã phát minh và đặt tên là bitcoin thay vì gọi chúng là đô la, đồng xu, chip, token hoặc cổ phiếu. 10 Tôi đã muốn sử dụng một từ khác thay cho việc không viết hoa để tránh sự bối rối, nhưng Satoshi chẳng hề hỏi ý kiến tôi. Vì vậy, nếu bạn muốn tương tác với hệ thống blockchain của Satoshi, bạn phải sử dụng bitcoin. Nó có biểu tượng riêng (BTC) giống như các cổ phiếu được giao dịch công khai. Điều gì đã thúc đẩy Satoshi khắc phục sự cố ngân hàng bằng cách phát minh ra Bitcoin Năm 2008, thế giới chìm trong khủng hoảng tín dụng toàn cầu. Những người cho vay cầm cố đã cung cấp các khoản vay cho những người không có khả năng trả nợ và khi hàng triệu chủ nhà vỡ nợ thì những người cho vay đã mất tất cả tiền của họ. Người cho vay lớn nhất, Tổng công ty Tài chính, đã sụp đổ cùng với Ngân hàng Liên bang IndyMac và Ngân hàng Tương hỗ Washington. Chính phủ quốc hữu hóa Fannie Mae và Freddie Mac. Bear Stearns sụp đổ, sau đó là Lehman Brothers. Chính phủ giải cứu Citigroup, sau đó thu xếp để Ngân hàng Trung ương Mỹ mua lại Merrill Lynch, công ty đang đối mặt với phá sản. Trong khi đó, Wells Fargo mua lại Wachovia, khi Goldman Sachs và Morgan Stanley trở thành những công ty sở hữu ngân hàng dưới sự điều hành của Cục Dự trữ Liên bang. Quỹ Reserve Primary Fund, quỹ thị trường tiền tệ lâu đời nhất của Mỹ với tài sản 60 tỷ đô la, đã “phá sản”, trở thành quỹ đầu tiên thua lỗ (do đó tạo ra một cuộc “tháo chạy” trên Phố Wall). Cuối cùng, Quốc hội đã thông qua Chương trình Cứu trợ Troubled Asset (TARF) trị giá 700 tỷ đô la để cứu trợ Ford, GM, Chrysler và AIG, công ty bảo hiểm lớn nhất thế giới. Tất cả điều này đều gây sốc và chưa từng có tiền lệ, và nó đã xảy ra với tốc độ đáng kinh ngạc. TARP đã giúp nền kinh tế tránh được sự sụp đổ, nhưng một nỗi sợ hãi mới lại xuất hiện: dòng tiền ồ ạt chảy vào nền kinh tế và kết quả là nợ liên bang tăng cao, điều đó sẽ dẫn đến lạm phát toàn cầu. Satoshi đã phát ngán. Hẳn phải có một phương án tốt hơn để hệ thống tài chính toàn cầu của chúng ta vận hành, phải không? Vì vậy, vào tháng Mười hai năm 2008, trong cuộc khủng hoảng tài chính, Satoshi đã phát hành một bản sách trắng dài 9 trang, “Bitcoin, một hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng” (Bitcoin, a Peer-to-Peer Electronic Cash System)11. Trong bài báo, Satoshi đã mô tả vấn đề: 11 Đọc tại bitcoin.org Vấn đề cơ bản với tiền tệ thông thường đó là niềm tin - điều cần thiết để tiền tệ hoạt động. Ngân hàng trung ương phải đáng tin cậy để không phá giá tiền tệ, nhưng trong chiều dài lịch sử của các loại tiền tệ pháp định xuất hiện đầy rẫy những vi phạm về niềm tin đó và đó chính là vấn đề. Satoshi đã đề xuất giải pháp gì? Bạn không nhất thiết phải đọc sách trắng12. Thay vào đó, bạn chỉ cần đọc tiêu đề. Hãy tập trung vào các cụm từ chính xác thôi. 12 Mặc dù tôi vừa bảo bạn làm thế xong Bitcoin - Từ này được đặt ngay trên tiêu đề đồng thời cũng là lời giới thiệu về phát minh hoàn toàn mới của Satoshi. Tên gọi là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa đồng xu - coin (đề cập đến tiền) và bit (đề cập đến các bit và byte trong máy tính, tiền đề của dữ liệu). Peer-to-Peer (Ngang hàng) Từ này có nghĩa là “Mạng ngang hàng”. Khi sử dụng bitcoin, không có trung gian, không có ai giữa người mua và người bán. Điều này hiếm khi xảy ra trong hệ thống tài chính hiện tại của thế giới vì hầu như luôn có một bên trung gian. Electronic (Điện tử) Satoshi đã tạo ra một hệ thống có thể hoạt động trong thời đại kỹ thuật số sử dụng internet. Điều quan trọng là không cần giấy - không giống như các loại tiền tệ pháp định. Cash (Tiền mặt) Hệ thống điện tử mới này cung cấp một phương tiện để chuyển tiền mặt từ một người này tới người khác hay tổ chức khác. System (Hệ thống) Đó chính là Bitcoin - một hệ thống hoàn chỉnh, khép tín cho tất cả những điều trên xảy ra. *** Nói một cách ngắn gọn, sách trắng của Satoshi đã cho thấy một đồng tiền kỹ thuật số có thể vận hành như là một phương pháp thay thế cho các đồng tiền được phát hành bởi các ngân hàng trung ương. Bây giờ bạn đã biết tại sao Satoshi tạo ra bitcoin. Nhưng loại tiền này hoạt động như thế nào? Chương 4 BLOCKCHAIN HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO Chúng ta sẽ bắt đầu với dữ liệu. Giả sử bạn có một tài liệu, bất cứ dạng văn bản gì từ một đoạn văn ngắn đến luận án tiến sĩ. Có thể bạn có một bản ghi ngân hàng đơn giản cho thấy rằng bạn đang nợ anh trai mình 10 đô la. Dù là bất cứ dữ liệu gì, chúng ta sẽ chuyển đổi dữ liệu đó thành hash - hàm băm. Một hàm băm là một chuỗi mã máy tính đại diện cho dữ liệu. Chuỗi này có thể dài và nếu ta chỉ thay đổi một ký tự trong tài liệu gốc, nó sẽ tạo ra một giá trị băm hoàn toàn mới, được liên kết với giá trị trước đó. Ví dụ như cách liên kết giữa bản quyền của tài sản và người bán, sau đó liên kết với người mua. Các liên kết trên một blockchain rất an toàn và không thể phá vỡ và chúng được phân phối rộng rãi đến tất cả các node (nút lưu trữ) máy tính trên toàn thế giới. Các liên kết tạo thành một bản ghi duy nhất, thứ mà cộng đồng tiền điện tử gọi là nguồn chân lý duy nhất. Quan trọng là, bất kỳ loại bản ghi nào - không chỉ đơn thuần là các giao dịch tài chính - đều có thể được đặt vào một blockchain. Ví dụ, tôi có thể cho bạn biết rằng một tập hợp các khối có thể được liên kết với nhau trong một chuỗi không nhất thiết cần liên kết tuyến tính. Ví dụ, Hedera Hashgraph là một blockchain mới hơn, phức tạp hơn (và tiên tiến hơn nhiều, một số người nhận xét) so với Bitcoin. Vậy thì sao? Điểm mấu chốt cho bạn là sự liên kết giữa các khối - tuy nhiên, điều đó được vận hành trên một blockchain - đã đảm bảo tính toàn vẹn của các khối. Ngoài vô lăng, bàn đạp ga và phanh, có một bộ phận thiết yếu khác trên chiếc xe của bạn: chìa khóa. Nếu không có chìa khóa, bạn không thể vào hoặc khởi động xe. Blockchain cũng có chìa khóa; chúng được gọi là chữ ký điện tử. Khi mà cuộc hành trình của chúng ta đang diễn ra thì các nhà công nghệ blockchain có lẽ đã bị hói khi đọc cuốn sách này- bởi vì họ phải bứt tóc trong nỗi thất vọng về sự đơn giản hóa cực độ của tôi trong việc mô tả cách DLT hoạt động. Nhưng, xin lỗi những chuyên viên công nghệ, đây là một cuốn sách dành cho người tiêu dùng và nhà đầu tư; cuốn sách này không phải là một giáo trình lập trình của trường Cao đẳng khóa 301 và nó cũng không nhằm mục đích giúp bất kỳ ai trở thành một kỹ sư phần mềm blockchain. Vì vậy, bạn đọc thân mến, hãy để bạn và tôi trở nên gắn bó với nhau, trong khi những chuyên viên công nghệ lấy “một ly IPA có đá” (tất nhiên là thanh toán bằng bitcoin) và cảm thấy lạnh sống lưng. Mọi kiến thức bạn đang đọc ở đây đều chính xác, mặc dù đã được đơn giản hóa. Bạn sẽ có được những thông tin cần thiết, vì vậy chỉ khi bạn đủ thông thạo ở hệ sinh thái mới này mới có thể quyết định xem bạn có muốn tham gia hay không - và nếu bạn chọn làm như vậy, cách tốt nhất là hãy tiếp tục nào. Nói cách khác, tôi đang dạy bạn cách lái xe hơi - và điều đó có nghĩa là chỉ cho bạn bàn đạp ga, phanh và vô lăng; chứ chúng ta không nghiên cứu các nguyên tắc của động cơ đốt trong. Khóa công khai và khóa riêng tư Mỗi chữ ký điện tử bao gồm hai mã định danh - một khóa công khai và một khóa riêng tư. Khóa riêng tư của bạn là “viên kim cương Hope”13 của phần mật khẩu. Vô cùng giá trị. Không thể thay thế. Nó được giao cho bạn (mặc dù bạn không có quyền lựa chọn) và rất dài, vì vậy đừng cố ghi nhớ nó. Khi bạn tham gia vào một giao dịch, khóa riêng tư của bạn sẽ tạo khóa công khai và khóa công khai này được chia sẻ với những người khác. 13 Là viên kim cương đắt nhất thế giới, tác giả muốn ám chỉ đến sự độc nhất. Hãy nghĩ theo cách này: Khóa riêng tư của bạn giống như thông tin xác thực cho phép bạn truy cập vào tài khoản email của mình. Khóa công khai của bạn giống như địa chỉ email mà bạn chia sẻ với người khác. Bạn không bao giờ chia sẻ khóa riêng tư của mình với bất kỳ ai. Điều quan trọng là bạn phải giữ bí mật khóa riêng tư của mình. Đó là cách duy nhất bạn có thể khôi phục lại tài sản kỹ thuật số của mình từ một sổ cái phân tán. Nếu bạn mất khóa riêng tư của mình, bạn sẽ mất quyền truy cập vào tài sản kỹ thuật số của mình mãi mãi. Và nếu ai đó biết được khóa riêng tư của bạn, họ có thể đánh cắp tài sản kỹ thuật số của bạn. Nghe có vẻ rất đáng sợ phải không? Bạn sợ khóa riêng tư của mình có thể bị mất hoặc bị đánh cắp? Tôi có một giải pháp cho bạn - trong chương 1614. 14 Đừng vội vàng, hãy tiếp tục đọc thôi nào! Blockchain công khai so với blockchain riêng tư Từ đầu đến giờ, chúng ta đã bàn về các blockchain công khai. Chúng là hệ thống mở - bởi vì bạn không cần sự cho phép của bất kỳ ai để tham gia hoặc tham gia mà không ai có thể bị loại trừ hoặc kiểm duyệt. Nhưng một số blockchain mang tính chất riêng tư. Mỗi hệ thống được vận hành bởi một công ty được gọi là một hệ thống đóng, bởi vì công ty sẽ xác minh danh tính của bạn trước khi cho phép bạn sử dụng. Vào năm 2019, JPMorgan Chase đã ra mắt JPM Coin, trở thành ngân hàng toàn cầu đầu tiên vận hành blockchain của riêng mình. Đồng coin của JPM cho phép khách hàng của ngân hàng thanh toán ngay lập tức, 24/7, xuyên biên giới. Nhưng để có quyền truy cập vào hệ thống của JPMorgan, bạn phải hoàn thành các thủ tục KYC/AML của ngân hàng. Những điều luật Thấu hiểu khách hàng và Chống rửa tiền được thiết kế để giúp chính phủ chống khủng bố, buôn bán ma túy và trốn thuế. Các ngân hàng và công ty môi giới được yêu cầu cung cấp thông tin những đối tác của họ - và thông báo cho các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật nếu họ nghi ngờ có điều gì bất thường. JPMorgan sẽ bị đóng cửa bởi các cơ quan ngân hàng nếu họ tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch với những người không có trên hệ thống. Nhưng mạng Bitcoin cho phép bạn duy trì quyền riêng tư của mình. Một số người thậm chí còn gọi đây là tính năng tốt nhất của Bitcoin. Mặc dù mọi người có khóa công khai của bạn nhưng họ không biết bạn là ai15. 15 Bây giờ bạn đã biết lý do vì sao những kẻ tống tiền bằng phần mềm lại yêu cầu trả bằng bitcoin rồi đấy. PHẦN HAI BITCOIN VÀ TÀI SẢN KỸ THUẬT SỐ KHÁC Chương 5 BITCOIN HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO Satoshi đã khởi chạy chuỗi khối Bitcoin vào ngày 3 tháng Một năm 2009. Khối đầu tiên được ghi vào sổ cái được gọi là Genesis Block - Khối nguyên thủy16 hoặc Khối 0 (và, vâng, nó vẫn ở đó để bạn thấy). Genesis Block được trích dẫn trên một tiêu đề tờ báo như “Chancellor on Brink of Second Bailout for Banks”17 16 Một ví dụ tuyệt vời về khả năng sáng tạo của cộng đồng tiền điện tử với từ vựng mới có liên quan. Tất nhiên, tài liệu tham khảo là cuốn sách đầu tiên trong Kinh thánh, “Genesis”, và việc sử dụng thuật ngữ genesis để chỉ nguồn gốc hoặc sự khởi đầu của một cái gì đó phổ biến. 17 Thủ tướng gần như đã yêu cầu gói cứu trợ thứ hai cho ngân hàng. Ám chỉ sự thất bại của hệ thống tài chính. Điều đáng chú ý về Genesis Block là nó không liên quan đến tài chính. Nó chỉ là một dạng văn bản, điều này thật mỉa mai đối với một hệ thống được biết đến như là tiền kỹ thuật số. Mặc dù văn bản đó được nhiều người coi là lời chỉ trích đối với các ngân hàng trung ương thế giới (lý do Bitcoin được phát minh), thực tế là do khối đầu tiên không phải là tiền tệ nên nó không phản ánh giá trị thực sự của công nghệ blockchain: nó chỉ đóng vai trò như một kho chứa lưu trữ dữ liệu. Nhưng tài liệu của Satoshi không nhấn mạnh đến dữ liệu hoặc chuỗi khối mà là nhấn mạnh đến tiền. Tiền kỹ thuật số. Vì vậy, tất cả mọi người đọc bài báo cáo của ông đều tập trung vào tiền và bitcoin. Sẽ phải mất sáu năm trước khi blockchain được chú ý đến một cách nghiêm túc, thứ công nghệ cơ bản cho phép bitcoin tồn tại. Bitcoin được lưu trữ ở đâu? Bạn biết rằng khi bạn gửi tiền vào tài khoản ngân hàng, ngân hàng sẽ lưu hồ sơ về khoản tiền gửi của bạn trên hệ thống sổ cái. Đó là sổ cái đóng hoặc tập trung - nó chỉ có sẵn cho ngân hàng và cá nhân bạn. Ngân hàng chi rất nhiều tiền cho các trung tâm quản lý dữ liệu khổng lồ để lưu trữ tất cả dữ liệu của mình. Nhưng ai là người vận hành blockchain mà Satoshi đã xây dựng? Satoshi không phải là một công ty và cũng không có khách hàng. Vì vậy, nó hoạt động như thế nào? Hãy nhớ lại rằng Bitcoin là công nghệ sổ cái phân tán. Hiện tại, hãy tập trung vào phần được phân tán. Sổ cái Bitcoin không tập trung như của Ngân hàng Trung ương Mỹ. Thay vào đó, nó được phân quyền - được phân phối đến hàng triệu máy tính trên khắp thế giới. Do đó, không có công ty, chính phủ hoặc cá nhân nào (bao gồm cả Satoshi) kiểm soát nó. Thay vào đó, mạng máy tính Bitcoin hoạt động trên internet trên khắp thế giới. Mỗi máy tính trên mạng Bitcoin được gọi là một nút (node). Các nút giữ dữ liệu. Làm thế nào để chúng ta biết rằng dữ liệu trên các nút là xác thực? Nói một cách đơn giản, bạn đăng một khối dữ liệu lên mạng Bitcoin. Cùng lúc đó sẽ có người trên hệ thống xác minh dữ liệu; quá trình này mất khoảng mười phút. Sau khi được xác minh, khối dữ liệu được thêm vào như một khối mới trên blockchain. Khi ở đó, nó là vĩnh viễn và luôn có sẵn cho tất cả mọi người xem. Tại sao lại có người muốn xác minh dữ liệu của tôi? Khi tôi đăng dữ liệu lên mạng, tôi cần ai đó xác minh thông tin đó cho mình. Để lôi kéo bạn làm điều đó, Satoshi đã tạo ra một động lực: khi bạn thêm dữ liệu của tôi vào blockchain, bạn sẽ được trả tiền. Nó được gọi là phần thưởng khối. Việc nhận được phần thưởng chứng tỏ bạn đã hoàn thành công việc xác minh dữ liệu của tôi. Phần thưởng khối không mang lại cho bạn hàng nghìn đô la. Thay vào đó, bạn nhận được bitcoin. Khi Satoshi ra mắt mạng Bitcoin vào năm 2009, những người xác minh dữ liệu đã nhận được 50 bitcoin cho mỗi khối mà họ xác minh. Năm mươi nghe có vẻ nhiều, nhưng lúc đó, việc khai thác bitcoin không đắt, không có giá rõ ràng, không thể chuyển đổi thành bất cứ thứ gì thực tế. Vì vậy, 50 bitcoin đó không có giá trị lắm. Nhưng các lập trình viên thích mày mò với những ý tưởng mới. Vì vậy, thay vì chơi trò chơi điện tử, họ nói, “Cái quái gì đây nhỉ, hãy chơi với mạng lưới Bitcoin mới này thôi nào.” Lúc đầu, rất dễ dàng để thu thập phần thưởng khối bởi vì không có nhiều người cố gắng kiếm được chúng. Ngày nay, hàng triệu người trên toàn thế giới tranh giành phần thưởng khối; sự cạnh tranh rất khốc liệt. Khai thác “coin” Việc thực hiện các phương trình toán học phức tạp để giải mã một khối được gọi là khai thác (mining). Làm cách nào để tăng tỉ lệ giành được phần thưởng khối? Nó giống như một cuộc đua ô tô vậy: người lái giỏi nhất với chiếc xe nhanh nhất sẽ giành được nhiều khả năng chiến thắng. Vì vậy, mặc dù bạn có thể khai thác bitcoin bằng một chiếc máy tính để bàn thông thường, nhưng bạn nên cân nhắc việc mua một chiếc máy tính có phần mềm nhanh. Máy tính khai thác bitcoin có giá khoảng 12.000 đô la. Trên thực tế, hãy mua hàng nghìn chiếc và liên kết chúng với nhau để tăng thêm khả năng tính toán. Các trang trại máy tính hoạt động trên khắp thế giới, mỗi người đều cạnh tranh để trở thành người đầu tiên giải được câu đố mật mã độc đáo của mỗi khối - và từ đó giành được phần thưởng khối. Tôi đã đề cập rằng phần thưởng khối vào năm 2009 là 50 bitcoin. Bây giờ không còn như vậy nữa. Đó là bởi vì, khoảng bốn năm một lần sẽ có đợt giảm một nửa18 (halvening) xảy ra: phần thưởng khối bị giảm đi một nửa. Sự kiện này lại xảy ra vào năm 2012, 2016 và 2020 - phần thưởng khối đã giảm từ 50 xuống 25, sau đó xuống 12,5 và hiện tại là 6,25 bitcoin. Trong lần giảm một nửa tiếp theo - vào tháng 1 năm 2024 - phần thưởng khối sẽ chỉ còn là 3,125 bitcoin. Phần thưởng sẽ tiếp tục giảm một nửa vào năm 2028 và lặp đi lặp lại cho đến khi số bitcoin cuối cùng được khai thác vào năm 2140. 18 Hoặc là “halving”. Những người chơi bitcoin sử dụng cả hai từ. Tôi sẽ để những chuyên gia ngôn ngữ quyết định xem từ nào mới là đúng. Hình 5.1 Do đó, nhiều người khá lạc quan về giá bitcoin. Nếu phần thưởng khối bị cắt giảm một nửa, giá trị của bitcoin phải tăng gấp đôi để các thợ đào duy trì mức bồi thường của họ. Giá của Bitcoin đã luôn tăng sau mỗi lần giảm một nửa. Liệu mô hình này có tiếp tục tồn tại? Không ai biết trước (hiệu suất trong quá khứ không đảm bảo cho kết quả trong tương lai), vì vậy bạn hãy tự quyết định. Bằng chứng công việc (PoW) vs Bằng chứng cổ phần (PoS) Khai thác được hiểu là PoW, hoặc Bằng chứng công việc. Tất cả đều là một phần của quá trình “xác thực” - bằng cách giải quyết các phép tính phức tạp, chuỗi khối bitcoin sẽ được xác thực bằng mật mã từng giao dịch. “Niềm tin” là điều không cần phải có ở đây. Nhưng PoW không phải là cách duy nhất để xác thực dữ liệu của chuỗi khối. Bạn cũng có thể làm điều đó thông qua PoS, hoặc Bằng chứng cổ phần. Phương pháp này phát triển do có những lời chỉ trích về PoW: nó hoạt động dựa trên sức mạnh tuyệt đối - ví dụ, sức mạnh hệ thống máy tính của bạn. Bạn càng có nhiều máy tính và phần mềm của máy càng nhanh, bạn càng có nhiều khả năng giành được phần thưởng khối. Nhưng tất cả những thiết bị máy tính đó đều rất tốn điện (sẽ được rõ hơn ở phần sau của chương này). PoS tránh được vấn đề đó (và những lời chỉ trích đi kèm với nó). Giao thức PoS giống như xổ số. Nếu có 5,000 vé xổ số và bạn chỉ mua một vé, tỷ lệ thắng của bạn là 1/5,000. Nhưng nếu bạn mua một nghìn vé, xác suất chiến thắng của bạn là 1/5. Vì vậy, bạn càng có nhiều “coin” trong chuỗi khối PoS - bạn càng có nhiều cổ phần - tức là bạn càng có nhiều khả năng giành được phần thưởng khối. Do đó, giao thức PoS khuyến khích mọi người mua coin; về mặt lý thuyết, càng có nhiều đồng coin được mua, giá trị đồng coin càng tăng. PoW và PoS là hai hình thức phổ biến nhất (được gọi là cơ chế đồng thuận) để xác minh dữ liệu trên blockchain. Nhưng chúng không phải là những hình thức duy nhất. Những hình thức khác cũng tồn tại và được phát minh thường xuyên. Nhưng những hình thức đó chưa phổ biến và không có quá nhiều thông tin để bàn luận ở đây19. 19 Bạn không cần phải cảm ơn tôi. Có bao nhiêu Bitcoin sẽ được tạo ra? Không giống như đô la mà Cục Dự trữ Liên bang in với số lượng vô hạn, chỉ có 21 triệu bitcoin sẽ được sản xuất - bắt đầu vào năm 2009 và kế thúc vào năm 2140. Trong số này, khoảng 18,5 triệu bitcoin đã được tạo ra và khoảng 4 triệu được cho là bị mất. MẤT Ư?! Đúng rồi đấy. Chuyện đó thực sự đã xảy ra. Hãy nhớ rằng, bitcoin không quy định mức giá vào năm 2009 và 2010. Chỉ một nhóm nhỏ kỹ thuật viên máy tính đang chơi với mạng lúc đó, nhận được những “phần thưởng” vô giá trị vào thời điểm đó. Nhiều lập trình viên trong số đó đã mất hứng thú và bỏ cuộc, xóa các tệp cùng với bitcoin mà họ khai thác được. Những người khác thì mua máy tính mới (và vứt bỏ máy tính cũ của họ). Còn có những người bị treo ổ cứng hoặc đơn giản là quên khóa riêng tư của họ. Cái gì dễ đến thì cũng dễ đi. Vì không có giá quy định cho bitcoin nên không ai vào thời đó thực sự “mất” bất cứ tài sản gì giá trị. Những người khai thác không phải là những người duy nhất cạnh tranh trên blockchain. Người tiêu dùng cũng cần cạnh tranh. Nếu bạn muốn giao dịch của mình được xác minh trước những người khác, bạn sẽ phải trả phí giao dịch để những người khai thác sẽ phục vụ bạn trước. (Phí này đôi khi được gọi là phí đổ xăng - phí gas - chẳng hạn như khi bạn đổ càng nhiều xăng, xe bạn càng đi nhanh. Có nghĩa là, bạn trả phí càng nhiều, giao dịch của bạn được xác minh càng nhanh). Khi phần thưởng khối liên tục giảm đi một nửa, phí giao dịch sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn đối với các thợ đào. Điều đó đảm bảo rằng việc xác thực vẫn sẽ được thực hiện ngay cả khi không còn bitcoin để khai thác như một phần thưởng. Một cá nhân, hiện đang làm việc tại Phố Wall, đã kể với tôi rằng, vào đầu năm 2010, ngay sau khi anh ấy tốt nghiệp MIT, người bạn cùng phòng cũ đã mời anh ấy đến và nói rằng, “Cậu sẽ chứng kiến những gì chúng tôi làm”. Khi đến nơi, anh thấy người bạn đó cùng với ba người khác đang khai thác bitcoin, anh ấy hỏi, “Đó là cái gì vậy?” Vào cuối tuần tiếp theo, năm người trong số họ đã khai thác cả ngày lẫn đêm, tích lũy được 250 bitcoin. Đến tối Chủ nhật, anh ta kiệt sức. “Chúng ta đã lãng phí hai ngày hai đêm để thu thập được thứ vô giá trị này!” rồi anh ta tuyên bố, “Tất cả chúng ta chỉ đang lãng phí thời gian thôi!” Tất cả đều bỏ cuộc. Họ đã tắt máy tính và xóa toàn bộ các tệp - và cả số bitcoin. “Nếu chúng tôi tiếp tục làm,” anh ấy nói với tôi với một nụ cười gượng, “thì ngày hôm nay, tất cả chúng tôi đều trở thành tỷ phú.” Có hàng trăm câu chuyện tương tự như thế, về những người đã bỏ cuộc trước khi họ nhận ra mình đang từ bỏ điều gì. Tuy nhiên, có một số người lại biết rõ họ đã vứt bỏ những gì - chẳng hạn như James Howells, 35 tuổi, sống ở Anh, người tuyên bố với thế giới vào năm 2021 rằng, tám năm trước đó, anh ta đã vô tình vứt một ổ cứng chứa 7.500 bitcoin vào thùng rác. Anh ta yêu cầu hội đồng thị trấn cho phép khám xét khu tập kết rác thải, thậm chí đóng góp cho thị trấn 25% bitcoin nếu tìm thấy ổ cứng. Vào thời điểm tôi viết những dòng này, hội đồng đã từ chối, với lý do quan ngại về vấn đề môi trường. Sau đó là Stefan Thomas, một lập trình viên ở San Francisco, người đã lưu trữ số bitcoin trị giá 300 triệu đô la trên đĩa cứng di động - và sau đó quên mật khẩu. (Hãy nhớ rằng đây là một hệ thống sổ cái phi tập trung; vì vậy, không có bất cứ công ty nào cung cấp cho bạn nút QUÊN MẬT KHẨU để cứu bạn cả). Cuối cùng là trường hợp đáng buồn của tỷ phú Mircea Popescu, 41 tuổi, được biết đến là một trong những chủ sở hữu bitcoin lớn nhất thế giới. Vào năm 2021, anh ấy đã chết đuối ngoài khơi bờ biển Costa Rica. Các bản báo cho thấy không ai trong gia đình hay doanh nghiệp của anh biết về khóa riêng tư. Nếu điều đó là sự thật, số bitcoin mà anh ấy sở hữu trị giá hàng tỷ đô sẽ bị mất vĩnh viễn20. 20 Đây không phải là cuốn sách nói về kế hoạch bất động sản, vì vậy hãy đọc một cuốn hợp lý hơn: Sự thật về tiền. Dù những chuyện khá sốc đấy nhưng chúng không có gì mới. Bộ Tài chính cho biết 3,1 nghìn tỷ đô la đã bị mất hoặc phá hủy - bao gồm 3 tỷ đô la tiền mặt được sản xuất từ năm 2014. Các loại ví Bạn biết ví là gì rồi. Bạn đã có một cái trong túi quần hoặc túi xách của mình rồi!21 21 Thấy không? Bạn thực sự biết nhiều về lĩnh vực này hơn bạn nghĩ. Bạn giữ tiền của mình trong ví. Tương tự như vậy, bạn cất tài sản kỹ thuật số của mình trong ví kỹ thuật số. Tốt thôi, nhưng bạn lấy ví tiền kỹ thuật số ở đâu? Chúng được cung cấp cho bạn bởi các ứng dụng bạn sử dụng. Ví dụ: khi bạn thiết lập tài khoản PayPal hoặc Venmo, họ sẽ tạo ví cho bạn để chứa số tiền bạn gửi vào ứng dụng của họ. Google, Walmart, Apple, Android, Samsung và nhiều ứng dụng khác đều cung cấp ví kỹ thuật số cho người dùng. Nếu bạn mở tài khoản trên sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số, nó cũng sẽ chuyển số tiền bạn gửi vào ví kỹ thuật số (Một sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số giống như một sàn giao dịch chứng khoán. Tìm hiểu thêm về điều này trong chương 16.) Ví kỹ thuật số được gọi là ví nóng vì được kết nối với internet. Điều đó rất quan trọng vì nếu không có kết nối internet, bạn không thể truy cập ứng dụng hoặc quản lý ứng dụng để nạp hoặc rút tiền. Tuy nhiên, đó cũng là vấn đề với ví nóng: ứng dụng phải kết nối với internet. Điều đó khiến chúng trở nên rủi ro hơn vì tin tặc có thể truy cập vào ví và lấy cắp thông tin của bạn. Để giải quyết vấn đề đó, bạn có thể tạo hoặc sở hữu một ví lạnh. Phần mềm này không cần kết nối với internet, do đó tin tặc không thể xâm nhập vào ví của bạn. Rất nhiều nhà cung cấp bán ví lạnh với giá khoảng 100 đô la và chúng rất dễ sử dụng. Chúng trông giống như (và thực tế là) ổ USB, loại mà bạn sử dụng để lưu trữ dữ liệu mà bạn đã tạo trên máy tính để bàn hoặc máy tính xách tay. Ví lạnh có tác dụng để giữ tiền kỹ thuật số và token của bạn, vì vậy chúng đi kèm với mã hóa (mật khẩu riêng tư mà chỉ bạn biết). Nếu ai đó đánh cắp ví lạnh của bạn thì họ sẽ không thể truy cập vào nội dung. Tất nhiên, bạn có thể sử dụng bất kỳ chiếc USB nào; nhưng chúng sẽ chẳng có bất kỳ mã hóa nào. Hoặc bạn có thể chỉ cần viết khóa riêng tư của mình trên một tờ giấy - sau đó cất giữ tờ giấy đó ở nơi nào đó an toàn và bảo mật. Ví lạnh có thể ngăn chặn những tin tặc trực tuyến, nhưng không phải trước những kẻ trộm đột nhập vào nhà. Và có nguy cơ bạn đánh mất, quên nơi bạn đã cất giữ hoặc mật khẩu. Hãy nhớ đến anh chàng đã lưu trữ bitcoin của mình trên một ổ được mã hóa rồi sau đó quên mất mã? Vấn đề cuối cùng của ví lạnh đó là bạn không thể tiêu được số tiền được cất giữ trong đó. Khi bạn đã sẵn sàng bán tài sản kỹ thuật số hay sử dụng chúng để mua hàng hóa hoặc dịch vụ, bạn phải chuyển tiền vào ví nóng của ứng dụng. Việc chuyển tiền từ ví nóng sang ví lạnh và ngược lại là một hoạt động tẻ nhạt và tốn thời gian. Tuy nhiên, nó làm giảm nguy cơ bị xâm nhập vì tiền của bạn chỉ ở trong ví nóng trong thời gian bạn thực hiện các giao dịch. Để tránh mọi hoạt động trở nên quá phức tạp, một số ứng dụng sẽ cung cấp ví ấm. Tiền của bạn được duy trì trong ví nóng, nhưng bạn đặt giới hạn nơi tiền có thể được gửi đi. Điều này chỉ hiệu quả nếu bạn chỉ gửi tiền vào cùng một ví (một người hoặc nhà cung cấp). Có hai giải pháp cho tất cả điều này. Đầu tiên là mở một tài khoản trong một sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số. Họ sẽ cung cấp cho bạn cả ví nóng và ví lạnh; bạn chỉ cần cho họ biết bạn muốn đặt bao nhiêu đồng coin của mình vào mỗi ví. (Bạn có thể dễ dàng di chuyển các đồng tiền giữa hai loại ví bất cứ lúc nào). Giải pháp khác là gửi tiền của bạn vào quỹ thay vì chuyển thành tài sản kĩ thuật số. Điều này giống như mua một quỹ chứng khoán thay vì mua cổ phiếu riêng lẻ. Nhiều quỹ đầu tư vào tài sản kỹ thuật số; một số còn cho phép những người có tài khoản môi giới truyền thống tham gia, trong khi một số khác chỉ dành cho các nhà đầu tư đáp ứng đủ yêu cầu (hãy đọc phần: những người giàu có. Tìm hiểu thêm về họ trong chương 16). Một số quỹ đầu tư vào một loại tài sản kỹ thuật số duy nhất, trong khi những quỹ khác mua “cả rổ”, mang lại sự đa dạng hóa hơn. Vì tất cả các quỹ đều tính phí nên bạn cần so sánh chi phí giao dịch mà bạn sẽ phải trả tại các sàn giao dịch. Chúng ta sẽ nói thêm về tất cả những điều này trong chương 16. Lần đầu tiên Bitcoin được sử dụng ở thị trường thương mại Hãy quay lại với những người khai thác bitcoin đầu tiên. Họ đã nhận được 50 bitcoin với mỗi phần thưởng khối, và mặc dù giá trị của chúng thấp, dễ dàng giành được và tích lũy, nhưng không có cách nào để xác định được giá trị của chúng. Để tìm hiểu thêm về lĩnh vực này, nhà phát triển phần mềm Laszlo Hanyecz đã đề nghị mua hai chiếc bánh pizza của Papa John’s bằng bitcoin. Ông ấy đã tìm thấy một người sẵn sàng tham gia vào ngày 22 tháng Năm năm 2010. Ngày nay, ngày đó được gọi thân mật là Ngày Bitcoin Pizza (Bitcoin Pizza Day) - Laszlo đã hoàn thành giao dịch thương mại đầu tiên trên thế giới bằng bitcoin. Hai chiếc bánh có giá 14 đô la. Vậy chúng ta cần bao nhiêu bitcoin để hoàn thành giao dịch? Mười nghìn. Với 50.000 đô la mỗi bitcoin, 10.000 bitcoin đó sẽ có trị giá 500.000.000 đô la. Năm trăm triệu đô la. Đó là những chiếc pizza rất đắt tiền. Cách thức khác để nhận “coin” Khai thác và cá cược không phải cách duy nhất bạn nhận được coin. Cũng có rất nhiều cách thức khác nữa. Phân tách (Fork) Tôi đang không đề cập đến việc bạn dùng dụng cụ gì để ăn mì Ý. Thay vào đó, điều này xảy ra khi các nhà phát triển làm việc trên blockchain không đồng ý về cách công nghệ hoạt động. Và, không, ý tôi không phải là một trong số họ thốt lên, “Fork you!” Khi tạo ra bitcoin, Satoshi đã mở mã nguồn của phần mềm để các nhà phát triển khác có thể cải thiện chúng. Các thay đổi không thể diễn ra nếu không có sự đồng thuận, nhưng đôi khi, không thể đạt được sự đồng thuận. Ví dụ: một số nhà phát triển bắt đầu phàn nàn về tốc độ của bitcoin (phải mất 10 phút để xác minh từng khối dữ liệu). Nếu chúng ta thay đổi mã, họ nói, chúng ta có thể khiến tốc độ của bitcoin nhanh hơn. Tuy nhiên, những người khác lại cho rằng nếu quá trình xảy ra nhanh hơn sẽ làm yếu đi tính bảo mật. Nếu không thể đạt được sự đồng thuận, vào tháng Tám năm 2017, các nhà phát triển đã đồng ý chia bitcoin thành hai phần, được gọi là fork - phân tách. Điều này tương tự với những gì xảy ra khi một công ty lớn thực hiện sự thay đổi, biến một bộ phận thành một công ty độc lập riêng biệt22. 22 Lưu ý: việc xử lý thuế đối với phân tách không tương tự như đối với các công ty được tách ra. Xem thêm về điều đó trong chương 19. Khi quá trình tách khỏi công ty mẹ và phân tách tiền điện tử xảy ra, các chủ sở hữu hiện tại sẽ giữ lại tài sản gốc. Họ cũng nhận được một số tài sản mới. Trong đợt phân tách vào năm 2017, tất cả chủ sở hữu BTC đã nhận được một số BCH - Bitcon Cash, đồng bitcoin mới. Bitcoin Cash sau đó đã được thay đổi để có tốc độ cao hơn (Ngày nay, BCH nhanh gấp 17 lần so với BTC) Việc phân tách BTC thành cả BTC và BCH được gọi là hard fork - phân tách cứng vì hiện tại có hai loại blockchain thay vì một. Đối với trường hợp soft fork - phân tách mềm, cả hai đồng tiền - cũ và mới - đều sử dụng công nghệ blockchain ban đầu. Trong trường hợp bạn vẫn còn băn khoăn việc phân tách cứng liệu có thể giải quyết được tranh chấp của các nhà phát triển hay không thì câu trả lời là không. Những bất đồng tiếp tục dẫn đến một đợt phân tách cứng khác - lần này là đổi từ BCH sang BSV (Bitcoin Satoshi Vision). BSV hứa hẹn sẽ tuân thủ nghiêm ngặt sách trắng của Satoshi. BSV nhanh gấp 128 lần so với BTC và những người đề xuất nói rằng chúng mang đến những trải nghiệm tốt hơn cho người dùng, chi phí thấp hơn và tính bảo mật cao hơn. (Ngay tại thời điểm này, BTC là tài sản kỹ thuật số lớn nhất; BCH lớn thứ 19 và BSV đứng thứ 51 - cho thấy rằng mọi người chưa hoàn toàn tin vào những cải tiến được tạo ra bởi việc phân tách). Đã có hàng trăm lần phân tách liên quan đến nhiều đồng tiền trong thập kỷ qua, vì vậy trên đây chỉ là một vài ví dụ. Nhân tiện - và đây là một vấn đề lớn - ngụ ý về thuế đối với phân tách và chúng tôi sẽ đề cập đến vấn đề đó trong chương 20. “Tiền từ trên trời rơi xuống” (Airdrop) Một cách khác để “coin” được tạo ra đó là thông qua airdrop. Thuật ngữ này dựa trên cụm từ helicopter money (tiền trực thăng), được sử dụng vào năm 2008 khi chính phủ liên bang bơm (có thể nói là từ trên trời rơi xuống) 700 tỷ đô la vào nền kinh tế để chống lại cuộc khủng hoảng tín dụng. Đây là những gì sẽ xảy ra. Bạn tạo ra một loại giao thức mới, tốt hơn cả giao thức của bitcoin. Để mọi người biết đến chúng, bạn tạo “coin” và gửi chúng cho những người đã sở hữu một số loại “coin” khác để họ có thể so sánh những đồng tương tự (nhưng theo ý kiến của bạn thì kém hơn) với đồng của bạn. Điều này giống như một nhóm nhạc mới đang cố gắng gây chú ý - nhóm nhạc này tổ chức một buổi biểu diễn tại quán rượu địa phương và gửi vé miễn phí đến mọi nhà trong khu phố. Airdrop thực sự thường chỉ là những mánh lới quảng cáo tiếp thị. Để kiếm được tiền, đôi khi bạn phải làm điều gì đó, chẳng hạn như theo dõi một tài khoản Twitter nhất định. Và, đúng là có những tác động của airdrop đến thuế (chương 19). Những lo ngại về về hoạt động bất hợp pháp khi bitcoin tham gia vào thị trường Tội phạm, khủng bố và các quốc gia bất hảo thích thực hiện các giao dịch tài chính mà không tiết lộ danh tính của họ. Một tính năng chính của bitcoin là ẩn danh. Vì vậy, theo lẽ tự nhiên, những kẻ xấu bị thu hút bởi điều này. Hãy tưởng tượng bạn có thể mua và bán ma túy, súng và thẻ tín dụng bị đánh cắp mà không cần phải chuyển tiền qua hệ thống ngân hàng! Điều đó đã tạo điều kiện cho trang web bất hợp pháp Silk Road xuất hiện vào năm 2011. Hoạt động đó không kéo dài lâu - đó chính là lý do tại sao cơ quan thực thi pháp luật yêu thích blockchain và tài sản kỹ thuật số. FBI triệt phá trang web Silk Road vào năm 2013. Năm 2021, sau khi tin tặc đòi 4,4 triệu đô la bitcoin từ Colonial Pipeline, FBI đã lấy lại phần lớn số tiền của Colonial trong vòng hai tuần. Và khi tin tặc đánh cắp 611 triệu đô la tài sản kỹ thuật số của Poly Network, những kẻ trộm đã phải trả lại gần như toàn bộ số tiền chúng lấy chỉ trong vòng vài ngày. Làm thế nào những tội ác này đã được giải quyết và tiền được thu hồi nhanh chóng như vậy? Bởi vì tài sản kỹ thuật số để lại dấu chân kỹ thuật số. (Tất cả những gì cần làm là Giám đốc điều hành của Poly Network đưa ra một dòng tweet nói rằng ông ấy biết máy tính và địa chỉ email của hacker. Và chỉ có thế. Số tiền đã được trả lại ngay lập tức.) Tôi cho rằng việc sở hữu tài sản kỹ thuật số không phải không có rủi ro. Nhiều nền tảng giám sát đã bị tấn công, bao gồm Mt Gox, Bitfloor, NiceHash, BitFunder và Bitstamp. Từ năm 2014 đến năm 2020, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ đã thực hiện 87 hành động thực thi pháp luật liên quan đến blockchain và tài sản kỹ thuật số, bao gồm cả việc gian lận chứng khoán, gian lận liên quan đến giao dịch tiền điện tử, không công khai chính xác khoản bồi thường và các kế hoạch lừa đảo của Ponzi liên quan đến bitcoin. Tức là có khoảng trung bình 15 trường hợp mỗi năm. Nhưng đó là trong số hơn 700 hành động thực thi pháp luật của SEC hàng năm, có nghĩa là tiền điện tử chỉ chiếm 2% trong số các trường hợp của SEC. Tương tự như vậy, một báo cáo năm 2021 của Chainalysis phát hiện ra rằng hoạt động phạm pháp chỉ chiếm 0,34% tổng khối lượng giao dịch tiền điện tử. Điều này mâu thuẫn trực tiếp với khẳng định của Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen vào năm 2021 rằng tài sản kỹ thuật số “chủ yếu được sử dụng cho tài chính bất hợp pháp”. Thực tế là vậy, Jake Chervinsky, cố vấn đại diện của Compound Labs, nói với Forbes rằng, “Tuyên bố của bà ấy rõ ràng là sai.” Hãy nhớ rằng trong mọi loại tại sản đều có sự góp mặt của sự gian lận: cổ phiếu, trái phiếu, dầu mỏ, vàng, bất động sản, nghệ thuật, v.v. Nhưng không ai đề nghị đóng cửa các thị trường đó. Đáng buồn thay, mọi sự đổi mới đều có sự tham gia của những kẻ xấu - đó là điều không thể tránh khỏi. Và mọi chuyện luôn vậy. Lần đầu tiên chứng khoán được giao dịch công khai ở Mỹ là khi Alexander Hamilton phát hành trái phiếu liên bang để trả các khoản nợ mà các thuộc địa đã gánh chịu trong thời kỳ Chiến tranh Cách mạng. Kế hoạch của Hamilton đã bị rò rỉ, và các trái phiếu nhanh chóng sa vào trò lừa đảo đầu tư lần đầu tiên: giao dịch nội gián. (Những người trong cuộc đã mua trái phiếu từ các cựu chiến binh với giá rẻ, biết rằng Hamilton sẽ sớm mua lại chúng theo đúng mệnh giá.) Kể từ khi chúng ta đầu tư, sẽ luôn tiểm ẩn những hành vi gian lận đầu tư. Cũng như việc phát minh ra ô tô đã dẫn đến các vụ trộm ô tô. Dữ liệu từ Liên Hợp Quốc (UN) đã chứng minh sự ngớ ngẩn khi chỉ trích bitcoin vì hoạt động bất hợp pháp. UN ước tính rằng hoạt động rửa tiền thông thường và các hoạt động bất hợp pháp khác chỉ chiếm từ 2% đến 5% GDP toàn cầu. Vì vậy, thay vì cấm bitcoin do một phần rất nhỏ bị sử dụng bất chính, giống như việc chúng ta không nên loại bỏ tất cả các loại tiền pháp định chỉ vì chúng bị sử dụng vào những hoạt động bất hợp pháp ở mức độ cao hơn nhiều? Những lo ngại về ảnh hưởng của hoạt động khai thác bitcoin đối với môi trường Bạn muốn mua bitcoin, nhưng bạn từng nghe nói rằng chúng “có hại cho trái đất”. Bạn có thể tiếp tục mua bitcoin - và cảm thấy ổn về mọi chuyện - bởi vì lời tuyên bố “có hại cho trái đất” đơn giản là sai. Lời khẳng định không có tác dụng nào khác ngoài một sự đánh lạc hướng, thường được nói bởi những người không tin rằng bitcoin là một kế hoạch đầu tư tốt. (Chúng tôi sẽ đề cập đến câu hỏi đó trong phần 3.) Vì những kẻ gièm pha không có cách nào để ngăn mọi người mua bitcoin hoặc ngăn giá bitcoin tăng, họ đã gài vào một chiêu trò khác: cảm giác tội lỗi. “Bitcoin có hại cho trái đất!” Vậy thì sao? Hút thuốc, rượu và cờ bạc đều gây cho bạn, nhưng chúng ta không cấm đoán chúng. Thay vào đó, chúng ta chỉ cần điều chỉnh cho phù hợp. Bitcoin cũng có thể được xử lý theo cách tương tự. Hoặc có thể bitcoin không cần điều chỉnh. Có thể bitcoin không gây hại với chúng ta như hút thuốc, rượu bia và cờ bạc. Hãy cùng tìm hiểu điều này, bắt đầu bằng những lời phàn nàn rằng hoạt động khai thác bitcoin tiêu thụ nhiều năng lượng mỗi năm ngang với lượng tiêu thụ của nước Argentina. Argentina ư? Tôi đã kiểm tra thông tin. Lời khẳng định đó rõ ràng là đúng. Nhưng điều đó cũng đúng khi Argentina không sử dụng nhiều năng lượng đến thế: lượng tiêu thụ của nước này xếp ở hạng cuối cùng trong số 30 quốc gia công nghiệp phát triển lớn nhất thế giới. Và trước khi tìm hiểu kỹ về việc sử dụng năng lượng của bitcoin, bạn sẽ cảm thấy buồn bã về ô tô. Theo báo cáo của cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ, giao thông vận tải là ngành tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, khoảng 25% năng lượng của thế giới. Nhưng theo Trung tâm Tài chính thay thế Cambridge, mức tiêu thụ năng lượng của mạng Bitcoin là dưới 0,5%. Vì vậy, nếu bạn sẵn sàng lái ô tô, đi xe buýt hoặc ngồi trên máy bay thì chẳng có bất kỳ vấn đề gì cản trở việc bạn mua bitcoin cả. Không phải lúc nào ô tô cũng tiêu tốn nhiều năng lượng như vậy. Chúng ít được sử dụng vào năm 1920, khi ngành công nghiệp ô tô vẫn còn mới. Khi mức độ phổ biến của ô tô tăng lên, việc tiêu thụ năng lượng của phương tiện này cũng tăng theo. Điều này cũng tương tự với mạng Bitcoin. Mười năm trước, mạng Bitcoin tiêu thụ rất ít năng lượng. Việc chúng tiêu thụ nhiều năng lượng ngày nay phản ánh nhu cầu ngày càng tăng. Đó là một dấu hiệu của sự thành công. Một số người cho rằng ô tô ít nhất cũng có mục đích sử dụng thương mại, nhưng như chúng ta đã thấy, Bitcoin cũng có giá trị sử dụng thương mại. Vì vậy, thay vì tấn công vào Bitcoin, hãy quay sang phán xét thứ gì đó như con “thuồng luồng” ngốn nhiều năng lượng hơn - chúng còn tệ hơn vì những con “thuồng luồng” này chẳng có mục đích hữu ích nào cả. Tôi đang nói về những thiết bị luôn bật trong nhà bạn: Ti vi, máy pha cà phê, Alexa và chiếc đồng hồ ngu ngốc nào đó trên lò nướng23. Theo Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên, những thiết bị đó tiêu thụ khoảng 344 triệu kilowatt giờ điện ở Mỹ hàng năm và thải 250 triệu tấn khí các bon vào môi trường - 4% tổng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính của Mỹ,. Chỉ riêng ở Mỹ, những thiết bị đó đã tiêu thụ năng lượng bằng tất cả các thợ đào bitcoin trên toàn thế giới! Vì vậy, trước khi yêu cầu các thợ đào bitcoin đóng cửa, bạn có thể yêu cầu mọi người rút phích cắm Ti vi của họ mỗi đêm. 23 Tại sao lò nướng lại cần đồng hồ chứ? Và nếu bạn thực sự không muốn lãng phí nguồn năng lượng, hãy yêu cầu mọi người ngừng chơi trò chơi điện tử. Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy những người chơi điện tử tiêu thụ nhiều năng lượng hơn 46% so với những người khai thác bitcoin trên thế giới. Khí thải, không phải năng lượng Những người phàn nàn về mức tiêu thụ năng lượng của bitcoin đang quên một điểm quan trọng: Việc bạn sử dụng bao nhiêu năng lượng không quan trọng bằng việc bạn đã thải bao nhiêu khí các bon vào bầu khí quyển. Hình 5.2 Ngành giao thông vận tải sử dụng gần 80% nguồn năng lượng từ dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và than đá. Việc sử dụng những năng lượng này đã thải ra một lượng lớn khí các bon - vốn có hại cho trái đất. Nhưng 73% năng lượng tiêu thụ của bitcoin là carbon trung tính. Chỉ số Tiêu thụ Năng lượng Bitcoin của Cambridge cho thấy các thợ đào coin chủ yếu sử dụng năng lượng thủy điện, năng lượng mặt trời, gió hoặc địa nhiệt. Chỉ có 38% phụ thuộc vào than đá. Theo bài báo cáo của tạp chí Joule vào năm 2021, lượng khí thải toàn cầu hàng năm của bitcoin tương đương với lượng khí thải của thành phố London, thay vì toàn bộ đất nước Argentina. Hãy tưởng tượng Ford nói rằng mặc dù ngành chế tạo ô tô tiêu tốn nhiều năng lượng, nhưng người lái xe không sử dụng năng lượng để điều khiển xe. Giá mà mọi chuyện diễn ra đúng như vậy. Nhưng với Bitcoin thì đúng như vậy: hầu như trên mạng Bitcoin, hầu hết năng lượng được tiêu thụ ở trong quá trình khai thác. Một khi “coin” đã được khai thác, chúng ta chỉ cần một chút năng lượng cho quá trình xác thực giao dịch. Tất cả những điều trên dùng để chứng minh, việc sử dụng năng lượng của mạng Bitcoin không phải là con số không. Không chỉ chúng ta mà còn tất cả mọi người trong cộng đồng tiền điện từ đều biết điều đó. Đó là lý do tại sao, theo ghi nhận của Tạp chí Kinh doanh Harvard, nhiều người đã ký Hiệp định Tiền điền tử về Khí hậu (có thể so sánh với Hiệp định Paris về khí hậu) nhằm ủng hộ việc giảm lượng khí thải các bon của Bitcoin. Những người “thợ mỏ” có thể đóng góp nhiều công sức hơn để giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng của thế giới hơn bất kỳ ngành nào khác. Tại sao ư? Bởi vì họ có động lực lớn nhất để làm như vậy. Đối với hầu hết các ngành, nguyên vật liệu và tiền lương là chi phí lớn nhất của họ. Nhưng chi phí mà các thợ đào cần quan tâm chỉ là giá của năng lượng. Điều đó mang lại động lực lớn cho họ giảm chi phí năng lượng - vì vậy họ tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế, rẻ hơn. Ví dụ, nhiều công ty khai thác đã chuyển cơ sở của họ đến những địa điểm mà họ có thể tận dụng các nguồn năng lượng tái tạo, chẳng hạn như các trang trại gió và thủy điện. Không còn nghi ngờ gì nữa, các ngành công nghiệp khác sẽ sử dụng bất kỳ giải pháp nào mà mạng lưới Bitcoin đưa ra. Tôi không đồng tình với quan điểm rằng bitcoin nên bị cấm vì đồng tiền có hại cho môi trường. Nhưng nếu bạn cảm thấy như vậy, thì đừng mua bitcoin. Thay vào đó, hãy mua những đồng tiền PoS. Vấn đề đã được giải quyết rồi. Chương 6 AI SỬ DỤNG BITCOIN? Chúng ta đã đi được một chặng đường dài kể từ khi Laszlo trả 10.000 bitcoin cho hai chiếc pizza. Khối lượng giao dịch hàng năm của bitcoin hiện vượt quá 1,5 nghìn tỷ đô la - gấp hai lần so với PayPal và gấp sáu lần so với Discover. Không có gì quá ngạc nhiên vào thời điểm tôi viết những dòng này, vốn hóa thị trường của bitcoin lớn hơn cả Công ty JPMorgan, MasterCard, UnitedHealth, Home Depot và The Walt Disney. Tuy nhiên, mạng Bitcoin không có văn phòng, không có nhân viên và cũng không có cổ đông. Điều này thực sự mang tính cách mạng. Các công ty bắt đầu cung cấp thẻ tín dụng liên kết với bitcoin vào năm 2021; thay vì nhận tiền mặt hoặc tích điểm khi bạn sử dụng thẻ để mua vé báy bay, bạn sẽ nhận được bitcoin - và Visa cho biết khách hàng của họ đã chi hơn 1 tỷ đô la cho thẻ nhận thưởng bitcoin. MasterCard cung cấp “trải nghiệm an toàn và bảo mật cho khách hàng và doanh nghiệp trong nền kinh tế kỹ thuật số ngày nay”; trong khi PayPal cho phép 325 triệu người tiêu dùng mua bitcoin trên nền tảng của mình và sử dụng chúng để mua hàng với 24 triệu người bán được kết nối với ứng dụng, công ty cho biết gần 20% người dùng của họ đã làm như vậy. AXA, công ty bảo hiểm lớn thứ ba trên thế giới, hiện cho phép khách hàng thanh toán bằng bitcoin do “nhu cầu của khách hàng ngày càng tăng”, lưu ý rằng “bitcoin giúp khách hàng thanh toán dễ dàng”. Công ty du lịch trực tuyến Travala cho biết họ đã có 10 triệu chuyến đi, với 70% khách """