🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bảo Đảm Chủ Quyền Quốc Gia Trên Không Gian Mạng Tập 1 Ebooks Nhóm Zalo Chịu trách nhiệm xuất bản GIÁM ĐỐC - TỔNG BIÊN TẬP PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN Chịu trách nhiệm nội dung PHÓ GIÁM ĐỐC - PHÓ TỔNG BIÊN TẬP ThS. NGUYỄN HOjI ANH Biên tập nội dung: Trình bày bìa: Chế bản vi tính: Sửa bản in: Đọc sách mẫu: TS. HOjNG MẠNH THẮNG ThS. PHẠM THỊ NGỌC BÍCH TS. VŨ THỊ HƯƠNG ThS. VŨ QUANG HUY ĐƯỜNG HỒNG MAI NGUYỄN THỊ HẰNG TẠ THU THỦY VŨ QUANG HUY ăng ký NӃ KRҥFK xuất bản số: -2021/CXBIPH/ /CTQG. Quyết định xuất bản số: -QĐ/NXBCTQG, ngày /2021. Mã số ISBN: 978-604-57- In xong và nộp lưu chiểu tháng 1 năm 2021. 4 BAN CHỈ ĐẠO HỘI THẢO Đại tướng, GS.TS. TÔ LÂM Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ trưởng Bộ Công an Đồng chí NGUYỄN TRỌNG NGHĨA Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Thiếu tướng, TS. LÊ QUỐC HÙNG Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật BAN TỔ CHỨC HỘI THẢO Thiếu tướng, TS. LÊ QUỐC HÙNG Trung tướng, TS. ĐỖ LÊ CHI Đồng chí PHẠM THỊ THINH Thượng tá NGUYỄN QUANG THẮNG Đồng chí NGUYỄN HOjI ANH Thiếu tướng VŨ HỮU TjI Đồng chí HOjNG MẠNH THẮNG Đại tá NGUYỄN NGỌC CƯƠNG Đồng chí PHẠM THỊ NGỌC BÍCH Đại tá, TS. BÙI ANH TUẤN Đồng chí NGUYỄN HỮU VIỆT Thượng tá PHẠM VĂN DINH Đồng chí DƯƠNG NHẬT HUY Trung tá NGUYỄN VIỆT HÙNG Đồng chí TRẦN QUỐC THẮNG T 5 LỜI NHj XUẤT BẢN hế giới hiện nay đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là công nghệ thông tin, internet đã tạo ra một không gian chiến lược mới - “không gian mạng”. Với những đặc tính như tốc độ truyền tải, tìm kiếm thông tin nhanh, lưu trữ thông tin khổng lồ; tính liên kết cộng đồng, không biên giới, tính đa phương tiện, tương tác rất cao, không gian mạng đã trở thành là một bộ phận cấu thành của xã hội, bao trùm mọi mặt đời sống xã hội, mang lại những thời cơ, vận hội mới để các quốc gia, dân tộc hợp tác và phát triển. Tuy nhiên, không gian mạng cũng ẩn chứa rất nhiều khó khăn, thách thức, trong đó có thách thức về bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Trước tình hình đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách và biện pháp nhằm bảo đảm an toàn, an ninh thông tin mạng, góp phần quan trọng bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Đảng ta khẳng định: Chủ quyền trên không gian mạng là bộ phận quan trọng của chủ quyền quốc gia, bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là nhiệm vụ cấp bách, lâu dài của cả hệ thống chính trị, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng, sự quản lý của Nhà nước; là yếu tố then chốt hình thành không gian mạng quốc gia an toàn và ổn định, tạo bước đột phá trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội 6 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG chủ nghĩa. Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là bảo vệ các hệ thống thông tin; các chủ thể hoạt động trên không gian mạng; hệ thống dữ liệu, tài nguyên mạng; các quy tắc xử lý và truyền số liệu; bảo đảm quyền bình đẳng trong tham dự quản lý mạng internet quốc tế; độc lập trong vận hành hạ tầng cơ sở thông tin thuộc lãnh thổ quốc gia; bảo vệ không gian mạng quốc gia không bị xâm phạm và quyền quản trị truyền tải cũng như xử lý số liệu của quốc gia. Chủ động phòng vệ, sẵn sàng đáp trả hợp pháp các mối đe dọa, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh quốc gia trên không gian mạng và xây dựng lực lượng bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng chính quy, tinh nhuệ và hiện đại. Ứng dụng công nghệ thông tin trong tất cả các lĩnh vực phải gắn với bảo đảm an toàn, an ninh thông tin, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Huy động sức mạnh mọi nguồn lực của hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân để bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Trong đó, chú trọng nâng cao nhận thức toàn diện về chủ quyền quốc gia và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng trong tình hình mới là vấn đề hết sức quan trọng nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, ý thức tự tôn, lòng tự hào dân tộc, đấu tranh bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia không gian mạng trong kỷ nguyên thông tin và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Để quán triệt sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, đặc biệt là những yêu cầu mới đặt ra đối với công tác bảo đảm an ninh quốc gia được nhấn mạnh trong các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; làm rõ hơn những vấn đề chung về không gian mạng và bảo đảm chủ quyền quốc gia KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 7 trên không gian mạng; đánh giá thực trạng của hoạt động sử dụng không gian mạng trong bảo vệ an ninh quốc gia hiện nay; rút ra bài học kinh nghiệm, phương hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm phát huy vai trò của nhân dân, của các lực lượng nòng cốt trong bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng (Kỷ yếu Hội thảo khoa học cấp quốc gia). Nội dung cuốn sách tập hợp các bài tham luận tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật và Bộ Công an phối hợp tổ chức. Xin giới thiệu cuốn sách với bạn đọc. Tháng 11 năm 2021 NHj XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT 8 9 QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG Vj NHj NƯỚC VỀ BẢO VỆ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Vj BẢO ĐẢM AN NINH MẠNG Đồng chí NGUYỄN TRỌNG NGHĨA* S ự phát triển mạnh mẽ của internet, mạng xã hội là xu thế khách quan, tất yếu, đã và đang đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của từng quốc gia, dân tộc trên thế giới. Nhận thức và nắm bắt đúng đắn, kịp thời xu thế của thời đại, nhất là những lợi ích của internet, mạng xã hội mang lại, ngay từ sớm (năm 1997), Đảng và Nhà nước ta đã có chủ trương phát triển internet ở Việt Nam, đồng thời ban hành nhiều chủ trương, chính sách lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, nhờ đó internet và mạng xã hội đã phát triển nhanh chóng, ngày càng thâm nhập sâu rộng vào mọi mặt đời sống xã hội, đóng góp quan trọng vào thành tựu của 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới. Mặt khác, internet, mạng xã hội cũng tồn tại những mối đe dọa về an ninh mà rất nhiều nước trên thế giới, kể cả những nước phát triển luôn đặc biệt quan tâm. Đứng trước _______________ * Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương. 10 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG thách thức này, các nước đã áp dụng chiến lược an ninh mạng và những giải pháp, biện pháp phù hợp để bảo vệ sự an toàn trước nguy cơ mất an ninh trên không gian mạng. Ở Việt Nam, trong thời gian gần đây, nhiều cuộc tấn công mạng và những hành vi phá hoại an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh văn hóa, trật tự, an toàn xã hội, vi phạm pháp luật trên không gian mạng ngày càng gia tăng về số vụ, thủ đoạn tinh vi và tính chất phức tạp, mức độ nguy hiểm, gây thiệt hại nghiêm trọng tới các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Thời gian qua, tại Việt Nam đã phát hiện trên 3.000 trang web, blog, tài khoản mạng xã hội và gần 100 hội, nhóm trên mạng xã hội facebook, thường xuyên đăng tải thông tin chống Đảng, Nhà nước, kích động gây rối an ninh, trật tự. Những hội, nhóm và tài khoản mạng xã hội của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị, tội phạm mạng đang triệt để lợi dụng không gian mạng để tiến hành các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước, kích động biểu tình, bạo loạn, thực hiện “cách mạng màu”, “cách mạng đường phố”, xâm phạm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Nhằm kịp thời kiểm soát các hoạt động lợi dụng không gian mạng để tuyên truyền, phát tán các quan điểm thù địch, sai trái chống phá Đảng, Nhà nước, kích động tập trung đông người bất hợp pháp, gây rối an ninh, trật tự, trước, trong và sau Đại hội lần thứ XIII của Đảng, các lực lượng chuyên trách đã gỡ bỏ hàng trăm trang web, hàng nghìn hội, nhóm, tài khoản mạng xã hội phát tán thông tin xuyên tạc, bôi nhọ lãnh đạo Đảng, Nhà nước; xuyên tạc, bịa đặt về công tác nhân sự của Đảng; gỡ bỏ bài viết và xử phạt hành chính các KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 11 đối tượng lợi dụng mối quan tâm của cộng đồng về công tác phòng, chống đại dịch Covid-19 nhằm xuyên tạc những nỗ lực của Đảng, Chính phủ và toàn hệ thống chính trị trong công tác phòng, chống dịch bệnh và đánh cắp thông tin, dữ liệu cá nhân của người dùng. Trong thời gian đại dịch Covid-19 đang bùng phát hiện nay, không gian mạng tiếp tục là môi trường chủ yếu để các thế lực thù địch, đối tượng phản động, chống đối tán phát thông tin bịa đặt về tình hình dịch bệnh, xuyên tạc, đả kích sự chỉ đạo, điều hành trong phòng, chống dịch bệnh của Chính phủ và chính quyền các cấp. Những hoạt động đó đã tác động tiêu cực tới tư tưởng, nhận thức của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân; gây tâm lý hoang mang, hoài nghi, làm suy giảm lòng tin vào chế độ xã hội chủ nghĩa và vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Để bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật1, trong đó Nghị quyết _______________ 1. Nghị quyết số 13-NQ/TW, ngày 16/01/2012 tại Hội nghị Trung ương 4 khóa XI Về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020; Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 25/10/2013 tại Hội nghị Trung ương 8 khóa XI Về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chỉ thị số 46-CT/TW, ngày 22/6/2015 của Bộ Chính trị khóa XI Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo đảm an ninh, trật tự trong tình hình mới; Chỉ thị số 28-CT/TW, ngày 16/9/2013 của Ban Bí thư khóa XI Về tăng cường công tác bảo đảm an toàn thông tin mạng trong tình hình mới; Chỉ thị số 15/CT-TTg, ngày 17/6/2014 của Thủ tướng Chính phủ Về tăng cường công tác bảo đảm an ninh và an toàn thông tin mạng trong tình hình mới; Chỉ thị số 30-CT/TW, ngày 25/12/2013 của Bộ Chính trị 12 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG của Bộ Chính trị về Chiến lược an ninh mạng quốc gia; Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng; một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; Luật an ninh mạng; Luật an toàn thông tin mạng, mang tính chỉ đạo chiến lược cho công cuộc bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, “bước đầu hình thành hệ thống pháp luật và cơ sở vật chất cho việc bảo đảm an ninh mạng, an toàn thông tin quốc gia, không gian mạng quốc gia”1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng thể hiện sự nhất quán về nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, đồng thời thể hiện bước phát triển về tư duy, sự đổi mới về nhận thức của Đảng đối với công cuộc bảo vệ đất nước trong tình hình ______________ khóa XI Về phát triển và tăng cường quản lý báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet; Nghị định số 101/2016/NĐ-CP, ngày 01/7/2016 của Chính phủ Quy định chi tiết trách nhiệm thực hiện và các biện pháp ngăn chặn hoạt động sử dụng không gian mạng để khủng bố; Nghị định số 66/2017/NĐ-CP, ngày 19/5/2017 của Chính phủ Quy định điều kiện kinh doanh thiết bị, phần mềm ngụy trang dùng để ghi âm, ghi hình, định vị; Luật an ninh mạng năm 2018; Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 25/7/2018 của Bộ Chính trị khóa XII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng; Nghị quyết số 30- NQ/TW, ngày 25/7/2018 của Bộ Chính trị về Chiến lược an ninh mạng quốc gia; Nghị quyết số 35- NQ/TW, ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị khóa XII Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới... 1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.I, tr.68. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 13 không gian mạng phát triển đa chiều và xuyên quốc gia. Quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về vấn đề này được thể hiện rõ trong nhiều văn bản, nhất là trong các nghị quyết của Bộ Chính trị như: Nghị quyết số 29-NQ/TW về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Nghị quyết số 30-NQ/TW về Chiến lược an ninh mạng quốc gia, Nghị quyết số 35-NQ/TW Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới,... như sau: Một là, an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là nhiệm vụ trọng tâm, chiến lược của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Không gian mạng là vùng lãnh thổ đặc biệt của quốc gia, được xác định bằng phạm vi không gian do Nhà nước quản lý, kiểm soát bằng chính sách, pháp luật và năng lực công nghệ có vai trò quan trọng như những vùng lãnh thổ khác (đất liền, hải đảo, vùng biển, vùng trời). Với những đặc tính vượt trội như tốc độ truyền tải, tìm kiếm thông tin nhanh, khả năng lưu trữ thông tin lớn, liên kết cộng đồng không giới hạn về không gian, thời gian, không gian mạng đang là môi trường “lý tưởng” cho các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, phát tán tin giả, thông tin sai sự thật, kích động biểu tình, gây rối trật tự, an toàn xã hội hòng thực hiện hoạt động “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” lực lượng vũ trang nhân dân. Hoạt động tội phạm và những hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng ngày càng gia tăng về số vụ, thủ đoạn và tính chất, mức độ nguy hiểm, gây thiệt hại nghiêm trọng 14 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Việt Nam thường xuyên nằm trong top 3 quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất trong những năm 2018, 2019, 2020 (theo số liệu thống kê của Kaspersky security network)1 và là quốc gia có tỷ lệ gặp phải mã độc tống tiền cao nhất châu Á - Thái Bình Dương năm 2019 (theo báo cáo ngày 24/6/2020 của Microsoft, về các mối đe dọa bảo mật)2. Chính vì vậy, bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là nhiệm vụ trọng yếu, cấp bách cần phải triển khai đồng bộ, quyết liệt, thường xuyên, liên tục, bền bỉ trong mọi tình huống, mọi hoàn cảnh. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị đồng sức, đồng lòng quyết tâm giữ vững an ninh quốc gia trên không gian mạng, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý hiệu quả các hành vi xâm phạm an ninh mạng quốc gia; xác lập, quản lý và bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và lợi ích quốc gia - dân tộc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước nhanh, bền vững. Luôn nêu cao cảnh giác, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá, xâm phạm chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc trên không gian mạng; không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống. _______________ 1. Xem https://thanhnien.vn/cong-nghe/viet-nam-nam-trong-top-3- quoc-gia-bi-tan-cong-mang-nhieu-nhat-1058542.html. 2. Xem https://news.microsoft.com/vi-vn/2020/06/24/bao-cao-cua microsoft-viet-nam-la-quoc-gia-co-ty-le-nhiem-ma-doc-tong-tien-cao nhat-chau-a-thai-binh-duong-nam-2019. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 15 Hai là, kết hợp có hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh với nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; giữa triển khai thực hiện các chiến lược quốc phòng, an ninh. Cần nhận thức sâu sắc mối quan hệ biện chứng giữa đổi mới, ổn định và phát triển. Để kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước phát triển cần có môi trường chính trị, xã hội ổn định, an ninh trật tự được bảo đảm và ngược lại, những thành tựu của sự phát triển kinh tế - xã hội mang lại điều kiện để bảo đảm cho sự ổn định chính trị, xã hội. Vì vậy, trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội phải bảo đảm yêu cầu về giữ vững quốc phòng, an ninh, trong đó có an ninh mạng. Trong triển khai thực hiện Chiến lược bảo vệ Tổ quốc, Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự, Chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia và Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất, đồng bộ, hiệu quả. Ba là, nhiệm vụ bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là bảo vệ Đảng, Cương lĩnh chính trị, đường lối của Đảng; bảo vệ nhân dân1; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. _______________ 1. Bảo vệ các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội theo Hiến pháp năm 2013. Chú trọng an ninh, an toàn là một trong những yếu tố hàng đầu trong cuộc sống của người dân. 16 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Bốn là, phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” góp phần xây dựng và củng cố vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng. “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”1 nên việc xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc từ cơ sở là yêu cầu cấp thiết trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc trên bất kỳ vùng lãnh thổ nào. Kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn coi trọng, vun đắp cho sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố sự đồng thuận và lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước trong mọi lĩnh vực và trên mọi mặt trận. Công cuộc bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng cũng không nằm ngoài quỹ đạo đó. Để củng cố và phát huy sức mạnh của “thế trận lòng dân” trên không gian mạng cần quy tụ và phát huy sức mạnh nội sinh của mỗi con người, mỗi tập thể và của cả dân tộc; tuyên truyền, giáo dục, định hướng cho mỗi cá nhân hiểu được lợi ích cũng như tác hại tiềm ẩn trên không gian mạng, nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động phòng tránh, nâng cao sức đề kháng và khả năng tự xử lý tình huống khi bị tấn công trên không gian mạng. Mỗi tài khoản trên không gian mạng là một chiến sĩ và mỗi bài viết tuyên truyền, đấu tranh phản bác là những vũ khí sắc bén tấn công trực diện vào thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị. _______________ 1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.27-28. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 17 “Thế trận lòng dân” là nền tảng gốc rễ để xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Lễ thành lập Công an nhân dân vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng) vào tháng 3/1959: “Công an và Quân đội là hai cánh tay của nhân dân, của Đảng, của Chính phủ, của vô sản chuyên chính. Vì vậy, càng phải đoàn kết chặt chẽ với nhau, giúp đỡ lẫn nhau, ra sức phát triển ưu điểm, khắc phục những tư tưởng không đúng”1. Trên thực tế, lực lượng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân đã phối hợp chặt chẽ với nhau xây dựng, bố trí lực lượng, tiềm lực trên không gian mạng, vì vậy đã nâng cao hiệu quả công tác bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và bảo đảm an ninh mạng. Năm là, xây dựng lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Tiếp tục xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng: hải quân, phòng không - không quân, tác chiến điện tử, trinh sát kỹ thuật,... an ninh mạng và đấu tranh phòng, chống tội phạm công nghệ cao”2. Lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh _______________ 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.12, tr.153. 2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.276-277. 18 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng được bố trí tại Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, các cơ quan, tổ chức quản lý hệ thống thông tin về an ninh, chủ quyền quốc gia. Đây là một trong số những lực lượng đang được Đảng, Nhà nước quan tâm, ưu tiên nguồn lực để xây dựng và đào tạo tiến nhanh lên “hiện đại”, làm chủ khoa học công nghệ, thích ứng kịp thời, nhạy bén với những tình huống bất ngờ, thủ đoạn tinh vi, chủ động đấu tranh có hiệu quả. Để công tác bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng đạt hiệu quả, lực lượng chuyên trách tại các đơn vị phải chủ động liên kết, phối hợp chặt chẽ với nhau trong hành động, tác chiến, thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công, phân nhiệm rõ ràng đến từng cấp, từng lực lượng. Theo đó, bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội theo chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công an; nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng theo chức năng, nhiệm vụ của Bộ Quốc phòng; bảo đảm an toàn thông tin mạng theo chức năng, nhiệm vụ của Bộ Thông tin và Truyền thông và hệ thống Tuyên giáo các cấp là nòng cốt trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Sáu là, đẩy mạnh công tác đối ngoại trong bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. An ninh mạng là vấn đề toàn cầu, tác động trực tiếp đến hòa bình, ổn định và phát triển của mỗi quốc gia. Vì vậy, việc tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế trên không gian mạng là hết sức cần thiết, tạo vành đai an ninh bảo vệ KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 19 Tổ quốc từ sớm, từ xa. Việt Nam ủng hộ và sẵn sàng hợp tác với các đối tác nhằm xây dựng một môi trường không gian mạng hòa bình, ổn định, an toàn, vì người dân và phát triển bền vững1. Bên cạnh đó, chú trọng vận dụng linh hoạt, đúng đắn quan điểm của Đảng, Nhà nước về “đối tác, đối tượng” trên không gian mạng, tranh thủ “đối tác” để thiết lập quan hệ quốc tế rộng rãi, đề cao tinh thần chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và xử lý kịp thời các hoạt động chống phá của “đối tượng”. Bảy là, kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ chuyển đổi số quốc gia với nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Phát triển kinh tế số là một trong những xu thế lớn trên thế giới được nhiều quốc gia nghiên cứu, ứng dụng. Tại Việt Nam, xu hướng số hóa được triển khai mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực hướng tới mục tiêu chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, xã hội số. Bước đầu xây dựng và phát triển hạ tầng thông tin viễn thông, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển đổi, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đặc biệt là những thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo nền tảng thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Đầu tư, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin trong các lĩnh vực gắn liền với đầu tư cho công tác an ninh mạng, bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Phát huy ý chí tự lực, tự cường, phát huy mạnh mẽ nhân tố _______________ 1. Xem https://dangcongsan.vn/doi-ngoai/viet-nam-chu-dong-tich cuc-tham-gia-cac-co-che-an-ninh-mang-584263.html. 20 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG con người, lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chính để xây dựng và sớm hình thành ngành công nghệ mạng Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam từng bước làm chủ về công nghệ, thiết kế, chế tạo các sản phẩm công nghệ mang thương hiệu “Việt Nam”, hạn chế tối đa sự phụ thuộc vào các sản phẩm công nghệ nước ngoài. Kinh tế số, xã hội số phát triển mạnh mẽ đặt ra hai vấn đề: Kinh tế phát triển đồng nghĩa với việc sẽ có sự đổi mới, cải tiến về kỹ thuật, công nghệ là tiền đề quan trọng để đổi mới công nghệ an ninh mạng, góp phần nâng cao năng lực xử lý tình huống, phát hiện đấu tranh với các thế lực thù địch trên không gian mạng. Song song với những lợi ích trên, sự phát triển nhanh chóng của kinh tế số, xã hội số làm gia tăng nguy cơ xâm phạm hệ thống an ninh mạng, xâm phạm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Vì vậy, chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, xã hội số phải luôn đi liền với bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Mọi hoạt động kinh tế trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư phải tuyệt đối tuân thủ luật pháp quốc tế, luật pháp Việt Nam hướng tới mục tiêu phát triển đất nước nhanh, bền vững. Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự quản lý thống nhất của Nhà nước, sự vào cuộc quyết liệt của các ban, bộ, ngành, địa phương và đặc biệt là sự tích cực, chủ động trong vai trò nòng cốt của lực lượng chuyên trách, công tác bảo đảm an toàn, an ninh mạng được giữ vững góp phần quan trọng bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Kết cấu hạ tầng viễn thông, KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 21 internet được xây dựng đồng bộ, công nghệ thông tin được ứng dụng rộng rãi từ Trung ương đến địa phương; kinh tế số được hình thành và phát triển nhanh dần trở thành bộ phận quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, tình hình mất an toàn thông tin mạng tại một số nơi còn diễn ra phức tạp; công tác bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng còn nhiều vấn đề đặt ra: Đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ còn nhiều thách thức1; công tác nắm tình hình, dự báo chiến lược về quốc phòng, an ninh có lúc chưa thật chủ động; công tác quản lý, bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng còn hạn chế2. Bên cạnh đó, việc chủ động, tích cực tham gia Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là yêu cầu tất yếu khách quan nhằm mang lại cơ hội cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cũng đặt ra những thách thức với công tác bảo đảm an toàn, an ninh mạng. Với xu hướng tự động hóa, internet kết nối vạn vật, hoạt động tấn công mạng của các thế lực thù địch, tội phạm mạng sẽ ngày càng gia tăng, không chỉ dừng lại ở mục đích thu thập thông tin bí mật, mà còn phá hoại cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ thông tin, thậm chí trở thành những loại vũ khí nguy hiểm, có sức tàn phá nặng nề, xâm phạm đến chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc trên không gian mạng. Trong thời gian tới, để tiếp tục thực hiện có hiệu quả quan điểm của Đảng, Nhà nước về bảo đảm an ninh mạng, _______________ 1, 2. Xem Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.32, 87-88. 22 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, cần triển khai một số nhiệm vụ cấp bách sau: Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước đối với nhiệm vụ bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Quy định rõ trách nhiệm của cấp ủy và người đứng đầu cơ quan, tổ chức, chính quyền các cấp trong tổ chức triển khai và thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an toàn, an ninh mạng, bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về công nghệ thông tin, truyền thông và an ninh mạng; quản lý chặt chẽ các hoạt động cung cấp, sử dụng dịch vụ viễn thông, internet tại Việt Nam; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các ngành chức năng trong quản lý nhà nước về an ninh mạng. Xây dựng Bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng phù hợp với từng cơ quan, tổ chức, từng lĩnh vực; cơ chế trao đổi, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, đơn vị chủ quản hệ thống thông tin với các ban, ngành chức năng. Thứ ba, kết hợp chặt chẽ, có hiệu quả công tác bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng với việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Công tác bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng phải trực tiếp phục vụ việc triển khai thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ, giải pháp của Đại hội lần thứ XIII đề ra. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 23 Thứ tư, tăng cường quản lý hoạt động báo chí, xuất bản, phát thanh, truyền hình, nhất là trang thông tin điện tử, báo điện tử theo quy định của pháp luật; kịp thời định hướng để báo chí tuyên truyền có hiệu quả, cung cấp thông tin chính thống đến cán bộ, đảng viên và nhân dân về các sự kiện phức tạp, nhạy cảm, nhất là các sự kiện được dư luận quan tâm. Xây dựng quy chuẩn văn hóa của những người đưa thông tin lên mạng, như không đưa tin thất thiệt, không rõ nguồn lên mạng, đồng thời, phải có chế tài đối với những người vi phạm, đưa tin thất thiệt, gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng, xã hội. Công tác thông tin, tuyên truyền phải “làm chủ” không gian mạng. Lực lượng tuyên giáo, các cơ quan truyền thông cần tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về an ninh mạng cho nhân dân; tăng cường thông tin chính thống, cổ vũ cái tốt, nhân rộng các điển hình theo phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”; chủ động trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết đấu tranh phản bác thông tin xấu, độc, các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Thứ năm, kiện toàn tổ chức, xây dựng và phát triển lực lượng chuyên trách an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng ngày càng tinh nhuệ, hiện đại, làm chủ thời cuộc, làm chủ công nghệ, chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; sẵn sàng đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia trên vùng lãnh thổ mới. Xây dựng cơ chế, chính sách thu hút, trọng dụng, đãi ngộ, phát triển đội ngũ chuyên gia giỏi, có phẩm chất đạo đức tốt làm việc trong các cơ quan, tổ chức bảo đảm an toàn, an ninh mạng. 24 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Thứ sáu, tăng cường hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực an toàn, an ninh mạng, tác chiến không gian mạng, tác chiến điện tử, công nghệ thông tin; tích cực tham gia các hoạt động duy trì hòa bình, ổn định và phát triển an ninh mạng của các tổ chức quốc tế, hướng tới xây dựng giải pháp toàn cầu đối với lĩnh vực an ninh mạng và chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. 25 MỘT SỐ KINH NGHIỆM CỦA QUÂN ĐỘI VỀ CHỈ ĐẠO, TỔ CHỨC ĐẤU TRANH PHẢN BÁC CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI, THÙ ĐỊCH TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Trung tướng TRỊNH VĂN QUYẾT* H iện nay, các thế lực thù địch, cơ hội chính trị và phản động đang triệt để lợi dụng không gian mạng để phát tán tài liệu, thông tin xấu, độc, các quan điểm sai trái, thù địch nhằm chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng là nhiệm vụ rất quan trọng, cấp bách của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và của cả hệ thống chính trị, trong đó Quân đội nhân dân Việt Nam là một trong những lực lượng giữ vai trò quan trọng, nòng cốt. Thực hiện âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, “phi chính trị hóa” lực lượng vũ trang, các thế lực thù địch đang ráo riết thực hiện các chiêu trò chống phá Đảng, Nhà nước, _______________ * Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. 26 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Quân đội và Công an. Chúng liên tục gia tăng tần suất phát tán tin, bài, video clip có nội dung xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; chống phá đại hội đảng các cấp và Đại hội lần thứ XIII của Đảng, bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026; bịa đặt, tung tin sai trái nhằm hạ thấp uy tín, danh dự của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội và Công an,... Cùng với đó, chúng còn lợi dụng các vấn đề “dân chủ”, “nhân quyền”, “dân tộc”, “tôn giáo” để kích động tư tưởng hẹp hòi, tâm lý kỳ thị dân tộc, hướng đồng bào các dân tộc thiểu số thành lập “Vương quốc Mông tự trị” ở Tây Bắc, “Nhà nước Đềga Môngtanha” ở Tây Nguyên, “Vương quốc Khơme Crôm” ở Tây Nam Bộ; xúi giục đồng bào di cư tự do, vượt biên trái phép; thổi phồng những mâu thuẫn, thiếu sót trong tổ chức quản lý kinh tế, những vấn đề “nóng” của đời sống xã hội như công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, xét xử một số vụ án phức tạp, kéo dài, tranh chấp đất đai, khiếu kiện đông người, cứu hộ, cứu nạn, những khó khăn trong phòng, chống đại dịch Covid-19,... để xuyên tạc, kích động, gây mất lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Trước tình hình đó, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tập trung xây dựng, ban hành đồng bộ hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn; tạo KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 27 cơ sở pháp lý để cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ chính ủy, chính trị viên, chỉ huy các cấp triển khai thực hiện nhiệm vụ đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch một cách đồng bộ, thống nhất, hiệu quả. Toàn quân đã tiến hành thành lập, kiện toàn và phát huy hiệu quả hoạt động của các Ban chỉ đạo 35, cơ quan tham mưu, giúp việc và phân công cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm ở các cấp từ Quân ủy Trung ương đến sư đoàn và tương đương, bảo đảm phù hợp với quy mô tổ chức chỉ huy trong quân đội, thuận lợi cho hoạt động phối hợp, hiệp đồng, tổ chức đấu tranh. Nhờ đó, đã nâng cao chất lượng, hiệu quả các chuyên trang, chuyên mục về phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; “nhận diện sự thật”; chuyên mục quân sự, quốc phòng địa phương trên các phương tiện thông tin; các bài viết chuyên sâu của chuyên gia, các nhà khoa học, nhà báo, lực lượng cộng tác viên ở các cơ quan, đơn vị. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội để đẩy nhanh ứng dụng thành tựu công nghệ thông tin và các phương tiện chuyên dùng vào phục vụ công tác tuyên truyền, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; gỡ bỏ các bài viết xuyên tạc sự thật, bôi đen, nói xấu Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Bằng những hoạt động thiết thực, hiệu quả, các lực lượng đấu tranh của quân đội đã chủ động, tích cực nghiên cứu, biên soạn tài liệu, viết tin, bài, comment (bình luận) chia sẻ thông tin tích cực, định hướng chính trị, dư luận xã hội, qua đó thể hiện rõ thái độ kiên quyết, kiên trì đấu 28 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thông tin xấu, độc của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị và phản động. Các cơ quan, đơn vị đều có cách làm hay, biện pháp mới, sáng tạo nên phát huy tốt vai trò, hiệu quả đấu tranh trên các trang blog, “nhóm kín”, fanpage,... thu hút đông đảo bạn đọc truy cập, chia sẻ thông tin trên mạng xã hội. Các đơn vị kỹ thuật thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các lực lượng nghiệp vụ giám sát hàng nghìn kênh báo điện tử trong và ngoài nước, các trang truyền thông điện tử, các tài khoản và nhóm phản động; vô hiệu hóa hàng nghìn webside, tài khoản Facebook, kênh YouTube có nội dung xấu, độc; chặn, lọc hàng vạn bài viết có nội dung xuyên tạc, kích động, chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Đồng thời, làm tốt công tác biên tập, phát hành tin, bài, không để xảy ra tình trạng lộ, lọt tin mật, các tin, bài, hình ảnh chất lượng thấp đăng tải trên các báo in, báo điện tử. Từ thực tiễn đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, có thể khái quát một số kinh nghiệm của quân đội về chỉ đạo, tổ chức đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng như sau: Một là, phát huy vai trò của cấp ủy, tổ chức đảng, Ban chỉ đạo 35 các cấp, tổ chức chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Hoạt động đấu tranh, phản bác những luận điệu, quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị trên không gian mạng phải đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 29 đảng, Ban chỉ đạo 35 các cấp, sự quản lý, điều hành của người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và cơ quan chính trị. Để phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng này, Thường vụ Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã ban hành các nghị quyết, chỉ thị, đề án, kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo và hướng dẫn các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất các chủ trương, biện pháp phù hợp với tình hình thực tiễn. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, cấp ủy, tổ chức đảng các cơ quan, đơn vị đã quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc: Chiến lược quân sự, Chiến lược quốc phòng, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia,... gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII1; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII2; Chỉ thị số 855- CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương3..., trong thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị4; chú _______________ 1. Nghị quyết số 04-NQ/TW, ngày 30/10/2016 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. 2. Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. 3. Chỉ thị số 855-CT/QUTW, ngày 12/8/2019 của Thường vụ Quân ủy Trung ương Về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới. 4. Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị khóa XII Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. 30 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG trọng giáo dục, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, chiến sĩ về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc; coi công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, là trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, của cán bộ, đảng viên, chiến sĩ. Hằng năm, Ban chỉ đạo 35 các cấp và các lực lượng tham gia đấu tranh trong toàn quân xây dựng kế hoạch và chương trình hành động, xác định rõ nội dung, yêu cầu, thời gian thực hiện, trách nhiệm của cơ quan, đơn vị trong phối hợp đấu tranh, bảo đảm các hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện thống nhất, đồng bộ các chủ trương, biện pháp đấu tranh. Đội ngũ cán bộ, cơ quan tham mưu, giúp việc chủ động thực hiện tốt việc phân cấp, phân quyền, hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ xây dựng lực lượng đấu tranh (một người có thể tham gia nhiều việc nhưng một việc chỉ có một người chịu trách nhiệm), khắc phục tình trạng chung chung, chồng chéo nhiệm vụ, thời gian thực hiện. Hai là, quán triệt và thực hiện tốt phương châm: “Dự báo sớm, nhận diện đúng, phản ứng nhanh, đấu tranh kịp thời, hiệu quả”; kết hợp chặt chẽ các biện pháp, lấy “xây” để “chống”, lấy thông tin tích cực đẩy lùi thông tin tiêu cực. Không gian mạng là môi trường kết nối, chia sẻ và tiếp nhận thông tin ngày càng trở nên phổ biến và mở rộng. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 31 Những tác động của nó tới đời sống con người ngày càng rõ rệt, thể hiện trên cả hai phương diện tích cực và tiêu cực. Vì vậy, Ban chỉ đạo 35 các cấp luôn chủ động chỉ đạo, hướng dẫn công tác thông tin, định hướng tuyên truyền, nhất là trước các sự kiện được dư luận xã hội quan tâm; qua đó, bảo đảm thông tin nhanh, kịp thời, chính xác, không để các thế lực thù địch lợi dụng “khoảng trống” thông tin để chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ. Đồng thời, các cơ quan, đơn vị trong quân đội giám sát chặt chẽ các báo điện tử, tài khoản facebook, nhóm phản động chống phá Đảng, Nhà nước, lực lượng vũ trang; website, blog, tài khoản đưa tin, hình ảnh giả mạo cán bộ quân đội, công an với dụng ý xấu, bài viết có nội dung xuyên tạc, kích động nhân dân, chia rẽ quân đội, công an với Đảng, Nhà nước,... Đồng thời, luôn bám sát sự chỉ đạo, định hướng của các ban, bộ, ngành Trung ương và nguồn thông tin chính thống trên báo chí để tuyên truyền, giáo dục, định hướng chính trị, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ quân đội và dư luận xã hội, giúp họ nhận thức đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ quân sự quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Sử dụng và phát huy hiệu quả các nguồn thông tin chính thống trên báo chí, tài liệu được cấp phát, toàn quân chú trọng đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp đấu tranh theo hướng coi trọng sử dụng thông tin tích cực, đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; bản chất, truyền thống, chức năng, nhiệm vụ của quân đội. Nâng cao chất lượng 32 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG hoạt động của các cơ quan báo chí quân đội, nhất là Báo Quân đội nhân dân, Truyền hình Quốc phòng Việt Nam,... trong định hướng tư tưởng và dư luận xã hội. Với phương châm kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống” để khẳng định tính đúng đắn trong lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, những thành tựu nổi bật về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước với nhận diện sự thật, kiên quyết vạch trần bản chất, âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” và tích cực đấu tranh, phản bác các luận điệu sai trái, thù địch chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Đồng thời, chỉ đạo sát sao công tác quản lý báo chí, tờ tin thuộc quân khu, quân chủng, Bộ đội Biên phòng, Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội, Bộ Tư lệnh Thành phố Hồ Chí Minh, Cảnh sát biển, các học viện, nhà trường, cơ quan, đơn vị tiếp tục duy trì chuyên trang, chuyên mục phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và các nội dung phản ánh hoạt động quân sự, quốc phòng, kết quả thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Quân đội nhân dân Việt Nam trong từng giai đoạn. Ba là, coi trọng công tác tổ chức, xây dựng lực lượng nòng cốt, chuyên sâu trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch thực chất là cuộc đấu tranh giai cấp trên lĩnh vực ý thức hệ; là cuộc chiến đấu trong thời bình, rất gay go, quyết liệt và phức tạp, với thời gian, không gian ngày càng mở rộng, cường độ cao, nhịp độ nhanh nhưng phải bảo đảm chính xác, hiệu quả, thiết thực. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 33 Trong cuộc đấu tranh này, các thế lực thù địch, cơ hội chính trị, phản động đã và đang triệt để sử dụng các lực lượng bất mãn tham gia, được trang bị một số công cụ, phương tiện hiện đại. Để đấu tranh, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn, hoạt động chống phá của chúng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã tập trung xây dựng, bồi dưỡng, phát triển lực lượng nòng cốt đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ lý luận và khả năng luận chiến cao, sức thuyết phục lớn, có nhiệt huyết, dũng khí đấu tranh bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong đó, chú trọng nâng cao trình độ lý luận, nhận thức, kinh nghiệm và khả năng tổ chức thực hiện đấu tranh, phát huy vai trò quản trị viên, trưởng nhóm, chủ tài khoản các trang blog, “nhóm kín”, trang fanpage trong tham gia đấu tranh, tiếp cận thông tin, chia sẻ, bình luận lan tỏa thông tin tích cực trong cộng đồng mạng và trong xã hội; qua đó, định hướng thông tin tích cực, tạo dòng chủ lưu chính trên không gian mạng; truyền cảm hứng, lan tỏa lập trường, quan điểm, thái độ đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thông tin xấu, độc của các thế lực thù địch đến mọi người, góp phần xây dựng môi trường chính trị và dư luận tích cực cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Tích cực tham gia diễn tập đấu tranh trên không gian mạng thông qua tập huấn, bồi dưỡng phương pháp, kỹ năng đấu tranh, tạo lập trang, nhóm, cách thức sử dụng 34 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG các trang bị, phương tiện đấu tranh trên không gian mạng, nhất là máy tính ảo, phần mềm máy tính ảo trên máy tính xách tay, trên các thiết bị cầm tay (máy tính bảng, ipad, điện thoại thông minh), hướng dẫn phương pháp thẩm định, khai thác nguồn thông tin để chia sẻ, lan truyền thông tin; từng bước tiếp cận và sử dụng hiệu quả phần mềm ứng dụng Mocha 35..., góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Bốn là, chủ động, tích cực làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả đấu tranh; kịp thời biểu dương, khen thưởng, nhân rộng điển hình tiên tiến, cách làm hay, mô hình mới, sáng tạo. Góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chỉ đạo, tổ chức đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 35 Quân ủy Trung ương thường xuyên kiểm tra, giám sát cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong lãnh đạo, chỉ đạo, cụ thể hóa quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp đấu tranh mà Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018 Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới của Bộ Chính trị đã xác định. Nhờ đó, hệ thống văn bản, sổ sách, quy chế hoạt động, chương trình hành động, kế hoạch công tác, chỉ thị, hướng dẫn của các cơ quan, đơn vị được tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 35 Toàn quân đã phát huy tốt vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan tham mưu và lực lượng chuyên trách trong giúp việc cấp ủy, người chỉ huy xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức đấu tranh trực diện trên không gian mạng; kết hợp chặt chẽ thông tin, thông báo, kịp thời định hướng chủ trương, biện pháp ngăn chặn tác động, ảnh hưởng xấu từ hoạt động chống phá của các thế lực thù địch cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Các cơ quan, đơn vị đã làm tốt công tác phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng điển hình tiên tiến, mô hình tiêu biểu, cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Trong lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn đấu tranh đã tập trung đổi mới đồng bộ, toàn diện các bước, các khâu: phát hiện, bồi dưỡng, sơ kết, tổng kết và nhân rộng điển hình tiên tiến,... Việc xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến, cách làm hay, gương người tốt, việc tốt trong phong trào thi đua quyết thắng có ý nghĩa động viên tinh thần, cổ vũ cán bộ, chiến sĩ; qua đó, tạo sức lan tỏa làm cho phong trào thi đua quyết thắng đi vào cuộc sống, đạt được hiệu quả thiết thực. Năm là, phối hợp chặt chẽ các cơ quan, đơn vị, lực lượng trong và ngoài quân đội; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ công tác quản lý và tổ chức đấu tranh. Đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” và các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng là nội dung quan trọng của cuộc chiến đấu trong thời bình, tuy không có khói súng nhưng vô cùng gay go, quyết liệt và 36 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG phức tạp. Đây là nhiệm vụ quan trọng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, trực tiếp là các tổ chức, các lực lượng chuyên trách, trước hết là Ban chỉ đạo 35 các cấp. Vì vậy, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng luôn coi trọng công tác xây dựng và thực hiện nghiêm túc cơ chế, quy chế phối hợp giữa quân đội với các ban, bộ, ngành của Trung ương, cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương để kịp thời phát hiện âm mưu, thủ đoạn, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch. Toàn quân thường xuyên duy trì, thực hiện nghiêm chế độ giao ban định kỳ để phản ánh đúng tình hình, trao đổi thông tin, thống nhất biện pháp phối hợp đấu tranh, kịp thời ngăn chặn âm mưu, hoạt động móc nối, tập hợp lực lượng chống phá; quản lý chặt chẽ và đấu tranh hiệu quả với các phần tử cơ hội, bất mãn, nhất là việc kích động, chia rẽ nội bộ Đảng, Nhà nước và khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Sự phối hợp đấu tranh được thực hiện chặt chẽ, đúng quy chế, quy định trên cơ sở phù hợp với nhiệm vụ chính trị, khả năng và thế mạnh của mỗi cơ quan, đơn vị; sự chỉ đạo, quản lý, định hướng của Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 35 Quân ủy Trung ương, cơ quan chức năng cấp trên về nội dung, hình thức và biện pháp đấu tranh, với phương châm “chặt chẽ, khoa học, an toàn”. Đối với các lực lượng ngoài quân đội, sự phối hợp đấu tranh được thực hiện thông qua quy chế, quy định và chương trình ký kết, trên cơ sở thống nhất các biện pháp tổ chức đấu tranh, ngăn chặn, phòng ngừa, hạn chế sự tác động, ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình, nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước, Quân đội, Công an và địa phương; KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 37 xác định rõ vai trò, trách nhiệm của cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp; nội dung, hình thức, cơ chế phối hợp cụ thể, thiết thực, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, khả năng và thế mạnh của mỗi cơ quan, đơn vị, trên tinh thần đoàn kết, hợp tác, đồng thuận và giúp đỡ nhân dân cùng hoàn thành nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị. Trước yêu cầu, nhiệm vụ mới, các cơ quan, đơn vị toàn quân theo chức năng, nhiệm vụ luôn đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo trong đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, đưa vào khai thác, sử dụng các phần mềm quản lý kết quả đấu tranh và hỗ trợ các hoạt động đấu tranh trên không gian mạng; chủ động, tích cực thực hiện các chiến dịch truyền thông. Đồng thời, đẩy mạnh công tác nghiên cứu, thử nghiệm và đề xuất các phương án sử dụng phần mềm Mocha Viettel, sản xuất điện thoại di động nội bộ, đáp ứng nhu cầu thông tin, giải trí lành mạnh, bảo đảm an toàn, góp phần quản lý tình hình tư tưởng, dư luận xã hội và hoạt động đấu tranh của cán bộ, chiến sĩ quân đội trên không gian mạng. Đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, phản động của các thế lực thù địch trên không gian mạng là nhiệm vụ chiến đấu lâu dài, khó khăn, phức tạp nhưng rất vẻ vang. Với vai trò là lực lượng nòng cốt, xung kích đi đầu, các cơ quan, đơn vị toàn quân tiếp tục vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm hay, cách làm tốt, hiệu quả trong chỉ đạo, tổ chức đấu tranh để 38 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả đấu tranh, làm thất bại âm mưu, thủ đoạn, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. 39 BjN VỀ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG - NHỮNG YÊU CẦU BẢO ĐẢM CÁC CHỈ SỐ AN NINH, AN TOjN TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY Thượng tướng, PGS.TS. NGUYỄN VĂN THjNH* 1. Tư duy mới về bảo vệ an ninh quốc gia Theo quan niệm truyền thống, an ninh quốc gia mang nội hàm đồng nghĩa với sử dụng sức mạnh để chống xâm lược, bảo vệ sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của một quốc gia. Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, khái niệm “an ninh quốc gia” cần được hiểu một cách toàn diện hơn, không chỉ có các vấn đề an ninh chính trị, quân sự truyền thống, mà còn bao quát cả những vấn đề an ninh phi truyền thống như an ninh kinh tế, an ninh thông tin, an ninh tài chính - tiền tệ, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh dân số, an ninh môi trường... Đó là những vấn đề an ninh nổi lên bắt nguồn từ những nguy cơ mới, tác động đa chiều của quá trình phát triển; bổ sung cho các vấn đề an ninh chính trị, quân sự vốn là những vấn đề trung tâm của _______________ * Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương. 40 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG thời kỳ Chiến tranh lạnh và nay đang có xu hướng giảm đi trong tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Theo đó, an ninh quốc gia bao gồm: an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh quân sự, an ninh đối ngoại, an ninh tư tưởng - văn hóa, an ninh xã hội, an ninh thông tin, an ninh tài chính - tiền tệ, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh dân số, an ninh môi trường... Trong đó, an ninh kinh tế là nền tảng (trung tâm), an ninh chính trị là cốt lõi, xuyên suốt và cùng với an ninh tư tưởng - văn hóa, an ninh quân sự trở thành bốn trụ cột của Chiến lược an ninh quốc gia trong thế kỷ XXI. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, sự phát triển của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0) đã tác động sâu sắc đến tư duy về sức mạnh, nguồn lực bảo đảm an ninh quốc gia, nhất là sức mạnh tổng hợp quốc gia gồm 9 yếu tố cấu thành: vị trí địa lý, nguồn tài nguyên thiên nhiên, khả năng sản xuất công nghiệp, dân số, lực lượng vũ trang, chí khí dân tộc, khả năng ngoại giao, năng lực và hiệu quả quản lý, điều hành của chính phủ. Vì thế, chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia phải được xem như một bộ phận quan trọng của chiến lược phát triển quốc gia. Và vì vậy, tư duy về bảo vệ an ninh quốc gia không chỉ giới hạn trong phạm vi biên giới hành chính quốc gia, mà cần được mở rộng nhằm bảo vệ lợi ích của Việt Nam ở nước ngoài và sự phát triển của đất nước trong tương lai. Phải chuyển từ tư duy thụ động, bó hẹp, khép kín, biệt lập sang tư duy chủ động, hợp tác và phát triển. Bảo vệ an ninh quốc gia là tổng thể các hoạt động đối nội, đối ngoại của hệ thống chính trị và của cả dân tộc để tạo nên KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 41 sức mạnh tổng hợp nhằm ngăn chặn, loại trừ các nguy cơ đe dọa đến an ninh quốc gia. Nói cách khác, bảo vệ an ninh quốc gia chính là việc sử dụng mọi lực lượng, bằng mọi hình thức, mọi biện pháp để xây dựng, củng cố tiềm lực an ninh quốc gia và thường xuyên phát hiện, hạn chế, loại bỏ những nhân tố đe dọa nhằm giữ vững an ninh quốc gia. Từ khái niệm trên, rút ra 6 đặc điểm nổi bật của công tác bảo vệ an ninh quốc gia là: (1) Bảo vệ an ninh quốc gia là bảo vệ những lợi ích cực kỳ quan trọng của quốc gia, của dân tộc; những lợi ích này quan hệ trực tiếp đến vận mệnh của đất nước, đến bản chất và sự tồn tại của chế độ chính trị; là điều kiện trước hết và có ý nghĩa quyết định để xây dựng và phát triển đất nước về mọi mặt; vì vậy, bảo vệ an ninh quốc gia mang “tính phòng ngừa” rất cao. (2) Quá trình ngăn chặn, loại trừ các nguy cơ đe dọa để bảo vệ an ninh quốc gia, thể hiện tập trung tính chất gay go, quyết liệt, phức tạp và lâu dài của đấu tranh giai cấp, đấu tranh vì lợi ích dân tộc. Bảo vệ an ninh quốc gia thể hiện “tính chiến đấu” thường xuyên, liên tục trong mọi hoàn cảnh (thời chiến và thời bình) nhằm chống lại những âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc ta. (3) Các hoạt động của quá trình bảo vệ an ninh quốc gia thường không có giới hạn “phạm vi không gian” cố định, mà nó diễn ra trên các lĩnh vực của đời sống xã hội (chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, đối ngoại...), diễn ra trong từng tổ chức, từng địa phương, trong cả nước và có khi ở cả phạm vi quốc tế. 42 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG (4) Bảo vệ an ninh quốc gia thực chất là cuộc đấu tranh cùng lúc với nhiều kẻ thù, nhiều loại đối tượng khác nhau ở cả trong nước và ngoài nước; các loại kẻ thù này hoạt động vừa bí mật, vừa công khai trắng trợn, bằng nhiều thủ đoạn thâm độc, xảo quyệt để thực hiện ý đồ phá hoại và che đậy bản chất. Vì vậy, để vạch trần bản chất và chiến thắng chúng phải bằng nhiều hình thức, những biện pháp cần thiết và sức mạnh to lớn. (5) Bảo vệ an ninh quốc gia chịu sự tác động, chi phối trực tiếp của diễn biến tình hình quốc tế, tác động của nhiều yếu tố về kinh tế - xã hội, trong đó có nhiều diễn biến khó lường; vì vậy, phải luôn chủ động nắm chắc tình hình, dự báo những tình huống phức tạp nhất có thể xảy ra để chủ động đối phó. (6) Trong thế giới toàn cầu hóa, bảo vệ an ninh quốc gia đã và đang có xu hướng mở rộng cả trong không gian thuộc quyền quản lý của quốc gia, không gian mạng. Bảo vệ an ninh quốc gia không chỉ giới hạn trong phạm vi biên giới hành chính quốc gia mà còn được mở rộng trong không gian chiến lược nhằm bảo vệ lợi ích của đất nước. 2. Chủ quyền quốc gia trên không gian mạng hiện nay Trên thế giới, các quốc gia sử dụng một số thuật ngữ khác nhau như “cyber security”, “network security” để chỉ an ninh, an toàn mạng; “information security” (hay “security of information”) để chỉ an ninh, an toàn thông tin. Mỹ giải thích khái niệm “information security” (an ninh, an toàn thông tin) tại Luật “Federal Information Security Management Act of 2002” (H.R. 2458 - 48) và Luật “Federal Information Security Modernization Act of 2014” (Public Law 113-283, 113th KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 43 Congress) như sau: Thuật ngữ “an ninh, an toàn thông tin” có nghĩa là bảo vệ thông tin và hệ thống thông tin không bị truy cập trái phép, sử dụng, tiết lộ, gián đoạn, thay đổi hoặc phá hoại nhằm bảo đảm: tính nguyên vẹn (nghĩa là bảo vệ chống lại việc sửa đổi hoặc phá hoại thông tin trái phép, bao gồm việc bảo đảm thông tin xác thực và không bị gián đoạn); tính bảo mật (nghĩa là hạn chế quyền tiếp cận và tiết lộ thông tin, bao gồm cả việc bảo vệ thông tin cá nhân và thông tin riêng); tính khả dụng (nghĩa là bảo đảm cho việc có thể truy cập được và sử dụng được thông tin một cách kịp thời và tin cậy). Trung Quốc giải thích khái niệm “an ninh, an toàn mạng” tại dự thảo Luật an ninh, an toàn mạng như sau: “An ninh, an toàn mạng” là áp dụng các biện pháp cần thiết để ngăn chặn tấn công, xâm nhập, can nhiễu, phá hoại hoặc sử dụng phi pháp mạng cũng như những sự cố ngoài ý muốn giữ cho mạng ở trạng thái vận hành ổn định và tin cậy cũng như bảo đảm tính nguyên vẹn, tính bảo mật và tính khả dụng của thông tin được lưu trữ, truyền tải và xử lý trên mạng. Ở Việt Nam, Quốc hội đã thông qua Luật an toàn thông tin mạng năm 2015, trong đó có giải thích thuật ngữ “an toàn thông tin mạng”. Theo đó, “an toàn thông tin mạng được hiểu là sự bảo vệ hệ thống thông tin và thông tin truyền đưa trên mạng tránh bị truy nhập, sử dụng, tiết lộ, gián đoạn, sửa đổi hoặc phá hoại trái phép nhằm bảo đảm tính nguyên vẹn, tính bảo mật và tính khả dụng của thông tin”. Không gian mạng là mạng lưới kết nối toàn cầu của các kết cấu hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm internet, các mạng viễn thông, hệ thống máy tính, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, là môi trường đặc biệt mà con người thực 44 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Qua nghiên cứu khái niệm “không gian mạng” của các quốc gia trên thế giới, nhất là các quốc gia có trình độ công nghệ thông tin, an ninh mạng phát triển và căn cứ vào tình hình thực tế của Việt Nam cho thấy, không gian mạng có bản chất vật lý và tính chất xã hội. Về bản chất vật lý, không gian mạng có cấu trúc ba lớp: (1) Hạ tầng truyền dẫn vật lý bao gồm các thiết bị phần cứng công nghệ thông tin kết nối một cách hợp lý với nhau, tạo ra các loại mạng. (2) Hạ tầng dịch vụ lõi và các dịch vụ tạo ra các giao thức để lưu trữ, xử lý, trao đổi thông tin, chủ yếu bao gồm các quy định chuẩn, hệ điều hành, các công nghệ nền tảng như công nghệ phần mềm, công nghệ mạng, giao diện, phương thức giao tiếp, giao thức, truyền dẫn xử lý thông tin, điều khiển... phần mềm ứng dụng với việc tạo các thư viện và dịch vụ dùng chung. (3) Hệ thống ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu, các phần mềm ứng dụng để thông tin dưới dạng số được tạo ra, lưu trữ, xử lý trao đổi nhằm phục vụ nhu cầu cuộc sống và tác động đến nhận thức của con người. Về tính chất xã hội, không gian mạng là môi trường xã hội đặc biệt của con người hội tụ đủ 6 thành tố: (1) chính sách, pháp luật; (2) năng lực công nghệ; (3) nội dung thông tin; (4) nguồn nhân lực; (5) cơ cấu tổ chức bộ máy; (6) ý thức của con người trên không gian mạng, tạo ra môi trường xã hội đặc biệt của con người. Trong đó chính sách, pháp luật là những quy định, quy tắc ứng xử điều chỉnh hành vi và các mối quan hệ giữa cá nhân, tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước, các quốc gia, các tổ chức quốc tế khi tham gia vào KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 45 không gian mạng. Nó tạo hành lang pháp lý bảo đảm cho sự hoạt động an toàn và hiệu quả của không gian mạng, mở đường cho công nghệ phát triển. Năng lực công nghệ là công nghệ đã được ứng dụng và khả năng nghiên cứu, phát triển công nghệ mới cho hạ tầng công nghệ thông tin, phần mềm, dịch vụ,... cấu thành nên không gian mạng, bao gồm các loại công nghệ nền tảng như công nghệ mạng, công nghệ điện tử, bán dẫn, vi xử lý, công nghệ phần mềm... Bên cạnh đó, còn có các quy định chuẩn công nghệ, các quy trình phương thức giao tiếp, giao diện giữa các tầng kiến trúc của một công nghệ nào đó... Nội dung thông tin là những nội dung được lưu trữ, xử lý và trao đổi trên không gian mạng. Nguồn nhân lực là con người tham gia vào hoạt động quản lý, điều hành, sử dụng hệ thống mạng. Tổ chức bộ máy là bộ máy quản lý nhà nước quản lý các bộ phận cấu thành nên không gian mạng, từ hạ tầng kỹ thuật đến dịch vụ ứng dụng, bảo vệ và điều tiết chính sách, pháp luật trên không gian mạng. Ý thức của con người trên không gian mạng là việc con người chấp hành chính sách, pháp luật, chuẩn công nghệ, quy tắc nghiệp vụ, đạo đức, chuẩn mực văn hóa khi tham gia vào không gian mạng. “Chủ quyền quốc gia trên không gian mạng” là quyền tối cao, tuyệt đối, đầy đủ và riêng biệt của quốc gia đối với các vùng thông tin do Nhà nước quản lý, kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp bằng chính sách, pháp luật và năng lực công nghệ phù hợp với luật pháp quốc tế. Cũng giống như chủ quyền lãnh thổ, các quốc gia có quyền tối cao, tuyệt đối, hoàn toàn và riêng biệt đối với phạm vi không gian mạng thuộc quyền kiểm soát của mình, 46 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG tức là có chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Việc xác định chủ quyền quốc gia trên không gian mạng cần căn cứ vào phạm vi không gian mạng mà một quốc gia được quyền kiểm soát, chi phối trên cơ sở chủ quyền, lợi ích quốc gia và luật pháp quốc tế. Thực chất việc quốc gia xác lập chủ quyền không gian mạng là xác lập quyền quản lý, kiểm soát đối với kết cấu hạ tầng không gian mạng và thông tin được tạo ra, lưu trữ, xử lý và truyền đưa trên đó, được thực hiện thông qua xác lập chủ quyền, quyền tài phán theo luật pháp quốc tế đối với kết cấu hạ tầng mạng thuộc sở hữu cả ở trong và ngoài lãnh thổ quốc gia; đồng thời mã hóa thông tin số truyền đưa trên không gian mạng toàn cầu. Kết cấu hạ tầng không gian mạng được cấu thành từ: hạ tầng truyền dẫn vật lý; hạ tầng các dịch vụ lõi; các dịch vụ, hệ thống ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu. Các thành phần này là các thiết bị vật lý, tương đối ổn định và hữu hình. Mọi quốc gia có quyền kiểm soát kết cấu hạ tầng không gian mạng và các hoạt động trên toàn bộ vùng lãnh thổ có chủ quyền của mình. Kết cấu hạ tầng không gian mạng có thể nằm trong lãnh thổ đất liền, nội thủy, lãnh hải (bao gồm cả thềm lục địa và đáy biển), các quần đảo và không phận quốc gia đều thuộc chủ quyền của quốc gia có chủ quyền với vùng lãnh thổ đó. 3. Thực trạng an ninh, an toàn trên không gian mạng của các quốc gia trên thế giới hiện nay: Cơ hội và thách thức Theo nghiên cứu của Hãng bảo mật Kaspersky Lab đưa ra dự đoán xu hướng an ninh mạng nổi bật trong những năm KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 47 gần đây gồm: các cuộc tấn công với mục tiêu xác định và gián điệp mạng nhằm vào các doanh nghiệp, các kết cấu hạ tầng xung yếu và cơ quan chính phủ; các cuộc tấn công của tin tặc mang động cơ chính trị (hacktivism); xu hướng hợp pháp hóa việc sử dụng công cụ giám sát của các chính phủ; nguy cơ an ninh từ điện toán đám mây; quyền riêng tư của người dân ngày càng bị đe dọa; sử dụng chứng chỉ số giả mạo cho trang web độc hại; các phần mềm tống tiền trực tuyến; mã độc trên hệ điều hành MacOS tăng nhanh; bùng nổ mã độc di động; tăng cường khai thác lỗ hổng trong các ứng dụng nhằm cài đặt mã độc lên máy tính nạn nhân. Theo đó, hiện có 8 xu hướng mới, có thể làm thay đổi phương thức bảo đảm an ninh mạng thông tin, gồm: (1) Các mạng di động, mạng riêng ảo và người dùng chuyển vùng. Trong những năm gần đây, giải pháp an ninh mạng thông tin sử dụng tường lửa đang ngày càng trở nên yếu thế, dễ dàng bị vượt qua do khả năng truy cập mọi nơi từ các thiết bị như iPad, điện thoại Android, máy tính bảng và máy tính cá nhân. Bên cạnh đó, việc mở rộng mạng kết nối đến các chi nhánh nhỏ hoặc văn phòng tại nhà cũng là một trọng tâm phát triển của nhiều cơ quan, doanh nghiệp. Theo đó, chiến lược mạng của cơ quan, doanh nghiệp sẽ cần phải xem xét đến khả năng bảo đảm truy cập vào hệ thống trên một mạng lưới rộng, không ranh giới trên phạm vi toàn cầu. (2) Các cuộc tấn công nhắm đến các mục tiêu chủ định, các mối đe dọa liên tục được nâng cao cả về kỹ thuật và chiến thuật. Ngày nay, APTs (hay các mối đe dọa liên tục nâng cao) đại diện cho thế hệ tiếp theo của phần mềm tội phạm trên mạng internet. Trong nhiều năm qua, khả năng bảo mật 48 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG mạng như lọc web hoặc IPS đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định các cuộc tấn công như vậy. Với việc những kẻ tấn công phát triển mạnh bạo hơn và sử dụng kỹ thuật tiên tiến hơn, việc bảo đảm an ninh mạng thông tin ngày nay phải được kết hợp với các dịch vụ bảo mật khác để có thể phát hiện các cuộc tấn công. (3) Thói quen sử dụng và làm việc trên thiết bị cá nhân “BYOD”. Gần đây, thói quen mang theo và làm việc trên thiết bị của cá nhân như iPad, iPhone và các điện thoại Android đang ngày càng gia tăng nhanh chóng. Để đối phó với phương thức làm việc mới kèm theo nhiều nguy cơ mất an ninh mạng này, chiến lược an ninh mạng thông tin cần tập trung vào bảo đảm an ninh mạng thông tin cho các thiết bị không được thiết lập để hoạt động ở chế độ ổn định. (4) Ứng dụng web và bảo vệ máy chủ web. Các mối đe dọa từ các cuộc tấn công vào ứng dụng web để trích xuất dữ liệu hoặc phát tán mã độc hại vẫn tồn tại. Tội phạm mạng phát tán mã độc của chúng thông qua các máy chủ web hợp pháp khi các máy chủ này bị xâm nhập. Tuy nhiên, các cuộc tấn công đánh cắp dữ liệu, phần nhiều trong số đó có được sự chú ý của phương tiện truyền thông, cũng là một mối đe dọa lớn. Trước đây, nhiều cơ quan, doanh nghiệp đã tập trung đầu tư giải pháp bảo mật trên máy tính và trang bị khả năng ngăn chặn phần mềm độc hại lây lan thông thường sang và vào mạng của mình, tuy nhiên, đến nay cần phải chú trọng nhiều hơn vào việc bảo vệ các máy chủ web và các ứng dụng web. Ngoài ra, những thách thức tương tự đối với an ninh mạng còn ở phía trước khi sử dụng công nghệ mới như HTML5. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 49 (5) IPv6. IPv6 là giao thức internet mới thay thế IPv4. Trong khi IPv6 là một thay thế hiệu quả trong việc đưa ra các địa chỉ IP có sẵn, có một số thay đổi cơ bản cần phải được xem xét thận trọng trong chính sách bảo mật. Cho dù cơ quan, doanh nghiệp chưa có kế hoạch để chuyển đổi sang IPv6 trong thời gian ngắn, cần bảo đảm chắc chắn rằng IPv6 luôn nằm trong chương trình phát triển an ninh mạng. (6) Đối phó với các dịch vụ điện toán đám mây. Ngày nay, hầu hết các doanh nghiệp nhỏ, vừa và lớn đều đang bắt đầu triển khai dịch vụ điện toán đám mây và SaaS với tốc độ lớn hơn. Xu hướng này là một thách thức lớn đối với an ninh mạng. Ngoài ra, khi số lượng các ứng dụng sẵn có trong các đám mây phát triển, việc kiểm soát chính sách cho các ứng dụng web và dịch vụ điện toán đám mây cũng cần phải phát triển theo. (7) Bảo mật dữ liệu. Mã hóa dữ liệu ở mọi cấp độ sẽ bảo vệ sự riêng tư và tính toàn vẹn của dữ liệu. Có thể thấy rằng, việc triển khai mã hóa ở tất cả các lớp đang ngày càng được quan tâm. Tuy nhiên, sử dụng nhiều mã hóa sẽ mang lại nhiều thách thức cho các thiết bị an ninh mạng. Ví dụ, làm thế nào để tiện ích phòng, chống mất mát dữ liệu mạng sẽ theo dõi được lưu lượng mã hóa từ đầu đến cuối như khi truy cập một dịch vụ đám mây nào đó. Sự hợp tác giữa các mạng và thiết bị đầu cuối để cung cấp khả năng bảo mật toàn diện trong các tình huống xảy ra sẽ rất quan trọng. Các cơ quan, doanh nghiệp cần phải có một chiến lược tích hợp an ninh mạng với các lớp khác về an ninh như thiết bị đầu cuối, bảo vệ web và thiết bị di động. 50 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Những ưu thế cơ bản của xã hội thông tin Tăng khối lượng thông tin xử lý và lưu trữ Nâng cao tính linh hoạt trong quản lý nhà nước Phá hoại chức năng quản lý nhà nước Tăng tốc độ xử lý và trao đổi thông tin Nâng cao khả năng cơ động trong hoạt động của Hệ thống đảm bảo cốt yếu cho quốc gia Phá vỡ tổ chức và vô hiệu hóa các Hệ thống bảo đảm cốt yếu Các hướng chính của tác động tâm lý Nâng cao khả năng truy cập đến các nguồn tài nguyên thông tin Mở rộng chức năng của Hệ thống đảm bảo cốt yếu cho quốc gia Định hướng lại ý thức xã hội (8) Không gian mạng có tính đàn hồi. Phạm vi không gian mạng đang ngày càng được mở rộng một cách đàn hồi bao gồm 4G tốc độ cao và mạng LTE, điểm truy cập không dây, văn phòng chi nhánh, văn phòng tại nhà, người sử dụng chuyển vùng, dịch vụ đám mây, và các bên thứ ba truy cập vào các ứng dụng và dữ liệu của cơ quan, doanh nghiệp để thực hiện các tác vụ khác nhau. Những thay đổi về kích thước, phạm vi của không gian mạng có thể dẫn đến lỗi cấu hình hoặc thay đổi lỗi kiểm soát, từ đó có thể dẫn đến vi phạm an ninh mạng. Các cơ quan, doanh nghiệp sẽ cần các giải pháp bảo mật luôn có thể triển khai tại mỗi thiết bị hoặc KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 51 điểm của kết cấu hạ tầng và cần được quản lý tập trung để bảo đảm sự linh hoạt của kết cấu hạ tầng đàn hồi. Chiến tranh mạng, là hoạt động tấn công quy mô lớn trên không gian mạng của một quốc gia hay vùng lãnh thổ để phá hoại, làm tê liệt hệ thống, nguồn tài nguyên thông tin cũng như các kết cấu hạ tầng thông tin quan trọng, xâm phạm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng của Việt Nam nhằm có được lợi thế về quân sự, chính trị, kinh tế, đe dọa nghiêm trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước ta. Nhiều quốc gia đã coi không gian mạng là miền chiến trường thứ năm và chiến tranh mạng đã trở thành một hình thái chiến tranh mới. Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 25/10/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đã xác định: “Cộng đồng quốc tế phải đối phó ngày càng quyết liệt hơn với các thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống, đặc biệt là an ninh mạng và hình thái chiến tranh mới”; “nguy cơ xảy ra khủng bố, chiến tranh mạng, mất an ninh thông tin ngày càng tăng”. Theo cách hiểu phổ biến hiện nay, “chiến tranh mạng” được mô tả theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa hẹp, “chiến tranh mạng” không chỉ bao gồm sự đối kháng giữa các hệ thống thông tin quân sự. Theo nghĩa rộng, “chiến tranh mạng” là việc sử dụng thông tin trên mạng để đạt được mục đích của quốc gia. Nó chỉ mọi hoạt động chiến tranh và phi chiến tranh sử dụng công nghệ thông tin, diễn ra không chỉ trên lĩnh vực quân sự mà còn cả trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, ngoại giao... “Chiến tranh mạng” 52 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG không bị hạn chế ở những cuộc đối đầu trong lĩnh vực quân sự mà còn thâm nhập vào mọi khía cạnh của đời sống xã hội, sử dụng các phương tiện điện tử, mạng máy tính và cả tác động tâm lý... để tấn công vào toàn bộ hệ thống thông tin, vũ khí thông tin hóa (bao gồm cả con người), phá hoại luồng thông tin chiến trường nhằm mục đích làm ảnh hưởng, suy giảm và phá hủy khả năng chỉ huy, kiểm soát của đối phương, đồng thời bảo vệ khả năng chỉ huy, kiểm soát của mình khỏi những ảnh hưởng bởi hoạt động tương tự của đối phương. “Chiến tranh mạng” là một hình thái chiến tranh mới, vượt khỏi khuôn khổ khái niệm về chiến tranh quân sự truyền thống. Lực lượng tiến hành không cần hùng hậu, mà chỉ cần một nhóm người, thậm chí là một cá nhân tiến hành, chỉ một lực lượng nhỏ cũng có thể gây thiệt hại rất lớn cho đối phương. “Chiến tranh mạng” bất đối xứng, quốc gia nào phát triển hơn, ứng dụng công nghệ thông tin sâu rộng hơn thì càng dễ bị tấn công và bị thiệt hại nặng nề. Trong chiến tranh mạng, các bên tham chiến không sử dụng khí tài quân sự truyền thống mà sử dụng lực lượng tinh nhuệ để lập trình, chế tạo, sản xuất và nhân bản hàng loạt vũ khí mạng đặc thù như mã độc, hệ thống công cụ tấn công mạng, tình báo mạng, gián điệp mạng... “Chiến tranh mạng” có tính nặc danh, diễn ra với tốc độ cực nhanh bởi không gian mạng mang tính toàn cầu và đối tượng phát động chiến tranh hoàn toàn có thể giả mạo hoặc lợi dụng hệ thống mạng của quốc gia trung gian để tấn công quốc gia khác. Dù được tiến hành trên không gian mạng nhưng hậu quả của chiến tranh mạng vượt ra ngoài không gian ảo và KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 53 có sức tàn phá, hủy diệt không kém, thậm chí vượt xa chiến tranh quân sự truyền thống. Tác chiến không gian mạng và đối tượng tác chiến trên không gian mạng: “Tác chiến không gian mạng” là hoạt động đánh địch có tổ chức của lực lượng tác chiến không gian mạng trên không gian mạng nằm trong thế trận chiến tranh nhân dân nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng quốc gia và bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. “Đối tượng tác chiến không gian mạng” là tổ chức, cá nhân có các hoạt động chuẩn bị tiến công hoặc tiến công xâm phạm chủ quyền quốc gia, trong đó có chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, gây chiến tranh xâm lược hoặc phương hại đến độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm: lực lượng quân sự nước ngoài có hoạt động xâm phạm chủ quyền quốc gia, chuẩn bị tiến công hoặc tiến công xâm lược nước ta; tổ chức, cá nhân tiến công vào các kết cấu hạ tầng quân sự, quốc phòng; tổ chức, cá nhân tiến công vào các kết cấu hạ tầng quan trọng của quốc gia trong phạm vi quản lý, phối hợp bảo vệ. 4. Tình hình an ninh mạng, tội phạm công nghệ cao trên thế giới và ở Việt Nam Thứ nhất, hệ thống mạng thông tin Việt Nam phát triển nhanh, nhưng kết cấu hạ tầng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phòng, chống tội phạm mạng và bảo đảm an ninh, an toàn không gian mạng quốc gia. Việc áp dụng các biện pháp bảo 54 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia chưa được các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp chú trọng; chưa có quy trình, thao tác xử lý khi xảy ra sự cố, thậm chí còn buông lỏng, không áp dụng biện pháp bảo đảm an ninh thông tin, an ninh không gian mạng. Mức độ nhận biết các loại hình tấn công mạng, áp dụng các giải pháp bảo đảm an ninh thông tin, ban hành các quy trình thao tác phản ứng xử lý sự cố thông tin chưa cao. Thứ hai, hoạt động tấn công mạng nhằm vào hệ thống thông tin Việt Nam diễn ra nghiêm trọng, đòi hỏi phải có hệ thống giải pháp tổng thể, toàn diện như sử dụng không gian mạng để tấn công nhằm phá hoại, gây đình trệ hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, hoạt động của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Mục tiêu tấn công là các hệ thống thông tin quan trọng như: hệ thống điều khiển giao thông đường bộ, đường hàng không, cung cấp điện, nước, điều khiển nông nghiệp công nghệ cao; các sân bay, nhà ga, bến cảng, kho bạc, ngân hàng... Tấn công vào cơ sở dữ liệu của các cơ quan, tổ chức, tập đoàn kinh tế lớn nhằm thu thập, đánh cắp thông tin, dữ liệu. Tháng 7/2016, trang web của Vietnam Airlines bị hacker tấn công và hậu quả là trên 400.000 tài khoản của khách hàng thuộc chương trình Bông sen vàng đã bị lộ; trong các ngày 08, 09, 10/3/2017, tin tặc đã tấn công, thay đổi giao diện website Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng, Phú Quốc, Rạch Giá... Thứ ba, tội phạm sử dụng mạng máy tính gia tăng với mức độ ngày càng nghiêm trọng, nổi lên là lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua hoạt động kinh doanh đa cấp, thương KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 55 mại điện tử; gian lận, trộm cắp trong hoạt động thanh toán thẻ và thanh toán điện tử; trộm cắp, mua bán thông tin thẻ tín dụng nhằm chiếm đoạt tài sản; đánh bạc và tổ chức đánh bạc thông qua mạng internet; trộm cắp tài khoản người dùng mạng xã hội để lừa đảo chiếm đoạt tài sản; truyền bá, phát tán ấn phẩm đồi trụy, tổ chức môi giới mại dâm, phát tán thông tin xuyên tạc, hình ảnh riêng tư để xúc phạm, làm nhục người khác (Năm 2019, các đơn vị chức năng Bộ Công an đã khởi tố đối với hơn 1.000 bị can; bắt và bàn giao Cảnh sát các nước trên 500 đối tượng hoạt động sử dụng không gian mạng thực hiện hành vi phạm tội). Nhiều vụ chiếm quyền điều khiển máy tính, thiết bị số, truy cập bất hợp pháp vào hệ thống công nghệ thông tin của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, chiếm quyền điều khiển từ xa, thay đổi giao diện website hoặc cơ sở dữ liệu... nhằm mục đích tống tiền hoặc hạ uy tín của các đơn vị này (Trong vụ tấn công bằng mã độc WannaCry năm 2017, Việt Nam có trên 1.900 máy tính bị lây nhiễm mã độc này, trong đó có khoảng 1.600 máy tính của gần 250 cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp). Thứ tư, hoạt động sử dụng không gian mạng để xâm phạm an ninh quốc gia của các thế lực thù địch, phản động ngày càng phức tạp và nguy hiểm, tuyên truyền phá hoại tư tưởng, phá hoại nội bộ, kích động biểu tình, bạo loạn, lật đổ chính quyền, thông qua các trang mạng xã hội để liên minh, liên kết, móc nối trong ngoài, tập hợp lực lượng nhằm lật đổ chính quyền đương nhiệm không thân Mỹ tại một số quốc gia, điển hình là phong trào “Cách mạng hoa nhài” hay “Mùa xuân Arập” thời gian qua. 56 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG Triệt để sử dụng mạng xã hội thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, đẩy mạnh khoét sâu các mâu thuẫn tồn tại trong xã hội để hô hào, kích động người dân xuống đường biểu tình, kêu gọi các quốc gia khác can thiệp và tập hợp lực lượng nhằm lật đổ chính quyền; tuyên truyền gây mất đoàn kết và phá hoại nội bộ lãnh đạo, gây suy giảm lòng tin của quần chúng nhân dân với Đảng, Nhà nước. Thứ năm, công tác quản lý nhà nước về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia chưa đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Trong những năm qua, Việt Nam đã chứng kiến những bước phát triển kinh tế ngoạn mục, nhờ những quyết sách, định hướng đúng đắn của Đảng, Nhà nước về phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin, với những bước đi, lộ trình phù hợp, coi khoa học - công nghệ là một ngành kinh tế mũi nhọn để thúc đẩy kinh tế tri thức, tạo sự chuyển biến trong các chuỗi giá trị từ trong nước để hội nhập với toàn cầu; đồng thời, biết nắm bắt thời cơ, vận hội mới, tranh thủ các thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến để đẩy nhanh hơn tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngày càng hội nhập sâu rộng, hiệu quả hơn vào nền kinh tế thế giới, không ngừng nâng cao tiềm lực về quốc phòng, an ninh (Theo số liệu thống kê tính đến tháng 01/2020, Việt Nam có 68,17 triệu người sử dụng internet, chiếm gần 70% dân số, nằm trong top 20 quốc gia có tỷ lệ người dùng internet cao nhất thế giới). Tuy nhiên, sự phát triển của các thiết bị di động thông minh có kết nối mạng đang đặt ra nhiều thách thức đối với công tác quản lý. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 57 5. Một số kiến nghị, đề xuất về chủ trương, giải pháp bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng hiện nay (1) Mục tiêu cụ thể: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. - Cơ bản hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về an ninh thông tin, an ninh mạng, bảo đảm đồng bộ, thống nhất và có sự phân công, phân cấp rõ ràng trong quản lý nhà nước. - Tiếp tục kiện toàn bộ máy tổ chức của cơ quan quản lý nhà nước về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. - Thực hiện nghiêm công tác hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, xử lý, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. Hoàn thành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia phù hợp với xu thế phát triển, đáp ứng được yêu cầu quản lý trong thời kỳ mới. (2) Những giải pháp chủ yếu: Thứ nhất, hoàn thiện, nâng cao năng lực bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia cho các cơ quan, ban, ngành, địa phương; các công trình hạ tầng trọng yếu có kết nối mạng, các tập đoàn kinh tế quan trọng. (i) Kiện toàn bộ máy, tổ chức, nhân sự có kiến thức, đủ năng lực về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia tại các cơ quan trung ương và địa phương. (ii) Hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao về an toàn, an ninh thông tin, an ninh mạng, đáp ứng nhu cầu về 58 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG cán bộ an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia cho các cơ quan nhà nước. (iii) Đội ngũ nhân lực về an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia có khả năng làm chủ công nghệ, hạn chế và tiến tới không phụ thuộc vào công nghệ và thiết bị của nước ngoài. (iv) Hoàn thiện hệ thống hạ tầng thông tin, thiết bị công nghệ thông tin bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia cho các cơ quan trung ương và địa phương; các công trình hạ tầng trọng yếu, các tập đoàn kinh tế quan trọng có kết nối mạng. (v) Các hệ thống thông tin quan trọng quốc gia được xác định, áp dụng các biện pháp bảo vệ tương xứng, liên tục từ giai đoạn thiết kế, xây dựng, phát triển, vận hành và sử dụng. (vi) Tập trung được nguồn lực toàn xã hội trong bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. (vii) Nhà nước bảo đảm kinh phí cho công tác an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. Thứ hai, xây dựng môi trường không gian mạng lành mạnh. (i) Nhận thức, năng lực bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia của toàn xã hội được nâng cao. Người sử dụng có kiến thức cơ bản về bảo mật trong môi trường mạng; thường xuyên được cập nhật về tình hình, mức độ rủi ro mất an toàn thông tin để có thể tự phòng ngừa hiệu quả. Hệ thống mạng thông tin bảo đảm các tiêu chuẩn về bảo mật. (ii) Các doanh nghiệp công nghệ thông tin trong nước lớn mạnh, làm chủ thị trường, không bị lệ thuộc vào sản phẩm của nước ngoài. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 59 (iii) Các loại hình báo chí chính thống giữ vai trò chủ đạo, định hướng dư luận để đủ sức đề kháng đối với các thông tin xấu, độc trên không gian mạng. (iv) Huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong đấu tranh phản bác, vô hiệu hóa các thông tin xấu, luận điệu phản tuyên truyền trên không gian mạng. Thứ ba, xây dựng lực lượng chuyên trách đủ năng lực, chủ động đối phó với mọi nguy cơ xảy ra trên không gian mạng. (i) Lực lượng chuyên trách bảo đảm an ninh thông tin, an ninh không gian mạng quốc gia trực thuộc Bộ Công an; lực lượng thực hiện nhiệm vụ quốc phòng trên không gian mạng trực thuộc Bộ Quốc phòng; lực lượng bảo đảm an toàn thông tin trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông đủ năng lực, sẵn sàng, chủ động đối phó với mọi nguy cơ xảy ra trên không gian mạng. (ii) Đội ngũ chuyên gia an ninh mạng có năng lực xử lý các sự cố, tình hình an ninh thông tin, an ninh mạng. (iii) Hình thành các chuyên ngành đào tạo về an ninh thông tin, an ninh mạng. (iv) Hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút các học sinh, sinh viên khá, giỏi theo học chuyên ngành an ninh thông tin, an ninh mạng; thu hút, trọng dụng, đãi ngộ các chuyên gia giỏi làm việc cho các cơ quan nhà nước. (v) Nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường trọng điểm về an toàn thông tin nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Thứ tư, quan hệ hợp tác quốc tế trên lĩnh vực bảo đảm an toàn, an ninh thông tin, an ninh mạng được mở rộng và tăng cường. 60 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG (i) Mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với các nước trên thế giới về bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia, tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đấu tranh phản bác luận điệu sai trái của các thế lực thù địch chống Việt Nam. (ii) Tham gia các công ước, thỏa thuận quốc tế về bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia, phòng, chống tội phạm mạng phù hợp với chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. (iii) Triển khai có hiệu quả, thiết thực các nghị định thư, thỏa thuận hợp tác về phòng, chống tội phạm mạng đã ký kết với các nước. Tăng cường hợp tác với các nước có trình độ phát triển cao về công nghệ thông tin để đào tạo nguồn nhân lực, tiếp thu khoa học, công nghệ mới, học hỏi kinh nghiệm bảo đảm an toàn, an ninh mạng và thông tin mạng quốc gia. * * * Chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là quyền tối cao, tuyệt đối, đầy đủ và riêng biệt của quốc gia đối với các vùng thông tin do nhà nước quản lý, kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp bằng chính sách, pháp luật và năng lực công nghệ phù hợp với luật pháp quốc tế và quy định của luật pháp quốc tế. Các quốc gia có quyền tối cao, tuyệt đối, hoàn toàn và riêng biệt đối với phạm vi không gian mạng thuộc quyền kiểm soát của mình, tức là có chủ quyền quốc gia trên không gian mạng; việc xác định chủ quyền quốc gia trên không gian mạng là quyền kiểm soát, chi phối trên cơ sở chủ quyền, KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 61 lợi ích quốc gia và luật pháp quốc tế. Thực chất việc quốc gia xác lập chủ quyền không gian mạng là xác lập quyền quản lý, kiểm soát đối với kết cấu hạ tầng không gian mạng và thông tin được tạo ra, lưu trữ, xử lý và truyền đưa trên đó, được thực hiện thông qua xác lập chủ quyền, quyền tài phán theo luật pháp quốc tế đối với kết cấu hạ tầng mạng thuộc sở hữu cả ở trong và ngoài lãnh thổ quốc gia; đồng thời mã hóa thông tin số truyền đưa trên không gian mạng toàn cầu. 62 XUẤT BẢN SÁCH LÝ LUẬN, CHÍNH TRỊ PHỤC VỤ SỰ NGHIỆP BẢO VỆ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRONG TÌNH HÌNH MỚI PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN∗ T rong quá trình xây dựng, trưởng thành và đảm nhận sứ mệnh lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn xác định: Công tác tư tưởng, lý luận là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ, tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, khẳng định và nâng cao vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc1. Là một bộ phận quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, sách lý luận, chính trị là một vũ khí sắc bén, công cụ đắc lực của Đảng trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển như vũ bão hiện nay, sách lý luận, chính trị càng phải phát huy hơn nữa vai trò tiên phong trong bảo vệ _______________ ∗ Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. 1. Xem Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2017, t.66, tr.418. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 63 nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; bảo vệ chủ quyền quốc gia. 1. Vấn đề bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tình hình mới Chủ quyền quốc gia là quyền thiêng liêng, tối cao, bất khả xâm phạm của một quốc gia độc lập, được thể hiện trên mọi phương diện chính trị, an ninh, quốc phòng, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, xã hội và được bảo đảm toàn vẹn, đầy đủ mọi mặt cả về lập pháp, hành pháp lẫn tư pháp của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia mình. Nguyên tắc này được ghi nhận trong Hiến chương Liên hợp quốc, trong điều lệ của các tổ chức thuộc hệ thống Liên hợp quốc, của đại đa số các tổ chức quốc tế và khu vực, trong nhiều điều ước quốc tế đa phương, song phương và nhiều văn bản quốc tế quan trọng khác. Theo đó, tất cả các quốc gia, không phân biệt quy mô lãnh thổ, dân số, chế độ chính trị - xã hội, đều có chủ quyền quốc gia. Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định chủ quyền quốc gia là thiêng liêng, bất khả xâm phạm và phải kiên quyết bảo vệ bằng mọi giá. Bảo vệ chủ quyền quốc gia không chỉ là giữ gìn độc lập, an ninh, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, mà còn là bảo vệ chủ quyền chính trị, chủ quyền kinh tế, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, giá trị dân tộc, quyền độc lập trong quan hệ đối ngoại và nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam trên trường quốc tế. Ngày nay, toàn cầu hóa là một xu thế phát triển khách quan của nhân loại. Các quốc gia không còn là những cá thể 64 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG riêng biệt mà được gắn bó chặt chẽ thông qua các mối liên kết từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến an ninh, quốc phòng. Quá trình này mang đến những cơ hội, nhưng cũng đặt ra thách thức không nhỏ về bảo vệ chủ quyền quốc gia trên tất cả các lĩnh vực. Đối với Việt Nam, vấn đề bảo vệ chủ quyền quốc gia đứng trước những thách thức như: âm mưu “diễn biến hòa bình”, can thiệp nội bộ, chi phối các vấn đề nội bộ quốc gia, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ quốc gia, chủ quyền biển, đảo... Trước vấn đề này, Đảng ta khẳng định: “Bảo vệ độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ... là yêu cầu cấp thiết”1, và “Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi”2. Bên cạnh đó, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, đã tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt đã tạo một bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử truyền thông nhân loại, xóa bỏ mọi ranh giới về không gian và thời gian. Với những phương tiện và phương thức truyền thông trên nền tảng kỹ thuật số, con người có thể tiếp cận, khai thác và sở hữu thông tin một cách nhanh chóng, chính xác và thuận tiện. Trong đó, sự ra đời của sách điện tử, sách nói cùng với các thiết bị đọc và phần mềm hỗ trợ đọc có thể sử dụng tiện ích trên máy tính, các thiết bị di động..., giúp người đọc có thể _______________ 1, 2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.I. tr.108, 161-162. KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 65 tiếp cận thông tin một cách nhanh nhất, tạo ra bước đột phá trong lĩnh vực xuất bản và phát triển văn hóa đọc. Song, cùng với mặt tích cực, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng tạo ra những mặt trái, hệ lụy phức tạp mà các thế lực thù địch, phản động lợi dụng để chống phá Đảng, Nhà nước và xâm phạm chủ quyền quốc gia. Thực tiễn hiện nay cho thấy, vấn đề bảo vệ chủ quyền quốc gia không chỉ cấp thiết đối với không gian địa lý: đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời, mà còn hết sức cần thiết trên không gian mạng (không gian ảo). Trên lĩnh vực không gian mạng, không phải một quốc gia, một chính phủ nào, mà bất kỳ một cá nhân, tổ chức, thậm chí cả những kẻ khủng bố... đều có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lực chính trị, nền chính trị. Các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị đã lợi dụng không gian mạng để chống phá Đảng, Nhà nước ta, xâm phạm an ninh thông tin. Chúng lợi dụng một số xuất bản điện tử, xuất bản phẩm không được cấp phép để lan truyền các thông tin xấu, độc, xuyên tạc với tốc độ cực nhanh, tiếp cận với số lượng người cực lớn nhằm chống phá, bôi nhọ, đánh lừa dư luận. Trong khi phản ứng của chúng ta, trong nhiều trường hợp, lại chưa kịp thời và tương xứng. Như vậy, xu thế phát triển và tình hình trên đã mang lại nhiều thời cơ nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Việc bảo vệ chủ quyền quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố khách quan và chủ quan, chịu sự tác động của các nhân tố kinh tế, chính trị, quân sự..., trong đó, cần sự đi đầu của công tác tư tưởng chính trị, tạo sự đồng thuận về nhận thức và sự đoàn kết trong toàn Đảng, toàn quân, toàn dân. 66 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG 2. Xuất bản sách lý luận, chính trị phục vụ sự nghiệp bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tình hình mới Là một vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng - văn hóa của Đảng, kết tinh từ kết quả nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn của cách mạng Việt Nam, sách lý luận, chính trị có vai trò, nhiệm vụ quan trọng, truyền tải những thông điệp, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân, phục vụ nhu cầu thông tin, tri thức về lý luận, chính trị của các tầng lớp nhân dân, đáp ứng nhiệm vụ chính trị của đất nước. Hiện nay, cả nước có 59 nhà xuất bản và gần 300 đơn vị tham gia hoạt động liên kết xuất bản, trong đó mảng sách lý luận, chính trị chủ yếu tập trung ở các nhà xuất bản như: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông... Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các nhà xuất bản đã không ngừng nâng cao chất lượng, số lượng các đầu sách thực hiện nhiệm vụ chính trị, trong đó có nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia nói chung và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng nói riêng, thể hiện ở những thành tựu cơ bản như: Thứ nhất, sách lý luận, chính trị đã tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ chủ quyền quốc gia; phương châm, nguyên tắc giải quyết các vấn đề liên quan đến xâm phạm chủ quyền quốc gia. Sách lý luận, chính trị đã khẳng định, phân tích, làm rõ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 67 Nhà nước, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề chủ quyền quốc gia, trong đó khẳng định: Chủ quyền quốc gia là điều tất yếu, là tuyệt đối, có ý nghĩa chiến lược, xuyên suốt quá trình cách mạng, chi phối các hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp, đến mọi lĩnh vực hoạt động từ kinh tế, xã hội đến chính trị, từ văn hóa đến khoa học, từ ngoại giao đến quốc phòng, an ninh... của quốc gia, dân tộc. Những bộ sách lớn do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản như: Văn kiện Đảng toàn tập, Hồ Chí Minh toàn tập, Văn kiện Quốc hội toàn tập... đều chứa đựng nội dung khẳng định: Việc thực hiện chủ quyền quốc gia cũng chính là việc thực hiện độc lập dân tộc, là tư tưởng chủ đạo, chi phối toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Đảng ta. Trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, chủ quyền biển, đảo cũng là nhiệm vụ tối quan trọng. Đối với vấn đề này, các sách lý luận, chính trị đã cung cấp thông tin về các cứ liệu lịch sử, căn cứ pháp lý, luật pháp quốc tế để chứng minh về chủ quyền của Việt Nam đến với công chúng, một số cuốn sách là luận cứ trong các hồ sơ đệ trình tại các phiên tòa quốc tế. Có thể kể đến một số đầu sách tiêu biểu cung cấp bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc như: Chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, bộ sách Văn hóa biển đảo Việt Nam (9 tập), Chủ quyền quốc gia Việt Nam trên Biển Đông, Tài nguyên, môi trường và chủ quyền biển, đảo Việt Nam... (Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật); Những bằng chứng về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, Đội Hoàng Sa, từ cội nguồn đến lễ tri ân (Nxb. Giáo dục); Bằng chứng lịch sử và 68 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG cơ sở pháp lý Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam (Nxb. Trẻ); Chủ quyền của Việt Nam ở Hoàng Sa, Trường Sa - Tư liệu và sự thật lịch sử (Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội),... Đây là những tài liệu quan trọng để khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Bên cạnh đó, nhiều sách lý luận, chính trị đã nghiên cứu, phân tích làm rõ về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ; một nền chính trị ổn định; một nền văn hóa, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; một nền ngoại giao toàn diện, hiện đại; một nền quốc phòng, an ninh vững mạnh... Đây cũng chính là những nội dung quan trọng cốt yếu để bảo vệ chủ quyền quốc gia trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, ngoại giao, quốc phòng, an ninh..., được các nhà xuất bản chú trọng với nhiều ấn phẩm có chất lượng, trong đó có thể kể đến một số cuốn sách được xuất bản gần đây như: Kinh tế Việt Nam - Thăng trầm và đột phá, Các thành phần kinh tế Việt Nam: Vấn đề và định hướng chính sách, Vấn đề an ninh phi truyền thống trong quan hệ quốc tế hiện nay, Đối ngoại quốc phòng, Phòng ngừa các tội phạm an ninh quốc gia ở Việt Nam hiện nay, Ngoại giao Việt Nam (Sách xanh ngoại giao, xuất bản hằng năm)... (Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật)... Nội dung của những cuốn sách này đã chuyển tải một khối lượng thông tin phong phú, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn, là những cứ liệu toàn diện về vấn đề thực hiện chủ quyền và quyền chủ quyền quốc gia trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Việc xuất bản và tuyên truyền rộng rãi các cuốn sách này đã góp phần củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng đối với việc thực hiện công KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 69 cuộc đổi mới, phát triển toàn diện đất nước và hội nhập quốc tế sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực. Thứ hai, sách lý luận, chính trị cung cấp thông tin, làm rõ âm mưu, thủ đoạn xâm phạm chủ quyền quốc gia và lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam của các thế lực thù địch. Thông qua lăng kính đa chiều và nhìn nhận một cách khách quan, nội dung các sách lý luận, chính trị đã nhận diện rõ các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch như: phủ nhận, hạ thấp vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin; xuyên tạc tư tưởng Hồ Chí Minh; phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; xuyên tạc, phủ định các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, phủ nhận mục tiêu và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam; vu cáo Việt Nam vi phạm dân chủ, nhân quyền, cố tình đổi trắng thay đen, dựng chuyện Việt Nam đàn áp tôn giáo, kỳ thị, phân biệt đối xử với các dân tộc thiểu số... Để cung cấp các luận cứ đấu tranh với các âm mưu, thủ đoạn xâm phạm chủ quyền quốc gia, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa của các thế lực thù địch, các sách lý luận, chính trị được xuất bản ở nước ta như: Đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” ở nước ta hiện nay, Phòng, chống “diễn biến hòa bình” ở Việt Nam - Mệnh lệnh cuộc sống (Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật); Phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực quốc phòng, Phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực văn hóa, Phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực kinh tế, Phòng, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng, Phòng, chống “diễn biến hòa bình” ở Việt Nam trong tình hình mới, Chiến lược 70 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG “diễn biến hòa bình” - Nhận diện và đấu tranh (9 tập)... (Nxb. Quân đội nhân dân)... Đặc biệt, ngày 22/10/2018, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 35-NQ/TW về Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. Thực hiện Nghị quyết này, trong một thời gian ngắn đã có nhiều công trình được nghiên cứu và xuất bản. Là cơ quan xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị nòng cốt của Đảng và Nhà nước, thời gian qua, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật luôn xác định việc xuất bản sách bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm; cung cấp thông tin chính thống, bảo đảm sự chính xác về nội dung chính trị, khoa học của xuất bản phẩm, từ đó góp phần quan trọng giữ vững và mở rộng trận địa tư tưởng của Đảng. Nhiều cuốn sách chất lượng đã được xuất bản như: Luận cứ phê phán các quan điểm sai trái, thù địch; Phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng, cương lĩnh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam; Phê phán các quan điểm sai trái, xuyên tạc cuộc đấu tranh chống suy thoái về tư tưởng chính trị, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về chính trị trong Đảng... Đặc biệt, tháng 9/2021, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã ra mắt Tủ sách Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bao gồm các ấn phẩm tiêu biểu về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, văn kiện Đảng; sách khẳng định vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam; sách học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; sách bảo vệ KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 71 chủ quyền, an ninh quốc gia; sách đấu tranh phòng, chống biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; sách nhận diện các âm mưu, thủ đoạn chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của các thế lực thù địch;... Bên cạnh đó, Nhà xuất bản Chính trị quốc Sự thật đã phối hợp với Bộ Công an tổ chức biên soạn, xuất bản các ấn phẩm sách lý luận, chính trị và tổ chức các hội thảo khoa học, như: Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên Công an nhân dân trong tình hình mới; 50 năm Công an nhân dân thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh; Tư tưởng Hồ Chí Minh về Công an nhân dân - Giá trị lý luận và thực tiễn; Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của nhân dân trong sự nghiệp giữ gìn trật tự, an ninh...; lịch sử truyền thống ngành; giới thiệu và phân tích những điểm mới, nội dung cốt lõi về an ninh quốc gia trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng... Các hoạt động có ý nghĩa này đã góp phần quan trọng củng cố niềm tin, sự trung thành tuyệt đối của cán bộ, chiến sĩ lực lượng Công an nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng; xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Thứ ba, với sự phát triển các nền tảng số trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sách lý luận, chính trị đã bước đầu được đổi mới với các dạng thức mới như: sách điện tử, sách nói..., để đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tình hình mới. Thích ứng với xu thế phát triển của thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đối với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia, bên cạnh xuất bản sách giấy, sách lý luận, chính trị đang được đẩy mạnh phát triển sách điện tử e-book. Sách 72 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG điện tử có thể là “phiên bản điện tử của một cuốn sách in”, nhưng cũng có một số sách điện tử tồn tại mà không có một bản in tương đương...; được đọc trên nhiều thiết bị kỹ thuật số khác nhau như: máy vi tính, máy tính bảng, điện thoại thông minh, hay chuyên nghiệp hơn là máy đọc sách điện tử - eReader (như: Kindle của Amazon; Rakuten Kobo; Barnes & Noble’s Nook...). Xuất bản phẩm điện tử của Việt Nam hiện chủ yếu là các hình thức sách được số hóa từ sách đã được xuất bản lần đầu dưới dạng sách in và phát hành trên internet, hoặc thông qua các ứng dụng cài đặt vào các thiết bị cá nhân như máy tính, smartphone, tablet... Hiện nay, Việt Nam đã có 15 đơn vị (gồm 11 nhà xuất bản, 4 đơn vị) được cấp phép xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử; đây vẫn là con số nhỏ bé so với 59 nhà xuất bản cùng gần 300 đơn vị tham gia vào hoạt động liên kết xuất bản trên cả nước. Hiện nay, sách điện tử lý luận, chính trị chủ yếu được xuất bản tại Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân... Sự tương tác trên các nền tảng số giúp cho các đơn vị xuất bản sách lý luận, chính trị thuận lợi và dễ dàng hơn trong việc đưa các loại sách này đến với đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân bằng nhiều hình thức khác nhau; từ đó thực hiện tuyên truyền, phổ biến, bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... Bên cạnh đó, với dữ liệu được lưu trữ trên không gian mạng, KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 73 các nhà lãnh đạo, quản lý, nhà khoa học có thể đối chiếu, so sánh các nội dung nhanh và theo nhiều tiêu chí, từ đó nhanh chóng, có cơ sở vững chắc, tăng tính thuyết phục cho các lập luận, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Nhà xuất bản Công an nhân dân là một trong những nhà xuất bản có uy tín trong cả nước, có nhiều ấn phẩm chất lượng cung cấp cho lực lượng Công an và xã hội khối lượng lớn thông tin, kiến thức trên nhiều lĩnh vực chính trị, đặc biệt là vấn đề an ninh quốc gia. Năm 2016, Nhà xuất bản Công an nhân dân đã ra mắt Hệ thống phát hành sách điện tử, cung cấp những ấn phẩm về lĩnh vực an ninh, trật tự, xây dựng lực lượng Công an nhân dân... Nhà xuất bản Quân đội nhân dân cũng không ngừng đẩy mạnh và phát triển hệ thống xuất bản điện tử trên EbookQĐND với các loại hình như sách điện tử, sách nói, sách video, giúp người đọc có cơ hội cập nhật tri thức, thông tin chính thống một cách nhanh nhất, góp phần tuyên truyền, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Đặc biệt, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật - nhà xuất bản của Đảng và Nhà nước, là đơn vị xuất bản hàng đầu về sách lý luận, chính trị cũng có nhiều nỗ lực trong xuất bản sách điện tử. Trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, Nhà xuất bản đã ra mắt Tủ sách điện tử Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên Stbook.vn với khoảng 50 đầu sách điện tử. Toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân khi đăng ký tài khoản trên hệ thống Stbook.vn sẽ được đọc miễn phí. Trong thời gian tới, Nhà xuất bản tiếp tục xây dựng Tủ sách chi bộ, Tủ sách Nhà nước và pháp luật, Tủ sách thông tin đối ngoại, Tủ sách giáo dục lý luận chính trị... 74 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG và bổ sung nhiều ấn phẩm điện tử trên hệ thống xuất bản điện tử: Stbook.vn và thuviencoso.vn để phục vụ cán bộ, đảng viên và nhân dân đọc, tra cứu miễn phí các ấn phẩm có giá trị này. Các sách giấy đều có mã QR-Code chỉ dẫn đến bản sách điện tử. Bên cạnh kết quả đạt được, việc xuất bản sách lý luận, chính trị với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia nói chung, chủ quyền quốc gia trên không gian mạng nói riêng còn những hạn chế nhất định: Dù có nhiều đầu sách lý luận, chính trị về chủ đề này, nhưng số sách hay, có giá trị cao chưa nhiều, các sách còn khá đơn điệu, khô khan, nhất là những sách chuyên sâu về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; vẫn còn tình trạng sai sót về nội dung, quan điểm, dẫn đến một số hệ lụy, ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Đặc biệt, việc thực hiện việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong xuất bản sách lý luận, chính trị còn hạn chế, các hình thức của sách điện tử chưa được phổ biến..., trong khi đó, sách, báo của các thế lực thù địch lại tận dụng triệt để nền tảng số để lan truyền những quan điểm sai trái, xuyên tạc một cách nhanh chóng, điều này đặt ra vấn đề cần phải đổi mới, nâng cao hơn nữa công tác xuất bản điện tử, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia, đặc biệt là chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. 3. Những vấn đề đặt ra và giải pháp xuất bản sách lý luận, chính trị đối với việc bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tình hình mới Từ vai trò và thực tiễn công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, với tư cách là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng - KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 75 văn hóa, việc xuất bản sách lý luận, chính trị đối với sự nghiệp bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tình hình mới đặt ra những vấn đề sau: Một là, xu thế toàn cầu hóa ngày càng phát triển, quá trình hội nhập quốc tế của nước ta ngày càng sâu rộng, do đó cuộc đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch về vấn đề chủ quyền quốc gia đặt ra nhiều vấn đề lý luận cần được làm sáng tỏ. Điều đó đòi hỏi phải tăng cường tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để tiếp tục hoàn thiện hệ thống lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta làm căn cứ tổ chức biên soạn các cuốn sách phục vụ trực tiếp cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia. Hai là, hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo nên một “thế giới phẳng”, đặt ra những thách thức an ninh phi truyền thống, trong đó có an ninh mạng. Vì vậy, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn vấn đề này cũng được đặt ra cấp bách, trong đó sách lý luận, chính trị cần chuyển tải thông tin một cách chính xác, hệ thống, khoa học và kịp thời, đáp ứng nhiệm vụ chính trị đặt ra. Ba là, trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển mạnh mẽ, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, các xuất bản phẩm được truyền tải với nhiều phương thức phong phú và hệ thống ngôn ngữ đa phương tiện như: văn bản, âm thanh, hình ảnh, video, tương tác,... Điều này đòi hỏi công tác xuất bản sách lý luận, chính trị phải đổi mới mạnh mẽ về nội dung, hình thức, phương thức 76 BẢO ĐẢM CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG phát hành, ứng dụng công nghệ, các nền tảng số, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Để giải quyết các vấn đề đặt ra, nhằm tiếp tục phát huy vai trò của sách lý luận, chính trị trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, cần tập trung làm tốt các giải pháp sau: Thứ nhất, lấy “xây” để “chống”, lấy thông tin chính thống đẩy lùi thông tin xấu, độc; phát hiện, cổ vũ cái tốt, nhân rộng các điển hình, mô hình vì nước, vì dân, vì cộng đồng, đề cao lợi ích chung, nghĩa đồng bào, tinh thần tương thân tương ái... Đồng thời, đấu tranh mạnh mẽ, lên án, loại bỏ cái xấu, điều lệch lạc. Để thực hiện giải pháp này, cần nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và chú trọng công tác nghiên cứu, biên soạn, xuất bản sách lý luận, chính trị về bảo vệ chủ quyền quốc gia tạo nguồn bản thảo chất lượng, có giá trị khoa học và thực tiễn cao. Thứ hai, định hướng, quản lý và phát triển các cơ quan báo chí, xuất bản, truyền thông; phát huy và nâng cao hơn nữa vai trò của các kênh thông tin truyền thông chính thống; tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức và bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp trong đội ngũ người làm công tác xuất bản, báo chí, truyền thông... Tăng cường đầu tư để phát triển ngành xuất bản nói chung, xuất bản sách lý luận, chính trị nói riêng theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó cần đầu tư về ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin, xây dựng dữ liệu quốc gia về sách lý luận, chính trị. Các ấn phẩm được xuất bản với nhiều hình thức (sách giấy, sách điện tử...) để tạo sự lan tỏa “không giới hạn” và sự đồng KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CẤP QUỐC GIA - TẬP 1 77 thuận về nhận thức trong mọi tầng lớp nhân dân về vấn đề chủ quyền quốc gia. Thứ ba, cần xây dựng hệ thống quy định về rào cản kỹ thuật và rào cản pháp lý tạo cơ sở cho việc phát hiện, đấu tranh, xử lý... và để cho nguồn sách chính thống, tin cậy chiếm lĩnh hoàn toàn không gian mạng. Những cuốn sách có nhiều giá trị về tri thức, có tính thuyết phục, tính khoa học, tính thực tiễn cao phải được tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trên không gian mạng. Thứ tư, cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn của các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công an trong bảo vệ an ninh chính trị nội bộ ngành báo chí - xuất bản, kịp thời xử lý các hành vi can thiệp, sửa chữa nội dung sách và đăng tải nội dung sách sai lệch, phản động... trên không gian mạng. Tóm lại, với thế và lực mới của đất nước, cơ hội đi liền với khó khăn và thử thách, sách lý luận, chính trị cần tiếp tục phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của mình trong việc tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh chống các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch; nâng cao nhận thức, niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của quốc gia, dân tộc. 78 NGUY CƠ, THÁCH THỨC ĐẶT RA ĐỐI VỚI NHIỆM VỤ BẢO VỆ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG TRONG TÌNH HÌNH MỚI Thiếu tướng, TS. PHẠM VIỆT TRUNG* 1. Nội hàm của khái niệm “chủ quyền quốc gia trên không gian mạng” “Chủ quyền quốc gia” là thuật ngữ dùng để chỉ quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm của một quốc gia độc lập được thể hiện trên mọi phương diện chính trị, an ninh, quốc phòng, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, xã hội và được bảo đảm toàn vẹn, đầy đủ mọi mặt cả lập pháp, hành pháp lẫn tư pháp của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia mình. Có thể nhận thấy chủ quyền quốc gia là thuộc tính chính trị - pháp lý không thể tách rời của quốc gia, bao gồm hai nội dung, đó là: Quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của mình và quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế. Từ định nghĩa trên, chúng ta có thể thấy việc đặt ra nguyên tắc và hành lang pháp lý nhằm ghi nhận và bảo vệ _______________ * Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng, Bộ Tư lệnh tác chiến không gian mạng, Bộ Quốc phòng.