🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bác Hồ Với Tuổi Trẻ Ebooks Nhóm Zalo NHÀ XUẤT BẢN THANH NIÊN BÁC HỒ VỚI TUỔI TRẺ Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång: ts. nguyÔn thÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång: ts. nguyÔn duy hïng Thµnh viªn: ts. khuÊt duy kim h¶i ts. nguyÔn an tiªm nguyÔn vò thanh h¶o Lêi nhµ xuÊt b¶n Sinh thêi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n dµnh sù quan t©m ®Æc biÖt ®èi víi tuæi trÎ. T×nh c¶m cña B¸c ®èi víi tuæi trÎ kh«ng chØ lµ sù yªu th−¬ng, tr×u mÕn, th¾m thiÕt mµ cßn lµ sù tin t−ëng, sù kú väng lín lao vµo tuæi trÎ. B¸c tin ë tuæi trÎ, ®ång thêi B¸c còng ®Æt ra cho tuæi trÎ nh÷ng yªu cÇu cao, ®ßi hái ë hä sù nç lùc phÊn ®Êu, tu d−ìng, rÌn luyÖn kiªn tr×, bÒn bØ, toµn diÖn vÒ mäi mÆt, mäi lóc, mäi n¬i,… Ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, noi g−¬ng B¸c, lµm theo lêi B¸c d¹y, c¸c thÕ hÖ tuæi trÎ ViÖt Nam lµ mét lùc l−îng to lín trùc tiÕp gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp chung, cïng c¶ d©n téc lµm nªn nh÷ng chiÕn th¾ng vÎ vang, nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng tù hµo... Tuy nhiªn, hiÖn nay mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr−êng víi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®ang lµm khuynh ®¶o nhiÒu gi¸ trÞ cao ®Ñp cña ®êi sèng x· héi, lµm ¶nh h−ëng ®Õn t− t−ëng cña líp trÎ. Mét bé phËn trong líp trÎ ®· mÊt lßng tin, mÊt ph−¬ng h−íng, kh«ng cßn kh¸t khao cèng hiÕn cho Tæ quèc, cho lý t−ëng cao ®Ñp, thay vµo ®ã lµ t− t−ëng thùc dông, Ých kû, thiÕu tr¸ch nhiÖm, v« c¶m víi nh÷ng vÊn ®Ò chung cña ®Êt n−íc, dÉn ®Õn nh÷ng h− háng, sa ng·,… Thùc tÕ ®ã ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i th−êng xuyªn quan t©m ®Èy m¹nh viÖc gi¸o dôc, nh¾c nhë vÒ 5 tÊm g−¬ng ®¹o ®øc cao c¶, cuéc ®êi b×nh dÞ, trong s¸ng, t− t−ëng vÜ ®¹i vµ sù quan t©m ch¨m sãc, cïng nh÷ng lêi chØ d¹y cña B¸c Hå ®èi víi tuæi trÎ ®Ó gióp hä v÷ng vµng v−ît qua nh÷ng c¸m dç, c¹m bÉy tiªu cùc; ra søc phÊn ®Êu, häc tËp, rÌn luyÖn, cèng hiÕn nhiÒu h¬n cho Tæ quèc, thùc sù trë thµnh lùc l−îng kÕ tôc sù nghiÖp cña §¶ng vµ d©n téc ta. §Ó gãp phÇn ®¸p øng yªu cÇu trªn, thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt vµ Nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn phèi hîp xuÊt b¶n cuèn s¸ch B¸c Hå víi tuæi trÎ. Cuèn s¸ch ghi l¹i nh÷ng dßng håi t−ëng cña ®ång chÝ Vò Kú - ng−êi ®· cã vinh dù ®−îc lµm ng−êi gióp viÖc gÇn gòi cña B¸c Hå trong gÇn mét phÇn t− thÕ kû - vÒ t×nh c¶m cña B¸c Hå dµnh cho tuæi trÎ. Qua ch−a ®Çy mét tr¨m trang s¸ch, nh−ng chóng ta sÏ thÊy rÊt râ tÇm vãc lín lao vµ sù quan t©m s©u s¸t cña B¸c ®èi víi tuæi trÎ. Mçi lêi nãi, mçi viÖc lµm cña B¸c víi tuæi trÎ ®Òu thÊm ®−îm t×nh c¶m tr×u mÕn, tin yªu; sù chØ b¶o tØ mØ, ©n cÇn; nh÷ng yªu cÇu nghiªm kh¾c mµ l¹i gi¶n dÞ, tù nhiªn, gÇn gòi, th©n th−¬ng… Chóng t«i hy väng cuèn s¸ch sÏ gãp phÇn tÝch cùc gi¸o dôc tuæi trÎ noi g−¬ng B¸c, hiÓu s©u h¬n vÒ B¸c, vÒ t×nh c¶m cña B¸c ®èi víi tuæi trÎ ®Ó víi hä, nh÷ng ng−êi ®−îc sinh ra khi B¸c ®· ®i xa, B¸c vÉn lu«n cßn sèng m·i, vÉn lµ ng−êi dÉn d¾t hä trong mçi b−íc ®i, chØ b¶o hä trong mçi viÖc lµm. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2013 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù THËT6 N 1 ªn më ®Çu thÕ nµo nhØ? Mét lêi khen?... Mét nhËn xÐt?... Kh«ng! §ã lµ c¶ mét ch©n lý: "Mét n¨m khëi ®Çu tõ mïa Xu©n. Mét ®êi khëi ®Çu tõ tuæi trÎ. Tuæi trÎ lµ mïa xu©n cña x· héi"1. BiÕt bao ®iÒu ®¸ng suy nghÜ ®Ó hiÓu thªm, ®Ó vui mõng vµ ®Ó lo l¾ng... tõ ch©n lý ®¬n gi¶n ®ã? BiÕt bao ®iÒu tõng tr¶i, buån vui, tõ tÊm lßng cña vÞ l·nh tô. Chñ tÞch n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, lóc ®ã 56 tuæi, ®Ó xóc c¶m ®äng l¹i trong ch©n lý ®¬n s¬ mµ vÜ ®¹i nh− tù nhiªn ®ã? BiÕt bao nhiªu lêi c¨n dÆn ©n t×nh, bao viÖc lµm cô thÓ vµ tØ mØ, Ng−êi ®· dµnh cho løa tuæi mïa xu©n ®ã? BiÕt bao nhiªu... BiÕt bao nhiªu... Theo thêi gian tr«i ch¶y nh− n−íc xu«i dßng... 2 1 0-5-1969 Ngµy m−êi, th¸ng n¨m... n¨m nµo còng thÕ, ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi, 2011, t. 4, tr. 194. 7 lµ s¾p ®Õn sinh nhËt B¸c Hå. Ngµy m−êi, th¸ng n¨m, n¨m s¸u chÝn còng thÕ, vµ cßn h¬n thÕ n÷a, ®ã lµ thêi ®iÓm ®−îc ghi trong b¶n Di chóc cña Ng−êi. §· thµnh lÖ tõ n¨m 1965, cø ®Õn mïng m−êi, th¸ng n¨m, B¸c l¹i gië xem l¹i, söa ch÷a, bæ sung nh÷ng ®iÒu "dÆn l¹i" Êy, råi ®−a cÊt ®i... M−êi ngµy mçi n¨m, vµ mçi ngµy trong kho¶ng mét tiÕng ®ång hå: tõ 9 ®Õn 10 giê. ChÝn ®Õn m−êi giê, thêi kh¾c t−ng bõng thanh xu©n cña mét ngµy, thêi ®iÓm søc nghÜ, søc lµm viÖc cña con ng−êi võa ®é h−ng phÊn nhÊt. Vµo giê phót trong trÎo, m¹nh mÏ ®ã, Ng−êi thanh th¶n suy nghÜ vÒ ngµy ra ®i cña m×nh, nh−ng hoµn toµn kh«ng cã g× cho riªng m×nh c¶. Ngµy m−êi, ngµy m−êi mét, ngµy m−êi hai... ngµy m−êi chÝn, ngµy hai m−¬i... M−êi giê s¸ng. Ng−êi b×nh th¶n gÊp "tËp tµi liÖu", cÊt ®i, ®Ó n¨m sau ®Õn dÞp l¹i söa l¹i. Kh«ng ngê ®ã lµ lÇn sau cïng. Thêi ®iÓm nh− ngõng l¹i, b»ng nh÷ng con sè: 10-5-1969, 20-5-1969. Lóc m−êi giê s¸ng, B¸c rêi buång lµm viÖc vµ ®i d¹o trªn "®−êng xoµi", hai bªn vµ c¶ trªn m¸i m¸t rîp, hïng vÜ mµu c©y xanh. Con "®−êng xoµi hoa tr¾ng n¾ng ®u ®−a" Êy ®· vµo th¬, vµ sÏ m·i cßn sèng ®éng víi nh÷ng ai tõng ®Õn th¨m n¬i nµy. B¸c b−íc chËm, ch−a cÇn tùa vµo ai, vµ kh«ng chèng gËy. Bé quÇn ¸o n©u máng vµ réng mang c¶m gi¸c th− th¸i, d©n d·. D−êng nh− B¸c cßn ®ang v−¬ng vÊn suy nghÜ mét ®iÒu g×. 8 Ng−êi vÉn b×nh th¶n, im lÆng, chÇm chËm b−íc, m¾t ®−a nh×n c©y v−ên, tai l¾ng nghe chim hãt. Còng cã lÏ kh«ng ph¶i Ng−êi cã ®iÒu g× ®ang ngÉm nghÜ, mµ Ng−êi vÉn ung dung biÕt bao, thanh th¶n biÕt bao! Ng−êi nh− ®ang hoµ víi thiªn nhiªn, ®Ó cho trêi ®Êt, cá c©y, giã bay, chim hãt cø tù nhiªn thÊm vµo m×nh, quyÖn lÊy kh«ng gian. Nh−ng... Cã lÏ còng ch−a ph¶i. B¸c bçng dõng l¹i, hái, giäng nhÑ nhµng th©n mËt: - Chó Kú nµy! Chó cã biÕt nh÷ng c©y muçm nµy trång tõ bao giê kh«ng? Nh÷ng c©y muçm sum suª nh− xÕp hµng ven ®−êng. Nh÷ng c©y muçm ®å sé, cã c©y th©n ph¶i hai ng−êi «m ch−a xuÓ. RÔ chóng næi gå ghÒ trªn mÆt ®Êt, v÷ng ch·i, r¾n rái. (Chóng t«i dõng b−íc ë ®o¹n ®−êng Êy. §ång chÝ Vò Kú t©m sù: M×nh nghÜ mµ ch−a ra. Nh−ng ®· quen sèng víi B¸c, ®−îc B¸c nh¾c nhë, nªn m×nh quen nãi thËt, nghÜ thÕ nµo nãi thÕ, tÊt nhiªn ph¶i ngÉm nghÜ cho kü; ch−a biÕt, cø nãi lµ ch−a biÕt). T«i suy nghÜ thªm vÉn ch−a râ, ®µnh tr¶ lêi: - Th−a B¸c, t«i còng ch−a râ, ®Ó t«i hái bªn v−ên −¬m c©y. B¸c ch¸u vÉn tiÕp tôc ®i. C©u chuyÖn nh− ®· dõng h¼n. Cã lÏ, nh©n thÊy c©y mµ B¸c hái vËy th«i? Kh«ng! B¸c kh«ng nh− thÕ. T«i vÉn b−íc theo B¸c vµ cè t×m lêi gi¶i ®¸p. 9 Chõng mÊy phót sau, B¸c l¹i quay sang hái: - Chó ch−a biÕt c©y trång tõ bao giê, thÕ chó cã biÕt gièng c©y nµy tõ khi trång ®Õn khi cçi, chõng bao nhiªu n¨m? Th× ra B¸c vÉn ®ang dßng suy nghÜ theo mét m¹ch chung nµo ®ã. Ch¾c lµ nh− thÕ, tuy ch−a râ ®ã lµ vÊn ®Ò g×. Cïng mét lóc t«i võa b¨n kho¨n muèn hiÓu xem B¸c ®ang quan t©m tíi chuyÖn g×, võa h¬i ¸y n¸y, cã lÏ h¬i buån n÷a, còng cã h¬i tù ¸i mét chót, v× lÇn nµy còng ch−a biÕt tr¶ lêi ra sao. T«i nghÜ, nh×n c©y, nh×n ®−êng, nh×n nhµ... råi ®µnh thó nhËn: - Th−a B¸c, t«i còng ch−a râ! B¸c ch¸u tiÕp tôc ®i... T«i bçng n¶y ra c©u tr¶ lêi: - Th−a B¸c, theo t«i hiÓu cã thÓ nh÷ng c©y nµy ®· trång ®−îc gÇn 70 n¨m råi. - Sao chó biÕt? - Th−a B¸c, c¸i nhµ "Toµn quyÒn" kia cã ghi lµm tõ 1900 ®Õn 1906. Nh÷ng c©y nµy cã lÏ trång tõ ngµy Êy. B¸c khÏ gËt ®Çu: - Chó nãi còng cã lý. Råi B¸c ch¸u l¹i im lÆng, chËm r·i ®i. Lóc nµy B¸c ®ang tiÕn vÒ phÝa "§×nh Héi ®ång". T«i vui v× thÊy B¸c hµi lßng víi c©u tr¶ lêi cña m×nh. Lµm B¸c hµi lßng chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÒu mµ nh÷ng ng−êi ®−îc gÇn B¸c ®ang cè thùc hiÖn. 10 B¸c lo bao nhiªu viÖc lín, nh−ng Ng−êi còng kh«ng quªn nh÷ng viÖc nhá. Lín hay nhá còng vÉn kh«ng ngoµi mÊy ch÷: cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t−. RÊt nhá, nh− khi ®i trªn ®−êng thÊy con èc sªn ®· bÞ dÉm bÑp, ®Çy ruåi nhÆng b©u, B¸c kh«ng hµi lßng: - Sao chó nµo dÉm chÕt kh«ng vøt xuèng ao, võa lµm thøc ¨n cho c¸, võa gi÷ vÖ sinh chung! HoÆc nh×n thÊy ®ång chÝ b¶o vÖ ngåi röa mÆt cø më vßi n−íc ch¶y å å, B¸c còng kh«ng vui. B¸c chØ cho nh×n thÊy vµ nãi rÊt nhÑ nhµng: - Chó Kú xem ®Êy, chó Êy röa mÆt thÕ kia ph¶i mÊt mÊy x« n−íc! T«i ®ang miªn man nhí vÒ nh÷ng ®iÒu B¸c nh¾c nhë, gîi ý trong c«ng viÖc vµ trong cuéc sèng th−êng ngµy, chît l¹i nghe giäng nhÑ nhµng cña B¸c kÐo t«i vÒ c¸i m¹ch suy nghÜ chÝnh: - Theo B¸c, nh÷ng c©y nµy cã lÏ do c¸c cô ta trång tr−íc kia cïng víi c¸i "§×nh Héi ®ång". T«i thÊy hîp ®¹o lý v× hai hµng c©y muçm ®−îc trång th¼ng t¾p däc hai bªn ®−êng, dÉn ®Õn "§×nh Héi ®ång" n¬i c¸c cô tr−íc ®©y dïng lµm n¬i héi häp. - Th−a B¸c, ®óng lµ nh− thÕ. B©y giê th× t«i ®· râ B¸c ®ang suy nghÜ ®Õn "vÊn ®Ò c©y". Nh−ng tiÕp theo mét c©u chuyÖn cô thÓ B¸c th−êng hay nãi thªm ®iÒu g× ®ã víi con ng−êi, vÒ con ng−êi. 11 Nhí cã lÇn, sau h¬n mét th¸ng ®i xa vÒ, B¸c ra ngåi bªn bê ao cho c¸ ¨n. Theo tiÕng vç tay quen thuéc cña B¸c gäi, ®µn c¸ kÐo dÇn vÒ ®éng n−íc cuån cuén. Nh÷ng l−ng c¸ bãng nhÉy, ®en thÉm, lo¸ng b¹c, hång t−¬i, ®á th¾m. B¸c nÐm thøc ¨n cho c¸. Nh÷ng con c¸ lín b¹o d¹n x« vµo ¨n tËn bê. ThÕ lµ B¸c l¹i vung tay tung thøc ¨n ra xa, dµnh phÇn cho lò c¸ con chØ d¸m l¶ng v¶ng ë vßng ngoµi. M¾t B¸c nh×n ®¨m ®¨m vµo mÆt n−íc, nh− chê ®îi. Råi B¸c nhËn xÐt: - M×nh kh«ng thÊy con c¸ g¸y ®á ®Õn ¨n n÷a. Kh«ng khÐo c¸c chó ë nhµ c©u mÊt råi. §ã lµ con c¸ g¸y v©y, ®u«i vµ miÖng mµu ®á th−êng quÈn quanh bªn bãng B¸c nh÷ng buæi chiÒu B¸c cho c¸ ¨n. T«i kh«ng biÕt tr¶ lêi thÕ nµo, chØ d¸m ®¸p l¹i mét c©u gän lán: "ThÕ ¹!". Tèi, t«i hái anh em, ®−îc biÕt kh«ng ai c©u c¶. ThÕ lµ t«i còng quªn b½ng ®i. ChiÒu chiÒu, B¸c vÉn ®óng giê cho c¸ ¨n. §«i m¾t Ng−êi vÉn ®¨m ®¨m d−êng nh− chê ®îi. Kho¶ng m−êi ngµy sau. ChiÒu. Bªn ao c¸, B¸c bçng b¶o t«i: - K×a, chó xem, con c¸ g¸y ®· ®Õn råi ®Êy. "Chµ! Chµ! C¸i anh chµng nµy kh«ng biÕt lang thang tËn ®©u, giê míi mß vÒ" - T«i thÇm nghÜ. Chõng nh− biÕt ®−îc ý nghÜ cña t«i, B¸c nhËn xÐt: - C¸c chó ë nhµ ch¾c lµ kh«ng cho c¸ ¨n ®Òu, nã míi ph¶i ®i kiÕm ¨n l¨ng b¨ng nh− thÕ. 12 Råi B¸c h¹ giäng nh− tù nãi víi m×nh: - Víi con ng−êi còng thÕ, nhÊt lµ thanh niªn, kh«ng quan t©m ®Õn th× còng nh− thÕ... Sau chuyÖn c¸, trong chuyÖn c¸, cã chuyÖn ng−êi. Sau chuyÖn c©y ch¾c còng vËy? §· hÕt giê ®i d¹o. Tr−íc mÆt lµ ao c¸ lÊp lo¸ng n−íc. TiÕng chim hãt rÝu rÝt trªn nh÷ng vßm c©y muçm um tïm. Nh÷ng th©n c©y muçm xï x×, mèc thÕch, víi vÎ phong s−¬ng, dµy d¹n vµ d−êng nh− bÊt tö. Trong tiÕng giã ®Çu mïa h¹ l−ít µo µo qua vßm l¸, trong giäng chim vÐo von, khoan nhÆt, bæng trÇm, B¸c dÆn: - Chó chÞu khã t×m gièng xoµi miÒn Nam trång xen gi÷a muçm, ®Ó nã kÞp lín lªn, thay thÕ. T«i "d¹". Nh−ng ph¶i m·i sau khi B¸c mÊt, t«i míi thËt hiÓu ®Çy ®ñ ý nghÜa "trång ng−êi" cña B¸c. (Giäng ®ång chÝ Vò Kú nhá nh− h¬i thë g−îng nhÑ. §«i m¾t hiÒn tõ d−êng nh− tho¸ng mäng n−íc. Trªn ®Çu chóng t«i lµ nh÷ng vßm xanh chim hãt. Vµ con ®−êng cßn Êm b−íc ch©n Ng−êi). Lóc ®ã lµm sao t«i h×nh dung ®−îc nh÷ng c¸i c©y ®ang sung søc, v¹m vì, µo µo søc lùc nh− thÕ còng ®· cÇn tÝnh ®Õn chuyÖn chuÈn bÞ thay thÕ. Bëi v× nh÷ng c©y nhá cßn cÇn thêi gian ®Ó lín lªn, ®Ó v÷ng ch·i... ChuyÖn con ng−êi còng nh− thÕ. Sau nµy t«i míi ch¾p nèi, suy ngÉm vµ hiÓu thªm c©u chuyÖn buæi s¸ng 20 th¸ng 5 n¨m Êy. Cïng víi nã lµ nh÷ng t×nh tiÕt t−ëng nh− t¸ch rêi, 13 nh−ng l¹i g¾n bã vÉn bëi chÊt keo dÝnh Êy: TÊm lßng B¸c Hå ®èi víi tuæi trÎ, tuæi th¬. 3 T «i tÇn ngÇn xóc ®éng gië l¹i cuèn sæ tay ®ãng lÊy, b»ng nh÷ng tê giÊy car« tr¾ng. Ngoµi b×a cuèn sæ tay - nhËt ký ®Ò mÊy con sè: 5-69. Th¸ng 5 n¨m 1969. S¸ng ngµy 21, Anh hïng lùc l−îng vò trang miÒn Nam T¹ ThÞ KiÒu ®−îc vµo gÆp B¸c, cïng B¸c ra bê ao cho c¸ ¨n, vµ cïng ¨n c¬m chiÒu víi B¸c. C« g¸i anh hïng, dòng c¶m vµ m−u trÝ trong ®¸nh Mü gÆp B¸c l¹i sôt sÞt khãc v× th−¬ng B¸c, v× c¶m ®éng tr−íc sù ©n cÇn, tr×u mÕn cña B¸c. KiÒu ®· khãc tõ h«m ®Çu tiªn thÊy B¸c ®ang b−íc ®Õn gÇn m×nh vµ c¸c ®ång chÝ, ®ång ®éi - nh÷ng ng−êi anh hïng cña miÒn Nam ruét thÞt - còng trªn con "®−êng xoµi" Êy. B¸c vèn thÝch tiÕp kh¸ch ngoµi trêi. C¸c chiÕn sÜ ta ïa tíi quanh B¸c. Kh«ng ai b¶o ai, thÕ mµ anh hïng ng−êi d©n téc A Vai vµ T¹ ThÞ KiÒu lµ hai ng−êi ®−îc ë s¸t c¹nh B¸c. Ngµy 22, 7 giê 30 phót. B¸c mêi ®ång chÝ BÝ th− TØnh ñy NghÖ An tíi. B¸c th¨m hái t×nh h×nh ®êi sèng c¸n bé vµ nh©n d©n tØnh nhµ. B¸c ký vµo tÊm ¶nh B¸c tÆng cho 14 tØnh quª h−¬ng. §ång chÝ BÝ th− TØnh ñy xin ®−îc lªn th¨m nhµ sµn. B¸c ®ång ý vµ nãi vui: - §Ó chó Êy lªn, xem nhµ BÝ th− TØnh ñy h¬n nhµ B¸c bao nhiªu lÇn? ChiÒu - B¸c ®i gÆp b¹n Lµo. 08 giê ngµy 23. B¸c tiÕp Chñ tÞch Th−îng nghÞ viÖn (sau nµy lªn lµm Tæng thèng) Chilª X. Agien®ª. B¸c kÓ vÒ g−¬ng chiÕn ®Êu cña thiÕu nhi miÒn Nam cho Agien®ª nghe. Sau nµy, Agien®ª ®· ghi l¹i c¶m t−ëng s©u s¾c vÒ cuéc gÆp gì ®ã, vÒ c©u chuyÖn c¸c em thiÕu nhi ®ã: Chóng t«i ngåi quanh mét c¸i bµn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chËm r·i më chiÕc phong b×, lÊy ra mét tÊm ¶nh vµ nãi víi chóng t«i: "§©y lµ mét kû niÖm". Chñ tÞch lÇn l−ît giíi thiÖu víi chóng t«i nh÷ng em thiÕu nhi anh hïng miÒn Nam cã nÐt mÆt th¬ ng©y ®ang ngåi qu©y quÇn quanh Chñ tÞch trong tÊm ¶nh. Chñ tÞch nãi: "T«i rÊt vui lßng vÒ c¸c ch¸u thiÕu nhi ngµy nay. C¸c ch¸u ®· lµm ®−îc nhiÒu viÖc h¬n chóng t«i. T«i ch−a khi nµo lµm ®−îc nh÷ng viÖc mµ c¸c ch¸u ®· lµm. ThiÕu nhi ë thêi t«i còng vËy"... T«i thÇm nghÜ: T¹i sao l¹i nh− vËy? Ph¶i ch¨ng t×nh c¶m cña B¸c ®èi víi c¸c em kh«ng chØ lµ sù yªu mÕn th¾m thiÕt mµ cßn lµ c¶ tÊm lßng ®Çy tin t−ëng? D−êng nh− Ng−êi nhËn thøc s©u s¾c vai trß t−¬ng lai cã tÝnh quyÕt ®Þnh cña líp trÎ nµy. 15 Gièng nh− chuyÖn B¸c ®· nh¾c vÒ chän gièng xoµi miÒn Nam trång xen gi÷a nh÷ng c©y muçm cßn ®ang t−¬i tèt kia. Ph¶i ch¨ng B¸c muèn nh¾c nhë, b»ng chÝnh viÖc lµm cña B¸c, muèn cã c¸n bé tèt ph¶i biÕt −¬m trång, båi d−ìng tõ løa tuæi thiÕu niªn? Tõ nh÷ng ngµy ®Çu n¨m 1925, B¸c ®· lo göi ®i ®µo t¹o nh©n tµi trÎ cho ®Êt n−íc: Lª Hång Phong, Tr−¬ng V¨n LÔnh tíi Tr−êng Qu©n sù Hoµng Phè; TrÇn Phó vµ mét sè ®ång chÝ kh¸c tíi Tr−êng §¹i häc Ph−¬ng §«ng - M¸txc¬va; Vµ thËt lµ trµn ®Çy tin t−ëng vµo søc m¹nh cña tuæi trÎ, sau ®ã B¸c cßn cö Lª Hång Phong theo häc Tr−êng §µo t¹o phi c«ng qu©n sù sè 2 ë thµnh phè B«rÝtxg¬lÐpxc¬... Ngay c¶ víi c¸c em nhá tuæi h¬n, B¸c còng ®· chó ý båi d−ìng, ®µo t¹o. §ã lµ tr−êng hîp c¸c em nhá quª ë Trung Kú, v× gia ®×nh, bè mÑ bÞ thùc d©n bá tï hay giÕt h¹i, ph¶i l−u l¹c ph−¬ng xa. C¸c em ®−îc ®−a tõ Phi ChÝt (Th¸i Lan) vÒ Qu¶ng Ch©u, ®−îc ch¨m sãc, tæ chøc thµnh mét nhãm thiÕu niªn tiÒn phong ViÖt Nam. B¸c cßn muèn båi d−ìng thªm n÷a cho c¸c em. Tõ n¨m 1926, Ng−êi ®· göi th− tíi ñy ban Trung −¬ng §éi ThiÕu niªn tiÒn phong, trùc thuéc Trung −¬ng §oµn Thanh niªn Céng s¶n Lªnin. "... Khi chóng t«i nãi víi c¸c em vÒ c¸ch m¹ng Nga, vÒ Lªnin vµ vÒ c¸c b¹n - nh÷ng chiÕn sÜ lªninnÝt Nga nhá tuæi - th× c¸c em rÊt sung s−íng vµ ®ßi sang víi c¸c b¹n, ®Ó th¨m c¸c b¹n, ë víi c¸c b¹n, 16 häc tËp víi c¸c b¹n, vµ ®Ó trë thµnh nh− c¸c b¹n - nh÷ng chiÕn sÜ lªninnÝt ch©n chÝnh nhá tuæi... Chóng t«i hy väng r»ng c¸c b¹n sÏ kh«ng tõ chèi tiÕp nhËn 3 hay 4 b¹n nhá An Nam cña c¸c b¹n, cã ph¶i kh«ng?"1. §Êy lµ c¸i lo toan lín, nh−ng vÉn ch−a ®Çy ®ñ lµ B¸c nÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu chu ®¸o sau ®©y: "NÕu c¸c b¹n ®ång ý cho c¸c em ®Õn th× c¸c b¹n sÏ lµm nh÷ng viÖc sau ®©y: 1-... 2-... 3- §Õn th¸ng nµo th× ë M¸txc¬va b¾t ®Çu rÐt? (V× c¸c em thiÕu nhi ®ã ®Õn tõ mét n−íc rÊt nãng, ph¶i chän thêi gian cho c¸c em ®i). 4- §Õn M¸txc¬va th× c¸c em sÏ ®Õn ®Þa chØ nµo?"2. Võa lµ ng−êi lo toan mét thÕ hÖ nèi tiÕp cho t−¬ng lai, võa lµ ng−êi th©n ch¨m lo cho con ch¸u. Cã lÏ còng v× vËy, mµ d©n ta, giµ trÎ, lín bÐ ®Òu gäi Ng−êi lµ B¸c. Mµ kh«ng chØ nh©n d©n ta! R«mÐt Ch¨n®ra, Chñ tÞch danh dù Héi ®ång Hoµ b×nh thÕ giíi, ®· ph¸t biÓu trong dÞp dù Héi nghÞ quèc tÕ "ViÖt Nam vµ thÕ giíi" nh÷ng lêi ch©n t×nh, th©n thiÕt: "ë ViÖt Nam, c¸c b¹n tù x−ng rÊt ®óng m×nh lµ ch¸u cña B¸c Hå. C¸c b¹n ®· cho phÐp chóng t«i thay mÆt hµng triÖu nh©n d©n thÕ giíi ®−îc cã mÆt h«m nay t¹i ®©y. Chóng t«i nhËn thøc s©u s¾c vinh dù ®ã. Chóng t«i yªu cÇu c¸c b¹n thªm mét ®Æc ©n n÷a: Mong c¸c b¹n, ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 2, tr. 240, 240-241. 17 nh÷ng ng−êi ch¸u cña B¸c Hå, cho phÐp chóng t«i tõ c¸c n¬i trªn thÕ giíi ®Òu ®−îc tù nhËn lµ ch¸u B¸c Hå. TÊt c¶ chóng ta, ch¸u cña B¸c Hå ë tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi, sÏ tËp hîp l¹i ®Ó gi−¬ng cao ngän cê Hå ChÝ Minh tiÕn lªn giµnh nh÷ng th¾ng lîi míi h¬n n÷a". Ch¸u cña B¸c Hå. B¸c Hå cña c¸c ch¸u. B¸c Hå yªu c¸c ch¸u, hiÓu c¸c ch¸u, tin t−ëng c¸c ch¸u. V× ®ã lµ t−¬ng lai cña d©n téc. §ã lµ nh÷ng mÇm, nh÷ng bóp trªn cµnh... T×nh yªu ®ã thÊm ®Ëm chÊt ng−êi. Mét sù t×nh cê ®Çy ý nghÜa - sau ngµy sinh cña B¸c Hå lµ s¾p ®Õn ngµy TÕt ThiÕu nhi Quèc tÕ 1- 6. 07 giê ngµy 27. B¸c gäi chÞ Thu Trµ ®Õn hái vÒ t×nh h×nh cã mét sè ch¸u häc sinh miÒn Nam nghÞch ngîm, ph¸ quÊy mµ B¸c ®−îc nghe b¸o c¸o. ViÖc ®ã lµ cã thËt. Nh−ng B¸c hái vÒ khÝa c¹nh kh¸c: C¸c c«, c¸c chó d¹y dç thÕ nµo? Lóc ba m¸ c¸c ch¸u göi ra ngoµi B¾c th× c¸c ch¸u ®Òu ngoan, ba m¸ c¸c ch¸u ®Òu tin t−ëng ë hËu ph−¬ng. B¸c nh¾c ph¶i chó ý ®Õn viÖc c¸c ch¸u thiÕu t×nh c¶m gia ®×nh, ph¶i t×m c¸ch bï ®¾p. Råi B¸c kÕt luËn: Lçi c¸c ch¸u mét phÇn th× lçi cña ng−êi lín chóng ta lµ m−êi phÇn. Qu¶ nhiªn, sau nµy ®−a c¸c ch¸u ®Õn víi sù ch¨m sãc cña c¸c gia ®×nh c¸n bé kh¸c th× c¸c ch¸u ®ì h¼n chuyÖn g©y gæ, nghÞch ngîm. PhÇn B¸c 18 còng nhËn ch¨m sãc mét ch¸u trai, hai ch¸u g¸i, con ®ång chÝ NguyÔn H÷u Thä, Chñ tÞch MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam. §èi víi c¸c ch¸u bÐ, B¸c cã mét sù g¾n bã mËt thiÕt, mét t×nh c¶m tr×u mÕn, hiÒn hoµ vµ chu ®¸o. Nhí l¹i håi c¸ch m¹ng míi thµnh c«ng, B¸c Hå thÝch thó biÕt bao nhiªu nh÷ng khi nghe tiÕng trèng Õch rén rµng, nh×n nh÷ng b−íc ®i cè ra vÎ oai nghiªm, nh−ng vÉn ®Çy nÐt trÎ th¬. Cã nh÷ng lóc tõ buång lµm viÖc trªn tÇng cao ë B¾c Bé phñ, B¸c ph¶i ®øng nh×n qua vai ng−êi kh¸c ®Ó c¸c ch¸u kh«ng thÊy B¸c vµ B¸c ®−îc tù do ng¾m nh×n c¸c ch¸u. Khi ®ã trong nh÷ng ngµy vui, c¸c em mÆc ®ång phôc quÇn xanh, s¬ mi tr¾ng, ®Çu ®éi mò cal«. B¸c ®øng nh×n c¸c ch¸u rÊt l©u, rÊt l©u. Ng−êi nghÜ suy ®iÒu g×? Mét ®ång chÝ phô tr¸ch nhi ®ång Hµ Néi cã kÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ lÇn ®−îc gÆp B¸c vµo mïa ®«ng n¨m 1945. Anh ®· chuÈn bÞ "thµnh tÝch" ®Ó b¸o c¸o víi B¸c vÒ phong trµo thiÕu nhi mµ theo anh lµ ®¸ng tù hµo. Anh kÓ: "V× lóc ®ã, chóng t«i ®ang rÊt uÊt øc thÊy thùc d©n Ph¸p më réng x©m chiÕm Nam Bé, trong c¸c ®oµn biÓu t×nh, c¸c em mang c¶ sóng gç, ®i mét hai nh− nh÷ng ®éi qu©n tÝ hon. C¸c ®éi thiÕu n÷, nhi ®ång g¸i th× ho¸ trang thµnh nh÷ng chiÕn sÜ cøu th−¬ng. Chóng t«i cho c¸c em diÔu hµnh qua phñ Chñ tÞch (lóc ®ã lµ B¾c Bé phñ). Khi c−ìi ngùa qua phñ Chñ tÞch, mét sè ®éi 19 viªn lín cã ®eo sóng tr−êng thËt ®· næ sóng chµo... Khi nghe tiÕng sóng t«i còng kh«ng thÊy "nguy hiÓm" g×. Cã ng−êi cßn kho¸i chÝ nãi: "C¸c em cña ta dòng c¶m nhØ!", "Bän thùc d©n h·y coi chõng!". Khi diÔu hµnh qua phñ Chñ tÞch, c¸c em h« vang: "Hå Chñ tÞch mu«n n¨m!...". Nãi chung, chóng t«i rÊt vui vµ tù hµo vÒ nh÷ng g× ®· lµm ®−îc. B¸c ©n cÇn ®ãn vµ chØ cho t«i ngåi ë chiÕc ghÕ ®èi diÖn. Råi B¸c hái: - C¸c ch¸u nhi ®ång ®ang ho¹t ®éng thÕ nµo? - D¹ th−a, chóng con ®ang tæ chøc c¸c ch¸u l¹i, h−íng dÉn c¸c ch¸u vui ch¬i, ca h¸t, tËp thÓ dôc qu©n sù... - Nh− thÕ lµ tèt. ThÕ c¸c chó ®· lo cho c¸c ch¸u häc tËp nh− thÕ nµo? Lóc nµy, t«i ®í ng−êi, kh«ng tr¶ lêi ®−îc su«n sÎ v× ch−a coi viÖc häc tËp lµ mÆt ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña §éi lóc bÊy giê. T«i nhí m·i lêi dÆn cã ý nghÜa phª b×nh, nh¾c nhë cña Ng−êi: - C¸c chó cÇn ch¨m lo cho c¸c ch¸u häc tËp, chí cho c¸c ch¸u ®i biÓu t×nh nhiÒu, võa bªu n¾ng, võa hÝt bôi... ... T«i høa víi B¸c.., B¸c t−¬i c−êi gËt ®Çu, råi hái tiÕp mét c©u lµm t«i l¹i bÞ bÊt ngê: - C¸c chó ®· tæ chøc c¸c ch¸u ®i b¸n b¸o, ®¸nh giÇy... vµo §éi ch−a? - D¹ th−a, gÇn ®©y, chóng con cã ý ®Þnh tæ chøc trÎ em må c«i ë Dôc Anh ®−êng vµ B¶o Anh ®−êng... 20 - Tæ chøc §éi ë mÊy n¬i ®ã lµ cÇn thiÕt, song ch−a cÊp b¸ch b»ng viÖc tæ chøc §éi cho trÎ b¸n b¸o, ®¸nh giÇy. ë nh÷ng c¬ së do c¸c nhµ tõ thiÖn lËp ra nãi trªn ®· cã nh÷ng ng−êi tr«ng nom c¸c ch¸u råi, nay cÇn lo cho c¸c ch¸u ®−îc ¨n tèt h¬n. Cßn c¸c ch¸u b¸n b¸o, ®¸nh giÇy, ®ang sèng tù lËp, cÇn ®−îc d×u d¾t. Cho nªn ph¶i xem viÖc tæ chøc §éi ë n¬i nµo tr−íc cÇn h¬n, vÝ nh− "con tr©u ph¶i ®i tr−íc c¸i cµy". - Th−a v©ng, chóng con xin høa lµm ngay viÖc nµy. ... ChØ mét tuÇn sau, §éi trÎ b¸n b¸o Hoµng V¨n Thô ®· ra ®êi. VÒ sau, ®éi nµy trë thµnh nßng cèt cña §éi giao th«ng liªn l¹c Hoµng C−êng, mét ®éi thiÕu nhi giao th«ng liªn l¹c dòng c¶m cña Thñ ®« th©n yªu...". C©u chuyÖn cña ®ång chÝ phô tr¸ch nhi ®ång Hµ Néi, ®ång thêi lµ t¸c gi¶ nhiÒu bµi h¸t ®−îc c¸c em yªu mÕn - nh¹c sÜ Phong Nh·, ®· phÇn nµo nãi râ tÊm lßng tr×u mÕn réng lín cña B¸c Hå ®èi víi tõng sè phËn trÎ th¬. B¸c còng thÊy ®−îc søc m¹nh tiÒm tµng cÇn ®−îc kh¬i gîi, båi ®¾p cho c¸c em. Nãi nh− thÕ vÉn ch−a ®ñ ®Çy t×nh c¶m cña B¸c ®èi víi løa tuæi mÇm non nµy. Gi÷a B¸c víi c¸c em cã mét mèi liªn hÖ tù nhiªn vµ thiªng liªng. C¸c em víi B¸c nh− thÕ. Vµ B¸c víi c¸c em còng thÕ. Buæi tèi, khi lµm viÖc víi B¸c, t«i thÊy B¸c võa 21 nghe b¸o c¸o, võa ®Ó ®µi nghe suèt. B¸c ch¨m chó nghe tin chiÕn sù miÒn Nam vµ rÊt thÝch khi nghe c¸c ch¸u bÐ ca h¸t. §ang lµm viÖc, cã tiÕng h¸t cña ch¸u bÐ, B¸c ra hiÖu dõng l¹i, cïng l¾ng nghe. Råi B¸c hái: - Chó thö ®o¸n xem ch¸u bÐ nµy bao nhiªu tuæi? - Th−a B¸c, n¨m tuæi. - Theo B¸c, th× Ýt h¬n. Khi hái l¹i c¸c ®ång chÝ bªn §µi ph¸t thanh, t«i thÊy B¸c th−êng ®o¸n ®óng h¬n. Cã g× khã hiÓu ®©u, v× B¸c ®· nghe nhiÒu, nghe rÊt ch¨m chó. Vµ ch¾c lµ, võa nghe B¸c võa t−ëng t−îng ra c« bÐ hoÆc chó bÐ tÝ xÝu ®ã! Nh−ng t«i vÉn ch−a hiÓu v× sao ®ang lµm viÖc B¸c vÉn ®Ó ®µi? Cã lÇn t«i hái cã nªn t¾t ®µi ®i kh«ng, B¸c nh×n t«i trÇm ng©m nãi: - Cø ®Ó ®Êy chó ¹. §Ó nghe cho cã tiÕng ng−êi. Chó ë nhµ, dï con khãc hoÆc vî nãi dçi, cã khi nÆng lêi, nh−ng ®Òu lµ t×nh c¶m gia ®×nh... (Mét lÇn n÷a t«i l¹i thÊy ®«i m¾t ng−êi kÓ nh− mäng n−íc. Vµ lßng t«i xao xuyÕn, nghÑn ngµo, cµng nhí B¸c!). Ngµy 29. Mang ®äc ®Ó xin ý kiÕn B¸c vÒ bµi viÕt cho c¸c ch¸u nh©n ngµy 1 th¸ng 6. Xong, B¸c cho vÒ. ChiÒu, l¹i tiÕp tôc söa thªm. Råi hai B¸c ch¸u ®i d¹o trªn con ®−êng quen thuéc. §i ®−îc mét ®o¹n xa, B¸c nhÑ nhµng gîi ý: - Chó Kú nµy, s¾p ®Õn tÕt Mång Mét Th¸ng 22 S¸u, c¸c ch¸u cßn nghØ hÌ, chó bµn xem nªn tæ chøc cho c¸c ch¸u vµo vui ch¬i ë phñ Chñ tÞch nh− c¸i dÞp nµo Êy... C¸c ch¸u ®· nhiÒu lÇn ®−îc vµo vui tÕt Mång Mét Th¸ng S¸u víi B¸c t¹i khu v−ên nµy. Mçi lÇn nh− thÕ B¸c rÊt vui, ®ång thêi B¸c còng kiÓm tra chu ®¸o viÖc chuÈn bÞ ®ãn c¸c ch¸u. Cã lÇn, khi mäi ng−êi ®· chuÈn bÞ xong, B¸c hái: - ThÕ nhì c¸c ch¸u ch¬i bÞ søt tay, søt ch©n th× lµm thÕ nµo? Bé phËn tæ chøc ®· lo b«ng, b¨ng vµ mét sè thuèc th«ng dông, nh−ng B¸c yªu cÇu ph¶i cã c¸i b¨ngca h¼n hoi ®Ó phßng cã ch¸u nµo cÇn ®Õn chø kh«ng "®Ó t¹m n»m ë ghÕ dµi". LÇn nµy nghe B¸c nãi, vui cho c¸c ch¸u, t«i tr¶ lêi: - Th−a B¸c, thÕ th× c¸c ch¸u phÊn khëi l¾m! Nh−ng suy nghÜ thÊy mét vµi ®iÒu kh«ng thuËn, t«i liÒn tr×nh bµy: - Th−a B¸c, t«i cã ®iÒu ph©n v©n. Nay ta ®ang h« hµo c¸c ch¸u ®i s¬ t¸n. Sè lín ®· ®i, chØ cßn sè kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i s¬ t¸n ph¶i ë l¹i víi bè mÑ. Sè kh«ng ®i s¬ t¸n l¹i ®−îc vµo ®©y vui ch¬i e kh«ng tiÖn. H¬n n÷a, c¸c ch¸u vµo ®«ng, khi b¸o ®éng kh«ng ®ñ chç tró Èn. B¸c nÝn lÆng mét chót råi khÏ nãi: - §óng ®Êy, th«i chó ¹! Trong lßng t«i cµng ph©n v©n v× thÊy B¸c rÊt muèn ®−îc gÆp mÆt c¸c ch¸u. 23 Suèt c¶ chiÒu, c¶ tèi, lµm viÖc mµ vÉn ¸y n¸y kh«ng yªn. May thay, buæi tèi h«m ®ã C©u l¹c bé Ba §×nh tæ chøc xem biÓu diÔn ch−¬ng tr×nh cña c¸c ch¸u nhá ë tr−êng nh¹c. Mäi ng−êi ®i xem vÒ ®Òu khen lµ hay. T«i liÒn b¸o c¸o, ®Ò nghÞ cho c¸c ch¸u ®−îc vµo biÓu diÔn b¸o c¸o kÕt qu¶ häc tËp, B¸c vui vÎ ®ång ý ngay. ChiÒu tèi 31 th¸ng 5 n¨m 1969, tõ 18 giê 30 ®Õn 19 giê 45, B¸c còng ra dù vui víi c¸c ch¸u. Ai cã ngê ®©u, ®ã l¹i lµ lÇn cuèi B¸c Hå gÆp mÆt ®«ng ®¶o c¸c ch¸u thiÕu nhi ViÖt Nam. 4 T ×nh c¶m cña B¸c ®èi víi trÎ em vµ tuæi trÎ thËt tù nhiªn, tØ mØ vµ hÕt lßng. Tr−íc hÕt, ®ã lµ nhËn thøc cña B¸c vÒ líp ng−êi nµy, lµ "ng−êi chñ t−¬ng lai cña n−íc nhµ... N−íc nhµ thÞnh hay suy, yÕu hay m¹nh mét phÇn lín lµ do c¸c thanh niªn"1. Ngµy khai tr−êng th¸ng 9 n¨m 1945, m−êi ngµy sau lÔ Tuyªn ng«n ®éc lËp, B¸c Hå göi th− cho häc sinh, trong ®ã cã c©u: "Non s«ng ViÖt Nam cã trë nªn t−¬i ®Ñp hay kh«ng, d©n téc ViÖt Nam cã b−íc tíi ®µi vinh quang ®Ó s¸nh vai víi c¸c c−êng quèc ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 216; t. 4, tr. 35. 24 n¨m ch©u ®−îc hay kh«ng, chÝnh lµ nhê mét phÇn lín ë c«ng häc tËp cña c¸c em"2. T×nh c¶m ®ã bÒn chÆt, th¾m thiÕt tËn nh÷ng giê phót cuèi cïng, v−ît ra khái nh÷ng giíi h¹n thêi gian. Víi tÊm lßng trong s¸ng, vµ trong nh÷ng hoµn c¶nh ®Æc biÖt cña cuéc sèng, mçi ng−êi trÎ tuæi ®Òu cã thÓ c¶m nhËn thÊy "mu«n vµn t×nh th©n yªu"1 thÊm ®−îm trong m×nh. Mäi ng−êi ®Òu cã thÓ c¶m nhËn ®−îc ¸nh m¾t tr×u mÕn cña B¸c, tÊm lßng ®é l−îng cña B¸c, bµn tay n©ng ®ì cña B¸c, t©m hån tÕ nhÞ vµ nh¹y c¶m cña B¸c... T«i cßn nhí nh÷ng ngµy th¸ng 5 n¨m 1969. Lóc nµy, B¸c kh«ng cßn ®−îc khoÎ m¹nh nh− bèn n¨m tr−íc, khi Ng−êi viÕt nh÷ng dßng ch÷: "N¨m nay, t«i ®· 75 tuæi. Tinh thÇn vÉn s¸ng suèt, th©n thÓ vÉn m¹nh khoÎ"2. Ngµy 10 th¸ng 5, B¸c ®Õn dù Héi nghÞ Trung −¬ng tõ 7 giê 30 phót ®Õn 9 giê. Lóc B¸c ra vÒ, c¸c ®ång chÝ l−u luyÕn tiÔn tËn xe, kh«ng ai muèn rêi, nhÊt lµ c¸c ®ång chÝ võa ë miÒn Nam ra. Mét sè ®ång chÝ kh«ng ng¨n ®−îc n−íc m¾t v× thÊy B¸c ®i ®· ph¶i cã ng−êi d×u. VÒ ®Õn nhµ sµn ®· h¬n 9 giê. B¸c b¶o t«i chuÈn bÞ "tµi liÖu". LÇn ®Çu tiªn B¸c söa Di chóc h¬i chÖch víi thêi gian th−êng lÖ... "... N¨m nay, t«i võa 79 tuæi, ®· lµ h¹ng ng−êi "x−a nay hiÕm" ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 613, 611. 25 nh−ng tinh thÇn, ®Çu ãc vÉn s¸ng suèt nh− th−êng, tuy søc khoÎ cã kÐm so víi vµi n¨m tr−íc ®©y. Khi ng−êi ta ®· ngo¹i 70 tuæi, th× tuæi cµng cao, søc khoÎ cµng thÊp. §iÒu ®ã còng kh«ng cã g× l¹"1. D−êng nh− B¸c muèn truyÒn ®¹t cho mäi ng−êi sù b×nh tÜnh cña ng−êi hiÓu mäi quy luËt cuéc sèng. §ång thêi t«i biÕt râ B¸c ph¶i cè g¾ng ®Õn thÕ nµo ®Ó kh«ng g©y lo l¾ng, xao ®éng nh©n d©n v× søc khoÎ Ng−êi gi¶m sót. Ngay tõ ®Çu n¨m 1969 vµ c¶ tõ n¨m tr−íc B¸c ®· cã hiÖn t−îng bÞ l¹c giäng. Ch¹y ch÷a kh«ng hiÖu qu¶ bao nhiªu. B¸c ph¶i luyÖn tËp suèt c¶ mét tuÇn míi cã giäng nãi cßn kh¸ khoÎ ®Ó ®äc lêi chóc mõng n¨m míi qua §µi tiÕng nãi ViÖt Nam, truyÒn tíi nh©n d©n c¶ n−íc. H»ng ngµy, B¸c tËp ®i tõng b−íc kiªn nhÉn. Buæi s¸ng, B¸c vÉn dËy sím nh− th−êng lÖ vµ cè g¾ng tËp nh÷ng ®éng t¸c thÓ dôc ®¬n gi¶n nhÊt. S¸ng ngµy 19 th¸ng 5 n¨m Êy, d−íi nhµ sµn Ng−êi tËp nÐm bãng vµo c¸i giá ®ùng giÊy ®Ó c¸ch xa mÊy mÐt, cè g¾ng vµ kiªn tr×. B¸c ®ang b×nh tÜnh chuÈn bÞ ra ®i, nh−ng vÉn kiªn nhÉn muèn cã thªm thêi gian ë l¹i víi ch¸u con, v× sù nghiÖp c¸ch m¹ng ch−a trßn, miÒn Nam ch−a ®−îc gi¶i phãng. B¸c cè g¾ng tËp luyÖn, kiªn tr× luyÖn tËp. 9 giê s¸ng cña ngµy sinh nhËt lÇn thø 79 ®ã, ____________ 1. Vò Kú: B¸c Hå viÕt Di chóc, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2009, tr. 105. 26 Ng−êi l¹i ngåi vµo bµn víi "tËp tµi liÖu" më tr−íc mÆt. B¸c ngåi tùa l−ng vµo thµnh ghÕ, tho¶i m¸i, thanh th¶n. Nh÷ng sîi tãc b¹c trªn tr¸n bay l¬ ph¬ trong giã dÞu. S¸ng nay, ®óng h¬n lµ mét tiÕng ®ång hå buæi s¸ng nay, B¸c ngåi ®äc l¹i "tËp tµi liÖu" víi nh÷ng dßng söa ch÷a, thªm bít vµ Ng−êi thay ba ch÷ trªn trang ®Çu. ChØ söa cã mÊy ch÷ th«i mµ nã nh− gîi cho chóng ta biÕt bao suy nghÜ. B¸c dïng ch÷ "rÊt" thay ch÷ "nh− th−êng" trong c©u "tinh thÇn, ®Çu ãc vÉn s¸ng suèt nh− th−êng" ®Ó thµnh "tinh thÇn, ®Çu ãc vÉn rÊt s¸ng suèt". Trong c©u "Khi ng−êi ta ®· ngo¹i 70 tuæi", B¸c thay ch÷ "tuæi" b»ng ch÷ "xu©n". B¸c dïng ch÷ "sÏ" thay ch÷ "ph¶i" trong c©u "phßng khi t«i ph¶i ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lªnin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c". Phong th¸i B¸c thËt lµ ung dung trong c¸ch suy nghÜ Êy, trong c«ng viÖc ch÷ nghÜa mµ kh«ng chØ lµ ch÷ nghÜa Êy. Mµ theo lÏ b×nh th−êng, cø mçi ngµy B¸c l¹i yÕu h¬n mét chót. Råi ®Õn lóc b¸c sÜ yªu cÇu Ng−êi kh«ng ®i lªn nhµ sµn n÷a, ®ã lµ tõ tr−a ngµy 17 th¸ng 8 n¨m 1969. DÉu chØ cã mÊy bËc thang lªn xuèng nh−ng ®· lµ khã ®èi víi søc khoÎ cña B¸c, s¸ng nay b¸c sÜ ®· ph¸t hiÖn thÊy tim B¸c cã vÊn ®Ò, cÇn gi÷ g×n thËn träng. ThÕ råi, ®· ®Õn thêi ®iÓm B¸c Hå ph¶i n»m yªn mét chç. MÆc dï sù cè g¾ng rÊt cao cña b¶n th©n, 27 mÆc dï lßng mong mái cña mu«n ng−êi, mÆc dï sù tËn t×nh cña b¸c sÜ, Ng−êi vÉn kh«ng v−ît ®−îc ra ngoµi quy luËt cña t¹o ho¸. B¸c n»m ®Êy b×nh tÜnh, vÉn cè lµm cho ng−êi ®Õn th¨m yªn t©m h¬n. §ã lµ nh÷ng ngµy cuèi th¸ng 8 n¨m 1969. M−a to. N−íc d©ng cao ë triÒn s«ng Hång. Ngay ë Thñ ®« Hµ Néi, møc n−íc b¸o ®éng ®· lªn tíi qu¸ cÊp 3. Mçi lÇn c¸c ®ång chÝ tíi th¨m, B¸c ®Òu cè g¾ng an ñi: - C¸c chó cø an t©m. H«m nay B¸c thÊy khoÎ h¬n h«m qua. Nh−ng ngåi bªn c¹nh ch¨m sãc B¸c, t«i biÕt tõng phót mét, B¸c ®ang xÝch gÇn tíi câi VÜnh h»ng. (§ång chÝ Vò Kú lÆng im mét lóc l©u. Ngoµi trêi vÉn ®ang lÊt phÊt nh÷ng giät m−a. §µi ®· b¸o vÒ c¬n b·o sè 3 ®ang tíi gÇn. T«i còng lÆng lÏ vµ tr©n träng sù im lÆng Êy. T«i biÕt, con ng−êi ngåi tr−íc mÆt t«i ®©y ®ang nhí l¹i nh÷ng phót gi©y ®au th−¬ng s¸ng ngµy 2, th¸ng 9, n¨m 1969, c¸ch ®©y h¬n hai m−¬i n¨m. §«i m¾t anh lÊp l¸nh, cè g¾ng ng¨n nh÷ng giät n−íc m¾t muèn trµo ra. L¸t sau, anh l¹i nãi tiÕp c©u chuyÖn nh− ch−a hÒ ng¾t qu·ng). H«m Êy, hai b¸c ch¸u ë trong phßng lÆng lÏ. B¸c n»m yªn, m¾t nh¾m, nöa nh− ngñ, nöa nh− m¬. Xung quanh còng tÜnh lÆng. Nh−ng thùc ra bªn ngoµi sù ®e däa cña møc n−íc s«ng Hång ®ang d©ng lªn, cã ý kiÕn ®Ò nghÞ ph¶i chuyÓn B¸c ®Õn ®Þa ®iÓm cao h¬n. T«i cã nªu ý kiÕn ®ã b¸o c¸o B¸c, nh−ng kh«ng 28 nãi râ lý do di chuyÓn. Kh«ng thÊy B¸c tr¶ lêi. Nh−ng khi nghe tiÕng anh T« hái, t«i míi biÕt lµ B¸c kh«ng ngñ yªn v× thÊy B¸c nãi ngay, tuy rÊt khÏ: - Chó T« nµy, chó Kú b¶o s¬ t¸n m×nh lªn chç cao. Nh−ng B¸c kh«ng bá d©n ®©u. C¸c chó cè g¾ng ®õng ®Ó vì ®ª. (B©y giê th× t«i hiÓu ®iÒu g× ®· khiÕn ®ång chÝ Kú im lÆng. Nh÷ng trËn m−a ®ang r×nh rËp. C¬n b·o ®ang ®e däa. C¸i kh¾c nghiÖt cña khÝ hËu n−íc ta vÉn nh− thÕ tù bao ®êi. Vµ bao giê còng cÇn ®Õn ®«i vai g¸nh v¸c vµ tÊm lßng tËn tôy cña nh÷ng ng−êi "®Çy tí nh©n d©n". NÕu ng−êi g¸nh v¸c viÖc chung cµng cã tr¸ch nhiÖm cao th× c¸i khã, c¸i khæ cµng bít ®Ì lªn ng−êi d©n). Anh T« ®¸p lêi B¸c b»ng mét tiÕng "v©ng" khe khÏ nh−ng kiªn quyÕt, råi sau ®ã, anh ®Õn tËn n¬i ph©n lò. B¸c mÖt nhiÒu, vµ cµng mÖt v× nhiÒu ng−êi cïng muèn ®Õn th¨m hái. §µnh ph¶i ®Ò nghÞ h¹n chÕ ng−êi ®Õn th¨m vµ chØ ®øng ë phÝa ®Çu gi−êng ®Ó B¸c kh«ng nh×n thÊy. §èi víi c¸c b¸c sÜ tóc trùc còng rÊt vÊt v¶ vµ mÖt, cÇn ®iÒu thªm mÊy ®ång chÝ y t¸ tõ ViÖn 108 ®Õn ®Ó trùc thay. N»m yªn trªn gi−êng, cã ngµy hÇu nh− kh«ng ¨n uèng ®−îc g×, B¸c vÉn tØnh. Lóc më m¾t, thÊy cã mÊy ch¸u g¸i l¹, B¸c khÏ hái: 29 - MÊy ch¸u nµo thÕ? - Th−a B¸c, c¸c ch¸u y t¸ ë ViÖn 108 ®Õn ®Ó gióp thªm cho c¸c b¸c sÜ ®ì mÖt. VÉn giäng khe khÏ B¸c nãi: - C¸c chó chØ lµm phiÒn cho c¸c ch¸u. T«i tr×nh bµy thªm vÒ yªu cÇu cña c«ng viÖc. Mét l¸t B¸c l¹i më m¾t: - C¸c ch¸u cßn trÎ dÔ lé bÝ mËt vÒ søc khoÎ cña B¸c, kh«ng cã lîi. T«i th−a: - C¸c ch¸u ®· ®−îc lùa chän kü. Khi ®i nhËn nhiÖm vô còng kh«ng râ ®i ®©u. Cßn ®Õn ®©y ®· nh¾c nhë c¸c ch¸u gi÷ bÝ mËt. B¸c nh¾m m¾t mét lóc l©u. Cã thÓ Ng−êi mÖt, nh−ng còng cã thÓ Ng−êi yªn t©m vÒ vÊn ®Ò Êy. Nh×n B¸c n»m, d−êng nh− ®· thiÕp ngñ, t«i lo l¾ng v× s¾p tíi ngµy Quèc kh¸nh. MÆc dï B¸c ®· dÆn ®ång chÝ T«: Cè g¾ng chuÈn bÞ tèt, B¸c sÏ ra dù víi c¸n bé vµ ®ång bµo m−¬i phót. Nh−ng t«i vÉn linh c¶m thÊy cã mét ®iÒu bÊt h¹nh thËt lín ®ang ®Õn... Bçng B¸c më m¾t, hiÒn hËu b¶o: - Nµy chó Kú, trong phßng cã c¸c ch¸u g¸i mµ l¹i kh«ng cã hoa hë chó? Mét c©u hái nhÑ nhµng, bÊt chît. Hái xong, B¸c l¹i nh¾m m¾t. T«i kh«ng hÒ nghÜ tíi chuyÖn Êy. Vµ còng kh«ng ngê lµ trong t×nh thÕ nµy B¸c l¹i hái nh− vËy. T«i 30 nhê anh em ra v−ên h¸i mÊy b«ng hång nhung, c¾m vµo lä hoa nhá ®Æt trªn bµn con tr¶i kh¨n tr¾ng, ë vÞ trÝ ®Ó B¸c më m¾t lµ nh×n thÊy ngay. Cßn nhí m·i ngµy nµo, B¸c cßn x¨m x¾n, ¸o n©u, mò l¸ ®i däc ngang ®−êng rõng ViÖt B¾c. C¨n nhµ B¸c ë còng gi¶n dÞ nh− nhµ chiÕn sÜ b¶o vÖ, nh−ng bao giê còng lµ n¬i phong c¶nh h÷u t×nh, cã c©y, cã suèi, cã d©n ë quanh xa xa, cã ®−êng tr−íc, lèi sau thuËn tiÖn... Cã håi nhµ ë ph¶i ngôy trang m¸i r¹ b»ng nh÷ng cµnh l¸ xanh: l¸ óa, hÐo lµ anh em chóng t«i l¹i thay ngay, B¸c thÊy vÊt v¶ nªn gîi ý: - C¸c chó kh«ng nghÜ c¸ch ®Ó khái ph¶i thay l¸ ngôy trang µ? Nªn thay b»ng phong lan, sèng vÉn tèt nh− l¸ rõng, nhiÒu lóc cßn ®ñ c¶ s¾c h−¬ng hoa n÷a. B©y giê th× B¸c n»m ®ã rÊt b×nh tÜnh, vµ s¸ng suèt, nh−ng thÓ lùc ®· suy nhiÒu, vËy mµ Ng−êi vÉn nghÜ ®Õn mét s¾c h−¬ng hoa trong phßng... Ng−êi më m¾t. T«i vÉn nhËn râ ¸nh m¾t B¸c, ¸nh m¾t vÉn nh÷ng nÐt rÊt B¸c Hå: ®ã lµ sù tr×u mÕn, hiÒn hËu, trµn ®Çy tin t−ëng víi mäi ng−êi. B¸c khe khÏ b¶o: - Sao l¹i c¾m hoa thÕ? B¸c hái hoa lµ ®Ó tÆng c¸c ch¸u g¸i ®Êy. ThÕ ®Êy! B¸c dµnh s¾c h−¬ng cho tuæi trÎ, cho y t¸, b¸c sÜ ®Õn ch¨m sãc søc khoÎ cña ng−êi bÖnh. (Lóc nµy ®ång chÝ Vò Kú nh×n t«i b»ng ¸nh m¾t 31 hiÒn dÞu. Vµ còng nh− bao lÇn kh¸c, t«i thÊy trong ®ã lÊp lo¸ng c¶ n−íc m¾t vµ nÐt c−êi. Anh trÇm ng©m: "T«i tin lµ ®Õn ngµy nay, dÉu ®· h¬n hai chôc n¨m tr«i qua, nh−ng mäi ng−êi vÉn cßn nhí m·i ®Õn gi©y phót c¶m ®éng Êy...". Cßn t«i, t«i còng biÕt kh¸ nhiÒu chuyÖn vÒ sù quan t©m s©u s¸t, ch©n t×nh cña B¸c ®èi víi nh÷ng ng−êi b×nh th−êng nhÊt, trong ®ã cã ng−êi lÝnh th«ng tin chóng t«i, nh−ng vÉn trµo d©ng mét niÒm xóc c¶m kh«n cïng vÒ cö chØ Êy cña B¸c Hå trong thêi ®iÓm Êy). Cã mét bé phim t− liÖu rÊt quý ®· ghi l¹i thêi gian ®Æc biÖt Êy. Bé phim còng ghi ®−îc phÇn nµo nh÷ng ®iÒu ®¸ng ghi nhí vÒ B¸c Hå vÜ ®¹i vµ gi¶n dÞ trong nh÷ng giê phót cuèi ®êi. Riªng t«i, t«i nghÜ cÇn ph¶i ghi l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× cã liªn quan tíi B¸c. T«i muèn kÓ l¹i chÝnh còng v× lý do ®ã. (Nh©n lóc ®ång chÝ Vò Kú ®ang më réng vÊn ®Ò, t«i m¹nh d¹n hái: "T«i nghe cã nhiÒu ng−êi nãi... lµ... lµ... khi B¸c mÊt, trong di s¶n cßn l¹i, cã mét vali nhá?". §ång chÝ Vò Kú tñm tØm tiÕp lêi: "Cã ph¶i cßn nãi trong ®ã cã mét ®«i hµi nhá bÐ, d¸ng vãc ch©n phô n÷, vµ c¶ mét mí tãc chø g×?". T«i gËt ®Çu, ng−îng ngïng: "V©ng, t«i nghe nãi thÕ"). §ång chÝ Vò Kú vÉn gi÷ nÐt mÆt c−êi hiÒn hËu trªn m«i, tr¶ lêi: "Kh«ng cã chuyÖn Êy ®©u!". Khi B¸c Hå qua ®êi th−êng cã mét sè mÈu chuyÖn hoÆc nhËn xÐt kh«ng ®óng theo hai xu h−íng: Mét lµ thÇn th¸nh ho¸, hai lµ tÇm th−êng 32 ho¸. C¶ hai xu h−íng ®ã ®Òu kh«ng ®óng ®èi víi B¸c Hå cña chóng ta. B¸c Hå gi¶n dÞ vµ vÜ ®¹i kh«ng cã nghÜa lµ tÇm th−êng ho¸ hoÆc thÇn th¸nh ho¸ B¸c Hå. §ã lµ ®iÒu cÇn ph©n biÖt cho s¸ng tá. 5 S ù yªu th−¬ng lín nhÊt ë B¸c ®èi víi tuæi trÎ, Êy lµ lßng tin vµo thÕ hÖ thanh niªn, ng−êi chñ cña hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai ®Êt n−íc. Tin t−ëng thËt sù. Trong lÞch sö Ýt n¬i cã mét §¶ng Céng s¶n ®−îc h×nh thµnh tõ mét tæ chøc thanh niªn nh− ViÖt Nam ta. Héi ViÖt Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn lµ mét tæ chøc tËp hîp tuæi trÎ ®Ó hiÓu biÕt vÒ "§−êng k¸ch mÖnh". Ng−êi tæ chøc ra Héi ®ã, ®Æt ph−¬ng h−íng cho Héi ®ã, gi¶ng d¹y nh÷ng bµi cô thÓ trong ch−¬ng tr×nh häc tËp cña Héi ®ã, lµ B¸c Hå (cã thÓ d−íi nh÷ng c¸i tªn kh¸c). Suèt cuéc ®êi m×nh, B¸c ®· ®Ó l¹i bao nhiªu viÖc lín vµ cô thÓ, bao nhiªu lêi nãi ©n cÇn vµ thÊu ®¸o, ®Ó l¹i Ên t−îng s©u s¾c cho biÕt bao ng−êi vÒ lßng tin ®ã, lßng tin vµo thÕ hÖ trÎ cña d©n téc. §äc l¹i nh÷ng dßng ch÷ ghi lêi B¸c nãi nh©n dÞp §¹i héi lÇn thø ba cña §oµn Thanh niªn Lao ®éng ViÖt Nam (1961) vÉn cßn nh− nh×n thÊy 33 d¸ng vÎ ung dung, t−¬i trÎ cña B¸c trªn diÔn ®µn, vµ giäng rÊt vui, phÊn khëi cña Ng−êi: "Tõ chç chØ cã mét Lý Tù Träng ®Õn ngµy nay chóng ta cã 78 v¹n ®oµn viªn §oµn Thanh niªn Lao ®éng h¨ng h¸i ra søc gióp §¶ng x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thèng nhÊt Tæ quèc. TiÕn bé ®ã lµm cho B¸c rÊt vui s−íng vµ trÎ l¹i. Nã lµm cho lßng B¸c ph¬i phíi nh− hoa në trong mïa xu©n"1. Hoa në trong mïa xu©n! C¸i ý b×nh dÞ ®Õn t−ëng ®· mßn s¸o ®ã l¹i xóc ®éng lßng chóng ta biÕt bao. V× nã ch©n thµnh. V× cô giµ 71 tuæi ®ang nãi nh÷ng lêi Êy thËt sù g¾n bã m¸u thÞt víi tõng nçi vui buån cña tuæi trÎ. Hoa në trong mïa xu©n! Ph¶i ch¨ng ®©y lµ mïa xu©n - tuæi trÎ, nh− c©u më ®Çu cuèn s¸ch nµy: "Tuæi trÎ lµ mïa xu©n cña x· héi". Nh− vËy cã thÓ nãi tin ë tuæi trÎ nh− hoa tin ë mïa xu©n, nh− c¸i lÏ tù nhiªn cña tr¸i ®Êt, c©y cá. Trong nh÷ng n¨m 1966, 1967, khi giÆc Mü å ¹t dïng kh«ng qu©n thùc hiÖn chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c vµ ®æ qu©n vµo miÒn Nam, nhiÒu thanh niªn ë c¸c n−íc Céng hoµ D©n chñ §øc, Hunggari, TiÖp Kh¾c, Liªn X«, Cuba, Trung Quèc, v.v. ®· viÕt ®¬n t×nh nguyÖn sang ViÖt Nam cïng tuæi trÎ ViÖt Nam ®¸nh giÆc gi÷ n−íc, gi¶i phãng quª h−¬ng. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 13, tr. 88-89. 34 PhÇn lín nh÷ng bøc th− nµy göi tíi B¸c Hå. C¸c b¹n trÎ c¸c n−íc trªn x−ng ch¸u vµ gäi Hå Chñ tÞch b»ng B¸c, bµy tá nguyÖn väng cña m×nh, vµ mong muèn ®−îc B¸c chÊp nhËn. Trong nh÷ng bøc th− ®ã, cã c¶ nh÷ng bøc th− viÕt b»ng m¸u, víi lêi lÏ ng¾n gän, ®Çy xóc ®éng. §óng lµ chØ ë tuæi 18-20 míi cã thÓ say mª, s«i sôc nh− thÕ. B¸c rÊt c¶m ®éng tr−íc nh÷ng bøc th− ®ã. B¸c tõng rÊt quan t©m ®Õn thanh niªn, thiÕu nhi nhiÒu n−íc. B¸c còng tõng tin t−ëng ë hä, nh÷ng ng−êi quyÕt ®Þnh t−¬ng lai tr¸i ®Êt. Nãi réng ra, c¸i nh×n cña B¸c Hå cã tÇm cì thÕ giíi. Nã chøa ®ùng ý nghÜa nh©n lo¹i. NÕu kh«ng hiÓu ®iÒu ®ã th× lµm sao gi¶i thÝch næi viÖc ngµy 4 th¸ng 7 n¨m 1946, khi sang Ph¸p, Ng−êi ®· ®Õn viÕng §µi liÖt sÜ trªn ®åi Valªriªng. §©y lµ n¬i nhiÒu chiÕn sÜ du kÝch Ph¸p ®· bÞ qu©n §øc mang xö b¾n trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn. Vµ Ng−êi ®· ghi l¹i t×nh c¶m cña m×nh trong nh÷ng dßng bót ký sau ®©y: "Tr«ng thÊy nghÜa sÜ Ph¸p v× ®éc lËp tù do mµ bÞ ng−êi §øc tµn s¸t, l¹i nhí ®Õn nh÷ng nghÜa sÜ ViÖt, còng v× ®éc lËp tù do mµ bÞ ng−êi kh¸c tµn s¸t, khiÕn cho ng−êi ta thªm nçi c¶m ®éng ngËm ngïi. QuyÒn ®éc lËp tù do ë n−íc nµo còng vËy, ®Òu do x−¬ng m¸u cña nh÷ng nghÜa sÜ, vµ ®oµn kÕt toµn quèc d©n mµ x©y dùng nªn. VËy nªn, nh÷ng ng−êi ch©n chÝnh ham 35 chuéng ®éc lËp, tù do cña n−íc m×nh, th× ph¶i kÝnh träng ®éc lËp, tù do cña d©n téc kh¸c"1. TÇm nh×n cña B¸c Hå lµ nh− vËy. Nã cã c¸i g× ®ã s©u s¾c vµ to lín. Cø mçi lÇn ngÉm nghÜ l¹i thÊy thªm, hiÓu thªm ®iÒu g× ®ã. TÇm nh×n cña B¸c víi løa tuæi trÎ ë ®©u còng vËy còng cã sù ©n cÇn cña «ng víi ch¸u, cha víi con... T«i l¹i xin kÓ mét c©u chuyÖn, gÇn nh− ®· trë thµnh truyÒn thuyÕt. ChuyÖn qu¶ t¸o cña B¸c Hå ë Pari. Còng vµo thêi gian kÓ trªn. Còng víi n−íc Ph¸p, ®ang lµ n¬i xuÊt ph¸t cña nh÷ng kÎ mang m−u ®å x©m chiÕm Tæ quèc ViÖt Nam. ¤ng Chñ tÞch mét quèc gia, khi ¨n tiÖc xong l¹i nhÆt mét qu¶ t¸o to nhÊt cÇm trong tay. Ai ch¶ l¹ lïng. Nh−ng råi khi qu¶ t¸o ®−îc ®Æt trong ®«i bµn tay bÐ nhá cña mét bÐ g¸i Ph¸p th× mét t×nh c¶m nh©n hËu bçng bao trïm tÊt c¶. Mäi ng−êi nh− cïng hoµ trong niÒm yªu th−¬ng cña loµi ng−êi. Cã mét ng−êi, mét nhµ b¸o - nhµ th¬ X«viÕt - ¤xÝp Man®enxtam, phãng viªn B¸o Ngän löa nhá ®· viÕt trªn tê b¸o cña m×nh, sè th¸ng 12, n¨m 1923, vÒ cuéc gÆp gì víi B¸c Hå trong dÞp tr−íc ®ã. §ã lµ bµi phãng sù chiÕm c¶ mét trang b¸o: "GÆp mét chiÕn sÜ Quèc tÕ Céng s¶n: NguyÔn ¸i Quèc". ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 404-405. 36 Cuéc tiÕp xóc ®ã ®· ®Ó l¹i trong t©m hån ng−êi viÕt nh÷ng Ên t−îng s©u s¾c ®Ó dÉn tíi mét linh c¶m kú diÖu: "Tõ NguyÔn ¸i Quèc táa ra mét nÒn v¨n ho¸, kh«ng ph¶i v¨n ho¸ ch©u ¢u, mµ cã lÏ lµ nÒn v¨n ho¸ cña t−¬ng lai. D©n téc ViÖt Nam lµ mét d©n téc gi¶n dÞ vµ lÞch sù. Qua cö chØ cao th−îng, tiÕng nãi trÇm l¾ng cña NguyÔn ¸i Quèc, t«i thÊy ®−îc ngµy mai, thÊy ®−îc viÔn c¶nh trêi yªn biÓn lÆng cña t×nh h÷u ¸i toµn thÕ giíi bao la nh− ®¹i d−¬ng"1. D−êng nh− bÊt cø ai, ë bÊt cø n−íc nµo trªn tr¸i ®Êt nµy, tiÕp xóc víi B¸c ®Òu thÊy gÇn gòi, th©n mËt nh− ®· th©n quen, thÊu hiÓu nhau tõ bao giê. B¸c thËt lµ ViÖt Nam mµ còng thËt lµ toµn nh©n lo¹i. Ai ®Õn víi B¸c còng nh− vÒ nhµ m×nh. Ph¶i ch¨ng v× chÝnh Ng−êi ®· lÆn léi, ®· sèng, ®· chia sÎ ®au khæ, buån vui víi bao ng−êi, trªn bao m¶nh ®Êt? Nhµ th¬ Cuba PhªlÝch Pita R«®¬righÕt ®· bµy tá c¶m xóc ®ã trong nh÷ng c©u th¬ tr¨n trë: "Hå ChÝ Minh, tªn Ng−êi lµ c¶ mét niÒm th¬. Bëi v× Ng−êi ®· sèng cïng ng−êi phu Qu¶ng Ch©u, Th−îng H¶i. Vµ ®o ®−îc møc tËn cïng ®ãi r¸ch, vµ ë Nam Phi, Ng−êi còng ®o ®−îc ®ãi r¸ch ____________ 1. Hå ChÝ Minh: V¨n hãa nghÖ thuËt còng lµ mét mÆt trËn, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1981, tr. 477-478. 37 tËn cïng cña nh÷ng ng−êi Ên cïng ®inh sang ®ã t×m miÕng c¬m nu«i sèng qua ngµy. Bëi v× Ng−êi ®· ®Õn víi d©n lao ®éng tù ®µo huyÖt ch«n m×nh khi vÐt dßng kªnh Panama. Vµ nh− thÕ, Ng−êi ®· nhËn ra r»ng: BÊt cø ë ®©u, con ng−êi còng chØ lµ mét vµ ®ãi khæ còng chØ lµ mét, vµ Ng−êi còng biÕt: ë ®©u còng mét lßng c¨m uÊt vµ ®−êng ®i chØ cã mét mµ th«i"1. Trë l¹i víi B¸c vµ nh÷ng bøc th− cña tuæi trÎ nhiÒu n−íc bµy tá mong muèn sang "tuyÕn ®Çu chèng Mü". B¸c Hå kÝnh yªu cña chóng ta th−êng t©m niÖm ý t−ëng "Quan s¬n mu«n dÆm mét nhµ,/ Bèn ph−¬ng v« s¶n ®Òu lµ anh em!"2, nh−ng Ng−êi l¹i cµng tin t−ëng r»ng tuæi trÎ ViÖt Nam cã thÓ hoµn thµnh sø mÖnh lÞch sö vinh quang vµ gay g¾t cña m×nh. B¸c Hå tõng d¹y: "Thanh niªn lµ ng−êi tiÕp søc c¸ch m¹ng cho thÕ hÖ thanh niªn giµ, ®ång thêi lµ ng−êi phô tr¸ch d×u d¾t thÕ hÖ thanh niªn t−¬ng lai - tøc lµ c¸c ch¸u nhi ®ång"3. B¸c ®· nhê chuyÓn lêi c¶m ¬n, ®¹i ý nh− sau: §Õ quèc Mü g©y nhiÒu téi ¸c d· man kh«ng thÓ l−êng ®−îc: ViÖt Nam ®¸nh Mü kh«ng chØ cho ViÖt Nam mµ cho c¶ t−¬ng lai nh©n lo¹i. ____________ 1. thptchonthanh.com.vn/BacHo/thoveBac20.htm 2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 12, tr. 670; t. 13, tr. 298. 38 Nh©n d©n vµ thanh niªn ViÖt Nam ®· vµ ®ang ra søc chèng Mü, lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh vµ nhiÖm vô chung. C¸c b¹n trÎ ë c¸c n−íc xung phong sang ViÖt Nam cïng tuæi trÎ ViÖt Nam ®¸nh Mü lµ ®óng vµ g©y xóc ®éng cho t«i, cho tuæi trÎ ViÖt Nam vµ cho c¶ nh©n d©n ViÖt Nam. Nh−ng hiÖn nay c«ng viÖc ®ã c¸c b¹n trÎ ViÖt Nam vµ nh©n d©n ViÖt Nam cã thÓ tù m×nh g¸nh v¸c ®−îc... ChÝnh trong dÞp nµy, ngµy 26 th¸ng 3 n¨m 1966, t¹i lÔ kû niÖm 35 n¨m ngµy thµnh lËp §oµn Thanh niªn Lao ®éng ViÖt Nam, B¸c Hå ®· kh¼ng ®Þnh râ rµng lßng tin ®ã: "Lµ ng−êi theo dâi tæ chøc thanh niªn tõ b−íc ®Çu hiÕm hoi chØ cã t¸m ch¸u, ngµy nay tr«ng thÊy cã hµng triÖu ®oµn viªn thanh niªn, hµng triÖu ch¸u bÐ nhi ®ång, ph¸t triÓn m¬n mën nh− hoa në mïa xu©n. Víi mét thÕ hÖ thanh niªn h¨ng h¸i vµ kiªn c−êng, chóng ta nhÊt ®Þnh thµnh c«ng trong sù nghiÖp b¶o vÖ miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc. V× vËy, B¸c rÊt tù hµo, sung s−íng vµ thÊy nh− m×nh trÎ l¹i, thÊy t−¬ng lai cña d©n téc ta v« cïng v÷ng ch¾c vµ vÎ vang... ... Cho nªn Mü nhÊt ®Þnh thua, ta nhÊt ®Þnh th¾ng"1. Tuæi trÎ ViÖt Nam ta, ®· cïng víi thÕ hÖ ®i tr−íc, vµ líp ®µn em thiÕu nhi, thùc hiÖn hoµn ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 78-79, 532. 39 chØnh lêi d¹y cña B¸c, lßng mong muèn cña B¸c: "§¸nh cho Mü cót, ®¸nh cho ngôy nhµo. TiÕn lªn! ChiÕn sÜ, ®ång bµo, B¾c - Nam sum häp, Xu©n nµo vui h¬n!"2. Nh÷ng s− ®oµn trÎ trung, hiÖn ®¹i, µo ¹t tiÕn vµo sµo huyÖt cuèi cïng cña lò c−íp n−íc vµ b¸n n−íc. Ng−êi l¸i xe t¨ng hóc ®æ cæng dinh §éc LËp lµ mét thanh niªn, ng−êi c¾m cê chiÕn th¾ng trªn nãc dinh tæng thèng ngôy còng lµ mét ng−êi trai trÎ... T«i muèn nh¾c tíi mét ng−êi chiÕn sÜ trÎ kh¸c - anh Lª Duy øng. Trªn ®−êng tiÕn vµo Sµi Gßn anh ®· bÞ th−¬ng vµo m¾t. M¸u rØ ®Çy mÆt vµ m¾t, kh«ng cßn nh×n thÊy g× n÷a. Nh−ng tai anh nghe n¸o nøc tiÕng qu©n ta reo hß th¾ng lîi. Sau nµy cã dÞp anh ®· t©m sù: "Khi ®−îc biÕt Sµi Gßn ®· n»m trong tÇm tay cña chóng ta th× t«i sung s−íng qu¸, nçi ®au cña vÕt th−¬ng nh− dÞu bít. T«i c¶m thÊy nh− cã B¸c ®ang hµnh qu©n cïng chóng t«i trong trËn quyÕt chiÕn chiÕn l−îc nµy. ThÕ lµ t«i quyÕt ®Þnh lÊy m¸u tõ vÕt th−¬ng m×nh vÏ ch©n dung B¸c kÝnh yªu. T«i ®· dïng ngãn c¸i vµ ngãn trá tay tr¸i ®Ó −íc l−îng kho¶ng c¸ch trªn giÊy vµ vÏ b»ng ngãn trá tay ph¶i...". (T«i gãp thªm mét vµi ý: Th−a ®ång chÝ Vò Kú, Lª Duy øng lµ mét häa sÜ ®Æc biÖt. Th¸ng 6 n¨m 1989, t¹i Nhµ triÓn l·m 29 Hµng Bµi, Hµ Néi, anh øng ®· cã mét phßng triÓn l·m ®−îc nhiÒu ng−êi chó ý. GÇn 100 bøc tranh vµ 25 bøc t−îng víi chñ ®Ò kh¸ tËp trung vÒ B¸c Hå vµ vÒ ng−êi chiÕn sÜ. N¨m 1982, 40 Lª Duy øng ®· ®−îc Gi¸o s− - b¸c sÜ NguyÔn Träng Nh©n cïng tËp thÓ c¸c nhµ chuyªn m«n ë ViÖn M¾t Trung −¬ng ®em l¹i ¸nh s¸ng cho ®«i m¾t...). T«i trë l¹i nãi vÒ lßng tin cña B¸c ®èi víi tuæi trÎ ViÖt Nam. Ngay tõ n¨m 1925, trong lêi Göi thanh niªn An Nam, Ng−êi ®· x¸c ®Þnh líp ng−êi sÏ lµm chñ t−¬ng lai cña ViÖt Nam nãi riªng vµ §«ng D−¬ng nãi chung. Tho¹t nghe, ®ã d−êng nh− mét tiÕng than, nh−ng nghÜ cho kü, ®ã lµ sù kú väng, sù kh¼ng ®Þnh. ChØ cã thanh niªn míi quyÕt ®Þnh ®−îc vËn mÖnh ®Êt n−íc mµ th«i: "Hìi §«ng D−¬ng ®¸ng th−¬ng h¹i! Ng−êi sÏ chÕt mÊt, nÕu ®¸m thanh niªn giµ cçi cña Ng−êi kh«ng sím håi sinh"1. Hai m−¬i hai n¨m sau, trong Th− göi c¸c b¹n thanh niªn, B¸c Hå l¹i nh¾c ®Õn ®iÒu nµy: "Ng−êi ta th−êng nãi: Thanh niªn lµ ng−êi chñ t−¬ng lai cña n−íc nhµ. ThËt vËy, n−íc nhµ thÞnh hay suy, yÕu hay m¹nh mét phÇn lín lµ do c¸c thanh niªn"2. 6 B ¸c tin ë tuæi trÎ bëi cã nhiÒu lÏ th«ng th−êng, nh−ng theo t«i nghÜ, cßn mét lÏ riªng. Cã lÏ chØ riªng B¸c cã c¸i lÏ ®ã. Theo t«i, ®ã lµ mét nguyªn cí t×nh c¶m rÊt s©u ®Ëm. ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 2, tr. 144; t. 5, tr. 216. 41 §ã lµ sù thÓ nghiÖm tõ tuæi trÎ cña B¸c. Cña anh NguyÔn lóc chuÈn bÞ rêi Tæ quèc. Cña anh Ba khi bËp bÒnh theo ngän sãng ®¹i d−¬ng... §óng ra lµ B¸c ra ®i víi hai bµn tay. Nh−ng ®ã lµ hai bµn tay tù tin, hai bµn tay cña mét bé ãc cÇu tiÕn, cña mét lý t−ëng cao ®Ñp ®· x¸c ®Þnh râ rµng: T×m ®−êng cøu n−íc. Hai bµn tay ch×a ra tr−íc ng−êi b¹n ®ång niªn ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái: §i b»ng c¸ch nµo? LÊy g× ®Ó ®i? Hai bµn tay siÕt chÆt nh÷ng sät rau nÆng vµ to t−íng trªn con tµu trßng trµnh gi÷a biÓn ®éng. Bµn tay trong ®ªm v¾ng, sau mét ngµy quÇn quËt víi c¸c mãn ¨n cho hµng chôc ng−êi trªn tµu, l¹i nhÑ nhµng gië tõng trang s¸ch, l¹i ghi nh÷ng tõ n−íc ngoµi khã nhí lªn c¸nh tay, lªn bµn tay kia, ®Ó cã thÓ võa lµm, võa nhÈm häc cho thuéc. §«i bµn tay l¹nh tÝm bÇm trªn nh÷ng dông cô dän tuyÕt cøng vµ l¹nh lÏo. §«i bµn tay gãi hßn g¹ch ®· tÝch s½n h¬i löa trªn lß, bäc giÊy l¹i, ®Ó bªn m×nh cho ®ì l¹nh. Hßn g¹ch nãng ®· xua ®i c¶ nh÷ng ®ªm ®«ng dµi d»ng dÆc trong nçi xa nhµ. Kh«ng cã nghÒ lao ®éng nµo B¸c kh«ng nhËn lµm ®Ó cã tiÒn sèng vµ häc tËp, t×m hiÓu. B¸c tõng kÓ, cã lóc c«ng viÖc t−¬ng ®èi æn, tiÒn kiÕm mét ngµy ®ñ chi dïng tiÕt kiÖm cho hai ngµy, th× B¸c lµm mét tuÇn, nghØ mét tuÇn. Nãi lµ nghØ, thùc ra cßn ph¶i lµm viÖc, suy nghÜ 42 h¬n c¶ lóc ®i lµm. Ph¶i hiÓu v× sao n−íc Ph¸p, Tæ quèc cña nh÷ng kh¸i niÖm huy hoµng: Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i, l¹i xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam xÊu xa, hung b¹o ®Õn thÕ? Thùc chÊt nh÷ng ch÷ ®Çy ý nghÜa to lín ®ã ë ngay trªn ®Êt n−íc Ph¸p lµ thÕ nµo? Cã c¸c d©n téc kh¸c nhau, nh−ng ph¶i ch¨ng cã mét líp ng−êi cïng khæ gièng nhau trªn tr¸i ®Êt cßn ®Çy n−íc m¾t vµ m¸u? Ai, líp ng−êi nµo sÏ cøu vít ®−îc §«ng D−¬ng ®¸ng th−¬ng h¹i? Bao nhiªu lµ sù kiÖn. Bao nhiªu lµ c©u hái. Bao nhiªu lµ dù ®o¸n. Bao nhiªu lµ bÊt ngê. Ng−êi thanh niªn NguyÔn Yªu N−íc ®ã kh«ng mÖt mái, l¨n lén ®Ó kiÓm sèng, ®Ó cã thÓ t×m lêi gi¶i ®¸p cho sè phËn ®Êt n−íc, ®Ó cã thÓ t×m ra h−íng ®i cho vËn mÖnh gièng nßi. Hai bµn tay xße ra tr−íc mÆt ng−êi b¹n. §ã lµ hai bµn tay m¶nh dÎ nh−ng ®Çy nghÞ lùc tuæi hai m−¬i. (ThÊy ®ång chÝ Vò Kú s«i næi nãi vÒ ®«i bµn tay tuæi trÎ, t«i nh¾c tíi hai c©u th¬ næi tiÕng: "Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶./ Cã søc ng−êi sái ®¸ còng thµnh c¬m" vµ nãi thªm: "ë ®«i bµn tay lµ toµn bé ý chÝ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña con ng−êi. T«i tin hai c©u th¬ ®ã. Tuæi 18-20 say s−a víi c©u th¬ ®ã. Nh−ng còng cã ng−êi ®Æt l¹i vÊn ®Ò: "Ph¶i ch¨ng ®Êy lµ duy ý chÝ?" §ång chÝ thÊy thÕ nµo?". Anh Vò Kú c−êi vµ tr¶ lêi t«i b»ng mét c©u hái: 43 "ý nhµ th¬ thÕ nµo?". T«i còng tr¶ lêi b»ng c¸ch cña t«i: "T«i rÊt thÝch c©u danh ng«n sau ®©y cña nhµ v¨n Nga I. TuècghªnhÐp: "¤i tuæi trÎ! Tuæi trÎ! Cã lÏ bÝ mËt trong søc hÊp dÉn cña ng−êi kh«ng ph¶i ë kh¶ n¨ng cã thÓ lµm ®−îc tÊt c¶ mäi viÖc, mµ lµ ë kh¶ n¨ng nghÜ r»ng cã thÓ lµm ®−îc tÊt c¶ mäi viÖc""). Cµng ngÉm nghÜ, t«i cµng tin lµ B¸c tin tuæi trÎ, bëi mét phÇn rÊt quan träng lµ do B¸c tin ë chÝnh m×nh lóc ®ang trÎ. B¸c chiªm nghiÖm qua tuæi trÎ ®Çy sãng giã cña m×nh. Mét ng−êi, nh− B¸c tù kÓ: "... chØ häc hÕt líp tiÓu häc... N¨m 17 tuæi... míi thÊy ngän ®Ìn ®iÖn lÇn ®Çu tiªn, 29 tuæi míi nghe ra®i« lÇn ®Çu tiªn"1, ®· sím trë thµnh l·nh tô næi tiÕng kh¾p thÕ giíi. Ph¶i ch¨ng, ®ã lµ sù phÊn ®Êu suèt thêi trai trÎ? Ph¶i ch¨ng ®ã lµ sù phÊn ®Êu tõng ngµy, tõng giê? Ph¶i ch¨ng ®ã lµ sù "bïng næ" cña tuæi trÎ ®−îc ®Þnh h−íng ®óng? N¨m 33 tuæi, 1923, B¸c Hå cña chóng ta, anh NguyÔn lóc bÊy giê, ®· lµ ng−êi chiÕn sÜ céng s¶n quèc tÕ võa c«ng t¸c ë Bé Ph−¬ng §«ng Quèc tÕ Céng s¶n, võa lµ mét trong m−êi ng−êi ®−îc §¹i héi Quèc tÕ N«ng d©n lÇn thø nhÊt bÇu vµo c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña tæ chøc nµy. N¨m 1924, t¹i §¹i héi Quèc tÕ Céng s¶n lÇn ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 13, tr. 187. 44 thø V, NguyÔn ¸i Quèc lµ ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Ph¸p tham gia §¹i héi. T¹p chÝ §Ìn chiÕu, sè míi nhÊt lóc Êy ®· ®¨ng ch©n dung cña anh cïng víi 29 ®ång chÝ kh¸c dù §¹i héi nµy d−íi ®Çu ®Ò: "Nh÷ng l·nh tô cña giai cÊp v« s¶n quèc tÕ". Chóng ta cßn gi÷ l¹i ®−îc tÊm ¶nh chôp B¸c trong thêi gian Êy. Mét thanh niªn dong dáng cao, h¬i gÇy, m¸i tãc c¾t cao. §Æc biÖt ®«i m¾t më to, d−êng nh− ®Çy nh÷ng c©u hái. CÆp m«i ®Ëm, kiªn nghÞ, tho¸ng mét nÐt c−êi hiÒn. 7 L ßng tin ë B¸c cßn bao hµm khÝa c¹nh thø hai n÷a. KhÝa c¹nh ®ã cã thÓ còng do thÓ nghiÖm ë cuéc ®êi B¸c. Nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n, hai khÝa c¹nh ®ã nghÜa lµ: T«i tin vµ h·y lµm cho t«i tin. B¸c tin ë thanh niªn vµ B¸c còng ®ßi hái ë thanh niªn nhiÒu, ®Æt ra cho thanh niªn nh÷ng yªu cÇu cao. T«i nhí l¹i buæi lÔ khai m¹c Tr−êng §¹i häc Nh©n d©n ViÖt Nam vµo ngµy 19 th¸ng 1 n¨m 1955. Kh«ng khÝ lóc bÊy giê rÊt s«i næi, hµo høng vµ cã pha Ýt nhiÒu tÝnh chÊt thiªng liªng. Hµ Néi míi ®−îc tiÕp qu¶n ch−a trßn mét tr¨m ngµy th«i, mäi ng−êi nh− cßn say mª, r¹o rùc tù do vµ chiÕn th¾ng. 45 §øng tr−íc B¸c lµ nh÷ng khu«n mÆt t−¬i trÎ, ph¬i phíi niÒm tin, nh−ng còng cßn bì ngì víi nhiÖm vô cña tuæi trÎ dùng x©y ®Êt n−íc. B¸c ë tuæi 65 nh−ng qu¶ lµ cßn rÊt trÎ trung tõ c¸ch ®Æt vÊn ®Ò, c¸ch nãi, giäng nãi ®Õn nô c−êi cëi më. B¸c ®· nãi rÊt th¼ng, rÊt cô thÓ: "Ph¶i quan t©m ®Õn viÖc kh«i phôc vµ x©y dùng l¹i n−íc nhµ. NhiÖm vô cña thanh niªn kh«ng ph¶i lµ hái n−íc nhµ ®· cho m×nh nh÷ng g×. Mµ ph¶i tù hái m×nh ®· lµm g× cho n−íc nhµ? M×nh ph¶i lµm thÕ nµo cho lîi Ých n−íc nhµ nhiÒu h¬n? M×nh ®· v× lîi Ých n−íc nhµ mµ hy sinh phÊn ®Êu chõng nµo?"1. §Êy lµ c¸ch ®Æt vÊn ®Ò s©u s¾c, ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt cña tuæi trÎ. Bao giê, t«i nghiÖm thÊy, B¸c còng giao cho chóng t«i nh÷ng viÖc mµ chóng t«i ph¶i cè g¾ng míi lµm ®−îc. Bao giê B¸c còng ®ßi hái chóng t«i nh÷ng ®iÒu mµ chóng t«i ph¶i phÊn ®Êu kiªn nhÉn, s¸ng t¹o míi ®¹t tíi. D−êng nh− còng tõ cuéc ®êi m×nh, B¸c ®· rót ra ®iÒu Êy. T«i nhí mét c©u nãi, vµ lµ kinh nghiÖm sèng cña £mÐcx¬n: "T«i cÇn mét ng−êi nµo ®ã b¾t t«i lµm nh÷ng viÖc mµ t«i cã thÓ lµm ®−îc". NÕu nh− con ng−êi kh«ng tù ®ßi hái m×nh ph¶i lµm ®−îc nh÷ng viÖc ch−a tõng x¶y ra, nh÷ng viÖc xem chõng kh«ng dÔ dµng, nh÷ng viÖc høa hÑn ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 265. 46 rÊt nhiÒu gai gãc vµ thÊt b¹i... th×, nãi chung x· héi ®· kh«ng thÓ tiÕn lªn ®−îc. B¸c Hå th−êng ®ßi hái tuæi trÎ ph¶i g¾n bã víi Tæ quèc. Khi nãi chuyÖn víi c¸n bé, ®¶ng viªn vµ ®oµn viªn thanh niªn lao ®éng H¶i Phßng, ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 1957, B¸c Hå ®· rÊt tÕ nhÞ vµ cô thÓ ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò quan träng nµy. VÉn lµ giäng hiÒn tõ cña B¸c: "S¸ng h«m nay, B¸c cã ®Õn th¨m mÊy chiÕc tµu cña n−íc b¹n, B¸c lÊy ngay ®ã lµm vÝ dô. NÕu chiÕc tµu ch¹y nhanh th× tÊt c¶ c¸i g× trªn tµu còng ®Òu nhanh, nÕu tµu ch¹y chËm th× tÊt c¶ ®Òu chËm c¶, chiÕc tµu lµ tiÒn ®å chung cña c¶ n−íc, c¶ nh©n d©n, cßn tiÒn ®å c¸ nh©n nh− c¸i m¸y, hµng ho¸, thñy thñ, v.v.. NÕu muèn t¸ch tiÒn ®å cña m×nh ra khái tiÒn ®å cña nh©n d©n, th× chØ cã nh¶y xuèng bÓ mµ b¬i. ThÕ th× ng−êi Êy cã tiÒn ®å kh«ng? Kh«ng! Muèn tiÒn ®å m×nh vÎ vang, nhÊt ®Þnh vÎ vang th× ph¶i lµm cho tiÒn ®å cña Tæ quèc, cña d©n téc vÎ vang, ph¶i g¾n liÒn tiÒn ®å cña m×nh víi tiÒn ®å d©n téc, tiÒn ®å giai cÊp, kh«ng thÓ t¸ch riªng ®−îc"1. Vµ qu¶ thËt cã sù g¾n bã gèc rÔ ®ã th× mäi khã kh¨n trë ng¹i ®Òu cã thÓ t×m ®−îc c¸ch gi¶i quyÕt tháa ®¸ng. Nãi réng ra, gèc rÔ ®ã lµ t×nh yªu Tæ quèc, yªu quª h−¬ng. Lµ c¸i g× ®ã rÊt linh thiªng, nh−ng còng cô thÓ vµ b¾t nguån tõ nh÷ng nÐt th©n thuéc h»ng ngµy. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 10, tr. 577-578. 47 Nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn trong bµi th¬ Ng−êi ®i t×m h×nh cña n−íc ®· khai th¸c rÊt s©u c©u chuyÖn, gÇn nh− ®· trë thµnh huyÒn tho¹i: §ªm ®ªm ë ®Êt kh¸ch, B¸c th−êng say mª lÇn nh÷ng ngãn tay kh¾p tÊm h×nh n−íc ViÖt Nam. Theo thêi gian, trªn tÊm b¶n ®å ®ã h»n nh÷ng vÕt cña ngãn tay Ng−êi! §Êt n−íc ViÖt Nam víi nh÷ng con ng−êi cô thÓ, ®ã lµ ®éng lùc ®Ó B¸c lµm viÖc, häc hái, phÊn ®Êu, hy sinh. Kh«ng biÕt v× sao, vµ còng rÊt tïy høng th«i, t«i nhí ®Õn TrÇn B×nh Träng víi h×nh t−îng hïng dòng: TrÇn B×nh Träng anh hïng ngµn thu tr−íc §em tÊm th©n b¶y th−íc chèng s¬n hµ... ¤ng lµ t−íng cÇm qu©n chèng giÆc Nguyªn hung h·n. BÞ giÆc b¾t, «ng vÉn hiªn ngang ®øng chöi m¾ng lò chóng. BiÕt «ng cã tµi, cã søc, t−íng Nguyªn cè dô «ng hµng, høa hÑn víi «ng bao nhiªu danh väng cao sang. ¤ng kh¼ng kh¸i tr¶ lêi: "Ta thµ lµm quû n−íc Nam, chø kh«ng thÌm lµm v−¬ng ®Êt B¾c". GiÆc ®· giÕt «ng ngµy 21 th¸ng giªng (tøc ngµy 26 th¸ng 2) n¨m 1265. LÞch sö hµng ngµn n¨m cña d©n téc ta cã biÕt bao nhiªu nh÷ng con ng−êi nh− thÕ víi nh÷ng c©u nãi bÊt tö, nh÷ng hµnh ®éng bÊt khuÊt. §iÒu ®ßi hái cã tÝnh quyÕt ®Þnh nµy víi tuæi trÎ cña B¸c Hå còng chÝnh lµ yªu cÇu néi t¹i cña mçi thanh niªn cã ý chÝ. 48 Yªu n−íc lµ mét t×nh c¶m tù nhiªn cña con ng−êi, nhÊt lµ tuæi trÎ, B¸c ®· kh¬i gîi, ®ßi hái ®iÒu mµ chóng ta ®· cã, ®ang cã nh−ng cã thÓ cã lóc cßn tiÒm Èn d−íi nh÷ng vÊt v¶ cña ®êi th−êng. Nh−ng yªu n−íc kh«ng chØ lµ t×nh c¶m, yªu n−íc cßn thÓ hiÖn thµnh hµnh ®éng: Gi÷ n−íc sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp vµ x©y dùng ®Êt n−íc m¹nh giµu, s¸nh vai víi c¸c c−êng quèc kh¸c. Th¸ng 9 n¨m 1950, khi ghÐ th¨m ®éi thanh niªn xung phong ®¶m b¶o giao th«ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, B¸c Hå ®· øng khÈu bèn c©u th¬: "Kh«ng cã viÖc g× khã, ChØ sî lßng kh«ng bÒn, §µo nói vµ lÊp biÓn, QuyÕt chÝ ¾t lµm nªn"1. Nh÷ng c©u th¬ nµy vÒ sau ®−îc phæ nh¹c thµnh bµi h¸t truyÒn thèng cña thanh niªn xung phong. QuyÕt chÝ lµ c¸i gèc cña lao ®éng vµ s¸ng t¹o. Sau quyÕt chÝ, quyÕt t©m, cßn cÇn nhiÒu ®iÒu kh¸c n÷a míi ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Nh−ng kh«ng quyÕt chÝ, quyÕt t©m lµ kh«ng d¸m nghÜ, d¸m lµm, d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu g× c¶, lµ sÏ quen l¨n theo vÕt mßn, lµ bu«ng th¶ ®êi m×nh. Vµ ®· ®Ó tr«i, ®Ó l¨n, ®Ó bÞ cuèn ®i th× th−êng r¬i xuèng chç tròng, chç thÊp. ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 6, tr. 440; t. 7, tr. 67. 49 xuèng chç tròng, chç thÊp. N¨m 1951, B¸c Hå ®· viÕt th− göi thanh niªn, trong ®ã cã ®o¹n: "... Thanh niªn ph¶i xung phong lµm g−¬ng mÉu trong c«ng t¸c, trong häc hái, trong tiÕn bé, trong ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. Thanh niªn ph¶i thµnh mét lùc l−îng to lín vµ v÷ng ch¾c trong c«ng cuéc kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. §ång thêi ph¶i vui vÎ vµ ho¹t b¸t"2. (Nãi tíi ®©y, ®ång chÝ Vò Kú dõng l¹i, hái: "Ch¾c lµ anh cã biÕt nhiÒu c©u nãi hay vÒ lao ®éng chø?". T«i ®¸p: "Cã. NÕu anh muèn nghe. ThÝ dô nh− c©u nµy cña ¥ripÝt: "Cha ®Î cña vinh quang vµ h¹nh phóc lµ sù lµm viÖc". Hay c©u cña nhµ v¨n Kiplinh: "H·y lµm viÖc víi mét tÊm lßng thanh th¶n, nh−ng lµm viÖc kh«ng ngõng". Cßn c©u nµy cña §i®r« th× rÊt thó vÞ: "Ngoµi nh÷ng c¸i lîi kh¸c, lao ®éng cßn cã c¸i lîi lµm ngµy ng¾n l¹i vµ ®êi dµi ra". Cßn ®©y, c©u cña Lª«na §¬ Vanhxi: "Sau mét ngµy lµm ®−îc nhiÒu viÖc giÊc ngñ sÏ ngon lµnh, sau mét ®êi lµm ®−îc nhiÒu viÖc c¸i chÕt sÏ b×nh th¶n". Vµ, cßn c©u nµy...". §ång chÝ Vò Kú xin lçi ng¾t lêi t«i, c−êi th©n mËt: "Anh b¹n ¹, ë ViÖt Nam ta th× c¸c danh nh©n ph¸t biÓu ra sao?". T«i c−êi ng−îng ngÞu: "T«i ch−a cã th× giê t×m vµ tËp hîp. Ch¾c lµ cã. Ch¶ lÏ l¹i dÉn c©u th¬: "Bµn tay ta..."". Chóng t«i cïng c−êi xßa). Thêi thanh niªn vµ cho ®Õn m·i cuèi ®êi, B¸c lu«n ®Æt ra cho m×nh nhiÖm vô häc tËp. Lªnin nãi: Häc, häc n÷a, häc m·i. B¸c Hå cô thÓ h¬n: Häc ë 50 tr−êng, häc trong s¸ch vë, häc lÉn nhau vµ häc ë nh©n d©n, kh«ng häc nh©n d©n lµ mét thiÕu sãt lín. §ã lµ lêi tù r¨n cña B¸c, lµ ®iÒu B¸c ®· thùc hiÖn tèt ®Ñp suèt cuéc ®êi m×nh, B¸c còng mang kinh nghiÖm Êy mµ kªu gäi tuæi trÎ ph¶i häc tËp. Trong lÔ khai m¹c Tr−êng §¹i häc Nh©n d©n ViÖt Nam, B¸c nhÊn m¹nh: "Tr−íc hÕt, chóng ta ph¶i hiÓu râ häc thÕ nµo? Häc c¸i g×? Häc ®Ó lµm g×?"1. Tr−íc ®ã, khi nãi chuyÖn víi häc sinh c¸c tr−êng trung häc NguyÔn Tr·i, Chu V¨n An vµ Tr−ng V−¬ng cña thµnh phè Hµ Néi, B¸c còng ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt râ vÊn ®Ò nµy: "Häc ®Ó phông sù ai? §Ó phông sù Tæ quèc, phông sù nh©n d©n, lµm cho d©n giµu, n−íc m¹nh, tøc lµ ®Ó lµm trän nhiÖm vô ng−êi chñ cña n−íc nhµ"2. Häc tËp ®Ó trë thµnh ng−êi tµi giái, l¹i ph¶i rÌn luyÖn ®Ó trë thµnh ng−êi cã ®øc, ®Êy míi lµ con ng−êi mµ Tæ quèc cÇn, lµ con ng−êi mµ B¸c muèn tuæi trÎ noi theo. B¸c d¹y: "thanh niªn ph¶i cã ®øc, cã tµi. Cã tµi mµ kh«ng cã ®øc vÝ nh− mét anh lµm kinh tÕ tµi chÝnh rÊt giái nh−ng l¹i ®i ®Õn thôt kÐt th× ch¼ng nh÷ng kh«ng lµm ®−îc g× Ých lîi cho x· héi, mµ cßn cã h¹i cho x· héi n÷a. NÕu cã ®øc mµ kh«ng cã ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 264. 2, 2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 179; t. 11, tr. 399; t. 13, tr. 90. 51 tµi vÝ nh− «ng Bôt kh«ng lµm h¹i g×, nh−ng còng kh«ng lîi g× cho loµi ng−êi"2. Theo B¸c, cã ®øc tøc lµ cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ g×? "§¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ bÊt kú ë c−¬ng vÞ nµo, bÊt kú lµm c«ng viÖc g×, ®Òu kh«ng sî khã, kh«ng sî khæ, ®Òu mét lßng mét d¹ phôc vô lîi Ých chung cña giai cÊp, cña nh©n d©n, ®Òu nh»m môc ®Ých x©y dùng chñ nghÜa x· héi"3. §Êy lµ ®óc kÕt cña B¸c trong bµi nãi t¹i §¹i héi §oµn toµn quèc lÇn thø 3. Tõ n¨m 1958, trong bµi viÕt chuyªn vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, B¸c cßn ph©n tÝch râ h¬n vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ chñ nghÜa c¸ nh©n, vÒ viÖc ng−êi c¸ch m¹ng, bÊt luËn ë løa tuæi nµo, ph¶i rÌn luyÖn, trau dåi ®¹o ®øc vµ tõ bá chñ nghÜa c¸ nh©n. "§¹o ®øc c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i trªn trêi sa xuèng. Nã do ®Êu tranh, rÌn luyÖn bÒn bØ h»ng ngµy mµ ph¸t triÓn vµ cñng cè. Còng nh− ngäc cµng mµi cµng s¸ng, vµng cµng luyÖn cµng trong"1. Tøc lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng kh«ng dÔ mµ cã ngay ®−îc, cã råi kh«ng dÔ mµ gi÷ m·i ®−îc. Tøc lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i do thÇn linh mµ cã, nªn mçi ng−êi ®Òu cã thÓ cã ®−îc, ®Òu tù m×nh rÌn giòa ®−îc. Nh÷ng yªu cÇu cña B¸c ®èi víi tuæi trÎ cßn ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 11, tr. 612; t. 15, tr. 611. 52 nhiÒu ®iÒu cô thÓ, nã còng t−¬ng xøng víi lßng tin yªu cña B¸c ®èi víi líp tuæi nµy. T«i chØ xin nh¾c thªm vÒ yªu cÇu ®oµn kÕt. "§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng". §Êy lµ sù tæng kÕt, lêi hiÖu triÖu cña B¸c. Cßn ®©y lµ t©m t×nh cña Ng−êi tr−íc lóc ®i xa: "§oµn kÕt lµ mét truyÒn thèng cùc kú quý b¸u cña §¶ng vµ cña d©n ta. C¸c ®ång chÝ tõ Trung −¬ng §¶ng ®Õn c¸c chi bé cÇn ph¶i gi÷ g×n sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ cña §¶ng nh− gi÷ g×n con ng−¬i cña m¾t m×nh"2. Còng lµ sù ®oµn kÕt. Trong bµi viÕt, bµi nãi cña m×nh B¸c nhiÒu lÇn nh¾c ®Õn c©u: "Mét c©y lµm ch¼ng nªn non...". §oµn kÕt trong §¶ng, ®oµn kÕt trong toµn d©n, §¶ng ph¶i dùa vµo d©n. B¸c nh¾c tíi c©u vÝ cña Qu¶ng B×nh: "DÔ m−êi lÇn kh«ng d©n còng chÞu, Khã tr¨m lÇn d©n liÖu còng xong"1. B¸c tõng thÓ nghiÖm ®iÒu ®ã nhiÒu lÇn. Ngay ë Ph¸p, B¸c còng chØ cã thÓ ho¹t ®éng ®−îc nhê vµo sù ®oµn kÕt, ñng hé cña bÌ b¹n, ®ång chÝ. Ng−êi kÓ chuyÖn khi m×nh ®−îc cö ®i Tua, dù §¹i héi §¶ng ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 280; t. 12, tr. 737. 53 X· héi Ph¸p vµo cuèi th¸ng 12 n¨m 1920: "T«i ®· dµnh dôm chót Ýt tiÒn ®Ó lµm lé phÝ. T«i ®· "rÈy" ®−îc bän mËt th¸m vµ ®· ®i ®Õn Tua mét c¸ch b×nh an. S¸ng h«m sau, t«i ®ang ®i d¹o tr−íc héi tr−êng, bçng cã mét bän mËt th¸m Ph¸p Ëp l¹i. Hèng h¸ch nh− bÇy sãi v©y ®−îc måi, chóng hái t«i: "Anh cã giÊy tê kh«ng?". T«i ch−a kÞp tr¶ lêi, th× mét ®ång chÝ võa ch¹y l¹i, võa nãi to: "C¸i g× ®Êy! C¸i g× ®Êy!". Bèn, n¨m ®ång chÝ n÷a còng ch¹y tíi, dµn thµnh mét c¸i hµng rµo ng¨n gi÷a lò mËt th¸m vµ t«i. Lîi dông lóc ®ã, t«i rót lui cã trËt tù..."2. Nãi vÒ ®oµn kÕt l¹i nhí bµi th¬ Ca sîi chØ cña B¸c: "MÑ t«i lµ mét ®ãa hoa, Th©n t«i trong s¹ch t«i lµ sîi b«ng. X−a t«i vÊt v¶ v« cïng, Ai vß còng ®øt, ai rung còng rêi". Vµ c¶ khi sîi b«ng ®· kÐo thµnh sîi chØ còng cßn yÕu ít l¾m: "Cµng dµi l¹i cµng máng manh, ThÕ gian ai sî chi anh chØ xoµng!". ChØ cã sù ®oµn kÕt chÆt chÏ míi t¹o nªn mét søc m¹nh tæng hîp cho nh÷ng sîi chØ trong tÊm v¶i, cho con ng−êi ë trong tæ chøc cña m×nh: "Nhê t«i cã l¾m ®ång bang, Häp nhau sîi däc, sîi ngang rÊt nhiÒu. DÖt nªn tÊm v¶i mü miÒu, §· bÒn h¬n lôa, l¹i ®iÒu h¬n da 54 §è ai bøt xÐ cho ra, §ã lµ lùc l−îng, ®ã lµ vÎ vang"1. 8 T Êm lßng cña B¸c tin yªu tuæi trÎ b¾t nguån tõ lßng nh©n ¸i, tõ lßng tin vµo con ng−êi, vµo sù v−¬n tíi c¸i thiÖn cña con ng−êi. Vµo th¸ng 5 n¨m 1966, khi söa l¹i tµi liÖu tuyÖt ®èi bÝ mËt. B¸c chØ ghi thªm mét c©u trong phÇn nãi vÒ ®oµn kÕt: "Ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th−¬ng yªu lÉn nhau". ThÕ lµ trong hai n¨m 1965, 1966, phÇn nãi vÒ ®oµn kÕt ®· h×nh thµnh mét ®o¹n ®Æc biÖt quan träng: "Trong §¶ng thùc hµnh d©n chñ réng r·i, th−êng xuyªn vµ nghiªm chØnh tù phª b×nh vµ phª b×nh lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn sù ®oµn kÕt vµ thèng nhÊt cña §¶ng. Ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th−¬ng yªu lÉn nhau"2. "Ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th−¬ng yªu lÉn nhau". ChØ mét c©u - mét c©u thËt ng¾n - nh−ng suy cho cïng ®ã lµ ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña vÊn ®Ò ®oµn kÕt. Nhí l¹i, ngµy 19 th¸ng 5 n¨m 1948, ë gi÷a rõng ViÖt B¾c. ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr. 268. 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 611. 55 Trong b÷a ¨n nh©n dÞp sinh nhËt cña B¸c, t«i cã t©m sù mét c©u chuyÖn cña riªng t«i lµ, trong sinh ho¹t víi anh em, nhiÒu lóc t«i th−êng c¸u g¾t, mµ tù phª b×nh m·i vÉn khã söa. Cßn tõ ngµy lµm viÖc víi B¸c ®Õn nay ch−a mét lÇn nµo B¸c nÆng lêi víi t«i. Nghe t«i nãi, B¸c «n tån b¶o: - Chó lµm viÖc víi B¸c l©u, th× B¸c lµm viÖc víi chó còng l©u chø. ThÕ nh−ng B¸c cã thÊy bao giê chó c¸u g¾t víi B¸c ®©u. T«i cßn ngì ngµng ch−a râ ý B¸c, th× B¸c ®· nãi tiÕp: - Hai B¸c ch¸u ta cã g× khã kh¨n th× bµn b¹c, cïng gi¶i quyÕt viÖc g× mµ ph¶i nÆng lêi, viÖc g× mµ ph¶i c¸u g¾t. §ã chÝnh lµ do B¸c t«n träng chó, chó t«n träng B¸c. V× vËy, chó cø tù nghÜ xem trong quan hÖ c«ng t¸c víi anh em chó ®· thËt sù t«n träng anh em ch−a? T«i ngÉm nghÜ, cµng nghÜ cµng thÊm thÝa. Nãng n¶y c¸u g¾t ®©u ph¶i lµ c¸ tÝnh? NÕu lµ c¸ tÝnh th× t¹i sao th−êng chØ nãng víi cÊp d−íi chø kh«ng bao giê d¸m nãng víi cÊp trªn. B÷a ¨n buæi Êy B¸c ®· dÆn t«i ¨n c¬m võa ph¶i cßn ®Ó bông th−ëng thøc mãn chuèi tiªu do B¸c trång. Võa ¨n chuèi, B¸c võa hái: - Chó thÊy b¸nh gat« cã ngon kh«ng? - Th−a B¸c, ngon ¹. - ThÕ B¸c mêi chó ¨n c¬m kh«ng nãi cho chó 56 biÕt lµ cã b¸nh gat« tr¸ng miÖng, cø ®Ó chó ¨n no c¨ng bông th× lóc ¨n b¸nh gat« cßn ngon n÷a kh«ng? - Th−a B¸c, bít ngon ¹! - Bít ngon mµ B¸c cø b¾t chó ¨n, liÖu chó cã khã chÞu kh«ng? - Th−a B¸c, cã ¹! B¸c nh×n t«i, hiÒn hËu: - Chó thÊy ®Êy! B¸nh gat« ngon nh−ng ¨n kh«ng ®óng lóc th× bít ngon, ¨n kh«ng ®óng c¸ch th× kh«ng thÊy ngon. Phª b×nh còng vËy. Ph¶i ®óng lóc vµ ®óng c¸ch. Vµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt t«n träng lÉn nhau. §· mÊy chôc n¨m råi mµ t«i nh− vÉn cßn nghe râ giäng hiÒn tõ cña B¸c, cßn nh− ®−îc «m trïm trong ¸nh m¾t nh©n hËu, −u ¸i cña B¸c. Con ng−êi B¸c Hå, tr−íc hÕt vµ s©u s¾c nhÊt lµ con ng−êi cña lßng nh©n hËu, nh©n ¸i. Nh©n hËu tõ môc ®Ých suèt ®êi ®Õn mét viÖc lµm bÐ nhá h»ng ngµy. Nh©n hËu víi mäi ng−êi vµ víi c¶ nh÷ng ng−êi lÇm lçi. Nhí mét lÇn, vµo ®Çu th¸ng 9 n¨m 1945, «t« ®−a B¸c ®Õn Nhµ kh¸ch ChÝnh phñ ë sè 12 Ng« QuyÒn. Khi B¸c võa xuèng xe th× ®ång chÝ b¶o vÖ, lóng tóng thÕ nµo lµm r¬i qu¶ lùu ®¹n ngay d−íi ch©n B¸c. May, lùu ®¹n kh«ng næ. B¸c b×nh th¶n, nhÑ nhµng nh¾c nhë: "Tõ nay chó ph¶i cÈn thËn h¬n". ChØ mét c©u thÕ th«i. LÇn kh¸c, B¸c tiÕp kh¸ch n−íc ngoµi, cã chuÈn 57 bÞ tÆng phÈm lµ mét chïm san h« rÊt ®Ñp, B¸c mang vÒ tõ chuyÕn ®i th¨m ®¶o C« T«. Khi kh¸ch ®Õn, B¸c kiÓm tra l¹i tÆng phÈm th× ®ång chÝ phôc vô ®· v« ý ®¸nh r¬i xuèng sµn nhµ vì tan. ThÊy ®ång chÝ nµy ®ang hèt ho¶ng, lo sî, B¸c ®Æt tay lªn vai, «n tån b¶o: "ViÖc ®· x¶y ra råi ta sÏ rót kinh nghiÖm sau. B©y giê ph¶i t×m mét tÆng phÈm kh¸c ®Ó B¸c kÞp tÆng kh¸ch". Con ng−êi Hå ChÝ Minh, tõ lóc 13 tuæi, ®ang tuæi thiÕu niªn, lóc ®ã lµ cËu bÐ NguyÔn TÊt Thµnh, ®· nhËn thøc ®−îc m×nh cÇn lµm g×. Cã ph¶i v× thÕ mµ B¸c Hå tin t−ëng løa tuæi thanh niªn. N¨m 1923, tr¶ lêi pháng vÊn cña t¹p chÝ Ngän löa nhá (Liªn X«), ®ång chÝ NguyÔn ¸i Quèc ®· gi¶i thÝch quyÕt ®Þnh ®−êng h−íng ®i t×m ®éc lËp tù do cho ®Êt n−íc: "Khi t«i ®é m−êi ba tuæi, lÇn ®Çu tiªn t«i ®· ®−îc nghe ba ch÷ Ph¸p: Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i. §èi víi chóng t«i, ng−êi da tr¾ng nµo còng lµ ng−êi Ph¸p. Ng−êi Ph¸p ®· nãi thÕ. Vµ tõ thuë Êy, t«i rÊt muèn lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p, muèn t×m xem nh÷ng g× Èn ®»ng sau nh÷ng ch÷ Êy"1. D−êng nh− cã c¸i g× ®ã tr¸i ng−îc ë ®©y, nh−ng thö nghÜ xem ph¶i ch¨ng l¹i lµ mét c¸i nh×n nhuÇn nhÞ, khoa häc cña mét tÇm kh¸i qu¸t lín lao. §ã lµ sù kÕt hîp gi÷a sù réng l−îng, thÊu hiÓu vµ mét lßng tin t−ëng thËt sù, tin t−ëng s©u s¾c, tin t−ëng nh− ë chÝnh m×nh, v× thùc ra chÝnh cuéc ®êi ho¹t ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 1, tr. 461. 58 ®éng cña B¸c ®· ®Æt nÒn mãng cho lßng tin Êy. B¸c lu«n lu«n coi trÎ em còng lµ mét nh©n c¸ch, mét thùc thÓ ®¸ng t«n träng, chø kh«ng chØ ®¸ng yªu mÕn. Nhí håi n¨m 1957, mét h«m B¸c hái t«i chuyÖn riªng t−: - Chó Kú nµy! Cã bao giê chó ®¸nh con kh«ng? T«i Êp óng v× qu¶ lµ lóc giËn qu¸ t«i còng cã ®¸nh c¸c ch¸u. Kh«ng d¸m giÊu B¸c, t«i thó thËt: - Th−a B¸c! Khi nãng giËn còng cã lóc t«i ®¸nh däa mét vµi roi ¹. B¸c vÉn kh«ng cao giäng, nh−ng nghe thÊy nghiªm kh¾c h¬n: - ThÕ lµ d· man ®Êy chó ¹. T«i suy ngÉm thÊy rÊt ®óng. B¸c nh×n nhËn khuyÕt ®iÓm, nh−îc ®iÓm cña con ng−êi mét c¸ch b×nh tÜnh nh− hiÓu c¸i lÏ tù nhiªn "bµn tay cã ngãn dµi ngãn ng¾n" vËy. TÊm lßng B¸c réng më, bao dung cho tÊt c¶ nh− lêi Di chóc cuèi cïng cña B¸c: "Cuèi cïng, t«i ®Ó l¹i mu«n vµn t×nh th©n yªu cho toµn d©n, toµn §¶ng, cho toµn thÓ bé ®éi, cho c¸c ch¸u thanh niªn vµ nhi ®ång"1. B¸c tin r»ng "§oµn viªn vµ thanh niªn ta nãi chung lµ tèt, mäi viÖc ®Òu h¨ng h¸i xung phong, kh«ng ng¹i khã kh¨n, cã chÝ tiÕn thñ. §¶ng cÇn ph¶i ch¨m lo gi¸o dôc ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cho hä, ®µo t¹o hä thµnh nh÷ng ng−êi ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 613, 612. 59 thõa kÕ x©y dùng x· héi chñ nghÜa võa "hång" võa "chuyªn""2. B¸c kh«ng nãi trÎ em h−, kh«ng nãi con ng−êi háng, mµ nhËn xÐt cã mét sè chËm tiÕn, cã mét sè cô thÓ cã lóc nµo ®ã, ë chç nµo ®ã ch−a tèt, ch−a hay l¾m. C¸i ch−a hay, ch−a tèt cÇn ®−îc uèn n¾n mét c¸ch ch©n t×nh vµ kÞp thêi. NhiÒu ng−êi d©n ë T©n Trµo cßn nhí c©u chuyÖn lý thó ®· x¶y ra trong nh÷ng ngµy ®Çu tiªn B¸c Hå ®Õn b¶n lµng hä. Cã mét tiÓu ®éi gi¶i phãng qu©n ®ãng t¹i mét ng«i nhµ. B¸c ®Õn th¨m vµ thÊy n¬i ¨n, chèn ë kh«ng ®−îc trËt tù cho l¾m, bÌn gÆp ®ång chÝ chØ huy gãp ý. §ång chÝ nµy ch−a biÕt B¸c, l¹i vèn nãng n¶y, nghe vËy cã vÎ kh«ng b»ng lßng: - ChuyÖn phª b×nh chóng t«i ®· cã cÊp trªn cña chóng t«i. B¸c «n tån ®¸p: - Thuèc ®¾ng d· tËt! T«i lµ mét ng−êi d©n, t«i còng cã tr¸ch nhiÖm phª b×nh, gãp ý kiÕn víi bé ®éi chø! Bé ®éi c¸ch m¹ng lµ bé ®éi tõ d©n mµ ra, v× nh©n d©n mµ chiÕn ®Êu, lÏ nµo l¹i nh− thÕ. Ng−êi chØ huy kh«ng biÕt tr¶ lêi thÕ nµo. H«m sau gÆp b¹n, l¹i lµ ng−êi trong ®éi b¶o vÖ B¸c, anh ta phµn nµn: - Cã mét «ng cô giµ kh«ng biÕt ë x· nµo ®Õn, nãi n¨ng cõ l¾m, phª b×nh mµ t«i còng ph¶i chÞu. 60 Ng−êi b¹n c−êi, ghÐ vµo tai anh ta nãi nhá: - Anh b¹n ¬i, cô giµ Êy chÝnh lµ l·nh tô phong trµo c¸ch m¹ng cña ta hiÖn nay ®Êy! Ng−êi chØ huy s÷ng sê v× kh«ng ngê ®−îc gÆp B¸c vµ cµng xóc ®éng nhí tíi giäng nãi «n tån, ch©n t×nh cña B¸c trong khi m×nh l¹i qu¸ nãng n¶y. Kh«ng nh÷ng B¸c tËn t×nh víi ®ång chÝ mµ cßn quan t©m ®Õn mäi ng−êi d©n, nhÊt lµ khi hä m¾c lçi lÇm. Ng−êi dÆn dß: "§èi víi nh÷ng n¹n nh©n cña chÕ ®é x· héi cò, nh− trém c¾p, g¸i ®iÕm, cê b¹c, bu«n lËu, v.v., th× Nhµ n−íc ph¶i dïng võa gi¸o dôc, võa ph¶i dïng ph¸p luËt ®Ó c¶i t¹o hä, gióp hä trë nªn nh÷ng ng−êi lao ®éng l−¬ng thiÖn"1. LÞch sö cßn ghi l¹i vÒ Héi nghÞ th−êng kú cña Quèc héi cuèi n¨m 1946. Khi Êy B¸c võa ë Ph¸p vÒ sau nh÷ng ngµy ®Êu tranh ngo¹i giao quyÕt liÖt víi bän thùc d©n Ph¸p ®Çy tham väng. Kú häp khai m¹c ngµy 28 th¸ng 11, t¹i Nhµ h¸t Lín, thµnh phè Hµ Néi. NhiÒu ®¹i biÓu Quèc héi v¾ng mÆt. Trong sè b¶y m−¬i ghÕ dµnh cho ®¹i diÖn c¸c ®¶ng ph¸i Quèc d©n §¶ng... gÇn mét nöa bá trèng. Hä ®· bá Tæ quèc ch¹y theo qu©n T−ëng, trong sè ®ã cã Phã Chñ tÞch NguyÔn H¶i ThÇn, Bé tr−ëng Ngo¹i giao NguyÔn T−êng Tam, Phã Chñ tÞch Qu©n ñy Vò Hång Khanh. Khi cã ®¹i biÓu chÊt vÊn chÝnh phñ sÏ ®èi xö ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 617. 61 nh− thÕ nµo víi nh÷ng ng−êi ®ã, Cô Hå ch©n thµnh bµy tá ý kiÕn: - C¸c «ng Êy kh«ng cã mÆt t¹i ®©y... Lóc n−íc nhµ ®−¬ng gÆp b−íc khã kh¨n, quèc d©n tin t−ëng, trao cho c«ng viÖc lín mµ c¸c «ng Êy l¹i bá ®i th× c¸c «ng Êy ph¶i tù hái l−¬ng t©m thÕ nµo? Nh÷ng ng−êi ®· bá viÖc ®i kia, hä kh«ng muèn g¸nh viÖc n−íc nhµ, hoÆc kh«ng ®ñ n¨ng lùc mµ g¸nh v¸c! Nay chóng ta kh«ng cã hä ë ®©y, chóng ta còng cø g¸nh v¸c ®−îc nh− th−êng. TiÕng vç tay ®ång t×nh vang déi. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - Cô Hå gi¬ tay ®Ò nghÞ im lÆng, råi nãi tiÕp: - Nh−ng nÕu c¸c anh em Êy biÕt nghÜ l¹i, dèi kh«ng næi víi l−¬ng t©m, víi ®ång bµo, víi Tæ quèc mµ trë vÒ, th× chóng ta vÉn hoan nghªnh. Nh÷ng trµng vç tay næi lªn. Cô Hå lµ nh− thÕ. §èi víi kÎ ph¶n béi râ rµng mµ vÉn ®èi xö cã t×nh, cã lý nh− vËy. T«i vÉn nhí m·i nh÷ng ngµy th¸ng 5 cña nh÷ng n¨m 1965, 1966, 1967, 1968, buæi s¸ng B¸c vÉn ngåi tr−íc nh÷ng trang "tµi liÖu tuyÖt mËt". Ng−êi ®· ®äc ®i ®äc l¹i biÕt bao lÇn c¸i c©u thÊm ®−îm nghÜa t×nh nµy: "Cuèi cïng, t«i ®Ó l¹i mu«n vµn t×nh th©n yªu...". "Cuèi cïng t«i ®Ó l¹i", "Cuèi cïng t«i ®Ó l¹i...". D−êng nh− mäi ng−êi ®Òu c¶m thÊy ®−îc nhËn phÇn B¸c ®Ó l¹i. D−êng nh− mäi ng−êi thÊy gÇn 62 gòi, th©n thiÕt h¬n víi mu«n vµn t×nh th©n yªu cña B¸c. T«i cßn nhí c©u chuyÖn nhá nµy. Håi ®ã, B¸c giao cho t«i phô tr¸ch §oµn thanh niªn xung phong do B¸c trùc tiÕp chØ ®¹o, tæ chøc, nh»m ®µo t¹o c¸n bé cho c¸c ngµnh. Cã lóc con sè lªn tíi trªn m−êi ngµn, phôc vô cho c¸c chiÕn dÞch, ®¶m b¶o giao th«ng cho mÆt trËn, lóc cÇn th× trùc tiÕp chiÕn ®Êu. B¸c viÕt bµi b¸o vÒ thanh niªn xung phong, ký tªn C.B., trong ®ã B¸c kh¼ng ®Þnh: §ã lµ mét tr−êng ®µo t¹o thanh niªn b»ng nh÷ng c«ng viÖc thiÕt thùc. H»ng tuÇn t«i ®Õn trùc tiÕp b¸o c¸o B¸c vµ nhËn chØ thÞ. Mét buæi, nghe b¸o c¸o t×nh h×nh xong, Ng−êi hái t«i cã gÆp trë ng¹i, khã kh¨n g× kh«ng? T«i b¸o c¸o lµ thanh niªn th× h¨ng h¸i nh−ng rÊt hay th¾c m¾c. B¸c l¾ng nghe vµ gi¶i thÝch cho t«i: - §óng, ®Êy lµ ®Æc ®iÓm cña thanh niªn. Tuæi trÎ lu«n lu«n muèn v−¬n lªn cho nªn ham t×m hiÓu, hay th¾c m¾c lµ nh− vËy. Kh«ng bao giê chÞu ®øng yªn mét chç. C¶ vÒ suy nghÜ vµ hµnh ®éng lu«n lu«n cÇu tiÕn bé. §ã lµ hiÖn t−îng tèt. Råi B¸c ©n cÇn b¶o: - Chó phô tr¸ch thanh niªn xung phong ®õng cã ng¹i thanh niªn hay th¾c m¾c. NÕu sî thanh niªn hay th¾c m¾c th× chØ cã mét c¸ch lµ xÕp nh÷ng hßn ®¸ l¹i mµ chØ huy th«i. CÇn bµy c¸ch cho thanh niªn tù gi¶i quyÕt th¾c m¾c trong hoµn 63 c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cho phÐp, ®Ó cho thanh niªn an t©m phÊn ®Êu tiÕn bé. 9 T rong th− göi thanh niªn ViÖt Nam, n¨m 1925, B¸c Hå ®· chØ râ sù tr× trÖ ®¸ng sî cña mét ®Êt n−íc thiÕu tæ chøc, mét ®Êt n−íc d−êng nh− kh«ng thÊy sù cã mÆt cña tuæi trÎ. Ng−êi ph©n tÝch thËt s©u s¾c t×nh h×nh lóc bÊy giê: "... Chóng ta thiÕu tæ chøc vµ thiÕu ng−êi tæ chøc! Bëi thÕ c«ng nghiÖp vµ th−¬ng nghiÖp cña chóng ta lµ mét con sè kh«ng. ThÕ th× thanh niªn cña ta ®ang lµm g×? Nãi ra th× buån, buån l¾m: hä kh«ng lµm g× c¶. Nh÷ng thanh niªn kh«ng cã ph−¬ng tiÖn th× kh«ng d¸m rêi quª nhµ; nh÷ng ng−êi cã ph−¬ng tiÖn th× l¹i ch×m ngËp trong sù biÕng nh¸c; cßn nh÷ng kÎ ®· xuÊt d−¬ng th× chØ nghÜ ®Õn viÖc tháa m·n tÝnh tß mß cña tuæi trÎ mµ th«i"1. Nh÷ng thanh niªn cña mét ®Êt n−íc n« lÖ, mét ®Êt n−íc ®¸ng th−¬ng Êy ®· thay ®æi, lét x¸c qua C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, trë nªn ng−êi chñ cña n−íc nhµ. B¸c rÊt yªn t©m, tin t−ëng ë thanh niªn. N¨m 1961, B¸c gi¶i thÝch râ thªm: ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 2, tr. 143-144. 64 ""B¸c rÊt yªu quý thanh niªn". NÕu cÇn gi¶i thÝch th× B¸c nãi thªm thÕ nµy: "B¸c rÊt yªu mÕn thanh niªn". - V× thanh niªn lµ ng−êi tiÕp søc c¸ch m¹ng cho thÕ hÖ thanh niªn giµ, ®ång thêi lµ ng−êi phô tr¸ch d×u d¾t thÕ hÖ thanh niªn t−¬ng lai - tøc lµ c¸c ch¸u nhi ®ång. - V× thanh niªn lµ ng−êi xung phong trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi... - V× thanh niªn lµ lùc l−îng c¬ b¶n trong bé ®éi, c«ng an vµ d©n qu©n tù vÖ, ®ang h¨ng h¸i gi÷ g×n trËt tù, trÞ an, b¶o vÖ Tæ quèc. - V× trong mäi c«ng viÖc, thanh niªn thi ®ua thùc hiÖn khÈu hiÖu: "§©u cÇn, thanh niªn cã; viÖc g× khã, thanh niªn lµm". - V× hai ng−êi ®Çu tiªn chinh phôc vò trô: Hai anh hïng Liªn X«, ®ång chÝ Gagarin vµ ®ång chÝ Titèp còng lµ thanh niªn"1. ... Råi ®Õn th¸ng 5 n¨m 1968. N¨m B¸c Hå 78 tuæi - 78 mïa xu©n - B¸c ®· thÊy m×nh giµ ®i vÒ thÓ lùc, nh−ng t©m hån B¸c vÉn nh− trÎ trung cïng con ch¸u. S¸ng 20 th¸ng 5, B¸c dËy sím h¬n ®Ó kÞp chuÈn bÞ 6 giê 15 sang dù khai m¹c ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 13, tr. 298-299; t. 15, tr. 458. 65 kú häp míi cña Quèc héi. B¸c ®Õn, héi tr−êng s«i ®éng h¼n lªn. B¸c vÉn lµ B¸c Hå ung dung, trÎ trung, hãm hØnh trong nh÷ng lêi më ®Çu bµi ph¸t biÓu: "LÇn tr−íc t«i cã nãi lµ nh÷ng th¾ng lîi cña chiÕn sÜ vµ ®ång bµo hai miÒn lµm cho t«i thÊy nh− m×nh trÎ l¹i 20 tuæi. Nh−ng nay nghe nãi 78 tuæi, th× t«i thÊy giµ ®i. V× vËy, t«i cã bµi th¬ thÕ nµy: "B¶y m−¬i t¸m tuæi, ch−a giµ l¾m, VÉn v÷ng hai vai viÖc n−íc nhµ. Kh¸ng chiÕn d©n ta ®ang th¾ng lín, TiÕn b−íc! Ta cïng con em ta!"2. B¸c nãi giµ vµ tù cho lµ ch−a giµ l¾m, nh−ng th¬ B¸c vÉn t−¬i trÎ, trµn ®Çy khÝ thÕ tiÕn lªn. Nghe B¸c ®äc th¬, t«i xao xuyÕn nhí tíi s¸ng h«m tr−íc, lóc 9 ®Õn 10 giê, t¹i Hå T©y, B¸c ngåi xem b¶n th¶o "tµi liÖu tuyÖt mËt". B¸c ngåi ë ghÕ m©y. M¸i tãc vµ chßm r©u ®Òu b¹c ph¬, nhÑ bay trong giã sím t−¬i m¸t. NÐt mÆt B¸c thanh th¶n, gi¶n dÞ, tù nhiªn nh− ¸nh s¸ng, nh− giã, nh− vßm l¸ xanh. Sù b×nh dÞ, tù nhiªn cña ®Êt trêi. Ng−êi ngåi thanh th¶n ®ã ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng g× cÇn dÆn dß tr−íc lóc ra ®i. Ng−êi so¸t l¹i tõng ch÷. Ng−êi thªm bít nh÷ng ý ®· suy nghÜ chÝn. Vµ chÝnh nh÷ng ngµy th¸ng 5 n¨m 1968 Êy, B¸c ®· ghi thªm mÊy ®iÓm: "§Çu tiªn lµ c«ng viÖc ®èi víi con ng−êi. §èi víi nh÷ng ng−êi ®· dòng c¶m hy sinh mét 66 phÇn x−¬ng m¸u cña m×nh (c¸n bé, binh sÜ, d©n qu©n, du kÝch, thanh niªn xung phong...), §¶ng, ChÝnh phñ vµ ®ång bµo ph¶i t×m mäi c¸ch lµm cho hä cã n¬i ¨n chèn ë yªn æn, ®ång thêi ph¶i më nh÷ng líp d¹y nghÒ thÝch hîp víi mçi ng−êi ®Ó hä cã thÓ dÇn dÇn "tù lùc c¸nh sinh". ... Nh÷ng chiÕn sÜ trÎ tuæi trong c¸c lùc l−îng vò trang nh©n d©n vµ thanh niªn xung phong ®Òu ®· ®−îc rÌn luyÖn trong chiÕn ®Êu vµ ®Òu tá ra dòng c¶m. §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn chän mét sè −u tó nhÊt, cho c¸c ch¸u Êy ®i häc thªm c¸c ngµnh, c¸c nghÒ, ®Ó ®µo t¹o thµnh nh÷ng c¸n bé vµ c«ng nh©n cã kü thuËt giái, t− t−ëng tèt, lËp tr−êng c¸ch m¹ng v÷ng ch¾c. §ã lµ ®éi qu©n chñ lùc trong c«ng cuéc x©y dùng th¾ng lîi chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta. Trong sù nghiÖp chèng Mü, cøu n−íc, phô n÷ ®¶m ®ang ta ®· gãp phÇn xøng ®¸ng trong chiÕn ®Êu vµ trong s¶n xuÊt. §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thiÕt thùc ®Ó båi d−ìng, cÊt nh¾c vµ gióp ®ì ®Ó ngµy thªm nhiÒu phô n÷ phô tr¸ch mäi c«ng viÖc kÓ c¶ c«ng viÖc l·nh ®¹o. B¶n th©n phô n÷ th× ph¶i cè g¾ng v−¬n lªn. §ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng ®−a ®Õn quyÒn b×nh ®¼ng thËt sù cho phô n÷. §èi víi nh÷ng n¹n nh©n cña chÕ ®é x· héi cò, nh− trém c¾p, g¸i ®iÕm, cê b¹c, bu«n lËu, v.v., th× Nhµ n−íc ph¶i dïng võa gi¸o dôc, võa ph¶i dïng 67 ph¸p luËt ®Ó c¶i t¹o hä, gióp hä trë nªn nh÷ng ng−êi lao ®éng l−¬ng thiÖn"1. Vµ th¸ng 5 n¨m 1969 ®· ®Õn. Kh«ng ai ngê l¹i lµ lÇn cuèi. Th¸ng 5 cuèi cïng nµy cña B¸c, tr−íc lóc tõ gi· chóng ta ®i vµo câi VÜnh h»ng, thÊm vµo t©m hån vµ trÝ ãc cña mçi ng−êi d©n yªu n−íc. Cø mçi ngµy qua ®i thÊy B¸c yÕu ®i mét chót Ýt. T¹o ho¸ xoay vÇn khã mµ ng¨n næi. Ngµy 10 th¸ng 5 n¨m 1969, B¸c ®Õn dù Héi nghÞ Trung −¬ng tõ 8 giê ®Õn 9 giê. VÒ ®Õn nhµ sµn ®· h¬n 9 giê. "Tµi liÖu" chuÈn bÞ cho B¸c ®· s½n sµng. S¸ng nay B¸c viÕt l¹i toµn bé ®o¹n më ®Çu vµo mÆt tr¾ng cña tê tin tham kh¶o ®Æc biÖt ra ngµy 3 th¸ng 5 n¨m 1969. Nh÷ng ngµy tiÕp theo, B¸c vÉn dµnh thêi giê ®Ó xem l¹i vµ söa ch÷a thªm bít. Ngµy 18 th¸ng 5 lµ chñ nhËt, n¾ng ®Ñp. Tèi thø b¶y, B¸c hái tèi mai chñ nhËt cã bËn g× c«ng viÖc gia ®×nh kh«ng? T«i th−a lµ t«i cã viÖc ë c¬ quan, v× biÕt chñ nhËt B¸c vÉn tiÕp tôc söa "tµi liÖu". Dï cã viÖc riªng cÇn kÝp ®Õn mÊy, t«i còng kh«ng thÓ v¾ng mÆt ë c¬ quan trong nh÷ng giê phót ®ã. §èi víi t«i, tõ th¸ng 5 n¨m 1965, viÖc ®−îc tóc trùc bªn B¸c trong nh÷ng giê phót thiªng liªng Êy ®· trë thµnh nghÜa vô cao c¶ vµ niÒm vinh dù lín lao. H«m ®ã, B¸c ch÷a hai ch÷ vµ thªm hai ch÷ trong c©u: "T«i cã ý ®Þnh ®Õn ngµy ®ã, t«i sÏ ®i ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 616-617.68 kh¾p hai miÒn Nam B¾c, ®Ó th¨m hái ®ång bµo, c¸n bé vµ chiÕn sÜ". B¸c thay ch÷ "th¨m hái" b»ng ch÷ "chóc mõng". §Õn ngµy th¾ng lîi hoµn toµn th× ®i chóc mõng lµ chÝnh x¸c. B¸c cßn thªm ch÷ "anh hïng" vµo sau c©u "... ®Ó chóc mõng ®ång bµo, c¸n bé, vµ chiÕn sÜ". C©u v¨n hoµn chØnh, võa th©n t×nh, võa khóc triÕt, võa bay bæng: "T«i cã ý ®Þnh ®Õn ngµy ®ã, t«i sÏ ®i kh¾p hai miÒn Nam B¾c, ®Ó chóc mõng ®ång bµo, c¸n bé, vµ chiÕn sÜ anh hïng, th¨m hái c¸c cô phô l·o, c¸c ch¸u thanh niªn vµ nhi ®ång yªu quý cña chóng ta"1. B¸c Hå lu«n nghÜ tíi thanh niªn, thiÕu niªn vµ nhi ®ång. Suèt 24 n¨m lµm Chñ tÞch n−íc, hÇu nh− n¨m nµo B¸c còng göi th− cho thanh niªn, thiÕu niªn, nhi ®ång. Bøc th− míi nhÊt B¸c viÕt cho thiÕu nhi vµo buæi chiÒu (kho¶ng h¬n 14 giê) ngµy 19 th¸ng 5 n¨m 1969, khen c¸c ch¸u thiÕu niªn Hîp t¸c x· M¨ng non th«n Phó MÉn, x· Hµm S¬n, huyÖn Yªn Phong, tØnh Hµ B¾c, ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ch¨m sãc tèt tr©u bß. Trong th− cã ®o¹n viÕt: "C¸c ch¸u tuy tuæi cßn nhá, còng cã thÓ lµm nh÷ng viÖc Ých n−íc lîi d©n. C¸c ch¸u lµ nh÷ng ng−êi chñ t−¬ng lai cña n−íc nhµ, cña hîp t¸c x·"2. Mét lÇn n÷a B¸c l¹i kh¼ng ®Þnh lßng tin vµo ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 618. 2, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 569, 579. 69 nh÷ng ng−êi chñ nhá cña ®Êt n−íc, nh÷ng thanh niªn cña t−¬ng lai d©n téc. B¸o ngµy 1 th¸ng 6 n¨m 1969 ®¨ng bµi B¸c viÕt: "N©ng cao tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc vµ gi¸o dôc thiÕu niªn, nhi ®ång", dï kh«ng ai muèn, ®· trë thµnh lêi dÆn cuèi cïng víi c¸c ch¸u. Bµi b¸o kÕt nh− lêi kªu gäi ®Çy tr¸ch nhiÖm: "V× t−¬ng lai cña con em ta, d©n téc ta, mäi ng−êi, mäi ngµnh ph¶i cã quyÕt t©m ch¨m sãc vµ gi¸o dôc c¸c ch¸u bÐ cho tèt"2. Råi mïa thu ®· ®Õn. Ngµy mång 1 th¸ng 8, B¸c nghe ®ång chÝ Hµ Huy Gi¸p, Ban Tuyªn huÊn Trung −¬ng, b¸o c¸o vÒ "Ng−êi tèt, viÖc tèt". B¸c khen lo¹i s¸ch "Ng−êi tèt, viÖc tèt" cña mét sè nhµ xuÊt b¶n kh¸ ®Ñp vµ nh¾c cÇn gi÷ phong trµo cho ®Òu vµ th−êng xuyªn, chó ý ®i vµo thùc chÊt, tr¸nh h×nh thøc, lµm gi¶m t¸c dông. B¸c b¶o, viÖc ®µo t¹o con ng−êi lµ vÊn ®Ò chiÕn l−îc, ta ph¶i lµm th−êng xuyªn. Phong trµo "Ng−êi tèt, viÖc tèt" chÝnh lµ mét biÖn ph¸p quan träng cña chiÕn l−îc con ng−êi ®ã. * * * (§ång chÝ Vò Kú tr©n träng gië l¹i nh÷ng tµi liÖu vÒ §oµn Thanh niªn xung phong ®−a cho t«i xem. §ã lµ nh÷ng tê giÊy ph«t«coppy nh÷ng ghi 70 chÐp vÒ §oµn, nh÷ng chØ thÞ cô thÓ cña B¸c Hå, nh÷ng néi san ®Çu tiªn cña §oµn... §Ó cho t«i xem xong c¸c tµi liÖu ®−îc l−u gi÷ cÈn thËn Êy, ®ång chÝ Vò Kú kÓ tiÕp). T«i cßn nhí ®inh ninh mçi tuÇn trùc tiÕp b¸o c¸o t×nh h×nh víi B¸c, ®−îc nghe nh÷ng lêi c¨n dÆn, chØ b¶o cña B¸c nh−: "Quý hå tinh, bÊt quý hå ®a", lùa tuyÓn cÈn thËn ®Ó thanh niªn xung phong thËt sù lµ mét tr−êng ®µo t¹o thanh niªn b»ng nh÷ng c«ng viÖc thiÕt thùc. B¶n quy ®Þnh vÒ nhiÖm vô vµ bæn phËn cña §oµn Thanh niªn xung phong ®−îc B¸c trùc tiÕp duyÖt vµ söa, nªn ghi chÐp l¹i lµm kinh nghiÖm vµ thÊy râ sù quan t©m cña B¸c Hå víi lùc l−îng tuæi trÎ nµy. NhiÖm vô: Xung phong mäi viÖc, bÊt kú viÖc khã, viÖc dÔ, phôc vô kh¸ng chiÕn cho ®Õn ngµy kh¸ng chiÕn thµnh c«ng. §ã lµ nhiÖm vô rÊt vÎ vang cña thanh niªn chóng ta. Bæn phËn: 1. §èi víi ®éi: - ThiÓu sè ph¶i phôc tïng ®a sè. - CÊp d−íi ph¶i phôc tïng cÊp trªn. - Ph¶i triÖt ®Ó chÊp hµnh mÖnh lÖnh vµ gi÷ kû luËt. 2. §èi víi m×nh: - Ph¶i ch¨m chØ häc tËp vµ gi÷ g×n søc khoÎ ®Ó c«ng t¸c tiÕn bé vµ lµm viÖc l©u dµi. 71 - Ph¶i thùc hiÖn cÇn kiÖm, liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t−. 3. §èi víi anh em trong ®éi: - Ph¶i th©n ¸i, ®oµn kÕt vµ gióp ®ì nhau. - Ph¶i thùc thµ tù phª b×nh vµ phª b×nh ®Ó lu«n lu«n tiÕn bé. 4. §èi víi nh©n d©n: - Ph¶i gióp ®ì d©n, kÝnh träng d©n, häc hái d©n. - Ph¶i lµm cho d©n tin, d©n phôc, d©n yªu. 5. §èi víi c«ng viÖc: - Ph¶i lµm g−¬ng mÉu trong mäi viÖc. - Ph¶i chÞu khã chÞu khæ, kiªn quyÕt v−ît mäi khã kh¨n. - Ph¶i häc tËp kinh nghiÖm tr−íc vµ t×m tßi thªm s¸ng kiÕn. - Ph¶i cè g¾ng lµm viÖc víi tinh thÇn xung phong vµ thi ®ua. - Ph¶i gi÷ bÝ mËt. 6. §èi víi §¶ng vµ ChÝnh phñ: - Ph¶i hiÓu biÕt vµ thi hµnh ®óng nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chØ thÞ cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. - Ph¶i tuyÖt ®èi trung thµnh víi §¶ng vµ ChÝnh phñ. B¸c lu«n nh¾c nhë t«i ph¶i coi ®©y lµ mét nhiÖm vô chÝnh trÞ cã ý nghÜa l©u dµi, ®Ó lµm ®−îc nhiÒu viÖc thiÕt thùc tr−íc m¾t, ®ång thêi lµ n¬i ®µo t¹o c¸n bé cho c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng sau nµy. 72 B¸c trùc tiÕp theo dâi ho¹t ®éng cña §oµn vµ nhiÒu lÇn Ng−êi viÕt b¸o ®éng viªn thanh niªn phÊn ®Êu tiÕn bé, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. Sau ®©y lµ mét vÝ dô: Bµi in trªn b¸o Nh©n d©n, ngµy 17-3-1955, in l¹i trªn néi san Thanh niªn xung phong sè 1, th¸ng 4 n¨m 1955. "Thanh niªn kiÓu mÉu §ång chÝ TrÞnh V¨n HuyÒn, mét bÇn n«ng ë Hµ TÜnh, lµ mét ng−êi kiÓu mÉu cña §oµn Thanh niªn xung phong. §ång chÝ HuyÒn cã nh÷ng ®øc tÝnh tèt, nh−: - Siªng n¨ng - Tõ n¨m 1951, ®ång chÝ Êy xung phong ®i d©n c«ng, bao giê n¨ng suÊt còng t¨ng tõ 200 ®Õn 400 phÇn 100. N¨m ®Çu, ®· ®−îc bÇu lµm chiÕn sÜ sè 1 toµn huyÖn. Trong chiÕn dÞch T©y B¾c, dï ®−êng khã ®i, ®ªm nµo ®ång chÝ Êy còng g¸nh 50 kil«. - NhiÒu s¸ng kiÕn - ThÝ dô, khi lµm viÖc ë §Ìo ChÑn, ®−êng dµi, ®Ìo dèc, ®ång chÝ Êy ®· chia 5 c©y sè lµm 3 chÆng. Nh÷ng ng−êi khoÎ th× phô tr¸ch chç dèc. Nh÷ng ng−êi yÕu th× phô tr¸ch chç b»ng. Nhê vËy, n¨ng suÊt cña toµn ®éi ®· t¨ng gÊp ®«i. Riªng ®ång chÝ HuyÒn t¨ng 270 phÇn 100. - Gan d¹ - Trong ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, mét h«m, xe chë ®¹n bÞ m¸y bay ®Þch nÐm ch¸y. §ång chÝ Êy ®· x«ng ra tr−íc vµ kªu gäi anh em ra søc cøu lÊy ®¹n trong xe ®ang ch¸y. Nhê vËy mµ bé ®éi khái thiÕu ®¹n. §¹o ®øc quý träng cña c«ng vµ quyÕt t©m lµm trßn nhiÖm vô nh− vËy thËt lµ ®¸ng quý. 73 ®¸ng quý. - Tinh thÇn ®oµn kÕt - Khi lµm viÖc ë c«ng tr−êng, ngµy d−ìng bÖnh ë nhµ th−¬ng, ®ång chÝ Êy lu«n lu«n t×m c¸ch gióp ®ì anh em vÒ mäi mÆt. GÆp lóc thiÕu thèn v× tiÕp tÕ ch−a kÞp, ®ång chÝ Êy vui vÎ sÎ c¬m nh−êng ¸o cho anh em. Trong mét n¨m, ®ång chÝ Êy ®· ®−îc khen th−ëng 23 lÇn. Võa råi, ë §¹i héi thi ®ua, ®ång chÝ HuyÒn ®· ®−îc bÇu lµm chiÕn sÜ sè 1 toµn ®oµn. §ång chÝ HuyÒn thËt xøng ®¸ng víi c¸i danh dù lµ thanh niªn xung phong lµm kiÓu mÉu cho tÊt c¶ thanh niªn chóng ta. C.B."1 B¸c th−êng rÊt chó ý t×m hiÓu vµ khuyÕn khÝch ®éng viªn §oµn Thanh niªn xung phong. Trong Th− khen ngîi bé ®éi, d©n c«ng, thanh niªn xung phong vµ ®ång bµo T©y B¾c ®· chiÕn th¾ng vÎ vang ë §iÖn Biªn Phñ, B¸c nhÊn m¹nh: "Qu©n ta ®· gi¶i phãng §iÖn Biªn Phñ. B¸c vµ ChÝnh phñ th©n ¸i göi lêi khen ngîi c¸n bé, chiÕn sÜ, d©n c«ng, thanh niªn xung phong vµ ®ång bµo ®Þa ph−¬ng ®· lµm trßn nhiÖm vô mét c¸ch vÎ vang. ... B¸c vµ ChÝnh phñ sÏ khen th−ëng nh÷ng c¸n bé, chiÕn sÜ, d©n c«ng, thanh niªn xung phong vµ ®ång bµo ®Þa ph−¬ng cã c«ng tr¹ng ®Æc biÖt. Chµo th©n ¸i vµ quyÕt th¾ng ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 373-374. 74 Hå ChÝ Minh"1 Bao giê nh¾c ®Õn bé ®éi, B¸c còng nh¾c ®Õn thanh niªn xung phong, B¸c coi nh÷ng thanh niªn cña §oµn lµ nh÷ng ng−êi kiÓu mÉu. Trong bµi nãi chuyÖn víi c¸c b¹n sinh viªn Tr−êng §¹i häc Nh©n d©n lÔ khai m¹c n¨m häc, ngµy 19 th¸ng giªng n¨m 1955, B¸c nãi: "Nh− §oµn Thanh niªn xung phong, gÆp viÖc g× khã, viÖc g× cÇn, hä còng ®Òu xung phong. Mong c¸c ch¸u noi theo nh÷ng g−¬ng thanh niªn kiÓu mÉu Êy..."2. Ngµy 26 th¸ng 9 n¨m 1966, B¸c ®· göi th− khen tíi tÊt c¶ lùc l−îng thanh niªn xung phong chèng Mü, cøu n−íc. Ngµy 18 th¸ng 1 n¨m 1967, B¸c ®Õn vµ nãi chuyÖn víi c¸c ®¹i biÓu §¹i héi thi ®ua c¸c ®éi thanh niªn xung phong chèng Mü, cøu n−íc. Ngµy 27 th¸ng 1 n¨m 1969, B¸c göi th− khen §éi Thanh niªn xung phong sè 333 vµ toµn thÓ thanh niªn xung phong, v.v.. Råi ®Õn nh÷ng dßng ch÷ cuèi cïng B¸c viÕt thªm th¸ng 5 n¨m 1968 dÆn l¹i còng nh¾c tíi thanh niªn xung phong: "Nh÷ng chiÕn sÜ trÎ tuæi trong c¸c lùc l−îng vò trang nh©n d©n vµ thanh niªn xung phong ®Òu ®· ®−îc rÌn luyÖn trong chiÕn ®Êu vµ ®Òu tá ra dòng c¶m"2. Kh¼ng ®Þnh sù ®ãng gãp cña tuæi trÎ ë ®Êy, ®ång thêi lµ nh¾c nhë tíi sù ____________ 1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 466; t. 9, tr. 267. 2, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 15, tr. 616, 616-617. 75 ch¨m lo, chó ý båi d−ìng, thùc hiÖn ®óng lêi c¨n dÆn cña B¸c khi thµnh lËp §oµn Thanh niªn xung phong. B¸c chØ râ: "§¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn chän mét sè −u tó nhÊt, cho c¸c ch¸u Êy ®i häc thªm c¸c ngµnh, c¸c nghÒ ®Ó ®µo t¹o thµnh nh÷ng c¸n bé vµ c«ng nh©n cã kü thuËt giái, t− t−ëng tèt, lËp tr−êng c¸ch m¹ng v÷ng ch¾c. §ã lµ ®éi qu©n chñ lùc trong c«ng cuéc x©y dùng th¾ng lîi chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta"2. Ph¶i ch¨ng ®©y lµ mét h−íng quan träng trong c«ng t¸c c¸n bé cña §¶ng. Lùa chän ®µo t¹o c¸n bé ë chÝnh sù rÌn luyÖn vµ cèng hiÕn ®· qua trong c¸c tæ chøc c¸ch m¹ng? ë trong c¸c tæ chøc ®Òu cã nhiÒu thanh niªn, nh−ng cã lÏ kh«ng ë ®©u l¹i toµn thanh niªn nh− c¸c ®éi thanh niªn xung phong. Cã thÓ nãi, ®ã lµ lùc l−îng cña tuæi trÎ, tr−êng häc cña tuæi trÎ. Cã lÏ v× thÕ B¸c rÊt quan t©m tíi viÖc tæ chøc c¸c lùc l−îng nµy, ®éng viªn khuyÕn khÝch nã vµ tr«ng cËy vµo nã nh− mét nguån bæ sung dåi dµo c¸n bé cho c¸ch m¹ng. Ngµy nay, c¸c ®éi thanh niªn xung phong ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, nh−ng t«i thÊy cã lÏ nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm th−êng chØ chó ý nhiÒu h¬n tíi viÖc nã lµm ®−îc nh÷ng g× mµ Ýt quan t©m ®Õn viÖc coi nã lµ nguån ®µo t¹o c¸n bé dåi dµo. Cã thÓ v× ch−a ®ñ t− liÖu, kÕt luËn Êy ch−a thËt ®óng. Khi cÇn thiÕt tæ chøc c¸c ®éi thanh niªn xung phong th× nªn n¾m v÷ng vµ lµm cho mäi 76 ng−êi hiÓu môc ®Ých cho toµn diÖn. 10 C hóng t«i, nh÷ng ng−êi th−êng ®−îc vinh dù trùc tiÕp phôc vô B¸c Hå, nhí m·i m·i nh÷ng n¨m th¸ng ®−îc sèng bªn B¸c. B¸c Hå tin t−ëng vµo lùc l−îng trÎ tuæi nh− mét sù tù tin. B¸c ch¨m lo cho tuæi trÎ tõ mét tæ chøc ®Õn mét b«ng hoa trong ®êi th−êng. B¸c yªu mÕn tuæi trÎ vµ còng ®ßi hái tuæi trÎ ph¶i sèng xøng ®¸ng víi Tæ quèc, víi d©n téc, víi c¸ch m¹ng. Mçi lÇn, mçi ®iÒu B¸c c¨n dÆn ®Òu thÊm ®−îm ©n t×nh, ®Òu chøa ®ùng mét lßng tin, ®Òu nghiªm kh¾c nh÷ng yªu cÇu, vµ ®Òu gi¶n dÞ, ch©n thùc, tù nhiªn nh− cuéc sèng. V©ng, B¸c nãi nh− mét c©u chuyÖn kÓ trong gia ®×nh vËy th«i: "B¸c cã ®Õn th¨m mÊy chiÕc tµu cña n−íc b¹n, B¸c lÊy ngay ®ã lµm vÝ dô. NÕu chiÕc tµu ch¹y nhanh th× tÊt c¶ c¸i g× trªn tµu còng ®Òu nhanh, nÕu tµu ch¹y chËm th× tÊt c¶ ®Òu chËm c¶, chiÕc tµu lµ tiÒn ®å chung cña c¶ n−íc, c¶ nh©n d©n, cßn tiÒn ®å c¸ nh©n nh− c¸i m¸y, hµng ho¸, thñy thñ, v.v.. NÕu muèn t¸ch tiÒn ®å cña m×nh ra khái tiÒn ®å cña nh©n d©n, th× chØ cã nh¶y xuèng bÓ mµ b¬i. ThÕ th× ng−êi Êy cã tiÒn ®å kh«ng? 77 Kh«ng! Muèn tiÒn ®å m×nh vÎ vang, nhÊt ®Þnh vÎ vang th× ph¶i lµm cho tiÒn ®å cña Tæ quèc, cña d©n téc vÎ vang, ph¶i g¾n liÒn tiÒn ®å cña m×nh víi tiÒn ®å d©n téc, tiÒn ®å giai cÊp, kh«ng thÓ t¸ch riªng ®−îc"1. §Êy lµ nãi chuyÖn lín, chuyÖn c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Cßn ®©y lµ lêi khuyªn cña mét ng−êi 57 tuæi, lµ Chñ tÞch n−íc, viÕt cho thanh niªn vÒ kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p lµm viÖc. "Cã chÝ lµm th× quyÕt t×m ra viÖc vµ quyÕt lµm ®−îc viÖc. T«i l¹i khuyªn c¸c b¹n mét ®iÒu n÷a lµ chí ®Æt nh÷ng ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch mªnh m«ng, ®äc nghe s−íng tai nh−ng kh«ng thùc hiÖn ®−îc. ViÖc g× còng cÇn ph¶i thiÕt thùc, nãi ®−îc, lµm ®−îc. ViÖc g× còng ph¶i tõ nhá dÇn dÇn ®Õn to, tõ dÔ dÇn dÇn ®Õn khã, tõ thÊp dÇn dÇn ®Õn cao. Mét ch−¬ng tr×nh nhá mµ thùc hµnh ®−îc h¼n hoi, h¬n lµ mét tr¨m ch−¬ng tr×nh to t¸t mµ lµm kh«ng ®−îc"2. Vµ ®©y lµ yªu cÇu nghiªm kh¾c ®èi víi tæ chøc §oµn Thanh niªn Céng s¶n - tæ chøc tËp hîp nh÷ng thanh niªn −u tó nhÊt: "Huy hiÖu cña thanh niªn ta lµ "Tay cÇm cê ®á sao vµng tiÕn ____________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 10, tr. 577-578. 2, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 217; t. 7, tr. 66-67. 78