🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bác Hồ Với Thái Nguyên
Ebooks
Nhóm Zalo
3K5H6
M· sè:
CTQG - 2016
CHØ §¹O NéI DUNG
TrÇn quèc tá ñy viªn Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng, BÝ th TØnh ñy
Vò HåNG B¾C ñy viªn Ban Thêng vô, Phã BÝ th TØnh ñy,
Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh
L£ v¨n tuÊn ñy viªn Ban Thêng vô, Trëng ban Tuyªn gi¸o TØnh ñy
PH¹M TH¸I HANH ñy viªn Ban Thêng vô TØnh ñy, Gi¸m ®èc Së V¨n hãa, ThÓ thao
vµ Du lÞch
Tæ CHøC B¶N TH¶O
Vò HåNG C¦¥NG Phã Gi¸m ®èc Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch
TS. L¦U TRÇN LU¢N ñy viªn Héi ®ång biªn tËp, Trëng ban Kinh ®iÓn - Lý luËn
Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia -
Sù thËt
TRÇN THÞ NHIÖN Trëng phßng Qu¶n lý di s¶n v¨n hãa, Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch
NGUYÔN §×NH H¦NG Phã Trëng phßng Qu¶n lý di s¶n v¨n hãa, Së V¨n hãa, ThÓ thao
vµ Du lÞch
4
Lêi nhµ xuÊt b¶n
N»m ë phÝa b¾c Thñ ®« Hµ Néi, Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh trung du miÒn nói cã vÞ trÝ chiÕn lîc hÕt søc quan träng - cÇu nèi gi÷a ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång víi c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, lµ “phªn giËu thø hai vÒ ph¬ng B¾c” cña Kinh thµnh Th¨ng Long - Hµ Néi, trung t©m cña ChiÕn khu ViÖt B¾c.
Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc, Th¸i Nguyªn ®· ®îc Trung ¬ng §¶ng, B¸c Hå chän lµm c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, An toµn khu cña c¸c c¬ quan Trung ¬ng. Ngay tõ khi chuÈn bÞ vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn phong trµo c¸ch m¹ng ë Th¸i Nguyªn, x¸c ®Þnh râ tÇm quan träng chiÕn lîc cña Th¸i Nguyªn trong c«ng cuéc khëi nghÜa, giµnh ®éc lËp d©n téc. Ngêi nªu râ, c¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng níc ta, nhng tõ Cao B»ng ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, “lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷”.
C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, thùc d©n Ph¸p trë l¹i x©m lîc níc ta mét lÇn n÷a. Kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, cïng víi c¸c tØnh ViÖt B¾c, Th¸i Nguyªn trë thµnh An toµn khu Trung ¬ng, Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ níc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t lÖnh, c¸c c¬ quan ®Çu n·o Trung ¬ng ®· ®ãng vµ lµm viÖc ë An toµn khu Th¸i Nguyªn. NhiÒu quyÕt s¸ch quan träng liªn quan ®Õn vËn mÖnh d©n téc cña Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t lÖnh ®· ra ®êi ë An toµn khu Th¸i Nguyªn. §Æc biÖt t¹i
5
An toµn khu Th¸i Nguyªn, B¸c Hå cïng Bé ChÝnh trÞ ®· th«ng qua chñ tr¬ng chiÕn lîc, tr¸nh chç m¹nh, ®¸nh chç yÕu trong chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954, kÕ ho¹ch t¸c chiÕn mïa Xu©n 1954 vµ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, ®Ëp tan kÕ ho¹ch Nava, kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc.
Hßa b×nh lËp l¹i, B¸c Hå ®· nhiÒu lÇn trë l¹i th¨m ViÖt B¾c, th¨m Th¸i Nguyªn, tri ©n ®ång bµo c¸c d©n téc ®· hÕt lßng ñng hé c¸ch m¹ng, ñng hé kh¸ng chiÕn trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çy thö th¸ch cam go, ®Ó l¹i trong lßng ®ång bµo, ®ång chÝ bao t×nh c¶m thiªng liªng. Nh÷ng ®Þa danh Ngêi tõng ë, lµm viÖc vµ tíi th¨m nay ®· trë thµnh di tÝch lÞch sö cÊp quèc gia, cÊp tØnh, n¬i gi¸o dôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng cho thÕ hÖ trÎ.
Nh©n dÞp kû niÖm 76 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (3-2-1930 – 3-2-2016) vµ chµo mõng thµnh c«ng cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XII cña §¶ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi tØnh Th¸i Nguyªn xuÊt b¶n cuèn s¸ch B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn.
Cuèn s¸ch bao gåm mét sè bµi viÕt cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc, c¸c nhµ khoa häc cña Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng vÒ nh÷ng n¨m th¸ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng vµ lµm viÖc ë Th¸i Nguyªn, còng nh t×nh c¶m s©u nÆng cña Ngêi víi Th¸i Nguyªn vµ cña ®ång bµo c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn ®èi víi Ngêi. Néi dung kÕt cÊu cuèn s¸ch gåm bèn phÇn:
PhÇn I: An toµn khu §Þnh Hãa trong tÇm nh×n chiÕn lîc cña Hå ChÝ Minh.
PhÇn II: Ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu §Þnh Hãa.
PhÇn III: B¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy c¸c di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu Th¸i Nguyªn.
PhÇn IV: Th¸i Nguyªn lµm theo lêi B¸c.
Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi ®«ng ®¶o b¹n ®äc.
Th¸ng 1 n¨m 2016
Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt
6
PhÇn I
An toµn khu §Þnh hãa trong tÇm nh×n chiÕn lîc cña Hå ChÝ Minh
7
8
An toµn khu ®Þnh hãa
trung t©m cña thñ ®« kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p*
§¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p
Nãi ®Õn an toµn khu, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn P¸c Bã (Cao B»ng), §Þnh Hãa, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), T©n Trµo, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) tËp trung vµo ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n. Nh vËy, an toµn khu bao gåm bao nhiªu tØnh, bao nhiªu huyÖn, bao nhiªu x·, chóng ta còng cÇn ph¶i lµm râ trong cuéc héi th¶o nµy. Thêi kú tiÒn khëi nghÜa khi B¸c vÒ P¸c Bã ®· cã ý ®Þnh ph¸t triÓn c¬ së xuèng Th¸i Nguyªn, v× Th¸i Nguyªn lµ mét ®Þa bµn quan träng "tiÕn cã thÓ ®¸nh, lui cã thÓ gi÷" vµ nh©n d©n ë ®©y cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng, vÒ sau nµy cã thÓ di chuyÓn c¬ quan cña B¸c gÇn Trung ¬ng §¶ng h¬n, do ®ã B¸c ®· chØ thÞ cho t«i tæ chøc con ®êng Nam tiÕn - "con ®êng trong lßng d©n". §Õn cuèi n¨m 1943, con ®êng ®· th«ng. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh (9-3-1945), t«i ®· cïng §éi ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n tiÕn vÒ Chî Chu (§Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn) vµ thèng
___________
* Ph¸t biÓu t¹i Héi th¶o khoa häc - thùc tiÔn: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, 1997.
9
nhÊt hai ®éi qu©n: ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n víi ®éi qu©n Cøu quèc thµnh ViÖt Nam Qu©n gi¶i phãng t¹i §Þnh Biªn Thîng (§Þnh Hãa). TiÕp ®ã, t«i nhËn ®îc chØ thÞ cña B¸c Hå bè trÝ cho B¸c vÒ lµm viÖc ë Chî Chu. T«i bµn víi hai anh TÊn vµ Song Hµo ®Ò nghÞ B¸c chän T©n Trµo v× Chî Chu tuy c¬ së chÝnh trÞ, kinh tÕ ®Òu tèt nhng cã ®êng th«ng víi Th¸i Nguyªn dÔ bÞ uy hiÕp, cßn T©n Trµo d©n c tha thít, kinh tÕ cã khã kh¨n nhng ®Þa thÕ hiÓm trë h¬n. Ch©u S¬n D¬ng cßn c¸ch tØnh lþ Tuyªn Quang bëi con s«ng L«, tiÖn b¶o vÖ. B¸c quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu gi¶i phãng gåm 6 tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn - T©n Trµo ®îc coi nh lµ Thñ ®« Khu gi¶i phãng ®Ó chØ ®¹o Tæng khëi nghÜa th¸ng 8-1945. S¬n D¬ng (Tuyªn Quang), §Þnh Hãa, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn) lµ an toµn khu. Sau ngµy tuyªn bè ®éc lËp mét thêi gian, B¸c vµ Thêng vô Trung ¬ng §¶ng ®· chñ tr¬ng tÝch cùc cñng cè c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®Ó nÕu b¾t buéc chóng ta ph¶i kh¸ng chiÕn, c¸c c¬ quan l·nh ®¹o Trung ¬ng cã thÓ sÏ chuyÓn trë l¹i ViÖt B¾c. V× vËy, c¸c anh NguyÔn L¬ng B»ng, TrÇn §¨ng Ninh ®· ®îc B¸c giao nhiÖm vô bÝ mËt trë l¹i x©y dùng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, lÊy c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L¬ng (Th¸i Nguyªn); Chî Míi, Chî §ån (B¾c K¹n); S¬n D¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) lµm ®Þa bµn chÝnh. Qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn, c¬ quan Trung ¬ng, c¬ quan cña B¸c, c¬ quan ChÝnh phñ, c¬ quan Bé Tæng t lÖnh - Bé Quèc phßng di chuyÓn n¬i nµy n¬i kh¸c mét thêi gian ng¾n, nhng trung t©m vÉn dùa vµo c¸c huyÖn nãi trªn, ®Æc biÖt lµ huyÖn §Þnh Hãa kh«ng cã mét nhµ d©n nµo kh«ng cã c¬ quan ë. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, c¬ quan cña B¸c, c¬ quan cña Trung ¬ng, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Òu tËp trung ®ãng ë §Þnh Hãa, tuy còng
10
cã thêi gian chuyÓn sang S¬n D¬ng hay B¾c K¹n, nhng víi thêi gian ng¾n råi l¹i trë vÒ §Þnh Hãa, cã khi ®«i ba lÇn. VÝ dô: B¸c ë TØn Keo, Khu«n T¸t tíi bèn, n¨m lÇn. C¬ quan ChÝnh phñ ë c¶ ®Êt cña hai tØnh, Thêng trùc ChÝnh phñ, anh Lª V¨n HiÕn ë bªn S¬n D¬ng lµ chñ yÕu, nhng Héi ®ång ChÝnh phñ khi häp ë §Þnh Hãa, khi häp ë §¹i Tõ, khi th× ë S¬n D¬ng (Tuyªn Quang). C¬ quan Trung ¬ng §¶ng, c¬ quan ®ång chÝ Trêng Chinh thêng ë gÇn c¬ quan cña B¸c vµ Tæng Qu©n ñy - Bé Tæng t lÖnh, chñ yÕu lµ ë Lôc R· (Phó §×nh), còng cã lóc c¬ quan chuyÓn sang T©n Trµo nhng Ýt l©u sau l¹i trë vÒ chç cò. Trêng NguyÔn ¸i Quèc còng cã thêi gian ë Qu¶ng N¹p... Anh Ph¹m V¨n §ång lóc ë Khu 5 ra ë th«n LËp B×nh (khu nói ®¸ gÇn s«ng Phã §¸y) sau chuyÓn vÒ Phó §×nh (§Þnh Hãa) gÇn chç c¸c ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng, NguyÔn L¬ng B»ng, Hoµng Quèc ViÖt. C¬ quan Tæng Qu©n ñy - Bé Quèc phßng - Tæng T lÖnh, Bé Tæng tham mu, Tæng côc ChÝnh trÞ, Tæng côc Cung cÊp ®Òu ë §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L¬ng (Th¸i Nguyªn). T«i còng muèn lu ý §Þnh Hãa lµ an toµn khu tuyÖt mËt nh»m b¶o ®¶m an toµn vµ æn ®Þnh ®Ó c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o chñ chèt lóc bÊy giê lµm viÖc Ýt ph¶i di chuyÓn.
Võa qua, t«i ®îc tin §Þnh Hãa ®îc ®Ò nghÞ lªn Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ tuyªn d¬ng ®¬n vÞ Anh hïng lùc lîng vò trang nh©n d©n, t«i rÊt ®ång t×nh, ñng hé. Theo t«i kh«ng nh÷ng Th¸i Nguyªn anh hïng mµ c¶ s¸u tØnh khu gi¶i phãng cò còng thËt xøng ®¸ng anh hïng.
C¸c quyÕt s¸ch lín cña §¶ng vµ ChÝnh phñ phÇn lín ®Òu quyÕt ®Þnh trªn ®Êt §Þnh Hãa nh: h¹ quyÕt t©m tiªu diÖt ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c; quyÕt ®Þnh triÓn khai ®¹i ®éi ®éc lËp, tiÓu ®oµn tËp trung trªn toµn quèc; quyÕt ®Þnh chiÕn lîc biÕn hËu ph¬ng cña ®Þch thµnh tiÒn ph¬ng cña ta (1948-1949);
11
quyÕt ®Þnh më c¸c chiÕn dÞch nhá ë §«ng B¾c vµ T©y B¾c, h¹ quyÕt t©m më chiÕn dÞch gi¶i phãng biªn giíi; c¸c chiÕn dÞch Trung du, Hoµng Hoa Th¸m, Hµ Nam Ninh, chiÕn dÞch Hßa B×nh, T©y B¾c, SÇm Na, chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-
1954, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång tõ ®©y ®i häp Héi nghÞ Gi¬nev¬ vµ sau khi ký hiÖp ®Þnh còng trë l¹i ®©y. C¸c ho¹t ®éng ngo¹i giao còng diÔn ra chñ yÕu trªn ®Êt Th¸i Nguyªn. B¸c gÆp P«n Muýt, ®¹i diÖn cho Cao ñy Ph¸p t¹i thÞ x· Th¸i Nguyªn. §oµn ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Ph¸p do Lª« Phighe dÉn ®Çu, c¸c ®oµn cè vÊn Trung Quèc, ®oµn ®iÖn ¶nh Liªn X« vµ nhµ ®¹o diÔn næi tiÕng C¸cmen, nhiÒu nhµ ngo¹i giao, nhµ b¸o quèc tÕ... ®îc B¸c Hå tiÕp t¹i §Þnh Hãa. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o ®¶ng b¹n nh Chñ tÞch Xuphanuv«ng, ®ång chÝ Cayxán, Tæng BÝ th §¶ng Nh©n d©n c¸ch m¹ng Lµo, ®ång chÝ S¬n Ngäc Minh, Tæng BÝ th §¶ng Nh©n d©n c¸ch m¹ng Campuchia... trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®· sèng vµ lµm viÖc nhiÒu ngµy trªn ®Êt §¹i Tõ... Râ rµng, Th¸i Nguyªn lµ Thñ ®« cña Nhµ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa trong cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta chèng thùc d©n x©m lîc Ph¸p. NhiÒu chñ tr¬ng, ®êng lèi kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc ®îc quyÕt ®Þnh ë ®©y vµ tõ ®©y, Trung ¬ng §¶ng, B¸c Hå, ChÝnh phñ l·nh ®¹o toµn quèc thùc hiÖn. T×nh nghÜa cña ®ång bµo ViÖt B¾c nãi chung, §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn nãi riªng ®èi víi c¸ch m¹ng, víi kh¸ng chiÕn hÕt søc s©u ®Ëm. T«i còng nhiÒu lÇn trë l¹i th¨m ®ång bµo, gÆp gì, «n l¹i nh÷ng kû niÖm xa rÊt xóc ®éng, thÊy ®êi sèng cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng an toµn khu cßn nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn. T«i ®Ò nghÞ chóng ta ph¶i gãp søc quan t©m, ®Çu t nhiÒu h¬n ®Ó cuéc sèng cña ®ång bµo ®îc n©ng cao h¬n n÷a.
12
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c
§¹i tíng V¨n TiÕn Dòng*
T«i rÊt hoan nghªnh chñ tr¬ng tæ chøc cuéc héi th¶o nµy vµ vui mõng ®îc tham dù víi t c¸ch mét ngêi c¸ch ®©y 50 n¨m ®· tõng sèng, lµm viÖc trong sù ®ïm bäc, che chë cña ®ång bµo, ®ång chÝ trªn m¶nh ®Êt §Þnh Hãa thÊm ®îm t×nh qu©n d©n.
Nh mäi ngêi ®Òu biÕt, sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m th¾ng lîi, níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa - Nhµ níc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ ra ®êi, vËn mÖnh cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam nh "trøng ®Ó ®Çu ®¼ng" tríc ©m mu vµ hµnh ®éng chèng ph¸ cña nhiÒu kÎ thï lín m¹nh, ®éc ¸c. B»ng s¸ch lîc kh«n khÐo mÉu mùc, §¶ng ta ®· lîi dông m©u thuÉn trong hµng ngò kÎ thï, c« lËp vµ tËp trung mòi nhän vµo kÎ thï chÝnh lµ thùc d©n Ph¸p x©m lîc, ra søc tranh thñ vµ triÖt ®Ó sö dông kh¶ n¨ng hßa b×nh, kh«ng ngõng mét phót c«ng viÖc chuÈn bÞ s½n sµng chñ ®éng ®èi phã víi kh¶ n¨ng chiÕn tranh næ ra trong c¶ níc. §i ®«i víi viÖc chuÈn bÞ lùc lîng chÝnh trÞ vµ vò trang, vïng rõng ___________
* Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Bé trëng Bé Quèc phßng.
13
nói ViÖt B¾c ®îc cñng cè lµm c¨n cø ®Þa - hËu ph¬ng v÷ng ch¾c cña cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi.
Quan ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa lµm chç ®øng ch©n cña c¸ch m¹ng cña §¶ng ta ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo ®µ tiÕn lªn cña phong trµo. Ngay tõ n¨m 1941, rót kinh nghiÖm cña nh÷ng thêi kú tríc, §¶ng ta thÊy muèn b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn liªn tôc cña phong trµo c¸ch m¹ng, tæ chøc vµ c¬ quan l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, ph¶i cã nh÷ng ®Þa bµn t¬ng ®èi an toµn, b¶o ®¶m th«ng tin liªn l¹c th«ng suèt vµ kÞp thêi víi c¸c cÊp, Trung ¬ng ®· tæ chøc c¸c khu an toµn. Khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, phong trµo c¸ch m¹ng lªn cao. Ngêi chñ tr¬ng thµnh lËp nh÷ng c¨n cø du kÝch vµ tõ ®ã c¸c an toµn khu míi thùc sù trë thµnh c¨n cø ®Þa, n¬i c¸ch m¹ng lµm chñ, cã c¬ së chÝnh trÞ v÷ng ch¾c ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc lîng c¸ch m¹ng, lµm bµn ®¹p tiÕn c«ng qu©n thï, ®a c¸ch m¹ng tiÕn lªn nh÷ng bíc míi.
LÞch sö ®· chøng minh t¸c dông v« cïng to lín cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c¸ch m¹ng c¶ níc. §ã lµ n¬i Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh triÓn khai vµ xóc tiÕn m¹nh mÏ c«ng cuéc chuÈn bÞ tæng khëi nghÜa, x©y dùng lùc lîng vò trang c¸ch m¹ng tËp trung, ®éng viªn, cæ vò nh©n d©n c¶ níc ®øng lªn giµnh chÝnh quyÒn, ®ång thêi lµ hËu ph¬ng cña chiÕn tranh du kÝch vµ khëi nghÜa.
Khi kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, nh÷ng ®ßn tiÕn c«ng phñ ®Çu vµ tiÕn c«ng liªn tôc cña qu©n, d©n ta ë c¸c thµnh phè vµ ®Þa ph¬ng trªn c¶ níc ®· ph¸ tan ©m mu cña thùc d©n Ph¸p ®Þnh tiªu diÖt lùc lîng vò trang ta vµ ®¸nh óp c¬
14
quan chÝnh quyÒn ®Çu n·o cña nh©n d©n ta ë Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lín.
Tæng kÕt bèn th¸ng kh¸ng chiÕn toµn quèc, Héi nghÞ c¸n bé §¶ng th¸ng 4-1947 ®· chØ râ: dùa trªn c¬ së lßng d©n vµ toµn d©n ®oµn kÕt, ta cã thÓ tæ chøc c¨n cø ®Þa kh«ng nh÷ng ë rõng nói mµ c¶ ë ®ång b»ng.
Sau khi rót khái thµnh phè ®Ó b¶o toµn lùc lîng kh¸ng chiÕn l©u dµi, c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta ®· di chuyÓn lªn ViÖt B¾c. Vïng ®Êt ®øng ch©n v÷ng m¹nh cña c¸ch m¹ng tríc ®©y nay ®· ®îc x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa hËu ph¬ng t¬ng ®èi hoµn chØnh, ë ®©y chóng ta cã thÓ ®iÒu hµnh cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc mét c¸ch an toµn, æn ®Þnh, triÓn khai cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc mét c¸ch toµn diÖn víi quy m« ngµy cµng lín ®¸p øng yªu cÇu cña chiÕn tranh.
Vµ trªn nói rõng ViÖt B¾c, §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chän §Þnh Hãa lµm n¬i ®øng ch©n, khu an toµn ®Ó bè trÝ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn mïa HÌ n¨m 1947. Së dÜ chän §Þnh Hãa v× ®©y lµ mét bé phËn cña khu gi¶i phãng cò, võa cã ®Þa lîi võa cã nh©n hßa. §©y lµ n¬i dùa vµo ch©n nói Hång, tiÕn cã thÓ c«ng, lui cã thÓ gi÷, cã thÓ táa ®i kh¾p vïng biªn giíi xuèng ®Õn ®ång b»ng, giao th«ng liªn l¹c t¬ng ®èi thuËn tiÖn ®Ó gi÷ v÷ng mèi liªn hÖ gi÷a Trung ¬ng vµ c¸c ®Þa ph¬ng, n¬i cã c¬ së chÝnh trÞ v÷ng ch¾c, ®ång bµo lu«n híng vÒ c¸ch m¹ng, tin tëng tuyÖt ®èi ë §¶ng vµ ChÝnh phñ, kinh tÕ cã thÓ tù cung tù cÊp.
Trªn thùc tiÔn, suèt trong thêi gian ®ãng qu©n ë §Þnh Hãa, ®îc sù ®ïm bäc, che chë cña ®ång bµo, ®ång chÝ ®Þa ph¬ng, Bé Tæng t lÖnh ®· cã thÓ triÓn khai an toµn nhiÒu
15
ho¹t ®éng quan träng, quy m« nh më trêng líp huÊn luyÖn, më c¸c héi nghÞ lín, x©y dùng lùc lîng dù tr÷ cho kh¸ng chiÕn.
Gi÷a c¸c c¬ quan cña Bé Tæng t lÖnh vµ c¸n bé, nh©n d©n ®Þa ph¬ng ®· kÕt nªn mèi d©y liªn l¹c m¸u thÞt. §ång bµo s½n sµng nhêng nhµ lµm chç ®ãng qu©n, thùc hiÖn "ba kh«ng", b¶o ®¶m bÝ mËt an toµn tuyÖt ®èi cho ®¬n vÞ, chia sÎ víi ®¬n vÞ l¬ng thùc vµ thùc phÈm vèn ch¼ng mÊy dåi dµo, ®ãng gãp nh©n lùc vµ vËt liÖu lµm doanh tr¹i, ®i d©n c«ng tiÕp tÕ.
Nh÷ng ®Þa danh ngµy nµo cßn xa l¹, khã nhí ®èi víi ngêi miÒn xu«i ®· trë thµnh th©n th¬ng, ghi ®Ëm nÐt trong t©m kh¶m cña c¸n bé, chiÕn sÜ c¬ quan Bé Tæng t lÖnh. B¶n C¸i, B¶n Mï, B¶n VÖ, §ång Chua, Yªn Th«ng, Thanh §Þnh, Qu¸n Vu«ng, v.v. ®Ó l¹i nhiÒu kû niÖm s©u s¾c trong cuéc ®êi cña nhiÒu ®ång chÝ chóng t«i.
VÒ phÇn m×nh, c¬ quan Bé Tæng t lÖnh ®· cïng víi c¸n bé ®Þa ph¬ng gãp søc x©y dùng, cñng cè chÝnh quyÒn c¬ së, x©y dùng c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, ®éng viªn vµ tæ chøc nh©n d©n tham gia kh¸ng chiÕn, x©y dùng hËu ph¬ng, chi viÖn tiÒn tuyÕn.
NÕu §Þnh Hãa lµ c¸i n«i cña Bé Tæng t lÖnh trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, th× nã cßn cã mét vinh dù vµ c«ng lao to lín lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ sèng vµ chØ ®¹o sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc cña toµn d©n ta. Còng chÝnh t¹i n¬i ®©y nh÷ng quyÕt s¸ch lín cña §¶ng vÒ hai nhiÖm vô chiÕn lîc nãi trªn ®· ra ®êi, dÉn d¾t qu©n vµ d©n ta ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c.
16
H×nh ¶nh cña ngêi Cha giµ d©n téc, ngän cê vµ linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn ®· in s©u trong lßng ngêi d©n §Þnh Hãa, lµm s¸ng c¶ nói rõng, ®ång ruéng n¬i ®©y. Nh÷ng lêi d¹y b¶o ®Çy tinh thÇn yªu th¬ng ®èi víi ®ång bµo, ®ång chÝ an toµn khu vÉn cßn vang väng, thóc giôc chóng ta tiÕp tôc v¬n lªn, ph¸t huy truyÒn thèng c¸ch m¹ng vÎ vang, ra søc phÊn ®Êu thùc hiÖn hoµi b·o cña Ngêi, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, tiÕn lªn kÞp víi miÒn xu«i, lµm cho d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ quèc ViÖt Nam yªu quý cña c¸c d©n téc chóng ta.
17
Th¸i Nguyªn - Tuyªn Quang,
trung t©m c¨n cø ®Þa toµn quèc
trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p
Hoµng Tïng*
Hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü cã nhiÒu vïng hËu ph¬ng vµ c¨n cø ®Þa lín nhá ë tÊt c¶ c¸c miÒn ®Êt níc, huyÖn, tØnh, khu miÒn ®Òu cã hËu ph¬ng vµ c¨n cø ®Þa.
HËu ph¬ng lín cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü lµ c¶ miÒn B¾c. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, hËu ph¬ng lín lµ ViÖt B¾c víi c¨n cø ®Þa trung t©m lµ hai tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang cã d·y nói Hång cao ngÊt che chë.
H×nh thÓ ®Êt níc: ba phÇn nói, bèn phÇn biÓn, mét phÇn ®ång b»ng, nói non trïng ®iÖp, s«ng ngßi ch»ng chÞt lµ mét trêng thµnh hïng vÜ cña c¸c cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ Tæ quèc. KÎ thï lîi dông biÓn c¶. Ta ph¸t huy thÕ m¹nh cña nói rõng bao la. §©y lµ bøc trêng thµnh thiªn nhiªn quan träng. Nhng c¸i m¹nh c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña ta vÉn lµ bøc trêng thµnh bÒn v÷ng cña lßng ngêi. Thiªn thêi,
___________
* Nguyªn BÝ th Trung ¬ng §¶ng.
18
®Þa lîi kh«ng b»ng nh©n hßa vµ chØ cã con ngêi míi biÕn nói rõng, s«ng níc thµnh søc chiÕn ®Êu. TrÇn Hng §¹o nãi: "ý chÝ mu«n d©n lµ thµnh lòy kiªn cè". Tr¬ng H¸n Siªu viÕt: "Ph¶i ®©u ®Êt hiÓm, bëi ngêi cã nh©n". Ch÷ nh©n cña ta lµ sù hßa hîp d©n téc, lµ ®Êu tranh v× ®éc lËp, tù do cña d©n téc, h¹nh phóc cña nh©n d©n.
Tr¶i qua mÊy ngh×n n¨m chiÕn ®Êu, d©n téc ta - mét d©n téc ®a nguyªn ®· kÕt thµnh mét khèi thèng nhÊt, nhÊt nguyªn hãa lÇn lît ch«n vïi nh÷ng ®éi qu©n viÔn chinh khÐt tiÕng trªn m¶nh ®Êt nµy. Tõ thêi V¨n Lang - ¢u L¹c ®Õn nay, c¸c d©n téc thiÓu sè, ®a sè chóng ta mu«n ngêi nh
mét, ®· s¸t c¸nh bªn nhau x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, x©y dùng cuéc sèng céng ®ång hßa hîp, th©n ¸i.
HËu ph¬ng, c¨n cø ®Þa kiªn cè quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña chiÕn tranh. ViÖt B¾c víi c¸c tØnh Cao, B¾c, L¹ng, Hµ, Tuyªn, Th¸i ®· lµ c¨n cø ®Þa chiÕn khu lín nhÊt cña cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m nèi liÒn víi hai khu an toµn cña Trung ¬ng tõ B¾c Giang, Th¸i Nguyªn qua B¾c Ninh, Phóc Yªn ®Õn Hµ Néi. C¸c lùc lîng vò trang c¸ch m¹ng víi líp tíng lÜnh ®Çu tiªn, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®Þa ph¬ng vµ c¶ ChÝnh phñ Trung ¬ng l©m thêi ®Òu ra ®êi ë ®©y. ChiÕn khu ViÖt B¾c lµ nguån cæ vò, lµ chç dùa to lín ®èi víi cao trµo cøu quèc trong c¶ níc vµ cuéc Tæng khëi nghÜa n¨m 1945.
ViÖt B¾c, trung t©m lµ hai tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, trë thµnh ®Êt th¸nh cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®¹i b¶n doanh cña Trung ¬ng §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, Bé Tæng t lÖnh qu©n ®éi. Toµn bé bé m¸y cña §¶ng, Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®Òu ®Æt ë hËu
19
ph¬ng lín nµy. C¸c ®¬n vÞ vò trang lín ra ®êi vµ ®ån tró ë ®©y. C¸c nhµ m¸y, c¸c c«ng binh xëng ®Òu ®Æt ë vïng nói rõng hiÓm trë.
ViÖt B¾c lín h¼n lªn, ®«ng ®óc, nhén nhÞp h¼n lªn. §ång bµo c¸c d©n téc v¬n lªn g¸nh v¸c xøng ®¸ng nghÜa vô thiªng liªng tuy rÊt nÆng nÒ, tëng chõng vît qu¸ søc chÞu ®ùng cña mét vïng kinh tÕ l¹c hËu nhÊt. TÊt c¶ c¸c x·, c¸c b¶n, c¸c huyÖn ®Òu ph¶i nhËn thªm sè ngêi, cã khi ®«ng h¬n c¶ sè d©n cña m×nh.
C¸c huyÖn ph¶i g¸nh v¸c nÆng nÒ nhÊt, chÞu tr¸ch nhiÖm quan träng nhÊt lµ nh÷ng n¬i B¸c Hå, c¸c c¬ quan cña Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t lÖnh thêng tró. Tríc hÕt lµ c¸c huyÖn §Þnh Hãa, S¬n D¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån, råi ®Õn Phó L¬ng, §¹i Tõ, Chiªm Hãa. Th¸ng 5-1947, B¸c Hå vµ Trung ¬ng ®Õn §Þnh Hãa, sau ®ã chuyÓn lªn B¾c K¹n, råi l¹i trë vÒ §Þnh Hãa. Mïa thu n¨m 1950, Ngêi lªn Chî §ån, 1951-1953 mét lÇn n÷a vÒ §Þnh Hãa, cuèi n¨m 1953 ®Çu n¨m 1954, chuyÓn sang Yªn S¬n. Mïa hÌ n¨m 1954, Ngêi vÒ §¹i Tõ. ChÝnh phñ, Quèc héi hÇu nh thêng tró ë S¬n D¬ng, c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ë r¶i kh¾p Tuyªn Quang. Nh÷ng ®Þa ®iÓm Trung ¬ng ë nhiÒu nhÊt lµ Thanh §Þnh, Phó §×nh (§Þnh Hãa); T©n Trµo, Ph¹m Hång Th¸i, Kim Quan, thuéc Tuyªn Quang, Vai Cµy huyÖn §¹i Tõ. Ngoµi ra cßn nhiÒu ®Þa ®iÓm t¹m thêi.
HÇu kh¾p c¸c b¶n ®Òu chËt nÝch c¸c c¬ quan kh¸ng chiÕn. §ång bµo ph¶i b¶o ®¶m mét phÇn hËu cÇn kh«ng nhá. B¶o vÖ c¬ quan, gi÷ g×n bÝ mËt trë thµnh c«ng viÖc thêng xuyªn cña mäi ngêi. Suèt thêi gian kh¸ng chiÕn, kh«ng mét ®iÒu bÝ mËt nµo bÞ tiÕt lé. Bän gi¸n ®iÖp ®i ®©u
20
còng chØ thÊy rõng s©u nói th¼m. Ngêi l¹ muèn hái, chØ ®îc ®¸p l¹i: kh«ng biÕt.
§ång bµo c¸c tØnh ViÖt B¾c trùc tiÕp tham gia c¸c chiÕn dÞch lín cña qu©n ®éi ta: ChiÕn dÞch Thu - §«ng n¨m 1947 lµm ph¸ s¶n cuéc tËp kÝch chiÕn lîc cña qu©n Ph¸p, ChiÕn dÞch Cao B»ng, L¹ng S¬n (Biªn giíi) n¨m 1950 gi¶i phãng khu vùc ®êng sè 4 më ®êng nèi liÒn níc ta víi Trung Quèc, Liªn X« vµ c¶ thÕ giíi, ph¸ thÕ bao v©y cña ®Þch, ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ nhiÒu chiÕn dÞch kh¸c cña qu©n ®éi ta. Sau ®ã lµ nh÷ng chiÕn dÞch quÐt s¹ch thæ phØ gi¶i phãng hoµn toµn ViÖt B¾c, T©y B¾c.
Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü, mét nh©n tè th¾ng lîi v« cïng quan träng cña d©n téc ta lµ tõ chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt do B¸c Hå vµ §¶ng ta ®Ò xíng, ph¸t ®éng, tæ chøc ®îc cuéc kh¸ng chiÕn cña ®ång bµo c¸c d©n téc c tró ë miÒn rõng nói thîng du B¾c Bé, Hßa B×nh, Ninh B×nh, miÒn T©y c¸c tØnh Trung Bé, T©y Nguyªn, T©y Ninh vµ c¶ ë vïng ®ång bµo Khmer Nam Bé ®i liÒn víi viÖc tæ chøc cuéc chiÕn tranh nh©n d©n réng kh¾p c¸c vïng ®ång b»ng n¬i c tró chñ yÕu cña ngêi ViÖt thµnh mét mÆt trËn c¶ níc, mçi lµng thµnh mét ph¸o ®µi kh¸ng chiÕn. Víi mét thÕ trËn nh vËy, ta thu hót 90% lùc lîng qu©n viÔn chinh cña ®Þch ë c¸c vïng ®ång b»ng vµ ®¸nh nh÷ng trËn lín ë c¸c vïng rõng nói, cuèi cïng ®¸nh b¹i c¶ Ph¸p lÉn Mü. Søc m¹nh cña kh«ng qu©n, h¶i qu©n vµ kh¶ n¨ng c¬ ®éng cña nh÷ng ®éi lôc qu©n khæng lå bÞ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt.
Søc m¹nh v« ®Þch cña ta lµ søc m¹nh cña nh÷ng con ngêi b×nh thêng mµ vÜ ®¹i vÒ tÇm vãc trÝ tuÖ. B»ng cung
21
tªn, gËy géc ®¬ng ®Çu th¾ng lîi víi liªn thanh, ®¹i b¸c. Nhµ ë chËt chéi, s½n sµng nhêng chç tèt nhÊt cho c¸n bé, bé ®éi. ¡n kh«ng ®ñ no, s½n sµng nhêng g¹o cho nh÷ng ngêi chiÕn ®Êu. Kh«ng ng¹i nói cao, suèi s©u vµ c¶ bom ®¹n cña ®Þch, ngµy ®ªm lÆn léi vËn chuyÓn l¬ng thùc, ®¹n dîc ra tiÒn tuyÕn.
Nhê cã nh÷ng con ngêi nh thÕ mµ ViÖt B¾c trë thµnh ®Êt th¸nh cña c¸ch m¹ng.
22
C¨n cø ®Þa ®Þnh hãa
Thîng tíng Hoµng Minh Th¶o*
Trong kh¸ng chiÕn ph¶i cã c¨n cø ®Þa - chç ®øng ch©n cña l·nh ®¹o, chØ huy vµ lµ n¬i tæ chøc, huÊn luyÖn lùc lîng, tæ chøc, b¶o ®¶m vËt chÊt, s¶n xuÊt vò khÝ cho kh¸ng chiÕn. Nã lµ hËu ph¬ng cña kh¸ng chiÕn, mµ hËu ph¬ng lµ mét nh©n tè thêng xuyªn quyÕt ®Þnh th¾ng, b¹i cña chiÕn tranh. HËu ph¬ng lµ n¬i cã thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa.
C¨n cø ®Þa Trung ¬ng lµ mét ®Þa bµn réng lín, v÷ng ch¾c, lµ n¬i cã d©n vµ d©n tèt, cã ®iÒu kiÖn, cã ®Þa h×nh tèt, cã thÓ chèng ®ì hoÆc ®¸nh b¹i ®îc c¸c cuéc tiÕn c«ng, c¸c cuéc cµn quÐt cña ®Þch, cã thÓ ph¸t triÓn réng ra c¸c ®Þa bµn träng yÕu kh¸c vµ chØ ®¹o, chØ huy c¸c híng kh¸c mét c¸ch thuËn lîi.
ë ®Þa h×nh ®ã, ®Þch rÊt khã bao v©y tiªu diÖt ta vµ khã tæ chøc ®îc c¸c lùc lîng ®èi lËp víi ta vµ c¸c tæ chøc ®îc ngôy qu©n, ngôy quyÒn trung thµnh víi chóng.
§Þch cã thÓ ®¸nh vµo ®îc, nhng kh«ng chiÕm ®ãng ®îc, ®¸nh ph¸ råi th× ph¶i rót, hoÆc cã chiÕm ®ãng th× chØ ®ãng ë mét sè tuyÕn ®êng chÝnh.
___________
* Nguyªn Gi¸m ®èc Häc viÖn Quèc phßng.
23
§Þnh Hãa võa cã d©n tèt, §¶ng v÷ng, l¹i cã c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c, ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu ®ã, ®Æc biÖt lµ lßng d©n. B¸c Hå chän §Þnh Hãa lµ x¸c ®¸ng. Tríc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §Þnh Hãa ®· lµ mét khu c¨n cø du kÝch nèi liÒn víi T©n Trµo vµ T©n Trµo ®· lµ n¬i B¸c ë vµ tæ chøc §¹i héi Quèc d©n ®Ó chuÈn bÞ Tæng khëi nghÜa, vµ ë §Þnh Hãa, viÖc ph¸t triÓn phong trµo xuèng vïng trung du B¾c Giang - VÜnh Yªn, Phó Thä còng thuËn lîi.
N¨m 1947, ®Þch ®¸nh lªn khu c¨n cø nµy, kh«ng tiªu diÖt ®îc qu©n ta vµ ®· bÞ qu©n d©n ta ®¸nh b¹i. Chóng chØ chiÕm ®ãng ®îc mét sè n¬i trªn ®êng giao th«ng chÝnh. Khu trung t©m c¨n cø ®Þa cña ta vÉn gi÷ ®îc, Trung ¬ng §¶ng vµ B¸c Hå vÉn l·nh ®¹o ®îc cuéc kh¸ng chiÕn.
B¶o vÖ khu c¨n cø kh«ng ph¶i chØ lµ lùc lîng vò trang; kh«ng ph¶i chØ lµ ®Þa h×nh, mµ quan träng h¬n lµ lßng d©n - Cuéc chiÕn tranh nh©n d©n cña ta ®iÒu c¬ b¶n còng lµ lßng d©n; lµ søc m¹nh chÝnh trÞ, tinh thÇn cña sù ®oµn kÕt toµn d©n.
D©n ta mét lßng mét d¹ víi §¶ng, víi kh¸ng chiÕn, víi B¸c Hå. ViÖc b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ B¸c Hå, b¶o vÖ kh¸ng chiÕn lµ lßng d¹ cña nh©n d©n khu c¨n cø. C¸i ¸o gi¸p, c¸i vßng v©y cña nh©n d©n lµ v÷ng ch¾c nhÊt. Kh«ng cã trinh s¸t, chØ ®iÓm, th¸m b¸o nµo cña ®Þch lät ®îc vµo khu c¨n cø ®Ó ph¸ ho¹i, quÊy rèi, hoÆc cã lät vµo ®îc th× còng bÞ b¾t. §¶ng vµ B¸c Hå ®îc an toµn l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn.
Lßng d©n tèt nh thÕ, søc m¹nh cña nh©n d©n lín nh thÕ lµ do §¶ng bé tØnh Th¸i Nguyªn, huyÖn §Þnh Hãa vµ c¸c x· l·nh ®¹o tèt, gi¸o dôc nh©n d©n tèt, tæ chøc nh©n d©n ®îc chÆt chÏ míi ®¹t ®îc yªu cÇu cao nh thÕ.
TrÇn Hng §¹o nãi: Khoan th søc d©n ®Ó lµm kÕ s©u rÔ, bÒn gèc; ®ã lµ thîng s¸ch gi÷ níc.
24
NguyÔn Tr·i nãi: LËt thuyÒn míi biÕt d©n nh níc vµ MÕn ngêi cã nh©n lµ d©n vµ chë thuyÒn vµ lËt thuyÒn còng lµ d©n.
NguyÔn BØnh Khiªm nãi:
Quèc dÜ d©n vi b¶n
§¾c quèc ng tri t¹i ®¾c d©n.
Hå ChÝ Minh nãi:
DÔ mêi lÇn kh«ng d©n còng chÞu
Khã tr¨m lÇn d©n liÖu còng xong.
Nhí xa ®Ó lµm nay lµ rÊt cÇn thiÕt, lµ kh¬i l¹i céi nguån. NguyÔn Tr·i nãi: NgÉm xa, nghÜ nay xÐt còng lµ mäi lÏ hng vong.
ChiÕn tranh nh©n d©n lµ lßng d©n, b¶o vÖ khu c¨n cø còng lµ d©n.
B¸c Hå chän §Þnh Hãa lµ c¨n cø Trung ¬ng lµ chÝnh x¸c, lµ hîp quy luËt cña chiÕn tranh c¸ch m¹ng.
25
An toµn khu kh¸ng chiÕn
trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng
mét trong nh÷ng s¸ng t¹o
cña t tëng qu©n sù Hå ChÝ Minh
GS. V¨n T¹o*
Ch©n lý lµ cô thÓ. C¸ch m¹ng lµ s¸ng t¹o.
Cã s¸ng t¹o c¸ch m¹ng míi cã th¾ng lîi c¸ch m¹ng.
LÞch sö c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®· chøng minh nh vËy. Trong nhiÒu s¸ng t¹o c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cã s¸ng t¹o trong x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. §ã lµ ph¬ng ph¸p x©y dùng nh÷ng h¹t nh©n trung kiªn trong tæ chøc c¸ch m¹ng.
Trong x©y dùng tæ chøc chÝnh trÞ, nÕu MÆt trËn Liªn ViÖt lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¶ mét d©n téc ®ang lµm c¸ch m¹ng, th× MÆt trËn ViÖt Minh l¹i lµ h¹t nh©n trung kiªn cña MÆt trËn Liªn ViÖt.
Trong x©y dùng tæ chøc qu©n sù, nÕu c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¶ níc kh¸ng chiÕn, th×
___________
* Nguyªn ViÖn trëng ViÖn Sö häc - ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam.
26
An toµn khu Trung ¬ng l¹i lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng.
C¶ hai trêng hîp ®Òu lµ x©y dùng "h¹t nh©n trong h¹t nh©n", cña c¸c tæ chøc c¸ch m¹ng.
NÕu x©y dùng MÆt trËn ViÖt Minh trong MÆt trËn Liªn ViÖt ph¶i lÊy yÕu tè "Nh©n" tøc "ngêi" lµm ®Çu, th× trong x©y dùng an toµn khu kh¸ng chiÕn - h¹t nh©n cña c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng l¹i ph¶i lÊy yÕu tè "§Þa" lµm ®Çu:
Trong hai kh¸i niÖm "c¨n cø ®Þa" vµ "an toµn khu" th× nh©n tè ®Þa lý biÓu hiÖn ë "®Þa" vµ "khu".
§©y kh«ng chØ cã tÝnh chÊt tõ ng÷ ®¬n thuÇn mµ lµ cã c¶ mét néi dung khoa häc kh¸ phong phó. Bëi v× nh©n tè ®Þa lý lu«n bao gåm trong nã c¸c néi hµm: "®Þa - qu©n sù", "®Þa - chÝnh trÞ", "®Þa - kinh tÕ", "®Þa - v¨n hãa"...
Nãi riªng vÒ c¨n cø ®Þa th×:
- §Þa - qu©n sù - §©y ph¶i lµ n¬i cã thÓ x©y dùng ®îc h¹t nh©n vò trang mµ vÒ thÕ chiÕn ®Êu, ph¶i lµ n¬i "TiÕn cã thÓ c«ng, tho¸i cã thÓ thñ".
- §Þa - kinh tÕ - §©y ph¶i lµ n¬i kinh tÕ cã kh¶ n¨ng tù cÊp, tù tóc, c¶ trong nh÷ng khi khã kh¨n, gian khæ nhÊt vµ cã ®iÒu kiÖn giao lu, tiÕp tÕ, ®Ó kh«ng thÓ lµ mét vïng ®ãng kÝn.
- §Þa - chÝnh trÞ - §©y ph¶i lµ n¬i quÇn chóng cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng, nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, võa tham gia, võa ñng hé, võa b¶o vÖ c¸ch m¹ng.
- §Þa - v¨n hãa - §©y kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ n¬i cã tr×nh ®é v¨n hãa, gi¸o dôc cao, nhng ph¶i lµ n¬i cã mét mÆt b»ng v¨n hãa d©n téc vµ ®¹i chóng kh¶ dÜ cã thÓ v¬n lªn tiÕn kÞp yªu cÇu ®µo t¹o, båi dìng cña c¸ch m¹ng.
LÞch sö c¸ch m¹ng cña chóng ta ®· tõng chøng minh nh thÕ. Cßn ®Õn an toµn khu kh¸ng chiÕn, h¹t nh©n cña c¨n cø
27
®Þa c¸ch m¹ng th× yÕu tè ®Þa lý biÓu hiÖn ë "khu" mµ c¸c néi hµm: "ChÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa" l¹i cã phÇn nµo kh¸c víi c¨n cø ®Þa mµ díi ®©y sÏ ®i s©u.
1. Tõ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®Õn an toµn khu kh¸ng chiÕn
Trong cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, tõ c¸c c¨n cø ban ®Çu lµ Cao B»ng, L¹ng S¬n, Th¸i Nguyªn, c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®· dÇn dÇn ®îc më réng ra B¾c K¹n, Tuyªn Quang, Hµ Giang, ®Ó ®Õn th¸ng 4-1945, Héi nghÞ qu©n sù B¾c Kú ®· cã thÓ ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu gi¶i phãng Trung ¬ng bao gåm 6 tØnh: Cao, B¾c, L¹ng, Th¸i, Hµ, Tuyªn.
Tríc ngµy Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m - h×nh ¶nh mét níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa thu hÑp lµ Khu gi¶i phãng ®· ra ®êi. Lóc ®ã trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng cha cÇn ph¶i thµnh lËp an toµn khu, tøc cha cÇn x©y dùng "h¹t nh©n trong h¹t nh©n c¨n cø ®Þa" cña c¶ níc.
Nhng ngay sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, ©m mu t¸i x©m lîc ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p ®· lé râ, nhÊt lµ tõ ngµy 23-9-1945 khi chóng g©y hÊn ë Nam Bé.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn lîc l©u dµi, ®· thÊy ®îc ngµy ph¶i trë l¹i ViÖt B¾c cã thÓ tíi gÇn, cÇn ph¶i cñng cè ngay c¸i n«i cña c¸ch m¹ng lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c.
Kh¸c víi thêi kú vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, kÎ thï chÝnh lóc nµy kh«ng cßn lµ ph¸txÝt NhËt - kÎ míi ®Õn x©m lîc n÷a, mµ lµ thùc d©n Ph¸p - kÎ ®· thèng trÞ ViÖt Nam h¬n 80 n¨m. Chóng lµ kÎ ®· "th«ng tá ngâ ngµng" l¹i cã sù hç trî cña ®Õ quèc Anh, Mü vµ ®ång minh Tëng Giíi Th¹ch
28
ngay sau lng ta, cïng mét sè bän tay sai ViÖt c¸ch, ViÖt quèc ph¸ ho¹i ngay tõ bªn trong, nªn cÇn ph¶i x©y dùng an toµn khu n»m trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng.
V× vËy ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph©n c«ng cho ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa.
Cuèi th¸ng 10-1946, ®ång chÝ NguyÔn L¬ng B»ng, Trëng ban Tµi chÝnh cña Trung ¬ng §¶ng ®îc giao nhiÖm vô trë l¹i ViÖt B¾c ®Ó chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Mét sè n¬i thuéc huyÖn §Þnh Hãa, nam Chî §ån ®îc chän lµm chç ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ¬ng vµ ChÝnh phñ trong trêng hîp ph¶i rêi Hµ Néi.
Th¸ng 11-1946, Trung ¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, gåm ®¹i biÓu thuéc c¸c ngµnh qu©n sù, an ninh, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, lo nghiªn cøu chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Ó ®Æt c¸c c¬ quan Trung ¬ng.
Sau vô thùc d©n Ph¸p g©y hÊn ë H¶i Phßng, L¹ng S¬n, c«ng viÖc cña §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®îc xóc tiÕn m¹nh mÏ. Gi÷a th¸ng 12-1946, sau khi nghiªn cøu, kh¶o s¸t thùc tÕ, §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®· quyÕt ®Þnh chän ®Þa phËn c¸c huyÖn: §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Phó L¬ng (thuéc Th¸i Nguyªn), Chî §ån (thuéc B¾c K¹n) vµ S¬n D¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (thuéc Tuyªn Quang) mµ trung t©m lµ §Þnh Hãa, Chî §ån, S¬n D¬ng, Yªn S¬n lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ¬ng1.
___________
1. Xem luËn ¸n Phã tiÕn sÜ cña NguyÔn Xu©n Minh: An toµn khu Trung ¬ng ë ViÖt B¾c, m· sè 50304, Hµ Néi, 1996, tr. 23.
29
NÕu c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng nÆng tÝnh chÊt "®Þa - qu©n sù" th× an toµn khu kh¸ng chiÕn l¹i nÆng tÝnh chÊt "®Þa - chÝnh trÞ". ë ®©y kh¸i niÖm "an toµn" thay cho kh¸i niÖm "c¨n cø" lµ cã ý nghÜa Ýt nhiÒu kh¸c nhau.
Nãi "an toµn khu kh¸ng chiÕn" - mét h¹t nh©n nÆng tÝnh "®Þa - chÝnh trÞ" kh«ng cã nghÜa lµ ë ®©y nh©n tè qu©n sù kh«ng quan träng. Còng nh nãi c¨n cø ®Þa lµ mét h¹t nh©n nÆng tÝnh chÊt "®Þa - qu©n sù" kh«ng cã nghÜa lµ ë ®©y nh©n tè chÝnh trÞ kh«ng quan träng (thËm chÝ cã thêi kú "chÝnh trÞ cßn träng h¬n qu©n sù" nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ ®¹o). Nhng trong mèi quan hÖ gi÷a "h¹t nh©n trong h¹t nh©n" th× h¹t nh©n bªn trong lµ ph¶i coi träng b¶o vÖ chÝnh trÞ, h¹t nh©n bªn ngoµi ph¶i coi träng nhiÖm vô b¶o vÖ qu©n sù tùa nh "vµnh ®ai" qu©n sù - chÝnh trÞ cho h¹t nh©n bªn trong.
Râ rµng, an toµn khu chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ n¬i ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng vò trang vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu©n sù nh c¨n cø ®Þa, mµ ph¶i lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®ãng chèt ë ®©y vµ vËn hµnh ®îc bé m¸y cña m×nh ®Ó chØ ®¹o ra toµn quèc...
ThËm chÝ khi cã ®Þch tíi th× c¸n bé, nh©n viªn c¸c c¬ quan §¶ng vµ Nhµ níc kh«ng cã nhiÖm vô chiÕn ®Êu nh qu©n ®éi thêng trùc mµ chØ lµ chiÕn ®Êu ®Ó b¶o vÖ c¬ së, tµi liÖu, khÝ tµi, vËt dông cña c¬ quan, v.v. chñ yÕu lµ b¶o vÖ cho ®îc tµi liÖu vµ c¸n bé cña §¶ng vµ Nhµ níc...
Yªu cÇu tèi thîng vµ tuyÖt ®èi lµ ph¶i b¶o ®¶m ®îc "an toµn" cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ Nhµ níc, thËm chÝ khi ph¶i t¹m thêi s¬ t¸n th× ph¶i s¬ t¸n an toµn ngêi vµ tµi liÖu lµ chÝnh chø kh«ng ph¶i chiÕn ®Êu lµ chÝnh. ChiÕn ®Êu vÒ mÆt qu©n sù khi kÎ ®Þch tõ ngoµi vµo (kh«ng ph¶i
30
®Þch nh¶y dï ®ét nhËp bÊt ngê) th× ®· cã vá bäc cña an toµn khu lµ c¨n cø ®Þa chÞu tr¸ch nhiÖm hµng ®Çu. ý nghÜa "an toµn" lµ nh vËy. ChÝnh nã ®· quy ®Þnh nªn yªu cÇu lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng an toµn khu mµ tiÕn tr×nh ®· ®îc thùc hiÖn nh trªn.
2. Tõ truyÒn thèng d©n téc ®Õn s¸ng t¹o hiÖn ®¹i
Chóng ta ngµy nay vinh dù ®îc kÕ thõa truyÒn thèng ®¸nh giÆc gi÷ níc cña «ng cha, trong ®ã cã truyÒn thèng x©y dùng c¨n cø ®Þa.
NÕu kh«ng tÝnh ®Õn c¨n cø Phong Ch©u, Mª Linh cña Hai Bµ Trng, c¨n cø Nói Na ë Thanh Hãa cña Bµ TriÖu mµ khi ®ã t tëng vÒ c¨n cø ®Þa cßn cha râ nÐt, th× chËm nhÊt chóng ta còng ph¶i thõa nhËn c¨n cø §Çm D¹ Tr¹ch cña TriÖu Quang Phôc lµ mét hiÖn thùc lÞch sö vÒ c¨n cø ®Þa ®iÓn h×nh cña thêi kú chèng B¾c thuéc. C¨n cø nµy tån t¹i ng¾n ngñi vµ míi næi bËt ë nh©n tè ®a - qu©n sù, cßn c¸c nh©n tè ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - kinh tÕ, ®Þa - v¨n hãa lµ cha râ nÐt.
§Õn thêi trung ®¹i, ®iÓn h×nh lµ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn chèng Minh ë Lam S¬n cña Lª Lîi. Nã ®· mang ®ñ c¸c nh©n tè: ®Þa - qu©n sù, ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - kinh tÕ, ®Þa - v¨n hãa. Trong ®ã hai mÆt tuy cßn yÕu lµ ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - v¨n hãa ®· ®îc Lª Lîi tÝch cùc bæ sung b»ng sù nghiÖp ®éng viªn c¶ níc vµ chiªu mé nh©n tµi, thÓ hiÖn ë Héi thÒ Lòng Nhai.
Tíi thêi cËn ®¹i chèng Ph¸p, h×nh th¸i c¨n cø ®Þa trë thµnh mét nh©n tè c¨n b¶n kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c cuéc khëi nghÜa.
Më ®Çu ë Nam Bé, ®iÓn h×nh lµ c¨n cø cña Tr¬ng §Þnh ë Gß C«ng - T©n An vµ c¨n cø cña Thiªn Hé D¬ng ë
31
§ång Th¸p Mêi. NÕu c¨n cø §ång Th¸p Mêi cña Thiªn Hé D¬ng lÊy h×nh thÕ "®Þa - qu©n sù" lµm n¬i thñ hiÓm th× c¨n cø Gß C«ng - T©n An cña Tr¬ng §Þnh l¹i lÊy nh©n d©n ®Þa ph¬ng vµ binh lÝnh triÒu ®×nh díi quyÒn chØ huy cña Qu¶n c¬ Tr¬ng §Þnh - nh÷ng binh lÝnh ®· quyÕt t©m "bá triÒu, theo d©n" ®Ó kh¸ng chiÕn, lµm chç dùa. Sau nµy ë Th¸i B×nh, §Ò ®èc T¹ HiÖn còng theo ph¬ng ch©m nµy, «ng ®· tæng kÕt thµnh mét mÖnh ®Ò khoa häc: "ë rõng nói th× lÊy rõng nói lµm hiÓm trë, ë ®ång b»ng th× lÊy nh©n d©n lµm hiÓm trë".
Tíi phong trµo CÇn V¬ng, c¨n cø ®Þa ®· trë thµnh nh©n tè quan träng hµng ®Çu cña c¸c cuéc khëi nghÜa, khiÕn c¸c ®Þa danh khëi nghÜa ®· ®îc lÊy ®Ó ®Æt tªn cho chÝnh c¸c cuéc khëi nghÜa ®ã, nh Ba §×nh lµ tªn gäi cuéc khëi nghÜa cña Ph¹m Bµnh vµ §inh C«ng Tr¸ng, B·i SËy lµ tªn gäi cña nghÜa qu©n do NguyÔn ThiÖn ThuËt chØ huy, Hïng LÜnh lµ mÖnh danh cña cuéc khëi nghÜa cña Hµ V¨n Mao vµ CÇm B¸ Thíc,
H¬ng Khª lµ n¬i tô nghÜa cña qu©n CÇn V¬ng díi sù chØ ®¹o cña Phan §×nh Phïng vµ Yªn ThÕ lµ n¬i tån t¹i l©u dµi nhÊt, tíi gÇn 30 n¨m trêi, cuéc næi dËy cña Hïm thiªng Yªn ThÕ Hoµng Hoa Th¸m. TÊt c¶ ®Òu kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng c¨n cø ®Þa Lam S¬n, coi träng c¶ bèn nh©n tè, trong ®ã ®Þa - qu©n sù vµ ®Þa - chÝnh trÞ ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu.
Tuy tÊt c¶ ®Òu cha giµnh ®îc th¾ng lîi nhng lÞch sö lu«n ghi nhËn nh÷ng chiÕn tÝch anh hïng cña c¸c cuéc khëi nghÜa v× "nh÷ng thÊt b¹i ®ã ®Òu lµ mÑ cña thµnh c«ng" sau nµy cña chóng ta.
Nªu kinh nghiÖm lÞch sö kÓ trªn, chóng t«i muèn nhÊn m¹nh lµ:
32
§· lµ c¨n cø ®Þa th× nh©n tè "®Þa - qu©n sù" lµ quan träng bËc nhÊt. Tuy vËy, tríc ®©y viÖc x©y dùng Khu an toµn trong c¨n cø ®Þa lµ cha cã. Ngay trong khëi nghÜa Lam S¬n, khëi nghÜa Yªn ThÕ, tuy lµ khëi nghÜa tån t¹i l©u dµi vµ cã c¨n cø réng lín, còng cha bao giê «ng cha ta nghÜ ®Õn x©y dùng an toµn khu trong c¨n cø ®Þa, tøc cha bao giê vËn dông ph¬ng ph¸p "X©y dùng h¹t nh©n trong h¹t nh©n" cña c¸c tæ chøc kh¸ng chiÕn.
S¸ng t¹o nµy chØ n¶y sinh khi §¶ng ta ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc kh¸ng chiÕn trêng kú chèng chñ nghÜa thùc d©n ®Õ quèc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi, nh trªn ®· nãi.
S¸ng t¹o nµy míi nh×n th× thÊy còng ®¬n gi¶n, nhng xÐt kü vÒ tÝnh chÊt th× cã phÇn kh¸ s©u s¾c. Tõ truyÒn thèng chóng ta ®· n©ng lªn tr×nh ®é thêi ®¹i. Tõ tinh hoa d©n téc chóng ta ®· tiÕn lªn kÕt hîp víi tinh hoa giai cÊp, kÕt hîp tinh thÇn thîng vâ cña d©n téc víi lý luËn c¸ch m¹ng cña thêi ®¹i, mµ tiªu biÓu ë ViÖt Nam lµ t tëng qu©n sù Hå ChÝ Minh, ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng míi.
3. Mét vµi gîi ý trong yªu cÇu liªn hÖ víi hiÖn t¹i
Ngµy nay, tuy hßa b×nh thÕ giíi ®ang ®îc toµn thÓ nh©n lo¹i tiÕn bé b¶o vÖ vµ cñng cè, nhng kh«ng d©n téc nµo l¹i kh«ng ch¨m lo cñng cè quèc phßng, g×n gi÷ an ninh, trËt tù cho ®Êt níc vµ ®Ò phßng nguy c¬ chiÕn tranh míi cã thÓ x¶y ra.
Trong nh÷ng bµi häc lÞch sö vÒ ®Êu tranh qu©n sù th× bµi häc vÒ x©y dùng c¨n cø ®Þa vµ an toµn khu vÉn cßn cã ý nghÜa thùc tiÔn.
Tuy vËy còng cßn mét sè vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ:
33
- ChiÕn tranh hiÖn ®¹i víi c¸c vò khÝ tèi t©n cha tõng cã th× cßn cÇn cã c¨n cø ®Þa ®Ó thñ hiÓm n÷a kh«ng? (Xin tham kh¶o vÒ c¨n cø ®Þa qu©n sù cña Ir¾c trong cuéc chiÕn tranh vïng VÞnh võa qua vµ c¨n cø qu©n sù cña nh÷ng níc cã tiÒm n¨ng vò khÝ vµ c«ng nghiÖp h¹t nh©n hiÖn nay).
- NÕu cßn cÇn cã c¨n cø ®Þa th× gi÷a hai yÕu tè ®Þa - qu©n sù vµ ®Þa - chÝnh trÞ, yÕu tè nµo ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu? Ph¶i ch¨ng tríc hÕt lµ ®Þa - chÝnh trÞ?
- ë ViÖt Nam ®· tõng cã quan niÖm lÊy Trêng S¬n, x¬ng sèng cña ba níc §«ng D¬ng thay cho ViÖt B¾c lµm n¬i thñ hiÓm, nay cßn ®¾c dông n÷a kh«ng?
§Ó tr¶ lêi cho c¸c c©u hái nµy chóng ta cã thÓ tham kh¶o nh÷ng kinh nghiÖm cña «ng cha vµ nh÷ng s¸ng t¹o c¸ch m¹ng míi ®©y cña §¶ng kÓ trªn.
34
CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH VíI An toµn khu §ÞNH HO¸, TH¸I NGUY£N TRONG HµNH TR×NH KH¸NG CHIÕN CHèNG THùC D¢N PH¸P
PGS.TS. Lª V¨n TÝch*
§Æc ®iÓm næi bËt trong suèt cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng ®Êt níc cña l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ Minh lµ lu«n vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o lý luËn M¸c - Lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ ViÖt Nam trong tõng thêi kú c¸ch m¹ng. Mét trong nh÷ng s¸ng t¹o Êy lµ sím x¸c ®Þnh vÞ thÕ chiÕn lîc cña ViÖt B¾c ®èi víi tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Do ®ã, ngay tríc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, ViÖt B¾c ®· lµ ®Þa bµn ho¹t ®éng cña Hå ChÝ Minh, lµ n¬i diÔn ra nhiÒu sù kiÖn chÝnh trÞ, qu©n sù quan träng cña chÝnh quyÒn t¬ng lai cña ViÖt Nam, vµ v× vËy ViÖt B¾c ®· ®îc Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta lùa chän x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c cµng ®îc më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. NÐt ®Æc s¾c cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c lµ ë ngay "trong lßng" c¨n cø bao la cña nói rõng ViÖt B¾c l¹i x©y dùng mét sè ___________
* Nguyªn Phã ViÖn trëng ViÖn Hå ChÝ Minh vµ c¸c l·nh tô cña §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh.
35
An toµn khu cña Trung ¬ng mµ tiªu biÓu lµ An toµn khu §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang). §©y lµ n¬i ë, lµm viÖc cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi, cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. C¸c an toµn khu ®· gi÷ vai trß quan träng trong viÖc b¶o vÖ an toµn cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan Trung ¬ng l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn th¾ng lîi. Víi vai trß quan träng Êy, ViÖt B¾c ®îc vinh danh lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn.
N¨m 1920, sau khi ®îc ®äc S¬ th¶o lÇn thø nhÊt nh÷ng luËn c¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa cña V.I.Lªnin1, t×m thÊy "Con ®êng gi¶i phãng" d©n téc vµ ®Æc biÖt sau khi trë thµnh ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ph¸p, NguyÔn ¸i Quèc võa tÝch cùc ho¹t ®éng, võa bÝ mËt t×m ®êng vÒ níc ®Ó thùc hµnh c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc. V× vËy, th¸ng 6-1923, trong bøc th chia tay c¸c b¹n cïng ho¹t ®éng t¹i Ph¸p trong tæ chøc Héi liªn hiÖp thuéc ®Þa vµ Ban biªn tËp b¸o Le Paria, Ngêi viÕt: "C«ng viÖc chung cña chóng ta... ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ tèt... Nhng chóng ta cßn ph¶i lµm nhiÒu h¬n... Chóng ta kh«ng thÓ ®Æt vÊn ®Ò Êy mét c¸ch m¸y mãc. §iÒu ®ã tïy hoµn c¶nh mçi d©n téc chóng ta. §èi víi t«i, c©u tr¶ lêi ®· râ rµng: trë vÒ níc, ®i vµo quÇn chóng, thøc tØnh hä, tæ chøc hä, ®oµn kÕt hä, huÊn luyÖn hä, ®a hä ra ®Êu tranh giµnh tù do ®éc lËp"2.
Nh vËy, mÆc dï "lé tr×nh" gi¶i phãng ViÖt Nam ®· ®îc NguyÔn ¸i Quèc "ph¸c th¶o", nhng ph¶i gÇn 20 n¨m sau, ___________
1. Bµi ®¨ng liÒn trªn 2 sè th¸ng 7-1920 trªn b¸o Nh©n ®¹o cña §¶ng X· héi Ph¸p mµ NguyÔn ¸i Quèc ®ang lµ ®¶ng viªn.
2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt, Hµ Néi, 2011, t. 1, tr. 208.
36
Ngêi míi vÒ ®Õn Cao B»ng, trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng trong níc. Ngãt 20 n¨m Êy Ngêi ®· tæ chøc vµ huÊn luyÖn lý luËn cho ®éi ngò c¸n bé c¸ch m¹ng ®Çu tiªn, ®· s¸ng lËp ra §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®· tr¶i qua nh÷ng n¨m th¸ng bÞ tï ®µy trong nhµ lao cña thùc d©n Anh t¹i Hång K«ng, nhng Ngêi vÉn bÝ mËt liªn l¹c víi Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng, truyÒn ®¹t ®êng lèi vµ kinh nghiÖm c¸ch m¹ng vÒ níc. Tõ lý luËn tiÕp thu trong c¸c trêng häc cña Quèc tÕ Céng s¶n vµ tõ mèi liªn hÖ víi phong trµo c¸ch m¹ng trong níc th«ng qua Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng vµ líp c¸n bé vïng biªn giíi võa ®îc huÊn luyÖn, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· lùa chän vïng biªn giíi Cao B»ng khi vÒ níc vµ lµm bµn ®¹p x©y dùng vµ ph¸t triÓn phong trµo c¸ch m¹ng ra c¸c vïng l©n cËn. N¬i ®©y kh«ng chØ lµ "®Êt ®øng ch©n" ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng mµ cßn lµ ®Çu nguån lan to¶ ®êng lèi c¸ch m¹ng. Tõ ®ã c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng më réng ra c¶ nói rõng ViÖt B¾c. §©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó tiÕn hµnh th¾ng lîi c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng lùc lîng kh¸ng chiÕn sau nµy.
§ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p kÓ l¹i: Khi ho¹t ®éng t¹i C«n Minh (V©n Nam, Trung Quèc) NguyÔn ¸i Quèc ®· nhËn ®Þnh: "C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng níc ta... Nhng tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®îc. Cã nèi ®îc phong trµo víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷"1.
___________
1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®êng lÞch sö, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1977, tr. 38-39.
37
Sau khi vÒ Cao B»ng triÖu tËp vµ chñ tr× thµnh c«ng Héi nghÞ lÇn thø t¸m Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng, Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng quyÕt ®Þnh thay ®æi chiÕn lîc, ®Æt nhiÖm vô gi¶i phãng d©n téc lªn hµng ®Çu, quyÕt ®Þnh thµnh lËp MÆt trËn ViÖt Minh vµ më réng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng trªn c¸c mÆt: c¬ së quÇn chóng, tæ chøc chÝnh trÞ, lùc lîng vò trang ®Þa ph¬ng... ®Ó tõng bíc "®a quÇn chóng ra ®Êu tranh giµnh tù do ®éc lËp" trªn ph¹m vi toµn quèc.
ChÝnh sù ®óng ®¾n cña t tëng Hå ChÝ Minh vµ 10 chÝnh s¸ch cña MÆt trËn ViÖt Minh mµ trong mét thêi gian ng¾n, MÆt trËn ®· lan to¶ ®Õn hÇu hÕt c¸c ®Þa ph¬ng. C¬ së ViÖt Minh ®· h×nh thµnh ë c¸c ch©u, lµng, x·..., trong ®ã cã nhiÒu "ch©u hoµn toµn". Tõ kinh nghiÖm x©y dùng c¨n cø ®Þa ë ®Çu nguån Cao B»ng - "Ng«i sao c¸ch m¹ng cña ViÖt B¾c", Hå ChÝ Minh ®· chñ tr¬ng më réng ra c¸c tØnh vïng ViÖt B¾c, ®Ó tõ ®ã nèi th«ng víi Hµ Néi vµ c¸c tØnh miÒn Trung. V× vËy, chØ míi 15 ngµy tõ Cao B»ng vÒ Tuyªn Quang, sau khi nghe b¸o c¸o NghÞ quyÕt Héi nghÞ qu©n sù B¾c Kú, Ngêi ®· chØ thÞ: s¸p nhËp vïng gi¶i phãng ë 6 tØnh miÒn ngîc bao gåm: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn thµnh mét c¨n cø lÊy tªn lµ Khu gi¶i phãng; thèng nhÊt c¸c lùc lîng vò trang l¹i thµnh Qu©n gi¶i phãng1. §©y lµ "h×nh ¶nh níc ViÖt Nam míi" cã søc hÊp dÉn víi nh©n d©n c¶ níc vµ lµ bµn ®¹p v÷ng ch¾c cho thÕ trËn Tæng khëi nghÜa sau nµy.
___________
1. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t. 2, tr. 255.
38
Víi tÇm nh×n cña nhµ chiÕn lîc, lóc nµy Hå ChÝ Minh ®· cã nhiÒu cuéc tiÕp xóc víi ®¹i diÖn cña §ång minh vµ nhËn ®îc sù gióp ®ì vÒ ®iÖn ®µi, ngêi sö dông, huÊn luyÖn cho qu©n du kÝch cña ta. Ngêi trùc tiÕp l·nh ®¹o më Trêng Qu©n chÝnh kh¸ng NhËt t¹i T©n Trµo, ®ång thêi chØ ®¹o viÖc x©y dùng lùc lîng ë Th¸i Nguyªn, v×: "Th¸i Nguyªn lµ mét ®Þa bµn quan träng, tiÕn cã thÓ ®¸nh, lui cã thÓ gi÷ vµ nh©n d©n ë ®©y cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng"1.
Ngêi ®· ®iÖn cho A. Patti2 b¸o tin: §· tæ chøc 1.000 qu©n du kÝch ë Chî Chu, §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn); tuyÓn lùa 200 du kÝch ®Ó ®éi Con Nai (lùc lîng §ång minh) huÊn luyÖn c¸ch sö dông sóng c¸cbin, MAS, tiÓu liªn t«mx¬n, bad«ca, cèi vµ lùu ®¹n. Ngêi cã cuéc trao ®æi dµi víi ThiÕu t¸ E. T«m¸t (sÜ quan OSS) ®Ó híng ho¹t ®éng cña ®éi Con Nai trªn tuyÕn Th¸i Nguyªn - B¾c K¹n - Cao B»ng ®Ó sau khi "th«ng ®ång bÐn giät" cã thÓ di chuyÓn tiÕp vµ ho¹t ®éng trªn tuyÕn L¹ng S¬n - Hµ Néi.
Sau Héi nghÞ toµn quèc cña §¶ng t¹i T©n Trµo ngµy 14 vµ 15-8-1945, Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp Uû ban khëi nghÜa toµn quèc ®Ó l·nh ®¹o Tæng khëi nghÜa. Vµ tiÕp ngay sau ®ã lµ §¹i héi ®¹i biÓu quèc d©n T©n Trµo ngµy 16 vµ 17-8-1945 bÇu ra Uû ban D©n téc gi¶i phãng
___________
1. Vâ Nguyªn Gi¸p: An toµn khu §Þnh Ho¸, trung t©m cña Thñ ®« kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, in trong Kû yÕu Héi th¶o khoa häc - thùc tiÔn: Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Ho¸ trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, tr. 8-9.
2. SÜ quan t×nh b¸o Mü trong qu©n §ång minh, ngêi ®· cã mÆt vµ can dù vµo biÕn ®éng lÞch sö ë ViÖt Nam tríc vµ ngay sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945.
39
do Hå ChÝ Minh lµm Chñ tÞch. Ngµy h«m sau 18-8-1945, Hå ChÝ Minh viÕt Th kªu gäi Tæng khëi nghÜa göi quèc d©n ®ång bµo: "Giê quyÕt ®Þnh cho vËn mÖnh d©n téc ta ®· ®Õn. Toµn quèc ®ång bµo h·y ®øng dËy ®em søc ta mµ tù gi¶i phãng cho ta!"1.
Theo mÖnh lÖnh cña Ngêi, Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m ®· thµnh c«ng.
Tríc khi rêi T©n Trµo vÒ Hµ Néi, trong cuéc häp víi c¸c ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Hoµng V¨n Th¸i, Hoµng H÷u Kh¸ng, víi tÇm nh×n cña nhµ chiÕn lîc tµi ba, Hå ChÝ Minh chØ râ: "B©y giê ta cã chÝnh quyÒn, ch¾c c¸c c«, c¸c chó còng muèn vÒ Hµ Néi. Nhng cha ®îc ®©u! Lªnin ®· nãi: "Giµnh chÝnh quyÒn ®· khã, gi÷ chÝnh quyÒn cßn khã h¬n". Bëi vËy, mét sè c¸c c«, c¸c chó cßn ë l¹i ®Þa ph¬ng ®©y, gióp ®ång bµo tæ chøc cuéc sèng sao cho t¬i ®Ñp h¬n, Êm no, v¨n minh h¬n... BiÕt ®©u, chóng ta cßn trë lªn ®©y nhê cËy ®ång bµo lÇn n÷a..."2.
S¸ng 22-8, Hå ChÝ Minh rêi T©n Trµo vÒ Hµ Néi theo ®êng ®Ìo KhÕ - Cï V©n thuéc huyÖn §¹i Tõ, Th¸i Nguyªn. V× míi èm dËy, cã lóc Ngêi ph¶i n»m c¸ng. Kho¶ng 21 giê Ngêi míi lªn «t« vÒ thÞ x· Th¸i Nguyªn. MÆc dï cßn mÖt, nhng ngay tèi Êy, Ngêi vÉn gÆp c¸n bé l·nh ®¹o tØnh ®Ó n¾m t×nh h×nh vµ c¨n dÆn nh÷ng viÖc cÇn lµm ®èi víi chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng míi thµnh lËp3.
___________
1, 2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 2, tr. 276, 280.
3. Xem B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn, Th¸i Nguyªn víi B¸c Hå, Nxb. Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi, 2007, tr. 26.
40
Nh vËy, tríc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Hå ChÝ Minh mÆc dï cha trùc tiÕp ho¹t ®éng ë Th¸i Nguyªn, cha ®Õn An toµn khu §Þnh Hãa, nhng trªn thùc tÕ, Ngêi ®· ®¸nh gi¸ cao vÞ thÕ chiÕn lîc vµ phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn vµ cã nhiÒu chØ ®¹o quan träng ®Ó x©y dùng c¨n cø ®Þa vµ An toµn khu Trung ¬ng ë ®©y trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c c¬ së kh¸c trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, nhng trong hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn, Hå ChÝ Minh ®· cã nhiÒu thêi gian sèng t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn ®Ó l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn.
Lµ ngêi l·nh ®¹o cao nhÊt cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Hå ChÝ Minh thÊy râ gi¸ trÞ cña ®éc lËp d©n téc mµ C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m mang l¹i. V× vËy, tríc ©m mu g©y chiÕn cña thùc d©n Ph¸p, Hå ChÝ Minh ®· kªu gäi toµn d©n kiªn quyÕt kh¸ng chiÕn ®Ó b¶o vÖ Nhµ níc ViÖt Nam míi, dÉu ph¶i tiªu thæ kh¸ng chiÕn, t¹m xa Thñ ®«, chÊp nhËn cuéc sèng khã kh¨n cïng ®ång bµo ë nói rõng ViÖt B¾c.
Ngµy 19-12-1946, sau nhiÒu lÇn th¶o luËn trong Thêng vô Trung ¬ng §¶ng, Hå ChÝ Minh ra Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn. Vµ tiÕp sau ®ã, Ngêi vµ c¸c c¬ quan §¶ng, Nhµ níc b¾t ®Çu cuéc hµnh tr×nh trë l¹i c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Ngêi tõ lµng V¹n Phóc, Hµ §«ng qua nhiÒu c¬ së nh
Xu©n D¬ng (Thanh Oai), CÇn KiÖm (Th¹ch ThÊt), chïa Mét M¸i, Sµi S¬n (Quèc Oai), Cæ TiÕt (Tam N«ng) råi Yªn KiÖn (§oan Hïng, Phó Thä)... Sau h¬n 3 th¸ng hµnh tr×nh d· chiÕn, ®Õn ngµy 2-4-1947, Hå ChÝ Minh trë l¹i S¬n D¬ng, Tuyªn Quang.
ë ®©y cã hai ®iÒu cÇn ®îc lu ý: Mét lµ, hµnh tr×nh trë l¹i c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c cña Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan ®Çu
41
n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ kh«ng ph¶i lµ "cuéc ch¹y trèn" mµ lµ hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn nh»m b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. Do ®ã, trªn ®êng hµnh tr×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn gi÷ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh phñ víi c¸c ®Þa ph¬ng ®Ó kÞp thêi chØ ®¹o kh¸ng chiÕn. §©y lµ hµnh tr×nh ra ®i ®Ó trë vÒ gi¶i phãng Thñ ®«. Hai lµ, Th¸i Nguyªn cïng c¸c tØnh trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c tríc ®©y lµ n¬i Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta ®· ho¹ch ®Þnh con ®êng gi¶i phãng ®Êt níc thµnh c«ng, th× nay Hå ChÝ Minh cïng §¶ng ta "chuyÓn thµnh" ChiÕn khu ViÖt B¾c1 ®Ó ho¹ch ®Þnh ®êng lèi kh¸ng chiÕn, trong ®ã "x©y dùng c¸c an toµn khu kh¸ng chiÕn cña Trung ¬ng trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L¬ng, Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn), S¬n D¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang), Chî §ån (B¾c K¹n)"2. Ngêi ®¸nh gi¸ cao vÞ trÝ chiÕn lîc vµ ®ãng gãp cña ®ång bµo ë ®©y. Trong Th göi ®ång bµo c¸c tØnh ViÖt B¾c th¸ng 9-1947, Hå ChÝ Minh viÕt: "ViÖt B¾c tríc kia lµ c¨n cø cña c¸ch mÖnh, ®· næi tiÕng kh¾p c¶ níc, kh¾p thÕ giíi. Th× ngµy nay, ViÖt B¾c ph¶i
___________
1. VÒ mÆt qu©n sù, ®Çu th¸ng 9-1945, Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh thµnh lËp Bé Tæng tham mu vµ ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh trong c¶ níc sÏ thµnh lËp c¸c khu hµnh chÝnh ®ång thêi lµ khu qu©n sù (chiÕn khu) phôc vô kh¸ng chiÕn. Theo quyÕt ®Þnh nµy, c¶ níc chia thµnh 9 chiÕn khu vµ §Æc khu Hµ Néi. §Õn th¸ng 11-1946 l¹i quyÕt ®Þnh chia thµnh 12 khu, trong ®ã Hµ Néi lµ ChiÕn khu 11. §iÒu ®Æc biÖt lµ c¶ hai lÇn quyÕt ®Þnh, Th¸i Nguyªn ®Òu thuéc ChiÕn khu 1. Xem LÞch sö ChÝnh phñ ViÖt Nam, tËp I: 1945-1955, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, tr. 73, 133-134.
2. Lêi cña §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p, in trong B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn, Th¸i Nguyªn víi B¸c Hå, S®d, tr. 7.
42
thµnh c¨n cø cña kh¸ng chiÕn, ®Ó gi÷ lÊy c¸i ®Þa vÞ vµ c¸i danh gi¸ vÎ vang cña m×nh"1.
Trë l¹i ViÖt B¾c lÇn nµy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Tæng BÝ th Trêng Chinh, Thêng vô Trung ¬ng §¶ng, Bé Tæng t lÖnh vµ c¸c c¬ quan Bé Tæng tham mu, Tæng côc ChÝnh trÞ, Tæng côc HËu cÇn vµ nhiÒu c¬ quan träng yÕu cña Trung ¬ng ®· ë, lµm viÖc t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn trong nhiÒu thêi gian. NhiÒu cuéc tiÕp xóc quan träng, nhiÒu quyÕt s¸ch liªn quan ®Õn kh¸ng chiÕn, ngo¹i giao ®· diÔn ra ë ®©y. Râ rµng An toµn khu §Þnh Hãa cïng c¸c an toµn khu kh¸c trong An toµn khu Th¸i Nguyªn cã vai trß quan träng cña Thñ ®« kh¸ng chiÕn trong hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
Còng cÇn nãi r»ng, do ®Æc ®iÓm cña kh¸ng chiÕn (cã lÇn qu©n Ph¸p nh¶y dï xuèng B¾c K¹n víi ©m mu bÊt ngê "chôp" c¬ quan ®Çu n·o cña ta!) nªn chç ë cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan Trung ¬ng nhiÒu lÇn ph¶i di chuyÓn trong "Thñ ®« d· chiÕn". Tuy nhiªn trong mäi hoµn c¶nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn thêng xuyªn chñ tr× c¸c cuéc häp cña Héi ®ång ChÝnh phñ, vÉn chØ ®¹o s¸t sao c¸c c«ng viÖc cña ChÝnh phñ, nh ký c¸c s¾c lÖnh, quyÕt ®Þnh, LuËt c¶i c¸ch ruéng ®Êt, ho¹ch ®Þnh nh÷ng ch¬ng tr×nh quèc kÕ d©n sinh. V× vËy, thËt khã thèng kª chÝnh x¸c thêi gian cô thÓ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan §¶ng, ChÝnh phñ ë trong tõng an toµn khu trong tiÕn tr×nh cuéc kh¸ng chiÕn.
Sù kiÖn ®Çu tiªn ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi An toµn khu Th¸i Nguyªn trong kh¸ng
___________
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 239.
43
chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p lµ cuéc tiÕp P«n Muýt (Paul Mus) - ®¹i diÖn cña Cao uû Ph¸p B«lae (Bollaert) trao ®æi vÒ ®iÒu kiÖn ngõng b¾n cña hai phÝa ViÖt - Ph¸p t¹i thÞ x· Th¸i Nguyªn håi 22 giê ngµy 12-5-1947. Bé trëng Ngo¹i giao Hoµng Minh Gi¸m - ngêi dÉn ®êng vµ cã mÆt trong cuéc tiÕp kiÕn nµy kÓ l¹i: P«n Muýt rÊt ng¹c nhiªn tríc c¶nh mét thÞ x· "tiªu thæ kh¸ng chiÕn", nhng «ng vÉn ®îc Chñ tÞch tiÕp ®ãn lÞch sù nh khi ë B¾c Bé phñ. Díi ¸nh ®Ìn m¨ngs«ng trong gian phßng cña ng«i nhµ kh«ng cßn nguyªn vÑn vÉn cã bµn ghÕ, trªn bµn bµy mÊy chai s©mpanh, bé cèc pha lª, mÊy bao thuèc l¸ th¬m. P«n Muýt sau khi c¶m ¬n Chñ tÞch ®· xin phÐp ®äc thuéc lßng th«ng ®iÖp cña B«lae víi 4 ®iÒu kiÖn cho ngõng b¾n: 1- Qu©n ®éi ViÖt Nam ph¶i nép vò khÝ cho Ph¸p; 2- Qu©n ®éi Ph¸p ®îc quyÒn ®i l¹i tù do trªn ®Êt níc ViÖt Nam; 3- ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i tr¶ l¹i cho Ph¸p tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®· bÞ b¾t; 4- ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i trao tr¶ cho Ph¸p tÊt c¶ nh÷ng ngêi níc ngoµi ®· ch¹y sang phÝa ViÖt Nam (c¶ ngêi Ph¸p vµ ngêi NhËt).
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh«ng trùc tiÕp tr¶ lêi nh÷ng ®iÒu kiÖn ngang ngîc trong th«ng ®iÖp cña Cao uû Ph¸p mµ nghiªm s¾c mÆt hái l¹i ngêi ®èi tho¹i b»ng tiÕng Ph¸p: NÕu ë ®Þa vÞ t«i, «ng cã nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã kh«ng? Ph¶i ch¨ng c¶ «ng B«lae vµ «ng ®· cã thµnh tÝch trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng HÝtle? VËy chÊp nhËn th«ng ®iÖp cña «ng B«lae cã nghÜa chóng t«i ph¶i ®Çu hµng..! ¤ng Muýt, ph¶i lµ kÎ hÌn m¹t míi chÊp nhËn ®iÒu ®ã. NÕu t«i chÊp nhËn, t«i lµ kÎ "hÌn m¹t". Vµ t«i nghÜ r»ng trong Liªn hiÖp Ph¸p kh«ng cã chç cho nh÷ng kÎ hÌn m¹t!. P«n Muýt ®· kh«ng thÓ cã c©u tr¶
44
lêi, ngoµi nh÷ng c¸i gËt ®Çu vµ lÆp ®i lÆp l¹i: "Tha Chñ tÞch, t«i hiÓu, t«i hiÓu !".
Sau cuéc héi kiÕn, Hå ChÝ Minh trë l¹i S¬n D¬ng, Tuyªn Quang råi kho¶ng 1 tuÇn sau ®ã, Ngêi cïng ®éi c¶nh vÖ l¹i hµnh qu©n ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i ®åi Khau Tý, th«n §iÒm MÆc, x· Thanh §Þnh thuéc An toµn khu §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn tõ ngµy 20-5-1947 ®Õn ngµy 11-10-1947. MÆc dï §Þnh Hãa lµ huyÖn miÒn nói n»m ë t©y b¾c Th¸i Nguyªn, nhng tõ ®©y cã nhiÒu ®êng mßn xuèng huyÖn Phó L¬ng, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), sang huyÖn S¬n D¬ng (Tuyªn Quang), lªn huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n). Trong 5 th¸ng ë ®©y, Ngêi viÕt nhiÒu th tõ göi nh©n d©n, chÝnh giíi Ph¸p, göi c¸c tÇng líp nh©n d©n trong níc v¹ch trÇn ©m mu ®en tèi cña thùc d©n Ph¸p vµ kªu gäi nh©n d©n ®oµn kÕt kh¸ng chiÕn, viÕt nhiÒu bµi b¸o vÒ ®êng lèi kh¸ng chiÕn, tr¶ lêi pháng vÊn, ký s¾c lÖnh, dù héi nghÞ, chñ täa häp Héi ®ång ChÝnh phñ...
Gi÷a th¸ng 7, Ngêi viÕt th cho Thêng trùc Ban tæ chøc "Ngµy th¬ng binh toµn quèc"1 vµ tõ n¨m Êy, ngµy 27-7 trë thµnh "Ngµy th¬ng binh, liÖt sÜ" cña c¶ níc.
Trong th göi nh©n d©n Ph¸p sau h«m tiÕp kiÕn P«n Muýt, Ngêi viÕt: "Chóng t«i lÊy c©u ch©m ng«n hiªn ngang cña c¸c b¹n lµm ch©m ng«n cña chóng t«i "Thµ chÕt kh«ng lµm n« lÖ". Chóng t«i chiÕn ®Êu v× c«ng lý. Chóng t«i sÏ tån t¹i; chóng t«i sÏ chiÕn th¾ng"2. §Æc biÖt, th¸ng 9-1947, trong
___________
1. Sau nµy ®æi thµnh “Ngµy th¬ng binh, liÖt sÜ”.
2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4, tr. 84-85.
45
tr¶ lêi pháng vÊn nhµ b¸o Mü S.£li M©ysi, Hå ChÝ Minh ph©n biÖt râ th¸i ®é vµ quan hÖ cña nhµ níc ViÖt Nam míi: "tiÕp tôc tranh ®Êu (chèng thùc d©n Ph¸p - TG) cho tíi khi nµo giµnh ®îc thèng nhÊt vµ ®éc lËp cho Tæ quèc" ®ång thêi: "Lµm b¹n víi tÊt c¶ mäi níc d©n chñ vµ kh«ng g©y thï o¸n víi mét ai"1.
Trong th¸ng 10, Ngêi cho xuÊt b¶n t¸c phÈm Söa ®æi lèi lµm viÖc, ký bót danh X.Y.Z. nªu râ nh÷ng c¨n bÖnh mµ c¸n bé, ®¶ng viªn thêng m¾c ph¶i, kinh nghiÖm söa ch÷a, c¸ch thøc l·nh ®¹o, tiªu chuÈn t c¸ch, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §©y lµ t¸c phÈm "gèi ®Çu giêng” cña c¸n bé, ®¶ng viªn trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Tõ gi÷a th¸ng 10-1947, Ngêi chuyÓn ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i lµng Vang, x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn), ®Õn cuèi th¸ng 11 chuyÓn vÒ An toµn khu S¬n D¬ng (Tuyªn Quang).
§èi víi An toµn khu Th¸i Nguyªn, trong suèt hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhiÒu lÇn ®Õn ë vµ cïng Bé ChÝnh trÞ, Trung ¬ng quyÕt ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò hÖ träng: N¨m 1947 ë ®©y h¬n 5 th¸ng, n¨m 1948 h¬n 9 th¸ng (trong ®ã 4 lÇn thay ®æi chç ë trong An toµn khu §Þnh Hãa), tõ ®ã ®Õn kÕt thóc kh¸ng chiÕn n¨m nµo Ngêi còng cã thêi gian ë An toµn khu §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn. Cµng vÒ sau, nhiÒu ho¹t ®éng vµ quyÕt ®Þnh quan träng liªn quan ®Õn kh¸ng chiÕn ®Òu ®îc bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh ë ®©y. Tiªu biÓu nh hµng lo¹t s¾c lÖnh ®· ®îc ký t¹i ®©y, trong ®ã cã s¾c lÖnh phong qu©n hµm §¹i tíng cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p, qu©n hµm ThiÕu tíng cho nhiÒu sÜ quan kh¸c, ___________
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 256.
46
ra Lêi kªu gäi thi ®ua ¸i quèc (1948); trong n¨m 1949, nhiÒu héi nghÞ Trung ¬ng th¶o luËn c¸c ®Ò ¸n chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ ®Ó tr×nh §¹i héi lÇn thø II cña §¶ng ®îc tæ chøc; Thêng vô Trung ¬ng häp quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch Biªn giíi, Héi nghÞ c¸n bé Trung ¬ng lÇn thø b¶y, chuÈn y ph¬ng ¸n t¸c chiÕn ChiÕn dÞch Biªn giíi (1950); Bé ChÝnh trÞ nghe §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p b¸o c¸o vÒ ChiÕn dÞch ®êng sè 18, Héi nghÞ c¸n bé qu©n sù tríc khi më mµn ChiÕn dÞch Quang Trung, Héi nghÞ HuyÖn uû §Þnh Hãa, Phó L¬ng, kiÓm tra tuyÕn ®êng sè 3 ®o¹n Th¸i Nguyªn - B¾c K¹n - Cao B»ng (1951); Bé ChÝnh trÞ trao nhiÖm vô §¹i sø níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa t¹i Liªn X« cho «ng NguyÔn L¬ng B»ng, chñ tr× §¹i héi chiÕn sÜ thi ®ua vµ c¸n bé g¬ng mÉu toµn quèc lÇn thø nhÊt, dù Héi nghÞ vµ trao nhiÖm vô cho c¸c ®¬n vÞ tham gia ChiÕn dÞch T©y B¾c (1952); t¹i TØn Keo thuéc An toµn khu §Þnh Hãa trong cuéc häp Bé ChÝnh trÞ, Ngêi chñ täa vµ ®a ra kÕt luËn quan träng: §Þch tËp trung qu©n c¬ ®éng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh...! Ta buéc chóng ph¶i ph©n t¸n binh lùc th× søc m¹nh ®ã kh«ng cßn... Ph¬ng híng chiÕn lîc kh«ng thay ®æi, lÊy T©y B¾c lµm híng chÝnh, c¸c híng kh¸c lµ phèi hîp. Cïng víi nh÷ng b¸o c¸o vÒ sù chuÈn bÞ lùc lîng qu©n sù mµ §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p b¸o c¸o víi B¸c Hå vµ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, nh÷ng ®¸nh gi¸ quan träng trªn ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó cuéc häp Bé ChÝnh trÞ t¹i TØn Keo do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr× ®· nhÊt trÝ th«ng qua kÕ ho¹ch t¸c chiÕn mïa Xu©n n¨m 1954 cña Tæng Qu©n uû vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ (n¨m 1953) - ®ßn tiÕn c«ng quyÕt ®Þnh kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña qu©n vµ d©n ta vµo th¸ng 5-1954.
47
Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, t¹i huyÖn §¹i Tõ, Th¸i Nguyªn gi¶i phãng (tríc ®©y thuéc An toµn khu Th¸i Nguyªn), tõ th¸ng 8 ®Õn gi÷a th¸ng 10-1954, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cßn cã nhiÒu ho¹t ®éng quan träng nh: dù lÔ ®ãn ñy ban Quèc tÕ gi¸m s¸t ®×nh chiÕn ë ViÖt Nam, chñ tr× LÔ nhËn Quèc th ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa do §¹i sø níc Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa La Quý Ba tr×nh, nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c¶i c¸ch ruéng ®Êt ®ît 1 cña tØnh, nãi chuyÖn víi c¸n bé, nh©n viªn c¸c c¬ quan Trung ¬ng vµ c¸c ®¬n vÞ bé ®éi, c«ng an vµ thanh niªn xung phong chuÈn bÞ vÒ tiÕp qu¶n Thñ ®«, th¨m n¬i ë, lµm viÖc vµ trao ®æi víi c¸n bé cao cÊp Bé Tæng tham mu vÒ mét sè c«ng viÖc ph¶i lµm vµ nhiÖm vô cña qu©n ®éi khi vµo tiÕp qu¶n Thñ ®«. Ngµy 12-10-1954, tõ n¬i ë vµ lµm viÖc t¹i ®åi Thanh Tróc, xãm §Çm Mua, x· Hïng Cêng, huyÖn §¹i Tõ, Th¸i Nguyªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lªn ®êng trë vÒ Thñ ®« Hµ Néi kÕt thóc hµnh tr×nh 9 n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
Khã cã thÓ thèng kª hÕt nh÷ng ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i ChiÕn khu ViÖt B¾c - Thñ ®« kh¸ng chiÕn nãi chung vµ t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn nãi riªng mµ chØ cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng m¶ng c«ng viÖc vµ ý nghÜa cña cña nã ®èi víi tiÕn tr×nh cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. §ã lµ, ho¹ch ®Þnh ®êng lèi, ph¬ng ch©m kh¸ng chiÕn, x©y dùng vµ båi dìng nh÷ng nh©n tè ®Ó ®¶m b¶o kh¸ng chiÕn th¾ng lîi (nh c«ng t¸c t tëng, x©y dùng, chØnh §¶ng, chØnh qu©n th«ng qua c¸c líp chØnh huÊn, viÕt b¸o vµ c¸c t¸c phÈm mang tÝnh gi¸o dôc, x©y dùng ®¹o ®øc, nÕp sèng qu©n sù, quan hÖ §¶ng - d©n; më réng tuyªn
48
truyÒn ®èi ngo¹i ®Ó c¸c níc c«ng nhËn níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, chØ ®¹o c«ng t¸c qu©n sù, më c¸c chiÕn dÞch tiªu diÖt ®Þch. Nh÷ng ho¹t ®éng lu«n g¾n víi c¸c ®Þa danh lÞch sö cña An toµn khu §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn nh Khau Tý, §iÒm MÆc, Khu«n T¸t, TØn Keo.., ®i liÒn víi nh÷ng chiÕn th¾ng cña ChiÕn dÞch Biªn giíi, ChiÕn dÞch ®êng sè 18, ChiÕn dÞch §«ng - Xu©n 1953-1954 vµ cuèi cïng lµ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña nh©n d©n ta.
MiÒn ®Êt vµ con ngêi Th¸i Nguyªn - mét trong nh÷ng ®Þa danh ®îc Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta lùa chän x©y dùng c¸c An toµn khu Trung ¬ng, lµm n¬i tró ®ãng vµ b¶o vÖ c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn - kh«ng chØ næi tiÕng bëi vÞ trÝ ®Þa - lÞch sö cña m×nh, v× nhiÖm vô lÞch sö ®· hoµn thµnh, mµ cßn ®¸ng tù hµo v× Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng §¶ng sau hµnh tr×nh kh¸ng chiÕn gian khæ ®· trë vÒ tiÕp qu¶n Thñ ®« tõ chÝnh n¬i ®©y.
49
VÞ TRÝ CHIÕN L¦îC CñA TH¸I NGUY£N
TRONG TÇM NH×N CñA L·NH Tô Hå CHÝ MINH ThiÕu tíng, PGS. TS. Vò Quang §¹o*
1. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng më ra mét kû nguyªn míi cho d©n téc ViÖt Nam - kû nguyªn ®éc lËp, tù do. Víi nh·n quan chÝnh trÞ s¸ng suèt, nhËn râ b¶n chÊt, ©m mu, thñ ®o¹n cña chñ nghÜa thùc d©n, ngay sau ngµy c¸ch m¹ng thµnh c«ng, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· ph©n c«ng ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa. V× nh Ngêi nãi, chiÕn tranh cã thÓ x¶y ra, vµ nh thÕ chóng ta cßn ph¶i quay trë l¹i nhê cËy ®ång bµo mét lÇn n÷a1.
Cuèi th¸ng 10-1946, khi thùc d©n Ph¸p lé râ d· t©m muèn cíp níc ta mét lÇn n÷a, Ngêi cö ®ång chÝ NguyÔn L¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Th¸ng 12-1946, ®oµn c«ng t¸c ®Æc biÖt thø hai gåm ®¹i biÓu c¸c ngµnh qu©n sù, an ninh, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, cã nhiÖm vô nghiªn cøu c¸c
___________
* Nguyªn ViÖn trëng ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam.
1. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 2, tr. 280.
50
vÞ trÝ ®Æt c¬ quan, cïng víi c¸c ban ngµnh liªn quan tæ chøc viÖc di chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn ë vµ lµm viÖc. Trªn c¬ së kh¶o s¸t thùc ®Þa, c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L¬ng, Vâ Nhai cïng víi c¸c huyÖn S¬n D¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), Chî §ån (B¾c K¹n) ®îc Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh chän ®Ó x©y dùng An toµn khu Trung ¬ng. Trong Th göi ®ång bµo ViÖt B¾c ngµy 19-8-1947, Ngêi cho r»ng: "HiÖn b©y giê Khu 1 cha ph¶i mÆt trËn chÝnh. Nhng ®èi víi bän thùc d©n hung ¸c, nay mai Khu 1 rÊt cã thÓ trë nªn mÆt trËn chÝnh. V× vËy, chóng ta ph¶i lu«n lu«n chuÈn bÞ s½n sµng"1.
Tõ xa xa, Th¸i Nguyªn ®· ®îc «ng cha ta coi "lµ phªn giËu che ch¾n phÝa b¾c cña Kinh thµnh Th¨ng Long", lµ cöa ngâ ®i vµo ViÖt B¾c, lµ cÇu nèi gi÷a ®ång b»ng s«ng Hång víi vïng rõng nói phÝa b¾c cña Tæ quèc. C¸c huyÖn §Þnh Hãa, Phó L¬ng, §¹i Tõ cã ®Þa thÕ hiÓm trë, ®åi nói ®¹i ngµn xen lÉn nh÷ng thung lòng lßng ch¶o lín. §Þa thÕ ®ã võa thuËn tiÖn cho viÖc Èn n¸u, võa cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tù tóc tù cÊp vµ cã thÓ gi÷ ®îc bÝ mËt. An toµn khu Th¸i Nguyªn cã m¹ng líi ®êng, ®Æc biÖt lµ c¸c ®êng mßn, hÎm táa ®i c¸c huyÖn, c¸c tØnh kh¸c trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, tiÖn lîi cho viÖc tiÕp tÕ, ®¶m b¶o sù chØ ®¹o cña Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ nhanh chãng ®Õn c¸c ®Þa ph¬ng, song l¹i lµ trë ng¹i lín cho viÖc hµnh qu©n c¬ giíi cña ®Þch. Tõ §Þnh Hãa "Thñ ®« kh¸ng chiÕn" cã thÓ ph¸t triÓn theo con ®êng tõ Chî Chu th«ng ra quèc lé sè 3 xu«i vÒ Hµ Néi, nèi liÒn chiÕn ___________
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 222.
51
trêng ®ång b»ng B¾c Bé - Liªn khu 3 víi c¬ quan tæng hµnh dinh kh¸ng chiÕn.
Nh©n d©n Th¸i Nguyªn cã truyÒn thèng ®Êu tranh c¸ch m¹ng, sím tiÕp thu vµ ®i theo ®êng lèi c¸ch m¹ng cña §¶ng, sím cã kinh nghiÖm nu«i giÊu, b¶o vÖ c¸n bé, b¶o vÖ c¸c ®éi vò trang trong cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn vÒ tay nh©n d©n (1939-1945). Tríc khi bíc vµo cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc, tæ chøc ®¶ng cña Th¸i Nguyªn ®· kh¸ ph¸t triÓn, chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®îc cñng cè, trë thµnh nh©n tè quy tô nh©n d©n c¸c d©n téc trong tØnh.
Nh vËy, Th¸i Nguyªn ®· ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn: "Thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa", "TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ" ®Ó l·nh tô Hå ChÝ Minh chän lµm an toµn khu. §©y còng lµ mét ®Þa bµn hÕt søc c¬ ®éng, võa thuËn lîi trong viÖc liªn l¹c, l·nh ®¹o kÞp thêi cuéc kh¸ng chiÕn cña c¶ níc, võa dÔ dµng thùc hiÖn c¸c mèi quan hÖ th«ng th¬ng quèc tÕ, tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé cña nh©n d©n vµ c¸c lùc lîng tiÕn bé trªn thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc.
MÆt kh¸c, Ngêi còng thÊy r»ng ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi, vÊn ®Ò c¬ b¶n ®èi víi ta lµ ph¶i b¶o tån vµ ph¸t triÓn lùc lîng, x©y dùng nh÷ng c¨n cø v÷ng ch¾c, an toµn, kh«ng nh÷ng chØ cã vÞ trÝ, ®Þa h×nh thuËn lîi, cã c¬ së vµ phong trµo quÇn chóng v÷ng m¹nh, mµ cßn ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt vÒ søc ngêi, søc cña cho cuéc kh¸ng chiÕn. ViÖc lùa chän An toµn khu Trung ¬ng t¹i Th¸i Nguyªn thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn lîc cña l·nh tô Hå ChÝ Minh. Vai trß cña an toµn khu ®îc ph¸t huy trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc.
52
2. An toµn khu Trung ¬ng ë Th¸i Nguyªn lµ n¬i diÔn ra nh÷ng sù kiÖn quan träng, n¬i ra ®êi nhiÒu quyÕt s¸ch quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
Tõ th¸ng 3-1947, l·nh tô Hå ChÝ Minh vµ c¸c c¬ quan Trung ¬ng lÇn lît cã mÆt t¹i an toµn khu. T¹i ®©y, díi sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña Ngêi, an toµn khu ®îc x©y dùng, cñng cè vÒ mäi mÆt. Tríc hÕt, Ngêi b¾t ®Çu tõ c«ng t¸c ®µo t¹o, rÌn luyÖn c¸n bé. T¹i n¬i ®©y, gi÷a lóc bén bÒ c«ng viÖc cña sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc, Ngêi ®· ®Æt lªn hµng ®Çu vÊn ®Ò x©y dùng, chØnh ®èn §¶ng. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch vÒ x©y dùng §¶ng, rÌn luyÖn t tëng, t¸c phong l·nh ®¹o vµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña c¸n bé, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc, th¸ng 10-1947, l·nh tô Hå ChÝ Minh viÕt t¸c phÈm Söa ®æi lèi lµm viÖc, ký tªn X.Y.Z. Trong t¸c phÈm nµy, Ngêi nhÊn m¹nh vai trß cña ®éi ngò c¸n bé trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng: "Mu«n viÖc thµnh c«ng hoÆc thÊt b¹i, ®Òu do c¸n bé tèt hay kÐm"1 vµ "C¸n bé lµ c¸i gèc cña mäi c«ng viÖc. V× vËy, huÊn luyÖn c¸n bé lµ c«ng viÖc gèc cña §¶ng"2. Nh÷ng ®iÒu l·nh tô Hå ChÝ Minh nªu trong t¸c phÈm ®· gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch, c¬ b¶n vÒ x©y dùng con ngêi míi, cuéc sèng míi, n©ng cao søc chiÕn ®Êu cña §¶ng, ®éng viªn tiÒm lùc cña ®Êt níc, ph¸t huy tÝnh u viÖt cña chÕ ®é míi, giµnh th¾ng lîi trong kh¸ng chiÕn.
Sau khi biÕt râ vÒ kÕ ho¹ch tiÕn c«ng ViÖt B¾c cña ®Þch, ®Ó qu©n vµ d©n ta chñ ®éng ®èi phã trong t×nh h×nh míi, ngµy 14-10-1947, l·nh tô Hå ChÝ Minh chñ tr× Héi nghÞ Ban ___________
1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 280, 309.
53
ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng, ph©n tÝch t×nh h×nh vµ th«ng qua ChØ thÞ Ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa §«ng cña giÆc Ph¸p ®îc c«ng bè vµo ngµy 15-10-1947. B¶n chØ thÞ lµ nh©n tè quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong t×nh thÕ cùc kú khã kh¨n lóc ®ã ®· gãp phÇn ®a qu©n vµ d©n c¶ níc nãi chung, qu©n vµ d©n ViÖt B¾c nãi riªng, ®i ®Õn chiÕn th¾ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947.
Tríc yªu cÇu cña t×nh h×nh ®Êt níc, nh»m ®éng viªn tinh thÇn chiÕn ®Êu cña qu©n vµ d©n ta vµ phæ biÕn kinh nghiÖm t¸c chiÕn, tiÕn lªn giµnh vµ nh÷ng th¾ng lîi míi trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc, còng t¹i an toµn khu, l·nh tô Hå ChÝ Minh viÕt t¸c phÈm ViÖt B¾c anh dòng, ký tªn T©n Sinh. Trong t¸c phÈm, Ngêi ®· kh¸i qu¸t nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña qu©n vµ d©n ta trong Thu - §«ng 1947 lµ: sù s¸ng suèt cña §¶ng, ChÝnh phñ, sù ®iÒu khiÓn kh«n khÐo cña Bé Quèc phßng vµ Bé Tæng chØ huy, sù dòng c¶m cña c¸c tíng sÜ. §ång thêi, Ngêi nh¾c nhë qu©n vµ d©n ta kh«ng ®îc chñ quan, khinh ®Þch mµ ph¶i c¶nh gi¸c ®Ó ®¸nh tan ©m mu "®¸nh nhanh, th¾ng nhanh" cña chóng.
Trong nh÷ng n¨m 1948-1949, t¹i An toµn khu Trung ¬ng, l·nh tô Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ dµnh nhiÒu thêi gian, c«ng søc nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh chuÈn bÞ cho c¸c cuéc häp Héi ®ång ChÝnh phñ. Ngµy 16-1-1948, l·nh tô Hå ChÝ Minh chñ tr× Héi nghÞ Trung ¬ng §¶ng th¶o luËn, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chung gi÷a ta vµ ®Þch, ®Ò ra nhiÖm vô l·nh ®¹o vÒ qu©n sù, chÝnh trÞ, kinh tÕ nh»m ®Èy m¹nh c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. TiÕp ®ã, ngµy 19-1-1948, l·nh tô Hå ChÝ Minh chñ tr× cuéc häp bµn vÒ
54
nh©n sù, khen thëng, tµi chÝnh, gi¸o dôc vµ viÖc phong hµm cÊp tíng cho mét sè c¸n bé l·nh ®¹o, chØ huy cao cÊp ë c¬ quan Bé Quèc phßng. Ngêi còng tÝch cùc nghiªn cøu, bµn b¹c víi Bé Tæng chØ huy vÒ c¸c h×nh thøc t¸c chiÕn, ®Þnh ra ph¬ng ch©m ho¹t ®éng cô thÓ, thÝch hîp cho tõng chiÕn trêng. Cuèi n¨m 1948, b¶n HuÊn lÖnh ®îc göi tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn ®Õn Nam Bé. Nhê cã sù chØ ®¹o kÞp thêi cña Trung ¬ng §¶ng vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh, phong trµo kh¸ng chiÕn ë Nam Bé sau chÆng ®êng gian nan trong nh÷ng ngµy ®Çu, tiÕp tôc ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn.
Tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1954, t¹i An toµn khu Trung ¬ng ®· diÔn ra nhiÒu ho¹t ®éng cã ý nghÜa chiÕn lîc cña Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh vÒ l·nh ®¹o, chØ ®¹o qu©n vµ d©n c¶ níc kh¸ng chiÕn. Héi nghÞ toµn quèc lÇn thø ba cña §¶ng häp tõ 21-1 ®Õn 3-2-
1950 ®Ò ra ph¬ng híng, nhiÖm vô c«ng t¸c n¨m 1950, trong ®ã quyÕt ®Þnh vÒ ®êng lèi kh¸ng chiÕn toµn d©n, x©y dùng lùc lîng vò trang nh©n d©n, qu©n ®éi nh©n d©n vµ ph¬ng ch©m ho¹t ®éng cô thÓ trªn tõng chiÕn trêng.
Thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô trªn, qu©n vµ d©n ta ®· chiÕn ®Êu anh dòng vµ giµnh th¾ng lîi t¹i c¸c chiÕn dÞch Trung du (1950), Hoµng Hoa Th¸m, Hµ Nam Ninh, Hßa B×nh (1951), T©y B¾c (1952), Thîng Lµo (1953). §Æc biÖt, cuèi th¸ng 9 n¨m 1953, l·nh tô Hå ChÝ Minh chñ tr× cuéc häp Bé ChÝnh trÞ t¹i TØn Keo (§Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn) x¸c ®Þnh chñ tr¬ng t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954 lµ "tr¸nh chç m¹nh, ®¸nh chç yÕu", nh»m ph©n t¸n lùc lîng, tiªu diÖt ®Þch. Chñ tr¬ng trªn thÓ hiÖn quyÕt t©m vµ sù s¸ng t¹o cña Ngêi trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o kh¸ng chiÕn. TiÕp ®ã, ngµy 6-12-1954,
55
t¹i An toµn khu Th¸i Nguyªn, sau khi ph©n tÝch t×nh h×nh mäi mÆt ta - ®Þch, Bé ChÝnh trÞ, ®øng ®Çu lµ l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· nhÊt trÝ th«ng qua Ph¬ng ¸n t¸c chiÕn mïa Xu©n n¨m 1954 cña Tæng Qu©n ñy vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. Tõ quyÕt ®Þnh lÞch sö nµy, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña d©n téc ta ®· ®i ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn, buéc thùc d©n Ph¸p ph¶i ký HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, cam kÕt chÊm døt chiÕn tranh, lËp l¹i hßa b×nh ë ViÖt Nam, c«ng nhËn ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ cña d©n téc ta.
3. An toµn khu Trung ¬ng ë Th¸i Nguyªn lµ n¬i Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, phôc vô cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.
Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt quan t©m ®Õn d luËn chÝnh giíi vµ x· héi Ph¸p. Ngêi liªn tôc göi c¸c th, ®iÖn b¸o ®Õn ChÝnh phñ vµ nh©n d©n Ph¸p; ®äc diÔn v¨n, tr¶ lêi pháng vÊn kh¼ng ®Þnh quyÒn hoµn toµn ®éc lËp cña nh©n d©n ViÖt Nam. Lµ l·nh tô chÝnh trÞ vµ nhµ chiÕn lîc qu©n sù thiªn tµi, Hå ChÝ Minh kh«ng chØ cïng Trung ¬ng §¶ng x©y dùng ®êng lèi kh¸ng chiÕn, mµ cßn sím tiªn ®o¸n vÒ mét "trËn chiÕn quyÕt liÖt", kÕt thóc kh¸ng chiÕn. Tõ n¨m 1949, th«ng qua hµng lo¹t cuéc pháng vÊn cña giíi b¸o chÝ quèc tÕ, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· thÊy "c¸nh cöa ®µm ph¸n" ®Ó ®i ®Õn kÕt thóc cuéc chiÕn.
Tõ An toµn khu Th¸i Nguyªn, Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· cö nhiÒu ®oµn c¸n bé vît nói rõng, vît vßng v©y qu©n thï ®Õn víi bÌ b¹n c¸c níc ch©u ¸, ch©u ¢u ®Ó gi¶i thÝch vÒ cuéc chiÕn tranh chÝnh
56
nghÜa cña nh©n d©n ta. Còng t¹i Th¸i Nguyªn, th¸ng 5-1947, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· tiÕp ®¹i diÖn Cao ñy Ph¸p t¹i §«ng D¬ng vµ kh¼ng ®Þnh víi phÝa Ph¸p ý chÝ b¶o vÖ ®éc lËp, tù do vµ nguyÖn väng hßa b×nh tha thiÕt cña nh©n d©n ta.
§Ó më réng mÆt trËn nh©n d©n thÕ giíi ñng hé ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, ngµy 14-1-1950, l·nh tô Hå ChÝ Minh c«ng bè víi chÝnh phñ c¸c níc trªn thÕ giíi b¶n Tuyªn bè cña ChÝnh phñ ta, trong ®ã mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh lËp trêng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Th¸ng 4-1950, ®¹i diÖn §¶ng Céng s¶n Ph¸p vµ ph¸i ®oµn cña ChÝnh phñ níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ®· ®Õn An toµn khu Th¸i Nguyªn biÓu lé lßng kh©m phôc vµ sù ñng hé tÝch cùc vÒ tinh thÇn, vËt chÊt cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ViÖt Nam. Tõ n¨m 1950, níc ta ®· cã quan hÖ víi nhiÒu níc trªn thÕ giíi, phong trµo ñng hé c¸ch m¹ng ViÖt Nam dÊy lªn s«i næi, m¹nh mÏ cha tõng thÊy, kh«ng chØ ë nh÷ng níc cïng c¶nh ngé, mµ c¶ nh©n d©n Ph¸p, nh©n d©n Mü.
Qua lµn sãng ®iÖn vµ §µi ph¸t thanh TiÕng nãi ViÖt Nam t¹i an toµn khu, lËp trêng chÝnh nghÜa cïng víi nh÷ng th¾ng lîi trong sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc cña nh©n d©n ViÖt Nam ®îc truyÒn ®i kh¾p thÕ giíi. L·nh tô Hå ChÝ Minh còng viÕt nhiÒu bµi b¸o göi ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ níc ngoµi. §¸ng chó ý lµ bµi: Níc ViÖt Nam ®Êu tranh cho nÒn ®éc lËp cña m×nh (viÕt b»ng tiÕng Ph¸p) - víi bót danh §IN ®¨ng trªn T¹p chÝ V× mét nÒn hßa b×nh l©u dµi, v× mét nÒn d©n chñ nh©n d©n, c¬ quan ng«n luËn cña Côc Th«ng tin Quèc tÕ Céng s¶n. Trong bµi b¸o, l·nh tô Hå ChÝ Minh nªu râ lËp trêng vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n ViÖt Nam trong
57
cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc cña c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn t¹i An toµn khu Trung ¬ng, nh©n d©n thÕ giíi ngµy cµng hiÓu râ sù nghiÖp kh¸ng chiÕn chÝnh nghÜa cña nh©n d©n ta. §ã lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n, b¶o ®¶m v÷ng ch¾c cho sù ®ång t×nh, ñng hé cña lùc lîng c¸ch m¹ng trªn thÕ giíi ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam.
Nh÷ng thµnh c«ng trong ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña l·nh tô Hå ChÝ Minh t¹i an toµn khu trong bèi c¶nh lÞch sö phøc t¹p cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n, gian khæ ®· lµm næi bËt lßng kiªn tr×, sù kh«n khÐo cña Ngêi. Thµnh c«ng Êy còng minh chøng cho t tëng ®oµn kÕt c¸c d©n téc ®Êu tranh cho ®éc lËp, tù do, tiÕn bé vµ hßa b×nh, xãa bá chiÕn tranh vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn l©u dµi cña ®Êt níc.
Cã thÓ nãi, An toµn khu Trung ¬ng ë Th¸i Nguyªn, ®Þa bµn chiÕn lîc ®îc §¶ng vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh chän ®· lµm trßn nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ c¬ quan ®Çu n·o cña ta trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1945-
1954). T¹i ®ã, l·nh tô Hå ChÝ Minh vµ ChÝnh phñ ®iÒu hµnh mäi c«ng viÖc cña cuéc kh¸ng chiÕn. C¸c cuéc häp cña ChÝnh phñ vÉn ®îc triÖu tËp theo ®Þnh kú. Ngoµi vÊn ®Ò qu©n sù, ngo¹i giao, Héi ®ång ChÝnh phñ thêng bµn tíi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, néi th¬ng, ngo¹i th¬ng... Còng chÝnh tõ ®ã, mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch lín, mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®îc ph¸t ®i vµ thùc hiÖn trong c¶ níc.
Thùc tÕ ®· chøng minh viÖc chän An toµn khu Trung ¬ng ë Th¸i Nguyªn trong hoµn c¶nh lóc bÊy giê lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. §ã lµ lóc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m võa thµnh
58