🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bác Hồ Một Mẫu Mực Về Sự Giản Dị Và Khiêm Tốn Ebooks Nhóm Zalo b¸c hå mét mÉu mùc vÒ sù gi¶n dÞ vµ khiªm tèn Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn TRÇN QUèC D¢N TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o nhiÒu t¸c gi¶ B¸C Hå MéT MÉU MùC VÒ Sù GI¶N DÞ vµ KHI£M TèN Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt Hµ néi - 2014 nhµ xuÊt b¶n v¨n häc Lêi nhµ xuÊt b¶n Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - l·nh tô vÜ ®¹i, kÝnh yªu cña d©n téc, ng−êi Anh hïng gi¶i phãng d©n téc, nhµ v¨n hãa kiÖt xuÊt ®· ®i xa h¬n 40 n¨m nh−ng ®Ó l¹i cho toµn §¶ng, toµn d©n ta di s¶n tinh thÇn to lín, mang gi¸ trÞ nh©n v¨n cao c¶. Cuéc ®êi, sù nghiÖp, t− t−ëng vµ tÊm g−¬ng ®¹o ®øc cña Ng−êi lu«n in ®Ëm trong tr¸i tim nh÷ng ng−êi d©n ViÖt Nam vµ nh©n lo¹i yªu chuéng hßa b×nh, tù do, c«ng lý trªn toµn thÕ giíi. Lµ mét vÜ nh©n ®· ®Ó l¹i dÊu Ên ®Æc biÖt trong thÕ kû XX, cuéc ®êi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ biÓu hiÖn sinh ®éng nhÊt vÒ sù mÉu mùc gi¶n dÞ vµ khiªm tèn. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n kh«ng thÓ t−ëng t−îng næi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, dï ë n¬i ®©u B¸c còng lu«n gi÷ ®−îc t©m thÕ b×nh th¶n, tù t¹i, mét lèi sèng ®Çm Êm nÆng t×nh ®ång chÝ, ®ång bµo ®Ó v−ît qua thö th¸ch, gian nan thiÕu thèn cña nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng. Cuéc ®êi c¸ch m¹ng cña Ng−êi v« cïng gi¶n dÞ, khiªm tèn nh−ng rÊt vÜ ®¹i. Toµn bé cuéc ®êi cña Ng−êi cïng víi sù nghiÖp cña nh©n d©n ta, §¶ng ta lµ mét thiªn anh hïng ca bÊt diÖt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. 5 Nh»m gióp b¹n ®äc cã thªm t− liÖu t×m hiÓu vÒ cuéc ®êi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n V¨n häc xuÊt b¶n cuèn s¸ch B¸c Hå - mét mÉu mùc vÒ gi¶n dÞ vµ khiªm tèn. Qua cuèn s¸ch, b¹n ®äc cã thÓ hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ t×nh c¶m yªu mÕn, ng−ìng mé cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ thÕ giíi dµnh cho Ng−êi, vÒ tÊm g−¬ng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cÇn kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t− cña Hå ChÝ Minh trong hµnh tr×nh 79 mïa Xu©n cuéc ®êi Ng−êi. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2014 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - sù thËt6 Mét mÉu mùc vÒ sù gi¶n dÞ vµ khiªm tèn B¸c sÜ Gi«n T¸cman (Thôy §iÓn) C uéc ®êi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ sù nghiÖp cña Ng−êi, sù thµnh lËp vµ ph¸t triÓn cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, nh÷ng chiÕn th¾ng cña nh©n d©n ViÖt Nam trong c¸c cuéc kh¸ng chiÕn, c«ng cuéc x©y dùng mét x· héi vµ cuéc sèng míi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n kh«ng thÓ t−ëng t−îng næi... tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ ®−îc ghi nhí m·i m·i nh− nh÷ng trang ®Ñp nhÊt trong lÞch sö loµi ng−êi. Cho phÐp t«i ®−îc dµnh mét vµi phót ®Ó nhí l¹i nh÷ng kû niÖm cña c¸ nh©n t«i vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Xin cho phÐp t«i ®−îc nãi l¹i nh÷ng kû niÖm hoµn toµn cã tÝnh chÊt c¸ nh©n, bëi v× ®èi víi t«i, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu ý nghÜa vµ trong nhiÒu n¨m, ViÖt Nam nãi lªn ®−îc rÊt nhiÒu ®iÒu ®èi víi nh©n d©n Thôy §iÓn chóng t«i. T«i ®· tõng lµ mét sinh viªn §¹i häc Y khoa ë Pari vµo kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1946 ®Õn n¨m 1947, tøc lµ vµo thêi kú 7 nh©n d©n ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh giai ®o¹n ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn thø nhÊt. T«i ®· ®−îc thÊy Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trªn lÔ ®µi danh dù ngµy 14-7-1946 ë Pari. C¸c b¹n ViÖt Nam cña t«i sau ®ã cã nãi r»ng chung quanh Ng−êi lóc Êy chØ cã mét sè ng−êi b¹n cña ViÖt Nam, nh−ng l¹i cã qu¸ nhiÒu kÎ thï, nh÷ng thµnh viªn cña ChÝnh phñ vµ qu©n ®éi ®ang ©m m−u thiÕt lËp l¹i thuéc ®Þa cña Ph¸p ë ViÖt Nam. LÇn ®Çu t«i ®−îc gÆp Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ vµo thêi kú t«i ®i th¨m ViÖt Nam lÇn thø nhÊt vµo ®Çu n¨m 1958. Lóc Êy, t«i ®−îc Ng−êi mêi ®Õn cïng uèng trµ vµo buæi s¸ng t¹i ng«i nhµ nhá vµ rÊt gi¶n dÞ cña Ng−êi ngay bªn c¹nh Phñ Chñ tÞch. Lóc Êy t«i ®Þnh pháng vÊn Ng−êi ®Ó ®¨ng b¸o. Nh−ng cuèi cïng chÝnh Ng−êi ®· pháng vÊn t«i trong suèt 45 phót liÒn. Ng−êi muèn biÕt nhiÒu h¬n n÷a vÒ phong trµo c«ng ®oµn ë Thôy §iÓn, v.v.. Cuèi cïng, Ng−êi hái t«i r»ng ®iÒu g× ®· t¹o ra nh÷ng Ên t−îng s©u s¾c nhÊt cho c¸c nhµ v¨n n−íc ngoµi vÒ c¸c t¸c phÈm v¨n häc cña c¸c nhµ v¨n Thôy §iÓn. Tr−íc ®ã vµi ngµy, t«i ®· cã mÆt ë s©n bay khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë l¹i Hµ Néi sau cuéc ®i th¨m cã tÝnh chÊt nhµ n−íc ë Ên §é vµ MiÕn §iÖn1. Ng−êi võa b−íc xuèng m¸y bay, lËp tøc c¸c nh©n vËt trong ChÝnh phñ, §¶ng, §oµn ngo¹i giao ®· v©y quanh lÊy Ng−êi. ChØ vµi phót sau, ____________ 1. Nay lµ Mianma. 8 Ng−êi ®· ®Õn tr−íc m¸y phãng thanh. T«i chê Ng−êi ®äc mét bµi diÔn v¨n, nh−ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, nh− c¸c b¹n ®Òu biÕt, cã mét sù quan t©m ®Õn c«ng viÖc s¶n xuÊt vµ ®©y còng lµ ®iÒu mµ Ng−êi th−êng hay nãi ®Õn trong c¸c bµi viÕt vµ diÔn v¨n cña m×nh. Ng−êi kho¸t tay m¹nh vµ nãi: "Nµo, b©y giê c¸c ®ång chÝ cã thÓ vÒ ®Ó chuÈn bÞ c«ng t¸c cho tèt". §Êy lµ toµn v¨n diÔn v¨n cña Ng−êi. Mäi ng−êi c−êi vui vÎ vµ lËp tøc thi hµnh mÖnh lÖnh cña Ng−êi. Mïa xu©n n¨m 1967, t«i tham gia ñy ban quèc tÕ gåm n¨m ng−êi ®i ®iÒu tra vÒ c¸c cuéc nÐm bom ë miÒn B¾c ViÖt Nam lóc Êy ®ang diÔn ra å ¹t trªn kh¾p mäi n¬i. Chóng t«i ®−îc Thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång tiÕp. Khi chóng t«i ®ang lÇn l−ît giíi thiÖu ®oµn víi Thñ t−íng th× bÊt th×nh l×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã mÆt. TÊt c¶ chóng t«i, kÓ c¶ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång ®Òu bÞ bÊt ngê. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë l¹i víi chóng t«i liÒn mét giê. Ng−êi nãi nh÷ng chuyÖn hÖ träng trong chiÕn tranh, thØnh tho¶ng Ng−êi l¹i nãi ®ïa vÒ sù ®−îc mïa cña n¨m 1890 (mét thµnh viªn trong ñy ban cña chóng t«i sinh cïng n¨m víi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh). Ng−êi pha trß vÒ chiÕc m¸y ghi ©m tåi tµn mµ mét thµnh viªn trong ®oµn chóng t«i mang theo. Khi anh b¹n t«i t×m c¸ch ghi ©m l¹i bøc ®iÖn göi nh©n d©n Mü th× mÊy côc pin bÞ tuét l¨n l«ng lèc trªn sµn nhµ g©y ra mét tiÕng ®éng nh− tiÕng ph¸o cao x¹. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh«ng hÒ sèt ruét. Ng−êi theo dâi 9 chóng t«i cè g¾ng l¾p pin vµo m¸y víi sù chó ý vµ thÝch thó nh− mét thanh niªn rÊt trÎ. Ng−êi ta ®· nãi nhiÒu r»ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét mÉu mùc vÒ sù gi¶n dÞ vµ khiªm tèn. Ng−êi nãi th¼ng vµ dïng tõ ®¬n gi¶n trong cuéc sèng h»ng ngµy còng nh− trong c¸c bµi viÕt vµ trong c¸c diÔn v¨n chÝnh thøc, Ng−êi kh«ng bao giê quªn nguån gèc xuÊt th©n còng nh− kinh nghiÖm cña Ng−êi ®· tõng lµ mét ng−êi lao ®éng b×nh th−êng. Ng−êi cã nh÷ng t− t−ëng cao th−îng vµ tÇm nh×n xa tr«ng réng. Ng−êi kh«ng bao giê quªn nh÷ng nçi thèng khæ mµ nh©n d©n ViÖt Nam vµ c¸c d©n téc kh¸c ®· ph¶i tr¶i qua d−íi ¸ch ¸p bøc cña chñ nghÜa thùc d©n vµ ¸ch ¸p bøc t− b¶n chñ nghÜa. Chóng ta h·y cïng nhau t−ëng nhí tíi nhµ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i nµy b»ng c¸ch t¨ng c−êng h¬n n÷a cuéc ®Êu tranh trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi v× ®éc lËp d©n téc, hßa b×nh vµ chñ nghÜa x· héi. 10 B¸c lu«n gÇn gòi víi nh©n d©n D−¬ng §¹i L©m*kÓ ... T ê mê s¸ng, Ng−êi ®· thøc dËy, ch©n rãn nhÑ ®Ó c¶ nhµ khái tØnh giÊc. H¬n mét n¨m trêi xa P¸c Bã, tr¶i qua ngãt ba chôc nhµ tï cña T−ëng Giíi Th¹ch gÇn kh¾p ®Êt Qu¶ng T©y, Ng−êi vÉn gi÷ ®−îc thãi quen dËy sím. ThÊy Ng−êi xuèng cÇu thang, chóng t«i rãn rÐn ®i theo. Ng−êi ®i ®Õn phÝa khe n−íc, xem xÐt mét håi, ngo¶nh l¹i thÊy chóng t«i, Ng−êi b¶o: - Chó nµo vµo lÊy cho m−în mÊy c¸i cuèc, ta söa sang l¹i chç lÊy n−íc ¨n. Nguyªn chóng t«i s¬ suÊt kh«ng chó ý ®Õn viÖc gi÷ g×n vÖ sinh, chç n−íc ¨n cña ng−êi vµ chç t¾m cña tr©u, bß lÉn lén. Chóng t«i cïng Ng−êi b¾t tay vµo viÖc dän dÑp, söa sang. Xong råi, Ng−êi gäi mÊy ng−êi cïng khiªng mét c¸i thuyÒn ®Ëp lóa (c¸i "loáng") ra chç khe n−íc, x¾n tay ¸o cä röa s¹ch sÏ råi vµo ®¸nh thøc ®¸m trÎ con dËy, b¶o chóng xÕp ____________ * Nguyªn Phã ChÝnh ñy Qu©n khu ViÖt B¾c. 11 hµng tiÕn ra khe n−íc. Ng−êi cëi quÇn ¸o cho c¸c ch¸u bÐ vµ lÇn l−ît t¾m röa kú cä cho tõng ®øa. Chóng võa t¾m võa n« ®ïa, b¾n c¶ n−íc vµo mÆt Ng−êi. Bµn tay ®· tõng ph¶i mang nÆng xiÒng xÝch suèt m−êi mÊy th¸ng trêi, h«m nay míi l¹i ®−îc sê vµo lµn da mÞn mµng cña trÎ nhá. Ng−êi vÒ ®©y nh− vÒ l¹i gia ®×nh, gÆp gì con ch¸u, kh«ng nÒ hµ bÊt cø viÖc g×. ThÊy mÊy ch¸u mÆc quÇn ¸o bÈn vµ r¸ch, Ng−êi lé vÎ kh«ng vui: - MÊy ch¸u nµy con c« chó nµo ®©y nhØ? LÊy ¸o s¹ch thay cho trÎ, cßn mÊy bé quÇn ¸o nµy ®em giÆt råi kh©u l¹i. Trong sè c¸c ch¸u nhá ®−îc Ng−êi t¾m cho h«m Êy, cã ch¸u ThÇn bÞ chèc ®Çu, tãc dÝnh chÆt vµo víi nhau. T¾m géi cho ch¸u xong, Ng−êi cßn lµm thuèc rÞt cho. Thuèc xãt, ch¸u kªu Çm lªn, Ng−êi nhÑ nhµng dç dµnh: - Kh«ng sao, chØ mét l¸t sÏ hÕt xãt th«i ch¸u ¹! Råi Ng−êi quay sang nãi víi ®¸m thanh niªn chóng t«i ®øng quanh ®Êy, giäng «n tån, th− th¶, ®−îm vÎ xãt xa: - C¸c c«, c¸c chó vî chång cßn trÎ ch¼ng biÕt gi÷ g×n s¹ch sÏ cho con c¸i. BÖnh nµy lµ ngøa ng¸y l¾m ®Êy, thËt khæ ch¸u t«i. Chóng t«i nÝn lÆng, chÞu lçi. Ng−êi vui vÎ rÏ ®¸m ®«ng b−íc lªn nhµ, ngåi vµo gi−êng uèng n−íc, hót thuèc vµ gië s¸ch ra xem. Bµ cè t«i cø xuýt xoa th¸n phôc m·i: - ¤ng giµ nµy th−¬ng ng−êi qu¸. Ch¶ biÕt vî con 12 «ng ë ®©u? Trong nhµ mµ cã mét ng−êi giµ nh− thÕ nµy th× thËt lµ cã phóc. Råi bµ cè b¶o bè t«i b−ng mét b¸t ch¸o cã ®¸nh trøng l¹i mêi Ng−êi ¨n. Ng−êi hái bè t«i: - ë ®©y mét ngµy ¨n mÊy b÷a hë cô? - D¹, mét ngµy ¨n ba b÷a, b÷a s¸ng th× ¨n ch¸o. - ThÕ ai còng ®−îc ¨n ch¸o ®¸nh víi trøng µ? Chóng t«i ph¶i thó thùc v× Ng−êi ®i ®−êng mÖt nªn míi lµm mêi Ng−êi th«i. Ng−êi kh«ng b»ng lßng, b¶o chóng t«i: - C¸c ®ång chÝ lµm c¸ch m¹ng, t«i còng lµm c¸ch m¹ng, t¹i sao t«i l¹i ®−îc ®Æc biÖt h¬n c¸c ®ång chÝ. C¸ch m¹ng gian khæ ph¶i cïng nhau chÞu ®ùng, d©n ¨n sao t«i ¨n vËy. Vµ Ng−êi ®øng dËy b−ng b¸t ch¸o ®¸nh trøng gµ vµo mêi bµ cè t«i ¨n: - §©y míi lµ ng−êi cÇn ®−îc ®Æc biÖt båi d−ìng. Bµ cè ®· sèng gÇn tr¨m tuæi råi, khæ cùc vÊt v¶ ®· nhiÒu, cÇn ¨n ngon ®Ó sèng víi con ch¸u ®Õn ngµy n−íc nhµ ®éc lËp, vui h−ëng th¸i b×nh. Khi rêi Khum §¾c, Ng−êi b¶o n÷ ®ång chÝ vÒ cïng víi Ng−êi tªn lµ L¹c ë l¹i ®Ó d¹y trÎ häc vµ lµm c«ng t¸c vËn ®éng vÖ sinh ¨n ë. Ng−êi hÑn sÏ trë vÒ ¨n TÕt víi chóng t«i. LÇn Êy Ng−êi l¹i ®i Trung Quèc. TÕt Êy, chóng t«i cø chê ngãng Ng−êi m·i. NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p th¸ng 3 th× th¸ng 5 Ng−êi vÒ, l¹i ë Khuæi NËm råi sau ®ã ®i T©n Trµo. Tõ ngµy Ng−êi vÒ xu«i, t«i Ýt dÞp ®−îc gÆp Ng−êi h¬n, nh−ng lÇn nµo ®−îc gÆp, Ng−êi còng hái han, dÆn b¶o, hái t×nh h×nh c«ng t¸c tõng ng−êi, kh«ng quªn mét ai. 13 S B×nh dÞ nh÷ng n¬i ë B¸ Ngäc* au chÆng ®−êng dµi 30 n¨m, dÊu ch©n B¸c Hå in trªn 28 quèc gia cña thÕ giíi ®Çy biÕn ®éng trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, ngµy 28-1-1941, Ng−êi dõng ch©n bªn cét mèc biªn giíi sè 108, lßng båi håi xóc ®éng, nh×n vÒ phÝa tr−íc, n¬i ®ã lµ Tæ quèc, lµ ®Êt mÑ. Tõ giê phót lÞch sö ®ã, Ng−êi sÏ cïng c¶ d©n téc ViÖt Nam h−íng vÒ t−¬ng lai, s¾p xÕp l¹i trËt tù x· héi víi mét ý chÝ m·nh liÖt: D©n téc ViÖt Nam ph¶i ®−îc håi sinh, ph¶i trë vÒ chÝnh m×nh nh− «ng cha ®· tõng g×n gi÷ trong suèt nhiÒu ngµn n¨m lÞch sö. ThËt lµ mét sù trïng hîp ngÉu nhiªn, n¬i B¸c chän dõng ch©n ®Çu tiªn khi trë vÒ Tæ quèc lµ n¬i ®Çu nguån (tiÕng Tµy lµ Cèc Bã), tõ ®©y nh− dßng n−íc m¸t tu«n ch¶y m·i vÒ xu«i, ®em vÒ sù sèng tr−êng tån. Nh÷ng ngµy ®Çu vÊt v¶ gian tru©n víi c¶nh tÜnh mÞch Èm −ít cña nói rõng, B¸c vËn ®éng anh ____________ * Nguyªn c¸n bé B¶o tµng Hå ChÝ Minh. 14 em dän dÑp, söa sang n¬i ë cho tho¸ng m¸t. N¬i hoang s¬ cña nói rõng mµ B¸c nh− thÊy mét giang s¬n hïng vÜ nªn th¬. "§¹i b¶n doanh" ®Çu tiªn ®−îc bè trÝ thËt gi¶n dÞ, phÝa trong hang lµ chç ngñ kª mÊy thanh gç ghÐp l¹i, ®ªm n»m võa ®au l−ng, võa l¹nh, ph¶i ®èt löa ®Ó bít ®i buèt gi¸ vµ Èm −ít. Nh÷ng ngµy ®Çu, B¸c lµm viÖc trong hang nhê ¸nh s¸ng yÕu ít chiÕu tõ kho¶ng trèng nhá trªn ®Ønh hang. §ªm ®ªm ®Ó xua ®i nçi vÊt v¶, thiÕu thèn, B¸c th−êng kÓ chuyÖn cho anh em nghe vÒ lÞch sö c¸c thêi kú «ng cha dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, nÕm mËt n»m gai m−u cÇu nghiÖp lín; B¸c kÓ chuyÖn thÕ giíi, chuyÖn chiÕn tranh, chuyÖn cæ tÝch vµ c¶ chuyÖn tiÕu l©m, ®Ó trong hang cã tiÕng c−êi vui. ¡n uèng th× kham khæ, rau rõng nÊu ch¸o ng«, b¾p chuèi chÊm víi muèi tr¾ng. Nh÷ng b÷a "c¶i thiÖn" lµ khi b¾t ®−îc con c¸, s¨n ®−îc con thó vÒ kho muèi mÆn ¨n dÇn. Ban ngµy sau khi dän dÑp ngoµi hang s¹ch sÏ, gän gµng, B¸c th−êng chän mét phiÕn ®¸ lµm n¬i lµm viÖc. Nh÷ng lóc rçi, B¸c ra ngåi c©u c¸ c¹nh gèc c©y si bªn bê suèi. §Ó b¶o ®¶m chç ë tuyÖt ®èi bÝ mËt, B¸c cho lµm thªm mét c¬ së kh¸c c¸ch ®ã kh«ng xa, n¬i cã m¸i nói ®¸ mµ B¸c th−êng nãi vui lµ mét v−ên b¸ch thó, v× ë ®Êy cã nhiÒu r¾n rÕt, bä rõng. Råi sau ®ã B¸c cßn cho lµm tiÕp mét l¸n nhá n÷a ë Khuæi NËm, ®Ó ®Ò phßng khi cã ®éng. DÉu ë hang, ë m¸i ®¸ hay ë l¸n, B¸c còng ®Òu lu«n s¾p xÕp n¬i ë gän gµng, s¹ch sÏ vµ bÝ mËt, 15 khi rêi ®i kh«ng ®Ó l¹i dÊu vÕt... B¸c tù m×nh bè trÝ n¬i nghØ, n¬i lµm viÖc. B¸c nhÆt nh÷ng phiÕn ®¸ nhá xÕp thµnh tõng bËc c¹nh chç n»m, trªn c¸c bËc ®ã B¸c ®Ó s¸ch, tµi liÖu, giÊy viÕt, bót mùc, m¸y ch÷... mçi lo¹i quy ®Þnh chç ®Ó riªng, ng¨n n¾p, gän gµng, khi cÇn víi tay cã thÓ lÊy ®−îc. Lóc ®Çu anh em ë víi B¸c ch−a cã thãi quen gän gµng nªn khi cã viÖc lµ lóng tóng, lén xén, B¸c luyÖn dÇn thµnh thãi quen cho anh em. B¸c th−êng dËy sím h¬n tËp thÓ dôc. B¸c dän mét nÒn ph¼ng nhá tr−íc cöa hang ®Ó tËp. Dông cô cña B¸c hÕt søc ®¬n gi¶n, chØ lµ hai hßn cuéi tr¾ng dïng ®Ó luyÖn g©n bµn tay (sau nµy trong khi ®äc s¸ch B¸c còng th−êng bãp hai hßn cuéi). B¸c dïng hai hßn "t¹" to nhá b»ng ®¸, thay ®æi khi tËp. Sau mÊy phót tËp cho Êm ng−êi, B¸c t¾m suèi hoÆc leo nói. Do tËp leo nói nhiÒu nªn B¸c cã mét søc chÞu dùng dÎo dai, khi leo nói anh em trÎ còng khã lßng theo kÞp. Buæi s¸ng, B¸c vËn ®éng anh em tËp thÓ dôc ®Ó cã søc kháe chèng l¹i bÖnh tËt n¬i rõng nói hang ®éng Èm −ít rÊt kh¾c nghiÖt. Trong bé ®å chµm, quÇn x¾n cao, B¸c cïng anh em kiÕm cñi, h¸i rau rõng, t¨ng gia trång rau, trång hoa bªn bê suèi. C¹nh hang cã dßng suèi n−íc ch¶y trong m¸t, B¸c cïng anh em t¹o c¶nh hßn non bé, cã ®¸ tai bÌo, cã c©y, cã n−íc. B¸c lÊy c©y lau lµm mét chiÕc cÇu nhá, bªn cÇu cã con thuyÒn gät b»ng th©n gç tr¾ng ®ang c¾m sµo ®øng ®îi, tr«ng thËt sinh ®éng. Cã ®ång chÝ khÐo tay lÊy 16 hßn ®¸ gan gµ ®Ïo con cß ®Æt c¹nh hå n−íc nh− ®ang mß tÐp, in bãng xuèng mÆt n−íc tr«ng thËt nªn th¬. Mét thÕ giíi sinh vËt c¶nh n¬i nói rõng hoang vu, thiÕu thèn, t¹o nªn c¶m gi¸c thanh tao, tù t¹i, nh− ®Ó quªn ®i c¸i ®ãi, c¸i rÐt cña thùc t¹i mµ h−íng vÒ c«ng viÖc cho t−¬ng lai, b×nh minh cña cuéc ®êi míi. Trong hang cã khèi th¹ch nhò cao qu¸ ®Çu ng−êi, B¸c dïng dao ®Ïo gät, t¹o d¸ng h×nh ng−êi råi lÊy mùc nho vÏ m¾t vµ miÖng, ai còng nãi tr«ng gièng «ng T©y, B¸c b¶o ®Êy lµ t−îng C¸c M¸c. B¸c hái anh em ®Þa ph−¬ng tªn dßng suèi, ®−îc biÕt lµ suèi Giµng, cßn ngän nói cao cã tªn lµ nói KhØ, v× ë ®©y khØ rÊt nhiÒu, hay cßn gäi lµ nói §µo v× cã tÝch lµ tiªn c« ®· xuèng ®©y. B¸c c−êi vui vµ nãi: - X−a cã tiªn c« xuèng, nay cã tiªn cËu, tiªn «ng ®Õn thËt lµ hay. - Råi B¸c nãi tiÕp: - Cô C¸c M¸c lµ ng−êi muèn tÊt c¶ loµi ng−êi thµnh tiªn, nay ta ®Æt tªn cho nói lµ nói C¸c M¸c. Cô Lªnin lµ ng−êi thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña Cô C¸c M¸c nªn ta ®æi tªn suèi Giµng thµnh suèi Lªnin. Tõ ®ã khai sinh ra hai ®Þa danh ®· ®i vµo lÞch sö cña d©n téc. Tõ hang Cèc Bã, m¸i ®¸ Lòng L·n hay d−íi m¸i l¸n däc dßng Khuæi NËm, tõ khu Nam S¬n (Nguyªn B×nh) vÒ Lòng C¸t hay chuyÓn vÒ hang P¸c TÎng, n¬i ®©u B¸c còng t¹o nªn mét kh«ng khÝ b×nh th¶n, tù t¹i, mét cuéc sèng ®Çm Êm mang nÆng t×nh ®ång chÝ, ®Ó v−ît qua thö th¸ch, gian nan 17 thiÕu thèn cña buæi ®Çu dùng n−íc. Tõ n¨m th¸ng ®êi th−êng to¸t lªn mét søc m¹nh tiÒm Èn m·nh liÖt. B¸c dÞch s¸ch, viÕt b¸o, lµm th¬, ngµy còng nh− ®ªm, m−a còng nh− n¾ng, lóc ë hang ®éng hay d−íi t¸n l¸ c©y rõng. T¹i Khuæi NËm, B¸c ®· triÖu tËp Héi nghÞ Trung −¬ng 8, thµnh lËp MÆt trËn ViÖt Minh, ra b¸o ViÖt Nam ®éc lËp, huÊn luyÖn c¸n bé táa ra tr¨m ng¶ ®−êng cña ®Êt n−íc ®Ó chØ ®¹o c¸ch m¹ng... ¸nh s¸ng b¾t nguån tõ B¸c - tõ P¸c Bã, n¬i th¸nh ®Þa cña c¸ch m¹ng, ®· soi räi suèt cuéc hµnh tr×nh c¸ch m¹ng cña c¶ d©n téc trªn ®−êng thiªn lý h−íng vÒ t−¬ng lai. C¸ch m¹ng ph¸t triÓn nhanh chãng, thêi c¬ ®· ®Õn, B¸c chuyÓn vÒ l¸n Nµ Lõa, lÊy T©n Trµo lµm c¨n cø triÖu tËp Quèc d©n ®¹i héi, ph¸t lÖnh Tæng khëi nghÜa c−íp chÝnh quyÒn trong c¶ n−íc. Trªn ®−êng vÒ Hµ Néi, B¸c ghÐ lµng G¹ råi vÒ 48 Hµng Ngang viÕt b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp, khai sinh n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. C¸ch m¹ng thµnh c«ng nh−ng khã kh¨n tr¨m bÒ, thï trong giÆc ngoµi, thÕ n−íc "ngh×n c©n treo sîi tãc". B¸c ph¶i chuyÓn chç ë nhiÒu n¬i ®Ó tr¸nh nguy hiÓm, lu«n lu«n c¶i trang, lóc ®i sím khi vÒ tèi, lóc ë sè 8 Lª Th¸i Tæ, khi ë B¾c Bé phñ, lóc ngñ ë QuÇn Ngùa, khi vÒ B−ëi... NhiÒu n¬i ®· ghi l¹i nh÷ng kû niÖm kh«ng quªn vÒ B¸c trong buæi ®Çu c¸ch m¹ng gian nan, vÊt v¶, hiÓm nguy. Kh¸ng chiÕn bïng næ, B¸c l¹i lªn ®−êng më cuéc tr−êng chinh. B¸c vÒ V¹n Phóc viÕt Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, vÒ chïa TrÇm 18 chóc TÕt §inh Hîi n¨m 1947; vai ®eo ba l« lªn nói rõng ViÖt B¾c ®i kh¸ng chiÕn, d−íi m¸i l¸n l¸ rõng v¸ch nøa bªn Lµng S¶o B¸c triÖu tËp héi nghÞ Trung −¬ng chØ ®¹o ®−êng lèi tr−êng kú kh¸ng chiÕn, råi ®Õn Khuæi TÊu viÕt ViÖt B¾c anh dòng; cã phót th− gi·n vÒ huyÖn lþ S¬n D−¬ng §i thuyÒn trªn s«ng §¸y lµm th¬; hay vÒ hang Bßng chØ ®¹o chiÕn dÞch Biªn giíi; trë l¹i Kim B×nh dù §¹i héi §¶ng lÇn thø II; ®Õn Khu«n §iÒn cïng Trung −¬ng chØ ®¹o chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ lÞch sö - trËn quyÕt chiÕn cuèi cïng chÊm døt chñ nghÜa thùc d©n cò trªn thÕ giíi. H¬n 3.000 ngµy hµnh qu©n ®i kh¸ng chiÕn, v−ît qua bao gian khæ khã kh¨n, B¸c ®· l·nh ®¹o toµn §¶ng, toµn d©n lµm nªn trËn th¾ng oanh liÖt ghi m·i ngh×n n¨m vµ chøng minh cho thÕ giíi mét ch©n lý: mét d©n téc dï nhá bÐ, nÕu biÕt ®oµn kÕt cã thÓ chiÕn th¾ng mét ®Õ quèc to, m¹nh h¬n nhiÒu lÇn vÒ vò khÝ. Cuéc sèng ®êi th−êng ®¹m b¹c n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c, theo B¸c suèt ngµn ngµy kh¸ng chiÕn lµ m¸i l¸n ®¬n s¬ cña c©y rõng ViÖt Nam. §ång chÝ Lª V¨n Nh−¬ng (B¸c ®Æt tªn cho lµ CÇn) tham gia trung ®éi d©n c«ng háa tuyÕn NghÖ An, khÐo tay, biÕt nghÒ méc, ®−îc cïng mét ®ång chÝ n÷a chuyªn lµm l¸n cho B¸c ë kÓ l¹i r»ng: B¸c yªu cÇu t×m chç cho B¸c ë n¬i yªn tÜnh, bÝ mËt, cã bãng c©y tho¸ng m¸t vµ cã ®Êt ®Ó t¨ng gia, gÇn nguån n−íc, phÝa sau cã nói ®Ó dÔ lµm hÇm tró Èn, thuËn lîi cho liªn l¹c, di chuyÓn dÔ dµng khi cã ®éng. Lµm l¸n 19 cho B¸c kh«ng to qu¸, diÖn tÝch b»ng kho¶ng hai chiÕc chiÕu, ®ñ cho B¸c kª chiÕc bµn nhá lµm viÖc vµ n¬i nghØ. L¸n cao võa tÇm B¸c, kh«ng qu¸ 2m. Lµm kh«ng cÇu kú mµ gi¶n dÞ, vËt liÖu s½n cã xung quanh, ba phÝa cã v¸ch nøa, l¸n ®Æt trªn bèn cäc tre, lèi lªn l¸n lµm mét c¸i thang b»ng tre kho¶ng ba bËc, mÆt l¸n c¸ch mÆt ®Êt kho¶ng nöa mÐt, tïy theo ®Þa h×nh. Phªn v¸ch, sµn lµm b»ng tre, luång hoÆc nøa. §å dïng bµy biÖn phÝa trong l¸n l¹i cµng ®¬n gi¶n h¬n. Bè trÝ mét bµn, mét ghÕ b»ng gç t¹p ®ñ ®Ó c¸i m¸y ch÷ nhá, mét Ýt s¸ch, tµi liÖu cÇn thiÕt, nh÷ng thø ®å dïng vÆt nh− bót giÊy, hai hßn sái bãp luyÖn tay... ®Ó c¹nh. Mét hßm nhá ®ùng t− trang ®Ó phÝa d−íi. Ch©n gi−êng ®ãng th¼ng xuèng ®Êt cho ch¾c ch¾n, trªn v¸ch treo c¸i qu¹t b»ng l¸ c©y rõng. C¸i tÈu thuèc B¸c th−êng nãi vui ®Êy lµ telephone cña B¸c, khi cÇn B¸c gâ vµo cét tre theo tÝn hiÖu quy ®Þnh lµ ng−êi gióp viÖc cã mÆt. Thêi gian r¶nh rçi B¸c cïng anh em trong c¬ quan ch¬i bãng chuyÒn, tËp thÓ thao, t¨ng gia s¶n xuÊt, trång bÝ, trång bÇu, nu«i gµ, nu«i bß. Trong thêi gian nµy B¸c n¶y ra ý qu¶n lý kinh tÕ theo ph−¬ng thøc kho¸n s¶n phÈm. B¸c b¶o c¸c ®ång chÝ giao bß cho d©n ®Þa ph−¬ng nu«i, khi bß ph¸t triÓn th× mét phÇn ®Ó l¹i cho nh©n d©n cßn mét phÇn cho tËp thÓ. Trång ®−îc nhiÒu bÝ, c¶ mét b·i réng dµy ®Æc qu¶, khi thu ho¹ch anh em kiÓm sè l−îng qu¶ v× nhiÒu nªn bÞ lÉn liªn tôc, B¸c bµy cho c¸ch: ®Õm xong qu¶ nµo c¾m mét 20 que tre, khi c¾m hÕt chØ cÇn gom sè que lµ ra sè qu¶ t¨ng gia ®−îc vµ giao cho ng−êi qu¶n lý. Kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, B¸c vÒ Thñ ®« Hµ Néi, lóc ®Çu Trung −¬ng cã ý ®Þnh mêi B¸c vÒ ë trong ng«i nhµ Toµn quyÒn cò, v× ë ®Êy cã ®ñ tiÖn nghi sinh ho¹t, b¶o ®¶m tèt cho søc kháe cña B¸c, tiÖn viÖc tiÕp kh¸ch vµ mäi c«ng viÖc cña Chñ tÞch n−íc, nh−ng B¸c kh«ng chÞu. B¸c b¶o, B¸c chø kh«ng ph¶i viªn Toµn quyÒn, kh«ng ph¶i vua, Chñ tÞch mét n−íc cßn nghÌo, ch−a cã quyÒn h−ëng thô qu¸ møc trung b×nh cña ng−êi d©n, nªn B¸c quyÕt ®Þnh chän cho m×nh ng«i nhµ cña ng−êi thî ®iÖn ngµy tr−íc, mét ng«i nhµ b×nh dÞ nh− bao ng«i nhµ kh¸c, m¸i ngãi, nÒn ®Êt, n¬i mµ mïa nãng th× nhiÖt ®é cao h¬n h¼n xung quanh, ngµy thiÕu ¸nh s¸ng cã lóc ph¶i th¾p ®Ìn. ChØ cã ®iÒu tiÖn duy nhÊt lµ gÇn víi anh em phôc vô trong kh«ng khÝ Êm cóng gia ®×nh. N¨m 1958, Trung −¬ng quyÕt ®Þnh x©y nhµ cho B¸c, nh−ng B¸c chØ nhÊt trÝ khi lµm theo ý B¸c, B¸c cho gäi kiÕn tróc s− lµm theo kiÓu nhµ sµn cña ®ång bµo ViÖt B¾c, n¬i B¸c ®· tõng sèng trong sù ®ïm bäc, b¶o vÖ cña ®ång bµo c¸c d©n téc trong nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. Ng«i nhµ sµn d−íi bãng c©y c¹nh hå n−íc, xung quanh cã v−ên hoa c©y c¶nh võa ®Ñp l¹i võa m¸t lµ m«i tr−êng tèt cho søc kháe, l¹i thuËn lîi cho c«ng viÖc, võa kh«ng tèn nhiÒu tiÒn cña nh©n d©n. B¸c dÆn, gç dïng lµm nhµ cho B¸c chØ dïng lo¹i gç 21 nh− ®ång bµo th−êng dïng. TÇng d−íi bè trÝ mét chiÕc bµn lín vµ m−êi mét chiÕc ghÕ (sè ghÕ ®ñ cho c¸c ®ång chÝ trong Bé ChÝnh trÞ lóc bÊy giê), xung quanh nhµ x©y mét bê t−êng thÊp, trªn l¸t gç lµm ghÕ cho c¸c ch¸u thiÕu nhi ngåi khi c¸c ch¸u vµo víi B¸c. Xung quanh nhµ lµm mét d·y hµnh lang võa ph¶i ®Ó khi B¸c ngåi ®äc s¸ch cã ai qua l¹i kh«ng bÞ ¶nh h−ëng, võa nãi B¸c võa bª chiÕc ghÕ m©y ra, B¸c ngåi gi¬ tay lµm c÷, ¸ng chõng ®é réng cña hµnh lang cho ®ång chÝ kiÕn tróc s− biÕt. B¸c dÆn ®i dÆn l¹i lµ ph¶i hÕt søc tiÕt kiÖm. Khi B¸c ®i th¨m mét sè n−íc vÒ th× nhµ sµn ®· lµm xong. B¸c lÊy tiÒn riªng cña m×nh tæ chøc b÷a liªn hoan ngät, B¸c gäi lµ "tiÖc liªn hoan kh¸nh thµnh c«ng tr×nh". B¸c mêi ®ång chÝ Ninh vµ nh÷ng anh em tham gia lµm nhµ sµn cho B¸c ®Õn dù liªn hoan. Buæi liªn hoan vui vÎ, B¸c ®i ®Õn chç ®ång chÝ Ninh vµ khen c«ng tr×nh lµm nhanh, tèt, råi ©n cÇn phª b×nh nhÑ. B¸c nãi ch©n t×nh, n−íc ta ch−a giµu, d©n ta cßn ch−a cã ®ñ nhµ ë, cÇn ph¶i tiÕt kiÖm. Khi chôp ¶nh l−u niÖm, B¸c vÉy tay gäi ®ång chÝ Ninh: - ¤ng "KiÕn..." ®Õn ®øng gÇn ®©y. TÊt c¶ c−êi vui vÎ, B¸c gäi "«ng KiÕn" bít ®i hai ch÷ "tróc s−" võa vui l¹i võa nh¾c nhë lµ kiÕn tróc s− ph¶i tiÕt kiÖm, mµ nghÜa ®en "kiÕn" lµ con vËt hay leo, nh− ®ång chÝ Ninh ®· "leo thang" trong viÖc lµm nhµ sµn cho B¸c, kh«ng lµm ®óng nh− ý B¸c lµ ph¶i tiÕt kiÖm, mµ leo thang h¬i qu¸. 22 B¸c ë nhµ sµn víi thêi gian dµi nhÊt trong qu·ng ®êi cßn l¹i cña B¸c. Trong nhµ sµn bè trÝ ®¬n gi¶n, chØ cã nh÷ng ®å dïng rÊt gÇn gòi víi B¸c. Mét chiÕc gi−êng ®¬n tr¶i chiÕu cãi, c¸i tñ nhá, bé bµn ghÕ, trªn bµn ®Ó ®Ìn, lä hoa, c¸i m¸y thu thanh, c¸i qu¹t nan, mÊy quyÓn s¸ch cÇn thiÕt h»ng ngµy. ChiÕc bµn nhá vµ chiÕc ghÕ m©y ë cuèi hµnh lang lµ n¬i B¸c ngåi lµm viÖc nh÷ng buæi chiÒu hÌ. B¸c th−êng ngåi ®äc b¸o ë ®©y, d−íi t¸n l¸ c©y vó s÷a r× rµo tr−íc giã nh− tiÕng nãi cña ®ång bµo miÒn Nam bªn B¸c. Nh÷ng vËt b×nh th−êng ®· ë bªn B¸c ®Õn suèt cuéc ®êi vµ sÏ ë m·i víi nhµ sµn cïng non s«ng ®Êt n−íc nh− huyÒn tho¹i vÒ mét con ng−êi. H»ng n¨m ®Õn ngµy sinh nhËt B¸c, nhiÒu ®oµn thÓ c¬ quan, kh¸ch trong n−íc, kh¸ch n−íc ngoµi ®Õn chóc mõng sinh nhËt B¸c. Kh¸ch ®Õn B¸c rÊt vui, nh−ng sau B¸c b¶o sinh nhËt B¸c lµ ngµy riªng c¸ nh©n mµ lµm ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn thêi gian vµ tiÒn b¹c cña tËp thÓ. B¸c gÆp ®ång chÝ phô tr¸ch c«ng t¸c b¶o vÖ, nhê t×m cho B¸c mét chç yªn tÜnh, gÇn nói, lµm mét ng«i nhµ nhá chØ ®é hai ®Õn ba ng−êi lµm viÖc, nh−ng nhí lµ kh«ng lÊy ®Êt trång trät cña d©n. Khi t×m ®−îc mét ®Þa ®iÓm trªn nói Ba V×, B¸c ®ång ý. ThÕ lµ gÇn ®Õn ngµy sinh nhËt, B¸c "t¹m l¸nh" lªn lµm viÖc trªn ®ã. B¸c dÆn ë nhµ b¸o víi mäi ng−êi B¸c ®i c«ng t¸c xa. Lªn ®ã yªn tÜnh, tho¸ng m¸t, gÇn víi thiªn nhiªn. Ngµy sinh nhËt, c¸c ®ång chÝ b¶o vÖ, phôc 23 vô t×m mét bã hoa rõng ®Õn chóc mõng B¸c, B¸c ch¸u vui trong niÒm vui gia ®×nh ®Çm Êm, B¸c ®Æt tªn cho ng«i nhµ lµ "ng«i nhµ cÇn kiÖm" v× ë ®ã B¸c lµm viÖc ®−îc nhiÒu h¬n, phôc vô ®−îc nhiÒu h¬n vµ tiÕt kiÖm h¬n cho d©n, cho n−íc. Cuéc ®êi B¸c g¾n liÒn víi nh÷ng n¬i ë thËt b×nh dÞ, b×nh dÞ nh− con ng−êi B¸c. Tõ ngµy dùng n−íc gian lao vÊt v¶ ®Õn khi lµm Chñ tÞch n−íc, B¸c vÉn gi÷ lèi sèng b×nh dÞ, kh«ng ®ßi hái mét sù −u tiªn, mét vinh hoa nµo cho riªng m×nh. B¸c chän n¬i ë lµ n¬i gÇn víi ng−êi lao ®éng. Mçi khi B¸c ®i th¨m c¸c ®Þa ph−¬ng xa, ph¶i ë l¹i qua ®ªm, c¸c ®ång chÝ ®Þa ph−¬ng th−êng bè trÝ cho B¸c n¬i ë tèt nhÊt, nh−ng B¸c kh«ng chÞu. B¸c tù chän cho m×nh chç ngñ, cã khi bè trÝ trªn b·i biÓn, cã lóc trªn trËn ®Þa ph¸o. B¸c lµ vËy, t− t−ëng, t¸c phong cña B¸c lµ gÇn d©n, lu«n lu«n gi÷ møc sèng nh− cña ng−êi d©n b×nh th−êng, hßa cïng nhÞp sèng, nçi niÒm cña ng−êi d©n. Ngay khi chuÈn bÞ cho m×nh vÒ câi vÜnh h»ng "®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lªnin", B¸c còng dÆn hßa th©n m×nh kh¾p ba miÒn Tæ quèc, ®Æt n¬i t−ëng niÖm trªn ngän ®åi táa m¸t bãng c©y. GÇn d©n lµ cuéc sèng ®êi th−êng h»ng ngµy cña B¸c, lµ ý t−ëng vÜnh cöu cña t− t−ëng B¸c. §iÒu kh¸c biÖt ë B¸c Hå lµ ng−êi kh«ng cã gia ®×nh riªng, v× c«ng viÖc ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cho nªn Ng−êi kh«ng cã ®iÒu kiÖn x©y dùng gia ®×nh riªng. NghÜ vÒ viÖc ®ã Ng−êi ®· tõng nãi, ®Êy kh«ng 24 ph¶i lµ "siªu nhiªn" mµ chØ lµ "ph¶n tù nhiªn", khuyªn ng−êi kh¸c kh«ng nªn theo. Do ®ã Ng−êi xem tÊt c¶ thanh thiÕu niªn, nhi ®ång ViÖt Nam lµ con ch¸u cña m×nh, mçi niÒm vui nçi buån cña c¸c gia ®×nh ViÖt Nam lµ vui buån cña chÝnh m×nh. Cuéc sèng riªng cña Ng−êi ®· hßa lµm mét víi cuéc ®êi c«ng viÖc. Ng−êi ®· hiÕn d©ng tÊt c¶ cho d©n, cho n−íc, cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng x· héi, gi¶i phãng con ng−êi. Lèi sinh ho¹t cña B¸c thËt gi¶n dÞ, ®¹m b¹c mµ thanh cao. §ã lµ nÕp sèng chõng mùc, ®iÒu ®é, ng¨n n¾p, yªu lao ®éng, quý träng thêi gian, kh«ng ®Ó l¹i g× riªng t− cho m×nh. Ng−êi ®· dµnh ham muèn tét bËc cho d©n téc, cho nh©n d©n. ë Ng−êi, t×nh yªu th−¬ng con ng−êi hßa quyÖn víi t×nh yªu thiªn nhiªn, kÕt thµnh tinh thÇn l¹c quan c¸ch m¹ng víi sù rung c¶m cña mét t©m hån nghÖ sÜ. ChÝnh v× vËy Ng−êi ®· trë thµnh nhµ hiÒn triÕt ph−¬ng §«ng, lµ th¸nh cña thêi hiÖn ®¹i. Cã vÞ ®øng ®Çu mét ®¶ng céng s¶n ®· thõa nhËn r»ng B¸c Hå míi thËt xøng ®¸ng lµ "vÞ th¸nh cña Chñ nghÜa Céng s¶n". 25 L Gi¶n dÞ vµ tiÕt kiÖm trong sinh ho¹t* D−¬ng Thóy Liªn kÓ Ph¹m ThÞ L¹i ghi µm viÖc ë v¨n phßng B¸c lµ chÝnh, nh−ng ®«i khi t«i cßn ®¶m nhËn viÖc thªu, v¸ quÇn ¸o, ch¨n mµn, ¸o gèi cho B¸c. C«ng viÖc nµy gióp t«i cã ®iÒu kiÖn ®−îc gÇn B¸c vµ häc tËp ®−îc rÊt nhiÒu. Häc tËp B¸c ®øc tÝnh gi¶n dÞ, tiÕt kiÖm. ¸o B¸c r¸ch, cã khi v¸ ®i v¸ l¹i, B¸c míi cho thay. T«i nhí m·i chiÕc ¸o gèi mµu xanh hßa b×nh cña B¸c, anh CÇn (ng−êi phôc vô B¸c) ®−a t«i v¸ ®i v¸ l¹i, miÕng v¸ nä thay lªn miÕng v¸ kia. CÇm chiÕc ¸o gèi cña B¸c, t«i r−ng r−ng n−íc m¾t. T«i nãi víi anh CÇn: - Th«i anh ®õng b¾t t«i v¸ ¸o gèi cho B¸c n÷a, t«i th−¬ng B¸c l¾m. Anh thay chiÕc ¸o gèi kh¸c cho B¸c dïng. Anh CÇn nãi: - T«i ®· ®Ò nghÞ víi B¸c thay ¸o gèi míi, nh−ng B¸c ch−a ®ång ý. ChÞ chÞu khã v¸ gióp t«i. ____________ * TrÝch trong cuèn KÓ chuyÖn B¸c Hå ë Tuyªn Quang, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2007. 26 Tay cÇm kim mµ t«i kh«ng ®−a næi mòi kim. T«i xóc ®éng vµ th−¬ng B¸c qu¸ chõng. B¸c gi¶n dÞ vµ tiÕt kiÖm qu¸, ch¾t chiu nh− ng−êi cha lo cho mét gia ®×nh lín, nh− c¶nh nhµ ®«ng con mµ cßn tóng thiÕu. Nh÷ng n¨m th¸ng gióp viÖc ë v¨n phßng B¸c t«i cã nh÷ng kû niÖm kh«ng bao giê quªn. ë ViÖt B¾c, cã mét buæi B¸c ®i c«ng t¸c vÒ muén, vÒ qua v¨n phßng, B¸c nghØ l¹i mét l¸t v× mÖt. Anh Kh¸ng thÊy thÕ nãi víi t«i: - B¸c mÖt kh«ng ¨n ®−îc c¬m. C« nÊu cho B¸c b¸t ch¸o. B¸c ®ang n»m nghØ nghe thÊy thÕ liÒn nhæm dËy b¶o t«i: - C« nÊu ch¸o cho B¸c b»ng c¬m nguéi Êy, võa chãng chÝn, võa tiÕt kiÖm ®−îc g¹o, khái bá phÝ c¬m thõa. T«i lÆng ng−êi ®i th−¬ng B¸c v« cïng. §· mÖt kh«ng ¨n ®−îc c¬m mµ l¹i nÊu ch¸o b»ng c¬m nguéi. Ch¸o nÊu b»ng c¬m nguéi rêi r¹c, ¨n kh«ng ngon nh−ng kh«ng biÕt lµm thÕ nµo, t«i ®µnh ph¶i chÊp hµnh. NÕu kh«ng lµm theo lêi B¸c dÆn sÏ bÞ phª b×nh. 27 T Hµnh trang gi¶n dÞ B¸ Ngäc − trang cña mét vÞ Chñ tÞch n−íc nh− ë B¸c Hå thËt ®Æc biÖt, bëi nã qu¸ gi¶n dÞ. Cã lÏ nh÷ng thÕ hÖ mai sau khi nghe kÓ cho ®ã lµ huyÒn tho¹i. §«i dÐp cao su lµm tõ lèp cò xe h¬i, B¸c dïng ®Õn mßn vÑt ph¶i ®ãng ®inh bao lÇn mµ B¸c vÉn dïng, ®«i tÊt v¸ ®Õn hai, ba lÇn, cæ ¸o sên r¸ch ®· mÊy l−ît lén l¹i trong ra ngoµi... NÕp sinh ho¹t, c¸ch ¨n mÆc cña B¸c ®· thµnh thãi quen, Ng−êi lu«n cã ý thøc tr−íc nh÷ng viÖc lµm ®ã - tõ nh÷ng n¨m th¸ng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ë n−íc ngoµi, lóc ë Th¸i Lan, khi vÒ Trung Quèc, vÒ n−íc thêi kú bÝ mËt ë Cao B»ng hay khi lµm Chñ tÞch n−íc. Nh÷ng n¨m th¸ng ®i kh¸ng chiÕn, lóc vÒ th¨m n«ng d©n gÆt h¸i hay lµm th−îng kh¸ch ë n−íc ngoµi, B¸c lu«n lu«n víi mét t− thÕ gi¶n dÞ, ung dung, tù t¹i, phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh. Dï ë ®©u, lóc nµo B¸c còng ®Ó l¹i Ên t−îng tèt ®Ñp, mét phong c¸ch mÉu mùc cña mét l·nh tô. Hµnh trang B¸c mang theo tù nãi lªn mét ®iÒu ch©n thùc: lµm chøc cµng cao cµng ph¶i 28 gi¶n dÞ. Lµm Chñ tÞch n−íc, B¸c nhËn lÊy cho m×nh ®−îc c¸i quyÒn sèng gi¶n dÞ, b»ng møc sèng b×nh th−êng cña ng−êi d©n. C¸c ®ång chÝ ®−îc giao viÖc phôc vô B¸c, t×m mäi c¸ch lo cho B¸c ®−îc chu tÊt vÒ mäi mÆt. Nh−ng B¸c lu«n cã c¸i lý cña B¸c, thêi kú chiÕn khu gian khæ B¸c b¶o ch−a cÇn thiÕt, khi lµm Chñ tÞch n−íc B¸c b¶o d©n cßn nghÌo. Nhí thêi kú vÒ n−íc ë hang Cèc Bã, B¸c th−êng vµo c¸c b¶n lµng th¨m ®ång bµo, víi bé quÇn ¸o chµm, ch©n ®i giµy v¶i, tr«ng nh− mét «ng KÐ thùc thô. Khi vÒ Thñ ®« Hµ Néi ®äc Tuyªn ng«n ®éc lËp, c¸c ®ång chÝ Trung −¬ng may cho B¸c bé quÇn ¸o b»ng v¶i kaki. Thêi kú kh¸ng chiÕn, B¸c cã thªm bé "qu©n phôc mµu xanh", B¸c th−êng mÆc lóc hµnh qu©n ®i lÉn trong ®oµn qu©n ra trËn. B¸c cßn cã thªm chiÕc ¸o len cho Êm vÒ mïa ®«ng, chiÕc ¸o kho¸c tr¸nh m−a lµ chiÕn lîi phÈm cña mét ®¬n vÞ bé ®éi tÆng B¸c. Trêi n¾ng B¸c th−êng dïng bé "gô Hµ §«ng". Khi b−íc vµo câi vÜnh h»ng, Ng−êi vÉn mÆc bé quÇn ¸o kaki vµ ®«i dÐp lèp cao su quen thuéc. Thêi kú kh¸ng chiÕn, ®å dïng cña B¸c cã chiÕc va li nhá ®ùng s¸ch, tµi liÖu vµ c¸i m¸y ch÷, quÇn ¸o t− trang cho vµo mét tói nhá. C¸c ®oµn thÓ tÆng B¸c nhiÒu t− trang, ®å dïng, B¸c th−êng ®em lµm tÆng phÈm cho c¸ nh©n, tËp thÓ cã thµnh tÝch, hoÆc ®em b¸n ®Êu gi¸ lÊy tiÒn cho c¸ch m¹ng. T− trang cña B¸c bao giê còng ë møc tèi cÇn thiÕt cho sinh ho¹t, nh−ng B¸c l¹i lu«n lu«n lo cho 29 sù thiÕu, ®ñ cña tõng ng−êi. §Õn th¨m th−¬ng binh, B¸c lo tõng chiÕc ¸o Êm cho hä. Lóc vµo tr¹i tï binh thÊy tï binh thiÕu ¸o, B¸c còng lo ¸o cho hä, nghÜa cö ®ã lµm bít ®i sù c¨ng th¼ng hËn thï cña con ng−êi víi con ng−êi, cña hai d©n téc. Trong gian khæ kh¸ng chiÕn, B¸c cïng chÞu ®ùng ®ãi, no, gi¸ l¹nh nh− ng−êi chiÕn sÜ. Kh«ng lo cho riªng m×nh, B¸c lo cho chiÕn sÜ tr−íc. B¸c lµ ng−êi khëi x−íng phong trµo "Mïa ®«ng binh sÜ", vËn ®éng nh©n d©n kh«ng nh÷ng lo c¸i ¨n mµ cßn lo c¸i mÆc cho chiÕn sÜ. ë hËu ph−¬ng ai cã thµnh tÝch lo cho chiÕn sÜ mÆc Êm B¸c ®Òu göi th− khen ngîi. Kh¸ng chiÕn th¾ng lîi B¸c trë vÒ Thñ ®«, c¸ch ¨n mÆc cña B¸c còng kh«ng thay ®æi l¾m. B¸c th−êng dÆn c¸c ®ång chÝ phôc vô khi giÆt ¸o cho B¸c thÊy chç nµo r¸ch th× v¸ l¹i cho B¸c dïng, cho nªn viÖc kh©u v¸ quÇn ¸o cho B¸c c¸c ®ång chÝ phôc vô còng tù lµm lÊy. ChØ khi kh«ng tù lµm ®−îc c¸c ®ång chÝ míi xuèng nhµ m¸y nhê lµm gióp. Sè l−îng ¸o quÇn cña B¸c Ýt nªn ph¶i thay dïng lu«n. B¸c ®i nhiÒu n¬i. Khi xuèng ®ång gÆt lóa, chèng h¹n víi bµ con n«ng d©n, quÇn ¸o B¸c th−êng lÊm bïn. Khi th¨m nhµ m¸y, B¸c th−êng xuèng tËn n¬i lµm viÖc cña c«ng nh©n nªn dÇu mì, chÊt xót th−êng vÊy vµo quÇn ¸o B¸c, nh÷ng chç ®ã dÉu giÆt s¹ch Ýt l©u sau còng bÞ bñng. Thay c¸i míi B¸c kh«ng chÞu, B¸c b¶o kh©u v¸ l¹i cho B¸c ®Ó B¸c dïng. ë nh÷ng bé quÇn ¸o ®ã nh÷ng vÕt m¹ng, nh÷ng miÕng v¸ ®Òu g¾n víi nh÷ng 30 kû niÖm. Thêi kú B¸c ®i kh¸ng chiÕn, trong bé quÇn ¸o xanh, trªn ®−êng hµnh qu©n, B¸c nh− mét ng−êi lÝnh, vai th¾t bao g¹o ngang l−ng, mò cµi l¸ ngôy trang, kh¨n v¾t ngang vai hßa vµo nhÞp b−íc hµnh qu©n cña bé ®éi, d©n c«ng ®i chiÕn dÞch. Trªn ®−êng B¸c gÆp mét «ng cô trong ®oµn d©n c«ng. Hai ng−êi chuyÖn trß t©m ®Çu hîp ý. B¸c khen «ng cô: "Cô giµ cßn phôc vô tiÒn tuyÕn lµm g−¬ng cho con ch¸u noi theo". Cô kia khen B¸c: "T«i lµm sao b× ®−îc víi Cô, Cô r©u tãc ®· b¹c mµ vÉn chiÕn sÜ B¹ch ®Çu qu©n". Hai cô võa ®i võa chuyÖn trß vui vÎ. Khi léi qua suèi, cô d©n c«ng tr−ît ch©n, B¸c véi ®ì kÞp thêi nªn cô kh«ng bÞ ng·, nh−ng chiÕc ®inh ë ®Çu ®ßn g¸nh ®· v−íng lµm r¸ch ¸o B¸c. Cô d©n c«ng véi c¶m ¬n: "ThËt lµ em ng· anh n©ng". C¶ hai cô cïng c−êi vui vÎ. Cßn vÕt m¹ng ë ®Çu gèi lµ kû niÖm ë Ngßi Thia, gÇn T©n Trµo. H«m ®ã B¸c ®i ngùa, khi ®Õn chç vßng ngoÆt gÊp cã c©y tre ch¾n ngang lèi ®i, ngùa phi nhanh B¸c ch−a kÞp gh×m c−¬ng, ngùa dõng ®ét ngét B¸c mÊt ®µ bÞ ng·, nh−ng may B¸c ph¶n x¹ nhanh nªn chØ x−íc ®Çu gèi. VÕt x−íc lµm r¸ch v¶i vµ ch¶y m¸u. Khi mäi ng−êi ch−a kÞp ®Õn th× B¸c ®· ®øng dËy, ch©n B¸c cµ nh¾c. Cßn vÕt kh©u ë gÇn gÊu ¸o lµ lÇn B¸c vÒ chèng h¹n. B¸c cïng ®ång chÝ TØnh ñy t¸t n−íc gµu dai, nh−ng ®ång chÝ TØnh ñy kh«ng biÕt t¸t n−íc, cø lãng ngãng ch©n tay, d©y gµu v−íng vµo lµm gÊu ¸o B¸c bÞ r¸ch, sau ph¶i v¸ l¹i. B¸c b¶o: "Lµm c¸n bé l·nh ®¹o 31 n«ng nghiÖp th× ph¶i biÕt c¸ch lao ®éng cña n«ng d©n", råi B¸c tËp cho ®ång chÝ t¸t n−íc. Cã lÇn B¸c ®i th¨m mét nhµ m¸y, B¸c xuèng tËn tæ c«ng nh©n ®ang cho ch¹y m¸y, B¸c ®Õn hái han c«ng viÖc, chÊt xót b¾n vµo ¸o, t¹o thµnh nhiÒu vÕt kh¸c mµu ¸o, B¸c b¶o ®ång chÝ phôc vô kh¾c phôc lµm cho mµu ¸o vµ mµu vÕt xót gÇn gièng nhau, vµ ¸o l¹i dïng ®−îc b×nh th−êng. TÊt c¶ nh÷ng ¸o quÇn ®ã v× ®· mang vÕt nªn kh«ng thÓ giÊu B¸c ®Ó thay c¸i míi ®−îc, thay c¸i kh¸c lµ B¸c biÕt, B¸c phª b×nh ngay. §ång chÝ CÇn, chuyªn lo ¨n uèng, quÇn ¸o cho B¸c. §ång chÝ tÇm cì ng−êi nh− B¸c, nªn khi may quÇn ¸o cho B¸c, ®ång chÝ mÆc võa lµ B¸c mÆc võa. QuÇn ¸o th−êng ngµy B¸c thÝch mµu gô, nªn khi may xong ®ång chÝ mang sang xÝ nghiÖp T« Ch©u nhuém gô. Bé nµo h¬i cò lµ ®ång chÝ thay bé kh¸c cïng kiÓu, cïng mµu nªn lóc ®Çu B¸c kh«ng biÕt. Mét thêi gian sau B¸c thÊy quÇn ¸o vÉn míi. B¸c bÌn ®¸nh dÊu rÊt kÝn vµ ph¸t hiÖn ra lµ ®ång chÝ ®· ®æi quÇn ¸o cña B¸c. B¸c liÒn phª b×nh, tõ ®ã rÊt khã thay ®æi quÇn ¸o cña B¸c. ¸o B¸c dïng l©u giÆt ®i giÆt l¹i nhiÒu lÇn nªn cæ ¸o bÞ sên vµ r¸ch dÇn, khi mäi ng−êi ®Ò nghÞ B¸c cho thay c¸i kh¸c, B¸c b¶o: "C¶ c¸i ¸o chØ sên chç cæ mµ vøt ®i th× kh«ng ®−îc, chó chÞu khã th¸o råi lén trong ra ngoµi, may l¹i vÉn lµnh nh− míi". Lµm theo ý B¸c ®−îc mÊy lÇn, sau kh«ng thÓ "kh¾c phôc" ®−îc n÷a B¸c míi cho thay c¸i míi. §«i bÝt tÊt B¸c ®i còng vËy, bÞ thñng ë 32 ®Çu ngãn ch©n B¸c b¶o kh©u l¹i cho B¸c dïng, v× kh«ng biÕt lµm nªn ph¶i xuèng xÝ nghiÖp may mÆc cña Bé Néi vô nhê c¸c c« gióp. C¸c c« ®Ò nghÞ thay ®«i kh¸c cho B¸c, nh−ng B¸c ®· dÆn lµ bÝt tÊt cña B¸c chØ háng mòi, cßn mäi chç vÉn lµnh nguyªn, chØ nhê c¸c c« kh©u l¹i, nÕu ®em ®æi ®«i kh¸c lµ B¸c kh«ng dïng ®©u. Khi B¸c dïng l¹i ®«i tÊt, khen c¸c c« khÐo tay, B¸c nãi: "Chó xem, chØ chÞu khã mét tÝ lµ cã ®«i bÝt tÊt nh− míi". LÇn sau ®«i bÝt tÊt ®ã thñng hai lç tr−íc vµ sau, råi l¹i lÇn n÷a, c¸c c« ph¶i kh©u v¸ ®«i bÝt tÊt ®Õn ba lÇn. B¸c th−êng dïng kh¨n mÆt vu«ng, v× dïng kh¨n mÆt vu«ng tiÕt kiÖm h¬n kh¨n mÆt ch÷ nhËt, mçi khi dïng xong B¸c cã thãi quen ph¬i lªn d©y, lu«n gi÷ hai mÐp d−íi b»ng nhau. B¸c t×m mÊy hßn cuéi nhá xÕp vµo trong hép ®ùng xµ phßng, khi dïng xong B¸c ®Ó xµ phßng lªn nh÷ng hßn cuéi, xµ phßng mau kh«, nªn tiÕt kiÖm. ChÞ Liªn lµ ng−êi ®−îc ®ång chÝ CÇn nhê may v¸ gióp B¸c. ChÞ kÓ l¹i, khi lµm viÖc nµy míi thùc sù hiÓu B¸c gi¶n dÞ vµ tiÕt kiÖm ®Õn chõng nµo. B¸c cã chiÕc ¸o gèi v¶i mµu xanh hßa b×nh, miÕng v¸ nµy chång lªn miÕng v¸ kia, mçi lÇn cÇm chiÕc ¸o gèi v¸ l¹i cho B¸c, chÞ kh«ng cÇm næi n−íc m¾t, kh«ng cÇm kim v÷ng ®Ó kh©u l¹i ®−îc. ChÞ nãi víi ®ång chÝ CÇn: "Anh ®õng b¾t t«i v¸ ¸o gèi cho B¸c n÷a. T«i th−¬ng B¸c l¾m, anh cã c¸ch nµo thay ¸o gèi kh¸c cho B¸c". §ång chÝ CÇn nãi: "T«i ®· nhiÒu lÇn ®Ò nghÞ B¸c cho thay c¸i kh¸c, nh−ng B¸c 33 ch−a ®ång ý. ChÞ chÞu khã v¸ gióp t«i". Nh÷ng lóc ®ã chÞ h×nh dung B¸c nh− thÊu hiÓu nçi lßng ng−êi mÑ hiÒn th«n quª tÇn t¶o lo cho ®µn con nhá miÕng ¨n, manh ¸o trong c¶nh tóng thiÕu. B¸c lµ hiÖn th©n cña ng−êi mÑ ViÖt Nam: §èi víi mäi ng−êi, dÉu ë c−¬ng vÞ c«ng t¸c nµo B¸c còng gi¸o dôc tinh thÇn biÕt quý träng con ng−êi lµ ë ý thøc tiÕt kiÖm, ®ã lµ th−íc ®o ®¹o ®øc cña c¸n bé. §èi víi anh em phôc vô, B¸c ch©n t×nh mµ nghiªm kh¾c khi gi¸o dôc tiÕt kiÖm. §«i dÐp cao su cña B¸c ®· ®i vµo th¬ ca, nh¹c, häa, hiÖn th©n trong ®êi sèng nh©n d©n nh− mét huyÒn tho¹i, g¾n liÒn víi cuéc ®êi vÜ ®¹i, ®øc tÝnh gi¶n dÞ, ý chÝ kiªn c−êng, bÒn bØ cïng víi d©n téc trªn ®−êng tr−êng chinh v¹n dÆm v× ®éc lËp tù do cña Tæ quèc. §«i dÐp cña B¸c ®−îc c¾t tõ chiÕc lèp «t« qu©n sù, chiÕn lîi phÈm cña trËn phôc kÝch ®Þch t¹i ViÖt B¾c. §«i dÐp ®−îc c¾t võa ch©n B¸c, hai quai tr−íc to b¶n kiÓu quai v¾t chÐo, võa ªm võa ch¾c ch¾n khi léi suèi, trÌo ®Ìo, v−ît ®−êng tr¬n, dèc cao. ThÊy tiÖn, dÔ sö dông l¹i hiÖu qu¶, B¸c cho phæ biÕn trong toµn mÆt trËn, thay thÕ dÇn giµy v¶i, dÐp r¬m, dÐp mo cau... Nh©n chuyÕn hµnh qu©n ®i chiÕn dÞch, B¸c thÊy ai còng ®i ®«i dÐp cao su v−ît suèi b¨ng ®Ìo tho¨n tho¾t, B¸c nãi vui: "Nh− vËy B¸c ch¸u chóng ta cã ®«i hµi cao su v¹n dÆm, chóng ta muèn ®i ®©u còng ®−îc". Khi vÒ Hµ Néi, B¸c vÉn dïng dÐp cao su. §«i dÐp B¸c dïng l©u ngµy vÑt c¶ ®Õ, quai bÞ tuét lu«n, 34 ®ãng ®inh g¨m quai nhiÒu lÇn mµ vÉn tuét, cã kiªn tr× vµ khÐo tay míi lµm l¹i ®−îc, khi söa xong thÊy vÉn dïng ®−îc lµ B¸c cø dïng. ThÊy dÐp B¸c cò, háng nhiÒu, c¸c ®ång chÝ phôc vô ®Ò nghÞ thay ®«i kh¸c, B¸c kh«ng chÞu. Anh em bµn "kÕ ho¹ch" lµm mét ®«i kh¸c thËt gièng ®«i dÐp B¸c ®ang ®i, chØ cã kh¸c lµ ch¾c, bÒn h¬n, lîi dông thêi c¬ thay vµo. H«m ®Çu B¸c ®i B¸c kh«ng nãi g×, anh em t−ëng viÖc ®· ªm, nµo ngê s¸ng h«m sau B¸c hái sao l¹i ®æi dÐp cña B¸c, anh em ®µnh th−a thËt víi B¸c. B¸c «n tån b¶o: "C¸c chó biÕt lçi nhËn lçi lµ tèt, ®«i dÐp cò cña B¸c nÕu chÞu khã söa vÉn cßn dïng ®−îc, lÇn sau mua s¾m c¸i g× cho B¸c, c¸c chó ph¶i b¸o cho B¸c biÕt". Anh em t−ëng B¸c nãi thÕ lµ ®· chÊp nhËn ®«i dÐp, nh−ng B¸c vÉn gi÷ ®«i dÐp ®ã mÆc dÇu ®· söa nhiÒu lÇn, v× nã lµ kû niÖm bªn B¸c tõ nh÷ng ngµy gian khæ. B¸c cßn cã mét −íc m¬ n÷a lµ cïng ®«i dÐp ®ã vµo th¨m ®ång bµo miÒn Nam lµ B¸c tháa −íc nguyÖn. Mét lÇn B¸c ®Õn th¨m mét ®¬n vÞ h¶i qu©n, c¸c chiÕn sÜ lÇn ®Çu gÆp B¸c, ai còng muèn ®−îc gÇn B¸c nªn chen chóc nhau lµm tuét quai dÐp cña B¸c. B¸c b¶o chó nµo khÐo tay söa l¹i cho B¸c. Ai còng muèn giµnh lÊy ®Ó gióp B¸c, thÕ råi ®«i dÐp ®−îc chuyÒn tay nhau, nh−ng kh«ng ai söa ®−îc v× dÐp ®· qu¸ vÑt mßn, ®· ®ãng ®inh mÊy lÇn råi, x©u vµo nã l¹i tuét ra. Cã ng−êi nhanh ch©n kÞp lÊy bóa vµ ®inh söa l¹i gióp B¸c. Cã ng−êi yªu cÇu B¸c ®æi dÐp kh¸c. B¸c b¶o: "DÐp ®· söa xong, khi nµo 35 kh«ng söa ®−îc h½ng hay, giê mua ®«i kh¸c kh«ng cÇn thiÕt, vÉn dïng ®−îc sao vøt ®i, d©n ta cßn nghÌo, mçi ng−êi kÓ c¶ Chñ tÞch n−íc còng ph¶i tiÕt kiÖm". Cã mÈu chuyÖn vui vÒ ®«i dÐp cña B¸c. LÇn ®ã xem phim, tÊt c¶ ®Òu ngåi bÖt xuèng nÒn nhµ gç, B¸c ®Ó dÐp bªn c¹nh phÝa tr−íc ®Ó khi vÒ tiÖn lÊy vµ kh«ng nhÇm lÉn. Xem phim xong, B¸c cïng mäi ng−êi chôp ¶nh. C« g¸i ngåi c¹nh B¸c thÊy ®«i dÐp ®· qu¸ cò, kh«ng biÕt dÐp B¸c, sî lµm xÊu mÊt ¶nh, c« v−¬n ng−êi víi tay ®Þnh cÊt ®i. B¸c nhanh tay h¬n víi tr−íc, véi cÊt ra sau vµ nãi vui: "ê, ®óng råi, ph¶i giÊu nã ®i chø vµo ¶nh háng mÊt ¶nh". B¸c cã thãi quen, khi ®· ®i dÐp lµ cói xuèng kÐo quai hËu cÈn thËn, võa dÔ ®i, ch¾c ch¾n, dÐp kh«ng kªu lÑt bÑt, lµm mÊt t¸c phong cña ng−êi ®øng ®¾n, vµ dÐp mßn còng mßn ®Òu, kh«ng mßn vÑt mét bªn, hai quai tr−íc còng ®ì háng. ë B¸c, ®i dÐp còng lµ mét nÐt v¨n hãa. §Çu n¨m 1958, ®i th¨m Ên §é, B¸c vÉn ®i ®«i dÐp th−êng ngµy. Mäi ng−êi trong ®oµn thÊy thÕ rÊt ¸i ng¹i nªn bµn nhau mang theo mét ®«i giµy v¶i. Lªn m¸y bay nh©n lóc B¸c ngñ, thay ®«i dÐp b»ng ®«i giµy v¶i. Khi thøc giÊc B¸c hái dÐp, anh em tr¶ lêi B¸c lµ ®«i dÐp ®· ®Ó d−íi khoang m¸y bay. Khi xuèng s©n bay, B¸c yªu cÇu lÊy dÐp ®Ó B¸c ®i, B¸c b¶o ®õng lo g× c¶, ®Êt n−íc Ên §é còng nghÌo nh− m×nh, míi cã ®éc lËp nªn cßn 36 nhiÒu vÊt v¶. B¸c ®i dÐp cã bÝt tÊt thÕ lµ rÊt tèt, hä kh«ng chª m×nh ®©u. Nh©n dÞp nµy B¸c muèn gÇn gòi víi nh©n d©n lao ®éng Ên §é. H«m sau trªn c¸c trang b¸o lín Ên §é ®Òu hÕt lêi ca ngîi B¸c lµ vÞ Chñ tÞch n−íc d©n chñ nhÊt thÕ giíi, ca ngîi ®«i dÐp B¸c Hå lµ mét huyÒn tho¹i. H«m B¸c ®Õn th¨m mét ng«i chïa, B¸c cëi dÐp ®Ó ë ngoµi, c¸c phãng viªn ®−îc dÞp tha hå quay phim, chôp ¶nh ®«i dÐp huyÒn tho¹i ®ã. Lo cho d©n, B¸c kh«ng chØ ngåi ë bµn giÊy råi nghe b¸o c¸o, mµ B¸c trùc tiÕp xuèng tËn c¬ së ®Õn víi tõng ng−êi lao ®éng ®Ó hiÓu râ h¬n t×nh h×nh thùc tÕ. §i ®©u B¸c chØ dïng mét chiÕc xe Pabª®a do nh©n d©n Liªn X« göi tÆng. Xe dïng ®· l©u ngµy nªn cò vµ hay háng vÆt, v¨n phßng ®Ò nghÞ B¸c cho ®æi xe kh¸c tèt h¬n, B¸c kh«ng ®ång ý, B¸c b¶o: "Ai thÝch ®i nhanh, thÝch ªm th× ®æi. Cßn B¸c th× kh«ng". Cã h«m ®Õn giê ®i c«ng t¸c, xe kh«ng næ m¸y ®−îc, B¸c «n tån b¶o ®ång chÝ l¸i xe: "M¸y mãc cã lóc trôc trÆc. Chó cø b×nh tÜnh söa, söa xong B¸c ch¸u ®i còng kÞp", mÊy phót sau xe míi næ m¸y ®−îc, B¸c c−êi vui vµ nãi: "ThÕ lµ xe vÉn cßn tèt". ë B¸c, tiÕt kiÖm lµ hµnh trang trong cuéc ®êi. ThËt c¶m ®éng khi biÕt r»ng b¶n Di chóc cña B¸c ®· ®i vµo lÞch sö d©n téc ®−îc B¸c viÕt ë mÆt sau tê tin h»ng ngµy cña ViÖt Nam Th«ng tÊn x·. Hµnh trang cña B¸c - cña mét vÞ l·nh tô, gi¶n dÞ nh− hµnh trang cña mét ng−êi d©n b×nh th−êng, bëi B¸c sèng kh«ng chØ cho riªng m×nh. 37 Nhµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ®i dÐp cao su Nhµ sö häc Gioãcgi¬ Sappha (Ph¸p) ...S ¸ng ngµy 16-9, mét chuyÕn xe löa ®Æc biÖt rêi Pari ®i Tul«ng chë theo vÞ l·nh tô céng s¶n ®øng ®Çu ChÝnh phñ ViÖt Nam. §ªm h«m tr−íc, «ng Hå ChÝ Minh ®· ký víi Ph¸p mét b¶n tháa −íc nh»m duy tr× nh÷ng mèi quan hÖ Ph¸p - ViÖt... Chñ tÞch tuyªn bè hµi lßng vÒ tiÖn nghi trong khoang chØ huy cña chiÕc th«ng b¸o h¹m §uym«ng §uyÕcvin mµ h¹m tr−ëng O.N©y ®· dµnh riªng ®Ó ®ãn tiÕp Ng−êi. Nh−ng Chñ tÞch còng tá ý kh«ng vui v× h¹m tr−ëng ph¶i rêi sang chç kh¸c. Chñ tÞch nãi, Ng−êi cã thÓ ngñ ngon trong khoang thñy thñ, nÕu kh«ng cÇn ph¶i chÊp hµnh nghi thøc ngo¹i giao. ThËt vËy, Cô Hå ®· b¾t ®Çu cuéc ®êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña m×nh nh− mét thñy thñ b×nh th−êng. Cô ®· tõng biÕt thÕ nµo lµ sù vÊt v¶ cña chuyÕn ®i biÓn. Vµ h«m nay cã lÏ Cô hãm hØnh ®¸nh gi¸ nghi thøc ngo¹i giao mµ ng−êi ta ®· tæ chøc long träng ®Ó 38 ®ãn tiÕp Cô, mét ng−êi tr−íc kia ®· tõng lµm phô bÕp trªn chiÕc tµu bu«n Latus¬ T¬rªvin cña Ph¸p. Buæi tèi h«m ®ã, mét cuéc chiªu ®·i ®−îc tæ chøc trong khoang chØ huy cña h¹m tr−ëng, cã §« ®èc h¶i qu©n Lambe, c¸c vÞ t−íng t− lÖnh Qu©n khu 9, ph©n khu ®Þa h¹t Va, tØnh tr−ëng h¹t Va vµ phã thÞ tr−ëng Tul«ng tíi chµo Chñ tÞch. NgËm ngïi nhÊt cã lÏ lµ T−íng Ph¬ro¸txa B¬ro¸txia. Cho ®Õn tËn th¸ng 3-1945, t−íng qu©n h·y cßn lµ Tæng tham m−u tr−ëng ®éi qu©n thuéc ®Þa cña Ph¸p ë §«ng D−¬ng, c¬ ®å cña Ph¸p ®· bÞ sôp ®æ vµ b©y giê t−íng qu©n l¹i ph¶i nhËn lÖnh nghªnh tiÕp mét nhµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ®i dÐp cao su mµ chØ c¸ch ®©y 18 th¸ng Së mËt th¸m Ph¸p ë §«ng D−¬ng h·y cßn truy n·. R¹ng s¸ng 18-9, chiÕn h¹m §uym«ng §uyÕcvin nhæ neo ®i ViÖt Nam. Tuy ®· lµ n¨m 1946, nh−ng c¸c lùc l−îng §ång minh chèng ph¸txÝt vÉn cßn duy tr× nh÷ng quy ®Þnh thêi chiÕn, tuyÕn ®−êng hµng h¶i ®i ViÔn §«ng vÉn cßn ®Æt d−íi sù kiÓm so¸t cña h¶i qu©n Anh. Mçi chÆng dõng ch©n ë Manta, XaÝt, T¬rin C«nali, C«lamb«, Xingapo, h¹m tr−ëng O.N©y ®Òu ph¶i tu©n theo c¸c thñ tôc cña h¶i qu©n Anh. §iÒu ®ã lµm cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ng¹c nhiªn: n−íc Ph¸p kh«ng ph¶i lµ mét n−íc ®éc lËp hay sao mµ l¹i ph¶i phôc tïng nh÷ng quy ®Þnh cña n−íc ngoµi? ThiÕu t¸ h¶i qu©n Xt¬renli, phã cña O.N©y, tr×nh bµy víi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®ã lµ nh÷ng quy ®Þnh cña c¸c lùc l−îng 39 §ång minh, Chñ tÞch bÌn yªu cÇu kÐo quèc kú ViÖt Nam lªn chiÕc th«ng b¸o h¹m §uym«ng §uyÕcvin, ®Ó cho nh÷ng ng−êi Anh, nh÷ng thùc d©n kh¸c ë ch©u ¸ kh«ng thÓ kh«ng biÕt r»ng chiÕc tµu chiÕn Ph¸p nµy ®ang chë vÞ ®øng ®Çu Nhµ n−íc tù do cña n−íc ViÖt Nam míi. O.N©y ph¶i ®iÖn vÒ Pari xin chØ thÞ. Pari tr¶ lêi ®ång ý. B»ng mäi c¸ch, ng−êi ta véi vµng may ngay trªn tµu mét l¸ cê ViÖt Nam nÒn ®á cã ng«i sao vµng. Håi ®ã, l¸ cê nµy h·y cßn Ýt ng−êi biÕt, v× vËy ®· lµm cho c¸c quan chøc c¸c bÕn c¶ng cña Anh bèi rèi, ph¶i trao ®æi mét lo¹t ®iÖn, hái dån dËp: - Cê nµo thÕ? Cã mét vÞ nguyªn thñ quèc gia ë trªn tµu ch¨ng? Cã ph¶i b¾n chµo theo nghi lÔ ngo¹i giao kh«ng? ThËt ra Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét th−îng kh¸ch kh«ng hay yªu s¸ch. Vèn lµ nhµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ®· b«n ba nhiÒu n¬i, cã kinh nghiÖm cña mét thñy thñ, l¹i tõng nhiÒu lÇn vµo tï ra téi, nªn Chñ tÞch dÔ thÝch nghi víi hoµn c¶nh trªn tµu. Chñ tÞch quan t©m ®Õn tÊt c¶, t×m hiÓu tõ bé m¸y khëi ®éng cña con tµu ®Õn c¸ch tuyÓn mé thñy binh. Chñ tÞch vui vÎ hái chuyÖn mäi ng−êi vµ ®Ò cËp th¼ng th¾n ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Ng−êi lu«n lu«n gi¶i thÝch cho nh÷ng ng−êi cïng ®i trªn tµu r»ng t−¬ng lai cña ViÖt Nam lµ ®éc lËp, nh−ng vÉn gi÷ quan hÖ h÷u nghÞ víi n−íc Ph¸p. Ng−êi Ph¸p kh«ng bÞ xua ®uæi, trõ nh÷ng kÎ tá ra lµ thùc d©n qu¸ râ. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh biÕt ph©n biÖt nh÷ng ng−êi Ph¸p ch©n chÝnh cña n−íc Ph¸p... 40 ChuyÖn ng−êi söa ®«i dÐp B¸c Hå ViÖt Anh* M çi ng−êi d©n ViÖt Nam ®· tõng nghe, ng¾m nh×n ®«i dÐp cao su cña B¸c Hå. §«i dÐp cao su gi¶n dÞ, "®«i hµi v¹n dÆm" tõng theo B¸c suèt c¶ cuéc ®êi, theo s¸t cuéc kh¸ng chiÕn tr−êng kú cña c¶ d©n téc. ¤ng §µm CÇn, nguyªn Phã phßng Tù vÖ biÓn H¶i Phßng, hiÖn ®ang sèng t¹i lµng Ph−¬ng L¨ng, x· Hoa §éng, huyÖn Thñy Nguyªn, H¶i Phßng, ®· kÓ l¹i lÇn m×nh ®−îc trùc tiÕp söa ®«i dÐp cao su cña B¸c Hå víi niÒm tù hµo vµ c¶m xóc thËt s©u s¾c: Ngµy 12-3-1962, lóc ®ã t«i ®ang lµ ph©n ®éi tr−ëng Ph©n ®éi 4, §oµn 135 H¶i qu©n. Trêi mïa xu©n Êm ¸p, kho¶ng 10 giê s¸ng, B¸c ®Õn ®¶o V¹n Hoa (Qu¶ng Ninh) b»ng m¸y bay trùc th¨ng. Nh− nhiÒu lÇn, B¸c vÒ kh«ng b¸o tr−íc, chuyÕn ®i cã c¶ «ng NguyÔn L−¬ng B»ng, «ng Lª Träng TÊn. Lóc nµy, l·nh ®¹o ®¬n vÞ ®· sang H¶i Phßng häp hÕt. §−îc tin B¸c Hå ®Õn, chiÕn sÜ ta xóm xÝt, ch¹y tíi ____________ * B¸o H¶i Phßng, sè 14362, thø t−, ngµy 5-12-2007, tr. 2. 41 ®ãn B¸c, nh−ng ng¹i nªn cø ®øng ë xa. ThÊy vËy, «ng Lª Träng TÊn b¶o: "C¸c ®ång chÝ cø l¹i gÇn B¸c còng ®−îc". ThÕ lµ ch¼ng ai b¶o ai, c¶ ®éi mÊy chôc ng−êi v©y quanh, ai còng muèn ®−îc gÇn B¸c. B¸c xuèng th¨m bÕp ¨n, hái chuyÖn chÞ nÊu bÕp tªn Th¾m, lÊy chång miÒn Nam tËp kÕt ra B¾c. ChÞ Th¾m thÊy B¸c ®Õn, sî B¸c nh×n thÊy t¹p dÒ cña m×nh bÈn, véi quay mÆt t¹p dÒ bÈn vµo trong. B¸c tinh l¾m, thÕ mµ B¸c còng ph¸t hiÖn ra ngay, nh¾c chÞ kh«ng cÇn ph¶i lµm thÕ. Lóc ®ã, gi÷a vÞ l·nh tô vµ chiÕn sÜ kh«ng hÒ cã kho¶ng c¸ch. ThÊy c¸c vÞ chØ huy dÔ tÝnh, chiÕn sÜ ta "®−îc thÓ" cø b¸m theo tõng b−íc B¸c ®i. Trong lóc c¸c chiÕn sÜ tranh nhau gÇn B¸c, mét chiÕn sÜ, h×nh nh− lµ ®ång chÝ Kh«i, ng−êi Ninh B×nh, lËp cËp thÕ nµo giÉm ngay vµo ch©n B¸c, lµm B¸c suýt ng·. - Chó nµo lµm dÐp cña B¸c ®øt quai råi - B¸c tr×u mÕn b¶o. Nãi råi, B¸c tùa l−ng vµo t−êng nhµ m¸y næ, ®Þnh kÐo l¹i ®«i dÐp. Lóc ®ã, t«i còng ®ang ®øng bªn B¸c, nhanh nh¶u: - Th«i, B¸c ®Ó ch¸u ®æi cho B¸c ®«i giµy. Nãi råi, t«i cói lu«n xuèng, cëi ®«i giµy cña m×nh ra. B¸c nhá nhÑ nãi: - Kh«ng ®−îc. Lóc ®ã, t«i míi ®−îc nh×n B¸c. T«i vÉn cßn nhí c¶m gi¸c lóc ch¹m vµo ch©n B¸c, ®«i ch©n rÊt gÇy, cã thÓ biÕt r»ng søc kháe B¸c còng yÕu ®i nhiÒu. 42 B¸c mÆc bé quÇn ¸o lôa Hµ §«ng mµu n©u sÉm ®· cò, nhiÒu chç v¶i ®· næ lÊm tÊm nh− bÌo hoa d©u. Mét chiÕn sÜ ®øng ngoµi l¹i b¶o: - ThÕ chóng ch¸u ®æi ®«i dÐp míi cho B¸c nhÐ! - Kh«ng ®−îc - B¸c vÉn ©n cÇn tr−íc sù quan t©m cña c¸c chiÕn sÜ trÎ råi vui vÎ b¶o: - §«i dÐp cña B¸c vÉn cßn dïng ®−îc, ®«i dÐp nµy B¸c ®· ®i kh¾p ViÖt B¾c råi ®Êy. §ã lµ kû niÖm cña chiÕn tr−êng. Lóc ®ã, t«i chît ng¾m kü ®«i dÐp cao su cña B¸c. §óng lµ t«i ch−a thÊy ®«i dÐp nµo nh− thÕ. Nã qu¸ cò, ®Õ cao su lµm b»ng lèp «t« ®· mßn vÑt, líp v¶i bè ®· x¬ hÕt. Cßn nh÷ng chiÕc quai, ch¾c ®· thay nhiÒu lÇn, mét quai tuét h¼n ra. T«i chît nghÜ "hay lµ m×nh söa dÐp cho B¸c vËy". Nh−ng söa còng khã chø ®©u dÔ, ph¶i cã c¸i rót dÐp míi lµm ®−îc, kh«ng cÈn thËn l¹i ®øt quai. §ang loay hoay, mét chiÕn sÜ cïng ®¬n vÞ nhanh trÝ lÊy ®−îc c¸i rót dÐp ë ®©u ®ã, ®−a cho t«i. T«i cÇm dÐp ngã nghiªng, luån kÑp vµo quai rót mét c¸i lµ xong. T«i nãi víi B¸c: - DÐp xong råi, B¸c xá vµo ®i ¹! T«i ®Æt dÐp xuèng, B¸c xá ch©n, tiÕp tôc ®i th¨m ®¬n vÞ, vÉn b×nh th¶n, nhÑ nhµng. §©y lµ lÇn thø t− t«i ®−îc trùc tiÕp nh×n thÊy B¸c Hå vµ lµ lÇn t«i nhí nhÊt h×nh ¶nh cña B¸c. Bé quÇn ¸o lôa cò, ®«i dÐp cao su, tr«ng thËt gi¶n dÞ. Nh−ng trÝ tuÖ cña B¸c th× tuyÖt vêi. B¸c ®i l¹i nhanh nhÑn, b−íc ®i cña B¸c rÊt ®Æc biÖt, dï b−íc 43 ®i rÊt dµi, nh−ng khoan thai. TiÕng B¸c trÇm Êm, nh−ng râ nh− tiÕng chu«ng, øng ®èi khÐo vµ ®Çy trÝ tuÖ. Trong lóc vui chuyÖn, t«i m¹nh d¹n hái B¸c: - B¸c lµ Chñ tÞch n−íc, B¸c thiÕu g× quÇn ¸o mµ l¹i mÆc bé quÇn ¸o cò thÕ nµy. B¸c b¶o: - §©y lµ quÇn ¸o cña c¸c cô giµ tÆng B¸c nªn B¸c mÆc lµm kû niÖm. Chø quÇn ¸o th× B¸c còng cã nhiÒu l¾m. B÷a ¨n cña B¸c - vÞ Chñ tÞch n−íc trªn tµu H¶i L©m h«m ®ã còng rÊt ®¬n gi¶n. B¸c lµ Chñ tÞch n−íc, thÕ mµ B¸c cã xa c¸ch g× ®©u, cuéc sèng riªng t− còng nh− mét ng−êi d©n b×nh th−êng. T«i nghÜ, ng−êi vÜ ®¹i thËt sù th−êng gi¶n dÞ. B¸c cña chóng ta lµ nh− thÕ! 44 V Nh÷ng ngµy ®Çu B¸c ë T©n Trµo L−¬ng ThÞ Khanh*kÓ Ngäc La ghi µo mét buæi s¸ng th¸ng 5-1945, ®ång chÝ V¨n (tøc Vâ Nguyªn Gi¸p) ®Õn giao cho t«i nhiÖm vô nÊu n−íc ®Ó tiÕp bé ®éi. NhËn viÖc, t«i nghÜ bé ®éi hµnh qu©n xa, võa kh¸t, nªn t«i bµn víi anh chÞ em nªn nÊu ch¸o lo·ng cho bé ®éi ¨n. ChiÒu ®Õn, xong viÖc, t«i tranh thñ rang Ýt chÌ. Võa rang chÌ t«i võa suy nghÜ vÒ nh÷ng c«ng viÖc s¾p tíi cña Héi Phô n÷. Vµ sao gÇn chiÒu tèi råi mµ vÉn ch−a thÊy bé ®éi ®Õn. T«i nh×n ra ngoµi s©n bçng thÊy mét ®oµn ng−êi ®i vµo. §i tr−íc lµ mét «ng cô giµ mÆc quÇn ¸o ng−êi Nïng. Cô ®i giµy v¶i, b−íc ®i nhanh nhÑn. §oµn ng−êi lªn nhµ t«i. ThÊy t«i, «ng cô liÒn cÊt tiÕng chµo hái. T«i ®¸p l¹i: "BÈm ngµi, kh«ng d¸m". ¤ng cô liÒn nãi: "Kh«ng ph¶i bÈm ngµi ®©u, ®ång chÝ ta c¶, ®i ®¸nh T©y, ®uæi NhËt th«i". ____________ * Nguyªn c¸n bé Phô n÷ cøu quèc x· T©n Trµo. 45 C¬m n−íc ®· s½n sµng. T«i ®· dän m©m lªn, mêi mäi ng−êi. ¤ng cô giµ cïng ngåi m©m víi ®ång chÝ V¨n vµ mÊy ®ång chÝ kh¸c n÷a. NghÜ ®Õn ng−êi giµ cã tuæi, ®i ®−êng xa, t«i lÊy mÊy qu¶ trøng gµ ®Æt vµo m©m vµ mêi cô. Cô liÒn tõ chèi: "Gµ ®Î Êp lÊy con, sao l¹i ®em mêi chóng t«i". ThÊy t«i mêi m·i, cô ®µnh ph¶i nhËn vµ mêi mäi ng−êi cïng ¨n. B÷a c¬m ®¬n gi¶n ®· xong. Mäi ng−êi ngåi qu©y quÇn uèng n−íc, hái th¨m chuyÖn gia ®×nh vµ c«ng t¸c cña t«i. §ång chÝ V¨n giíi thiÖu cho t«i biÕt ng−êi ngåi c¹nh «ng cô giµ lµ ®ång chÝ §¹i Toµn: "ViÖc cÇn liªn hÖ víi c¸c ®ång chÝ ë ®©y th× cø trao ®æi víi §¹i Toµn". Cßn «ng cô giµ cã vÇng tr¸n cao réng, ®«i m¾t tinh nhanh, giäng nãi Êm ¸p vµ rÊt ®çi hiÒn tõ lµ ai, t«i kh«ng ®−îc biÕt. Song thÊy «ng cô lµ ng−êi cã tuæi, mµ vÉn tham gia c¸ch m¹ng nªn t«i rÊt t«n kÝnh. §èi víi c¸c ®ång chÝ kh¸c, sù t«n kÝnh cßn ®−îc thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ c«ng t¸c. ¤ng cô cïng ®ång chÝ §¹i Toµn vµ hai ®ång chÝ n÷a ë nhµ t«i. Cô mang theo mét c¸i m¸y ch÷, hµnh lý cña Cô rÊt ®¬n gi¶n. C¸c ®ång chÝ kh¸c cã c¶ ®iÖn ®µi. Gia ®×nh t«i dµnh cho «ng cô vµ c¸c ®ång chÝ mét gian ®Ó lµm viÖc vµ nghØ ng¬i. Thêi gian ë nhµ t«i, «ng cô vµ c¸c ®ång chÝ ®Òu ¨n c¬m chung víi gia ®×nh. Lóc ®Çu t«i s¾p mét m©m c¬m riªng cho «ng cô vµ c¸c ®ång chÝ. Nh−ng cô kh«ng chÞu, vµ mêi c¶ gia ®×nh t«i ngåi chung. ¤ng cô ¨n ®−îc Ýt c¬m l¾m, mçi b÷a chØ ¨n ®−îc non hai l−ng b¸t th«i. ¡n ®−îc Ýt, nh−ng lµm nhiÒu, 46 t«i rÊt lo cho søc kháe cña cô. ë n«ng th«n d¹o Êy, rau xanh rÊt hiÕm. ThÊy t«i b¨n kho¨n, hiÓu ý, «ng cô liÒn hái: "Nhµ ta cã võng kh«ng? Cã chÌ xanh kh«ng?" T«i tr¶ lêi: "Võng còng cã, cßn chÌ xanh th× nhiÒu l¾m". Råi cô nãi: "ThÕ th× kh«ng lo. Ta dïng m¨ng chÊm muèi võng, dïng chÌ xanh nÊu canh lÊy n−íc chan c¬m, thÕ lµ ngon råi". ¤ng cô cßn vËn ®éng gia ®×nh t«i trång rau muèng. Cô nãi víi nhµ t«i (khi Êy lµ Chñ nhiÖm Ban ViÖt Minh x· T©n Trµo): "Chñ nhiÖm ph¶i vËn ®éng bµ con dï ch¹y giÆc nh−ng còng ph¶i khÈn tr−¬ng lµm mïa, kh«ng th× chÕt ®ãi, cÇn trång nhiÒu rau muèng ®Ó ¨n vµ nu«i bé ®éi n÷a. S¾p tíi bé ®éi sÏ cßn vÒ ®«ng h¬n". ë nhµ t«i, «ng cô lµm viÖc liªn tôc, rÊt Ýt khi nghØ ng¬i, th−êng th−êng cø 4 giê s¸ng lµ «ng cô dËy vµ ®¸nh thøc mäi ng−êi dËy tËp thÓ dôc. ¤ng cô rÊt n¨ng tËp thÓ dôc buæi s¸ng. TËp xong, «ng cô vµo nhµ lÊy kh¨n ra khe suèi röa mÆt, sau ®ã vÒ nhµ ngåi vµo chç lµm viÖc. T«i thÊy lóc th× Cô ®äc, khi th× viÕt, khi th× ®¸nh m¸y, lóc th× héi ý, v.v... kh«ng phót nghØ ng¬i. ThÊy vËy t«i muèn ®ì viÖc giÆt giò cho cô. T«i th−a chuyÖn ®ã víi §¹i Toµn. Nh−ng «ng cô tõ chèi, v× cô kh«ng muèn lµm phiÒn nh©n d©n. H«m sau, t«i l¹i nãi, lÇn nµy, cô kh«ng nì tõ chèi. T«i ®em ¸o cña cô ®i giÆt, ph¬i kh«, råi kh©u v¸ l¹i nh÷ng chç bÞ r¸ch vµ ®øt chØ. Lµm viÖc suèt tõ s¸ng ®Õn tr−a, c¬m n−íc xong, kh«ng nghØ, «ng cô l¹i ®i. Cã lóc th× cô ®i d¹o quanh lµng mét tÝ. NhiÒu khi l¹i vµo c¸c gia ®×nh ®Ó xem viÖc ¨n uèng vµ nghØ ng¬i cña bé ®éi. Khi quay vÒ, cô l¹i 47 tiÕp tôc ngåi vµo chç lµm viÖc cho ®Õn lóc gia ®×nh dän c¬m chiÒu. Trong ngµy còng cã lóc «ng cô ®i xem viÖc luyÖn tËp cña bé ®éi. Cã lÇn bé ®éi ®i lÊy cñi, cã mét sè Ýt ®ång chÝ kh«ng ®i, «ng cô liÒn hái: "Sao c¸c ®ång chÝ nµy kh«ng ®i lÊy cñi?" Cã ®ång chÝ tr¶ lêi: "Th−a cô chóng ch¸u kh«ng cã dao". ¤ng cô liÒn nãi: "Kh«ng cã dao th× lªn rõng dïng tay kÐo, bÎ, rót lÊy, ngµy n¾ng ph¶i ®i lÊy cñi, lóc m−a míi cã cñi ®un". Tèi ®Õn «ng cô lµm viÖc cho tíi khuya míi chÞu ®i nghØ. Tuy bËn nhiÒu viÖc, nh−ng «ng cô vÉn dµnh th× giê ®Ó nãi chuyÖn víi gia ®×nh vµ bµ con trong b¶n. Cô th−êng gîi lªn c¶nh khæ cña nh©n d©n ta d−íi ¸ch NhËt, T©y. Vµ Ng−êi nªu lªn muèn tho¸t khái vßng n« lÖ cña NhËt, T©y th× chØ cã c¸ch lµ ®øng lªn ®¸nh ®uæi bän chóng, ®Ó giµnh lÊy ®éc lËp, tù do. Bé ®éi ®Õn ®«ng. §Ó cung cÊp ®ñ g¹o cho bé ®éi, t«i vËn ®éng chÞ em thanh niªn tËp trung ®Õn nhµ t«i xay gi· hai ngµy liÒn. ¤ng cô thÊy chóng t«i xay gi· nh− vËy, nh©n lóc nghØ ng¬i, cô mêi chÞ em lªn nhµ vµ hái chuyÖn: "ChÞ em xay gi· g¹o ®Ó lµm g×?" Chóng t«i tr¶ lêi: "§Ó cho bé ®éi ¨n, ®¸nh T©y ®uæi NhËt". ¤ng cô gËt ®Çu vµ nãi: "§óng. Xay gi· g¹o nu«i bé ®éi còng tøc lµ chÞ em chóng ta ®· tham gia ®¸nh T©y ®uæi NhËt". Mäi ng−êi sung s−íng, c¶m ®éng tr−íc nh÷ng lêi ®éng viªn cña «ng cô. Chóng t«i kh«ng biÕt nãi chuyÖn g×, chØ nh×n cô mét c¸ch tr×u mÕn vµ kÝnh träng. Cô l¹i hái tiÕp chóng t«i: 48 - ChÞ em cã ®ång b¹c tr¾ng th−êng gi÷ b»ng c¸ch nµo ®Ó khái mÊt? Cã chÞ nãi: "Th−a cô cÊt vµo trong hßm ¹". L¹i cã chÞ nãi: "Th−a cô cÊt vµo trong bao v¶i råi buéc vµo l−ng ¹". - C¸c chÞ ®Òu nãi ®óng c¶, cÊt giÊu bÝ mËt cÈn thËn nh− vËy th× ®ång b¹c tr¾ng kh«ng sao mÊt ®i ®©u ®−îc. B©y giê, c¸n bé, bé ®éi ®Õn ®«ng, chÞ em chóng ta ph¶i gi÷ bÝ mËt b¶o vÖ c¸n bé, bé ®éi nh− thÕ nµo cho cÈn thËn nh− cÊt giÊu ®ång b¹c tr¾ng vËy. Muèn thÕ, ai hái g× còng ba kh«ng: kh«ng biÕt, kh«ng thÊy, kh«ng nghe. Cô t−¬i c−êi nh×n chóng t«i vµ hái tiÕp: - B©y giê ta cßn cã vua quan kh«ng? Nghe «ng cô hái, t«i nhí ngay ®Õn c©u nãi cña «ng cô h«m míi ®Õn nhµ t«i: "Kh«ng ph¶i bÈm ngµi ®©u, ®ång chÝ ta c¶, ®i ®¸nh T©y, ®uæi NhËt th«i". T«i tù thÊy m×nh ch−a hiÓu g× l¾m vÒ c¸ch m¹ng. Lµ c¸n bé trong Ban ChÊp hµnh Phô n÷ cøu quèc ®Êy, nh−ng t«i chØ biÕt lµm nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ cña ®oµn thÓ th«i. Sù hiÓu biÕt cßn n«ng c¹n vµ Êu trÜ. Tuy vËy, tr¶ lêi c©u hái cña «ng cô ®èi víi t«i còng kh«ng khã l¾m. §−îc «ng cô khuyÕn khÝch, sau gi©y phót im lÆng, mäi ng−êi ph¸t biÓu s«i næi. ChÞ th× nãi r»ng cã, ng−êi nãi r»ng kh«ng, v.v.. ¤ng cô liÒn gi¶ng gi¶i: - Ta b©y giê lµm c¸ch m¹ng, thay cò ®æi míi, sÏ kh«ng cã vua, quan n÷a, nh©n d©n ta tù lµm chñ x· héi ta. Råi cô nãi tiÕp: "Muèn vËy, chóng ta ph¶i ®oµn kÕt, cïng mét lßng ®¸nh ®uæi giÆc NhËt, vÝ nh− 49 nhiÒu chiÕc ®òa nÕu ®em bã l¹i th× khã cã thÓ bÎ g·y ®Êy, nh−ng rêi tõng chiÕc mét th× rÊt dÔ bÎ". §−îc gÇn gòi cô, nghe cô gi¶ng gi¶i, t«i cµng hiÓu thªm nhiÒu ®iÒu míi l¹. T«i ®−îc ®ång chÝ Lý (tøc Kh¸ng) giao nhiÖm vô qu¶n lý vµ ph©n ph¸t g¹o cho c¸c ®¬n vÞ bé ®éi. T«i kh«ng biÕt ch÷, kh«ng thÓ ghi chÐp ®−îc. §ång chÝ Kh¸ng tr«ng thÊy liÒn b¶o t«i: "Ph¶i ®i häc th«i chÞ ¹. ChiÒu nay chÞ ®i vËn ®éng mäi ng−êi, nhÊt lµ chÞ em cßn trÎ vÒ ®©y häp ®Ó bµn vÒ viÖc häc tËp v¨n hãa. Kh«ng cã v¨n hãa, kh«ng cã ch÷ th× lµm viÖc gÆp nhiÒu khã kh¨n l¾m". Nghe ®ång chÝ Kh¸ng nãi, t«i h¬i lo vµ nãi ngay: "Häc ch÷ khã l¾m, em sî kh«ng häc ®−îc". ¤ng cô ®ang lµm viÖc nghe thÊy t«i nãi vËy, cô nãi lu«n: "Häc ch÷ dÔ th«i. §an giËu khã thÕ mµ c¸c chÞ cßn ®an ®−îc n÷a lµ häc". T«i nãi: "Th−a cô, nh−ng mµ ®an giËu cã hµng cã lèi cña nã...". Cô nãi tiÕp: "Häc ch÷ còng nh− häc ®an giËu Êy, häc vµi h«m sÏ thÊy hµng lèi cña nã. Ph¶i häc míi biÕt, kh«ng häc th× biÕt sao ®−îc, lµ ng−êi c¸ch m¹ng th× ph¶i häc". §−îc «ng cô d¹y b¶o, khuyªn nhñ, ®−îc ®ång chÝ Kh¸ng giao nhiÖm vô, t«i vËn ®éng chÞ em vÒ häp bµn viÖc häc tËp, cã c¸ch m¹ng chÞ em míi ®−îc ®i häc, ai còng muèn häc. Nh−ng chØ b¨n kho¨n lµ nhiÒu tuæi råi sî kh«ng häc ®−îc. T«i nh¾c l¹i lêi d¹y b¶o cña «ng cô, chÞ em thªm phÊn khëi, tin t−ëng vµ quyÕt t©m häc. H«m sau líp häc ®· ®−îc khai gi¶ng ë Nhµ Cøu quèc, h¬n 20 chÞ em ®· vui vÎ ®Õn líp. Nãi ®Õn viÖc häc tËp, «ng cô rÊt khÐo ®éng viªn, d¹y b¶o. Mét h«m, nh©n lóc 50 nghØ ng¬i, «ng cô hái nhµ t«i bao nhiªu tuæi råi. Nhµ t«i nãi lµ 38 tuæi, tuy ch−a giµ nh−ng yÕu. ¤ng cô liÒn nãi: "¤ng chñ nhiÖm ch−a giµ ®©u, cßn kháe l¾m. T«i nhiÒu tuæi h¬n «ng nh−ng t«i cßn lµm c¸ch m¹ng, cßn ph¶i häc... ¤ng chñ nhiÖm nµy, cµng giµ cµng ph¶i h¨ng h¸i tham gia mäi viÖc c¸ch m¹ng: ph¶i häc tËp v¨n hãa, häc kinh nghiÖm c«ng t¸c, häc ë mäi ng−êi, mäi løa tuæi ®Ó lµm viÖc ®−îc tèt h¬n, kh«ng kh«n hÕt ®−îc ®©u". Råi cô kÓ: "Cã mét lÇn t«i ®i c«ng t¸c, däc ®−êng trêi m−a, ®−êng tr¬n lÇy léi. Ba em bÐ thÊy t«i, chóng nãi víi nhau: "Chµ c¸i «ng giµ nµy, trêi m−a ®−êng tr¬n mµ kh«ng chèng gËy, kh«ng sî ng· nhØ". Tõ ®Êy vÒ sau khi trêi m−a hoÆc ®−êng tr¬n lÇy, t«i ®Òu chèng gËy, thÊy dÔ ®i h¬n vµ kh«ng ng·". C¶ nhµ c−êi vang! Cßn chóng t«i, rÊt thÊm thÝa nh÷ng lêi d¹y b¶o cña «ng cô. ¤ng cô cßn ®−a giÊy bót cho ch¸u Kho¸i - con trai duy nhÊt cña hai vî chång t«i ®Ó ®i häc. ë nhµ t«i ®−îc mét thêi gian ng¾n th× cô chuyÓn lªn l¸n Nµ Lõa. Gia ®×nh t«i muèn gi÷ cô ë l¹i, nh−ng sinh ho¹t ë trong b¶n vµ cña gia ®×nh t«i kh«ng tiÖn cho cô lµm viÖc. Nhµ t«i l¹i ®«ng ng−êi ra vµo, còng cã ng−êi biÕt ®−îc ë nhµ t«i cã «ng cô giµ mÆc quÇn ¸o ng−êi Nïng, hiÓu s©u, biÕt réng, ®−îc mäi ng−êi kÝnh träng nªn tß mß ®Õn th¨m. Do vËy, t«i còng kh«ng d¸m ng¨n. Nhµ t«i ®· dÉn «ng cô cïng ®ång chÝ §¹i Toµn vµ bèn ®ång chÝ n÷a ®i t×m khu ®Êt vµ lµm nhµ cho «ng cô. 51 Nhµ cña «ng cô chØ lµ mét c¸i l¸n nhá rÊt ®¬n gi¶n, nh−ng gän gµng, xinh x¾n, ë trªn ®åi Nµ Lõa, gÇn suèi n−íc kh«ng xa b¶n bao nhiªu. H«m ra ®i, ch¸u Kho¸i cø nÝu ¸o theo sau. Cô liÒn nãi víi t«i ®Ó cho ch¸u ra ë víi «ng cô vµi h«m cho vui. T«i ®ång ý, mµ còng kh«ng ng¨n ®−îc, v× trÎ con ®−îc ng−êi giµ yªu th× nã cø theo. Nh−ng ë víi «ng cô ®−îc hai tèi, nhí t«i, ch¸u l¹i vÒ. TÕt th¸ng 5 (tÕt s©u bä) ®Õn, nhµ t«i lµm bón, lµm b¸nh, thÞt gµ... T«i lªn mêi cô, nh−ng cô bËn viÖc kh«ng ®Õn ®−îc. H«m Êy, t«i vµ c¶ ch¸u Kho¸i mang quµ lªn cho cô. Cã ng−êi ë trong lµng thÊy vËy, còng b¾t con gµ sèng mang theo, lªn biÕu cô. ¤ng cô rÊt tr©n träng tÊm lßng cña nh©n d©n, nh−ng cô tõ chèi: - T«i cã ph¶i lµ thÇy cóng ®©u mµ «ng mang gµ sèng lªn. ¤ng mang vÒ nhµ ®i. ë trªn l¸n, tuy bËn nhiÒu viÖc, nh−ng thØnh tho¶ng, cô vÉn ra ngoµi b¶n th¨m c¸c gia ®×nh, ®i mõng ®¸m c−íi, xem viÖc luyÖn tËp cña bé ®éi... N−íc nhµ giµnh ®−îc ®éc lËp, tin vui trµn kh¾p nói rõng b¶n lµng. ë huyÖn, kh«ng khÝ nhén nhÞp, vui t−¬i, n¸o nøc ®i r−íc ¶nh Chñ tÞch n−íc do huyÖn tæ chøc. Nh×n thÊy ¶nh, t«i míi biÕt «ng cô giµ mµ gia ®×nh t«i ®· cã dÞp gÇn gòi, ng−êi mµ t«i th−êng lªn th¨m ë l¸n Nµ Lõa chÝnh lµ Chñ tÞch n−íc ViÖt Nam ta. Lßng t«i trµn ngËp sù xóc ®éng vµ niÒm vui s−íng, tù hµo... B¸c Hå ë T©n Trµo, Héi V¨n häc - nghÖ thuËt Tuyªn Quang 52 B¸c ë chiÕn khu ViÖt B¾c TrÇn ViÖt Hoa T «i ®−îc ë gÇn B¸c tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1950. T«i lµm viÖc ë bªn Kinh tÕ Tµi chÝnh Trung −¬ng lµ chÝnh, nh−ng c«ng t¸c chñ yÕu ë chç anh C¶1. Anh C¶ ®−îc Trung −¬ng ph©n c«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ch¨m lo cho B¸c. ThØnh tho¶ng t«i ®−îc c¸c anh b¶o vÖ B¸c ®Õn ®ãn sang chç B¸c ®Ó ch¨m lo thªm viÖc ¨n uèng, sinh ho¹t cña B¸c. Håi ®Çu kh¸ng chiÕn theo B¸c lªn chiÕn khu cã mét tiÓu ®éi võa b¶o vÖ võa gióp viÖc. B¸c ®Æt tªn cho tiÓu ®éi lµ: "Tr−êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi". Ngoµi ra cßn cã chÞ Thanh lo viÖc tiÕp tÕ ®«i khi nÊu ¨n cho B¸c, sau nµy ë V¨n phßng Trung −¬ng. Håi ®ã ®i kh¸ng chiÕn thËt gian khæ, B¸c còng sinh ho¹t nh− anh em. ë ch©u Tù do, B¸c ch¸u trång ®−îc mét v−ên s¾n. B¸c ¨n chung víi anh em. Anh em ¨n nh− thÕ nµo, B¸c ¨n nh− thÕ Êy... B¸t cña B¸c ¨n còng nh− cña anh em, ®Òu lµm b»ng èng tre c−a. Cuèi n¨m 1947, Ph¸p nh¶y dï xuèng B¾c K¹n. NÊu ¨n cho B¸c lóc nµy lµ ____________ 1. §ång chÝ NguyÔn L−¬ng B»ng. 53 anh Léc, ®−îc B¸c ®Æt tªn lµ §ång, b¸c sÜ Ch¸nh ch¨m lo søc kháe cho B¸c, ®−îc B¸c ®Æt tªn lµ T©m, sau lµ ViÖn phã BÖnh viÖn H÷u nghÞ ViÖt - X«. ë An toµn khu, nhµ B¸c ë lµ kiÓu nhµ sµn, réng kho¶ng 6m2, B¸c ë riªng, anh em b¶o vÖ ë xung quanh. N¨m 1948, t«i ë rõng vÒ t×m c¸ch ®Ó B¸c ¨n riªng. T«i th−a víi B¸c: B¸c giµ råi, ¨n chËm h¬n chóng ch¸u, chóng ch¸u ¨n riªng tù nhiªn h¬n. B¸c ®ång ý nh−ng chØ cã thøc ¨n lµ bµy riªng cßn c¬m vÉn nÊu chung. Tuy vËy, B¸c vÉn ngåi ¨n chung víi chóng t«i. B¸c nãi lµ ¨n chung cho vui. Lóc ®ã còng ch¼ng cã g× båi d−ìng cho B¸c, chñ yÕu lµ chim chãc do c¸c anh s¨n b¾n ®−îc. Anh Léc nÊu ¨n cho B¸c, thøc ¨n lóc Êy còng chØ cã Ýt thÞt kho víi muèi. Sau ®ã t«i xin ®−îc mÊy c¸i b¸t vµ ®Õn nhµ m¸y kiÕn thiÕt xin gç, lµm ®−îc chiÕc khay ®Ó dän c¬m riªng cho B¸c. Lóc ®Çu B¸c kh«ng ®ång ý, B¸c b¶o: "T¸ch thÕ nµy nh− quan Êy". §èi víi chÞ em phô n÷ vµ c¸c ch¸u g¸i B¸c chiÒu h¬n con trai. Lóc ®Çu cßn nÊu nåi c¬m to, sau t×m g¹o ngon nÊu nåi nhá cho B¸c. B¸c thÝch ¨n thanh ®¹m, võa ph¶i, kh«ng ®Ó thõa... B¸c kh«ng chª chóng t«i nÊu ¨n dë bao giê, mµ B¸c th−êng khen mãn nµy ngon, mãn kia ngon. ThØnh tho¶ng t«i t×m gµ nÊu ®Ó B¸c ¨n, B¸c kh«ng bao giê ¨n hÕt, B¸c b¶o: "Léc bÊt tËn h−ëng", th−êng th× B¸c ®Ó dµnh thøc ¨n cho anh em. Sau nµy biÕt ý, t«i ninh nhõ gµ lÊy n−íc ®Ó B¸c uèng. Lµm con gµ to, B¸c phª b×nh lµ l·ng phÝ. B¸c thÝch c¸c mãn ¨n ®Ëm ®µ, d©n d· nh− thÞt kho, c¸ kho. B¸c ¨n uèng rÊt ®iÒu ®é, mçi b÷a hai b¸t c¬m. 54 Trêi rÐt B¸c kh«ng chÞu n»m ®Öm, chØ ®¾p chiÕc ch¨n cò nhuém n©u, quÇn ¸o cña B¸c ®Òu nhuém n©u. B¸c tù ®¸nh m¸y, tuy chØ mæ cß. V¨n phßng Trung −¬ng cö mét ®ång chÝ sang gióp B¸c ®¸nh m¸y, B¸c b¶o l·ng phÝ. §Æc biÖt B¸c rÊt sî lµm phiÒn ng−êi kh¸c. B¸c phª b×nh th¼ng th¾n nh÷ng ng−êi g©y l·ng phÝ hay lµm lé bÝ mËt. B¸c rÊt coi träng nguyªn t¾c. Håi ®Çu nhµ cña B¸c kh«ng cã cöa sæ, chØ v©y v¸ch cao xung quanh. Ban ®ªm c¸c ®ång chÝ cö ng−êi lu©n phiªn n»m ë bªn ngoµi ®Ó tr«ng nom B¸c. S¸ch vë, tµi liÖu cña B¸c kh«ng cã g×, chØ cã mét cuèn sæ nhá ®Ó B¸c ghi chÐp. Chç lµm viÖc cña B¸c lµ mét chiÕc châng tre con, trªn ®Ó chiÕc m¸y ch÷, cßn B¸c ngåi xÖp xuèng sµn nhµ ®¸nh m¸y. Nhµ sµn cña B¸c trªn lµ ë, d−íi ®Ó häp. B¸c ë rÊt ng¨n n¾p vµ trËt tù. Mçi lo¹i bót ®Òu cã èng tre c¾m, B¸c ngñ dËy bao giê ch¨n mµn còng ®−îc gÊp vu«ng v¾n. B¸c tù m×nh lau m¸y ch÷. Theo ý B¸c, n¬i B¸c ë bao giê c¸c ®ång chÝ còng t×m ®−îc chç gÇn suèi ®Ó B¸c t¾m cho tiÖn. Trêi rÐt, B¸c vÉn t¾m ®Òu vµo buæi tr−a. B¸c ®i rÊt nhanh. Anh ChiÕn ®i còng kh«ng theo kÞp B¸c. Anh em b¶o vÖ muèn gi÷ søc kháe cho B¸c nªn khi ®i qua ®Ìo De, cã chç nghØ s¹ch sÏ, m¸t mÎ, ®Ò nghÞ B¸c nghØ, nh−ng B¸c kh«ng chÞu, B¸c nãi ®i chËm lµ nghØ råi. Sau ®ã anh em bµy kÕ b¶o lµ chóng ch¸u mÖt, B¸c míi chÞu nghØ. Chç nghØ c¹nh suèi, B¸c ®Æt tªn lµ: "Suèi ®äc b¸o". Khi nghØ tr−a, B¸c chØ ng¶ l−ng mét chót. Mïa rÐt, B¸c dïng chiÕc ¸o ngoµi ®Ó ®¾p, B¸c b¶o: "Nh− vËy dËy sÏ dÔ dµng h¬n". 55 B¸c lµ ng−êi rÊt b×nh tÜnh. Håi cßn ë ch©n ®Ìo De, B¸c nu«i mét con chã bÐcgiª, con chã cña S¸ct«ng1, nã rÊt kh«n, cø quÊn quýt bªn B¸c. Con chã nµy ta b¾t ®−îc ë chiÕn dÞch Biªn giíi. Nã th−êng ngñ d−íi gÇm gi−êng cña B¸c. Mét ®ªm nã xuèng bÕp n»m vµ bÞ hæ vå. T«i nghe tiÕng nã kªu rÊt rïng rîn, khi ®ã mäi ng−êi ®Òu thøc, cã ng−êi nãi víi B¸c: "H×nh nh− cã hæ vÒ b¾t chã", B¸c b¶o: "Kh«ng cã g×". B¸c nãi nh− vËy cèt ®Ó gi÷ b×nh tÜnh cho anh em. Sau ®ã mét lóc, B¸c míi b¶o ®ång chÝ b¶o vÖ ®i gäi anh ChiÕn ®Ó t×m xem con chã ë ®©u. Vµo bÕp t×m kh«ng thÊy chã n÷a, hæ ®· tha ®i mÊt. N¨m 1950, ®ång chÝ Lª« Phighe2 tíi th¨m vµ ë víi B¸c hai ngµy. §ång chÝ gãp ý: "Ph¶i chó ý b¶o vÖ B¸c, ë gÇn rõng, thó d÷ nhiÒu ph¶i cÈn thËn". Chóng t«i b¸o c¸o víi B¸c ®iÒu ®ã vµ xin t¨ng c−êng b¶o vÖ, B¸c kh«ng ®ång ý. Anh em bµn nhau cø ph¶i cö ng−êi canh g¸c, nh−ng kh«ng cho B¸c biÕt. Mét h«m cã mét ®ång chÝ tíi phiªn g¸c, kh«ng may bÞ ho, thÕ lµ lé. B¸c dËy, x¸ch ghÕ ra vµ b¶o: "Chó ngåi xuèng ®©y, ®õng ®øng mái ch©n". Nghe ®ång chÝ ®ã kÓ l¹i, chóng t«i c¶m ®éng r¬i n−íc m¾t. B¸c lµm viÖc vµ sinh ho¹t rÊt ®óng giê. C¸c ®ång chÝ Trung −¬ng vÒ häp, trõ viÖc nÊu c¬m ____________ 1. ChØ huy lÝnh Ph¸p ë biªn giíi n¨m 1950. 2. ñy viªn Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n Ph¸p, Tæng th− ký §oµn Thanh niªn Céng hßa Ph¸p, Phã Chñ tÞch §oµn Thanh niªn D©n chñ quèc tÕ. 56 chóng t«i ph¶i lµm, cßn viÖc lÊy n−íc cho c¸c ®ång chÝ dïng B¸c còng miÔn cho chóng t«i. B¸c ®Ò nghÞ c¸c ®ång chÝ Trung −¬ng xuèng suèi röa mÆt. B¸c còng xuèng röa mÆt nh− c¸c ®ång chÝ, B¸c b¶o: "Tù tóc, tù tóc". Trêi rÐt B¸c kh«ng chÞu röa mÆt b»ng n−íc nãng. B¸c hay hót thuèc l¸, n¨m 1949, ®−êng t¾c nªn kh«ng cã thuèc cho B¸c hót, t«i ph¶i t×m c¸ch chÕ biÕn thuèc cho B¸c. B¸c b¶o lµm cho B¸c c¸i ®iÕu cµy ®Ó B¸c tËp hót thuèc lµo. Nh−ng thuèc lµo nÆng qu¸ B¸c kh«ng hót ®−îc, thÕ lµ B¸c cã ý ®Þnh bá thuèc. Chóng t«i th−a víi B¸c lµ may ¸o lôa ®Ó B¸c mÆc. B¸c kh«ng ®ång ý, chØ mÆc ¸o v¶i th« n©u. §ång bµo trong n−íc vµ c¸c b¹n n−íc ngoµi tÆng B¸c nhiÒu v¶i lôa tèt, nh−ng B¸c vÉn kh«ng cho may mµ dïng ®Ó lµm tÆng phÈm cho ®ång bµo vµ chiÕn sÜ cã thµnh tÝch trong kh¸ng chiÕn. B¸c Ýt dïng thuèc ®Ó ch÷a bÖnh. B¸c rÊt ghÐt uèng thuèc vµ dïng thuèc ch÷a bÖnh. Cã lÇn anh Ph¹m Ngäc Th¹ch ®Õn kh¸m søc kháe cho B¸c, B¸c nãi lu«n: "C¸c chó muèn g×?". ThÕ lµ anh Th¹ch ph¶i l¶ng ®i vµ b¶o lµ chØ ®Õn hái th¨m søc kháe cña B¸c th«i. Cã lÇn ®ang ®i c«ng t¸c, B¸c bÞ ®au cét sèng ®Õn nçi kh«ng ®i ®−îc anh em ph¶i c¸ng vÒ, nh−ng khi vÒ ®Õn nhµ, B¸c b¶o víi t«i: "§õng cho ai biÕt". Råi B¸c b¶o t«i ®un ng¶i cøu víi n−íc tiÓu, ch−êm cho B¸c, thÕ lµ khái. 57 B÷a c¬m trªn ®−êng c«ng t¸c* Xu©n Thñy G i÷a th¸ng 5-1949, ®Ó tr¸nh viÖc mäi ng−êi kÐo ®Õn mõng kû niÖm ngµy sinh 19-5, B¸c Hå b¶o ba bèn anh em trong c¬ quan cïng m×nh ®i th¨m mÊy vïng d©n téc thiÓu sè ë c¸c tØnh Th¸i Nguyªn vµ Tuyªn Quang, tõ An toµn khu ng−îc phÝa b¾c lªn h−íng huyÖn Chiªm Hãa. Ty C«ng an tØnh Tuyªn Quang cö ®ång chÝ Long, mét c¸n bé thµnh th¹o, ®Õn ®ãn ®oµn ®Ó dÉn ®−êng. S¸ng h«m Êy, anh Long bÝ mËt chuÈn bÞ tr−íc, ®eo mét tay n¶i, bªn trong lµ b÷a c¬m tr−a cho ®oµn ¨n däc ®−êng. GÇn tr−a, anh Long ®Ò nghÞ ®oµn rÏ vµo mét xãm ®ång bµo ng−êi Dao n»m s©u bªn trong rõng, ®Ó cã n¬i tho¸ng ®·ng ngåi ¨n c¬m vµ nghØ ng¬i. Nh−ng, sau vµi gi©y nghÜ ngîi, B¸c Hå b¶o vµo mét c¸nh rõng th−a bªn ®−êng, ngåi ¨n trªn mét b·i cá còng ®−îc. Trong khi mäi ng−êi dän dÑp cµnh kh« l¸ rông, anh Long nhanh ch©n ch¹y vµo trong xãm m−în ____________ * Theo Nh©n D©n h»ng th¸ng, sè 27-7-1999. 58 ®ång bµo mét c¸i chiÕu, ®em ra ®Þnh tr¶i cho ®oµn ngåi. B¸c Hå c−êi b¶o: - M×nh kh«ng vµo xãm ®Ó khái phiÒn ®ång bµo, thÕ mµ chó Long l¹i lµm thÕ nµy, th× phiÒn ®ång bµo, võa mÖt thªm chó Long. MÊy n¾m c¬m g¹o ®á ®−îc c¾t l¸t, dän ra trªn mÊy m¶nh l¸ chuèi rõng; bªn mÊy chïm rau tµu bay, mét ®Üa c¸ kho mÆn lµ mét con gµ luéc, vµ mét èng b−¬ng ®ùng n−íc rau canh tµu bay. B¸c thÊy vËy, vÎ mÆt kh«ng vui, nhÑ nhµng b¶o mäi ng−êi ngåi quanh: "D©n ®ang nghÌo khæ, tiÕt kiÖm tõng h¹t g¹o cñ khoai ®Ó kh¸ng chiÕn; m×nh ¨n thÕ nµy lµ c¬m quan ®Êy! Chó Long lµm c«ng an, chø kh«ng ph¶i lµ lµm quan ®©u, mµ bµy vÏ ra nh− thÕ nµy!". Võa nãi, B¸c sÎ ®«i c¸c mãn ¨n, b¶o anh Long l¸t n÷a xong, mang tr¶ chiÕu cho d©n vµ ®−a phÇn nöa b÷a ¨n ®ã vµo chia cho bµ con nghÌo trong xãm. Võa ¨n, B¸c võa hái chuyÖn anh Long: - Chó lµ c¸n bé c«ng an ë ®©y, vËy chó cã biÕt ®ång bµo vïng nµy nh÷ng ai lµ ng−êi nghÌo mµ l¹i mua nhiÒu c«ng phiÕu kh¸ng chiÕn kh«ng? Anh Long thËt thµ vµ lÔ phÐp ®¸p lêi: - Th−a B¸c, ch¸u kh«ng n¾m ®−îc ¹! - C«ng an, còng nh− mäi c¸n bé kh¸c, ®Òu lµ ®Çy tí cña nh©n d©n, d©n thÕ nµo, ai h¨ng h¸i mua nhiÒu c«ng phiÕu kh¸ng chiÕn nh− thÕ nµo, ®¸ng lÏ c¸c chó ph¶i biÕt chø. 59 L¸t sau, B¸c l¹i hái: - Chó Long hay ®i c«ng t¸c nhiÒu n¬i, nh©n d©n cã kªu ca phµn nµn nh÷ng g×, vµ khi nghe thÊy, chó ®· ph¶n ¸nh cho cÊp trªn, cho ®oµn thÓ biÕt ®Ó gi¶i quyÕt ch−a? - Th−a B¸c, phong trµo nãi chung ®Òu tèt ¹. Nh©n d©n vµ c¸n bé ë tØnh nµy ®Òu tuyÖt ®èi tin t−ëng vµo ®oµn thÓ ¹! (Lóc ®ã, §¶ng ch−a ra ho¹t ®éng c«ng khai). Chan canh cho mäi ng−êi xong, B¸c tõ tõ nãi: - Chó Long nµy! B¸c míi ®i qua mét vµi vïng ®ång bµo d©n téc, B¸c thÊy d©n kªu ca vÒ c¸c chó b¾t ng−êi ta ph¶i x©y dùng "lµng kiÓu mÉu"; c¸c chó l¹i b¾t më ®−êng to, b¾t xoay h−íng nhµ tr¸i víi phong tôc tËp qu¸n vèn cã. Lµm thÕ lµ ®¶o lén phong tôc ng−êi ta ®Êy. Nh÷ng chuyÖn ®ã, c¸c chó lµ c¸n bé, ph¶i ®i s¸t d©n, ph¶i biÕt d©n nghÜ g×, cã th¾c m¾c g×, cã mong muèn g×. D©n cã g× b»ng lßng, cã g× kh«ng b»ng lßng, c¸c chó ph¶i biÕt, ph¶i b¸o c¸o kÞp thêi ®Ó cÊp trªn kh¾c phôc bÖnh quan liªu chø! 60 Mét ngµy ®ªm bªn B¸c Ph¹m Thanh §µm* M ét trong nh÷ng kû niÖm ®Ñp nhÊt cña cuéc ®êi lµm c«ng an cña t«i lµ hai m−¬i bèn tiÕng ®ång hå ®−îc sèng bªn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®−îc trùc tiÕp b¶o vÖ B¸c. Mïa hÌ n¨m 1957, Qu¶ng B×nh míi hoµn thµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt. C¸i tØnh bÐ nhá vµ nghÌo nµn cña chóng t«i n»m s¸t giíi tuyÕn khu phi qu©n sù t¹m thêi, võa anh dòng ®¸nh th¾ng giÆc Ph¸p x©m l−îc, l¹i tiÕp tôc ®¸nh gôc giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn, ®ang n« nøc chuyÓn m×nh sang c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa víi mét niÒm tù hµo vµ phÊn khëi ch−a tõng cã. Gi÷a lóc ®ã th× ®−îc tin B¸c vµo th¨m Qu¶ng B×nh. C¸i tin ®ét ngét ®ã, tuy míi chÝnh thøc loan b¸o cho mét sè c¸n bé cã tr¸ch nhiÖm, ®· truyÒn nhanh nh− sãng ®iÖn tö, g©y nªn mét sù x«n xao, n¸o nøc trong toµn tØnh, "B¸c vµo!" "B¸c vµo!" Ng−êi ta "bÝ mËt" ____________ * Nguyªn Gi¸m ®èc C«ng an tØnh Qu¶ng B×nh. 61 b¸o tin cho nhau qua gi©y l¸t, ng−êi ta t×m m¸ch riªng cho nhau mét c¸ch dÌ dÆt nh−ng ch¾c ch¾n, ai còng tù cho m×nh biÕt ®−îc c¸i chuyÖn quan träng ®ã tr−íc ng−êi kh¸c vµ ai còng tù thÊy m×nh cã tr¸ch nhiÖm ph¶i loan tin ®ã ®i, Ýt nhÊt lµ cho mét ng−êi thø hai v× kh«ng nãi ra trong ng−êi nã xèn xang, day døt thÕ nµo Êy. ChØ trong mét buæi, V¨n phßng TØnh ñy ®· nhËn ®−îc hµng mÊy chôc bøc ®iÖn vµ c«ng v¨n cña c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c ®¬n vÞ tíi tÊp göi vÒ yªu cÇu tØnh sím th«ng b¸o ch−¬ng tr×nh ®ãn B¸c cho c¸c cÊp, c¸c ngµnh biÕt; yªu cÇu tØnh cho loan b¸o réng r·i tin B¸c vµo cho toµn thÓ c¸n bé, bé ®éi vµ nh©n d©n; yªu cÇu tØnh t¨ng thªm ph−¬ng tiÖn giao th«ng ®Ó nh©n d©n ®−îc vÒ thÞ x· ®ãn B¸c. Ng−êi ta viÖn ra ®ñ mäi lý do ®Ó ®¬n vÞ m×nh, ®Þa ph−¬ng m×nh ®−îc "−u tiªn" trong viÖc huy ®éng ng−êi ®i tham dù mÝt tinh hoÆc ®Ó ®−îc xÕp vµo danh s¸ch nh÷ng n¬i B¸c sÏ ®Õn th¨m. TØnh ñy häp bÊt th−êng bµn viÖc chuÈn bÞ b¸o c¸o víi B¸c t×nh h×nh, c«ng t¸c chÝnh cña ®Þa ph−¬ng ®ang lµm viÖc, vµ viÖc huy ®éng c¸n bé, nh©n d©n häp mÝt tinh ®ãn B¸c. §· qu¸ m−êi hai giê khuya, cuéc häp vÉn ch−a ng· ngò. NÕu kh«ng h¹n chÕ sè l−îng ®¹i biÓu cña c¸c ®¬n vÞ, c¸c ®Þa ph−¬ng th× nhÊt ®Þnh c¸n bé, bé ®éi, nh©n d©n sÏ tù ®éng kÐo hµng chôc v¹n ng−êi vÒ thÞ x· ®Ó ®−îc gÆp B¸c. Trêi th× n¾ng, thÞ x· §ång Híi víi 15 ngh×n d©n vèn ®· qu¸ chËt chéi, 62 nÕu ®Ó bµ con vÒ qu¸ ®«ng th× ¨n ë vµo ®©u? TrËt tù, vÖ sinh ra lµm sao? Mµ ch¾c ch¾n lµ B¸c sÏ kh«ng bao giê ®ång ý ®Ó cho d©n ph¶i ®i xa, vÊt v¶, bá viÖc ®ång ¸ng, s¶n xuÊt hai, ba ngµy liÒn ®Ó ®ãn B¸c. Nh−ng lµm thÕ nµo ®Ó chñ ®éng sè d©n ®i ®ãn B¸c th× míi lµ mét bµi to¸n khã. §· mét giê s¸ng råi mµ ý kiÕn bµn ®i c·i l¹i vÉn c¨ng th¼ng. T«i xin phÐp rót ra khái héi nghÞ ®Ó lo kÕ ho¹ch b¶o vÖ ngµy mai. Cuéc héi ý gi÷a c¸c lùc l−îng b¶o vÖ kÕt thóc ®óng 3 giê s¸ng. Anh em ph©n t¸n vÒ c¸c vÞ trÝ cña m×nh theo kÕ ho¹ch quy ®Þnh. T«i söa so¹n ra s©n bay ®Ó kiÓm tra l¹i t×nh h×nh tr−íc khi m¸y bay B¸c h¹ c¸nh. * * * ChiÕc «t« chë B¸c tõ s©n bay vÒ thÞ x· cã n¨m ng−êi. PhÝa tr−íc lµ ®ång chÝ l¸i xe vµ ®ång chÝ b¶o vÖ. B¸c ngåi ë ghÕ sau, bªn ph¶i B¸c lµ ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh, bªn tr¸i B¸c lµ t«i. T«i kh«ng nhí râ lµ ai ®· ®Èy m×nh lªn ngåi cïng xe víi B¸c. Theo kÕ ho¹ch ®· ®Þnh t«i ph¶i ngåi xe tr−íc, xe dÉn ®−êng, thø hai míi ®Õn xe B¸c, sau ®ã lµ c¸c xe kh¸c nèi theo; nh−ng thÕ nµo xe B¸c l¹i ®i lªn tr−íc hÕt vµ t«i l¹i ngåi vµo ®Êy cïng B¸c. LÇn ®Çu tiªn ®−îc ngåi s¸t ng−êi B¸c, t«i kh«ng biÕt m×nh nªn ngåi nh− thÕ nµo vµ nªn nãi nh÷ng g×. T«i cè thu ng−êi l¹i, tay n¾m chÆt lÊy thµnh xe 63 ®Ó mçi khi xe xãc, t«i khái va m¹nh vµo ng−êi B¸c, nh−ng ®o¹n ®−êng qua lµng Léc §¹i xÊu qu¸, mçi khi xe nh¶y qua mét æ gµ, c¸nh tay ph¶i cña t«i l¹i "huých" khÏ vµo l−ng B¸c. - Chó phô tr¸ch c«ng t¸c g×? - B¸c ®ét ngét hái t«i. - D¹... ¹... T«i ®ang Êp óng th× ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh tr¶ lêi hé: - Xin giíi thiÖu víi B¸c: §©y lµ ®ång chÝ §µm, Th−êng vô TØnh ñy phô tr¸ch C«ng an. B¸c gËt ®Çu vµ hái tiÕp: - ChuÈn bÞ ®ãn B¸c, c¸c chó cã mÖt l¾m kh«ng? - D¹ th−a B¸c... T«i l¹i Êp óng... V× nÕu nãi kh«ng mÖt th× kh«ng thùc thµ ®èi víi B¸c, mµ nÕu nãi lµ mÖt (chuÈn bÞ ®ãn B¸c mµ mÖt) còng kh«ng ®óng. T«i t×m ®−îc mét c©u tr¶ lêi: - D¹ th−a B¸c... vui l¾m ¹! Nh©n d©n vµ c¸n bé Qu¶ng B×nh, ai còng thiÕt tha mong ®−îc gÆp B¸c... ai còng chuÈn bÞ ®ãn B¸c. B¸c nh×n ra hai bªn ®−êng råi chuyÓn sang c©u hái kh¸c: - Mïa mµng cã kh¸ kh«ng? - Th−a B¸c, ë c¸c huyÖn phÝa b¾c cã mét vµi vïng bÞ h¹n nÆng, cßn c¸c huyÖn phÝa nam th× lóa tèt. - Cã ai thiÕu ¨n kh«ng? 64 - Th−a B¸c, trong kú gi¸p h¹t võa råi kho¶ng ba tr¨m hé thiÕu ¨n chõng mét th¸ng. §ã lµ nh÷ng n¬i mµ vô mïa n¨m ngo¸i bÞ h¹n nÆng ¹! - ThÕ c¸c chó ®· lµm g× ®Ó gióp d©n c¸c vïng ®ã ch−a? - Th−a B¸c, ngay sau khi ®−îc b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph−¬ng, TØnh ñy ®· vÒ tËn n¬i vËn ®éng nh©n d©n gióp ®ì nhau, n¬i nµo qu¸ khã kh¨n th× Nhµ n−íc hç trî cÊp mét phÇn l−¬ng thùc ®Ó nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt. TØnh ñy cßn vËn ®éng trång hoa mµu ng¾n h¹n, gióp ®ì nh÷ng thø cÇn thiÕt ®Ó nh©n d©n ph¸t triÓn c¸c nghÒ thñ c«ng vµ nghÒ phô gia ®×nh. §Õn nay c¸c n¬i nµy ®Òu cã khoai s¾n ¨n vµ vô chiªm nµy ®Òu thu ho¹ch kh¸ ¹. B¸c gËt ®Çu vui vÎ: - ThÕ lµ tèt. Bçng B¸c quay sang ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh: - Chó Thanh xem mÊy giê råi? §ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh vÐn tay ¸o xem ®ång hå: - Th−a B¸c, gÇn t¸m giê. - GÇn t¸m giê mµ sao ®−êng v¾ng qu¸, kh«ng thÊy nh©n d©n ®i l¹i g× c¶? §ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh vµ t«i ch−a kÞp nãi g× th× B¸c ®· tiÕp: - Cã ph¶i c«ng an ra lÖnh cÊm ®−êng, cÊm chî tõ mÊy h«m nay ®Ó b¶o vÖ B¸c kh«ng? 65 Nãi xong, B¸c quay l¹i nh×n t«i, vÎ mÆt h¬i nghiªm. T«i ®ang ®Þnh thanh minh th× ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh ®· vßng tay qua sau l−ng B¸c vµ vÐo vµo vai t«i: - Ch¾c c¸c cËu ®· "thiÕt qu©n luËt" ®Ó "b¶o vÖ tuyÖt ®èi an toµn cho l·nh tô" chø g×? T«i nghe lµnh l¹nh sau g¸y v× ®óng lµ t«i cã ra lÖnh cho anh em trong tæ b¶o vÖ ®−êng ph¶i b»ng mäi c¸ch b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toµn cho xe, nhÊt lµ qu·ng ®−êng tõ th«n Léc §¹i ®Õn th«n Phó Ninh, ®−êng xÊu l¹i cã cÇu hÑp; c¸ch ®©y kh«ng l©u, bµ con cµy ruéng cßn vÊp ph¶i bom m×n cña ®Þch n÷a, kh«ng biÕt anh em ®· vËn ®éng, gi¶i thÝch thÕ nµo mµ ®ång bµo ®Òu ®i tr¸nh sang c¸c ng¶ kh¸c, lµm cho qu·ng nµy v¾ng qu¸, ®óng lµ v¾ng thËt! C¶nh t−îng kh«ng b×nh th−êng, do ®ã lµm cho B¸c "c¶nh gi¸c" vµ sinh nghi... T«i cè b×nh tÜnh tr¶ lêi: - Th−a B¸c, ®ång bµo ë ®©y ra ®ång sím l¾m. Cßn ®i chî, th× ®ång bµo men theo bê biÓn, gÇn h¬n. Qu·ng ®−êng nµy, vµo b©y giê th× ngµy th−êng còng v¾ng thÕ ¹! B¸c c−êi, tá ra ch−a tin lêi tr×nh bµy cña t«i. Bçng B¸c ph¸t nhÑ vµo ®ïi ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh mét c¸i vµ chØ tay ra phÝa bªn ph¶i: - Chó Thanh, chó xem hai ng−êi ®i kia cã ®óng lµ n«ng d©n kh«ng? M¾t B¸c tr«ng kh«ng râ. N«ng d©n g× mµ l¹i ®ót tay tói quÇn ®i lang thang trªn bê ruéng thÕ? 66 §ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh vµ t«i ®Òu nh×n theo tay B¸c chØ. §óng lµ cã hai ng−êi mÆc ¸o c¸nh n©u, quÇn ka ki, ®ang thong th¶ ®i trªn mét bê ruéng gÇn ®−êng c¸i. Tho¸ng tr«ng, t«i ®· biÕt ngay lµ hai ®ång chÝ trong tæ b¶o vÖ ®−êng. Râ khæ! Hai "«ng t−íng" nµy l¶ng v¶ng ë ®©y lµm g×! Ch¾c lµ ®Ó gi¸n tiÕp b¸o c¸o víi l·nh ®¹o lµ m×nh vÉn cã mÆt ë vÞ trÝ c«ng t¸c vµ t×nh h×nh ®Òu yªn æn, b×nh th−êng; ®ång chÝ còng muèn l©n la ®Ó ®−îc nh×n B¸c mét tÝ ®Êy th«i. T©m lý nµy cña anh em, t«i biÕt rÊt râ v× khi ®−îc ph©n c«ng th−êng trùc b¶o vÖ con ®−êng nµy (tõ khi B¸c ®Õn cho ®Õn khi B¸c ®i khái Qu¶ng B×nh) anh em chØ cã mét th¾c m¾c lµ sÏ kh«ng ®−îc thÊy B¸c. C¶ tæ ®· viÕt quyÕt t©m th− göi lªn l·nh ®¹o b¶o ®¶m hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®−îc giao, b¶o ®¶m kh«ng rêi vÞ trÝ c«ng t¸c cña m×nh, nh−ng chØ thiÕt tha yªu cÇu l·nh ®¹o thu xÕp lµm sao cho anh em ®−îc nh×n thÊy B¸c mét tÝ. T«i muèn b¸o c¸o thËt víi B¸c nguyÖn väng ®¬n gi¶n nh−ng v« cïng tha thiÕt cña anh em c«ng an, kh«ng chØ riªng tæ b¶o vÖ ®−êng mµ cña tÊt c¶ lùc l−îng b¶o vÖ ®ang ph©n t¸n ë kh¾p nh÷ng n¬i cÇn thiÕt. T«i ®ang ph©n v©n l−ìng lù th× B¸c ®· nãi: - C¶nh vÖ hãa trang ®Êy! - Vµ B¸c quay sang t«i c−êi: - Cã ®óng lµ qu©n cña chó kh«ng? T«i ph¶i thó thËt víi B¸c: - D¹ ®óng ®Êy ¹. Th−a B¸c... 67 T«i ®Þnh bµy tá víi B¸c ý nghÜ cña m×nh trªn ®©y th× ®ång chÝ NguyÔn ChÝ Thanh ®−a m¾t nh¸y t«i ý muèn b¶o: "Th«i ®õng thanh minh n÷a! B¸c biÕt hÕt råi!". ThÕ lµ mÊt ®µ, t«i ®µnh ngåi im. Lóc nµy mÆt trêi ®· lªn cao. Giã tõ ngoµi biÓn thæi vµo mang theo c¶ ¸nh n¾ng vµ h¬i n−íc. §o¹n ®−êng xÊu vÉn cßn. Qu·ng ®−êng nµy th−êng ngµy t«i vÉn ®i qua, sao h«m nay dµi ®Õn thÕ! T«i sèt ruét, ®óng h¬n lµ v× t«i xÊu hæ: míi qua mét qu·ng ®−êng ba, bèn c©y sè, ®· bÞ B¸c ph¸t hiÖn ra mét l« nh÷ng s¬ hë cña m×nh trong c«ng t¸c nghiÖp vô. Kh«ng biÕt cø kiÓu nµy mµ ngåi c¹nh B¸c l©u n÷a th× sÏ ¨n nãi víi B¸c ra lµm sao! May qu¸! Xe ®· tiÕn vµo cæng chµo cña thÞ x·. Nh©n d©n ®æ ra hai bªn ®−êng ®ãn B¸c. Bµ con tung hoa, vÉy cê, h« khÈu hiÖu rén c¶ lªn. B¸c b¶o xe ch¹y chËm l¹i ®Ó phßng tai n¹n vµ ®ì bôi cho ®ång bµo. MÊy em bÐ «m hoa ®uæi kÞp xe, b¸m vµo cöa reo lªn: "B¸c Hå! B¸c Hå!" råi tung hoa vµo lßng B¸c. B¸c trao chiÕc ¸o kaki kho¸c ngoµi cho t«i cÇm, Ng−êi ngåi th¼ng lªn vµ dang hai tay ra hai bªn cöa, vÉy l¹i ®ång bµo. B¸c cø vÉy nh− thÕ cho ®Õn khi xe ®ç l¹i tr−íc thÒm c¬ quan TØnh ñy. * * * 68 §ång chÝ BÝ th− b¸o c¸o xong, B¸c nh×n mét l−ît tÊt c¶ anh em chóng t«i trong TØnh ñy vµ b¶o: - Cã c« chó nµo nãi thªm g× n÷a kh«ng? µ, ë ®©y kh«ng cã c« nµo c¶. ThÕ lµ TØnh ñy thiÕu sãt ®èi víi phô n÷. §ång chÝ Chñ tÞch ñy ban b¸o c¸o thªm mét sè ®iÓm trong kÕ ho¹ch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. B¸c ®Æc biÖt chó ý ®Õn vÊn ®Ò thñy lîi. B¸c nhÊn m¹nh: §èi víi Qu¶ng B×nh ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¶ hai mÆt chèng h¹n vµ chèng óng. Cã gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò thñy lîi th× n«ng d©n míi v÷ng d¹, mïa mµng míi ch¾c ¨n, ®êi sèng míi Êm no, tiÕn bé. §Õn l−ît t«i bæ sung vÒ c«ng t¸c trËt tù, trÞ an th× B¸c ®· ng¾t lêi t«i nhiÒu lÇn ®Ó hái s©u vµo c¸c vÊn ®Ò: t×nh h×nh söa sai vµ nh÷ng th¾c m¾c tån t¹i trong nh©n d©n, c¸n bé; viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña §¶ng ®èi víi vïng gi¶i phãng, ®èi víi miÒn nói, ®èi víi ®ång bµo theo ®¹o... B¸c khen TØnh ñy ®· biÕt chó ý lµm tèt c¸c c«ng t¸c lín ®ã. B¸c b¶o: trËt tù trÞ an lµ mét viÖc to lín vµ cÇn thiÕt cña d©n, ph¶i do d©n ®oµn kÕt, c¶nh gi¸c, ch¨m lo thùc hiÖn. C¸c cÊp ñy §¶ng vµ chÝnh quyÒn ph¶i biÕt cñng cè tèt trËt tù trÞ an trªn c¬ së x©y dùng sù nhÊt trÝ vÒ chÝnh trÞ, tinh thÇn cña toµn d©n, toµn §¶ng. Qu¶ng B×nh cïng víi VÜnh Linh ë tuyÕn ®Çu cña miÒn B¾c, tiÕp gi¸p víi miÒn Nam. Mäi viÖc lµm tèt hay xÊu cña c¸c chó ë ®©y ®Òu cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn c¸ch m¹ng miÒn Nam, ®Òu cã ý nghÜa ®èi víi b¶o vÖ miÒn B¾c. NÕu kÎ ®Þch cã hµnh ®éng liÒu lÜnh g× th× 69 Qu¶ng B×nh ph¶i ®−¬ng ®Çu víi chóng tr−íc hÕt vµ ph¶i ®¶m b¶o ®¸nh th¾ng chóng tr−íc hÕt. C¸c chó ph¶i ch¨m lo x©y dùng tèt lùc l−îng d©n qu©n vµ c«ng an, nhÊt lµ c«ng an... §ang nãi, chît B¸c chØ vµo t«i: - Nµy! Chó g×... (cã tiÕng nh¾c tªn t«i) chó ®· cho rót mÊy tèp c¶nh vÖ hãa trang cña chó däc ®−êng vÒ ch−a? - Th−a B¸c theo kÕ ho¹ch th× ®Õn tr−a mai anh em míi ®−îc rót ¹. - Lùc l−îng cña c«ng an cña chó cã bao nhiªu ng−êi? - Th−a B¸c, tÊt c¶ ch−a ®Õn t¸m chôc. - Cã giái c¶ kh«ng? - D¹ anh em ®Òu tèt, h¨ng h¸i nh−ng nghiÖp vô cßn lóng tóng l¾m ¹. - Kh«ng cÇn ®«ng, nh−ng cÇn cã tinh thÇn cao, tin cËy vµ th¹o viÖc... ph¶i rÊt th¹o viÖc. T«i nghÜ ®Õn nh÷ng s¬ hë cña m×nh buæi s¸ng nay mµ B¸c ®· ph¸t hiÖn ®−îc nh−ng còng rÊt sung s−íng v× ®−îc B¸c hái han nhiÒu ®Õn c«ng an. M−êi hai giê tr−a, chóng t«i mêi B¸c nghØ ®Ó ¨n c¬m. B¸c b¶o dän c¶ lªn vµ mäi ng−êi cïng ¨n víi B¸c. Trong mÊy phót ®îi c¬m, B¸c b¶o t«i dÉn B¸c ®i quanh v−ên c¬ quan. B¸c khen khoai vµ s¾n cña c¬ quan t¨ng gia tèt nh−ng cßn ®Ó cá nhiÒu qu¸. B¸c t¹t vµo nhµ vÖ sinh, ë ®©y, B¸c nh¾c ph¶i th−êng xuyªn quÐt dän vµ ®æ v«i ®Ó diÖt ruåi. B¸c xuèng th¼ng nhµ bÕp. Anh chÞ em 70 cÊp d−ìng ®ang lói hói lµm viÖc chît thÊy B¸c vµo ®ét ngét qu¸, cã ng−êi reo lªn, cã ng−êi chØ ®øng nh×n B¸c söng sèt, B¸c ®ïa ngay: - Nµo! C¸c c«, c¸c chó ®Þnh thÕt B¸c nh÷ng mãn g× nµo? Cã cÇn B¸c lµm cè vÊn kh«ng? - Th−a B¸c, chóng ch¸u ch¶ cã g× ®Ó thÕt B¸c c¶, chØ cã c¬m m¾m th«i ¹! - Tèt! B¸c rÊt thÝch m¾m t«m, m¾m c¸ Qu¶ng B×nh. Nh×n kh¾p mäi ng−êi mét l−ît, B¸c hái: - Trong c¸c c«, c¸c chó, cã ai th¾c m¾c kh«ng thÝch c«ng t¸c cÊp d−ìng kh«ng? Cã tiÕng c−êi khóc khÝch. B¸c hái tiÕp: - ThÕ lµ kh«ng thÝch chø g×? - Cã thÝch ¹! - NhiÒu tiÕng ®¸p lÎ tÎ. B¸c c−êi: - ThÕ lµ cã thÝch, nh−ng ch−a thËt thÝch... V× c¸c c«, c¸c chó ch−a thÊy hÕt tÇm quan träng cña viÖc nu«i c¸n bé. C¸n bé lµ vèn quý nhÊt cña §¶ng, cña c¸ch m¹ng. Nu«i nÊng c¸n bé tèt còng lµ ch¨m lo cho sù nghiÖp cña §¶ng. - Ngõng mét l¸t, B¸c nãi tiÕp giäng trÇm xuèng - Ngµy x−a, B¸c còng ®· tõng lµm "cÊp d−ìng" nh−ng lóc bÊy giê, B¸c ph¶i nÊu n−íng cho bän t− b¶n, bän vua chóa ¨n, kh«ng ®−îc nÊu n−íng phôc vô cho c¸ch m¹ng nh− c¸c c«, c¸c chó b©y giê... C©u nãi cña B¸c chØ ng¾n ngñi, gi¶n dÞ thÕ th«i nh−ng ®· lµm chóng t«i suy nghÜ rÊt nhiÒu, nhÊt lµ anh chÞ em cÊp d−ìng. 71 T«i giíi thiÖu víi B¸c ®ång chÝ Yªm giµ, ng−êi ®· tõng nu«i ®ång chÝ TrÇn Phó vµ mét sè ®ång chÝ Trung −¬ng kh¸c, trong thêi kú bÝ mËt ë Sµi Gßn, h«m nay t×nh nguyÖn ®Õn gióp TØnh ñy nÊu c¬m phôc vô B¸c. B¸c «m lÊy ®ång chÝ Yªm, hái hÕt chuyÖn søc kháe ®Õn chuyÖn gia ®×nh, c«ng t¸c. §ång chÝ Yªm xóc ®éng qu¸, sôt sÞt khãc, B¸c còng lau n−íc m¾t. Hai m¸i ®Çu b¹c ph¬ ghÐ s¸t vµo nhau... B¸c d¾t ®ång chÝ Yªm lªn nhµ ®Ó cïng ¨n c¬m víi B¸c. Anh chÞ em c¶ ®oµn theo sau. B÷a c¬m chóng t«i mêi B¸c lµ mét b÷a c¬m ®Æc biÖt - ®Æc biÖt Qu¶ng B×nh: c¸ thu luéc, rau muèng luéc chÊm n−íc m¾m C¶nh D−¬ng; khÕ, chuèi xanh chÊm m¾m t«m Lý Hßa; canh rau ngãt nÊu víi t«m NhËt LÖ... B÷a c¬m gi¶n dÞ nh− thÕ nh−ng xem chõng kh¸ hÊp dÉn ®èi víi B¸c. Tr−íc hÕt, B¸c g¾p lªn b¸t cho mÊy anh em chóng t«i ngåi gÇn mçi ng−êi mét khóc c¸ thu. B¸c còng g¾p phÇn B¸c; xong, B¸c ®Èy ®Üa c¸ ra phÝa ngoµi cho c¸c ®ång chÝ ngåi xa vµ kÐo b¸t m¾m t«m vÒ phÝa m×nh. B¸c rÊt thÝch mãn m¾m t«m, B¸c b¶o ®· l©u l¾m míi ®−îc ¨n l¹i lo¹i m¾m t«m th¬m vµ ngät nµy. B¸c hái thªm vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn nghÒ biÓn cña Qu¶ng B×nh vµ nh¾c nhë thóc ®Èy c¸c tæ ®æi c«ng nhanh chãng tiÕn lªn bËc cao ®Ó x©y dùng c¸c hîp t¸c x· nghÒ c¸ song song víi nghÒ ruéng. B¸c b¶o: §èi víi Qu¶ng B×nh, nghÒ biÓn, nghÒ rõng còng quan träng kh«ng kÐm nghÒ ruéng. H¬n n÷a, Qu¶ng B×nh cßn cã nh÷ng thø ®Æc biÖt 72 (B¸c kh«ng dïng ch÷ ®Æc s¶n) mµ c¸c n¬i kh¸c trªn miÒn B¾c Ýt cã. X−a nay, Qu¶ng B×nh nghÌo khæ lµ v× ®Õ quèc, phong kiÕn bãc lét, k×m h·m, chiÕn tranh tµn ph¸. Ngµy nay chóng ta ®· cã hßa b×nh ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. NÕu sö dông tèt tµi nguyªn vµ lao ®éng cña m×nh th× Qu¶ng B×nh sÏ giµu cã, kh«ng nh÷ng ®êi sèng nh©n d©n trong tØnh sÏ ®−îc n©ng cao mµ cßn ®ãng gãp mét phÇn quan träng cho c¶ n−íc. B¸c nh¾c ®i nh¾c l¹i viÖc cñng cè c¸c tæ ®æi c«ng vµ chuÈn bÞ x©y dùng hîp t¸c x· c¸c lo¹i. B¸c nhÊn m¹nh chØ b»ng con ®−êng lµm ¨n tËp thÓ, §¶ng ta míi ®−a nh©n d©n ®Õn Êm no, h¹nh phóc. B¸c chØ ¨n hÕt hai l−ng b¸t c¬m. Do ®ã, b¸t m¾m t«m phÇn B¸c cßn kh¸ nhiÒu. B¸c giao cho ®ång chÝ BÝ th− TØnh ñy ngåi bªn c¹nh: - Chó! Chó ¨n gióp B¸c... Kh«ng nªn ®Ó l·ng phÝ! §ång chÝ BÝ th− nh×n t«i lÌ l−ìi vµ nh¸y m¾t cÇu cøu t«i. Hai chóng t«i ®· cè g¾ng thanh to¸n hÕt b¸t m¾m t«m ®ã vµ tõ tr−a cho ®Õn chiÒu, do m¾m ngÊm c¶ hai ng−êi ®ua nhau uèng n−íc. C¬m xong, chóng t«i mêi B¸c ®i nghØ tr−a vµ dÆn mäi ng−êi trong c¬ quan cè g¾ng gi÷ yªn tÜnh ®Ó B¸c yªn giÊc. Nh−ng chØ n»m ®−îc m−¬i l¨m phót, B¸c ®· dËy v× tiÕng r× rÇm cña nh©n d©n xung quanh nhµ TØnh ñy mçi lóc mét râ. B¸c më cöa nh×n ra, thÊy bèn phÝa nhµ, ng−êi ng−êi ®«ng nghÞt. Ng−êi ta chen chóc nhau d−íi bãng r©m cña c¸c c©y phi lao, ng−êi ta ®øng c¶ gi÷a n¾ng chang chang. Tõ phÝa bê s«ng, tõ phÝa bÖnh viÖn, tõng tèp tõng tèp ®ang lò l−ît kÐo ®Õn. Cê, hoa, 73 khÈu hiÖu rîp trêi. B¸c gäi t«i, b¶o: - Chó gi¶i thÝch cho bµ con nªn vµo nhµ hoÆc t×m chç r©m m¸t mµ ®øng. §øng n¾ng nh− thÕ vÒ sÏ èm, bá s¶n xuÊt, B¸c kh«ng b»ng lßng. ChiÒu nay, B¸c sÏ mêi tÊt c¶ vµo nãi chuyÖn. T«i lÇn l−ît ®i tõ côm nµy ®Õn côm kh¸c ®Ó truyÒn ®¹t ý kiÕn cña B¸c. Nh−ng v« hiÖu! §Õn ®©u, t«i còng chØ ®−îc tr¶ lêi: - §ång chÝ th−a giïm víi B¸c lµ kh«ng ph¶i lo cho chóng t«i. Chóng t«i cã ®øng ®©y th× chèc n÷a B¸c dËy, míi ®−îc nh×n râ B¸c mét tÝ, xem søc kháe cña B¸c nh− thÕ nµo. Chø ra mÝt tinh th× ®øng xa vêi vîi lµm sao tr«ng râ mÆt B¸c? Gi¶i thÝch kh«ng ®−îc, t«i dïng loa kªu gäi: - Bµ con th«ng c¶m. B¸c ®i ®−êng xa ®· mÖt, ®Õn n¬i lµm viÖc ngay. NÕu chóng ta kh«ng ph©n t¸n ®i, gi÷ yªn tÜnh cho B¸c nghØ tr−a mét l¸t th× lµm sao chiÒu nay B¸c cã søc ®Ó nãi chuyÖn víi chóng ta ®−îc! Lêi kªu gäi cã mang Ýt nhiÒu tÝnh chÊt "däa dÉm" cña t«i thÕ mµ cã hiÖu lùc! Nghe nãi cÇn ph©n t¸n ®i ®Ó cho B¸c nghØ, thÕ lµ mäi ng−êi lôc tôc kÐo ®i. Nh−ng kh«ng ph¶i hä ph©n t¸n vÒ nhµ hay vµo c¸c chç bãng r©m nh− ý B¸c muèn. Hä kÐo tÊt c¶ vµo s©n vËn ®éng ®Ó chê mÝt tinh. Cßn l¹i mét cô giµ vµ mÊy chÞ em phô n÷, chõng d¨m chôc ng−êi, ®Õn v©y lÊy t«i. Trong sè ®ã, t«i nhËn ra nh÷ng ng−êi quen ë tËn nh÷ng vïng xa x«i, hÎo l¸nh vÒ, cã ng−êi ë c¸ch thÞ x· ®Õn hµng tr¨m c©y. Hä lµ nh÷ng gia ®×nh ®· tõng nu«i, giÊu c¸n bé 74 trong thêi kú bÝ mËt hoÆc chøa c¬ quan trong thêi kh¸ng chiÕn; cã c¶ mÊy bµ con ng−êi V©n KiÒu, ng−êi Kh¹, ng−êi S¸nh (d©n téc miÒn nói). T«i chµo hái råi mêi tÊt c¶ vÒ nhµ kh¸ch cña tØnh ®Ó ®îi mÝt tinh, nh−ng mäi ng−êi ®Òu tõ chèi. MÊy bµ mÑ biÕt mÆt t«i, ®Õn n¾m lÊy ¸o t«i: - Chóng t«i b¾t ®Òn ®ång chÝ! Chóng t«i b¾t ®Òn tØnh. V× sao B¸c vµo mµ x· chóng t«i kh«ng ®−îc b¸o tin, kh«ng ®−îc cö ®¹i biÓu ®i ®ãn B¸c? T«i ph©n trÇn: - Mét sè vïng xa, tin cã thÓ b¸o chËm v× tØnh còng chØ ®−îc b¸o tr−íc cã vµi h«m. V¶ l¹i B¸c còng kh«ng muèn bµ con ph¶i ®i qu¸ xa, mÊt th× giê vµ h¹i søc kháe... T«i ch−a døt lêi th× mäi ng−êi ®· nhao nhao: - ThÕ th× b©y giê ®ång chÝ ph¶i −u tiªn cho chóng t«i ngåi ®©y ®Ó ®−îc thÊy râ B¸c... v× cßn ph¶i vÒ thuËt chuyÖn l¹i cho lµng xãm nghe. - Nh−ng B¸c kh«ng b»ng lßng ®Ó bµ con m×nh ®øng gi÷a n¾ng... dÔ bÞ c¶m l¾m!... ThÊy sù "gi»ng co" gi÷a t«i vµ mÊy bµ mÑ ®· ®i ®Õn chç kh¸ c¨ng th¼ng, tuy lêi lÏ vÉn «n tån, th©n mËt, nh−ng xem ra kh«ng ai chÞu nh©n nh−îng g×, mét «ng cô ®øng hµng cuèi gi¬ tay nãi to: - T«i xin cã ý kiÕn thÕ nµy: Chóng ta ®Õn ®©y th× ai còng muèn ®−îc tËn m¾t nh×n râ B¸c, nh−ng tØnh ®· nãi hÕt lêi mµ ®ã l¹i lµ ý kiÕn cña B¸c th× chóng ta ph¶i nghe. Cã ®iÒu nµy mong tØnh cè g¾ng gióp cho. Chóng t«i ®−îc tin gÊp qu¸ nªn ch¼ng chuÈn bÞ ®−îc g× ®Ó ®i ®ãn B¸c. ChØ mang theo ®−îc mét 75 vµi thø thæ s¶n cña nhµ, gäi lµ lßng d©n ®èi víi B¸c. Mong tØnh nÓ t×nh nhËn cho vµ chuyÓn ®Õn B¸c. ThÕ lµ chóng t«i to¹i nguyÖn. ¤ng cô võa døt lêi th× tr−íc mÆt t«i ®· chång chÊt lªn ®ñ c¸c thø: khoai lang, chuèi tiªu, mËt ong, ®u ®ñ, trøng gµ, na, b−ëi... T«i hoa c¶ m¾t, lóng tóng ch−a kÞp nãi g× th× mét bµ cô l−ng cßng, chèng gËy rÏ ®¸m ®«ng b−íc ®Õn dói vµo tay t«i mét x©u b¸nh gai: - Mäi ng−êi kháe m¹nh, nªn mang ®−îc nhiÒu thø. MÑ giµ råi, mÑ chØ lµm mÊy c¸i b¸nh gai biÕu B¸c. Nghe nãi B¸c thÝch thø nµy l¾m. Con lµm ¬n ®−a giïm mÑ vµ th−a hé víi B¸c r»ng: Gia ®×nh mÑ ®éi ¬n B¸c nhiÒu l¾m. MÑ kh«ng biÕt lÊy g× ®Ó tr¶ ¬n B¸c, mÑ chØ mong ®−îc gÆp B¸c mét lÇn, ®−îc l¹y B¸c mét tr¨m l¹y... cÇu chóc B¸c sèng l©u mu«n tuæi cho d©n nhê... - Bµ cô võa nãi võa lay c¸nh tay t«i, hai dßng n−íc m¾t nhßa trªn ®«i gß m¸ nh¨n nheo. T«i ®øng tr−íc mét t×nh huèng rÊt khã xö. Tõ chèi −? §ã lµ ph¶n øng ®Çu tiªn trong t− t−ëng cña t«i, mét sù ph¶n øng tù nhiªn ®èi víi bÊt kú mét thø biÕu xÐn nµo cña nh©n d©n, nh−ng tr−êng hîp nµy tõ chèi còng khã! Tõ chèi sao ®−îc tÊm lßng th−¬ng mÕn thiÕt tha cña nh©n d©n ®èi víi l·nh tô! Mµ ch¾c ch¾n lµ nÕu t«i tá ý tõ chèi th× t«i sÏ bÞ v©y chÆt lÊy ë ®©y ch−a biÕt ®Õn bao giê! T«i ®µnh ph¶i xin khÊt bµ con d¨m phót ®Ó vµo xin ý kiÕn cña tØnh, v× "t«i kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc nµy". Khi nghe t«i b¸o c¸o l¹i c©u chuyÖn gay go nãi 76 trªn th× B¸c cho mêi ngay sè bµ con ®ã vµo phßng kh¸ch ®Ó B¸c gÆp. Cuéc gÆp gì ®· diÔn ra v« cïng xóc ®éng. Mäi ng−êi v× c¶m ®éng ®Òu sôt sïi khãc trong khi B¸c cè nãi c−êi hái th¨m hÕt ng−êi nµy ®Õn ng−êi kh¸c ®Ó cho kh«ng khÝ bít nÆng nÒ. C¸c bµ mÑ, c¸c chÞ em ®−îc dÞp tha hå sê vai, sê ¸o B¸c, vuèt ve, tr×u mÕn B¸c, B¸c nhËn tÊt c¶ c¸c thø quµ biÕu. B¸c c¶m ¬n, xong, B¸c chia ®Òu cho tÊt c¶ mäi ng−êi (mçi ng−êi hai, ba thø). B¸c b¶o ®©y lµ quµ cña B¸c göi biÕu c¸c cô phô l·o vµ c¸c ch¸u thiÕu nhi ë nhµ, nhê bµ con mang vÒ hé. ChØ cã bµ cô l−ng cßng kh«ng chÞu ®Ó B¸c chia x©u b¸nh gai mµ cè nµi B¸c ph¶i nhËn tÊt c¶. ThÕ lµ vÊn ®Ò ®· ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch gän gµng tháa ®¸ng. B¸c b¶o t«i chuÈn bÞ ®−a B¸c ra dù mÝt tinh, ®õng ®Ó ®ång bµo chê l©u, n¾ng. Chóng t«i ®−a B¸c theo mét con ®−êng riªng dÉn ®Õn lÔ ®µi. B¸c võa xuÊt hiÖn th× gÇn bèn v¹n ng−êi cïng ®øng lªn mét lo¹t, tiÕng hoan h«, tiÕng vç tay nh− sÊm. Cê, b¨ng khÈu hiÖu, nãn mò lay ®éng, lÊp lo¸ng d−íi n¾ng chiÒu nh− mét ®¸m móa khæng lå. Råi bÊt chÊp ®éi ngò, bÊt chÊp trËt tù, tõng líp sãng ng−êi nèi nhau trµn lªn, trµn lªn v©y quanh lÊy lÔ ®µi, ai còng muèn ®Õn gÇn ®Ó nh×n râ B¸c. T«i thÐt to vµo loa m¸y, ®iÒu ®éng thªm lùc l−îng c¶nh s¸t vµ thanh niªn gi÷ trËt tù... nh−ng ®Òu v« hiÖu qu¶ nÕu kh«ng cã hai c¸nh tay cña B¸c gi¬ lªn. B¸c gi¬ cao hai c¸nh tay vµ nh×n kh¾p ®¸m ®«ng mét l−ît. §¸m ®«ng bít lén 77 xén, dõng l¹i råi ®øng yªn. B¸c kho¸t hai tay xuèng tr−íc mÆt: tÊt c¶ rõng ng−êi ngåi xuèng mét lo¹t, im ph¨ng ph¾c. B¸c b¾t ®Çu nãi chuyÖn. B¸c thay mÆt Trung −¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ th¨m hái ®ång bµo, khen gîi nh©n d©n Qu¶ng B×nh ®· anh dòng kh¸ng chiÕn th¾ng lîi vµ hoµn thµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt... B¸c kªu gäi mäi ng−êi ®oµn kÕt, phÊn khëi, ra søc x©y dùng tæ ®æi c«ng tiÕn lªn hîp t¸c x·, ch¨m lo lµm thñy lîi, lµm ph©n bãn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm, cè g¾ng häc tËp v¨n hãa, gi÷ g×n trËt tù, an ninh, ñng hé ®ång bµo miÒn Nam ®Êu tranh chèng Mü - DiÖm. TiÕng nãi sang s¶ng cña B¸c nhiÒu lÇn bÞ ng¾t qu·ng bëi nh÷ng ®ît vç tay vang dËy xen lÉn nh÷ng tiÕng h« tõ trong ®¸m ®«ng næi lªn: - §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam mu«n n¨m! - Hå Chñ tÞch mu«n n¨m! - QuyÕt t©m lµm theo lêi B¸c!... Mét tiÕng ®ång hå tr«i qua, ®¸m ®«ng vÉn kh«ng nhóc nhÝch mÆc dÇu ¸nh n¾ng cµng vÒ chiÒu cµng gay g¾t. ChiÕc kh¨n b«ng trong tay B¸c ®· −ít ®Ém mµ tr¸n B¸c, m¸ B¸c, må h«i vÉn nhá rßng rßng. T«i ghÐ ®Õn bªn B¸c: - B¸c nghØ mÊy phót kÎo mÖt. B¸c hái lu«n ®ång bµo: - §ång bµo nghe B¸c nãi thÕ cã mÖt kh«ng? - Kh«ng! - TÊt c¶ ®ång thanh ®¸p. - Cã n¾ng kh«ng? 78