🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Vĩnh Biệt Facebook Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn VĨNH BIỆT FACEBOOK Tác giả: Nguyễn Đông Thức Thể loại: Truyện ngắn, Văn học Nhà xuất bản: NXB Trẻ Epub: Cuibap Text: Waka.vn https://thuviensach.vn Cùng Bạn Đọc Năm 2005, Công ty Cổ phần Văn hóa Phương Nam có xuất bản cuốn 14 truyện ngắn tự chọn của tôi. Nay đã 11 năm trôi qua, nhân Công ty Sách Phương Nam muốn tái bản cuốn sách này, tôi quyết định bổ sung thêm 6 truyện vừa viết thêm trong những năm sau, cho tập sách đầy đặn hơn. Sau đây là lời tựa viết trong lần xuất bản trước, có sửa chữa lại cho phù hợp: Thưa bạn, Tính đến giờ này, tôi đã viết được 91 (giờ là 117) truyện ngắn. Vừa qua, có chút thì giờ rảnh ngồi đọc lại một lượt các truyện ngắn của mình, lại hiện ra trước mắt tôi ký ức về từng truyện, từ đâu có ý viết, viết ở đâu (bê đèn dầu vào trong mùng nằm viết để tránh muỗi ở đồn điền cao su Chúp, cởi trần ngồi gõ máy chữ toát hết mồ hôi trong văn phòng mái tôn ở Củ Chi, hay ngồi phòng lạnh cửa kính gõ vi tính...), viết cho ai... Nhân dịp được Công ty Cổ phần Văn hóa Phương Nam mua toàn bộ bản quyền tác phẩm để xuất bản, tôi bỗng nảy ra ý nghĩ sẽ chọn riêng một tập truyện ngắn mà mình thích nhất. Thích nhất, không hẳn là hay nhất, mà từng truyện trong tập này đều có với tôi nhiều kỷ niệm nhất, trước - trong - và sau khi viết. Và đã gọi là kỷ niệm thì thường đều gắn với một hay vài người nào đó. Tôi xin mạn phép bạn đọc, rằng tập truyện này ngoài việc chọn để gởi đến các bạn một phần đầy ý nghĩa của cuộc đời tôi, tôi còn xin được tặng riêng từng truyện như một lời cảm ơn đến những người liên quan, từng có mặt bên tôi trên con đường văn học lắm nỗi nhọc nhằn... Các truyện trong tập được sắp xếp theo thứ tự thời gian sáng tác, để bạn đọc tiện đối chiếu xem thử tay nghề của tôi qua thời gian đã như thế nào. https://thuviensach.vn Và không chỉ “tay nghề”, mà còn “cách nhìn cuộc sống”... Các bạn sẽ thấy một N.Đ.T. còn hiền lành, ngây thơ trong bước đầu, sẽ chuyển qua một N.Đ.T. khác hẳn trong thời gian sau! Tôi không mong “mua vui cũng được một vài trống canh”, mà chỉ mong sẽ có được thêm một số bạn mới sau tập truyện này. Xin chân thành cảm ơn tất cả. Saigon, ngày 29-7-2005 và 18-2-2016 NGUYỄN ĐÔNG THỨC https://thuviensach.vn 1 Quyết Định Minh chợt đứng lại, bóp nhẹ tay Mỵ. Trước mặt Minh khoảng mười mét, giữa dòng người ngược xuôi hỗn độn, quần áo đủ màu đủ kiểu, nổi hẳn lên hai bộ đồng phục nữ thanh niên xung phong bạc phếch. Màu áo ấy bắt nhanh vào mắt Minh vì quá quen thuộc, đồng thời vì Minh luôn luôn chú ý mỗi khi đi chơi với Mỵ, để coi có phải là người cùng đơn vị với mình hay không. Rõ ràng Mai và Yến chưa thấy Minh. Họ còn đang bận lựa mấy bản nhạc quay roneo bày bán dưới đất, miệng tíu tít nói chuyện với nhau một cách tự nhiên. Đứng ở đây, Minh còn thấy rõ đôi môi hồng không chút son của Mai đang cười khoe hàm răng trắng đều như hột bắp. Mỵ quay sang nhìn Minh, có ý hỏi. Minh nói nhỏ: - Vào đây anh coi cái này! Rồi anh hấp tấp kéo Mỵ đi vào một tiệm bán khung ảnh. Trong suốt mười phút, Mỵ đứng nhìn một cách thắc mắc vẻ rề rà khó hiểu của Minh quanh mấy cái khung ảnh rõ ràng không cần thiết gì đối với họ lúc đó. Khi đã ra ngoài, Mỵ hỏi: - Anh định mua gì mà lựa lâu vậy? Minh chỉ im lặng. Như đã im lặng trước những câu hỏi tương tự của Mỵ, mỗi khi trên đường Minh đột nhiên cho xe đổi hướng, hoặc đột nhiên tăng hay giảm hẳn tốc độ một cách khó hiểu. https://thuviensach.vn “Làm sao giải thích cho em biết được những lúc đó, cũng như bây giờ, anh đang trốn chạy các đồng đội, trốn chạy chính bản thân mình? Làm sao em hiểu sự hãnh diện ngày xưa khi đi chơi với em trong y phục đúng “mốt” như thế này, giờ bỗng trở nên một cảm giác hổ thẹn, ray rứt và đầy mặc cảm trong anh?”. Hai người vào một hiệu sách. Thấy Minh đứng chọn mấy cuốn sách học bổ túc văn hóa, Mỵ hỏi: - Anh mua mấy cuốn này làm gì? Minh nhìn Mỵ. Chắc chắn Mỵ không thể biết mấy cuốn sách ai đi mua cũng được này đã là lý do Minh đưa ra với anh em trong ban chỉ huy đại đội cũng như với lương tâm mình, để về Sài Gòn đi chơi với Mỵ sáng nay. Minh nghe tiếng mình trả lời Mỵ như lời một kẻ xa lạ nào: - Cho mấy anh em ở đại đội học. Mỵ cười, lộ một cái răng khểnh: - À, em quên, anh là ông giáo ở trển mà. Minh thấy lòng nhẹ đi khi nhìn Mỵ cười. “Anh đã sẵn sàng đổi tất cả để được nụ cười này của em. Nhưng bây giờ, hình như bên cạnh hạnh phúc, còn một nỗi dằn vặt sâu kín...”. Trên đôi môi ươn ướt màu hồng cam của son Elizabeth Arden với đường viền được kẻ thật khéo, mỗi lần Mỵ cười, Mỵ nói, Mỵ hờn, Mỵ làm điệu... là mỗi lần Minh muốn nín thở, bây giờ sao Minh lại thấy thấp thoáng hình ảnh những đôi môi khô, nứt nẻ, ướt mồ hôi ở hai bên khóe, hoặc đóng một đường viền trăng trắng của nước phèn đã khô? Mỵ hỏi: - Mấy giờ rồi anh? Minh nhìn đồng hồ: - Mười giờ mười. - Thôi về anh. Hôm nay em quên mang nón. https://thuviensach.vn Mười giờ mười. Bắt đầu giờ “đánh”[1]thứ tư sau mười phút nghỉ. Nắng đã lên thật rồi đấy, nhưng ở đây sao bằng ở nông trường? Nơi không một bóng cây, với cánh đồng mút mắt làm ánh nắng trải rộng hơn, choáng ngợp đến mức đã có lần Minh có cảm tưởng nó là một vật chất có thực mà mình đang hít thở. Nắng hun khô những làn da mốc, nướng bỏng cây xà beng trên tay và trải một lớp bụi than hồng trên mặt đất đá dưới những đôi chân trần... [1] Danh từ của TNXP, chỉ động tác đào kinh. Mười giờ mười. Đối với một đơn vị làm giờ “đứng”[2], điều đó có nghĩa còn bốn tiếng nữa họ mới được về ăn trưa ở doanh trại, một nơi cách hiện trường ba cây số đi bộ, qua các bờ thửa nhấp nhô của những mảnh ruộng lờ mờ một lớp nước màu nâu đỏ. [2] Khi hiện trường quá xa doanh trại, các đơn vị TNXP thường áp dụng lối “đánh” này, tức là làm thẳng một hơi cho đến hai giờ trưa rồi về doanh trại nghỉ luôn, đỡ mất công đi về mệt mỏi và tốn thời gian. Thế mà chẳng ai sợ cháy tóc, sợ đen da. Lúc nào cũng có tiếng cười, tiếng hát... như thách thức những khắc nghiệt của thiên nhiên, mặc dù thực sự chẳng có ai nghĩ đến điều đó. Họ không dư thì giờ để suy nghĩ nọ kia. Họ chỉ vui với nhau trong khi làm việc. Thế thôi! Minh dừng xe ở đầu ngõ vào nhà Mỵ. Đó là một con hẻm rộng có tráng xi măng, bây giờ đã thưa bớt bóng dáng của những chiếc xe hơi. Giàn hoa giấy hai màu tím trắng trước nhà Mỵ vẫn đong đưa theo gió như mời gọi, nhưng lòng Minh đã hết hồi hộp từ lâu. Mỵ hỏi: - Anh không vào sao? Sáng má dặn em nhớ mời anh dùng cơm trưa nay. Lúc sáng, Minh cũng đã định như thế. Bây giờ bỗng dưng lại thấy phân vân. https://thuviensach.vn “Dạo này hình như có một cái gì không ổn trong anh, Mỵ ạ. Xa em, anh vẫn nhớ và háo hức mong chờ gặp lại, nhưng khi đã có những phút bên nhau lại thấy trong lòng dâng lên những muộn phiền khắc khoải vô cớ... Tại sao em có thể vừa là niềm vui vừa là nỗi khổ trong anh?”. Chiếc bàn phủ khăn thêu hoa rực rỡ. Những chén bát tráng men nằm úp mặt hổ thẹn che giấu màu trắng trinh bạch bên trong. Bên cạnh, những con chó thấp lè tè bằng nhựa đủ màu cong lưng mang từng đôi đũa đen khảm xà cừ lấp lánh. Ở một góc, chiếc quạt trốn sau một cái hộp vuông, không ngừng phả ra một luồng gió mát rượi, làm ngon miệng hơn những hạt cơm trắng muốt, những con cá chiên vàng, những miếng thịt kho óng ánh mỡ... Trước khung cảnh ấm cúng và sang trọng ấy, lẽ ra phải khiến Minh thấy sung sướng, thoải mái... Thế nhưng... * - Chết cha! Thằng Dên nó chan dữ quá, hết nước tương rồi! Ê, vô Mai Nuôi xin thêm đi mậy! - Đừng lo! Má tao mới tiếp tế mấy hũ chao. - Vậy thì lấy ra đi, còn đợi gì nữa? Ăn gần hết rồi mới chịu nói! Minh ngừng nhai, nhìn Nghĩa Đen. Hắn cười khà khà, tay vung vẩy đôi đũa chuốt bằng thân lá buông, vật kỷ niệm mà hắn quý nhất do một cô bạn gái từ Xuyên Mộc gởi về cho, rồi nói bi bô: - Chứ sao? Thằng nào nửa đường rời bỏ tập thể thì đâu được hưởng vinh dự sau cùng! Thằng Út từ bờ kinh đi vào, tay cầm cái tô nhựa mới rửa, thấy hũ chao lại nhào tới: - Tao thấy khuyết điểm, bây giờ xin trở lại với “tổ chức” được không? Nghĩa Đen xô Út ra: - Đi chỗ khác chơi mầy! Đồ cơ hội chủ nghĩa! Hòa Lác vội can bằng một giọng cố hết sức nghiêm trang: https://thuviensach.vn - Tha cho nó lần đầu đi Nghĩa. Cái đó do ảnh hưởng của chế độ cũ mà. Từ từ rồi mình giáo dục thêm. Cả bọn cười ha hả. Rồi lại tiếp tục xúm lại thanh toán nốt thau cơm nấu chung với mì sợi. Minh ngồi nhìn các bạn, tự dưng thấy yêu họ vô cùng. Hai năm trước, họ vào đây từ nhiều thành phần nhưng giống nhau ở chỗ chưa hề biết đào kinh và hầu hết chưa từng xa gia đình. Bây giờ tất cả đều là kiện tướng trong lao động và sẵn sàng đi bất cứ đầu trời cuối đất nào nếu cần. Út chợt ngừng đũa, nhổm dậy: - Thịnh Đui về kìa! Có xách theo trái bóng chuyền nữa. Ha ha! Chiều nay xê mình “giũa thảm thiết” xê hai đi. Gỡ lại chầu chè hôm trước mới được! - Ê Thịnh, ăn cơm chưa? Giờ này hết người ăn rồi, mày vô đây ăn với tụi tao luôn. Thịnh, cán sự phong trào của đại đội, bước vào: - Tao ăn rồi. Nè, có cái này cho tụi bây. Anh chàng thò tay vào cái túi vải claymore, lấy ra một gói Vàm Cỏ: - Hồi tối tao ghé nhà, ông già cho hai gói. Nhanh hơn vượn, Út chộp ngay gói thuốc. Hòa Lác, Dên, Nghĩa Đen nhào vào đè Út la ơi ới. Thịnh quay sang Minh: - “Bả” gởi cho mày cái thư nè! Minh cầm lấy phong thư màu xanh nhạt dán kín, hỏi: - Sao mày gặp được? - Tao ghé nhà mày lấy mấy cuốn sách như mày dặn, thì em gái mày đưa. Nói “bả” đã đưa từ mấy hôm trước, nhờ gởi mày trước chủ nhật mà nó chưa rảnh để lên đây. Nó tính chiều nay lên, nên gặp tao nó mừng quá. https://thuviensach.vn Minh thấy tim đập rộn ràng và bước chân nhẹ tênh khi đi từ bờ kinh vào sam[3]]. “Sao anh vẫn không thể che giấu được xúc động mỗi khi nhận được bất cứ tin tức gì của em? Lúc này em ra sao, đang làm gì, đang nghĩ gì, có nhớ anh không?”. [3] Dãy nhà ngủ trong TNXP. * ...Em nhớ anh quá! Hơn một tháng rồi sao anh không về? Anh quên em rồi sao Minh? Dầu sao, trọn ngày chủ nhật này anh nên có mặt với em. Đám cưới anh Lộc với chị Châu... Minh xếp lá thư đã đọc không biết bao nhiêu lần lại, đút vào túi áo. Nằm gối đầu lên hai tay, mắt nhắm, nhưng Minh vẫn thấy như Mỵ đang đứng trước mặt mình, trong chiếc áo lụa màu mỡ gà, đôi mắt to đen như mắt nai có một vẻ gì ngây thơ khó hiểu, mái tóc óng mượt với những sợi vàng mịn bay lất phất như tơ. Những dòng chữ trong thư, được viết bằng màu bút bi tím trên loại giấy có in hoa, lại hiện lên rất thứ tự trong trí nhớ Minh: ...“Anh sẽ không bao giờ làm em buồn”, “Anh sẽ yêu em hôm nay nhiều hơn hôm qua và ít hơn ngày mai”, “Anh sẽ làm mọi chuyện để được thấy em vui”... Em nhắc lại những lời hứa cũ không phải để đòi hỏi ở anh một điều gì, vì có bao giờ cái lồng có thể đòi hỏi con chim đã được tự do bay trở về với nó; nếu thật sự giữa anh và em đã đến tình trạng như thế? Em nhắc lại những lời hứa cũ chỉ để tự an ủi mình dù sao cũng đã có được những tháng ngày hạnh phúc. Minh thở dài, mở mắt ra. Buổi trưa lấm tấm từng giọt nắng vàng lấp lánh trên vòm me cao trên đường đi đến trường Mỵ. Mình đã từng nói với nhau: “Vòm me thật đẹp nhưng làm mình không thấy được khoảng trời tự do trên cao”. Phải rồi, anh và em đều yêu thích tự do và cùng quan niệm trong tình yêu không thể có ràng buộc. Nhưng em nhắc lại làm gì những lời hứa cũ, khi mà... https://thuviensach.vn ...Anh đã thay đổi, hay là chính em? Nếu có gì thì anh cứ nói, sao những lần gặp gỡ gần đây, anh chỉ im lặng một cách khó hiểu? Và bây giờ thì không về với em nữa? Em tự thấy mình không có gì thay đổi, và rất buồn khi nghĩ chẳng lẽ anh đã hết yêu em? Vâng, chính anh là người đã thay đổi. Nhưng tình yêu dành cho em thì vẫn nguyên vẹn. Đó là điều mâu thuẫn lớn đã dằn vặt, ray rứt anh nhiều nhứt trong thời gian qua, ngăn cản không cho anh sống thoải mái như cuộc đời đúng thực ở đây. Làm sao nói cho em hiểu khi chính anh cũng chưa lý giải được tâm trạng ấy của mình? ...Má cũng không hiểu chuyện gì đã xảy đến với chúng mình. Minh à, dù gì đi nữa, em vẫn không muốn thấy má hài lòng vì cho rằng đã đoán trước được câu chuyện của mình, nhất là từ lúc anh đi. Mình đã qua khá nhiều gian nan mới được như ngày nay. Em vẫn nghĩ là không thể còn gì ngăn trở hoặc thay đổi được câu chuyện của mình. Em muốn thế thì em phải làm gì chứ Mỵ? Em không thể tiếp tục cho rằng cuộc sống vô tư đó không làm hại ai. Em không thể chỉ tham gia các phong trào với bạn bè trong lớp “cho vui” và lúc nào cũng có sẵn trong mình một tờ giấy chứng nhận về cơn bệnh đau tim không hề mắc phải để... Em không thể tiếp tục thu mình trong cái vỏ sò cao hai tầng đó... Bởi vì tất cả những cái đó có khả năng thay đổi câu chuyện của mình đó Mỵ. Anh cũng như em, không hề mong muốn chuyện mình sẽ có kết thúc nào khác. Nhưng... ...Dù gì đi nữa, chủ nhật này anh sẽ về chứ Minh? Anh Lộc dặn phải mời anh cho được. Còn em, em muốn gặp anh quá! Minh thở dài lần nữa và thấy nhớ Mỵ đến nao lòng. Nhưng làm sao Minh về được? Sáng mai họp giao ban giữa các xê với ban chỉ huy liên đội để kiểm điểm công tác tháng qua, ít nhất cũng phải đến mười giờ mới xong. Chiều thì Minh đã hẹn sẽ tổ chức làm bài thi thử cho lớp xóa nạn mù chữ của đại đội để chuẩn bị cho buổi thi thật trong tuần sau. Làm sao bây giờ? https://thuviensach.vn Sau một lúc suy nghĩ, Minh vùng dậy đi tìm Lâm, cán sự văn hóa của liên đội: - Ông Lâm, trưa mai tôi dự định cho lớp xóa nạn mù chữ của đại đội thi thử và đã thông báo đến các học viên cũng như đã soạn sẵn bài kiểm tra. Nhưng kẹt gia đình nhắn có việc phải về gấp. Ông có thể lo giùm được không? Lâm có vẻ suy nghĩ: - Chà, “căng” quá hả? Thôi được, tôi sẽ tranh thủ làm cho... Ờ, mà chỉ sợ kẹt trường hợp ngày mai ông Thọ ở tổng đội xuống làm việc với tôi về hướng phong trào tới... Thôi, như thế này vậy. Nếu tôi rảnh sẽ cho anh em thi thử. Nếu không thì mình dời lại hôm khác, tôi sẽ xin ban chỉ huy liên đội cho số anh em đó nghỉ công tác một buổi. Tôi thấy sáng kiến của ông về cuộc thi thử hay lắm đó. Ráng duy trì, đừng bỏ. Dám đăng ký xóa nạn mù chữ một trăm phần trăm trong hai tháng, đại đội ông kỳ này chắc dẫn đầu về phong trào bổ túc văn hóa cả tổng đội quá! À, làm gì làm sáng mai cũng họp chứ? - Cái đó là bắt buộc rồi. Tuy được Lâm nhận giúp, Minh cũng chưa thấy hoàn toàn thoải mái. Lâm cũng bận lắm, nhưng biết nhờ ai khác bây giờ? Còn việc dời lại hôm khác trong khi cả liên đội đang vào cao điểm chiến dịch, Minh thấy khó chịu thế nào ấy. Nhất là số anh em đó toàn là những tay kiện tướng cả. Cuối cùng, Minh tặc lưỡi, đi trở về sam: - Thôi, thây kệ! Lớp của mình cũng hơi khá rồi. Cùng lắm bỏ thi thử cũng không hại gì... Đi ngang nhà bếp, Minh ghé vào định châm một điếu thuốc. Ngồi bên bếp lửa đang tàn, quay mặt về phía khung cửa sáng nhìn ra dòng kinh và xoay lưng lại Minh là hai cô gái. Một người là Mai, chị nuôi của đại đội. Người kia có lẽ thuộc đại đội khác. https://thuviensach.vn Nuôi quân là một công tác khá nặng trong thanh niên xung phong. Hầu hết các bạn trong khâu này đều phải nghỉ trưa vì sáng phải dậy từ lúc trời còn tối để lo cơm nước cho anh em ăn kịp ra hiện trường. Nhưng trưa nay Mai lại thức làm gì? Cô chị nuôi này rất siêng năng lại luôn vui vẻ nên được sự thương yêu của mọi anh em trong đơn vị. Mai còn là một học viên rất tích cực của lớp xóa nạn mù chữ. Nhà nghèo, thất học, cô gái đó đã xóa được mọi mặc cảm khi vào tập thể này và hai lần được bình chọn là lao động tiên tiến toàn liên đội. Hai người hình như đang say mê nói chuyện. Hai mái tóc vàng vì nắng Củ Chi chụm lại với nhau, cùng nhìn xuống khoảng nền trước mặt và không hay biết gì về sự có mặt của Minh sau lưng. Tự dưng Minh cố giữ im lặng và lắng nghe. Đặt cuốn sách xuống, Mai nói: - Chị coi nè. Bốn cộng năm là chín chứ gì? Chị xòe bàn tay này “dồi” bốn ngón tay này đếm coi phải không? Hay muốn cho dễ thì lấy mấy hột đậu này nè. Anh Minh dạy nhiều cách lắm. Tụi em hôm nay làm toán ngon lành. Bên chị, anh Nguyên dạy sao? - Ối, anh đó bận đủ chuyện, bữa dạy bữa nghỉ. Nghỉ thì cũng có khi anh Lâm thay, nhưng hai người dạy lộn xộn lắm. Với lại anh Lâm còn bận hơn anh Nguyên nữa. Dạy mà cứ phải chạy ra chạy vô hoài. - Chết cha! Liên đội mình tuần sau thi xóa nạn mù chữ có phát “bằng cấp”, mình học dở mơi mốt phải học lại mất công lắm... À, bên chị ngày mơi có cho thi thử không? Bên em, anh Minh nói cho thi thử để đảm bảo kết quả kỳ thi sắp tới, sao cho tụi em đứa nào cũng đậu. - Mấy chị sướng quá! Anh Nguyên bên em thiệt bực. Ảnh lo đủ thứ chuyện thành ra ưa đi lắm. Tụi nó còn nói chắc ảnh có bồ ở Sài Gòn. Mai có vẻ tự hào: - Anh Minh thương tụi em lắm. Ảnh nói làm sao tất cả tụi em đều đậu để lên học lớp Một, ảnh mới chịu. Giấc tối mà làm bài bí, đi kiếm ảnh, ảnh https://thuviensach.vn cũng thức để chỉ. Mà ảnh cũng lu bu lắm, đâu có rảnh gì! Trong ban chỉ huy xê mà... Tụi em cũng thương ảnh lắm. Cô bạn đùa: - Vậy chị ráng bồi dưỡng cho ảnh chứ lúc này em thấy ảnh ốm lắm đó. Lỗ tai lỗ mũi lòi ra, răng thì còn xương không à. - Hí hí! Đâu có được! Mình là chị nuôi phải công bằng chớ, làm “dậy” anh em kiểm điểm chết. Thương thì thương trong bụng thôi... Mai im lặng một chút, rồi tiếp: - Nhưng tụi em cũng bàn với nhau “dồi”. Liên tiếp mấy ngày chủ nhật, anh Minh đều ở lại dạy tụi em. Đứa nào nhờ đó cũng học giỏi. Mơi này tụi em sẽ hùn tiền nấu chè đãi ảnh. Cô bạn chợt tỏ vẻ ngạc nhiên: - Ủa, sao tuần trước nghe chị nói chủ nhật này sẽ về nhà phụ lo đám giỗ bà ngoại mà? Giọng Mai có vẻ buồn khiến Minh nghe tim mình thắt lại: - Ờ, em đã xin phép rồi. Nhưng mới được anh Minh thông báo hôm thứ tư. Phải ở lại chớ biết làm sao bây giờ? Em cũng “dầu” ghê, ở nhà còn có mình bà già... Cả hai cùng im lặng, rồi cô bạn chợt sôi nổi hẳn: - Mai cho em qua thi thử với được không? Bên em chắc là không có rồi. Giờ này mà chưa nghe anh Nguyên nói gì hết. - Em đâu có quyền gì? Chị xin anh Minh đi. Hồi hôm em đi qua văn phòng xê thấy ảnh còn thức khuya soạn bài. Em lo quá! Mơi mà làm bài không được chắc ảnh buồn lắm. Minh cố nén tiếng thở dài, lui nhẹ ra cửa, chân vô ý va phải một thanh củi. Mai và cô bạn quay phắt lại, rú lên: - Ý chết, anh Minh! Nãy giờ tụi em nói lén, chắc anh nghe hết trơn “dồi”. https://thuviensach.vn Minh cười buồn: - Tôi không nghe gì đâu. Mới đi vào tính mồi điếu thuốc. Mai đứng bật dậy chạy đến bên Minh: - Anh Minh ơi, mơi mấy giờ thi thử? Minh vội vã đáp, như sợ một sự chần chừ sẽ làm mình có câu trả lời khác: - Như tôi đã báo. Hai giờ chiều. Mai kéo tay cô bạn, nãy giờ cũng đã đứng lên đi tới gần: - Anh Minh nè, chị Hồng và mấy bạn bên xê hai muốn thi thử với tụi em được không? Anh Nguyên ở bển không cho thi thử gì hết. Hồng nhìn Minh, mặt lộ vẻ lo âu. Minh gật đầu: - Được thôi. Nhưng các bạn phải hỏi ý anh Nguyên trước... Mà thôi, để tôi gặp Nguyên nói luôn cho. Mai và Hồng sung sướng nhìn nhau. Ánh mắt Mai đầy hãnh diện và ánh mắt Hồng sáng lên một niềm kính phục. Không dám nhìn vào hai khuôn mặt đang rạng rỡ đó, Minh tiến lại bếp và thấy bàn tay mình run run khi cầm thanh củi đưa lên đốt điếu thuốc. Một cơn gió xoáy từ ngoài bờ kinh lướt vào, tạt qua lớp tro phủ bếp. Những hạt bụi mịn màu xám trắng xôn xao nhảy múa như có điều gì mừng vui, và đốm lửa hồng âm ỉ bên dưới chợt sáng rực lên trong mắt Minh... (26-3-1978) Đây chính là truyện ngắn đầu tiên của tôi được đăng báo từ sau ngày giải phóng, sau ba truyện đã gởi đi từ TNXP và biệt vô âm tín. Tôi chọn truyện này vì đến nay, sau 27 năm, đọc lại tờ báo cũ đã vàng úa (Văn Nghệ TP.HCM số ra ngày 28-4-1978), tôi bỗng có lại gần như nguyên vẹn cảm giác mừng rỡ, hồi hộp, ngây ngất... ngày nào. Tôi còn nhớ như in lúc đó tôi vừa đi công tác từ Xuyên Mộc về, xuống xe ở Ngã tư Hàng Xanh và ghé vào sạp báo cầm hú họa tờ Văn Nghệ TP.HCM lên rồi không thể tin ở mắt https://thuviensach.vn mình: ngay trang 1 có in đậm cái tựa Quyết định và bên dưới là dòng chữ Truyện ngắn của Nguyễn Đông Thức... Thật không thể nào tả được cảm giác lúc ấy: chẳng khác nào khi yêu lần đầu, tỏ tình và được đón nhận! Sung sướng nhất là mình hoàn toàn bị bất ngờ: tôi gởi đi chưa lâu, thậm chí còn lo không biết nó có đến tòa soạn và đã được ai đọc chưa... (Giờ đây có khi tôi được đặt viết truyện cho báo Tết, chưa viết mà đã biết sẽ được đăng, nghĩ cũng... mất sướng!). Nay đọc lại truyện ngắn này, tôi thấy nó thật thô vụng. Tôi tin các bạn cũng sẽ nghĩ vậy, nhưng xin vui lòng đón nhận nó như một tình cảm tinh khôi của tôi. Xin cảm ơn anh Lê Văn Thảo, lúc đó là Trưởng ban văn xuôi của báo Văn Nghệ TP.HCM (sau là Chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM, Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, giờ anh đã nghỉ và sức khỏe đang rất kém), đã để mắt xanh đến truyện Quyết định của tôi. Quyết định chọn nó để đăng của anh đã có ý nghĩa... quyết định cho suốt con đường tôi đi sau đó... Lời cảm ơn thứ hai xin dành cho hai anh Tạ Minh Quốc và Phan Thanh Huân, hai thủ trưởng trực tiếp của tôi ở TNXP, cũng là hai ông anh khuyến khích tôi rất nhiều trong việc cầm bút viết về cuộc sống đồng đội. Anh Tạ Minh Quốc còn bắt tôi mỗi lần viết xong phải đưa anh duyệt trước khi gởi đăng báo(!)và cũng chính anh sau đó đã giới thiệu tôi về báo Tuổi Trẻ, cũng là bước ngoặt quyết định của đời tôi. Nay anh đã ra người thiên cổ, truyện ngắn này được chọn còn là một nén hương tưởng nhớ ông anh... https://thuviensach.vn 2 Một Bông Hồng Cho Cô Bộ Đội Bạn sẽ làm gì khi đang ở quân trường lại được thư người yêu nhắn về dự sinh nhật cô ấy? Dĩ nhiên bạn phải bịa một lý do nào khác để lên xin phép B trưởng, nhờ đồng chí ấy linh động cho đi một buổi tối. Nhưng nếu B trưởng của bạn là một người rất nguyên tắc thì chắc bạn đành phải xử trí như tôi. Nghĩa là lên xin phép “thiếu tá Rào”[4] để về thôi. [4] Tiếng lóng quân trường: Chỉ hàng rào doanh trại. Có lẽ bạn từng nghe danh nhân vật này, nếu bạn có bạn bè đã vào quân trường. “Thiếu tá Rào” mặt mày đen đúa, đầy gai góc, nhưng lại luôn sẵn sàng mở rộng lòng cho bạn đi qua. Chỉ có một điều hơi phiền: Khi trở lên đơn vị, phải làm tự kiểm và bị tập thể phê bình. Ở đây kẹt lắm chúng tôi mới “liên hệ” với “ông ta” để xin đi phép kiểu đó. Như tôi trưa nay chẳng hạn. Chắc chắn bạn cũng đồng ý với tôi là khi đầu bạn cúi xuống thì bạn sẽ không thể nhìn thấy địch thủ. Phải không? Có lẽ vì vậy mà quân đội không hề dạy tôi cúi mặt xuống khi đi đứng. Tôi rất nhớ điều đó, nhưng làm sao không cúi mặt khi chui rào? Chỉ khi nhìn thấy hai bàn chân mang giày vải xanh đột ngột xuất hiện trước mặt, tôi mới biết mọi việc đã không ổn. Cô bộ đội với cây AK lăm lăm trong tay bất ngờ hiện ra trước mặt tôi lúc ấy có vẻ mặt rất nghiêm. Cô ta hỏi: - Đồng chí ở đơn vị nào mà chui rào ra? Tôi đành cười xởi lởi: https://thuviensach.vn - Đồng chí thông cảm. Tôi thèm cà phê quá... Tôi thấy cô gái nhíu mày và trong đôi mắt nâu trong veo ấy thoáng một tia nhìn sửng sốt. Chỉ một giây ngắn ngủi đó đủ để tôi nhìn lại rõ hơn và phát hiện được cô gái đẹp đứng trước mặt mình là một người quen cũ. Tôi lấy lại dáng điệu hiên ngang: - Thôi mà Nhã. Tưởng ai... Trong đời nếu có một người con gái dám “thô bạo” ngắt ngang lời tôi thì đó chính là cô bộ đội này: - Đề nghị đồng chí không đùa giỡn! Tôi không quen đồng chí. Yêu cầu đồng chí quay vào đơn vị ngay. Không cần soi gương tôi cũng biết mặt mình lúc ấy ngố nhất trên đời. Tôi ấp úng: - Đồng chí thông cảm giùm. Tôi... Cô gái cắt ngang lời tôi lần thứ hai vẫn bằng cái giọng chắc nịch ấy: - Tôi đã thông cảm với đồng chí lắm rồi. Lẽ ra tôi có quyền đưa đồng chí về sư đoàn và báo đơn vị đến làm thủ tục nhận lãnh, sau khi đồng chí đã đứng đọc thuộc 10 lời thề trước cột cờ. Một lần nữa đề nghị đồng chí quay vào đơn vị ngay. Tôi nhếch mép: - Nếu tôi bỏ chạy thì sao? Vì giò tôi rất dài nên không ngán gì cô gái cũng thuộc loại khá cao ráo này. Cô ta lùi lại một bước và đưa tay lên bật khóa an toàn nghe “cách” một cái: - Đồng chí thử chạy đi... Tôi ngần ngừ nhìn cô gái. Hơi mập hơn một chút và tóc ngắn hơn so với hình ảnh trong ký ức tôi, nhưng đúng là Nhã chứ không ai khác được. Cũng đôi mắt nâu hết sức tình, đôi môi dấu â hơi cong lên làm nũng ở hai khóe ấy. Nhã có mập hơn trước tí nhưng điều đó chỉ làm cô gái đẹp hơn so với https://thuviensach.vn hình ảnh cô nữ sinh ốm nhom mặc áo dài trắng gió thổi muốn bay ngày trước. Cuối cùng tôi đành hậm hực chui qua rào để vào lại doanh trại và tự kết luận dạo này trí nhớ mình rất tồi. Đây chắc chỉ là người giống người. Nếu là Nhã, lẽ nào đã quên tôi sau chỉ hơn một năm không gặp? Nhã là một trong những cô bạn thân của Phụng, em gái tôi. Chẳng giấu gì bạn, tôi có tính ưa... dựa hơi em gái, thỉnh thoảng cứ nhờ nó giới thiệu cho cô bạn nào xem được. Một hôm nó về đưa hình của Nhã ra khoe tôi: - Em mới quen nhỏ này, vừa chuyển về lớp em. Anh chịu không em làm mai cho. Mai em mời Nhã tới chơi, anh đừng có “xỉu” nghe. Nhã đẹp thật. Môi dấu â lại có răng khểnh và hai má lúm đồng tiền nữa chứ, chỉ có điều hơi ốm. Xây dựng chủ nghĩa xã hội mà ốm yếu quá thì không nên. Nếu tính xây dựng với tôi thì lại càng không tốt vì tôi cao đến một mét bảy mươi hai và nặng sơ sơ có sáu mươi hai kí. Sau khi Nhã đã về, tôi nói riêng với Phụng: - Cô bạn mi đẹp thật nhưng ta khuyên nên về nhà... tập tạ và tẩm bổ khoảng sáu tháng đã. Phụng giận tôi lắm: - Xí, làm như anh ngon lắm! Nó cũng chê anh thậm tệ chứ đừng ham. Tôi còn ú ớ thì Phụng đã bồi tiếp: - Nó nói thời buổi này mà bộ tướng anh coi còn ăn chơi quá. Tóc dài, áo chấn eo, cái bao ba số năm lú lú lên túi áo... Nó nói sợ mấy ông như anh lắm. Không chợ trời thì cũng lười lao động! Trời đất! Vậy là công ăn diện của tôi cho buổi chiều hôm đó đã bị “ọt zơ” rồi. Ngày thường tôi đi làm cho nhà nước cũng giản dị lắm chứ. Ai dè Nhã thuộc loại “yêu nội dung” như thế này? Mà vô lý nhỉ, bộ xã hội bây giờ không có quyền ăn mặc đẹp hay sao? Nổi máu “Tạc-zăn” lên, tôi xăn tay áo: https://thuviensach.vn - Em nói Nhã là anh khuyên cô ấy nên về quê kiếm chồng, sẽ sớm gặp người tâm đồng ý hợp... Rốt cuộc Nhã không về quê mà lại vào bộ đội. Phải chăng cô ấy chê lời khuyên của tôi mà nghe lời các cụ ngày xưa: “Gái khôn tìm chồng giữa chốn ba quân”? Ờ, mà có phải Nhã đâu... * Không về dự sinh nhật người yêu được, tôi không ngạc nhiên khi thấy chỉ có mỗi mình Phụng lễ mễ xách giỏ đựng đủ thứ quà bánh lên thăm tôi vào sáng chủ nhật đó, thay vì theo lời hẹn thì sẽ có Hương cùng đi. Nhưng hậu quả còn thê thảm hơn nhiều, bạn ạ. Phụng hậm hực: - Chiều hôm qua em ghé nhà chị Hương rủ hôm nay đi thăm anh, chị nói nhức đầu không đi được. Vậy mà sáng nay thấy chị ngồi sau xe Honda của ông nào không biết, cứ chạy qua chạy lại nhà mình mấy lượt, còn ôm eo ếch đàng hoàng... Dĩ nhiên Phụng không thích Hương, một phần vì đây là cô bồ mà tôi đã “tự lực” tìm được. Phần khác, Hương có một bề ngoài và một nếp sống không hợp lắm với “gu” của em tôi. Tôi buồn quá, ngồi ăn một hơi hết cả ổ bánh mì và nải chuối xiêm mà không nói một tiếng. Thấy tôi tiếp tục giở lon mắm ruốc ra ngắm nghía, Phụng kịp thời ngăn lại: - Ờ, anh nhớ Nhã không? Em mới gặp nó gác cổng ngoài kia. Tôi sửng sốt chưa kịp nói gì thì Phụng tía lia tiếp: - Hai đứa em mừng quá. Nó hỏi em thăm bồ phải không. Em nói thăm anh, nó ngạc nhiên lắm. Chút nữa xong ca gác, nó sẽ vào chơi với mình. Thấy đỡ đau vì cái hình ảnh Hương ngồi phía sau chiếc Honda của người khác, tôi bỏ lon mắm ruốc xào thịt xuống, hỏi Phụng về Nhã, rằng có phải https://thuviensach.vn lúc này trông cô ấy khỏe mạnh hơn và tóc ngắn hơn không. Khi Phụng xác nhận những điều đó, tôi bắt đầu sắp xếp trong đầu những cái giũa thật bén để dành cho Nhã về cái tội làm lơ tôi và đã bóp chết mối tình đang phơi phới đi lên của tôi lúc ấy. Nhưng khi Nhã xuất hiện thì tôi bắt đầu đóng vai một tên vừa câm vừa ngố ngoài ý muốn, chỉ ậm ừ vô nghĩa, cười vớ vẩn và hai tay cứ không ngớt di chuyển từ lon mắm ruốc qua chai xì dầu và ngược lại. Ai cấm con gái bộ đội không được quyền diện một chút trong ngày chủ nhật? Và theo quan điểm riêng của tôi, lúc này trông Nhã còn nguy hiểm hơn lúc có súng hôm trước rất nhiều, chỉ với hai cái nơ đỏ buộc tóc cứ lúc lắc nhởn nhơ trước mắt tôi như hai cánh bướm. Thấy Nhã và tôi cùng bối rối khi gặp nhau, Phụng hơi ngạc nhiên. Tôi giải thích lấp lửng: - Hôm lên đến giờ, anh có gặp lại Nhã rồi. Nhưng... cô ấy làm lơ. Nhã vội đính chánh: - Hôm đó Nhã không nhận ra anh thiệt. Nhã không ngờ anh lại đi... Với lại anh cắt tóc ngắn và mặc đồ lính trông khác lắm. Một câu đính chánh đầy sơ hở, phải không bạn? Nhưng tôi chưa kịp nói gì thì Phụng đã nhanh nhẩu: - Anh đừng có ham. Khác hẳn, không phải là đẹp hơn đâu. Tôi quê quá, ngồi im. May sao Nhã đã đính chánh lần thứ hai, bằng một giọng nói nhỏ hơn và mặt hơi cúi xuống có ửng tí hồng: - Không phải vậy đâu... Chỉ có bốn tiếng thôi nhưng theo tôi thì đã quá đủ để tôi sẵn sàng bỏ qua hết cho Nhã về những “đau khổ” nàng đã gián tiếp gây ra cho tôi. Sau này, khi hai đứa hiểu nhau hơn, Nhã đã xin lỗi tôi: - Nhã không ngờ lần đó đã làm tan vỡ mối tình của anh. Mong anh hiểu cho, đó chỉ vì nhiệm vụ mà Nhã phải hoàn thành. https://thuviensach.vn Rồi cô ấy nói tiếp rất biện chứng: - Nhưng nếu không có chuyện đó thì chắc chị Hương gì đó cũng không chơi với anh lâu đâu. Phải không? Tôi phải công nhận Nhã có lý, như Bình đã rất có lý... * Làm sao bạn có thể giấu được tâm sự của mình với những đồng đội thân thiết đã chia nhau từng điếu “củi”[5]? Vì thế hầu như cả tiểu đội đều biết chuyện tôi và Hương bị bể. Ông già Xibêri, tên gọi đùa của một đồng chí lớn tuổi nhất tiểu đội và trung đội, đã có một vợ hai con và chuyên kể chuyện tiếu lâm mặn, vừa cười khà khà vừa xoa xoa bụng: [5] Chỉ loại thuốc lá rẻ tiền, bó lại như bó củi. - Cho đáng đời thằng Long. Từ nay còn “theo con Hương” nữa không em? Nếu bạn biết nói lái thì bạn đã hiểu “theo con Hương” là sao rồi. Còn Toàn thì thở dài: - Đúng là đi nghĩa vụ thì trước sau cũng bị đào bỏ. Chỉ có Bình là nhận xét có vẻ có lý: - Không phải vậy đâu. Mầy thấy tao không? Cũng tùy loại đào chứ. Nói như mầy vậy bộ đội nào cũng ở giá hay sao? Theo tao thì thằng Long không nên buồn. Có người yêu như vậy thì nên dẹp qua một bên là vừa... Đã không giấu được chuyện với Hương thì làm sao tôi giấu được chuyện với Nhã? Cái buổi sáng chủ nhật tôi ngồi nói chuyện với Phụng và Nhã, đến chiều đã được cả trung đội biết. Từ hôm đó, cả sam tập trung tấn công tôi tới tấp. Nhưng tôi vẫn tưởng mọi chuyện chưa có gì. Cho đến một buổi chiều ở thao trường về, sau ba tiếng đồng hồ thực tập tháo gỡ các loại mìn, tôi gặp Nhã cùng khoảng một tiểu đội nữ vác cuốc đi lao động tăng gia về, ngược chiều với chúng tôi. Mặt trời sau lưng tôi chiếu ánh vàng óng ả vào Nhã, https://thuviensach.vn trên nền một vạt hoa cỏ may lấp lánh, làm Nhã sáng rực trước mắt tôi. Nhã để đầu trần, mái tóc nâu nhạt thả tự nhiên bay lòa xòa trong gió và trong nắng. Nàng cười rất tươi với tôi để thay lời chào, và trời đất ơi, hôm nay tôi mới thấy đôi mắt ấy có đuôi! Tôi quay đầu nhìn theo Nhã cho đến lúc nghe một cái “bép” dưới chân và tiếng cười rộ của đồng đội vang lên. Thì ra vì không để ý, tôi đã giẫm phải ngay giữa một bãi “mìn chống dép râu”[6]to tướng, loại mìn dễ phát hiện nhất ban ngày và đáng sợ nhất khi giẫm phải. [6] Chỉ những bãi phân trâu. Toàn la lên: - Báo cáo, một chiến sĩ hy sinh! Cho đến B trưởng rất nghiêm mà cũng phải bật cười khi thấy bàn chân ngập... mìn lên đến mắt cá của tôi. Nếu bãi mìn đó mà thơm thì tôi đã không thèm rửa chân, vì tính tôi rất thích giữ lại những kỷ niệm quý giá trong đời. Không quý sao được khi nó đánh dấu lúc tôi nhận ra mình đã biết yêu thật sự? * Nếu bạn là con trai, thì ngoại trừ hoa biết nói, bạn thích nhất hoa gì? Phần tôi, tôi thích nhất hoa hồng, vì hoa hồng là món quà tế nhị nhất để thay thế một lời tỏ tình. Một trong những điều cấm kỵ khi tặng hoa là không bao giờ nên tặng hoa giả. Vì như thế chẳng khác gì nói tình cảm của mình cũng không thật. Vậy mà bạn biết sao không, tôi đã tặng hoa hồng giả cho Nhã, nhưng lại cảm thấy đóa hoa đó quý hơn bất cứ đóa hồng thật nào mà tôi đã tặng cho những người khác trước đây. Chính Nhã cũng hiểu điều đó. Bạn có thể tin là trên cát trắng và ở một nơi chỉ thấy có nắng, hoa hồng vẫn nở hay không? Và chính tôi đã trồng được một bông hồng đó, bằng... ba phát súng. https://thuviensach.vn Từ sau cái giây phút lịch sử giẫm phải “mìn”, mặc dầu trở thành một đề tài thảo luận của anh em suốt mấy buổi, tôi đã hiểu mình chỉ có thể yêu ai. Cũng vì đã hiểu Nhã khá đủ, tôi thấy mình phải cố gắng rất nhiều để thích ứng với nàng hơn, nhất là trong môi trường đầy nhân tài này. Điều đó có vẻ mâu thuẫn so với một quan niệm trước đó của tôi: mình như thế nào thì người yêu phải chấp nhận như thế ấy. Thế mới biết là lần này tôi đã yêu thật rồi. Khi Nhã nói không bao giờ ngờ tôi lại đi chui rào, tức là cô ấy đã đặt rất nhiều tin tưởng nơi tôi. Vậy tôi phải tự chứng tỏ như thế nào đây? Đóa hồng vải mà tôi trồng được và tặng ngay lại Nhã sáng qua không phải do một sự tình cờ mà có. Ba điểm ngắm chụm của tôi bao giờ cũng lọt vào lỗ nhỏ nhất của vòng kiểm tra. Đường ngắm chết của tôi bao giờ cũng chính xác trước sau như một. Và với cái sức... trâu của tôi mà đã tì vai, tựa má... rồi thì cô nàng AK còn cách nào mà nhúc nhích? Để đạt những thành quả đó, phải đổ mồ hôi nhiều lắm chứ, thậm chí tôi còn bị chai cả hai cánh chỏ. So với công sức trồng một hoa hồng thật thì có lẽ còn hơn. Chính vì vậy tôi mới dám bảo đóa hoa giả ấy rất quý. Thực tình, tôi không hề biết Nhã sẽ là người báo bia. Khi Nhã từ dưới hào đi lên sau loạt súng, ở khoảng xa một trăm mét, với đôi mắt người xạ thủ, tôi đã nhận ra nàng ngay nhờ vóc dáng quen thuộc ấy. Mặt trời ở sau lưng tôi nên chắc chắn Nhã không thể nhìn ra tôi. Nàng cắm cúi xem bia, báo điểm, rồi thoăn thoắt chạy sang bia khác. Đến bia của tôi, Nhã dừng lại hơi lâu. Tôi muốn đứng tim khi thấy Nhã đưa cây cờ đỏ lên cao rồi quay tròn một vòng trên không. Tiếng xì xào của đồng đội ở tuyến chờ phía sau tôi vang lên to hơn khi Nhã đưa lá cờ lên lần thứ hai và quay thêm vòng tròn thứ hai rồi thứ ba, và cô ấy cười, dường như đã nhận ra tôi, trong tiếng vỗ tay ngợi khen của anh em. Khi tôi đưa Nhã đóa hoa hồng tượng trưng cho khả năng bắn súng cũng như sự cố gắng của tôi, tôi chỉ nói: - Một bông hồng cho cô bộ đội... https://thuviensach.vn Các bạn có thể tin rằng tôi nói ít như thế chỉ vì... run hay không? Trời đất! Một thằng như tôi mà run khi tặng hoa cho con gái? Vậy mà điều đó có thật đấy. Nhã hỏi lại: - Anh không mang về khoe với hai bác ở nhà hay tặng chị nào sao? Tôi trở nên hùng biện hơn, và rất đúng lúc: - Mục đích của anh chỉ để tìm hoa hồng tặng Nhã... Nhã cầm lấy đóa hoa, miệng nói lí nhí: - Cảm ơn anh... Kỳ lạ thật, mỗi lần Nhã nói nhỏ theo kiểu đó là tôi đều nghe lùng bùng trong tai. Tôi nhìn Nhã. Nhã làm lơ. Không, phải nói là cô ấy không dám nhìn lại thì đúng hơn. Nữ bộ đội cũng vẫn nhút nhát rất duyên dáng chứ. Chỉ cần cô ấy khỏe mạnh hơn. Chỉ cần anh ấy đàng hoàng hơn. Đó là ý nghĩ của chúng tôi trong ngày đầu gặp nhau. Tuy không ai nói ra, thế nhưng khi vào bộ đội, chúng tôi đều tự thay đổi nên những mong muốn đó đã thành hiện thực. Chúng tôi chẳng còn chê nhau ở điểm nào nữa. Tôi thầm hứa với Nhã là trên những dặm đường hành quân sắp tới, tôi sẽ tiếp tục tìm tặng nàng những bông hồng có ý nghĩa hơn. Điều đó chắc bạn cũng đồng ý thôi phải không? Còn chúng tôi có tính toán gì nữa không thì... suỵt, bí mật quân sự! Không thể tiết lộ sớm được đâu! (Quang Trung, 3-11-1979) Tôi viết truyện ngắn này lúc đang ở trường huấn luyện Quang Trung (F.477) để thụ huấn khóa đào tạo... binh nhì, tháng 10 năm 1978 (đợt Hồng quân đào tạo gấp để qua K chiến đấu). Các chi tiết trong truyện đều có thật, kể cả mối tình của hai nhân vật chính - đương nhiên không phải là tôi! Nhớ lại, vẫn thấy có một điều lạ lùng là sao mấy cô bộ đội lúc đó lại có rất nhiều người đẹp, chẳng khác nào cô Nhã trong truyện. (Hay tại mắt tôi nhìn đâu cũng thấy người đẹp?). https://thuviensach.vn Truyện được đăng trên Tuổi Trẻ Xuân 1980, lúc tôi đã qua đóng quân ở Kampong Cham. Nay giở lại tờ báo mới đó đã ¼ thế kỷ, tôi lại nhớ đến người đã chọn đăng truyện này - chị Vũ Kim Hạnh, Phó tổng biên tập kiêm Trưởng trang văn nghệ của Tuổi Trẻ lúc ấy. Hồi còn ở TNXP (1975 - 1978), tôi đã lần lượt gởi về Tuổi Trẻ ba truyện ngắn nhưng chờ mãi vẫn không được đăng, cứ nghĩ rằng vì mình không quen biết... Sau này đọc lại ba truyện ngắn từng ngỡ là tuyệt phẩm ấy, mới thấy chúng vô cùng dở và bị loại không thương tiếc là hoàn toàn chính xác. Xin cảm ơn Kim Hạnh, người đã động viên và giúp đỡ tôi rất nhiều trong những bước chập chững vào nghề văn... https://thuviensach.vn 3 Con Vịt Què Hải không ngờ có lúc mình lại đi chăn vịt và nhất là chưa từng ngờ có lúc mình có thể ngồi hàng giờ mê mẩn ngắm nhìn một đàn vịt như thế này. Thực ra cái bất ngờ thứ nhất đã giải thích cho cái bất ngờ thứ hai. Và khi một người đã đổ công sức vào một việc gì đó thì làm sao anh ta không thấy gắn bó, yêu quý những thành quả mình đạt được? Bầy vịt lúc mới đem về có đến hai mươi bốn con. Những con chuột cống to kềnh ở đây đã thanh toán gọn hai chú ngay trong đêm đầu, khi việc bảo vệ chưa được chu đáo. Con thứ ba không rõ vì sao thoát nạn, nhưng bị cắn què chân. Nó vẫn sống theo bầy, chỉ có điều mỗi khi đàn vịt chạy nhanh thì nó hơi vất vả một chút, gần như phải vừa chạy vừa nhảy mới đuổi theo kịp. Đàn vịt đã ra chỗ sân có rất nhiều nắng. Chúng đứng lại, bắt đầu tắm nắng và rỉa lông một cách tỉ mỉ, khoái trá, cho đến khi toàn bộ lông tơ khô rang, óng mượt lên mới thôi. Trong việc này, con vịt què đôi lúc cũng gặp khó khăn. Vì quá mê mải rỉa bên trong đùi, nó quên mất sự tật nguyền của mình và đứng bằng cái chân què nên bị ngã lăn quay. Khi đứng dậy, con vịt khốn khổ ấy len lét nhìn chúng bạn. Lũ vịt vẫn thản nhiên rất lịch sự. Không một con nào lộ vẻ vui thích trước cảnh ấy. Nhiều con đã thấy, nhưng vẫn giả tảng như không, tiếp tục rúc mỏ vào nách, vừa sục sạo vừa khe khẽ kêu những tiếng thích thú. Tắm nắng xong, lũ vịt quay sang săn ruồi. Đây chỉ như một trò tiêu khiển cho qua thì giờ, nên một số con chẳng buồn tham gia, nằm một chỗ lim dim mắt trông rất sảng khoái. Riêng con vịt què lại rất tích cực với trò chơi này. Trong cuộc săn, nó cũng thường bị trượt ngã, nhưng mỗi khi nuốt được một https://thuviensach.vn con mồi, nó có vẻ hài lòng lắm vì đã chứng tỏ được mình cũng có khả năng như đồng bạn. Dù thực sự, trừ Hải ra, không con vịt nào chú ý đến điều đó. Hải rất quan tâm đến con vịt què, thậm chí anh đã nhiều lần ôm nó, ngắm nhìn đôi mắt đen tròn đầy vẻ thông minh của nó. Con vật có vẻ chấp nhận số phận một cách rất can đảm. Nó còn có vẻ tự trọng, luôn cố gắng chứng tỏ khả năng mình không thua ai. Ít nhất nó có thể sống với bạn bè mà không mặc cảm. Và lũ bạn bè ấy cũng rất tốt, không hề có chút phân biệt hoặc thành kiến nào có thể đụng chạm đến tự ái và làm nặng thêm gánh nặng sẵn có của đời vịt què. Dĩ nhiên, đó là những suy nghĩ riêng của Hải mà anh đã gán cho con vật. Có khi Hải cảm thấy mình thua cả nó, nhất là từ ngày vào đây. Lúc nào Hải cũng vẫn bị mặc cảm đè nặng. Ở ngoài đời anh đã không thể hòa nhập vào cuộc sống. Ở đây, anh càng day dứt hơn. Cha của Hải là một dân biểu hạ nghị viện của chế độ cũ. Ông là một thương gia và dùng tiền mua được địa vị ấy, sau khi tạm thỏa mãn với con đường làm giàu. Mẹ Hải, với đồng tiền của chồng, chỉ biết ngày đêm đi giải trí bằng cờ bạc, bỏ mặc chị em Hải tự do lêu lổng. Dĩ nhiên Hải thi rớt tú tài. Anh bị bắt lính một thời gian rồi chạy chọt được giải ngũ vì lý do sức khỏe, trước ngày giải phóng chừng một năm. Chừng đó đã quá đủ để Hải mặc cảm với đời. Ba anh đi học tập một thời gian. Anh dù sao cũng từng khoác áo lính. Gia đình anh gốc tư sản... Cái quá khứ ấy đã trở thành một gánh nặng mà Hải nghĩ mình không hề muốn mang, như con vịt què không hề muốn cái chân mình bị cắn đứt gân như vậy... Mải suy nghĩ, Hải quên mất đàn vịt. Chúng tiến vào nhà bếp đại đội tự lúc nào không biết, chỉ đến khi chị nuôi hô hoán lên, Hải mới giật mình, cầm cây sào dài chạy đến. Ở đó, anh lại gặp Yến. Cô gái đang đi làm một trong những công việc thường ngày: kiểm tra vệ sinh nhà ăn. Người con gái có vẻ đẹp bí ẩn đó vẫn là một thắc mắc lớn của Hải. Đẹp như cô sao lại tình nguyện vào đây? Thất tình hay quẫn trí? Tại https://thuviensach.vn sao đã đi hơn ba năm, được cấp trên đồng ý cho giải ngũ mà vẫn xin được tiếp tục ở lại? Khi nhìn một cô gái, trước tiên bao giờ Hải cũng nhìn cặp mắt. Đôi mắt Yến có một nét gì hết sức quyến rũ không thể hiểu được. Đó là một đôi mắt nhỏ, dài, hơi xếch, bình thường có vẻ mệt mỏi và buồn ngủ, nhưng khi nhìn thẳng vào ai thì lại hết sức trong sáng và đầy uy lực. Đôi mắt rất đẹp. Nhưng chúng thu hút Hải chỉ vì một điều: Đây cũng là đôi mắt hiếm có của Quyên. Có thể lắm. Có thể Yến chính là em Quyên, vì Hải nhớ có một lần Quyên cho anh biết cô ấy còn một cô em gái rất giống mình, đã đi bộ đội từ năm bảy sáu. Nhưng có phải chuyện gì rồi cũng dẫn đến cái tên Quyên hay sao? Cô ấy với đôi mắt không thể quên được ấy sẽ còn đuổi theo Hải đến bao giờ mới chịu vừa lòng? * Khi nhắm mắt lại, Hải nhìn thấy đôi mắt Quyên càng rõ hơn. Nửa khuya, không chịu đựng nổi, anh ngồi dậy đốt thuốc hút. Từ lâu rồi, bóng đêm là một người bạn rất thân của Hải. Anh có thói quen đối thoại với bóng đêm bằng suy nghĩ của mình. Đó là một người bạn thinh lặng nhưng vô cùng sáng suốt, hiểu rõ từng suy nghĩ của Hải, đồng thời giúp anh thấy rõ được mình hơn; một người bạn duy nhất Hải có thể bày tỏ hết tâm tư mà không sợ bị phản bội. Hải xòe hai bàn tay trước mặt, rít mạnh một hơi thuốc. Đốm lửa lóe lên, ngắn ngủi, nhưng cũng đủ để Hải nhìn thấy hai lòng bàn tay trơn trụi của mình. Hai mươi sáu tuổi, vẫn chưa làm được gì. Học hành chẳng đến đâu, không có một nghề nghiệp cho ra hồn, bạn bè đếm lại không ai thân thiết, và người mà anh yêu giờ đã ở rất xa... ...“Quyên chỉ muốn ở anh một điều. Trước giờ anh chỉ sống cho mình mà không biết có ai. Trước giờ anh chỉ sống cho hôm nay mà không biết ngày mai sẽ làm gì. Làm sao Quyên hoặc bất cứ ai khác có thể yên tâm được, với https://thuviensach.vn anh? Và chính anh, Quyên thường tự hỏi, làm sao anh có thể tự yên tâm được với cuộc sống đó, trong lúc này?”... Đó là một đoạn trong lá thư ngắn Quyên để lại cho Hải. Lá thư cắt đứt một tình yêu, nếu muốn gọi như thế. Sau khi tốt nghiệp đại học sư phạm, cô đã tình nguyện về một nơi nào đó thuộc tỉnh Lâm Đồng - Đức Trọng thì phải - và nghe nói đang sống rất vất vả. Để làm gì? “Làm sao anh có thể tự yên tâm được?”. Có thật thế không? Hải đã yên tâm lắm chứ, với từng đêm lê chân khắp các vũ trường, trong bóng tối ma quái của đèn blacklight và khói thuốc đục như sương mù, với tiếng nhạc hòa cái lạnh quyện lấy người tưởng chừng chụp bắt được, và với những người con gái ấm áp thơm ngát trong tay. Hải cũng yên tâm lắm chứ trong những ngày ngồi binh xập xám suốt buổi với điếu thuốc không bao giờ tắt trên môi, hoặc những giờ khắc lê thê chán chường một cách giả tạo rồi thực sự, bên phin cà phê nhỏ giọt buồn giết chết thời gian; hay những phút lãng mạn đeo đuổi một bóng hồng trên những con đường lá me bay lất phất... Đó là những tháng ngày rong chơi xưa cũ mà chưa từng có ai hỏi rằng anh có yên tâm không. Nhưng từ sau ngày giải phóng, dường như tất cả đã thay đổi. Những điều mới mẻ ào ạt ập đến như làn sóng lớn, cuốn phăng tất cả những rác rưởi cùng bèo bọt hào nhoáng bên ngoài của cái xã hội cũ Hải đang sống. Những vết thương bên trong đã có thể bắt đầu lành lặn và cuộc sống mang một bộ mặt mới tươi sạch hơn, nhưng với những người đã quen lối sống như Hải, không phải dễ dàng gì lôi họ ra khỏi cơn choáng để hòa nhập nhanh chóng với cuộc đời mới. Bạn bè Hải chia làm hai nhóm. Một số đi bán chợ trời hoặc kiếm sống bằng mọi nghề, có thằng phạm pháp bị bắt giữ, có thằng vượt biển mất hẳn tung tích. Một số đến với cách mạng dù chưa hẳn đã giác ngộ. Nhưng Hải thấy họ dần dần thay đổi theo một xã hội đang lột xác từng ngày. Cuộc sống họ có thể vất vả hơn nhưng họ cũng yên tâm hơn. Ít nhất là hơn Hải. Vì Hải vẫn đứng ngoài cuộc. Hay đúng hơn, anh ở lưng chừng. Anh có https://thuviensach.vn tham gia công tác thanh niên ở địa phương một thời gian, có học tập chính trị, có đi thủy lợi, có vào ban văn nghệ. Có thời gian anh còn đi thanh niên xung phong... Nhưng cứ mỗi lần cầm bút viết lại bản lý lịch đời mình, Hải lại muốn bỏ hết. Anh tự hỏi mình phấn đấu để làm gì? Liệu xã hội mới này có dễ dàng chấp nhận anh đi vào với tư cách đĩnh đạc như mọi người không? Chính trong thời gian tham gia sinh hoạt hè ở địa phương, Hải gặp Quyên, lúc cô còn là sinh viên sư phạm. Mọi chuyện bắt đầu từ lúc Hải đàn cho Quyên hát trong một buổi họp thanh niên. Bài hát bắt đầu bằng câu: “Cuộc đời vẫn đẹp sao”... Hải có ngón đàn rất tài hoa và không phải đó là lần đầu anh đàn cho một người con gái hát. Anh cũng từng quen nhiều cô gái xinh đẹp, sang trọng, nhưng chưa hề thật tình rung động trước ai. Vậy tại sao cô gái rất giản dị và có vẻ đẹp đầy bí ẩn ấy lại làm anh phải day dứt cho đến ngày nay? Một mối tình, hãy cho là vậy, chỉ vỏn vẹn có hơn hai tháng ngắn ngủi. Diễn ra chỉ qua vài lần trò chuyện. Một lần đi xem hát. Một lần đi ăn kem. Rồi Quyên về trường, Hải đi thanh niên xung phong. Những lá thư Hải viết về từ rừng Sông Bé và Quyên gửi đi từ thành phố đã tiếp tục câu chuyện của họ. Cô gái khuyên nhủ anh rất nhiều... Nhưng cuối cùng, Hải bỏ đơn vị thanh niên xung phong, trốn về, với nhiều lý do, trong đó có một lý do là anh không tự trả lời được câu hỏi ấy. Hải về, phụ bán cà phê vỉa hè với chị anh. Một buổi Quyên đạp xe ngang, thấy anh đang lúi húi khom người đặt cà phê lên bàn cho khách. Hai đôi mắt gặp nhau chỉ trong một giây. Phin cà phê hơi chao nghiêng và Hải cúi mặt xuống. Chỉ vậy thôi. Là hết. Tại sao? Tại sao thành phần gia đình Quyên rất tốt mà cô lại xin đi dạy ở miền núi xa xôi ấy làm gì? Rồi tại sao Yến lại tình nguyện đi bộ đội và xin ở lại sau khi mãn hạn, dù hằng ngày chỉ làm từng ấy việc nhàm chán: kiểm tra sức khỏe của bộ đội, ngày hai lượt kiểm tra vệ sinh bếp ăn, chăm sóc vườn thuốc nam, theo chăm sóc bộ đội trong học tập thao trường...? Tại sao https://thuviensach.vn chính ủy sư đoàn tóc đã bạc trắng vẫn mặc bộ kaki cũ, đứng vui vẻ kể chuyện cho chiến sĩ nghe về hơn ba mươi năm quân ngũ của mình, trong đó có hai mươi mốt năm xa vợ xa con? Tại sao đại đội trưởng Cương đau gan nặng vì sốt rét rừng, vẫn không bỏ một cuộc hành quân dã ngoại nào của đại đội, cũng như không đêm nào không đi kiểm tra việc canh gác của từng trung đội? Anh ấy đi lính hơn mười năm mà tài sản cũng chỉ nằm trong một cái balô, chưa vợ con, chưa cả một mối tình rách vắt vai. Lẽ ra Cương đã phục viên nhưng vì cuộc chiến tranh mới, anh xin ở lại. Tại sao trung đội trưởng Cần lại ra đi lúc đã có giấy trúng tuyển vào một trường đại học mà từ nhỏ anh vẫn thường mơ ước, và sáu năm rồi vẫn an tâm, nói lúc này anh tự thấy cần ở lại trường đại học quân đội này hơn? Rồi tại sao Đạm, một tân binh nằm gần Hải, hai mươi tám tuổi và đang làm việc ở một cơ quan khá tốt, một vợ và hai con, nhiều đêm nhớ không ngủ được, vẫn ra đi và chưa một lần bỏ trốn về nhà?... Dĩ nhiên, vì họ có một lý tưởng. Lý tưởng đó Hải cũng đã biết, nhìn nhận rằng rất tốt đẹp và nhiều lúc cũng muốn được tham gia thực hiện. Nhưng cái lý lịch... Phải rồi, cái lý lịch... Nó đã đè anh như cái mai nặng nề mà một chú rùa phải mang suốt kiếp. Anh cảm thấy như thế... Hải nhớ lại hôm phường đội mời Hải đến và trao anh tờ giấy quyết định đi nghĩa vụ quân sự, mà lúc đăng ký anh chỉ ngỡ là cho vui vì vướng cái gốc lính chế độ cũ. Phường đội trưởng nói chuyện riêng với anh: “Nghĩa vụ quân sự là quyền lợi thiêng liêng của mọi thanh niên. Việc anh được chọn đi nghĩa vụ chứng tỏ giờ đây trước Tổ quốc, anh thực sự bình đẳng với mọi người...”. Nhưng Hải, và nhất là gia đình anh, chưa thể hiểu điều đó. Đi lính, đối với họ, vẫn là đi vào chỗ đày ải, chỗ chết... Mẹ Hải giục Hải tìm lại hồ sơ giải ngũ vì sức khỏe mà họ đã “mua” được lúc trước giải phóng. Trong một tuần, không biết bằng cách nào bà đem về thêm một số hồ sơ bệnh án về một căn bệnh mà những bác sĩ thông thường, thiếu phương tiện nghề nghiệp không thể chẩn đoán được và cũng chẳng cần thiết, khi đã có đầy đủ y chứng hợp pháp từ trước để lại. Thế là Hải vào một đơn vị luyện quân. Ở https://thuviensach.vn đó Hải được xếp vào loại cần xem lại để có thể được miễn hoãn. Anh chưa được nhận quân trang và trong khi chờ đợi được giải quyết chính sách, anh không phải ra bãi tập mà chỉ tham gia học chính trị và nhận một công việc tương đối nhẹ nhàng: chăm lo đàn vịt tăng gia của trung đội. Nhưng vào đây, Hải mới biết mình lầm lẫn rất nhiều. Anh từng đi lính Sài Gòn. Dù chỉ là lính kiểng nhưng anh cũng đã học đủ thời gian ở quân trường và đã biết rõ có bao nhiêu loại hình phạt quái đản trên đời một người lính trước kia có thể nhận chịu. Bây giờ ở đây gần hai tháng, Hải chưa từng thấy một người bộ đội bị phạt, bằng bất cứ hình thức nào. Nhân phẩm của từng con người đều được tôn trọng. Mọi lỗi lầm chỉ được nhắc nhở, góp ý, phê bình... thật kiên trì và có tình có lý, như anh em đối xử với nhau... Cũng ở cái “quân trường” này, Hải còn thấy rất rõ về sự bình đẳng. Một sĩ quan hoặc cán bộ khung không hề được hưởng gì hơn anh em chiến sĩ. Các anh cùng ăn một tiêu chuẩn và thường là cực hơn vì hiếm người được gia đình tiếp tế hàng tuần như anh em. Các anh cùng ngủ bên cạnh anh em và hàng đêm vẫn đi tấn mùng lại cho từng người, như vẫn chia nhau cùng thức gác. Các anh vừa chỉ dẫn những kinh nghiệm của người đi trước, lại vừa cùng học tập với anh em. Nhiều người quần áo vá khắp nơi vì phải lao động nhiều hơn anh em... Riêng với Hải, dù trước kia từng là lính cũ và hiện đang chờ được cho về, anh vẫn được đối xử rất tốt, như mọi người. Hai tuần qua, anh liên tiếp được biểu dương trước cờ, nhờ có ý thức chấp hành tốt tổ chức kỷ luật và hoàn thành nhiệm vụ. Ai cũng công nhận Hải chăm sóc đàn vịt không chê được. Chúng lớn phông phổng, béo múp, những trung đội khác và thậm chí đại đội bạn ở gần bên, đã qua hỏi anh về kinh nghiệm nuôi vịt mà anh đành chịu, không biết trả lời sao... * Đàn vịt đã lớn. Trông chúng đứng đắn hẳn, với vẻ lừ đừ, chậm chạp thật nghiêm trang khác hẳn ngày nào. Con vịt què cũng vẫn vừa đi vừa nhún https://thuviensach.vn nhưng chẳng ai để ý đến điều đó, và chính nó cũng không còn quan tâm về thiếu sót đó của mình. Điều quan trọng là nó vẫn lớn lên và theo được với bầy, như cuộc sống vẫn không ngừng tiến lên phía trước, mạnh mẽ và nhanh chóng. Hải đã nhận quân phục, trong khi lẽ ra như một số anh em bệnh tật khác, anh có thể được giải quyết cho về vì thiếu sức khỏe. Chính trị viên đại đội nói với Hải rất nhiều trong lần Hải lên tìm gặp riêng đồng chí ấy. Trong đó Hải nhớ mãi một câu: - Đồng chí đã tự phá vỡ được bức tường bấy lâu nay ngăn cản mình bước vào cuộc sống. Bây giờ chỉ còn một việc là hãy tiến lên... Và thế là hướng đi của cả cuộc đời Hải đã được xác định. Song điều gì làm Hải có quyết định đó? Hải không thể trả lời. Chỉ biết là trong ấy có cả Quyên với đôi mắt chỉ một giây nhưng không bao giờ quên được; có cả Yến với cái dáng nhỏ nhắn xách hai thùng nước nặng đi tưới giữa những hàng xuyên tâm liên; có cả chính ủy sư đoàn với hai mươi mốt năm xa vợ con; có anh Cương với căn bệnh sốt rét rừng quái ác, anh Cần với cái ước mơ được làm kỹ sư nông nghiệp không biết bao giờ thực hiện được, anh Đạm với tấm ảnh vợ con mới đó mà đã cũ vì cứ giở ra xem hàng đêm, và có cả chú vịt què với cái chân khập khiễng nhưng vẫn lớn lên cùng đàn... Mọi người trong đơn vị chỉ biết là sau một thời gian theo dõi và kiểm tra, quân y kết luận Hải đủ sức khỏe để đi bộ đội và chính anh cũng có nguyện vọng đó. Dường như Cần cũng chỉ biết có thế. Lúc trao quân trang cho Hải, anh bắt tay Hải thật chặt để chúc mừng. Và dường như ngay cả Yến cũng chỉ biết có thế. Một hôm cô ấy đi kiểm tra sáng, ngẩn người khi qua phòng Hải thấy anh đang xúng xính trong bộ quân phục còn thơm mùi vải. Đó là lần đầu tiên Yến thấy Hải cười. Một nụ cười hơi ngượng ngập. Đó cũng là lần đầu tiên Hải bắt chuyện với Yến bằng một câu hỏi làm cô rất ngạc nhiên: - Có phải Yến có người chị tên Quyên? https://thuviensach.vn Hải thất vọng khi thấy Yến lắc đầu, nhưng bình tĩnh lại ngay. Người giống người là chuyện thường, huống gì chỉ có đôi mắt. Dù sao, đó cũng là điều tốt. Đôi mắt Yến, nhờ giống mắt Quyên, đã giúp đỡ anh rất nhiều trong thời gian qua. Yến mỉm cười và nói một câu gì đó nhưng Hải không nghe rõ. Hơn bao giờ hết, anh thấy nhớ Quyên quay quắt. Cánh chim ấy thực sự chưa một ngày bay khỏi đời anh. Giá như Hải biết địa chỉ của Quyên, anh sẽ viết thư ngay cho cô để trả lời câu hỏi ấy... (31-12-1979) Truyện ngắn này được viết tại doanh trại Cục Kỹ thuật Mặt trận 779 đặt tại đồn điền cao su Chúp thuộc tỉnh Kampong Cham - lúc tôi đang là một anh binh nhì làm nghĩa vụ quốc tế ở Campuchia. Cảm hứng và một phần cốt truyện tôi có từ lúc còn là một tân binh ở trường huấn luyện Quang Trung. Lúc đó đang cao điểm chiến tranh biên giới Tây Nam, bộ đội tập trung tuyển quân và có một số chàng trai Sài Gòn vào tới quân trường vẫn còn tìm cách... thoát thân bằng cách kê khai bệnh tật! Trong khi chờ hội đồng quân y kết luận, họ được giao những nhiệm vụ nhẹ nhàng ở doanh trại: chăn nuôi, tăng gia sản xuất... Viết xong truyện - lúc đó được đặt tên là Người chăn vịt - tôi gởi hú họa cho tạp chí Văn nghệ quân đội, không ngờ được chọn đăng ngay (số 5- 1980) và cuối năm đó còn được trao tặng thưởng “Truyện ngắn hay trong năm”. Chưa hết, chỉ nhờ một thành tích nhỏ nhoi đó mà tôi còn được Tổng cục Chính trị mời về dự lớp viết văn dành cho các cây bút quân đội ở TP.HCM để sau đó có thể được chuyển sang các đơn vị tuyên huấn. Thủ trưởng tôi lúc đó là trung tá Trần Thanh Nghĩa gọi tôi lên cho xem thư triệu tập và nói, theo kinh nghiệm của ông thì tôi... không nên đi, vì e rằng sau đào tạo tôi sẽ “được” giữ lại phục vụ lâu dài trong quân đội. Tôi nghe lời ông và một năm sau, khi tôi hết hạn nghĩa vụ, cũng chính ông đã ký giấy cho tôi xuất ngũ về lại Tuổi Trẻ. Xin cảm ơn thủ trưởng và truyện ngắn tự chọn này trước tiên xin dành tặng ông. https://thuviensach.vn 4 Châu Ơi! Anh Yêu Em. Chỉ vỏn vẹn ba tiếng, vậy mà chưa bao giờ tôi nói được với Châu. Và sẽ không bao giờ. Vĩnh viễn không bao giờ. Dù đã hàng nghìn lần và sẽ hàng nghìn lần tôi tự nói với mình điều đó. Khi cúi mặt vốc nước ở một con suối giữa rừng để uống qua cơn khát, tôi lại nhìn thấy Châu. Mỉm cười, đằm thắm. Khi ngẩng đầu nhìn trời sao để xác định hướng đi, tôi cũng thấy Châu. Đôi mắt nhỏ sáng long lanh. Cả khi ngả người trên một nệm cỏ nhung êm, nhắm mắt, tôi vẫn thấy Châu. - Châu thích làm một đồng cỏ thật xanh, xanh mượt và mát rượi. - Để làm gì? - Để con nít tha hồ chạy chơi trên đó. - Còn tôi lại thích ngả lưng trên cỏ... Đừng đỏ mặt. Tôi thích điều đó đã từ lâu lắm. Nằm trên cỏ và ngửa mặt nhìn trời xanh. Lúc ấy mình sẽ thấy trời cao và rộng hơn. Cả những cây cỏ kề bên cũng vươn lên vượt hẳn mình. - Để làm gì? - Để thấy mình chẳng là gì cả. - Đã có lúc Châu cũng nghĩ như anh. Nhưng bây giờ thì sao? Mình phải là một cái gì chứ? - Châu muốn nói bây giờ mình phải sống có ích cho người khác, phải không? - Dạ. https://thuviensach.vn - Điều đó thì Châu khỏi lo. Ở Thanh niên xung phong lâu rồi, làm sao không hiểu được mình phải sống cho ai? Bây giờ đã quá muộn để tôi có thể nói thật đủ ý nghĩ của mình lúc đó cho Châu nghe. Trong số những người mình muốn dành cả cuộc đời để hướng về, dù sao cũng phải có một người riêng biệt. Một người mình muốn được kể và được nghe những nỗi vui buồn của nhau, lo lắng và chăm sóc cho nhau từng chút một. Một người cần thiết để vỗ về an ủi mỗi khi phiền muộn. Một người để mình yêu và được yêu với hết cả tấm lòng. Đối với tôi, người ấy lúc ấy là Châu. Nhưng tôi không nói được. Và bây giờ thì quá muộn! Trong câu chuyện giữa tôi và Châu, dường như bao giờ cũng là quá muộn, dù hai chúng tôi đều yêu nhau đủ để suốt đời không quên. Tôi vụng về như thể mới biết yêu lần đầu. Còn Châu, nhút nhát đến tội nghiệp. Điều đáng buồn nhất là cuối cùng chỉ mình tôi biết mình được yêu. Còn Châu đã ra đi mà không bao giờ biết được tình yêu của tôi. Tất cả là tại tôi hay tại Châu? - Tại sao lúc được chuyển ngành qua làm công nhân ở nông trường Phạm Văn Cội, đang làm B trưởng anh lại bỏ về, rồi sau đó xin trở lại để bắt đầu cuộc đời của một đội viên có tì vết? - Chắc Châu biết tên tôi có nghĩa là gió. - Châu biết. - Và không có gì tự do hơn gió. Nghĩa là tự tôi đã không thể ở yên một chỗ, chớ đừng nói ai có thể cầm giữ được. Khoan, hãy để tôi nói hết. Ai cũng vậy thì làm sao xây dựng được đất nước? Châu sắp nói thế, tôi biết. Tôi biết như thế là không đúng. Nhưng mỗi người một tính cách, biết làm sao? Nếu được công việc phù hợp thì dù sao cũng có lợi hơn. Tôi có thể đi khắp nơi trên nước mình và cả thế giới nếu được, làm bất cứ chuyện gì dù vất vả nhất. Miễn đừng giữ tôi ở một chỗ. Đó cũng là một trong những lý do tôi tình nguyện đi Thanh niên xung phong từ những ngày đầu. Một lý do https://thuviensach.vn không hợp lý chút nào. Nhưng Châu biết đâu phải ai vào Thanh niên xung phong cũng có một lý do hợp lý... Lúc ấy tôi vẫn không nói được hết ý nghĩ của mình. Chưa bao giờ tôi nói được hết ý nghĩ của mình cho Châu nghe. Rằng hầu như mỗi người chúng mình đến với Thanh niên xung phong đều có một lý do, hay đúng hơn, một động cơ riêng. Dĩ nhiên vẫn có một số có động cơ đúng. Còn ngoài ra thì... thích đi khắp thế gian, hoặc chán ghét hoặc muốn nhẹ gánh gia đình, muốn đổi đời, trốn lánh những quan hệ cũ, thất tình, biếng học, ham vui, chấp hành sự phân công của tổ chức, bị lôi cuốn bởi những hào quang rực rỡ của cái buổi đầu ra quân đầy khí thế... Cả trăm lý do. Để rồi khi những thực tế khắc nghiệt của một cuộc sống chung đụng hỗn tạp và nhiều thiếu thốn ngày càng hiện ra đầy đủ, một cuộc sống lao động nhọc nhằn với hai bàn tay và những công cụ thô sơ ngày này qua tháng nọ liên miên không bao giờ dứt... Khi tất cả những thử thách đó đến với mỗi người, thì như mọi nhánh sông sớm muộn cũng hòa nhập làm một trước khi ra biển, mọi lý do ban đầu đều phải thay đổi. Để hoặc anh quay lui hoặc anh vượt qua tất cả để được tôi luyện thành một người vững chãi, dày dạn, tự tin, yêu lao động và yêu Tổ quốc một cách trầm lặng, sâu sắc mà thiết tha, như yêu chính cuộc sống gian khổ của mình và đồng đội... Lúc ấy là đã ba năm tôi ở Thanh niên xung phong, đủ để Châu tin tôi khi tôi nói điều đó. Như Châu sẽ lại tin nếu tôi nói tôi đủ tự hiểu để không bao giờ đào ngũ lần nữa nếu được tổ chức phân công ở hẳn một nơi nào đấy. Chẳng những vậy, riêng tôi còn bắt đầu mơ được buộc hẳn cuộc đời với một người đang gần gũi bên mình. Nhưng tại sao tôi không nói tất cả những điều ấy ra, lại đi ngụy trang mình bằng bộ mặt tự do phóng đãng mà Châu rất ngại? Thích được tự do như gió trời, động cơ ấy đã mất sau ba năm ở Thanh niên xung phong. Chỉ còn một động cơ khác tôi chưa hề nói cho ai biết. Là tôi muốn thay đổi hẳn đời mình, một cuộc đời tôi đã chán chường từ lâu lắm. Tôi, con nhà máu mặt một thời, có học, nổi tiếng ăn chơi, híp-pi và hiện sinh, dù ba năm ở đây mà phong cách vẫn còn mang ít nhiều dáng dấp ngày https://thuviensach.vn nào. Đồng đội nữ mến tôi nhưng vẫn e dè. Nhất là những cô vốn đang là học trò và được sinh ra như chỉ để chờ cách mạng đến, như Châu. Nhưng làm sao Châu biết được tôi tự ngụy trang mình chỉ để tự vệ, lẩn tránh, khi tôi cảm thấy đã yêu Châu quá nhiều và sợ sệt không dám dấn thân vào cuộc tình này, vì tự nhủ làm sao Châu có thể yêu tôi? Và hơn nữa, lúc ấy chúng tôi đang ở chiến trường. Nhiều đồng đội đã ngã xuống. Không nên nói chuyện tình yêu ở nơi mà ranh giới giữa sống và chết chỉ là một bước mỏng manh. Tại tôi đã đắn đo vụng về như thế hay tại Châu? “Sao mình lại yêu anh ấy được nhỉ? Tại đôi mắt anh ấy sâu quá làm mình muốn chìm trong ấy, tại những lời nói anh luôn gợi cho mình nhiều suy nghĩ, hay tại anh có cái gì đó khác hẳn mọi người nơi đây? Nhưng tại sao mình lại yêu anh ấy? Đã bao nhiêu người nói bao nhiêu điều về anh ấy. Một quá khứ lẫy lừng, từng trải. Như mình thì bao giờ anh ấy để ý? Anh ấy thường đến nói chuyện với mình chắc chỉ để đỡ buồn thôi”. Lại những dòng chữ trong cuốn nhật ký bìa xanh để lại tận đáy balô mỗi trang giờ đây tôi đã thuộc lòng. Sao gọi là từng trải được Châu? Sao gọi là từng trải, khi đó chỉ là những tháng ngày quanh quẩn trên những con đường tráng nhựa đan nhau như một mạng nhện kềm giữ chân người, với những người con gái ai cũng như ai, những son phấn nước hoa, những vũ trường đèn xanh đèn đỏ lờ mờ lạnh lẽo, những ly cốc ném bỏ không thương tiếc khi đã mềm môi? Sao gọi là từng trải, khi đó chỉ là những trò vặt, như nhắm mắt rít một hơi thuốc có thể phân biệt được hương vị Winston, Dunhill, Craven A, Pall Mall hay 555, một đứa con gái đi qua có thể nói ngay cô em hôm nay được ướp bằng Soir de Paris, Bien Être, Chanel 5, Muguet hay Tabou? Những từng trải đó giờ chỉ làm anh hổ thẹn khi nghĩ lại đời mình và đời của những người cùng trang lứa lúc ấy đang nằm hầm phân biệt được từng loại bom, tiếng đạn. Những từng trải đó, chính chúng đang làm nặng gánh mặc cảm trong anh, cho đến bây giờ anh vẫn chưa xóa được, dù đã bước hẳn qua một cuộc đời khác. Và cũng chính chúng làm anh thấy sợ hãi khi biết anh đã yêu Châu. Bởi với quá khứ đó, liệu một cô https://thuviensach.vn Châu phó bí thư chi đoàn, chân chính, hồn nhiên, trong sạch, có thể bằng lòng cho anh đĩnh đạc bước vào đời mình không? Châu ơi. Châu hiểu gì về những tháng ngày đó của anh và những ngày tháng bây giờ mà lại kín đáo lạnh lùng đến vậy? Sao em không biết rằng anh chỉ là người từng trải khi đã ở Thanh niên xung phong được ba năm? Anh nghĩ chỉ đáng gọi là từng trải khi mình phân biệt được điều gì tốt và điều gì xấu, điều gì đúng và điều gì sai. Khi chân mình đã đi qua bao dặm đường lầy lội, gai góc, lởm chởm đá sắc và mịt mù bụi đỏ của quê hương. Khi mình đã thấy ngon lúc bưng chén cơm độn mì hạt ăn với “thịt cọp”[7] sau một ngày cuốc đất đẫm mồ hôi. Khi mình đã biết lạ lùng trước những người con gái mắt xanh môi đỏ, móng tay bạc nhọn lễu, quần áo cầu kỳ, suốt ngày chỉ biết lượn phố và chờ chực lãnh hàng nước ngoài gửi về. Khi mình đã nhìn thấy được cái đẹp trên những mái tóc lưa thưa vàng cháy, trên tấm áo manh quần bạc phếch vá chằm, trên màu da đen giòn mốc thếch có thể dùng móng tay vẽ lên được, trên những vết chai vết sẹo vết bầm vì đào kinh tải đạn, trên cả những “cục pin”[8] đã xơ xác vẫn còn được gìn giữ nâng niu. Châu, và cả các bạn quanh em nữa, làm sao biết được chính từ đó anh mới là người từng trải? Các cô đều dành cho anh những đôi mắt thận trọng e dè khi thấy anh đến với những lời lẽ dịu dàng. Sao các cô không hiểu được rằng đó là do anh thực sự quý trọng các cô, anh thực sự đổi được đời mình mà trong đó có phần giúp đỡ một cách vô tình nhưng hữu hiệu của các đồng đội nữ? [7] Tiếng lóng TNXP, chỉ muối hột, khi ăn phải giã “cộp cộp”. [8] Tiếng lóng TNXP, chỉ vật dụng các cô gái dùng để cuộn tóc. Châu ơi. Làm sao anh còn có thể nói cho em biết anh yêu em từ khi nào, điều mà những người yêu nhau vẫn thường thích thú hỏi nhau? Những cảm xúc đó đã đến từ một trưa thấy em ngất xỉu giữa lòng con kinh đang sắp hình thành; từ một chiều thấy em đi về, một tay che chỗ áo rách nhưng vẫn để lộ https://thuviensach.vn mảng vai bị xước vì hòm đạn nặng; từ những đêm mình thức khuya cùng làm một tờ báo tường phải lấy muội đèn thay mực tàu và lấy thuốc đỏ tô màu cờ; từ một lần phát hiện thấy em đang đi lấy trộm quần áo của bọn anh phơi trên sào về chia cho tiểu đội vá giúp; từ một buổi em đứng nói chuyện với anh mà hai tay cứ giấu sau lưng không muốn anh thấy những nốt ghẻ ngứa vừa nổi lên trong một trận dịch toàn đại đội; hay từ cái lần anh vừa từ hiện trường và khát khô cổ, bưng húp chén nước mắm của chị nuôi mà tưởng chén nước trà, bị em cười nắc nẻ giữa bếp ăn...? Có lẽ từ tất cả những kỷ niệm đó mà tình yêu đã dần dần đến lúc nào không hay. Có phải anh đã thực sự yêu Châu không, hay đây là “một chút mặt trời trong nước lạnh”, một thoáng đam mê, một thoáng phai tàn? Anh cứ tự hỏi là sau bao lần tìm kiếm, tưởng là bắt gặp rồi lại vuột mất, có phải tình yêu giờ đã đến với mình không? Khi anh cứ nghĩ về em quá nhiều, muốn làm mọi chuyện trên đời để được thấy em vui, cứ thèm được một lần thì thầm bên tai em chỉ vỏn vẹn có ba tiếng mà từ hàng nghìn năm nay, nghìn nghìn người yêu nhau đã nói cho nhau nghe biết đến bao lần. Chỉ vỏn vẹn có ba tiếng vậy mà chưa bao giờ anh nói được với Châu. Bởi vì Châu có yêu anh không? Điều đó làm sao anh biết được, để có thể tự tin mà bước đến cùng em? Điều đó đúng là tôi không thể biết. Hay biết quá muộn. Trong câu chuyện giữa tôi và Châu, dường như bao giờ cũng là quá muộn. Người ta đem Châu và các bạn đi đã lâu rồi, tôi vẫn còn thẫn thờ như một bóng ma quanh trảng, nơi vẫn còn những mảng cỏ dập nát, loang lổ máu, vương vãi mấy mảnh quần áo bị xé vội. Đây là nơi Châu đã nằm, mắt mở lớn như muốn thu lấy lần cuối cùng khoảng trời xanh ngát lồng lộng trên kia. Em đã ra đi trên đám cỏ xanh mà em từng muốn được hóa thân hiến dâng cho những đứa trẻ. Những giọt máu quý giá của em nhỏ lên đó càng làm cho màu cỏ thấy xanh hơn. Chắc em đã đau xót lắm, đã khổ sở lắm phải không Châu? Một chút mất cảnh giác mà suốt đời ân hận. Bọn quỷ lẩn đến và lẩn đi quá nhanh. Đủ để giết bảy cô gái. Theo cách của chúng. https://thuviensach.vn Tôi đã biết, nhưng biết quá muộn. Sợi dây chuyền mắt xích mảnh mai bị giật đứt ném cách đó ba mét mà tôi nhặt được, vẫn còn mang con cá do tôi nắn nót khắc từ một mảnh trái bã đậu khô để tặng Châu ngày nào. Sợi dây chuyền trước đó một lần tôi tình cờ thấy mang một cây thập tự nhỏ. - Chỉ là vật kỷ niệm thôi. - Kỷ niệm gì? - Kỷ niệm một thời mình chưa biết tin ở chính mình. - Thế bây giờ Châu tin ở chính mình chưa? - Có Thanh niên xung phong nào không tự tin đâu anh? Từ bao giờ Châu thay vật kỷ niệm đó bằng con cá mà tôi không hề hay biết? Từ bao giờ Châu viết những dòng chữ như thế này trong cuốn nhật ký bìa xanh để lại tận đáy balô mà mỗi trang giờ đây tôi đã thuộc lòng? “Nhưng anh có yêu mình không? Có biết lúc này mình nghĩ đến anh quá nhiều không? Hôm qua anh hỏi mình: “Khi rời Thanh niên xung phong, Châu muốn gì?”. Không phải mình dối anh khi trả lời: “Châu muốn đi học tiếp”. Đó là một trong những ý muốn cho sau này. Nhưng còn điều khác nữa mình không dám nói. Là rồi anh sẽ ở đâu, Châu ở đâu? Thanh niên xung phong như một ngôi trường mà bạn bè từ nhiều nơi tụ lại, để rồi cuối cùng mỗi người sẽ ra đi một hướng để giúp ích cho đời. Ngày đó Châu sẽ xa anh trong khi Châu chỉ muốn gần anh. Nhưng làm sao anh yêu Châu được? Anh đi Thanh niên xung phong như dạo chơi, sao cũng được mà đâu cũng vậy, làm việc hết sức mà như không hề cố gắng, nổi bật trong mọi phong trào mà như chẳng có gì sôi nổi, lúc nào cũng trầm tĩnh và thản nhiên, có phải vì biết rằng sau này trở về anh lại có một cuộc sống dễ dàng với những cô bạn xứng đáng. Họ vẫn viết thư cho anh, Châu biết. Như vậy là họ vẫn còn hy vọng, Châu biết. Còn Châu, ngày càng xấu xí hơn. Liệu sau này trở về Châu có trắng lại như xưa không? Những vết chai có mềm lại, những vết xước vì gai mắc cỡ và tre rừng có mất đi? Tóc có đen và mềm mại trở lại như thời đi học? Chắc là không, cũng như chắc anh đã và https://thuviensach.vn sẽ không yêu Châu đâu, Châu biết. Tốt nhất Châu nên quên anh. Nhất là trong lúc này. Nhiệm vụ còn nhiều và ác liệt quá...”. Khi Ái Liên đem cuốn nhật ký đưa tôi: - Anh hãy xem tập nhật ký Châu để lại. Anh giữ luôn cũng được, vì có lẽ Châu viết để dành cho anh... Tôi đã muốn điên, muốn khóc trước những dòng chữ ấy. Tình yêu, lúc ấy tôi đã quá đủ kinh nghiệm để hiểu rằng đâu thể bền chặt và sâu sắc chỉ vì những nhan sắc mỹ miều, những điệu bộ thú vị và những lời nói âu yếm bên ngoài. Chỉ có một mối tình đúng nghĩa khi người ta đã cùng chia sẻ với nhau những ngọt bùi và đau khổ, cùng khắc khoải lo âu và hy vọng đợi chờ... Chúng tôi yêu nhau từ đó. Và Châu đã im lặng. Điều đó không thể trách Châu được, vì Châu chưa hiểu được cuộc sống bên trong tôi đã thay đổi như thế nào. Nhưng còn tôi, tại sao tôi lại không hiểu tấm lòng đơn giản của Châu? Tại sao tôi không hiểu trái tim hiếm khi nhìn lại dĩ vãng mà chỉ khởi sự rung động từ hiện tại, từ cái giây phút những người yêu nhau được gặp nhau, sống và chia sẻ với nhau những lo âu khát vọng, rồi dần dà tìm thấy trong nhau những gì mà dường như họ đã âm thầm tìm kiếm từ lâu lắm? Và tại sao tôi chưa chịu nói gì hết? Chỉ vỏn vẹn có ba tiếng vậy mà chưa bao giờ tôi nói được với Châu và sẽ không bao giờ nữa. Tại sao có thời tôi dễ dàng nói yêu người khác khi lòng không mảy may rung động, còn bây giờ ngậm câm như một kẻ vô tâm, dù trái tim cứ quặn đau vì bị kềm nén? Tôi đã mấy lần tự hẹn rồi thất hẹn. Đúng là ngoài việc tự nghĩ khó mà được Châu yêu, còn có một cuộc chiến ác liệt mà chúng tôi đang ngày đêm đối mặt. Mỗi ngày chúng tôi vác bao nhiêu tấn đạn ra phía trước và đưa bao nhiêu thương binh tử sĩ về. Nhiều đồng đội đã ngã xuống. Không nên nói chuyện tình yêu ở một nơi như vậy. Nhưng chúng tôi đã không biết một điều khác. Là ở giữa bom đạn, tình yêu càng mãnh liệt hơn. Khi biết rất rõ ngày mai mình sẽ thức dậy lúc mấy giờ, ăn sáng - đi làm - vào ca - nghỉ trưa - tan sở... lúc mấy giờ, mấy giờ https://thuviensach.vn hẹn nhau đi chơi ở đâu..., thì tình yêu sẽ bình thường đến mức nhiều người ở thành phố có thể không nhận ra được cái giá của nó. Còn chúng tôi, tại sao chúng tôi vẫn không thể biết điều đó, khi mỗi ngày đối với chúng tôi đều có thể là một ngày vĩnh biệt? Châu ơi. Giờ thì mình chia tay hơn hai năm rồi. Chia tay mà lúc nào như cũng có Châu bên anh. Châu thường ngày với bộ đồng phục bạc trắng trên hiện trường. Châu một chiều bên dòng kinh nước chảy lăn tăn, áo bà ba trắng và tóc mới gội thơm ngát hương chanh, ngồi kể anh nghe chuyện những đêm mới xa nhà nhớ má khóc thầm thế nào. Châu sáng rực bên ánh lửa hồng những tối liên hoan đứng hát “Tuổi em vừa tròn đôi mươi mười tám...”. Châu bậm môi với hòm đạn nặng trên vai đi năm cây số đường rừng... Lúc nào cũng vẫn Châu đó. Mưa như nắng, ngày như đêm, bất cứ khi nào và bất cứ ở đâu, trên chốt, dưới hầm hay ở trận địa... Sau ngày chia tay không bao lâu, anh đã vào bộ đội, đi qua bao nhiêu rừng cùng bao nhiêu núi, bao giờ cũng vẫn có Châu bên cạnh, âm thầm mà bền bỉ như chính mối tình mình đã dành cho nhau. Một hôm, trong một lần tâm sự, chính trị viên đại đội hỏi anh: - Tại sao ở Thanh niên xung phong, đồng chí không xin chuyển ngành về một cơ quan nào đấy ở thành phố, mà lại xin qua bộ đội? - Vì tôi có một món nợ lớn với bọn này... - Tôi hiểu. Nhưng nếu chỉ vì nợ riêng thì chưa đủ. Một người lính cần phải hiểu rất rõ vì sao mình cầm súng. Tốt nhất hãy chiến đấu vì tình thương chứ không chỉ vì căm thù... - Khi tôi đến Lê Minh Xuân lần đầu vào tháng 9 năm 1975, ở đó chỉ là một vùng đất phèn chua đỏ, lầy lội, đầy những hố bom và năn lác. Ngày nay, một người bình thường đi qua nông trường thơm rộng mênh mông đó có thể chỉ thấy thích mắt trước những con kinh xanh xanh thẳng tắp ngang dọc đan nhau bọc lấy những liếp thơm dài mút mắt lô nhô ngọn lá. Còn chúng tôi thì sao? Không chỉ tự hào khi cầm trên tay những trái thơm đầu https://thuviensach.vn tiên xanh vàng ngòn ngọt chua chua rát lưỡi đâu. Có một cảm giác gì đó rất kỳ lạ. Thậm chí có người đã khóc. Bao nhiêu mồ hôi, trí tuệ, khổ đau, trăn trở, dằn vặt và hy vọng... Có lẽ anh đã hiểu những giọt nước mắt đó. Vậy mà sau đó lại có nhiều người khóc hơn khi được phân công ở lại tiếp tục những công trình dang dở, trong khi các bạn mình lên đường ra biên giới phục vụ chiến trường. Có lẽ anh cũng đã hiểu tại sao... Tôi kể tất cả những điều đó để anh khỏi phải lo ngại cho tôi hoặc bất kỳ ai đã từng ở Thanh niên xung phong, về động cơ cầm súng khi người ấy đã tự nguyện. Thú thật với anh là trước đây tôi không thích chiến tranh, không thích làm lính. Trước đây, có nghĩa là thời cũ. Bây giờ càng không một ai bảo tôi phải thích chiến tranh. Nhưng cũng bây giờ, sau những năm ở Thanh niên xung phong, tôi đã hiểu việc mình cầm súng đi ra phía trước sẽ hết sức cần thiết, nếu có kẻ muốn vào đây chiếm đoạt, tàn phá, tiêu hủy những gì mà mình hết sức trân trọng. Châu ơi. Không phải chỉ từ khi mất Châu, anh mới nhận ra được điều đó. Cái chết của Châu chỉ làm bùng lên trong anh ngọn lửa của lòng căm giận cùng nỗi thôi thúc lên đường, để trả thù và để gìn giữ những ước mơ của mình và đồng đội. Anh ra đi với hành trang đó đủ chưa Châu? Có một lần, khi Châu cho biết muốn sau này về được đi học lại, anh đã hỏi đùa: - Vậy là không phải lúc trước Châu đi Thanh niên xung phong vì chán học à? - Không đâu anh, phải công nhận Châu có bị cuốn hút. Nhưng Châu không hề tiếc về quyết định đó. Chỉ có điều là càng đi qua nhiều nơi khổ nghèo của đất nước, mình càng thấy cần phải học nữa mới phục vụ được tốt hơn. - Vậy là cuối cùng cũng một ước mơ thôi. - Anh muốn nói gì? https://thuviensach.vn - Nghĩa là làm sao cho nước mình được giàu đẹp hơn. - Chứ sao? Ai trong chúng mình không muốn vậy? Châu hãy yên tâm. Đúng là ai trong chúng mình cũng muốn vậy, và những ước mơ đó của em, của chúng ta, anh cùng đồng đội vẫn đang tiếp tục thực hiện, dù ngày nay mỗi đứa mỗi nơi cả. Liên, Xinh, Nhàn, Hương... đều được chuyển về hoặc đi học bổ túc công nông hoặc công tác ở một cơ quan nào đó. Bọn con trai cũng vậy. Nhưng bạn bè không ai quên Châu và những ước mơ của Châu đâu. Như sẽ không ai có thể quên những ngày chặt tre, cắt tranh, lợp nhà, phá rừng, đốn tràm, bắn leng, chạy ki, xuống hom, đẩy mạ, gặt lúa, trồng thơm, làm ngầm, thông đường, dựng cột, tải thương, gánh đạn... Sẽ không ai quên những tiếng cười hồn nhiên, giọt nước mắt đậm đà, câu hát say sưa, điệu múa rộn ràng, đêm đốt lửa ở rừng nghe bạn ngâm thơ, giao thừa đầu tiên xa nhà ngồi quanh nồi bánh tét lần lượt chúc nhau... Những lớp học văn hóa dưới ánh đèn dầu lù mù, những đêm thắp đuốc đào kinh đến sáng, những ngày trệu trạo nhai bột mì luộc chấm nước muối rồi nhìn nhau mà cười. Những trăn trở với khuyết điểm đầu tiên sắp đưa ra tập thể, những reo hò hể hả mũ nón tung trời khi dứt điểm một tuyến kinh, hợp long xong một con đê ngăn mặn quá đỗi gian nan. Những gặp gỡ và chia tay... Muôn vàn kỷ niệm ngọt ngào ấy đã thấm đượm thành một phần máu thịt người Thanh niên xung phong, để một ngày nào đó dù có thay đi bộ áo thân quen của mình, họ cũng vẫn là một người Thanh niên xung phong đúng nghĩa. Họ sẽ không thể sống ngược lại với những kỷ niệm đẹp nhất của một thời đẹp nhất. Châu ơi. Và riêng anh nữa. Anh còn có riêng bao nhiêu kỷ niệm với Châu. Những kỷ niệm riêng thường sống lâu hơn kỷ niệm chung, và Châu có thể yên tâm, vì ở một môi trường càng gian khổ, người ta càng khó đổi thay trái tim mình. Giờ thì có lẽ Châu đã hiểu anh nhiều hơn, đủ để biết anh đã thực sự hòa nhập được với cuộc đời mới từ lâu rồi. Không còn gì để Châu sợ nữa, https://thuviensach.vn kể cả bọn ma quỷ và cuộc chiến tranh chúng gây ra đã làm chúng ta phải ngần ngại khi muốn tìm đến nhau, để rồi quá muộn. Nhưng muộn gì nữa, tất cả đã qua rồi, đâu còn gì cần thiết nữa, phải không Châu? Châu đã yêu anh đến hết đời và anh cũng vậy. Như thế đã là quá đủ. Châu ơi. Hãy yên nghỉ. Một ngày, anh sẽ trở về, đặt lên mộ Châu một cành huệ trắng và trong bóng chiều đang xuống trên nghĩa trang buồn hiu, anh sẽ thầm thì một lần duy nhất cho Châu nghe cái điều mà đã hàng nghìn lần và sẽ hàng nghìn lần, anh tự nói với mình: Anh yêu em. (Kampong Cham, 18-10-1980) Khi chiến tranh biên giới Tây Nam nổ ra (1978-1979), nhiều bạn bè, đồng đội của tôi ở Thanh niên xung phong đã giành nhau lên đường để phục vụ công tác cáng thương tải đạn cho bộ đội ở chiến trường. Có người cắt tay lấy máu viết đơn. Có người giấu đá trong người để được nặng cân hơn. Nhiều người khóc hết nước mắt khi không được chọn... Họ được tập hợp trong một đơn vị đặc biệt: Tổng đội 3 biên giới. Dù chỉ ở tuyến sau của các đơn vị bộ đội, nhưng sự vất vả của các bạn TNXP có thể nói không bút nào tả xiết. Và cũng đã có một số ngã xuống ngay trên chiến trường. Sự hi sinh của cả một tiểu đội nữ trong truyện ngắn này là chuyện hoàn toàn có thật. Chúng tôi từng khóc thương họ và mãi mãi không quên những cô gái anh hùng ấy. Châu ơi! xin được dành tặng họ và các đồng đội nữ C3 TNXP của tôi. https://thuviensach.vn 5 Ôn Nơi Na?[9] Tiếng Campuchia[9], có nghĩa là “Em ở đâu?”. Bước lên mấy bậc thang, Thari ngần ngại một lúc rồi mới dùng mũi chân đạp nhẹ cánh cửa chỉ khép hờ để hé một khoảng trống hẹp. Cánh cửa thở dài một tiếng não nề trong lúc từ từ rộng mở. Bụi rơi lả tả và mùi ẩm mốc từ trong hắt ra làm Thari thấy khó thở. Anh chờ một chút rồi nhè nhẹ bước vào căn nhà tối. Ánh sáng nhạt nhòa của buổi hoàng hôn bên ngoài vẫn len được qua những khe cửa sổ, đủ để Thari lờ mờ thấy được cảnh vật trong căn phòng từng được bọn anh dùng làm nơi tiếp khách. Có cái gì nghẹn đắng ngang cổ Thari. Căn phòng trước kia rất đẹp giờ chỉ còn bốn vách tường gỗ lem luốc. Những khung hình bị đập nát, ngả nghiêng phô cái nền vàng ố vì những bức ảnh đã bị lột sạch. Và chỉ còn thế. Không thể tìm thấy dấu vết của những tấm màn tuyn bay phất phới, bộ salon mây, những chiếc đèn nhiều màu sắc..., cùng những tiện nghi bình thường khác. Tuy đã đoán trước, nhưng anh vẫn thấy xót xa làm sao. Anh không tiếc của, chỉ tiếc những kỷ niệm. Trước đây, căn phòng này ấm cúng biết bao. Trừ những đêm Thari đi biểu diễn, còn thì lúc nào nơi đây cũng vang lên tiếng cười nói, tiếng ly cốc chạm nhau, tiếng đàn hát vui vầy... Dẫm lên những mảnh kính vỡ lạo xạo dưới chân, Thari bước qua căn phòng khách và đi vào phòng ngủ của vợ chồng anh. Tổ ấm tuyệt vời của họ giờ cũng chỉ là một căn phòng tối tăm, lạnh lẽo, ẩm mốc bụi thời gian. Đưa tay gỡ ít tơ nhện vướng trên mặt, Thari thở dài. Anh mở tung những cánh cửa sổ nhìn ra dòng Mê-kông. Con sông vẫn lặng lờ chảy trong ánh https://thuviensach.vn chiều tà như không có gì thay đổi trên thế gian này, như đã bao lần anh và Pel Prolup đứng bên nhau nhìn buổi chiều xuống trên sông và nàng hát nho nhỏ cho anh nghe những khúc tình ca họ hằng ưa thích. Gió chiều ngoài sông thổi vào làm mái tóc tơ dài thơm ngát của nàng tung bay quyện lấy mặt anh... Nhưng bây giờ, nàng ở đâu? Thari ngẩn ngơ nhìn ra sông một lúc rồi quay vào. Anh xuống sân sau, tìm quanh và nhặt được một lưỡi dao cũ, lại trở lên phòng và nạy một miếng ván trong góc. Lúc dựng căn nhà, người bạn của anh đã cẩn thận cho làm một cái hộc rất kín nơi ấy, đứng bên dưới nhìn lên không thể phát hiện, để anh có thể cất những tài sản quý trong trường hợp cần thiết. Miếng ván được giở lên và Thari nhẹ thở phào khi thấy tất cả vẫn còn nguyên vẹn. Cái hộp đựng ít nữ trang của vợ anh và chiếc vĩ cầm có lúc anh đã quý như sinh mệnh mình. Thari thận trọng nhấc hộp đàn lên, thổi đi lớp bụi mỏng phủ ngoài chiếc áo da đen bóng rồi nhẹ tay mở móc cài. Chiếc đàn nâu vàng bóng mượt hiện ra trên nền nhung đỏ, đẹp lộng lẫy. Vuốt ve cây đàn bằng mắt một lúc xong, tay hơi run, Thari cầm lấy chiếc cần và nhấc lên. Đã hơn ba năm anh mới được gặp lại cây đàn thân yêu quen thuộc này. Nhưng còn Pel Prolup... Bây giờ, nàng ở đâu? Cả một quá khứ kinh hoàng lại ào ạt đổ về. Ngày mười bảy tháng tư năm ấy, vợ chồng Thari chỉ có được một ngày để “mừng” cách mạng Campuchia thành công. Sau đó, như mọi người dân ở các thành phố, họ bị buộc bỏ lại nhà cửa để đi bộ về vùng nông thôn cách đó vài chục cây số, gia nhập các công xã mới được thành lập để bắt đầu một cuộc sống mới “trong sạch hơn”. Khi nghe tiếng loa vang vang lệnh của nhà cầm quyền buộc phải đi ngay và nhìn thấy cảnh bọn binh sĩ áo đen chĩa súng xông vào từng nhà ở đầu phố để lùa dân ra, vợ chồng Thari chỉ kịp soạn lấy ít tư trang cần thiết cho vào hai cái túi xách. Tự dưng Pel Prolup bàn với Thari nên giấu đi số nữ trang của nàng và Thari cũng nghĩ ngay đến cây đàn quý mang theo rất bất tiện mà bỏ lại thì không đành. Họ đã may mắn cất giấu kịp những thứ đó... https://thuviensach.vn Thari tựa đàn vào cổ và cầm lấy archer, nhưng rồi anh lại đặt xuống. Không, anh chưa muốn đàn khi chưa tìm được Pel Prolup. Ba tháng trước, khi cùng đoàn quân cách mạng tiến vào Phnôm Pênh, Thari vui mừng biết bao khi nghĩ chẳng bao lâu nữa vợ chồng anh sẽ được đoàn tụ. Không chừng Pel Prolup đã trở về được mái nhà xưa và đang chờ đợi anh. Nhưng công tác hồi sinh một thành phố, hay nói đúng hơn cả một xã hội, trong buổi đầu quá khẩn trương dồn dập, Thari đành nén lòng chờ một thời gian. Mỗi ngày trôi qua càng làm bùng cháy hơn ngọn lửa thôi thúc trong tim anh. Ba tháng trời, anh chỉ chờ đợi một ngày hôm nay. Nhưng Pel Prolup đâu rồi? Ngôi nhà rõ ràng chưa có dấu chân nàng quay về. Thari quay qua cái túi nữ trang bé tí. Những kỷ niệm ngọt ngào lần lượt hiện ra. Này là chiếc nhẫn bạc đầu tiên anh tặng nàng, lúc anh còn là học sinh trường Quốc gia Âm nhạc Phnôm Pênh, trong dịp hai người đi dạo phố lần đầu với nhau. Rồi đôi hoa tai bông sen, sợi dây chuyền có miếng mề đay hình ngọn tháp, chiếc kiềng vàng... là những vật dẫn cưới. Pel còn bỏ trong túi nhiều vật kỷ niệm linh tinh của hai người mà chỉ có họ mới biết quý. Một cái hạt điều hai người ăn chung trái trong vườn nhà bà ngoại Pel, cũng là ngày và nơi anh hôn nàng lần đầu. Vài tấm vé hát đã ngả màu. Mấy chiếc trâm và kẹp cài tóc... Thari mân mê từng món một, đôi mắt mơ màng trở về dĩ vãng. Cuối cùng anh cất tất cả vào túi. Anh quyết định phải đi tìm Pel Prolup cho bằng được, dù có phải lội nát cả cái tỉnh Kampong Cham rộng mênh mông này. * Bà Pchey đưa chéo khăn cà ma lên lau nước mắt, nghẹn ngào ngẩng lên nhìn Thari: - Hôm về lại đây, thiếm bỏ hẳn một ngày đi tìm những người quen còn sống sót để hỏi thăm tin tức vợ cháu. Ai cũng nói vợ cháu đã chết trong đêm ấy... Dường như Thari không còn nghe được bà Pchey, người cùng phố duy nhất còn sống sót, nói gì nữa. Những tiếng nói của bà nghe rì rầm như vọng https://thuviensach.vn về từ nơi nào xa xăm lắm. “Vợ cháu đã chết trong cái đêm ấy... Vợ cháu đã chết trong cái đêm ấy... Vợ cháu đã chết...”. Câu nói cứ dội lên nhoi nhói trong tim Thari. Đó là cái đêm sau đêm Thari trốn thoát vào đầu tháng 12-1978. Nửa đêm, Thari được gọi dậy bảo đi họp. Thời gian ấy là thời gian mà ăng-ka ngày càng gọi đi họp nhiều hơn, những cuộc họp chưa thấy ai trở về. Biết mình thế nào cũng bị giết nên Thari đã chuẩn bị trước. Anh quyết định liều mạng chứ không thể khoanh tay chịu chết. Bước ra ngoài trời đêm, Thari còn nhìn về hướng nhà ở tập thể của Pel Prolup, thầm chào vĩnh biệt vợ. Mỗi tháng, vợ chồng anh như mọi đôi vợ chồng khác, chỉ được ăng-ka cho ở chung nhà một đêm. Hai tháng nay, cái hạnh phúc hiếm hoi ấy bị cắt mất, để trừng phạt những tội lỗi “tày trời” của họ. Thật ra thì họ đã biết giữ thân lắm chứ. Mỗi sáng gặp Pel đội thúng phân đầy ắp trên đường ra đồng, Thari buộc mình phải quay mặt đi. Bình thường gặp nhau họ cũng không dám nhìn nhau quá một giây. Nếu không sẽ không thể kìm được nước mắt. Người vợ xinh đẹp của anh giờ chỉ còn là một thân xác xanh xao, gầy yếu. Sao không xanh xao, gầy yếu cho được với chế độ ăn uống đó? Mỗi ngày hai bữa, mỗi bữa tiêu chuẩn bảy người một lon gạo nấu cháo trắng húp với ít muối. Đó là vào mùa lúa, đã là sung sướng lắm. Còn thường thì chỉ ăn toàn chuối non hoặc đu đủ sống bào mỏng nấu chín thay cơm, hoặc cám nấu với thân cây chuối... Mái tóc dài đen mượt của Pel Prolup bị cắt ngắn lên đến tận gáy như mọi người. Những ngày dầm mưa dãi nắng chỉ được gội bằng nước tro hoặc nước vỏ chuối, đã làm mái tóc ấy vàng cháy và xơ xác đến thương tâm. Rồi bộ quần áo vải đen lem luốc vá víu vì tiêu chuẩn cả năm chỉ được một. Đôi chân trần hồng tươi ngày nào giờ đen kịt, chai cứng, nứt nẻ vì suốt ngày phải lội trên những cánh đồng ngập bùn... Một lần đang cuốc đất, Thari thấy vợ bị vấp ngã trên đường ruộng. Không dằn được, anh chạy ra đỡ và đêm ấy, trong bóng tối ma quỷ của một cuộc họp không ai nhìn thấy mặt ai, anh bị đại diện ăng-ka[10] phê bình https://thuviensach.vn nghiêm khắc và bị phạt đi đập lúa suốt ba đêm đến sáng ở một nơi cách đó mười cây số. Vợ chồng họ không được gặp nhau nữa, bao giờ ăng-ka thấy họ chuyển biến tốt sẽ giải quyết sau. [10] “Tổ chức” - tên gọi chung của chính quyền Pol Pot ở từng địa phương. Những ngày đầu tháng 12, Thari cùng nhiều người khác đã nghe xì xầm về cuộc nổi dậy của những người cách mạng Campuchia chân chính. Nhiều người đã liều lĩnh trốn đi tìm mặt trận dù chưa biết ở đâu. Thari đã suy nghĩ nhiều. Anh chỉ là một nghệ sĩ. Ở chế độ cũ, vì nghiệp dĩ và sinh kế gia đình, anh vẫn biểu diễn và sáng tác, khiêm tốn làm một nhạc sĩ bình thường ở tỉnh nhà. Khi thấy cách mạng thành công, Thari rất mừng. Những hiểu biết từ lâu của anh về lý thuyết của chủ nghĩa xã hội cho phép anh tin từ nay, năng lực của anh sẽ được phát huy đến mức cao nhất để vừa cống hiến cho xã hội lại vừa tìm được bước tiến vững chắc cho bản thân. Nhưng không ai có thể ngờ xã hội của bọn người áo đen lại là một xã hội không có tiếng đàn, tiếng hát, dù đó là tiếng đàn tà-khê và điệu múa lăm thôn không thể thiếu trong đời sống nhân dân. Khi mọi bác sĩ, kỹ sư và thầy giáo chỉ mong được sống sót để hằng ngày đi cuốc đất và gánh phân, nói gì giới nhạc sĩ như Thari. Ăn uống kham khổ như thế, nhưng không ngày nào anh lao động dưới mười một tiếng. Chỉ có vậy anh mới có thể đạt bốn mét khối đất chỉ tiêu một ngày và mới tiếp tục được sống, như mọi người. Như mọi nghệ sĩ, Thari rất khó giấu được tung tích của mình, dù anh biết để lộ ra sẽ nguy đến tính mạng, vì nghệ sĩ bị xếp vào loại dân ăn bám, đàng điếm và hưởng thụ. Một tiếng chim xari kakeo hót chào bình minh, tiếng suối róc rách qua những thềm đá, tiếng gió reo trên những ngọn cây, vẫn thường làm anh dừng bước hoặc ngừng tay bồi hồi lắng nghe. Có khi Thari buột miệng huýt sáo theo một điệu nhạc quen thuộc bất chợt trở về trong ký ức. Có khi anh thuận tay gõ nhịp cho một bài hát chỉ có anh nghe được trong tâm tưởng. Và với một miếng lá thốt nốt nhỏ, anh đã có thể quấn thành một chiếc kèn thổi được vài âm tiết. https://thuviensach.vn Biết mình khó sống được trong chế độ này, như biết từ nay đã có lực lượng cách mạng Campuchia chân chính, nhưng Thari vẫn chần chừ. Vì anh chưa thể bắt liên lạc được với Pel Prolup để đưa nàng cùng trốn đi. Tình yêu và trách nhiệm ngăn không cho anh một mình ra đi. Trừ phi... Và chuyện ấy đã đến. Trong đêm cuối tháng âm lịch trời tối đen như mực ấy, hai người lính áo đen âm thầm đến mời Thari “đi họp”. Trên đường đi, Thari liều mạng xô ngã tên lính đi sau vào một cái hố bên đường rồi bỏ chạy vào rừng, mặc cho những tràng tiểu liên đuổi theo. Anh sống đói khát suốt mấy ngày, đêm đi ngày nghỉ nhắm hướng Đông mà tiến, qua bao gian khổ mới gặp được lực lượng cách mạng. Thari được tiếp nhận chu đáo và khi được biết anh là nhạc sĩ, anh đã được giao ngay một công tác thích hợp. Một người trong ban lãnh đạo nói với anh: - Mặt trận rất vui mừng khi được anh tham gia. Nhiệm vụ của anh sắp tới rất quan trọng. Như anh biết, bọn Pol Pot chẳng những hủy diệt con người mà còn định thủ tiêu cả nền văn hóa rực rỡ của chúng ta. Đây là chế độ tự diệt chủng khủng khiếp nhất từ trước tới nay. Những người như anh giờ là hiếm. Vì thế anh phải ra sức góp phần phục hồi lại nền âm nhạc, ca múa phong phú của chúng ta. Đó là nhiệm vụ với lịch sử... Từ đó, Thari lao vào công việc không biết mệt mỏi. Anh tham gia tổ chức đội văn công và xây dựng phong trào văn nghệ tại những vùng mới giải phóng. Người dân Campuchia rất yêu âm nhạc và ca múa nên những cố gắng của Thari và các bạn góp phần không nhỏ trong việc vận động quần chúng đi theo mặt trận. Công việc dồn dập nhưng cứ ngừng tay là Thari lại nhớ Pel Prolup. Anh tìm cách rút ngắn khoảng cách giữa nàng và anh bằng cách cố gắng công tác. Lực lượng cách mạng càng phát triển, vùng giải phóng càng rộng lớn thì hi vọng gặp lại của họ càng tăng. Nhưng bây giờ khi lá cờ đỏ với năm ngọn tháp vàng đã bay rợp trên cả nước, Thari trở về nhà cũ thì Pel không còn nữa. Bà Pchey kể là ngay sau đêm anh bị gọi đi họp, vợ anh cũng bị đưa đi. Mọi người trong phòng, kể https://thuviensach.vn cả bà Pchey, đều thấy vợ anh lại tỏ vẻ vui mừng khi bị lôi ra. Vì không hề biết anh đã trốn thoát nên nàng chỉ mong được chết theo anh... * Chiều chầm chậm xuống. Phía sau những hàng huỳnh liên nở hoa vàng thoang thoảng hương thơm, dòng Mê-kông vẫn êm ả trôi. Vào mùa khô, con sông xanh vắt trong trẻo như một dải lụa mỏng. Những cánh chim hải âu trắng mượt bụng vàng ánh nắng rủ nhau lượn vòng trên không, trước khi luyến tiếc bay về tổ còn kêu lên những tiếng rời rạc như trẻ con khóc... Thari về đứng lại sau cửa sổ của căn phòng vợ chồng anh, lặng lẽ nhìn ra sông. Ngày mai, anh sẽ đi Phnôm Pênh để tiếp tục công tác. Anh muốn đứng ở đây một lần cuối rồi có lẽ sẽ không bao giờ trở lại. Dĩ nhiên anh sẽ nhớ Pel Prolup đến hết cuộc đời này. Mỗi sáng khi thức giấc. Mỗi đêm khi nhắm mắt. Và nhất là mỗi buổi hoàng hôn...[11]. [11] Tiếng Campuchia, Pel Prolup có nghĩa là buổi hoàng hôn. Chưa bao giờ buổi chiều đẹp và buồn như hôm nay. Mặt trời xuống ở phía sau lưng làm bờ cát bồi bên kia sông thoạt đầu vàng rực rồi nhạt dần theo bóng tối lạnh ngắt từ dưới sông trào lên. Bên trên những ngọn dừa và thốt nốt lơi lả theo gió, mấy đám mây trắng cuối cùng còn sót lại trong ngày vội vã đuổi nhau như chạy đi tìm một bầu trời khác còn xanh. Những chiếc ghe đánh cá cũng từ từ mất dạng, theo những cánh chim. Bỗng dưng bị mất tất cả, con sông tối sầm mặt lại, không buồn trôi. Thari hít vào một hơi dài. Trong không gian thơm ngát mùi hoa đang nở rộ của bốn cây xoài lớn trong vườn sau nhà, anh cảm thấy nhớ Pel Prolup quay quắt. Đã bao mùa xoài họ đứng với nhau trong khung cửa này, nhìn buổi chiều xuống và im nghe hương thơm dịu dàng của hoa xoài phảng phất bên ngoài. Thari nâng đàn lên. Những nốt nhạc đầu tiên của bài Sérénade nhè nhẹ vang lên. Trong mơ hồ Thari nghe tiếng Pel Prolup hát rất nhỏ. Bao giờ https://thuviensach.vn nàng cũng chỉ hát vừa đủ anh nghe. Anh nhắm mắt lại. Gương mặt Pel Prolup bỗng hiện về, với đôi mắt sâu đen láy... Và tiếng đàn đột nhiên lồng lộng bay vút lên không, hòa nhập trong tiếng gió vi vu cùng tiếng dòng sông rì rầm trôi, trôi hoài về biển... (Kampong Cham, 14-9-1981) Tôi viết truyện này lúc đang là hạ sĩ làm văn thư ở Tiền phương Cục Kỹ thuật, Mặt trận 779 ở Kampong Cham. Đây là truyện ngắn chưa đăng ở bất cứ tờ báo nào, vì viết vừa xong thì tôi được giải ngũ, chuyển ngành về lại báo Tuổi Trẻ. Bản thảo viết tay bị tôi bỏ quên trong một ngăn tủ, và người thay tôi làm văn thư đã giữ nó, mãi đến gần đây mới trao lại trong một cuộc họp mặt cựu đồng đội. Tôi đã đi và tôi đã thấy... Quả thật nếu không có sự can thiệp của các người lính, chắc chắn đất nước Campuchia sẽ còn thê thảm hơn rất nhiều thực trạng tôi đã thấy, đã nghe trong 3 năm nghĩa vụ ở đây. Câu chuyện Ôn nơi na? này chỉ là một trong hàng vạn ví dụ. Xin tặng truyện ngắn này cho Nguyễn Thiện Trí, sinh viên ĐH Khoa học TP.HCM - nhà ở Quận 11 - tình nguyện nghỉ học đi bộ đội trong những ngày bùng nổ chiến tranh biên giới Tây Nam. Trí và tôi là bạn thân trong những ngày ở kho quân khí Kampong Cham, vì là 2 thằng Sài Gòn duy nhất trong đơn vị. Tôi viết được truyện ngắn nào thường đưa bạn đọc đầu tiên... Trí mất trước Tết 1980, trong một vụ nổ trái đạn pháo 105 li. Lần đầu tiên tôi thấy một người bạn chết ngay trước mắt mình... https://thuviensach.vn 6 Tám Giang Hồ Bỏ Bạn Tám giang hồ ngồi bẹp xuống đất. Mấy đứa nhỏ nhích qua, nhường một chỗ trống vừa đủ cho tấm thân to lớn của anh, nhưng khi mùi hôi khá nặng của cái cơ thể lâu ngày không tắm, của bộ quần áo hàng tháng không giặt, và của mấy đám ghẻ tươm nước vàng xộc vào mũi chúng, chỗ ngồi của anh lập tức rộng dần, dư sức cho anh ngồi xếp bằng đôi chân quá khổ của mình. Tám giang hồ cười hịch hạc: - Bàn mấy đồng tụi bây? Một thằng nhỏ có vẻ lanh lợi, bộ tướng xếp sòng, trả lời: - Một đồng, vùa! Đặt tiền trước. Một đứa nhìn Tám, nghi ngờ: - Mà chú có tiền không? Tám giang hồ vỗ bộp bộp vào cái túi dưới của chiếc áo kaki lính cũ mèm, từ đó vang ra tiếng leng keng của mấy đồng bạc nhôm: - Sao không mậy? Tụi nhỏ cười khi dể: - Rồi. Chú đặt tiền cho thằng Đẹt Đen đi. Tám giang hồ móc một đồng đưa Đẹt Đen. Thằng nhỏ này có nhiệm vụ giữ tiền đậu mỗi bàn và giao cho người thắng, để tránh nạn ăn gian và cũng tránh bị bắt quả tang tại trận là đang đánh bài ăn tiền. Dù chỉ là trò chơi cò con, một hai đồng một bàn, nhưng từ khi có Lam, công an đường phố mới đổi về, các sòng bài trong khu vực nổi tiếng cờ bạc này đã bị anh và các https://thuviensach.vn toán xung kích phối hợp với bà con dẹp triệt để. Tiền sòng và phương tiện cờ bạc bị tịch thu, chủ sòng và tay con được mời về công an phường làm bản kiểm điểm, cam kết... Mới hai tuần mà hàng chục sòng đã bị ốp, từ xập xám, đôminô của đám thanh niên, tứ sắc, xệp của mấy bà, cho đến cả mấy sòng bầu cua, xì dách, cát-tê của tụi con nít cũng không thoát. Với mấy đứa nhỏ, Lam “hốt ổ” đưa lên phường giáo dục, lần đầu bắt bắt hứa bỏ rồi thả về. Lần thứ hai, cha mẹ đến lãnh, phải ký giấy cam đoan sẽ dạy con, không cho cờ bạc nữa. Đứa nào có đi học, Lam báo về trường cho thầy cô chủ nhiệm biết... Hầu hết đám con nít ở sòng cát-tê này đều đã lên phường hai lần, nên chúng rất cảnh giác. Sòng bài đặt trong gò mả, phía ngoài cổng có “lính canh” hẳn hoi. Đường vô nhị tì chỉ có một ngõ hẹp, “địch” đến sẽ bị phát hiện ngay, lập tức sòng bài sẽ hóa thành chỗ... đá dế hoặc đám đi đào đất bắt trùn về nuôi vịt, bắt trứng kiến câu cá... Tám giang hồ biết địa điểm mới này mấy ngày nay nhưng chưa thèm ghé. Sáng nay, máu ghiền cờ bạc nổi lên mà không có chỗ chơi, anh phải đi tìm chúng. Kệ, một hai đồng lẻ tẻ mất thì giờ thiệt, nhưng anh đâu có việc gì làm cho nên thân đâu mà sợ. Đỡ ghiền cái đã. Biết đâu lượm bạc cắc, dư tiền chiều làm một xị với mấy trái cóc... Mắt Tám giang hồ đang hấp háy chợt sáng trưng khi hốt từng lá bài. “Bồi chuồn, tiền dô! Bảy chuồng, tiền nữa! Ách chuồn, tiền khỏe! Mười bích, cũng được! Già bích, ngon cơm! Đầm chuồn, hết sẩy!”. Phương án chiến đấu lập tức được Tám giang hồ vạch ra. Anh đang ngồi tay chót. Hễ thằng ngồi đầu đánh nước chuồn hay bích là anh có cơ xử rục tùng cả đám. Còn không, làm gì trốn khỏi hai nước bích, chuồn của anh? Tám giang hồ thầm tiếc lúc nãy quên giao đánh rục tùng được ăn tiền gấp đôi. Nhưng rồi anh chàng máu me đã thất vọng khi thấy những quân bài màu đỏ cứ liên tục vật xuống tờ giấy báo cũ mèm trải làm “chiến trường”. Chính anh rục tùng chứ không ai khác. Bọn nhóc cười rùm, khoái chí. https://thuviensach.vn Đúng lúc Tám giang hồ thở dài, thò tay vào túi móc đồng bạc khác đưa cho Đẹt Đen thì một thằng nhỏ ngồi chầu rìa chợt la lên: - Chết cha, ông Lam tới! Cả bọn nhốn nháo bỏ bài xuống tính bỏ chạy, nhưng sau mấy gò mả chung quanh đã thấy đứng sẵn đám thanh niên xung kích của khu vực, với Lam đang nghiêm mặt, quạu đeo. Thằng “lính gác” đang đứng sau lưng anh, lúng túng giãi bày với “đồng bọn” là tại chột bụng bất tử, đã bỏ “trận địa”... Thấy Lam, Tám giang hồ bẽn lẽn cúi mặt. Đây là lần thứ ba anh đối đầu với người công an đường phố trẻ măng, tuổi đời chỉ bằng phân nửa tuổi anh. Hoàn cảnh lần này tệ hại nhất: Tám giang hồ đầu hai thứ tóc, đi đánh cát-tê ăn tiền với lũ nhóc chín, mười tuổi! Tám thấy nóng ở mặt, lâu lắm rồi anh mới có cái cảm giác hổ thẹn thế này. * Sáng hôm sau, Tám giang hồ ngủ dậy trễ, đang rửa mặt chợt nghe có tiếng gõ cửa. Anh tưởng có ai tới rủ gầy sòng, mừng rơn, lật đật ra mở và giật mình khi thấy Lam, người chiều qua đã nói thẳng cho anh biết đây là lần cuối khoan hồng cho anh về. Nếu anh còn tiếp tục không chịu lao động, tiếp tục mê đánh bài ăn tiền thì theo đề nghị của tổ dân phố, phường sẽ buộc đưa anh đi lao động tập trung ở nông trường quận. Chàng công an trẻ măng, mặt mày sáng trưng, cười rất tươi với Tám: - Anh Tám! Mới ngủ dậy hả? Thay đồ đi! Tám giang hồ xanh mặt: - Đi đâu? Hôm qua tới giờ tôi đâu có chơi. Lam bật cười: - Đi uống cà phê. Tôi mời. Có chú Để nữa. Tám giang hồ nghi ngờ nhìn Lam. Ông Để là tổ phó an ninh. Họ muốn gì đây? Tám quay vô, rút cái áo kaki vắt trên dây, mặc vào. Lam nhăn mặt, https://thuviensach.vn tính hỏi Tám còn cái áo nào khác không, nhưng gắng kềm chế. Cuối cùng anh buộc phải hỏi khi thấy Tám cứ để nguyên cái quần đùi dơ bẩn lừng lững đi ra: - Anh Tám, sao anh không thay quần dài cho đàng hoàng chút? Mình thì không sao, nhưng có chú Để... Tám giang hồ khựng lại, nhìn Lam. Cuối cùng, anh ta nói nho nhỏ: - Tôi chỉ còn có một cái quần này... Đến lượt Lam lúng túng, thấy mình như có lỗi. Tám giang hồ nghèo, lại không có nghề nghiệp gì ra hồn, sáng đi quét vôi, phụ hồ, gánh nước, bẫy chim, hớt cá lia thia, chẻ củi... đủ sống qua ngày là mừng rồi, huống hồ lại còn bị bệnh mê cờ bạc hết thuốc chữa. Anh ta ở đây từ lâu lắm, từ lúc đi lính nhảy dù rồi đào ngũ về trốn chui trốn nhủi trong cái xóm nghèo chằng chịt đường hẻm này, từ lúc còn ở với mẹ cho đến ngày mẹ mất, trơ trọi một thân một nhà, vậy mà đến giờ bốn mươi tuổi vẫn còn độc thân. Các cô gái trong xóm lần lượt lên đường đi... lấy chồng; dù có lỡ thời thì khi bước qua nhà anh cũng chẳng buồn ghé mắt nhìn vào. Tám giang hồ nổi tiếng cờ bạc, quanh năm suốt tháng chỉ thấy trần sì nhứt y nhứt quởn trên người, thua bài còn không ngại gỡ cửa sổ đem bán, có họa là điên mới đi nâng khăn sửa túi cho một anh chàng “tháo vác” như vậy. Tám giang hồ chẳng lấy đó làm điều. Anh thường tuyên bố: - Cần gì! Tôi đã có bốn vợ rồi! Có ai hỏi: - Đâu? Anh sẽ cười hì hì: - Thì bốn con đầm cơ rô chuồn bích đó. Tám giang hồ sống bạt mạng, nghèo như vậy, mà Lam không biết! Anh nhìn người đàn ông đang lặng lẽ thò tay vào trong cánh cổng quấn cọng dây kẽm mấy vòng vào chiếc đinh. Khóa cổng nhà anh ta là vậy đó! Mà ai https://thuviensach.vn thèm vào nhà Tám giang hồ lục lọi. Có gì đáng giá trong đó xứng đáng để lấy đâu? Ở quán Năm Ngãi, Lam mua cà phê đá mời ông Để và Tám giang hồ uống, còn anh kêu cái xây chừng. Lam còn khui gói Hoa Mai mời hai người. Anh và ông Để nói chuyện khá thẳng thắn, tình cảm, khuyên Tám nên bỏ cờ bạc, sống cho đàng hoàng. Ông Để nói: - Tám nè, tao hơn mày mười tuổi, xin được coi mày như em. Mày sống vầy hoài sao Tám? Giang hồ là vầy sao? Ông đưa mắt nhìn từ chiếc đầu tóc bù xù đến đôi chân đen sì, mốc thít, ghẻ chốc của Tám. Tám cúi mặt xuống, rút chân vào, xoay xoay ly cà phê trong tay. Ông Để hỏi tiếp: - Hồi má mày chết, có mặt tao. Bả nuôi mày cả đời, lúc chết chỉ có một mong muốn cuối cùng là mày bỏ thói cờ bạc, chịu khó làm ăn, có vợ con như người ta... Mày khóc hứa với bả, tao nghe đàng hoàng, bả mới xuôi tay nhắm mắt. Vậy mà... Tám giang hồ đỏ hoe mắt. Lam nhẹ nhàng nói với anh: - Anh Tám. Sức anh còn đóng góp được nhiều cho xã hội, cho bà con. Anh bỏ cờ bạc đi, tôi tìm việc làm cho... Nhé... Tôi tin anh dư sức bỏ được, như thế anh sẽ sống tốt hơn, có ích hơn cho mọi người và cho chính bản thân anh... Tám giang hồ mếu máo: - Tôi xin thề... Lam đưa tay cản: - Đừng. Lần này anh đừng thề và tôi không buộc anh phải thề gì cả. Chúng tôi chỉ mong anh hãy suy nghĩ kỹ, thật kỹ... Họ chia tay trước quán cà phê. Lam đưa tặng Tám giang hồ gói thuốc hút dở và hai gói khác chưa bóc, trong số thuốc tiêu chuẩn hàng tháng của anh. Suốt ba hôm sau, người ta thấy Tám chỉ nằm khoèo ở nhà. Sau đó, anh ra https://thuviensach.vn phường tìm Lam. Sau đó nữa, người ta thấy anh ban ngày ngồi cưa củi ở bãi củi phường, tối lại tham gia tổ dân phòng, xách gậy đi tuần tra trong khu phố... Thế còn những sòng bài trong khu phố, đã sạch chưa? Dễ gì! Chúng vẫn còn đó nhưng thầm lén hơn, lưu động hơn và quy mô hoạt động kém hẳn. Gì cũng vậy, mọi sự lột xác đều đòi hỏi thời gian và sự đau đớn. * Mười hai giờ khuya. Tám giang hồ xách gậy đi một vòng lần cuối trước khi về giao ca cho ông tổ phó. Sau ba tháng tham gia công tác dân phòng với nhiều thành tích xuất sắc, anh được anh em trong tổ tín nhiệm vào chức vụ tổ trưởng và được ban bảo vệ khu phố hoàn toàn nhất trí. Thấy Mạnh và Long đang ngồi say mê với bàn cờ tướng, Tám giang hồ chặc lưỡi thông cảm, đi một mình. Cảnh giác vậy thôi chứ chắc cũng không có việc gì xảy ra. Khu phố này hổm rày đã bắt đầu được tiếng an toàn. Tới ngang nhà ông Ba Lực, chỗ có nhiều bóng tối. Tám giang hồ chợt nghe có tiếng chân người bước nhẹ trong con hẻm trước mặt. Anh dừng chân lại, nhẹ nép vào một gốc cây mận. Một bóng người thận trọng đi ra, vai đeo một chiếc túi xách căng phồng, bộ tướng dáo dác, rõ ràng là gian phi. Y rẽ trái, cắm cúi bước. Tám giang hồ rảo bước theo, nhưng cố nhón chân cho thật nhẹ. Anh đưa đầu gậy khều vào vai người đàn ông: - Ê, anh bạn, đứng lại cho hỏi thăm chút coi! Kẻ lạ giật nẩy mình, quay lại. Tám giang hồ bấm đèn pin chiếu ngay mặt hắn. Anh bật kêu khẽ: - Ủa, Hai thiết giáp! Người được gọi tên nheo mắt một lúc. Sau đó, khi nhận ra kẻ gọi mình, gương mặt đang căng thẳng của y lập tức giãn ra. Y nói nho nhỏ: - Mẹ, Tám giang hồ, làm tao giựt mình! Cũng đi kiếm ăn hả? https://thuviensach.vn Tám giang hồ hơi lúng túng: - Đâu có. Tao làm dân phòng. Đang đi kiểm tra. Hai thiết giáp cười tinh quái: - Mày xạo tao chi Tám! Anh em biết nhau quá mà. Dân phòng gì đi một mình? Tám giang hồ chỉ chiếc băng đỏ trên tay: - Tao xạo mày chi. Coi nè... Hai thiết giáp bụm miệng: - Trời đất! Thằng nào giao mày làm dân phòng chắc khùng nặng rồi. Gặp mèo mà giao canh chừng thịt mỡ! Tám giang hồ thấy nóng mũi: - Mày lầm rồi, Hai. Mèo này giờ ăn chay rồi. Mày đeo cái bịch gì đó mở ra tao coi. Hai thiết giáp nhìn sững vào mặt Tám giang hồ. Thấy Tám không có vẻ gì đang giỡn, Hai xuống nước: - Tám nè, nói thiệt mà, tao đói quá, túng thế phải làm liều. Mày thông cảm cho tao “qua phà” chuyến này đi, để tao có vốn làm ăn. Anh em mình trước giờ biết bao tình nghĩa. Lúc này mày sao? Khỏe không? Hai thiết giáp ở xóm trên, giờ thuộc khu phố khác. Y là lính thiết giáp chế độ cũ, trước đây nổi tiếng còn hơn Tám giang hồ về các mục ăn chơi bợm bãi. Sau giải phóng, y học tập đâu ở miền Trung mấy tháng rồi về, mang theo cái bệnh mê cây bài lá bạc hạng nặng. Có điều y chơi rất xấu, ăn vùa thua chạy, lại biết nhiều trò gian xảo trong cờ bạc. Hai sống bằng nghề lắc bầu cua dịp Tết, nghề quăng bài ba lá ở các bến xe, nghề đánh cờ thế lề đường... Y khôn ngoan “hành nghề” ở tận đâu đâu nên vẫn tạm yên thân. Tám giang hồ kết bạn với Hai thiết giáp từ lúc cả hai còn nhỏ, ở trần mặc xà lỏn thả diều ở gò mả, hay cùng tạt hình, tạt lon, chơi u, đánh đáo, đập tường... nghĩa là đủ các trò chơi của thời con nít. Lớn lên, cuộc sống lôi https://thuviensach.vn mỗi thằng đi theo một dòng riêng, thỉnh thoảng chỉ gặp nhau ở các sòng bài lớn trong xóm, những lúc Hai thiết giáp về phép mang theo kè kè bên mình một bọc tiền và mấy trái lựu đạn. Hai chơi khá “thủ” với mọi người, rất tính toán, sòng phẳng, nhưng phải nói là y đối xử khá “đẹp” với Tám những lúc Tám thất thế. Hai thiết giáp sẵn sàng bỏ tiền cho Tám giang hồ mượn không cần trả những lúc Tám thua bạc hết tiền. Tám giang hồ nào biết đó cũng là lúc Hai đang “thủ”: Tám vốn to con, khỏe mạnh, lúc đó lại nổi tiếng liều mạng. Có Tám là bạn thân bên mình, khác nào có một võ sĩ hộ mạng, sẵn sàng chết vì bạn, điều quá cần thiết trong chốn giang hồ “mưa máu gió tanh”. Câu nói làm Tám giang hồ dội lại một bước. Hai thiết giáp tinh ý, tiếp tục thở dài: - Tao nói thiệt, Tám à. Hai ngày rồi không có hột cơm vô bụng. Mượn ai cũng không được. Mày để tao đi.... Y thò tay vào bị: - Đây, mày cầm cái này đi. Sony bốn băng, còn mới. Không phải tao chia chác gì mày đâu. Anh em mình đều nghèo, ráng đỡ đần nhau mà sống. Bàn tay Hai thiết giáp run run đưa ra một chiếc radio. Tám giang hồ lùi lại một bước nữa, nổi giận: - Mày... Đỡ đần nhau là đi ăn trộm của người khác để chia nhau hả? Hai, tao tưởng mày lúc này đã tu tỉnh làm ăn. Mày coi, hàng xóm lúc này ai cũng sống đàng hoàng hết. Không dè mày vẫn vậy. Hai thiết giáp tiếp tục xuống nước: - Tám nè, mày nhớ tao với mày cùng xăm câu gì trên bắp tay không? “Sống bên bạn chết bên em”. Chẳng lẽ hôm nay mày bỏ thằng bạn mày chết đói một mình? Tám giang hồ hạ giọng: - Mày đói cứ tới nhà tao, còn bao nhiêu gạo trong lu cứ xúc. Nhưng chuyện này thì tao không thể chia chác gì với mày hết. https://thuviensach.vn Hai thiết giáp cười khẩy: - Thôi mà Tám. Tao còn lạ gì mày? Từ hồi bà già mày “chuyển hộ khẩu xuống âm ty” tới giờ, có bao giờ trong nhà mày có được hơn ký gạo đâu mà kêu tới xúc. Tám giang hồ chân tình: - Lúc này tao được phường xét cho mua gạo rồi. Hai thiết giáp khinh khỉnh nhìn Tám: - À... Hèn gì! Hèn gì mày tích cực vác gậy đi lùng bắt bạn bè. Để được mấy ký gạo một tháng, hả mày? Đ.m.! Sao tụi nó mua mày giá rẻ vậy, Tám giang hồ? “Giang hồ” cái con c. tao! Tám giang hồ xiết cứng cây gậy trong tay. Người anh run lẩy bẩy vì cố kềm cơn tức giận trào lên tới mặt. Hai thiết giáp nhận thấy ngay. Y cố làm cho Tám thật mất bình tĩnh, vì chỉ như vậy mới mong thắng được Tám trong trận quyết đấu sinh tử sắp tới. Sức vóc y nhỏ hơn, vũ khí chỉ có một con dao găm biệt kích. Nhưng y sẽ không bỏ chạy, dù có thể tạm thời chạy thoát đi nữa, thậm chí dù có thể sau đó, Tám giang hồ nghĩ lại mà không tố cáo y. Tư cách và sự hung hãn của một tay anh chị không cho phép y bỏ chạy trước một thằng phản bạn. Mắt y lấp lánh một tia sáng âm u khi quyết định sẽ đâm chết Tám giang hồ ngay trong đêm nay. Y tiếp tục khiêu khích: - Nãy giờ tao quên để ý mày mặc quần dài, mang bata. Chà, sơviốt đàng hoàng. Lúc này “ngon cơm” hả? Trong khi anh em mình trong xóm kéo nhau đi “cảo tại” dài dài. Hèn gì! Thật kỳ lạ, Tám giang hồ đang tức run bỗng bình tĩnh lại. Chiếc quần và đôi giày anh đang mang là của trưởng công an phường tới tận nhà tặng. Lần anh ấy đi cùng chủ tịch phường mang đến cho anh tờ giấy khen của công an quận về thành tích xuất sắc trong công tác dân phòng. Đó là chưa kể một cái áo thun, một chiếc khăn mặt, hai lưỡi dao lam và cục xà bông mù u của Lam cho. Chưa từng có “bạn bè” nào của anh trước giờ, kể cả những thằng https://thuviensach.vn khá thân như Hai thiết giáp, chăm sóc anh thân tình như vậy. Trong sòng bài, “bạn bè” của Tám thường sẵn sàng lột nhau đến chỉ còn mỗi cái xà lỏn ra về... Từ dạo đó, Tám giang hồ lột xác. Anh cắt tóc ngắn, tắm gội hàng ngày, ăn mặc sạch sẽ, coi trẻ trung, sáng sủa, khỏe mạnh, nhiều người không nhận ra. Lam còn đòi làm mai anh cho cô Tư sáng xôi bắp chiều chè đậu, một cô gái ở cùng xóm đã trên ba mươi tuổi, chỉ vì lo buôn bán tần tảo nuôi cha mẹ già và đám em nhỏ mà phải chịu cảnh lỡ thời. Tám giang hồ bình tĩnh lại vì nhớ tới lời dặn dò của anh trưởng công an phường và anh chủ tịch ủy ban. Mọi người đều rất tin anh. Tổ trưởng dân phòng, phụ trách trật tự trị an của cả một khu vực, phải tin lắm mới giao nhiệm vụ đó. Nhiệm vụ buộc anh phải bình tĩnh đối phó với Hai thiết giáp. Thằng này rất nguy hiểm, anh biết. Nó đang tìm cách đối đầu chứ không dễ gì chịu thua theo anh về phường. Từ phút này, mắt Tám không rời mắt Hai nữa. - Có lúc mày là bạn tao thiệt. Còn bây giờ thì không. Nhưng tao nghĩ tình, khuyên mày điều này: mày theo tao về phường, đừng tìm cách chống cự, vô ích. Mày nói tao bán bạn à? Cho mày biết mày là thằng bạn cũ đầu tiên tao bắt. Mấy đứa khác đều đang làm ăn đàng hoàng hết. Tao không bán mày đâu. Tao đang giúp mày đó. Hai thiết giáp khựng lại, đánh giá tình hình. Tám giang hồ tỉnh queo như vậy thì y chỉ còn hy vọng thắng nếu... đánh lén. Y thở dài: - Được rồi! Tao “thua”... Y nhấc cái bị lên vai, quay lưng đi. Vừa nghe tiếng chân Tám bước theo, Hai thiết giáp xoay mình quật nguyên chiếc túi trong tay thật mạnh ra phía sau. “Ào” một tiếng. Chiếc túi nặng chỉ vụt vào khoảng không, lôi theo Hai thiết giáp té nhủi. Tám giang hồ cười khẽ: - Tao đã nói mày “vô ích” rồi mà! Hai thiết giáp bỏ chiếc túi, lồm cồm đứng dậy. Mắt y lấp lánh sáng: https://thuviensach.vn - Đừng cười sớm, Tám. Hôm nay tao chết sống với mày! Trong tay y đã hiện ra một con dao nhọn lểu. Tám giang hồ vẫn cười: - Sẽ không có thằng nào chết đâu. Coi nè! Hai tay Tám giang hồ cầm chắc cây gậy, nhằm vào bụng Hai thiết giáp thọc mạnh. Hai thiết giáp lật đật xoay người, hóp bụng tránh. Ai dè đó chỉ là hư chiêu của Tám. Anh bước tới nửa bước, trở đầu gậy, vớt nhẹ vào gáy đối thủ. Gã té uỵch xuống đường, lưỡi dao rớt ra. Tám giang hồ bước tới đá bạt lưỡi dao đi. Giữa lúc anh đang nghĩ cách đưa Hai thiết giáp đi, đã nghe tiếng chân người chạy đến. Thì ra Mạnh và Long chơi xong ván cờ, thấy anh đi lâu quá chưa về mà ca thay đã đến, vội đi tìm... * Mùng Một Tết. Ở nông trường quận. Hai thiết giáp đang phụ làm gà trong bếp chuẩn bị liên hoan, nghe báo có thân nhân đến thăm trên phòng ban chỉ huy đội. Anh ta ngơ ngác vì vốn tứ cố vô thân, chỉ còn vài thằng đàn em thì cũng bặt tăm từ khi anh vào đây. Ai lại thăm anh đúng ngày mà chỉ có người thân mới lặn lội tìm đến này? Hai thiết giáp ngỡ ngàng khi nhận ra chính Tám giang hồ đang nhấp nhổm chờ anh bên một giỏ quà căng phồng. Cả hai nhìn nhau. Tám giang hồ cười rạng rỡ. Bỗng dưng Hai thiết giáp thấy dường như mình đang sống ở mấy chục năm về trước, lúc hai người còn là bạn thân, còn đi đổ nước vào hang bắt dế, đào trùn câu cá, vớt lăng quăng nuôi cá xiêm cá phướn, còn chơi đánh đáo, tạt lon ăn cõng... Một thời trẻ thơ hồn nhiên và vô tư. Để rồi vì sao họ không được đi học, vì sao họ phải lăn lộn với đời quá sớm, vì sao quanh họ chỉ toàn những chuyện xấu xa và bất công không ai lý giải, vì sao họ phải khoác áo lính và trở thành những con người hung hãn, vì sao cuộc sống của họ chưa hề một lần thấy được tương lai, để phải tìm quên, phải vùi đời trong những trò cờ bạc, ma túy, rượu chè, đĩ điếm, lừa gạt chém giết... https://thuviensach.vn Vì sao? Hai thiết giáp đã mường tượng hiểu, sau hơn hai tháng ở nông trường. Anh tin Tám giang hồ cũng đã hiểu điều đó. Và anh tự tin nhìn vào mặt Tám, mỉm cười với Tám, đọc được trong ánh mắt bạn mình lời trần tình quá rõ: “Hai ơi, Tám giang hồ này đâu bao giờ bỏ bạn!”. (18-12-1984) Có lẽ không nhiều người biết tôi có một bút danh khác là Nguyễn Thị Đông, được ký trong khoảng bốn năm (1982-1985), lúc tôi cộng tác với báo Công an TP.HCM khi tờ báo này mới chỉ lưu hành trong nội bộ ngành. Nhà báo Huỳnh Bá Thành (còn có bút danh khi vẽ tranh biếm họa là Họa sĩ Ớt, rất nổi tiếng từ trước năm 1975 ở miền Nam) lúc đó là Phó tổng biên tập, đã chọn bút danh Nguyễn Thị Đông cho tôi, với lý do... “đám công an chỉ thích cái gì bí ẩn, mày ký như vậy mới hấp dẫn, bảo đảm tao sẽ không bao giờ cho tụi nó biết Nguyễn Thị Đông là con nhỏ nào!”. Anh cũng là người duy nhất trên đời trị được bệnh hay trễ hẹn giao bài của tôi. Sáng sớm tinh mơ, anh gõ cửa. Tôi vừa ló mặt ra là thấy lù lù... một khẩu súng ngắn và lời gằn giọng: “Nộp bài mau! Chưa viết xong hỉ? Vô ngồi viết ngay!”. Thế là tôi vào bàn cặm cụi gõ máy chữ, còn anh ngồi đọc báo chặn cửa! Kiểu đòi bài “rất hình sự” đó đã giúp tôi viết được khoảng 10 truyện ngắn đăng trên Công an TP.HCM và Tám giang hồ bỏ bạn là truyện cuối, trên báo Xuân 1985. Xin tặng truyện này cho anh Ớt. https://thuviensach.vn 7 Hạnh Phúc Câu chuyện tôi sắp kể các bạn nghe là một chuyện có thật. Được sự cho phép của hai nhân vật chính, tôi sẽ giữ nguyên tên thật ngoài đời của họ, cũng như nhiều tên thật khác về các con người, địa danh, có liên quan đến câu chuyện này. Chỉ trừ một nhân vật duy nhất, tôi sẽ gọi anh ta là X. Không ngoài một lý do nào khác hơn vì anh ta không xứng đáng được nhắc tên trong cuộc sống hôm nay. Hai mươi tháng Bảy năm 1975, tôi được điều động từ Trường đoàn Lý Tự Trọng về lực lượng Thanh niên xung phong thành phố. Nói “lực lượng” cho oai, thực ra Thanh niên xung phong lúc đó mới có chưa tới ba đại đội, quân số lấy từ lực lượng tự vệ của thanh niên - sinh viên - học sinh đóng ở số 4 Duy Tân vừa được giải thể. Ở đó, lần đầu tiên tôi gặp chị Võ Thị Bạch Tuyết, một trong hai nhân vật chính của câu chuyện này. Tôi là đội viên trung đội 2 đại đội 3. Chị Bạch Tuyết là chính trị viên đại đội. Gần đây, hơn chín năm sau, khi gặp lại chị ở nông trường Đỗ Hòa, tôi là phóng viên một tờ báo, còn chị là giám đốc nông trường, chị kể lúc đó chị mới ở Côn Đảo về, vừa được kết nạp Đảng... Sau khi ở tù ba năm, bị đưa qua khắp các nhà giam của Nha đô thành, Tổng nha Cảnh sát, Thủ Đức, Tân Hiệp, Côn Đảo, trở về, chị lại tình nguyện nhận công tác ở Thanh niên xung phong. Trong những lý do chị xin về nơi nhiều gian khó đó, thấp thoáng một lý do đau lòng mà lúc đó tôi chưa hiểu. Nhưng lúc đó, tôi không hiểu. Và tôi chỉ thấy chị Tuyết là một phụ nữ khắc khổ, lạnh lùng, khó gần gũi, hiếm khi thấy có nụ cười trên môi. Chị thường mặc quần áo màu sẫm, mang chiếc khăn rằn cũ mèm, tướng đi https://thuviensach.vn khòm khòm. Đôi mắt chị hơi lộ, mỗi khi nói chuyện với ai, cứ nhìn như muốn soi suốt tâm can người đối diện... Hào quang chiến thắng của người cách mạng lúc đó rất rạng rỡ, và hầu như mỗi cán bộ quanh tôi đều có một huyền thoại. Nhưng riêng về chị Bạch Tuyết, chúng tôi ít biết nhất, chỉ biết chị hoạt động, bị bắt và ở tù Côn Đảo về, vậy thôi. Lúc đó, tôi cũng chẳng biết gì về sự ác liệt của cuộc sống tù tội trước đó. Tôi chỉ nghĩ ở tù là bị đem nhốt lại một chỗ, ăn uống cực khổ, hết hạn rồi ra. Làm sao tôi có thể biết được, tưởng tượng được, cảnh nhiều người xúm lại tìm đủ cách đánh một con người đồng loại có khi đến chết, dù người ấy không phương tự vệ! Làm sao tôi có thể biết được, có những người đàn ông di điếu thuốc cháy đỏ vào đầu vú, thọc ma trắc vào cửa mình, rứt từng sợi lông ở chỗ kín một cô gái trần truồng đang bị trói chặt, vừa làm vừa cười cợt với nhau! Làm sao tôi biết được chuyện bọn đàn ông ấy xúm nhau vạch quần đái vào mặt một thiếu nữ bị đánh ngất để làm nạn nhân của chúng tỉnh dậy, hầu tiếp tục cuộc “thẩm vấn”. Làm sao tôi biết, những vật có vẻ hiền hòa như dĩa kim gút, cây thước dài để hồ sơ, mấy cọng dây điện, chậu nước xà bông, chiếc thùng phuy chứa nước tắm... giữa đêm khuya đều có thể biến thành những dụng cụ hành hình! Nhưng điều tôi hoàn toàn không thể biết là con người có thể chịu đựng tất cả những trò đó, chịu đựng đến chết nếu cần, mà vẫn ngậm miệng không khai báo bất cứ điều gì. Tôi chẳng biết gì cả... Tôi được chị Tuyết chú ý từ khi tích cực tham gia làm tờ báo tường cho đại đội. Sau đó, chị Tuyết được điều lên làm chánh văn phòng lực lượng. Lúc đó là tháng Mười năm 1975, đơn vị vừa có thêm đại đội 4. Chị rút tôi lên làm văn thư đánh máy. Cả tôi và chị đều sống hẳn ở cơ quan. Phòng chị cách phòng tôi một bức tường. Tôi được nhiều dịp trò chuyện với chị, nhưng vẫn chẳng biết gì thêm vì chị chỉ trao đổi công việc. Đêm nằm, thỉnh thoảng tôi nghe tiếng chị mớ từ phòng bên ú ớ đầy kinh hoàng. Nhiều bữa, chị đang ngồi làm việc bỗng tay chân run lên bần bật, vội vã bỏ về phòng https://thuviensach.vn riêng, đóng kín cửa. Có tối, tôi đi xem phim về, ngang phòng chị, nhìn qua cửa sổ mở, thấy chị ngồi gục đầu, hình như đang khóc... Ngày hai mươi tám tháng Ba năm 1976, lực lượng Thanh niên xung phong chính thức ra quân rầm rộ, với 10.000 quân, tỏa ra khắp các địa bàn trong và ngoài thành phố, từ Củ Chi đến Lê Minh Xuân, Thủ Đức, từ Xuyên Mộc qua Sông Bé, Tây Ninh. Tôi và chị Bạch Tuyết chia tay, mỗi người đi một đơn vị. Đó là những ngày chúng tôi sống và làm việc liên miên, ào ạt. Những đêm thức trắng đốt đuốc đào kênh, giãy mạ, những ngày phá rừng, mở đất... Cứ thế, cứ thế, chúng tôi đi tới, để lại sau bước chân mình những xã kinh tế mới, những nông trường, những dòng kênh, bờ đập. Rồi bọn Pol Pot lấn chiếm biên giới Tây Nam, tàn sát bao nhiêu đồng bào ta. Rồi bọn bành trướng Bắc Kinh quấy phá biên giới phía Bắc. Tuổi trẻ thành phố sôi sục lên đường, nhiều người cắt tay lấy máu làm đơn xin vào bộ đội. Một bộ phận Thanh niên xung phong cũng tạm rời cây cuốc, cây leng để cầm súng. Cả một tổng đội được đưa ra chiến trường để cáng thương, tải đạn, làm đường... Cực lắm, mà không một ai than van. Trạm xá không một người khai bệnh. Nhiều giọt nước mắt ứa ra tức tưởi vì không được chọn lên đường. Tôi rời Thanh niên xung phong, đi bộ đội, rồi trở về thành phố làm báo. Tôi được sống và làm việc chung với nhiều người đi trước một cách bình đẳng. Ai cũng lạc quan, yêu đời, tự tin, sống và làm việc hết mình. Giữa những người đó, hình ảnh u buồn của chị Bạch Tuyết thỉnh thoảng vẫn hiện về trong tôi. Tôi nhớ lại vào tháng Chín năm 1971, nhiều xe du lịch của người nước ngoài, kể cả của lính Mỹ, vẽ dấu hiệu phản chiến (một vòng tròn hoặc bầu dục với một chữ Y lật ngược nằm trên đường kính dọc) ngay trên mặt kính hay trước mũi xe. Họ buộc phải làm như vậy vì không muốn xe mình bị đốt, chấp hành một “mệnh lệnh” của Ủy ban đòi quyền sống cho đồng bào thuộc Tổng hội Sinh viên Sài Gòn, ban hành ngày 28-3-1971. Đến lúc đó đã có hàng chục xe Mỹ bị đốt trên các đường phố, trong làn sóng chống Mỹ bừng bừng dâng trào. https://thuviensach.vn Tôi cũng từng thấy mấy vụ đốt xe Mỹ. Một chiếc Ford màu xanh ô liu đang chạy bỗng dừng lại trước một cô gái vụng về làm đổ tung tóe một giỏ cam trên đường. Hai chiếc Honda từ đâu ập tới, hai túi ni-lông xăng tung ra. Và lạ lùng chưa, chính cô gái vụng về đó lại nhanh nhẹn tung một bó diêm bừng cháy vào chiếc xe Mỹ đang ướt đẫm xăng. Bùng! Ánh lửa xanh phựt lên, cuồn cuộn cháy. Mấy chiếc Honda vọt đi, những bóng người cuống cuồng từ trong xe Ford nhảy ra. Có lần chính mắt tôi thấy hai cô gái mặc áo dài trắng, quần trắng, đeo kính đen, chở nhau trên một chiếc Honda, đốt cháy một chiếc Dodge lớn, trước khi chạy đi còn cười với nhau rất tươi, phô hàm răng trắng đều lấp lánh. Có thể một trong hai cô gái mà tôi thấy lần đó trong năm 1971 là chị Võ Thị Bạch Tuyết. Bởi từ ngày 21-9-1971, tức là từ ngày anh Nguyễn Xuân Thượng[12], phụ trách chiến dịch đốt xe Mỹ trong Ủy ban đòi quyền sống cho đồng bào, bị bắt sau một trận giao tranh ác liệt với bọn cảnh sát ngụy tại Đại học xá Minh Mạng, chị Bạch Tuyết được phân công thay thế. [12] Anh Nguyễn Xuân Thượng hiện đang công tác tại Phòng Vật tư Thương nghiệp quận Bình Thạnh - chú thích thời điểm 1985. Những ai nghe cái tên Bạch Tuyết mà liên tưởng tới cô công chúa yếu đuối đáng thương trong truyện cổ của anh em nhà Grimm thì lầm to. Trong 223 ngày điều khiển chiến dịch, chị Bạch Tuyết đã tổ chức đốt được 117 xe Mỹ (trên tổng số khoảng 170 chiếc xe bị đốt trong toàn phong trào này) làm kẻ thù run sợ, không dám nghênh ngang ngoài đường phố như trước. Lúc đó, chị hăm ba tuổi, đang học trường Đại học Văn khoa và trường Đại học Sư phạm, khoa Sử Địa, nghề giáo là nghề chị mơ ước từ nhỏ. Vì sao một cô gái, dự tính làm cô giáo, lại làm được những chuyện bạo gan như vậy? Tôi hỏi thẳng chị điều mình thắc mắc. Chị trả lời rất đơn giản: vì ghét Mỹ. Quê chị đang yên ổn, thanh bình, từ khi Mỹ về đóng quân bỗng phát triển các tệ gái điếm, trộm cắp, xì ke, cờ bạc, nạn tham ô sách nhiễu của bọn cảnh sát, cảnh lộng hành của bọn biệt kích... Nhiều gia đình bị xáo trộn, tan vỡ. Mỹ dội bom tan nát nhiều vùng quê ở Tây Ninh, hành quân https://thuviensach.vn “tìm và diệt” mọi nông dân bị tình nghi là Việt Cộng, trong đó có bà con của chị. Lính Mỹ vênh váo ở chợ Long Hoa, coi người Việt như cỏ rác. Nhiều nguồn tin khác còn cho chị biết chuyện một em học sinh tên Minh ở Quảng Nam - Đà Nẵng bị bọn Mỹ giết chết vô lối, chuyện bọn lính sư đoàn Bạch Hổ, Đại Hàn giết người Việt Nam như ngóe để mổ bụng lấy mật ngâm rượu uống ở Hàm Tân, chuyện lính Mỹ thảm sát nguyên một làng dân nghèo, đến từng người già em bé, ở Sơn Mỹ, Quảng Ngãi... Đó là những điều giải thích vì sao chị Tuyết nhanh chóng đến với tổ chức cách mạng ngay trong năm đầu vào học dự bị trường Đại học Văn khoa. Bắt đầu từ những công tác xã hội: thăm viếng các cô nhi viện, chăm sóc đồng bào nạn nhân thiên tai, chiến cuộc... Những anh chị sống rất đàng hoàng giản dị, nghèo nhưng đoàn kết chăm sóc nhau tận tình, chăm học, vui vẻ, lạc quan... cũng là những người cách mạng chưa lộ mặt. Tháng mười năm 1969, chị Tuyết được chị Huỳnh Quang Thư[13]rủ ra bến Bạch Đằng chơi. Chị hầu như không bất ngờ khi nghe chị Thư tự xưng mình trong tổ chức Mặt trận Dân tộc Giải phóng, muốn mời chị Tuyết cùng tham gia hoạt động trong tổ chức... [13] Chị Huỳnh Quang Thư hiện đang công tác tại Sở Thương nghiệp TP.HCM - chú thích thời điểm 1985. Một trong những ngày chị Tuyết không quên trong đời chính là ngày 1- 1-1970, ngày chị được bí mật kết nạp vào Đoàn ngay tại nhà mình ở đường Tân Hóa. Ba lời thề được đọc lên cách đây mười lăm năm, đến giờ chị vẫn chưa quên. Trong đó đặc biệt có lời thề thứ ba, “Giữ vững khí tiết trước kẻ thù”, chính là vì tình hình lúc ấy. Người đứng ra kết nạp Đoàn cho chị cũng nói khá nhiều về lời thề này. Khi sa cơ, bị bắt, người cách mạng phải bắt đầu thực hiện một nhiệm vụ mới, một cuộc chiến đấu mới, có thể nói là ác liệt nhất để giữ vững khí tiết, bảo vệ tổ chức và chiến thắng kẻ thù. Nhân vật X bắt đầu xuất hiện từ đây. Anh là một trong hai người đứng ra kết nạp chị Tuyết và có mặt trong buổi lễ ngày hôm đó. Cũng chính anh dặn dò chị Tuyết dù chết cũng không đầu hàng kẻ thù, chính anh đặt bí https://thuviensach.vn danh cho chị là Vạn Lý và giải thích: con đường cách mạng rất dài và đầy gian khổ, chông gai, phải nhớ lấy tên mình để mãi kiên gan, bền chí. X dạy Bạch Tuyết về lý tưởng thanh niên, về đạo đức cách mạng, về các phương pháp đấu tranh với kẻ thù khi bị sa cơ. “Nhất lý, nhì lì, tam suy, tứ tử”[14]. Và anh ta nói yêu Bạch Tuyết, sau đó không lâu. Yêu bằng cả trái tim của một người cách mạng, của một nhân vật nổi tiếng vì đại nghĩa, đầy tài năng, đầy hào quang dũng khí, như một hiệp sĩ... trước đôi mắt cô sinh viên vừa chập chững vào đời. [14] Thứ nhất đấu lý, thứ nhì lì ra chịu đòn, thứ ba giả suy, thứ tư thà chết. Chị bị bắt ngày mồng bốn tháng Năm năm 1972, ngay tại nhà trọ trong một con hẻm đường Trương Minh Ký. Đó là thời gian quân Mỹ và quân đội miền Nam đang bị đánh dồn dập trên các chiến trường, một “mùa hè đỏ lửa”. Để có sức dồn lực lượng chống đỡ, họ quyết định quét sạch phong trào đấu tranh đô thị, tung “mẻ lưới lớn” truy bắt những người có mặt trong phong trào. Chị Tuyết đang chờ giao liên đến đưa vào chiến khu thì bị bắt. Khi bị bẻ gập hai tay ra sau gáy treo toòng teng hàng giờ chịu những đòn khảo tra đến ngất xỉu; khi nằm dài chúc đầu xuống, mũi bị đè chặt bằng một miếng giẻ ướt nhớp nhúa để miệng bị đổ hàng xô nước xà bông nặc nồng và tưởng mình sắp chết... Tất cả những lúc đó, bên cạnh một niềm tin mãnh liệt và lòng trung thành sắt son, thường vẫn có thấp thoáng trước mắt khuôn mặt và bên tai những lời dặn dò của X: “Hãy dũng cảm lên, em yêu. Một chút thôi, một chút nữa thôi, rồi tất cả sẽ qua, sẽ tốt đẹp. Bao giờ cũng có anh bên em, chia sẻ với em tất cả. Cố gắng đi em. Đừng nhân nhượng, đầu hàng. Rồi chúng ta sẽ chiến thắng...”. X tìm cách gửi thư cho Bạch Tuyết: Gặp em trong cát-sô[15] [15] Cachot: phòng biệt giam. Chiều nay buồn biết mấy https://thuviensach.vn Hoa phượng nở đầy trời Em có biết hay không? Trưa nắng gắt dưới mái tôn phòng thẩm vấn nóng hơn lò lửa, cô gái bị cột trên ghế, mắt bị ánh đèn cả nghìn watt chói chang chiếu vào, nhưng cô vẫn nhìn thấy con đường mát rượi với hai hàng phượng rợp hoa đỏ thắm. Nửa đêm bị dựng đầu dậy, đưa vào phòng khảo tra ngồi trần trụi giữa bọn trùm mặt bằng khăn đen, ngọn đèn cầy leo lét, với những tiếng nói lạnh lùng như từ địa ngục, cô gái vẫn nhìn thấy những hàng phượng ấy, nhìn thấy một ngày mai cô sẽ lại được mặc chiếc áo dài trắng, đạp xe đến trường. Cứ thế, cô gái ấy vững vàng đi qua đủ trò khảo tra hèn hạ, đê tiện của bọn thẩm vấn viên người - thú. Cắn răng chịu, không một lời khai. Không chào cờ, không hát “quốc ca”, không hô “đả đảo Cộng sản”, không cả một ánh mắt khuất phục. Kẻ thù đưa cô lần lượt qua đủ các nhà tù, kể cả chuồng cọp ở Côn Đảo. Ngày giải phóng đến, cô được cởi tung xích xiềng, chiến thắng trở về, X cũng được về từ Côn Đảo với cô. Anh say sưa bàn tính chuyện tương lai với người yêu và tuy đang ngây ngất trong không khí tự do, cô gái vẫn mơ hồ nhận thấy tư tưởng công thần, địa vị nổi lên rất rõ trong chàng hiệp sĩ năm xưa. Điều cô băn khoăn nhất là anh lại bộc lộ tư tưởng cho rằng miền Nam sẽ trung lập và đi theo con đường trung lập một thời gian là điều cần thiết. Họ được về ở tại một ngôi trường ở quận 5 để dự một khóa kiểm điểm trước khi nhận công tác mới. Chỉ được vài ngày, đã có một phụ nữ bồng con đến tìm X. Lẽ đơn giản vì đó là con anh ta. Thằng nhỏ giống hệt mặt cha, nhưng X từ chối, đuổi hai mẹ con người phụ nữ về. Đó là một chị cũng từng hoạt động trong phong trào đấu tranh của sinh viên học sinh, đã lỡ có con với X. Nhưng giờ anh ta lại nói không có gì đảm bảo đó là con mình. Bạch Tuyết lập tức “cắt đứt” với X dù trái tim cô như có ai bóp nát. Bao nhiêu đợi chờ và hy vọng. Bao nhiêu khổ đau và tin tưởng. Tưởng chừng https://thuviensach.vn tất cả đã sụp đổ. Lúc đó cũng là tháng năm. Giờ cô gái tha hồ đi dưới những hàng phượng đỏ rực. Không còn bị rình rập, theo dõi. Không còn sợ hãi bất cứ một điều gì. Nhưng cô chỉ đi một mình, với trái tim nặng trĩu. Lúc chị Bạch Tuyết tình nguyện về công tác ở lực lượng Thanh niên xung phong, là lúc chị vừa dứt khoát với X không lâu. Vì vậy, tôi đã thấy chị chịu đựng gánh nặng ấy như thế nào. Tôi thấy, nhưng không hiểu gì. Một chi tiết cuối cùng về X để các bạn không còn thắc mắc gì về số phận của anh ta: X lập gia đình với một phụ nữ khác, và đã qua Mỹ ở. Chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Cuộc sống là như vậy. Có biết bao người sát cánh bên nhau vượt qua những khó khăn, thì cuối cùng vẫn có kẻ bỏ cuộc, đầu hàng, cho dù đó là người đã biết đặt cho người khác cái tên Vạn Lý, hàm ý báo trước con đường cách mạng rất dài và đầy chông gai, gian khổ, hãy chớ ngã lòng... Lúc biết toàn bộ câu chuyện, tôi và chị Tuyết đã ở hai đơn vị công tác rất xa nhau. Mỗi lần đọc được tin đơn vị do chị lãnh đạo vừa hoàn thành vượt chỉ tiêu kế hoạch, mỗi lần đi dự đám cưới đôi bạn nào đó, thậm chí mỗi khi đến thăm gia đình ai đầm ấm, hạnh phúc... tôi lại nghĩ về chị. Bạn bè, đồng chí của chị Tuyết lần lượt có gia đình. Chị vẫn vậy. Cuộc sống vẫn ở phía trước, theo những vùng đất mới không ngừng vẫy gọi. Là thủ trưởng đơn vị, chị gầy dựng và đứng chủ hôn cho nhiều đám cưới của các đội viên ở nông trường. Chị vẫn tiếp tục sống cho hạnh phúc của những người khác mãi vậy sao? Thế rồi tháng Hai năm 1984, tôi nghe một người bạn cũ ở lực lượng Thanh niên xung phong báo một tin mà thoạt nghe thật khó tin: chị Tuyết và anh Thiều Hoành Chí, bác sĩ trưởng trạm xá nông trường Đỗ Hòa, yêu nhau và sắp làm đám cưới! Nhân vật số hai của câu chuyện này xuất hiện từ đây. Chúng ta hãy quay lại tháng Hai năm 1977, lúc cơ quan ban chỉ huy lực lượng Thanh niên xung phong Thành đoàn còn đóng ở một khu gia binh trên xa lộ Đại Hàn, gần ngã tư An Sương. Tôi làm ở văn phòng ban chỉ huy, sáng ngày hai https://thuviensach.vn mươi sáu được tiếp hai người khách. Đó là hai bác sĩ được Sở Y tế giới thiệu đến nhận việc tại Thanh niên xung phong. Cả hai đều là bác sĩ quân y chế độ cũ, vừa đi học tập về, đến đăng ký sinh hoạt tại Hội Trí thức yêu nước và được giới thiệu về sở. Các anh đã tình nguyện về Thanh niên xung phong. Một trong hai anh có tướng người to lớn dềnh dàng, mặt tròn, mái tóc ngắn kiểu “bàn chải” và mang một cái tên cũng lạ: Thiều Hoành Chí. Lúc đó các đơn vị Thanh niên xung phong đang cần bác sĩ. Một liên đội hàng ngàn người mà lúc đầu chỉ có y tá, hoặc cao nhất là y sĩ. Thuốc men không thiếu nhưng trình độ chuyên môn và những biện pháp phòng bệnh, giữ gìn vệ sinh... kém, dẫn đến tình trạng bệnh hàng loạt ở một số đơn vị, nhất là những bệnh dễ lây lan như ghẻ, cúm, tiêu chảy... Một số bệnh khác khá phổ biến là do tình trạng yếu kém về vệ sinh thực phẩm và chế độ lao động: bao tử, sạn thận, bệnh phụ khoa ở các nữ đội viên... Trong những ngày chờ phân công, anh Chí sống ở cơ quan. Anh tích cực cuốc đất, trồng rau, tưới cây... Tôi chú ý nhìn anh lao động. Rất lành nghề và chịu khó, không nề hà mọi việc tầm thường, dơ bẩn, nhất là với một trí thức, bác sĩ. Áo thun, quần xà lỏn, đi chân đất, anh làm vườn như một nông dân thứ thiệt. Thú thật, tôi nghĩ chắc anh phấn đấu bước đầu để... biểu diễn ra mắt. Trước anh, đã có bác sĩ đến và âm thầm đi, không lời từ biệt. Tôi thấy anh có vẻ chịu khó hơn, nhưng... biết đâu? Thanh niên xung phong Thành đoàn và Thanh niên xung phong Kinh tế mới sáp nhập làm một lực lượng, chia thành nhiều tổng đội. Anh Chí về công tác tại tổng đội 4 ở tuyến kênh Ba Gia (Phạm Văn Cội) chưa được bao lâu đã nổi tiếng và được nhiều đội viên đặt cho biệt danh kỳ lạ: “Bác sĩ cầu tiêu”. Bởi công trình đáng kể đầu tiên của anh ở các đơn vị, chính là việc anh kiên quyết xây dựng cho được hệ thống cầu tiêu hai ngăn cho từng đại đội. Tôi chỉ được biết anh Chí trong khoảng một thời gian ngắn. Tháng Mười năm 1977, tôi đi bộ đội, năm 1981 xuất ngũ về làm báo. Bởi có quá trình ở Thanh niên xung phong, thời gian đầu tôi được phân công viết về đơn vị https://thuviensach.vn này, nhờ vậy gặp lại nhiều bạn cũ. Những ai còn bám trụ, giờ đều là liên đội trưởng, tổng đội phó, phó giám đốc nông trường... Các bạn tôi đều trưởng thành. Tôi gặp lại anh Thiều Hoành Chí trên bục báo cáo điển hình. Lúc ấy anh đang công tác ở nông trường Đỗ Hòa. Tóc anh Chí đã ngả màu muối tiêu. Tôi ngỡ do anh không quen chịu cực khổ. Không ngờ anh đã gặp phải một nỗi đau riêng rất lớn. Một ngày tháng Năm năm 1980, vợ anh, một bác sĩ, sau nhiều lần đấu tranh lôi kéo anh bỏ đất nước ra đi không được, đã âm thầm ẵm đứa con duy nhất của hai người lên đường vượt biên, trong lúc anh đang ở đơn vị. Mấy ngày sau anh mới biết, khi về thăm gia đình, nhân dịp kỷ niệm tám năm ngày thành hôn của hai người. Như thông lệ hàng năm, anh ghé mua quà cho vợ con. Tay ôm một gói quà lớn vui mừng về nhà, anh hy vọng ngày vui này sẽ khơi lại trong tâm hồn vợ mình những kỷ niệm đẹp để cô ấy suy nghĩ lại. Anh bấm chuông. Nhưng chẳng thấy ai trả lời. Anh đoán vợ còn ở bệnh viện và con đang ở trường. Nhưng một người hàng xóm sang báo anh biết vợ con anh đã ra đi với người cha vợ. Chỉ còn bà mẹ vợ ở nhà thì cũng đi vắng. Anh trở về đơn vị, làm việc và càng làm việc nhiều hơn. Anh dùng vôi sống hạ độ chua của nước phèn để anh em súc miệng khỏi bị nứt răng. Anh xây dựng màng lưới phòng chữa bệnh với các vệ sinh viên có mặt trong từng tiểu đội. Anh xoa bóp tim cứu sống đội viên bị sét đánh đã tắt thở. Anh mổ ruột thừa cấp tính tại chỗ. Anh làm lấy ghế nha tự tay nhổ và trám răng cho trên tám mươi phần trăm trường hợp đau nhức. Anh nối gân cho đội viên bị rựa chém đứt hẳn ngón tay, nối da cho đội viên bị vết thương lớn. Anh xin mua kính hiển vi để làm xét nghiệm máu, diệt trừ bệnh sốt rét. Cuối cùng, anh tự chế giường sản phụ và ra tay... đỡ đẻ! Cả hội trường nín lặng nghe anh kể chuyện, như những tâm tình chứ không chỉ một bản báo công khô khan. Dần dần, ai cũng hiểu vì sao một đại úy quân y lính chế độ cũ trở thành một chiến sĩ thi đua, vì sao anh https://thuviensach.vn không ra đi dù được gia đình vợ và nhiều bạn bè không ngừng kêu gọi, lôi kéo... Anh kể, “Mỗi lần được lôi kéo đi nước ngoài, tôi lại nhớ lời mẹ tôi kể lúc tôi bốn tuổi, bị bệnh nặng, mẹ bồng tôi tới nhà thương thì chờ từ sáu giờ sáng đến mười một giờ trưa mới được vào khám bệnh, cho vài viên thuốc. Nhớ mãi lời này, tôi quyết tâm học trở thành thầy thuốc. Nay lẽ nào tôi bỏ lại tất cả để ra đi?”. Lúc ấy, bỗng dưng tôi nhớ đến chị Tuyết. Câu chuyện của anh Chí mà tôi vừa biết và câu chuyện trước đây của chị Tuyết thật khác nhau, nhưng có một cái gì đó lại tương đồng. Điểm giống nhau trong hai câu chuyện chính là những gì bất ngờ trong cuộc sống vẫn luôn xảy ra quanh ta, là đừng xem xét con người như một vật thể mãi mãi cố định. Còn điểm giống nhau của hai con người ấy, chị Tuyết và anh Chí, ở chỗ họ cùng là những con người “thật”, cùng chịu nhiều bất hạnh trong chuyện lứa đôi, do cùng gặp phải những kẻ ngụy trá, phản bội. Chị Tuyết ở đâu mà tôi không thấy trong đại đội? Tôi hỏi và được biết chị đã đi học trường Nguyễn Ái Quốc ở Thủ Đức. * Nếu bạn cùng tôi lùi về quá khứ xa hơn nữa, sẽ thấy thêm một điều khác biệt khác cũng rất đáng suy nghĩ. Năm 1970, anh Chí tốt nghiệp Đại học Y khoa Sài Gòn và bị trưng tập vào quân y ngụy, cấp bậc trung úy, như mọi bác sĩ mới ra trường khác không được nằm trong diện miễn hoãn nào. Xu hướng xã hội có từ thời học trường trung học Huỳnh Khương Ninh được phát triển trong những năm đầu học y khoa, có tham gia phong trào sinh viên Phật tử mà thực chất cũng do các sinh viên thân cộng tổ chức, anh Chí đã sớm thấy sự vô lý trong việc mặc áo lính của mình. Tốt nghiệp hạng ba trường quân y năm 1971, được hưởng tiêu chuẩn ưu tiên chọn nhiệm sở, anh chọn... trại giam trung ương các tù binh cộng sản Việt Nam ở Phú Quốc làm nơi phục vụ, để vừa tránh đối mặt trực tiếp với quân giải phóng trên chiến trường, vừa an phận qua ngày. Đây là đơn vị các bác sĩ quân y mới ra trường đều chê, vừa khó làm giàu vừa lâu lên lon. https://thuviensach.vn Khi chị Tuyết bị bắt tháng Năm năm 1972 thì anh Chí đang phục vụ ở một trận tuyến đối nghịch, đứng về phía những người giữ tù. Anh ở Phú Quốc cho tới ngày cuối, mồng mười tháng Bảy năm 1973, lúc tất cả tù binh đã được trao trả hết theo Hiệp định Paris, trại giam được giải tán, mới chuyển về Quân y viện Long Xuyên. Chính thời gian gần hai năm làm việc ở trại giam đã giúp anh nhận thức được rất nhiều điều. Dẫu sao hai con đường của anh Chí và chị Tuyết càng lúc càng có vẻ như không bao giờ có thể gặp nhau. 30-4-1975, chị Tuyết được tự do, trở về từ Côn Đảo, từ một người tù chuồng cọp trở thành cán bộ của Nhà nước mới, thì cũng là lúc anh Chí lên đường đi... học tập cải tạo ở trung tâm huấn luyện Chi Lăng (Châu Đốc). Nhưng thực ra đó chính là tiền đề cho việc họ có thể gần nhau sau này. Hai con đường ấy cuối cùng đã gặp nhau ở Đỗ Hòa, năm 1982, khi chị Tuyết từ trường Nguyễn Ái Quốc về làm giám đốc nông trường thay anh Tiết Hồng Quân. Anh Chí vẫn đang làm trưởng trạm xá, tên tuổi đã nổi như cồn ở các khu vực dân cư của xã Thới Tam Thôn, huyện Duyên Hải. Nhiều bà bầu trong vùng tìm tới anh để được đỡ đẻ, bệnh sốt rét được tiêu diệt đến mức gần như không còn nữa. Anh Chí thì vẫn bộ đồng phục luộm thuộm, đôi dép lốp sứt quai. Giờ anh không còn nhà, còn vợ con để về nữa. Vợ anh đã tới Canada, viết về vỏn vẹn một lá thư để lần cuối chê anh ngu. Anh Chí kể với tôi là năm 1970, lúc đang học ở trường quân y, anh đã chứng kiến mấy vụ đốt xe Mỹ. Hình ảnh một cô nữ sinh mặc áo dài trắng, đeo kính đen, đi xe Honda nữ, bị đám cảnh sát rượt đuổi trên đường phố đã sống mãi trong ký ức anh. Có thể đó chính là nữ giám đốc của anh bây giờ, dù không có gì chắc chắn. Cái tên cô sinh viên “nữ tướng” Võ Thị Bạch Tuyết lừng lẫy ngày trước mà anh từng biết vì vốn quan tâm tới các phong trào đấu tranh ở đô thị, đã làm anh thêm bồn chồn chờ đợi coi mặt người giám đốc mới. Chắc là “ác ôn” lắm, anh nghĩ. Thế nhưng anh chỉ thấy chị Tuyết là một phụ nữ bình thường, có hoàn cảnh riêng thật đáng thương, đã ngoài ba mươi tuổi mà cứ sống mãi ở các nông trường. Chị làm việc cương quyết nhưng hết lòng. Mặc dù chị tỏ ra rất gay gắt, dứt khoát dẹp được nạn https://thuviensach.vn nhậu nhẹt nổi tiếng của nông trường, nhưng thật ra rất quan tâm đến đời sống anh em. Những đêm anh Chí đi kiểm tra bất ngờ tình trạng ăn ở, vệ sinh, giấc ngủ của đội viên các đội đóng xa cơ quan nông trường bộ, thỉnh thoảng giữa dòng vẫn bắt gặp xuồng của chị Tuyết đi làm công việc tương tự. Ánh đèn dầu trong căn phòng chị thường vẫn sáng, khi đêm đã rất khuya. Cho đến khi bất chợt thấy chị chảy nước mắt khóc cho một học viên cải tạo bị chết chìm khi liều lĩnh bơi qua dòng sông Đồng Tranh vào một đêm nước chảy xiết để bỏ trốn, anh mới thấy hiểu chị Tuyết nhiều hơn. Đồng chí Võ Văn Kiệt, người vẫn quan tâm đến anh Chí, thường xuyên thăm hỏi, động viên anh từ sau ngày nghe anh báo cáo điển hình năm 1981, trong một lần về thăm nông trường Đỗ Hòa sau đó đã dặn riêng anh: “Hãy gắng sức chăm sóc sức khỏe cho anh em đội viên Thanh niên xung phong thật tốt, trong đó ưu tiên hàng đầu chính là người nữ giám đốc. Hãy nhớ đó là người nữ duy nhất trong hai mươi bốn giám đốc nông trường của thành phố. Những năm tù tội ác liệt chắc chắn đã hủy hoại nhiều sức khỏe của chị, mà chị lại sống một mình, công việc thì tràn ngập, không ai chăm sóc...”. Anh Chí thực hiện đúng lời dặn dò đó. Đến một lúc anh sợ hãi khi thấy mình nghĩ về người giám đốc không phải hơi nhiều mà là quá nhiều! Thế mà vẫn còn muốn chăm sóc cho người ấy nhiều thứ hơn ngoài chuyện sức khỏe bình thường. Anh vẫn còn mặc cảm tự ti về quá khứ. Làm sao ở cương vị của người ấy lại có thể nhìn xuống mình, một kẻ từng là sĩ quan chế độ cũ? Và ai chấp nhận cho điều đó? Anh tự kiềm chế lòng mình, mà nào biết một quy luật thông thường: tình yêu càng bị kìm hãm càng phát triển. Cứ thế anh sống trong day dứt, băn khoăn hàng mấy tháng trời. Nào hay giám đốc cũng lại có nhiều suy nghĩ về mình. Hoàn cảnh phần nào tương đồng rất dễ đưa đến sự cảm thông. Những đường kim may vá vụng về, cảnh sống luộm thuộm đáng thương của anh, trong khi anh dồn hết sức để lo cho tập thể, xây dựng trạm xá Đỗ Hòa thành một trạm xá điển hình số một của các nông trường... Tất cả đều được chị Bạch Tuyết, với sự tinh tế và tấm lòng của người phụ nữ, ghi nhận và rung động. https://thuviensach.vn