🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tuyển Tập Truyện Ngắn Lỗ Tấn Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Mục lục Tựa Chương 1: Lược Thuật Những Chuyện Đắc Thắng Của Aq Chương 2: Lược Thuật Thêm Về Những Chuyện Đắc Thắng Của AQ Chương 3: Bi Kịch Tình Yêu Chương 4: Vấn Đề Sinh Kế Chương 5: Lên Voi Xuống Chó Chương 6: Cách Mạng Chương 7: Không Làm Cho Cách Mạng Chương 8: Đại Đoàn Viên Nhật Ký Người Điên Không Ất Ký Thuốc Ngày Mai Mẩu Chuyện Nhỏ Sóng Gió Cô Hương Tết Đoan Ngọ Thỏ Và Mèo Hát Tuồng Ngày Rước Thân Lễ Cầu Phúc Trong Quán Rượu Một Gia Đình Hạnh Phúc Miếng Xà Phòng Cây Trường Minh Đăng Thị Chúng Cao Phu Tử Con Người Cô Độc Tiếc Thương Những Ngày Đã Mất Ly Hôn https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Tựa Tôi có ý viết cho chú AQ một pho chính truyện đã mấy năm trời nay rồi, nhưng một đằng tính viết, một đằng lại ngần ngại (1). Điều đó đủ chứng tỏ rằng tôi chẳng có tư cách một nhà "lập ngôn" (2)tí nào. Chả là xưa nay những ngòi bút bất hủ phải dành để viết về những nhân vật bất hủ. Thế rồi, nhân vật nhờ văn chương mà trường thọ, văn chương cũng nhờ nhân vật mà được lưu truyền. Rút cục, văn chương nhờ nhân vật hay nhân vật nhờ văn chương mà được lưu truyền, cũng khó nói cho minh bạch. Ấy thế mà chung quy tôi vẫn cứ nghĩ đến viết truyện (3) cho AQ. Thì ra tâm trí tôi như có ma quỷ ám ảnh. ----- (1) Trong bài "Vì sao tôi viết AQ chính truyện", Hoa cái tiếp theo (Tạp văn I) Lỗ Tấn viết: "Hình ảnh AQ đã ám ảnh tâm hồn trong mấy năm trời, nhưng trước hồi đó, tôi chưa hề nghĩ đến sự đem ra viết thành một bộ tiểu thuyết". Điều này cho ta thấy tác giả thiết tha đến vấn đề cách mạng Trung Quốc, vấn đề cải tạo con người Trung Quốc cũ như thế nào. (2) Hai chữ "lập ngôn" trích ở Tả truyện. Các nhà văn ngày trước vẫn dùng hai chữ này chỉ công trạng những người đã nói hoặc đã viết những lời lưu truyền về sau. Các nhà nho Trung Quốc ngày trước cho rằng: có ba hạng người "bất hủ", một là lập đức, hai là lập công, ba là lập ngôn. Trong câu này, Lỗ Tấn có ý giễu cợt những nhà văn viết văn ngôn; những nhà văn "hàn lâm". https://thuviensach.vn (3) Truyện là một lối văn trọng thể trong lịch sử văn học Trung Quốc là chuyên nghệ của các sử quan ngày xưa. Những bài chép ở sử các vương triều đời trước đều gọi là sử truyện. Về sau truyện chia ra nhiều lối. Tư Mã Thiên, nhà sử đời Tiền Hán, đã chép liệt truyện đầu tiên, tức là truyện các danh nhân đời xưa. Về sau, các nhà sử đều bắt chước mà chép theo thể liệt truyện vì truyện các danh nhân được liệt vào chính sử cho nên người ta cũng gọi là chính truyện (hay là bản truyện) nghĩa là truyện một nhân vật trong chính sử. Còn có nhiều lối truyện khác nữa: tự truyện do tự tác giả chép lấy truyện mình, nội truyện là truyện ký chép theo lối tiểu thuyết thần tiên; ngoại truyện hay biệt truyện là truyện của một danh nhân đã chép ở liệt truyện, chính truyện hay bản truyện rồi, nhưng còn có vài truyện chưa chép mà người sau góp nhặt chép lại để bổ khuyết, (chữ ngoại chữ biệt ở đây là đối lập với chữ chính, chữ bản trong chính truyện, bản truyện); gia truyện là truyện riêng của một nhân vật nào phần nhiều do bà con, bạn bè chép, tiểu truyện là truyện chép qua loa thân thế một người. Nhưng vừa cầm bút định viết thiên văn chương "tốc hủ" này, tôi đã cảm thấy nhiều điều khó khăn. Một là cái nhan đề cuốn truyện. Đức Thánh nói rằng: "Danh bất chính tắc ngôn bất thuận" (Tên không đúng thì lời nói không xuôi). Ấy là một điều mình phải đặc biệt chú ý có nhiều loại: liệt truyện, tự truyện, nội truyện, ngoại truyện, biệt truyện, gia truyện, tiểu truyện... phiền một nỗi không có một tên nào hợp cả. Gọi là "liệt truyện" ư? Thì đây nào có phải là một nhân vật có tên tuổi bằng vai bằng lứa với những nhân vật tai to mặt lớn trong "chính sử"! Gọi là "liệt truyện" ư? Thì tôi nào có phải là AQ! Nói là "ngoại truyện", thì "nội truyện" ở đâu? Còn nói là "nội truyện", thì AQ quyết không phải là thần tiên. Hay là dùng chữ "biệt truyện" vậy! Khốn nỗi ông đại tổng thống, ngài chưa hề hạ dụ cho quốc sử quán chép "bản truyện" của AQ bao giờ. Vẫn biết rằng mặc dù trong bộ chính sử nước Anh không hề chép liệt truyện các người đánh bạc, mà nhà đại văn hào Dickens cũng đã viết ra bộ Liệt truyện những người đánh bạc (4). Nhưng một nhà văn https://thuviensach.vn hào có thể như thế, chứ bọn mình thì quyết không xong. Sau nữa, còn hai chữ "gia truyện". Nhưng tôi không rõ tôi với AQ có phải là bà con không mà con cháu y cũng chưa nhờ tôi viết hộ bao giờ! Hay gọi là "tiểu truyện"? Thì AQ cũng chưa hề có một bộ "đại truyện" (5)nào cả. Nói tóm lại, truyện này cũng có thể cho là một bộ "bản truyện", nhưng xét ra, văn chương của tôi nôm na mách qué lắm, toàn dùng những lời của "anh kéo xe, chị bán tương" (6), lẽ nào lại dám lạm dụng như thế? Cực chẳng đã, đành phải mượn hai chữ "chính truyện" trong câu đưa đẩy mà mấy nhà viết tiểu thuyết "không chính qui" vẫn dùng: "Nhàn thoại hưu đề, ngôn qui chính truyện" (Hãy gác những chuyện rườm rà để kể lại chuyện chính) (7)mà đặt cho bộ sách cái tên "chính truyền", mặc dù hai chữ này có thể lẫn lộn với hai chữ "chính truyện" trong tên bộ sách có tiếng của cổ nhân là bộ Thư pháp chính truyền (8)thì cũng mặc! ----- (4) Charles Dickens (1812-1870) là một nhà viết tiểu thuyết người Anh. Cuốn Liệt truyện những người đánh bạc do Trần Đại Đăng dịch. Thương vụ ấn quán xuất bản. Tên sách chính là Rodney Stone. Sách đó, A. Conan Doyle (1859-1930) sáng tác. Trong bức thư gửi cho Vi Tố Viên ngày 8-8-1926, Lỗ Tấn có viết: Liệt truyện những người đánh bạc là tên dịch cuốn Rodney Stone, cuốn này là của A. Conan Doyle. Trong AQ chính truyện ghi là Dickens, đấy là tôi nhớ nhầm. (5) Đại truyện không phải là một thể văn chép truyện. Chẳng qua Lỗ Tấn dựa vào chữ tiểu truyện mà đặt thêm một danh từ mới để chế giễu các nhà văn viết văn ngôn mà thôi. (6) Đây là nói văn bạch thoại. Lỗ Tấn nhắc lại lời của Lâm Thư (tức Lâm Cầm Nam) trong bức thư gửi cho Thái Nguyên Bồi phản đối văn bạch thoại. https://thuviensach.vn (7) Trong các bộ tiểu thuyết Trung Quốc ngày trước, tác giả thường dùng mấy chữ "Nhàn thoại hưu đề; ngôn qui chính truyện" để làm câu đưa đẩy. (8) Chữ truyện viết giống chữ truyền. Sách này dạy về cách viết chữ, do Phùng Võ đời Thanh soạn. Hai là, lệ thường phàm viết truyện, người ta vẫn hay mào đầu bằng mấy chữ: "Ông Mỗ, tự là Mỗ, người xứ nọ, xứ kia...", thế nhưng tôi lại không biết AQ họ gì hết. Có một lần, tưởng như AQ là họ Triệu, nhưng đến ngày hôm sau thì lại không lấy gì làm chắc nữa. Ấy là hôm cậu con Cụ Cố nhà họ Triệu vừa thi đỗ tú tài. Hôm ấy, tiếng phèng la "Bèng! Bèng!" báo tin cho làng nước biết. AQ uống luôn hai bát rượu tăm rồi khoa chân múa tay nói rằng: tin ấy cũng làm cho y rất vẻ vang, bởi vì y vốn là bà con với cụ Triệu; nếu tính theo đúng thế thứ trong gia đình thì y còn đứng ngang hàng với ông nội cụ tú kia đấy! Lúc đó, những người đứng xung quanh nghe cũng có vẻ kính nể y. Nào ngờ, hôm sau bác khán làng đã gọi AQ đến nhà Cụ Cố họ Triệu. Vừa thấy AQ, cụ mặt bừng bừng mắng ngay: - AQ! Mày là một thằng khốn nạn mà mày lại dám nhận là họ hàng với tao kia à? AQ đứng câm miệng. Cụ càng nhìn, càng giận, sấn tới mấy bước nữa, nói: - Mày dám nói láo như thế à? Làm sao tao lại họ hàng với thứ mày được? Mày là người họ Triệu à? AQ vẫn đứng im thin thít, muốn liệu thế chuồn nhưng Cụ Cố đã nhảy tới, tát cho một tát vào mặt. - Mày là người họ Triệu thế nào được kia chứ? Mày mà họ Triệu vào cái ngữ nào? (9) https://thuviensach.vn AQ không hề biện bác gì về chỗ y chính là họ Triệu hay không cả, chỉ đưa tay sờ vào má bên trái rồi cùng bác khán đi ra. Ra khỏi cửa, bác khán còn mắng cho một mẻ nữa, đành phải kỉnh cho bác hai quan tiền rượu (10). Những người biết chuyện đều cho AQ là vớ vẩn, khi không, chuốc lấy trận đòn oan, chứ nào đã chắc gì mình là người họ Triệu; mà dẫu có quả là người họ Triệu đi nữa thì trước mặt Cụ Cố, cũng không nên nói dại như vậy. Thế là từ đấy về sau, không ai nhắc đến chuyện AQ họ gì nữa. Vì vậy mà tôi không biết được thực tình AQ họ gì cả. Ba là, tôi cũng không biết chữ tên AQ viết như thế nào (11). Lúc y còn sống, người ta gọi y là A Quay, đến khi chết rồi thì chả hề ai nhắc đến tên ấy nữa, còn nói gì đến việc chép vào sử sách! Mà nếu như có việc chép vào sử sách, thì đây là lần đầu tiên đây, cho nên sự khó khăn này tôi vấp trước ai hết. Tôi từng có lúc nghĩ kỹ rằng: A Quây chính là A Quế hoặc A Quí đây (12)! Nếu như AQ có cái biệt hiệu là Nguyệt đình, hoặc giả y đã ăn sinh nhật vào khoảng tháng Tám, thì nhất định AQuế đứt đi rồi. Nhưng y lại chưa hề có biệt hiệu - mà có nữa cũng không ai biết - lại cũng chưa hề gửi thiếp cho ai vào ngày sinh nhật để người ta gửi đến cho những bài thơ chúc tụng, thành ra viết A Quế là võ đoán. Lại nếu như y có một ông anh hoặc ông em tên là A Phú chẳng hạn, thì nhất định y là A Quí; nhưng y chỉ trơ trọi có một mình. Vậy viết A Quí cũng chẳng có bằng chứng gì. Còn những chữ lạ khác cũng âm "quây" thì tìm không ra. Trước đây, tôi cũng có hỏi qua cụ Tú con cụ Triệu; nào ngờ một người uyên bác như cậu ấy mà cũng mù tịt. Cậu ta kết luận rằng đó là tại ông Trần Độc Tú đấy! Ông ta ra tờ Tân thanh niên (13)rồi đề xướng việc đem chữ Trung Quốc mà viết theo lối chữ Tây, thành ra quốc túy trầm luôn, không biết tra khảo vào đâu nữa. Cuối cùng, tôi đành phải nhờ một người làng lục hộ hồ sơ án AQ xem sao. Ròng rã tám tháng trời, người ta mới trả lời cho tôi rằng: Trong bản án không hề thấy tên nào đọc na ná là A Quay cả, không biết có chắc hay không, hoặc giả người ta không tra khảo gì cả cũng nên, nhưng tôi không còn cách nào khác nữa. Sợ lối "chú âm phù hiệu" chưa được thông dụng, tôi đành dùng lối chữ Tây, theo cách phiên âm của người Anh mà viết https://thuviensach.vn thành A Quây, và viết tắt là AQ vậy. Như thế, tôi đã nhắm mắt làm theo bọn Tân thanh niên, trong lòng cũng hết sức áy náy, nhưng cậu Tú còn bí nữa là tôi đây, biết làm thế nào? ----- (9) Đoạn này nói rõ người bần cố nông không phải chỉ bị bóc lột về kinh tế. Mặc dù AQ "vốn là bà con với cụ Triệu", nhưng vì nghèo đói, nên cũng không được nhận là họ Triệu, họ của tên địa chủ giàu có nhất làng Mùi. Người nghèo hèn thì mất cả họ. (10) Điều này nói rõ bọn hào lý trong làng chính là tay sai của bọn địa chủ để áp bức nông dân. (11) Viết theo chữ Trung Quốc. (12) Theo tiếng Trung Quốc thì chữ Quí và Quế đều đọc âm Quây cả. (13) Trần Độc Tú cực lực chủ trương bỏ hẳn cách viết chữ Hán mà viết theo mẫu tự Latinh. Hồi đó, Lỗ Tấn cũng từng chủ trương như vậy. Đây chỉ là nhân tiện viết mấy câu để châm biếm những khối óc bảo thủ không muốn thay đổi. Bốn là quê quán AQ. Nếu như y là người họ Triệu thì theo thói quen hay xưng quận vọng, có thể chiếu theo chỗ chú giải trong cuốn Quận danh bách gia tính (14) mà nói rằng: y là người "Thiên Thủy, miền Lũng Tây". Nhưng đáng tiếc, AQ họ gì chưa rõ lắm, thì quê quán y ở đâu cũng chưa có thể định được. Tiếng rằng AQ bình sinh vẫn trú ngụ ở làng Mùi, nhưng y lại cứ luôn luôn đi ngủ trọ đâu đâu ấy. Thành thử không thể nói y là người làng Mùi được. Nếu nói là người làng Mùi thì trái với phép viết sử. Một điều an ủi cho tôi là A (15)thì đúng hết sức, quyết không mắc vào khuyết điểm vơ quàng vơ xiên, có thể đưa ra tuyên bố cùng các nhà thông thái được. Còn như những việc khác, thì kẻ thiển học này không dám xuyên https://thuviensach.vn tạc, chỉ mong các đồ đệ của ông Hồ Thích Chi (16)là những người "sính lịch sử, sính khảo cứu" sau này có tìm ra manh mối gì khác chăng? Nhưng lúc đó, e cuốn AQ chính truyện của tôi đã mất tích từ bao giờ rồi... Trên đây cũng cho đi là một bài tựa. (17) ----- (14) Bách gia tính là một bộ sách vỡ lòng ngày trước đi học thường dùng. Các tên họ sắp thành thơ bốn chữ cho dễ đọc. Quận danh bách gia tính cũng thuộc loại đó; mỗi họ có chú thêm tên quận (cũng gọi là quận vọng), chỉ họ ấy nguyên thời trước ở đất nào. Thí dụ: họ Triệu ở Thiên Thủy, Lũng Tây… (15) A là tiếng người Trung Quốc dùng để gọi một người nào, khi không cần gọi họ, nhất là những người dưới mình. Thí dụ: A Quây, A Húng. (16) Hồ Thích Chi tức là Hồ Thích, nhà văn phản động, trước kia cũng từng tham gia mặt trận văn hóa thời Ngũ tứ. (17) Về bài tựa này, và giọng văn hài hước ở đây, nên xem thêm bài "Vì sao tôi viết AQ chính truyện": "Vì muốn thực hiện ý nghĩa Mục vui cho nên tôi cũng xen táp nham vào vài ba câu ba lơn mà giờ đây xét lại thì thấy cũng chả cần thiết gì với nội dung truyện cho lắm". https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 1: Lược Thuật Những Chuyện Đắc Thắng Của Aq AQ không những tên, họ, quê quán đều mập mờ, cho đến "hành trạng" trước kia ra sao cũng không rõ ràng nốt. Số là người làng Mùi đối với AQ xưa nay thì cần y làm công cho, hoặc chỉ đem y là làm trò cười mà thôi, chứ không bao giờ có ai chú ý đến "hành trạng" của y cả. Mà chính y tự mình cũng chưa hề bao giờ nói tới chuyện đó hết. Chỉ có những lúc cãi lộn với ai thì họa hoằn y mới trừng ngược mắt lên mà tuyên bố: - Nhà tao xưa kia có bề có thế bằng mấy mày kia! Thứ mày thấm vào đâu! (1) AQ không hề có nhà cửa. Y trọ ngay trong đền Thổ Cốc làng Mùi. Y cũng không có nghề nghiệp nhất định, chỉ đi làm thuê làm mướn cho người ta, ai thuê gặt lúa, thì gặt lúa, ai thuê giã gạo thì giã gạo, ai thuê chống thuyền thì chống thuyền (2). Ngộ những lúc công việc kéo dài thì y ở lại trong nhà chủ tạm thời hôm đó, xong công việc lại đi. Cho nên, người ta có công việc bận bịu lắm thì còn nhớ đến AQ, nhưng nhớ là nhớ công ăn việc làm, chứ nào phải nhớ gì đến "hành trạng"! Rồi đến lúc công việc rỗi thì luôn cả AQ, người ta cũng chả nhớ nữa, còn nói gì đến "hành trạng"! Ấy thế mà có một lần, một ông lão nào đã tâng bốc y một câu như sau: "AQ được việc thật!" Lúc đó, AQ đang đánh trần đứng trước lão, người gầy gò và bộ uể oải; người ngoài nghe chả ai hiểu lão kia nói thật hay chế giễu, nhưng AQ rất lấy làm đắc ý. https://thuviensach.vn AQ lại có tính tự cao. Cả bấy nhiêu mặt dân trong làng Mùi, y tuyệt nhiên không đếm xỉa đến ai cả. Cho đến hai cậu đồ trong làng cũng vậy, y vẫn xem thường hết sức. Phù cậu đồ giả, ngày sau có thể thành thầy tú giả dã (3). Cụ Cố nhà họ Triệu và cụ Cố nhà họ Tiền là hai người mà trong làng ai ai cũng kính trọng, bởi vì hai cụ gia tư đã giàu có, lại hai cậu con là hai cậu đồ; thế mà chỉ một mình AQ là không ra vẻ sùng bái lắm. Y nghĩ bụng: "Con tớ ngày sau lại không làm nên, to bằng năm bằng mười lũ ấy à!" (4). Hơn nữa AQ lại có thể lên mặt với cả làng Mùi ở chỗ y đã lên huyện (5)mấy bận, mặc dù y có trọng gì lũ phố phường! Thì chẳng hạn, như cái ghế dài ba thước, rộng ba tấc, ở làng Mùi gọi là cái "ghế dài", AQ cũng gọi là "ghế dài", thế mà trên huyện, gọi là "tràng kỷ"! Y nghĩ bụng: "Gọi thế là sai! Là đáng cười!" Ở làng Mùi, rán cá, người ta bao giờ cũng cho thêm một vài lá hành dài bằng ba đốt ngón tay, thế mà trên huyện, họ lại cho nhánh hành thái nhỏ vào, AQ nghĩ bụng: "Thế là sai, là đáng cười!". Nhưng người làng Mùi là những người nhà quê, chưa hề đi đâu cả, lại chẳng đáng cười hơn ai hết hay sao? Một đời chúng nó chưa hề biết trên huyện người ta rán cá như thế nào kia mà. (6) ----- (1) AQ không có dũng khí phản kháng, mà lại tìm cách tự lừa dối mình, vin vào dòng họ của mình, cho mình hơn người khác. Đó cũng là khía cạnh của "phương pháp thắng lợi tinh thần" của AQ. Nói rộng ra, đó cũng là chủ nghĩa quốc túy, chủ nghĩa phục cổ, tự cao tự đại, về dân tộc, về văn minh tinh thần của giai cấp phong kiến thống trị Trung Quốc thời bấy giờ. (2) Về thành phần AQ, trước đây có hai ý kiến: Một ý kiến cho rằng AQ là "dân vô sản lưu manh", một ý kiến cho là "bần cố nông". Xem đoạn này thì rõ ràng ý kiến sau đúng hơn. Nghề của chú ta làm "công vặt" cho các nhà địa chủ ở thôn quê. Trong bài Thơ gửi ban biên tập tuần báo kịch (tập Thà giới đình), Lỗ Tấn có viết: "Theo ý tôi, AQ trạc ba mươi tuổi, hình https://thuviensach.vn dáng bình thường, có cái chất phác đần độn kiểu nông dân, nhưng cũng có tiêm nhiễm ít nhiều cái xỏ lá của bọn du thủ du thực ở Thượng Hải, có thể tìm thấy bóng dáng y ở các người kéo xe tay, xe xích lô, tuy thế AQ không có bộ dạng lưu manh, cũng không giống bọn du đãng lang thang ngoài hè phố". Nhận xét này giải thích một số hành trạng mà tác giả kể ở những trang sau. (3) Lỗ Tấn có ý đặt câu văn theo lối cử tử. (4) Đó là một khía cạnh của "phương pháp thắng lợi tinh thần" của chú AQ, y không hơn được người khác, nhưng con cháu y sẽ hơn người khác! (5) Ở Trung Quốc, huyện rất lớn, cho nên người nông thôn ít có dịp lên huyện. (6) Cũng là một khía cạnh của "phương pháp thắng lợi tinh thần". Người nơi khác không làm như người làng y, là họ sai, và y hơn họ, trái lại AQ hơn người làng y ở chỗ y biết nhiều, hiểu biếtt rộng. Như thế là lấy mình làm bản vị để nhận xét người khác. AQ là người "trước kia có bề có thế", kiến thức rộng, lại "được việc", kể ra cũng đã có thể gọi là người "hoàn toàn" lắm rồi. Chỉ đáng tiếc là trong người y còn có một tí khuyết điểm. Bực bội nhất là ngay trên đầu có một đám sẹo to tướng chẳng biết từ bao giờ. Mặc dù đám sẹo đó cũng là vật sở hữu của y, nhưng xem trong ý tứ y thì hình như y cũng chẳng cho là quý báu gì, bởi vì y kiêng tuyệt không dùng đến chữ "sẹo" và tất cả những tiếng âm gần giống âm "sẹo". Về sau cứ mở rộng phạm vi dần, tiếng "sáng", tiếng "rạng" cũng kiêng, rồi tiếng "đèn", tiếng "đuốc" cũng kiêng tuốt. Chẳng cứ người nào, bất kỳ vô tình hay hữu ý mà phạm phải húy là AQ nổi giận, cái đám sẹo đỏ ửng lên, y nhìn để đánh giá đối thủ, rồi kẻ ít mồm ít miệng là y chửi, kẻ sức yếu là y đánh. Nhưng chẳng biết thế quái nào, AQ https://thuviensach.vn thường vẫn thua nhiều hơn là được. Do đó y thay đổi dần dần chính sách, về sau chỉ lườm kẻ thù bằng một cặp mắt giận dữ nữa mà thôi. (7) Nào ngờ, sau lúc AQ thi hành cái chính sách "lườm nguýt" đó thì bọn vô công rồi nghề ở làng Mùi lại càng thích chọc ghẹo y hơn. Hễ thấy mặt AQ đâu là y như chúng nó giả vờ làm bộ ngạc nhiên nói: - Ơ kìa! Sáng quang lên rồi kia kìa! AQ lại nổi giận, lại lườm bằng một cặp mắt rất dữ tợn. Nhưng chúng nó vẫn không sợ, cứ nói: - À té ra có ngọn đèn bảo hiểm (8)kia kìa. ----- (7) "Lườm kẻ thù mạnh hơn mình bằng một cặp mắt giận dữ" nhưng không dám chống cự lại, cũng là một khía cạnh của "phương pháp thắng lợi tinh thần". (8) Thứ đèn thợ mỏ vẫn dùng ở dưới hầm để trông cho rõ mà làm việc. Không có cách gì đối phó, AQ đành nghĩ ra một câu để trả thù: - Thứ chúng mày không xứng... Lúc đó, y lại cảm tưởng rằng cái sẹo trên đầu y không phải là một cái sẹo tầm thường mà là một cái sẹo vinh diệu, danh giá nữa kia. Nhưng như trên kia đã nói, AQ là người kiến thức rộng, y biết ngay rằng nếu y nói nữa nhất định sẽ phạm húy, nên y không nói hết câu. Thế mà lắm đứa vẫn chưa chịu thôi, cứ ghẹo y, thành ra cuối cùng lại đánh nhau. Thực tế thì AQ thua, người ta nắm lấy cái đuôi sam vàng hoe của y và dúi đầu vào tường thình lình bốn năm cái liền rồi mới hả dạ bỏ đi. Còn AQ thì đứng ngẩn người ra một lúc, nghĩ bụng: https://thuviensach.vn - Nó đánh mình thì khác gì nó đánh bố nó. Thật thời buổi này hết chỗ nói. (9) ----- (9) Đoạn này Lỗ Tấn nói đến một khía cạnh thần diệu của "phương pháp thắng lợi tinh thần" của chú AQ. Không căn cứ vào đâu cả, AQ tự cho mình là bố người khác: "Nó đánh mình thì khác gì đánh bố nó!". Rồi cũng hớn hở ra về, vẻ đắc thắng. Cái điều AQ vừa nghĩ trong bụng, về sau y nói toạc ra. Vì vậy, những kẻ vẫn hay chọc ghẹo y đều biết rõ cái thủ đoạn đắc thắng tưởng tượng của y. Cho nên, từ đó hễ đứa nào tóm lấy cái đuôi sam vàng hoe của y, nó cũng bảo: - AQ này! Đây không phải là con đánh bố đâu nhé! Đây là người đánh con vật, nghe chưa? Hãy nói đi nào: Người đánh con vật. AQ hai tay cố giữ lấy cái đuôi sam, nghếch đầu lên nói: - Đánh con sâu! Được chưa? Tớ là sâu! Chưa thả ra à! Tuy AQ đã nhận là sâu rồi mà nó vẫn chưa chịu thả. Nó còn tóm lấy đầu y dúi luôn năm sáu cái thình thình nữa vào chỗ nào gần đó rồi mới hớn hở bỏ đi, yên trí rằng sau trận này, y có thể xấu hổ mà chết đi được! Nhưng chưa đầy mươi giây đồng hồ sau, AQ đã lại hớn hở ra về, có vẻ đắc thắng. Y nhận thấy y là người giỏi nhịn nhục bậc nhất, và ngoài việc "nhịn nhục" ra, thì về mọi phương diện, y vẫn là người "bậc nhất". Trạng nguyên cũng chỉ là người "bậc nhất" mà thôi! "Thứ mày kể vào đâu!" (10) ----- https://thuviensach.vn (10) Mỉa mai thay! Cái gì AQ cũng là người bậc nhất, kể cả việc nhịn nhục! "Phương pháp thắng lợi tinh thần" đã làm cho y mù quáng đến mức ấy! Sau lúc đã dùng bấy nhiêu phương pháp thần diệu ra đối phó với kẻ thù, AQ liền khoan khoái đi tới quán rượu, nốc luôn mấy chén, đùa cợt với anh này, cãi lộn với anh kia, lại "đắc thắng" rồi mới hớn hở về đến Thổ Cốc, ngả ra làm một giấc đến sáng. Giá phỏng trong túi có sẵn tiền thì AQ đi đánh bạc. Giữa một đám người xúm nhau ngồi xổm, AQ mặt đầm đìa những mồ hôi là mồ hôi, chen ngay vào, tiếng nói giòn hơn ai hết. - Này, cửa Thanh lang, bốn quan đây! - Mở lớ! Bác nhà cái vừa mở vừa xướng, mặt cũng đầm đìa những mồ hôi là mồ hôi. - Thiên môn lớ... Bao nhiêu cửa giác cho về lớ! Cửa nhân và Xuyên đường để lại lớ! Tiền AQ đâu? Đưa đây! - Cửa Xuyên đường một quan này! Quan năm này! Giữa bấy nhiêu tiếng xướng ngân nga đó, tiền của AQ cứ thế dần dần luồn vào túi một bọn người khác, mặt cũng như mặt y, cũng đầm đìa những mồ hôi là mồ hôi. Cuối cùng, AQ đành tháo ra ngoài vòng, đứng sau lưng bọn con bạc mà nhìn vào và hồi hộp thay cho kẻ khác, cho đến lúc tan sòng mới ngậm ngùi trở về đền Thổ Cốc, để hôm sau sẽ lại vác cặp mắt sưng húp đi làm thuê. Kể ra "mất ngựa biết đâu không phải là một điều may cho ông già cửa ải" (11). Đã có lần, AQ bất hạnh được luôn một canh bạc, nhưng lần ấy cơ https://thuviensach.vn hồ lại như là thất bại. ----- (11) Dịch câu "Tái ông thất mã, an tri phi phúc" trong Hoài nam tử, Lỗ Tấn hay dùng điển tích để đùa bỡn với lối văn cổ. Hoài nam tử chép chuyện Tái ông như sau: "Ông cụ già cửa ải mất ngựa. Người ta đến hỏi thăm, ông nói: "Biết đâu mất ngựa không phải là điều may!" Mấy tháng sau, con ngựa vừa mất lại dẫn một con ngựa khác rất tốt về. Người ta đến mừng ông. Ông lại nói: "Biết đâu được ngựa không phải là điều rủi". Quả nhiên, vài hôm sau, người con ông cưỡi ngựa, ngã, gẫy mất một chân. Người ta lại đến thăm, ông nói: "Biết đâu không phải là một điều may". Thì năm sau, vùng ấy bị giặc đến cướp, người làng ra đánh bị chết gần hết, duy hai bố con ông, vì bố già con què mà sống sót. Câu chuyện Tái ông, người ta vẫn thường dẫn làm điển tích văn liệu để nói rằng: Việc đời may rủi thật khó mà biết trước. Đêm hôm ấy, làng Mùi rước thần. Theo lệ thường, làng có tổ chức một đám hát. Bên rạp hát, cũng theo lệ thường, có mấy sòng bạc. Đối với AQ, tiếng trống, tiếng phèng la bên rạp như phảng phất ở đâu ngoài mười dặm đường xa dội lại. Chỉ có tiếng xướng của nhà cái là y nghe rành mạch. Y được luôn mấy hội. Tiền đồng thành bạc hào, bạc hào thành bạc đồng, bạc đồng chất dần thành một đống; AQ đắc ý, mặt mày nở hẳn lên. - Này! Thiên môn hai đồng này! AQ không biết rõ ai đánh nhau với ai và vì cớ gì, chỉ thấy tiếng mắng chửi, tiếng đấm đá cứ ào ào loạn xạ cả lên, choáng cả đầu óc một hồi khá lâu. Lúc y ngồi dậy được thì lũ con bạc đã biến đâu mất, cả bọn người xung quanh hồi nãy cũng không thấy một ai nữa. AQ cảm thấy có mấy chỗ đau ran lên như vừa bị mấy quả đấm, mấy cú đá vào người. Trước mặt y, một bọn đứng nhìn ra vẻ ngạc nhiên. AQ bàng hoàng chạy về đền Thổ Cốc, rồi đến lúc định được thần hồn thì mới sực nhớ ra rằng đồng tiền của mình https://thuviensach.vn cũng bay đâu mất rồi. Trong mấy ngày hội, bọn phường bạc đều là người tứ chiếng, biết dò đâu cho ra manh mối? Rõ ràng một đống bạc đồng trắng xóa lên đó, mà lại là của mình, thế mà bây giờ biến đâu mất! Cứ cho là "con nó cướp của bố đi" và tự mắng mình là đồ "con sâu", cũng vẫn không khuây được. Lần ấy, AQ mới hơi cảm thấy nỗi đau khổ của một cuộc bại trận thật tình. Nhưng chẳng mấy chốc AQ đã chuyển bại thành thắng. Y sẽ dang cánh tay phải lên, ráng hết sức đánh vào mặt y luôn hai bạt tai, đau ran. Đánh xong, y hình như đã hả dạ, tựa hồ người đánh là mình mà người bị đánh lại là một "mình" nào khác... Rồi một lát, y có cảm tưởng rằng y vừa mới đánh một đứa nào ấy, mặc dù còn đau nhức cả mặt mũi. Y hả lòng hả dạ ngả lưng xuống giường. Thế là ngủ thẳng. (12) ----- (12) Đây là khía cạnh kỳ diệu nhất của "phương pháp thắng lợi tinh thần" của AQ có nhiều cách chuyển bại thành thắng: tự đề cao mình, xem khinh kẻ thù, lườm nguýt kẻ thù, cho mình là bố người khác, tự đánh mình mà lại có cảm tưởng là mình đánh người khác! https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 2: Lược Thuật Thêm Về Những Chuyện Đắc Thắng Của AQ Tiếng rằng AQ bao giờ cũng "đắc thắng", nhưng thật ra mãi đến ngày Cụ Cố nhà họ Triệu tát cho mấy tát tai vào mặt thì y mới nổi tiếng hẳn. Đưa hai quan tiền rượu kỉnh bác khán xong xuôi rồi, AQ uất ức về nhà, ngả lưng xuống giường, nghĩ bụng: "Thời buổi này, hết chỗ nói! Con đánh bố!". Nhưng lại sực nghĩ ra rằng: Cụ Cố nhà họ Triệu, oai vệ biết bao nhiêu mà mình cũng xem như là bậc con mình, cho nên y lại dần dần tỏ vẻ đắc ý. Rồi y đứng dậy, hát bài Gái hóa thăm mồ (1)và đi tới quán rượu. Trong lúc đó, y có cảm tưởng là Cụ Cố nhà họ Triệu vẫn là nhân vật oai vệ hơn ai hết. ----- (1) Một vở kịch lưu hành ở địa phương Thiệu Hưng (Chiết Giang), quê tác giả. Nói nghe có vẻ lạ lùng, nhưng từ hôm AQ bị đánh, thì quả nhiên người làng đối với y xem chừng kiêng nể hơn trước nhiều. Thấy vậy, AQ nghĩ bụng: "Hẳn có lẽ bởi vì mình là bực bố Cụ Cố nhà họ Triệu!". Thật ra, nào có phải thế. Theo lệ thường, ở làng Mùi, nếu tên Kèo đánh tên Cột, anh Ba đánh anh Năm thì xưa nay chẳng ai để ý đến cả. Nhưng có dính dáng đến một nhân vật "xù" như là Cụ Cố nhà họ Triệu chẳng hạn, thì mới có tiếng đồn. Lúc đã có tiếng đồn thì không những người đánh đã có danh có giá mà luôn cả người bị đánh cũng nhờ đó mà lẫy lừng (2). Còn như nói đến sự phải trái thì nhất định là lỗi về AQ rồi, không cần phải bàn nữa. Tại https://thuviensach.vn sao vậy? Thì chả lẽ Cụ Cố nhà họ Triệu lại có thể có lỗi được hay sao?(3) Nhưng, nếu AQ có lỗi, thì sao người ta lại có vẻ kiêng nể y hơn trước? Nào ai biết đâu đấy! Kẻ xuyên tạc thì cho rằng hoặc giả là vì AQ nói y là bà con với Cụ Cố họ Triệu, tuy bị đánh đấy, song người ta vẫn e rằng AQ nói cũng có phần nào đúng, thà kiêng nể y chút đỉnh có lẽ cũng êm hơn. Nếu không phải như thế thì có thể nói là AQ cũng như con bò thái lao tế thánh (4), tuy chỉ là một con vật, chẳng khác con dê, con lợn thường, nhưng đã được Đức thánh ngài nhúng đũa vào rồi thì bao nhiêu tiên nho, đố bác nào dám động vào nữa! ----- (2) Tác giả cực tả uy thế tinh thần, uy thế chính trị tuyệt đối của giai cấp địa chủ ở nông thôn. (3) Sống trong sự áp bức trường kỳ của giai cấp địa chủ, dân làng Mùi đã trở nên mê muội đến mức chỉ biết phụ họa giai cấp địa chủ. Vô hình trung, Lỗ Tấn đã đặt ra một vấn đề rất lớn là giác ngộ quần chúng nông thôn, phóng tay phát động họ thì mới làm cho cuộc cách mạng ở nông thôn thắng lợi được. (4) Theo tục lệ tế lễ ngày trước thì thái lao chỉ bò, lợn, dê (tam sinh), về sau thì thái lao chỉ con bò. Từ đó AQ đắc ý được mấy năm ròng. Rồi đến mùa xuân năm nọ, AQ say mềm bước đi trên con đường làng, bỗng thấy lão Vương râu xồm đang mình trần trùi trụi, ngồi bắt rận bên một góc tường dưới bóng mặt trời. Bất giác, AQ cũng nghe ngứa ran cả mình lên. Cái lão Vương râu xồm này, râu vừa xồm lại vừa lắm sẹo, trong làng vẫn quen gọi là lão Vương sẹo xồm, nhưng AQ bỏ bớt chữ "sẹo" đi. Và AQ khinh lão ra mặt. Cứ trong ý tứ AQ thì sẹo chẳng lấy gì làm lạ cả, chỉ bộ râu quai nón kia mới là kỳ quặc, mới là chướng mắt! (5)Thế rồi AQ sẽ ngồi https://thuviensach.vn xuống cạnh Vương râu xồm. Kể ra, nếu là kẻ khác thì chưa hẳn AQ đã ngồi một cách vô ý vô tứ như vậy. Nhưng lão râu xồm này thì sợ cóc gì mà chẳng ngồi! Nói trắng ra, AQ chịu ngồi như thế này là vẻ vang cho lão ta lắm rồi. ----- (5) AQ chỉ thấy cái xấu của người khác, không thấy cái xấu của mình. AQ cũng cởi mảnh áo cộc cụt rách ra, và cũng mần mò, tìm tòi một lúc. Chẳng biết vì áo mới giặt hay là vì AQ lơ đễnh mà một hồi khá lâu, y chỉ bắt được có ba bốn con thôi! Liếc qua bên cạnh thấy lão râu xồm đã làm luôn một lúc ba, bốn, năm, sáu con, và cứ con này đến con khác, chét vào răng, cúp nghe đánh "bụp" lên từng tiếng một! AQ lúc đầu còn thất vọng, sau phải cáu lên. Làm sao cái lão Vương râu xồm đáng ghét thế kia mà lại bắt được nhiều rận như vậy, còn mình thì ít ỏi thế này, còn gì là thể thống nữa? Y muốn tìm cho ra một hai chú rận to, thế mà vẫn không được! Tìm đi tìm lại, mãi mới được một chú choai choai. AQ nét mặt hầm hầm, nhét vào giữa cặp môi dày, rán hết sức cúp một cái, thế mà tiếng cúp lại chỉ tẹt một tiếng, vẫn không kêu to bằng Vương râu xồm. (6) ----- (6) Bất cứ việc gì AQ cũng không chịu thua ai! Vết sẹo trên đầu AQ đỏ bừng lên. Y vất mẹ áo xuống đất, nhổ một bãi nước bọt nói: - Đồ sâu róm! - Đồ chó ghẻ, mày mắng ai đấy? https://thuviensach.vn Vương râu xồm vừa trả lời vừa ngước mắt lên, ra vẻ khinh bỉ. Gần đây, AQ tiếng được người ta kiêng nể và cũng hay lên mặt, nhưng gặp tụi lưu manh trong làng thường cà khịa với y thì y vẫn e sợ. Chỉ có lần này là tinh thần thượng võ của y lại hăng lên ghê lắm! Cái thằng râu quai nón xồm xoàm cả mặt kia mà cũng dám nói lếu nói láo à? - Thằng nào nghe là chửi thằng ấy! AQ đứng phắt dậy, hai tay chống nạnh. - Thằng này lại ngứa xương ống rồi hẳn? Vương râu xồm vừa nói vừa khoác áo lên mình, cũng đứng dậy. AQ tưởng nó định chuồn, thốc ngay vào, cho một quả đấm. Nào ngờ quả đấm chưa bén tầm thì Vương râu xồm đã tóm lấy AQ giật một cái. AQ loạng choạng ngã sấp xuống. Tức thì Vương râu xồm níu lấy cái đuôi sam, lôi tới bên tường, định chiếu lệ dúi đầu vào tường... AQ nghếch đầu lên nói: - Người quân tử chỉ đấu khẩu, ai đi đấu sức? (7) ----- (7) Lúc thua, AQ mới nghĩ đến cách cư xử của người quân tử để tự đề cao và khinh rẻ kẻ thù. Đó cũng là một khía cạnh của "phương pháp thắng lợi tinh thần". Hình như lão Vương râu xồm này không "quân tử" cho lắm, nên nó không đếm xỉa tới câu nói ấy, cứ dúi đầu AQ vào tường luôn năm cái liền, đoạn rán sức xô một cái thật mạnh làm cho AQ ngã té ra đằng kia có đến năm sáu thước, bấy giờ mới hả dạ, đắc ý bỏ đi. https://thuviensach.vn Trong ký ức của AQ thật chưa bao giờ có một chuyện nhục nhã như thế. Số là đối với Vương râu xồm quai nón kia, AQ cười nó thì có, chứ chưa bao giờ nó lại dám cười AQ? Nói gì đến chuyện đấm đá! Thế mà lần này... nó dám thượng cẳng chân hạ cẳng tay, ai ngờ như thế được! Chẳng lẽ lại đúng như người ta nói: vì đức Hoàng đế sắp bỏ khoa thi, không cần lấy tú tài cử nhân nữa, do đó mà thanh thế họ Triệu nhà mình từ nay kém oai đi. Có thế chúng nó mới dám xem thường xem khinh mình ra mặt. AQ đứng ngơ ngác chả hiểu thế nào cả. Đằng xa có người đi tới. Thì chính là kẻ thù của AQ. Hắn là đứa mà AQ xưa nay vẫn ghét đứt mắt đi được. Ấy là thằng con cả Cụ Cố nhà họ Tiền. Trước đây, hắn có lên học trường Tây trên tỉnh, rồi không biết thế nào lại tuốt sang Nhật. Vừa năm sau, hắn về nhà, cặp giò cứ ngay đơ ra (8), cái đuôi sam cũng biến đâu mất. Mẹ hắn khóc bù lu bù loa mấy mươi bận, rồi vợ hắn cũng nhảy xuống giếng định tự tử ba lần liền. Về sau, mụ mẹ hắn đi đâu cũng nói: "Cái đuôi sam kia là bị một bọn côn đồ phục rượu cho say rồi cắt mất đi đấy! Lẽ ra cháu nó có thể làm quan to rồi kia... Nhưng bây giờ thì đành phải chờ cho tóc dài trở lại đã rồi mới nói chuyện ấy." Nhưng AQ không chịu tin như vậy, cứ gọi cậu cả nhà họ Tiền là "thằng Tây giả", là "Hán gian", hễ thấy mặt là chửi thầm trong bụng. Điều mà AQ ghét cay ghét đắng là cái đuôi sam giả của hắn. Đến cái đuôi sam mà cũng giả nốt thì còn gì là nhân cách? Thế mà vợ con hắn không biết đường nhảy xuống giếng một lần thứ tư nữa cho chết quách đi, thì thứ đàn bà ấy quyết không phải là hạng người chính đính!...(9) ----- (8) Cách nói của người thôn quê chế giễu những người mặc âu phục. (9) Đây là tư tưởng phong kiến về người phụ nữ mà AQ chịu ảnh hưởng của giai cấp thống trị. https://thuviensach.vn Lão "Tây giả" đi lại gần. - Thằng trọc! Đồ con lừa! Xưa nay AQ thấy hắn, vẫn chỉ chửi thầm trong bụng. Nhưng lần này vì "chính khí" mà nổi giận, và vì muốn trả thù, nên trong lúc vô tình y đã thốt thành lời. Ai ngờ "thằng trọc" đã hầm hầm bước tới, tay cầm chặt cái batoong sơn vàng mà y vẫn gọi là cây gậy đại tang. Trong giây lát, y biết ngay là có lẽ hắn sẽ đánh, cho nên y triển hết gân, gò cả hai vai lên mà chờ... thì quả nhiên "đốp, đốp!" tựa hồ cái gậy kia đã giáng vào đầu y rồi! - Tớ nói thằng kia cơ mà! AQ chỉ đứa bé đứng bên cạnh, phân bua. Đốp! Đốp! Đốp! Đấy lại là việc nhục nhã thứ hai trong ký ức AQ. Cũng may là ngay sau tiếng "Đốp! Đốp!" đó thì AQ đã lại tựa hồ cho thế là xong, hẳn đi một chuyện, và y đã cảm thấy trong người nhẹ nhõm. Vả lại "quên" là cái bửu bối gia truyền, rất thần hiệu của AQ trong những trường hợp này. AQ chậm rãi đi tới quán rượu, có vẻ đắc ý. (10) ----- (10) "Chóng quên", "dễ quên" những điều tổn thất và những điều nhục nhã mình phải chịu cũng là một khuyết điểm có liên quan mật thiết với "phương pháp thắng lợi tinh thần". Chỉ có như thế thì lúc nào cũng mới thấy được mình hơn người khác. Nhưng trước mặt y, cô tiểu chùa Tĩnh Tụ đã ở đâu đằng kia đi lại. Ngày thường, cứ mỗi lần gặp cô tiểu này là thế nào AQ cũng chửi một câu, https://thuviensach.vn huống hồ hôm nay, sau khi y vừa bị nhục. AQ sực nhớ điều gì, thế là lại nổi giận. Y nghĩ bụng: Thì ra vì hôm nay ông bước chân ra cửa là gặp ngay lấy mày. Thảo nào xúi quẩy như thế! AQ bước tới, nhổ một bãi nước bọt đánh toạch một cái. - Khạc! Phì! Cô tiểu cứ cúi đầu đi, không ngoảnh lại. AQ sấn tới gần cô ta, bỗng giơ tay xoa ngay vào cái đầu vừa mới cạo, cười gằn lên và nói: - Con trọc! Về nhanh lên, sư cụ chờ kia kìa! - Ngứa chân ngứa tay à? Cô tiểu mặt đỏ bừng, vừa nói vừa rảo bước. Bao nhiêu người trong quán rượu đều cười ồ lên. Thấy trò chơi của mình có người thưởng thức, AQ càng cao hứng tợn: - Sư cụ sờ được, tớ lại không sờ được à? Rồi AQ véo một cái vào má cô tiểu. Bao nhiêu người trong quán lại cười ồ lên một thôi nữa. AQ đắc ý. Muốn cho bấy nhiêu "khán giả" được hài lòng, y rán sức véo luôn một cái nữa thật mạnh vào má cô bé rồi buông tay. (11) ----- (11) Lỗ Tấn đưa chi tiết này vào đây để đối chiếu với chi tiết trên kia. AQ sợ người ác, nhưng lại bắt nạt người lành. Không đánh được lão "Tây giả" thì y chọc cô tiểu ở chùa Tĩnh Tu. Đằng nào, AQ cũng phải thắng mới chịu. Sau khi đã lập được "chiến công" này AQ đã quên cả Vương râu xồm, quên cả lão "Tây giả" rồi; và hình như bao nhiêu nỗi bất bình, bao nhiêu https://thuviensach.vn điều "xúi quẩy" ngày hôm ấy đã rửa được sạch sành sanh. Mà lạ lùng thay, lúc bấy giờ y nghe hình như người y nhẹ hẳn đi, nhẹ hơn lúc bị mấy batoong đánh "Đốp! Đốp!" vào đầu nữa. AQ hớn hở tựa hồ như bay bổng lên tít mãi trên mấy từng mây. Xa xa đằng kia còn vẳng nghe tiếng cô tiểu chửi lồng trong tiếng khóc: "Cha thằng AQ! Đồ tuyệt tự!" - Ha! Ha! Ha! AQ cười đắc ý. - Ha! Ha! Ha! Ha! Bao nhiêu người trong quán rượu cũng cười, cũng đắc ý gần bằng AQ. https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 3: Bi Kịch Tình Yêu Có kẻ nói rằng: Nhiều người thường ước ao gặp được đối thủ của mình khỏe như cọp, dữ như cắt, có thể thắng trận mới thỏa thích. Nhược bằng yếu như cừu, như gà con, thì dù có thắng cũng vô vị. Lại còn có những người, lúc thắng rồi, mắt nhìn thấy kẻ thù của mình hồi trước, bây giờ đứa chết cũng đã chết rồi, đứa hàng cũng đã cúi đầu van xin "cắn rơm, cắn cỏ" rồi, thì trên đời không ai là địch thủ với họ nữa, không ai chống chọi với họ nữa, không ai là bạn bè, là lứa tác với họ nữa, chỉ một mình vò võ, chẳng ai hơn, tự khắc họ cảm thấy lạnh lùng, cô đơn, hiu quạnh, và cũng cảm thấy nỗi đau đớn của sự thắng trận. Nhưng AQ của chúng ta thật chưa hề cảm thấy có cái trạng thái hiu quạnh nói trên. AQ là một người bao giờ cũng hớn hở tự đắc. Phải chăng đó chính là cái biểu hiện đủ chứng tỏ rằng: Văn minh tinh thần của Trung Hoa nhà ta quả là bậc nhất trên toàn cầu? Thì các người xem: AQ lòng đang phơi phới kia kìa! Tuy nhiên, cuộc thắng trận này có làm cho AQ cảm thấy trong tâm hồn y khang khác thế nào ấy! Y nhẹ nhàng rảo bước trên con đường làng một lúc lâu rồi hớn hở đi về đền Thổ Cốc. Lẽ ra, theo lệ thường, AQ đã ngả lưng ra kéo khò khò một giấc rồi; ai ngờ hôm ấy, y lại không tài nào nhắm mắt được. Y cảm thấy đầu ngón tay cái và ngón tay trỏ có cái gì là lạ: nghe nó cứ nhờn nhờn khác mọi hôm! Phải chăng trên gò má cô tiểu hồi nãy có tí dầu, tí mỡ gì đã dính vào đây? Hay là chỉ vì sờ vào gò má cô tiểu mà bây giờ trơn lỳ như thế này!.... https://thuviensach.vn - "Cha thằng AQ, đồ tuyệt tự!"... AQ còn như văng vẳng bên tai bấy nhiêu tiếng chửi. Y nghĩ bụng: "Phải rồi, đã là đàn ông thì phải có một người vợ. Tuyệt tự thì rồi ai cúng cơm cho. Phải có một người vợ. Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại (1). Mà làm cái kiếp quỉ đói như Nhược Ngao (2)ngày xưa thì trong đời người còn gì thảm thiết bằng! Kể ra ý nghĩa của AQ thật đúng với kinh truyện thánh hiền thuở trước hết sức. Chỉ tiếc một điều là từ nay trở đi, AQ không tài nào kiềm chế nổi cái "nỗi lòng canh cánh" của y nữa! ----- (1) Chữ trong Mạnh Tử, thiên Lý Lâu, Mạnh Tử nói: Có ba tội bất hiếu, thứ nhất là tội không có con trai nối dõi. (2) Nhân vật tuyệt tự trong Tả truyện. AQ mơ màng: "Đàn bà!... Đàn bà!..." "Sư cụ sờ được!... Chao!... Đàn bà!.... Đàn bà!... Đàn bà!.... AQ vẫn mơ màng... Chả ai biết tối hôm ấy, AQ mãi đến mấy giờ mới ngáy; nhưng đại khái là sau lúc nhận thấy hai đầu ngón tay nhờn ướt như vậy thì y cảm thấy tâm hồn nhẹ nhàng, phơi phới hẳn lên. "Đàn bà!" AQ vẫn cứ mơ màng. Chỉ chừng ấy, chúng ta cũng đã biết cái giống đàn bà nó nguy hiểm là dường nào rồi! https://thuviensach.vn Đàn ông nước Trung Hoa nhà mình phần đông vốn có thể thành đàn ông thánh hiền cả. Chỉ tai hại vì một lũ đàn bà mà thành ra hỏng hết!... Nhà Thương xưa kia vì một con Đắc Kỷ mà mất nước nhé!... Rồi đến nhà Chu cũng vì một con Bao Tự mà tan nát cơ đồ nhé!... Đến như nhà Tần... tuy sử sách không hề chép phân minh, nhưng chúng ta cũng cứ cho là bởi vì đàn bà đi. Vị tất đã sai. Lại còn Đổng Trác nữa, thì rõ ràng là bị con Điêu Thuyền hãm hại đứt đi rồi... (3) AQ vốn là người hiền lành trung hậu. Chúng ta không biết rõ y có từng được một vị tôn sư nào dạy lễ nghĩa cho hay không, nhưng đối với cái đạo "Nam nữ hữu biệt" thì y xưa nay vẫn giữ nghiêm lắm. Một mặt khác, đối với dị đoan, tà thuyết, như đối với cô tiểu và chú Tây giả chẳng hạn, thì thật y có cái "chính khí" không hề dung thứ bao giờ! Học thuyết của y có thể tóm tắt như sau: Phàm là tiểu thì nhất định có tư tình với sư cụ, và phàm là đàn bà con gái mà đi ra đường thì nhất định đi ve trai; người đàn ông đang trò chuyện cùng người đàn bà đằng kia thì tất là có tằng tịu gì rồi chứ chẳng không (4)! Để trừng trị lũ chúng nó, AQ vẫn luôn luôn lườm chúng nó bằng một cặp mắt dữ tợn, hoặc cố ý nói to lên mấy câu "thọc gan" cho chúng nó "chết cả ruột đi được"; còn nếu ở chỗ hẻo lánh thì y lén đi ra đằng sau ném cho một hòn sỏi vào lưng! Thế mà ai ngờ sắp đến tuổi "nhi lập (5)" rồi, AQ lại bị một cô tiểu ám hiệu làm cho tâm hồn cứ phơi phới lên. Xét theo lễ giáo thì tâm hồn phơi phới lên vì một người đàn bà là điều không nên có, cho nên đàn bà quả là đáng ghét! Giá như hôm ấy, cặp má cô tiểu không có chất gì nhờn nhờn thì AQ đâu đến nỗi như người bị bùa mê? Hay là giá cặp má cô ta có một lần vải che hẳn đi thì có lẽ AQ cũng không phải mê mẩn rồi! Năm sáu năm về trước, trong một rạp hát chật ních người, có một lần AQ đã véo vào đùi một mụ nào, nhưng vì còn có manh quần, nên không đến nỗi mê mẩn như hôm nay. Đằng này con tiểu kia lại không biết che đậy đi như thế cho; điều đó đủ thấy dị đoan thật là khả ố! https://thuviensach.vn ----- (3) Đây cũng là quan niệm về phụ nữ của giai cấp phong kiến. Trong bài A Kim ( tập Thả giới đình, Tạp văn III), Lỗ Tấn viết "Tôi không tin những chuyện như Chiêu Quân xuất tái thì có thể làm cho nhà Hán yên, Mộc Lan tòng quân thì có thể bảo vệ được nhà Tùy, cũng không tin Đát Kỷ làm nhà Ân mất, Tây Thi làm nước Ngô chìm đắm, Dương Phi làm nhà Đường loạn lạc. Tôi cho rằng trong xã hội nam quyền thì phụ nữ quyết không thể có một sức mạnh lớn lao như vậy được; nước mất hay còn, người đàn ông phải gánh lấy trách nhiệm. Nhưng trước nay các nhà văn nam giới đại để đều đem tội bại vong đó đổ lên đầu nữ giới, đó thật là những anh đàn ông tồi, không đáng giá một đồng xu". (4) AQ không học chữ nghĩa của thánh hiền, nhưng sống trong chế độ phong kiến, y chịu ảnh hưởng tư tưởng của giai cấp thống trị. Mác và Ăng ghen nói: "Những tư tưởng của giai cấp thống trị là những tư tưởng thống trị trong mỗi thời đại, nói một cách khác, giai cấp nào đang là lực lượng vật chất chiếm địa vị thống trị trong xã hội; thì cũng là lực lượng tinh thần chiếm địa vị thống trị" (Hệ tư tưởng Đức - Nhà xuất bản Sự thật). (5) Chữ trong Luận ngữ, thiên Vi Chính, Khổng Tử tự thuật: "Năm mười lăm tuổi, ta đã biết chăm đọc (đạo lý), ba mươi tuổi thì lập chí đã vững vàng (tam thập nhi lập)". Trên đây Lỗ Tấn muốn nói lúc bấy giờ AQ đã ba mươi. AQ vẫn cứ mơ màng: "Đàn bà!" Đối với bọn con gái mà y cho là "nhất định chỉ đi ve trai", AQ đã nhiều lần để ý đến chúng nó xem sao. Nhưng chúng nó tuyệt nhiên chưa hề cười với y bao giờ cả. Và trong lúc trò chuyện với đàn bà, y đã cố ý chờ đợi..., thế mà chúng nó cũng tuyệt nhiên không nói đến chuyện tằng tịu nọ kia!... A! Đó cũng là một điều làm cho đàn bà đáng ghét thật, chúng nó chỉ toàn là đạo đức giả cả. https://thuviensach.vn Hôm đó, AQ ở nhà Cụ Cố họ Triệu, giã gạo một ngày trời. Ăn cơm tối, xong y ngồi hút thuốc dưới nhà bếp. Nếu làm công ở nhà khác thì ăn cơm tối xong là y đi về. Nhưng ở nhà Cụ Cố, cơm tối lại ăn sớm hơn các nhà khác. Ngày thường ở nhà này ăn cơm xong là đi ngủ ngay, lệ không được đỏ đèn. Chỉ có hai trường hợp đặc biệt: một là ngày cậu Tú còn chưa thành đạt thì tối lại, cậu có thể đỏ đèn lên sôi kinh nấu sử; hai là lúc nào AQ đến làm công thì cũng được phép đỏ đèn lên mà giã gạo đêm. Vì cái ngoại lệ này nên hôm ấy trước lúc đi giã gạo, AQ còn ngồi hút thuốc. Vú Ngò, người ở gái duy nhất trong nhà Cụ Cố họ Triệu, rửa bát đĩa xong cũng tréo mẩy ngồi trên chiếc ghế dài mà nói mấy câu chuyện xì xằng với AQ. - Cụ bà ấy mà, hai hôm nay không ăn một hột cơm nào đâu nhé! Chả là cụ không muốn mua nàng hầu. AQ nghĩ bụng: "Đàn bà!... Con Vú Ngò, con mẹ gái góa này nó cũng..." - Mà mợ Tú cũng đến tháng tám này thì ở cữ đấy nhé!... AQ vẫn mơ màng: "Đàn bà!..." Buông cái tẩu thuốc xuống, AQ đứng dậy. Vú Ngò còn nói lải nhải: - Mụ Tú nhà ta... Bỗng AQ xông tới quỳ sụp xuống trước mặt mụ: - Chúng ta cùng nhau... chúng ta... nào! Im phăng phắc trong chốc lát. https://thuviensach.vn "Ối giời ơi là giời ơi!" Mụ vú ngẩn đi một lúc, bỗng run cầm cập, chạy ra ngoài la to, mấy tiếng kêu sau cùng của mụ nghe hình như xen lẫn trong tiếng khóc. AQ quỳ trước bức tường cũng ngẩn ngơ một lúc, rồi hai tay vơ quàng lấy cái ghế không. Y thấp thỏm trong bụng, vội vàng nhặt cái tẩu thuốc, giắt vào thắt lưng, định đi giã gạo thì "đốp" một tiếng, rồi nghe như tuồng đòn cứ đánh một thôi vào đầu. Y vội quay lại, đã thấy cậu Tú đứng trước mặt, tay cầm một cái đòn tre tướng. - Đồ làm giặc! Thằng này, mày... Cái đòn tre cứ nhằm đầu AQ mà bổ xuống. AQ đưa hai bàn tay lên ôm đầu, thành ra đòn tre cứ đánh vào mấy đốt ngón tay đau nhói. AQ chạy thẳng ra khỏi nhà bếp, đòn tre vẫn cứ bổ vào lưng một thôi khá lâu. "Oẳng pa tàn" (6). Cậu Tú dùng tiếng quan thoại (7) chửi theo. ----- (6) Tiếng chửi, có nghĩa là đồ đốn mạt! (7) Tiếng quan thoại, tức tiếng phổ thông. AQ chạy vào nhà giã gạo, đứng một mình, còn thấy ngón tay tê đi, và còn nhớ ba chữ: "Oẳng pa tàn"!... "Oẳng pa tàn"!... Câu chửi bằng tiếng quan thoại này ở làng Mùi xưa nay chưa hề ai dùng đến, chỉ có những người tai mắt hay lui tới cửa quan mới dùng đến, cũng vì thế mà nghe có vẻ đáng sợ hơn tất cả những tiếng chửi khác, và do đó đã để lại trong đầu óc AQ một ấn tượng rất sâu sắc. Vả lại lúc đó, AQ cũng đã quên bẵng cái ý nghĩ về "đàn bà" lâu nay vẫn ám ảnh tâm hồn y. Nhưng sau trận đòn, trận chửi đó, AQ cho câu chuyện như thế cũng gọi là yên đi, và cảm thấy chẳng có gì đáng lo nghĩ nữa. Y lại cứ đi giã gạo như thường. Giã được một chốc, y thấy bức, nghỉ tay, sẽ cởi áo ra. https://thuviensach.vn Đang cởi áo thì nghe ngoài kia có tiếng xôn xao. Sinh bình AQ vẫn thích xem những đám ồn ào. Tức thì y lần theo tiếng ồn ào chạy ra xem, cứ thế lần mò vào tận nhà Cụ Cố. Giời nhá nhem nhưng y cũng nhận thấy trong đám người tấp nập, xôn xao đó, có cả bà Cụ Cố đã hai ngày trời không có một hột cơm nào trong bụng, cả thím Bảy Trâu nhà bên cạnh, cả hai bác Triệu Bạch Nhẫn, Triệu Tư Thần, hai người bà con chính tông với nhà Cụ Cố. Mợ Tú dắt tay Vú Ngò ra khỏi buồng nhà dưới, miệng nói: - Nào, vú cứ ra ngoài này, chuyện gì mà lẩn vào trong buồng, định... Thím Bảy Trâu đứng cạnh cũng nói gom: - Thì ai chả biết vú là người chính đính? Không thể như thế mà lại định làm liều! (8) ----- (8) Vú Ngò định thắt cổ tự tử, cũng là chịu ảnh hưởng của tư tưởng phong kiến. Lễ giáo phong kiến bắt buộc người đàn bà phải ở vậy thờ chồng, khi chồng chết rồi. Bị AQ ghẹo, vú muốn chết đi để tỏ mình giữ tiết tháo. Vú Ngò chỉ nức nở khóc, miệng lẩm bẩm, chẳng ai nghe rõ cái gì cả. AQ nghĩ: "Hừ vui quá! Con mẹ gái góa định giở cái trò gì thế này?". Rồi chạy đến bên bác Triệu Tư Thần, có ý dò xem câu chuyện đầu đuôi thế nào. Bỗng Cụ Cố Triệu vùn vụt chạy tới, tay cầm cái đòn tre to tướng. Thấy đòn tre đó, AQ sực nghĩ rằng: Câu chuyện này với trận đòn hồi nãy nhất định có dính dáng với nhau. Quay mình lại y định chạy trở về gian nhà giã gạo. Bất đồ chiếc đòn tre đã chắn ngang đường về. Thế là y lại quay trở lại, đâm đầu chạy thẳng, cố nhiên là lủi ra phía cửa sau. Không mấy chốc, y đã về đến đền Thổ Cốc. https://thuviensach.vn Ngồi một hồi, AQ nghe tuồng như da thịt có vẻ rờn rợn và cảm thấy rét. Số là tuy đã sang xuân nhưng thời tiết ban đêm vẫn còn chưa lấy gì làm ấm, ở trần vẫn còn khó chịu. Sực nghĩ lại cái manh áo cộc còn nằm ở nhà họ Triệu, AQ muốn đi lấy về, nhưng lại sợ cái đòn tre của cậu Tú. Giữa lúc ấy bác khán làng đã từ ngoài cửa bước vào. - AQ! Con mẹ mày! Cả đến người ở nhà cụ Triệu mà mày cũng trêu ghẹo được, thật là mày làm giặc! Mày báo hại ta cả đêm hôm qua không nhắm mắt được tí nào! Con mẹ mày! Rồi mắng cho một tràng như thế, vân vân... AQ cố nhiên không hề cãi lại nửa lời. Cuối cùng, vì là ban đêm, nên món tiền đưa bác khán uống rượu cũng phải gấp đôi lên, những bốn quan. AQ không còn một đồng tiền nào trong túi đành phải đem cái mũ lông cừu gán cho bác khán. Y lại còn phải ký một tờ cam đoan, thừa nhận năm khoản sau: 1- Sáng hôm sau, phải đem một cặp nến đỏ, thứ nặng một cân, và một bao nhang đến nhà Cụ Cố tạ tội. 2- Phải chịu hết tiền phí tổn biện lễ trừ "tà thắt cổ" cho nhà họ Triệu. 3- Từ nay trở đi, không được bén mảng đến nhà họ Triệu nữa. 4- Nếu sau này Vú Ngò có việc gì bất trắc thì phải chịu hoàn toàn trách nhiệm. 5- Không được trở lại nhà Cụ Cố đòi tiền công giã gạo và xin lại cái áo còn bỏ lại hôm trước. Cố nhiên AQ phải nhận tất. Khốn một nỗi y không còn một xu nhỏ. Cũng còn may là đang mùa xuân nên cái mền bông cũng không cần cho lắm. Y bèn đem cầm lấy hai chục quan tiền để thi hành bấy nhiêu khoản trong tờ điều ước. Sau lúc mình trần trùi trụi phủ phục trước Cụ Cố, AQ ra về, vẫn còn thừa lại một ít tiền, nhưng y cũng không nghĩ đến việc chuộc https://thuviensach.vn lại cái mũ lông cừu. Y đem uống rượu hết. Còn bên nhà Cụ Cố cũng không thấy nói đến việc cúng bái trừ tà gì cả. Bấy nhiêu hương đèn đều cất đi để khi nào Cụ Cố bà lên chùa lễ Phật sẽ dùng. (9) Còn tấm áo rách thì nửa to cất đi để đến tháng tám này mợ Tú ở cữ dùng làm tã lau nước tiểu cho em bé, và nửa nhỏ, nát quá, thì dùng đóng vào gót dép của vú Ngò. (10) ----- (9) Ngòi bút của Lỗ Tấn đến là châm biếm! Cụ Cố bà dùng thứ hương đèn đó lên chùa lễ Phật cầu phúc! (10) Bọn địa chủ bóc lột, đến tấm áo rách cũng không từ https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 4: Vấn Đề Sinh Kế Lễ bái từ tạ ở nhà họ Triệu xong xuôi, AQ về đến đền Thổ Cốc thì mặt trời đã lặn. Y dần dần cảm thấy hình như trên đời có gì là lạ. Nghĩ đi nghĩ lại, y nhận ra rằng: nguyên nhân chỉ vì y ở trần. Sực nhớ còn một mảnh áo cộc kép, y liền lấy khoác vào, rồi ngả lưng xuống cho đến lúc tỉnh giấc, mở mắt ra thì ánh mặt trời chói lọi trên mái tường phía Tây bên kia. Y ngồi dậy, lẩm bẩm: - Mẹ kiếp! Thế rồi, cũng như mọi hôm, sau khi ngủ dậy, AQ bước ra, đi rong trên con đường làng. Bây giờ, y không nghe da thịt buốt như lúc ở trần nữa, nhưng dần dần y lại cảm thấy trên đời có cái gì là lạ thật. Tuồng như tất cả bọn đàn bà con gái làng Mùi từ hôm nay trở đi bỗng dưng đua nhau mà hổ ngươi. Cứ thấy mặt AQ đâu là chúng nó xô nhau trốn biệt tận trong cửa. Thậm chí thím Bảy Trâu đã ngót năm chục tuổi đầu rồi cũng vậy, thím ta cũng học theo người khác vội vàng lẩn tránh đi. Không những thế, thím ta hối hả gọi đứa con gái của thím non mười tuổi đầu vào nốt! AQ lấy làm lạ lùng hết sức. Y tự hỏi: "Quái! Sao cả lũ chúng nó độ này lại đua nhau học điệu bộ các cô tiểu thư như thế là thế nào nhỉ? Mấy con đĩ này rõ khéo!..." Rồi đến những ngày sau, AQ càng thấy nhiều sự lạ lùng khác nữa. Một là lão chủ quán rượu nhất định không bán chịu cho y nữa. Hai là lão từ ở đền Thổ Cốc cũng nói lẩm nhẩm như muốn ngỏ ý thúc giục y dọn đi chỗ khác. Ba là không nhớ rõ bao nhiêu ngày trời rồi nhưng đã khá lâu không https://thuviensach.vn hề có người nào gọi y đi làm nữa! Cửa hàng rượu không bán chịu thì nhịn đi cũng xong, lão từ muốn đuổi thì lần lữa còn có thể được, chỉ có điều không ai gọi đi làm thì chết đói. Đến thế này thì thật là "mẹ kiếp"! AQ không tài nào chịu nổi tình cảnh ấy nữa. Y đành phải liều tìm đến mấy nhà chủ xưa nay vẫn thuê y làm vặt để dò xem tình hình, chỉ trừ nhà Cụ Cố Họ Triệu ra là không dám tới. Nhưng tình hình đã đổi khác. Đến đâu là y như trong nhà đã thấy một lão đàn ông mặt mũi hết sức khả ố bước ra xua tay đuổi như đuổi ăn mày: -Không có! Không có! Đi đi!... (1) AQ cũng ngạc nhiên. Y nghĩ bụng: những nhà này xưa nay vẫn cần mình làm thuê, thế mà bây giờ bỗng dưng không một ai có việc gì nữa cả. Nhất định là có điều gì oái oăm đây chứ chẳng không. Để ý dò la mới vỡ ra rằng: bọn họ có công việc gì là toàn đi gọi thằng cu Don (2). Cái thằng cu D (3). Là một thằng nhãi con, gầy gò ốm yếu. Theo con mắt AQ thì nó còn thua cả lão Vương râu xồm nữa kia!... Thế mà ai ngờ chính cái thằng nhãi con này lại đã hớt ngang bát cơm của y! Bởi vậy, lần này y tức điên lên hơn lần nào hết. Trong lúc hầm hầm rảo bước, y bỗng vô tình giơ cánh tay lên, miệng hát: - Ngã thủ chấp (iii) cương (i) tiên tương(iii) nỉ đả! (4) Mấy hôm sau, tình cờ AQ bỗng gặp thằng cu D.trước bức tường xế qua nhà Cụ Cố họ Tiền. Tục ngữ có câu: "Kẻ thù gặp mặt nhau thì mắt trông thấy rõ mười mươi". AQ bước tới, cu D. cũng dừng chân đứng lại. (5) ----- (1) Một khi bọn địa chủ mà đã cấm cửa, không cho AQ bén mảng đến nhà nữa thì mọi người trong làng đều tẩy chay. AQ đã bị dồn đến bước phải đi ăn trộm, nguyên nhân là như vậy, chứ y vốn là người lương thiện, muốn đem sức lao động của mình ra đổi lấy miếng cơm nuôi thân. https://thuviensach.vn (2) Chữ Don nguyên văn viết theo tiếng Anh. Đọc như chữ Đôn tiếng ta. Tác giả có nói: Cu D. chính là cu Đồng". (3) Viết tắt theo nguyên văn. (4) Một câu hát tẩu mã trong các tuồng cổ Trung Quốc. Dịch nghĩa: Tay cầm con roi sắt (tớ) sắp đánh mày, AQ vẫn là khách quen các rạp tuồng. (5) Cu D cũng như AQ đều là cố nồng, đều bị bọn địa chủ áp bức, bóc lột như nhau, nhưng AQ đã lầm tưởng cu D. là kẻ thù của y, tranh giành mất công việc của y, chứ không thấy kẻ thù của y, chính là giai cấp địa chủ. AQ mắng và lườm cu D. bằng một cặp mắt rất dữ tợn rồi nhổ một bãi nước bọt: - Đồ súc sinh! - Tớ là giống sâu bọ, thỏa dạ chưa? Câu trả lời nhún nhường của cu D. Trái lại làm cho AQ càng điên tiết. Nhưng trong tay AQ lúc bấy giờ không sẵn một cây "roi sắt" nên y đành phải vồ tới, dang cánh tay ra cố níu lấy cái đuôi sam của cu D. Cu D. một tay giữ chặt đuôi sam của mình, còn tay kia cố gò lấy đuôi sam của AQ... AQ cũng lật đật đưa cánh tay còn rảnh kia ra giữ thật chặt lấy đuôi sam của y. So với AQ độ trước thì sức vóc cu D. thấm vào đâu. Nhưng gần đây, phải nhịn đói, y cũng gầy gò, ốm yếu không khác gì cu D... Bởi vậy, lực lượng hai bên địch thủ thật là tương đương. Bốn cánh tay giằng co lấy hai cái đầu, hai lưng cũng đều gò cong hẳn lại, in bóng lên bức tường vôi trắng xóa nhà họ Tiền thành một đường vòng cung y như một cái cầu vồng màu chàm, lâu có đến nửa giờ đồng hồ là ít. Những người đứng xem hình như muốn hòa giải, nói: https://thuviensach.vn - Hảo lớ, Hảo lớ! Một người khác cũng gào to lên: - Hảo, hảo! (6) ----- (6) Hảo trong tiếng Trung Quốc có nghĩa là thôi, thôi (Hảo lớ) cũng có nghĩa là hay! hay! (Hảo) Không rõ họ có ý hòa giải hay là khen, hay là xúi giục. Nhưng cả hai chú đều không nghe thấy gì cả. Hễ AQ tiến lên ba bước thì cu D. lùi lại ba bước, rồi cả hai dừng lại. Mà cu D. bước tới ba bước thì AQ lùi lại ba bước, rồi cả hai lại dừng lại. Có độ ngót nửa giờ, hoặc giả hai mươi phút cũng nên - ở làng Mùi không có đồng hồ nên khó nói cho đích xác - đầu hai chú đều bốc hơi lên, mồ hôi trán chảy đầm đìa... Bỗng thấy AQ bỏ tay ra. Ngay lúc ấy, cu D. cũng bỏ tay ra nốt. Cả hai chú cùng một lúc đứng thẳng dậy, cùng một lúc lùi ra xa, rồi cả hai lẩn vào đám người đứng xem. AQ còn ngảnh đầu lại: - Nhớ lấy nhé! Con mẹ mày! Cu D. cũng ngảnh đầu lại, chửi với: - Con mẹ mày, nhớ đấy nhé! Trận "long hổ đấu" này kết cục đại khái có thể nói là "bất phân thắng phụ". Không biết khán giả có được hài lòng lắm không, bởi vì không nghe ai bàn tán gì. Nhưng vẫn không ai gọi AQ đi làm thuê cả. Một hôm, trời ấm, gió thổi hiu hiu có khí vị tiết hè. Thế mà AQ vẫn rơn rợn rét. Tuy vậy, rét cũng còn có thể chịu được. Khổ nhất là cái bụng đói. Mền bông, mũ lông cừu, áo, đều không còn cái nào nữa. Cả cái áo https://thuviensach.vn chẽn bông cũng bán rồi. Bây giờ còn một cái quần, chả nhẽ cũng cởi nốt đi hay sao? Còn như cái manh áo kép rách kia thì đem biếu người ta đóng gót dép họa có kẻ lấy, chứ đem bán thì một đồng xu cũng chả đắt! Đã nhiều phen, AQ cũng ước ao bắt được một chuỗi tiền con nhà ai đánh rơi giữa đường, nhưng chưa hề thấy chuỗi nào cả. Cũng lại nhiều phen, cố nhìn kỹ cả bốn góc nhà y ở, may có thấy gì chăng, nhưng bốn góc nhà vẫn trống không, có gì đâu! AQ bèn quyết chí đi kiếm ăn vậy. Trên con đường làng, AQ lang thang đi kiếm ăn. Y nhìn thấy những quán rượu, những hàng quà, hàng bánh xưa nay vẫn quen. Nhưng y đều lảng đi qua, không những không dừng chân lại mà cũng không có ý thèm thuồng gì cả. Điều AQ ước ao bây giờ không phải những thức đó. Y ước ao những gì, chính y cũng không rõ. Làng Mùi vốn là một làng bé nhỏ, đi chả mấy chốc là cùng làng. Trước làng có nhiều ruộng sâu, trông toàn một màu xanh mướt của mạ non. Giữa đồng, một vài chấm đen đen, tròn tròn có vẻ sinh động: ấy là mấy chú nông phu đang cặm cụi làm việc. Nhưng AQ bụng đâu nghĩ đến việc thưởng thức cái cảnh vui vẻ đó của đồng quê. Y cứ cúi đầu rảo bước. Y cảm thấy đó không dính dáng gì với việc y đi kiếm ăn cả. Một lát sau, y đến chùa Tĩnh Tu. Xung quanh chùa cũng có một cánh đồng sâu. Mấy bức tường quét vôi trắng nổi hẳn lên giữa cánh đồng xanh thẳm. Đám đất mé sau nhà chùa, gần bức tường đất thấp, là một vườn rau. AQ do dự một lúc, nhìn quanh nhìn quẩn một lúc, không thấy một ai qua lại. Y trèo lên tường, níu lấy cành hà thủ ô. Đất sét đầu tường lác đác rã xuống. Chân y cũng run lập cập. Cuối cùng, y vớ được một cành dâu, phóc ngay vào trong vườn. Trong chùa, góc này rất là sầm uất. Chỉ hiềm một điều ở đây không có rượu, không có bánh bao, không có một thức gì "nhai được" tất cả. Gần bức tường phía Tây, có một lùm tre, dưới lùm tre có nhiều búp măng, khốn nỗi bấy nhiêu măng lại toàn là măng chưa nấu. Còn mấy luống rau thì thứ đã kết hạt, thứ đương https://thuviensach.vn đâm bông, thứ thì già cỗi. Cay đắng như một cậu đồ hỏng thi. AQ chầm chậm đi lần ra mé trước. Nét mặt y bỗng hớn hở hẳn lên. Y vừa trông thấy mấy vồng củ cải. Y ngồi xổm ngay xuống, rứt mấy gốc. Thoạt tiên, một cái đầu tròn tròn lù lù ra từ trong cửa nách. Cái đầu ấy vừa lù lù ra lại thụt vào ngay: rõ ràng là cô tiểu hôm nọ. Xưa nay, lũ tiểu này, AQ xem bằng rác. Nhưng ở đời cũng phải tùy thời thế, cho nên AQ lật đật nhổ bốn gốc cải, ngắt lá đi rồi nhét cả vào thân áo. Giữa lúc đó thì sư bà vừa ở trong chùa đi ra. - Nam mô A Di Đà Phậ... ậ... ật! AQ này, sao lại nhảy vào vườn mà ăn cắp của nhà chùa làm vậy? Ái chà! Nam mô A Di Đà Phật! Tội chết! Ái chà chà...!.... Nam mô A Di Đà Phật! AQ chân bước, mắt nhìn quanh nói: - Ai nhảy vào vườn nhổ trộm cải nhà bà? Bao giờ nào? (7) Sư bà chỉ vào thân áo: - Bao giờ nữa? Đấy kia! - Đây là của nhà bà đấy à? Bà gọi lên xem nó có thưa không?... (8) ----- (7) Lý sự của AQ đến buồn cười! (8) Chẳng qua là đói quá phải làm càn, và lúc quẫn thì phải lý sự cùn, AQ đâu có muốn như thế! Chế độ xã hội, thế lực phong kiến đã buộc AQ phải nhảy vào vườn chùa Tĩnh Tu ăn trộm củ cải và do đó mới có màn bi hài kịch này. AQ nói chưa xong đã bỏ chạy... Số là một con chó đen to tướng ở đâu chạy thốc ra đuổi. Con mực này vẫn nằm đằng trước cửa, chẳng biết vì lẽ gì https://thuviensach.vn lại tót mãi ra tận sau này. Con chó vừa đuổi vừa cắn, và sắp đớp một miếng vào ngang đùi AQ. May sao, từ thân áo một củ cải té ra. Mực ta giật mình một cái, đứng dừng hẳn lai. Trong lúc ấy, AQ đã trèo lên cây dâu, nhảy phóc qua tường, rồi cả người lẫn củ cải cùng lăn nhào ra mái ngoài. Trong vườn, dưới gốc cây dâu, chỉ còn con Mực đứng cắn ăng ẳng và sư bà đứng niệm Phật. AQ những áy náy lo rằng cô tiểu sẽ lại thả con Mực ra đuổi theo. Lật đật, y nhặt mấy củ cải rồi cắm đầu chạy. Dọc đường, y còn nhặt thêm mấy hòn đá phòng bị. Nhưng không thấy nó ra, y vứt đá, vừa chạy, vừa gặm củ cải, vừa nghĩ bụng: "Vùng này ngó bộ làm ăn chẳng xong! Ta đi lên huyện vậy!". Gặm hết ba củ cải, AQ nhất quyết sẽ lên huyện. https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 5: Lên Voi Xuống Chó Mãi đến Trung thu năm ấy, làng Mùi mới lại thấy bóng AQ... Cả làng ngạc nhiên bảo nhau. AQ đã về! Bây giờ người ta mới có kẻ tự hỏi: Lâu nay nó đi đâu nhỉ? Xưa kia, mỗi lần lên huyện về AQ vẫn hớn hở chuyện trò với mọi người. Nhưng lần này không thế. Vì vậy không ai chú ý đến. Dễ thường AQ cũng có thỏ thẻ một vài câu với lão từ đền Thổ Cốc, nhưng lệ thường ở làng Mùi, chỉ có những lúc nào Cụ Cố họ Triệu, Cụ Cố họ Tiền, hoặc thầy Tú Triệu lên huyện kia thì người ta mới coi là việc quan trọng. Còn ngoài ra, cả lão Tây giả kia có đi về cũng chẳng ai quan tâm nữa là AQ! Vì vậy nên lão từ cũng không đồn đại gì về việc AQ đi cả, thành thử trong làng không ai biết mối manh gì. Lần này AQ ở huyện về khác hẳn mấy lần trước. Trông y có vẻ là lạ. Trời đã nhá nhem tối. Y vào quán rượu, cặp mắt ngái ngủ. Y tới trước quầy, nắn trong lưng ra một tay đầy tiền đồng và bạc hào, xỉa ra và nói: - Tiền mặt đây này, rượu đâu đưa ra đây! Y mặc chiếc áo kép mới, lưng đeo một cái ruột tượng nặng trĩu làm cho cái thắt lưng sà hẳn xuống đằng trước thành một đường vòng cung. Ở làng Mùi, vẫn có cái thói hễ thấy ai hơi có máu mặt thì người ta vẫn nghĩ: đối với hạng người này thà kính trọng họ một chút còn hơn là tỏ vẻ kinh bỉ(1). Bây giờ, dì biết rằng vẫn là AQ đấy, nhưng không phải như thằng AQ với tấm áo rách dạo trước nữa. Cổ nhân có câu: "Sĩ biệt tam nhật, tiện đương quát mục tương đãi" (2). Vì vậy mà cả làng Mùi, từ anh hầu sáng, https://thuviensach.vn ông chủ quán, khách uống rượu cho đến kẻ qua đường, đối với AQ, ai nấy đều tỏ ra vừa ngờ vực vừa kính trọng. Bác chủ quán gật đầu luôn mấy cái rồi lại trò chuyện vồn vã: ----- (1) Đó là kinh nghiệm của những người sống dưới sự áp bức của bọn có tiền. (2) Một câu danh ngôn của Lã Mông đời Tam quốc nói với bạn. ý nghĩa: Ba ngày không gặp mặt một kẻ sĩ thì khi gặp lại, nên biết trọng đãi hơn mọi hôm, vì họ có thể tiến bộ khác trước nhiều rồi. - Kìa AQ! Đã về đấy à? - Vừa về xong. - Phát tài chứ?... Thế lâu nay... - Ở trên huyện mà! Tin đó sáng hôm sau đã lan ra khắp làng. Cả làng ai cũng ước ao biết rõ lai lịch cái túi tiền và cái áo mới của AQ. Bởi vậy, ngoài quán rượu, trong tiệm trà cho đến dưới hiên đình, người ta chỉ trầm trồ dò la từng ấy chuyện. Kết quả là AQ lại được người ta trọng vọng thêm. Theo lời AQ thì lâu nay y làm công ở nhà Cụ Cử trên huyện. Chỉ một chút đó cũng đã làm cho người nghe lấy làm kiêng nể rồi. Cụ Cử vốn họ Bạch, nhưng vì cả vùng chỉ có một cụ là đậu cử nhân, nên trong lúc xưng hô, cũng không cần phải dùng chữ "Bạch" mào đầu (3)lên trên hai chữ "cử nhân" nữa. Chỉ gọi Cụ Cử là ai cũng hiểu rồi. Lối xưng hô này chẳng phải riêng gì là cho làng Mùi. Chung quanh vùng này có trăm dặm đường đất, ai cũng gọi như vậy. Đến nỗi có nhiều người yên trí rằng cụ là họ Cử tên Nhân! Làm công ở nhà Cụ Cử là một điều đáng trọng rồi, thế mà AQ còn https://thuviensach.vn nói: y không thích làm ở đó nữa vì cái Cụ Cử này thật ra cũng "mẹ kiếp chúng nó" lắm! Mấy người được nghe câu chuyện này vừa tiếc rẻ vừa khoái chí. Khoái chí ở chỗ AQ không thèm làm việc với Cụ Cử, mà tiếc rẻ là sao lại không làm! ----- (3) Theo cách gọi của người Trung Quốc thì nói Bạch cử nhân, chữ chỉ họ để trên danh từ chỉ chức tước. Vẫn theo lời AQ thì lần này y về làng một phần nữa cũng là vì ghét bọn người trên huyện. Thì ví dụ chúng nó cứ gọi cái ghế dài kia là tràng kỷ, lại như lúc rán cá, chúng nó cứ gia vị bằng nhánh hành. Nhất là cái thói xấu y vừa khám phá ra, tức là cái kiểu bọn đàn bà con gái lúc chúng nó đi đứng cứ ưỡn ẹo trông đến khó coi. Tuy vậy AQ cũng nhận rằng: trên huyện cũng có những điều đáng phục. Tức như ở làng Mùi, đánh bài thì chỉ biết chơi thứ bài ba mươi hai con, và chỉ có một mình lão Tây giả là biết chơi "mạt chược" (4). Mà trên huyện thì đứa oắt con mới nảy mũi ra cũng chơi mạt chược thạo rồi! Cứ để chú Tây giả ở làng đánh thử với một thằng ranh con trên ấy thì lập tức thấy rằng chả khác gì "quỉ sứ vào điện Diêm Vương"! ----- (4) Một trò đánh bạc. Câu chuyện này những kẻ được nghe ai cũng đều lấy làm xấu hổ. - Này, các bác đã thấy chặt đầu người hay chưa nhỉ? Úi chào! Vui lắm! Giết tụi cách mạng ấy mà! Úi chao chao, vui, vui quá cơ! AQ vừa nói vừa lắc lư cái đầu, nước bọt cứ bắn vào mặt bác Triệu Tư Thần đứng trước y. Câu chuyện chặt đầu này, ai nghe cũng phải rùng mình rởn gáy. Nhưng AQ lại nhìn quanh quẩn một hồi, bỗng dang cánh tay phải https://thuviensach.vn ra, nhằm vào cái cổ cò hương của lão Vương Râu đang đứng nghe chăm chú bổ ngay vào gáy: - S...ật! Lão Vương Râu hết hồn vía thụt ngay cả đầu lẫn cổ xuống, nhanh như chớp nhoáng, như đá tóe lửa, trong lúc đó thì người nghe đứng xung quanh vừa sợ hãi, vừa thích thú. Sau đó, có mấy ngày trời, lão Vương Râu vẫn còn choáng váng cả đầu óc, nhẩt định không dám lại gần AQ nữa; những người khác cũng vậy. Trước con mắt dân làng Mùi lúc bấy giờ, địa vị AQ dù chưa có thể nói rằng oai hơn Cụ Cố Triệu, nhưng nói xấp xỉ thì cũng chẳng sai bao nhiêu. Chẳng bao lâu, danh tiếng AQ đã lừng lẫy đến trong chốn khuê phòng làng Mùi. Thực ra, trong làng Mùi chỉ có hai nhà có thể gọi là có khuê phòng: ấy là nhà họ Triệu và nhà họ Tiền. Ngoài ra chín phần mười chả nhà nào là có khuê phòng cả; nhưng buồng đàn bà con gái nào mà chẳng gọi là khuê phòng? Cho nên danh tiếng AQ đồn đại khắp khuê phòng cũng cho là một sự lạ đi! Các bà hễ gặp nhau là trầm trồ những chuyện như là: thím Bảy Trâu vừa mua lại của AQ được một chiếc quần lụa màu xanh lam, cũ một tí, nhưng "chỉ có chín hào bạc thôi!", hoặc là bà mẹ bác Triệu Bạch Nhãn - một tin khác nói là bà mẹ bác Triệu Tư Thần cơ, chứ không phải là bà mẹ bác Triệu Bạch Nhãn, chưa rõ tin nào đúng hơn, chờ kiểm tra lại đã - cũng mua được một cái áo trẻ con bằng vải sa tây điều còn khá mới, mà chỉ có ba quan tiền, cứ chín mươi hai đồng ăn một quan! Thế rồi các bà người nào cũng cứ mong gặp AQ , người thiếu quần lụa thì mong hỏi quần lụa, người thiếu áo sa tây thì lăm le mua áo sa tây. Thế AQ không những họ không trốn tránh nữa mà thậm chí lại có nhiều lúc AQ đi đã khá xa rồi, họ còn chạy theo, gọi đứng lại để hỏi: "Chú AQ này, còn cái quần lụa nào nữa không! Hết cả rồi à?... Thế, áo vải tây điều cũng được. Còn đấy chứ?... https://thuviensach.vn Câu chuyện dần dà từ chốn khuê phòng vào đến chốn khuê các. Số là trong lúc đắc ý, thím Bẩy Trâu đã đem chiếc quần lụa trình lên Cụ Cố bà họ Triệu xem qua. Cụ Cố bà lại nói lại với Cụ Cố ông và cứ khen lấy khen để. Ngay tối hôm ấy, ngồi trước mâm cơm, Cụ Cố ông đưa chuyện đó ra thảo luận cùng cậu Tú, rồi cho rằng: cái thằng AQ này nhất định là có những sự tình khả nghi, chúng ta cửa ngõ cũng nên cẩn thận một tí... Nhưng chả biết nó còn có gì mua được hay không? Có lẽ cũng còn có thứ tốt đấy. Phần thì hiện nay Cụ Cố bà còn cần một cái áo gi lê thứ tốt nhưng phải cho rẻ. (5) ----- (5) Một mặt thì sợ, nhưng một mặt hám của rẻ. Đó là tâm lý bọn địa chủ. Cuộc hội nghị gia tộc họ Triệu quyết định sẽ nhờ thím Bẩy Trâu lập tức đi tìm AQ cho được. Do đó, mới có ngoại lệ thứ ba này nữa: tối hôm ấy được phép chong đèn chờ AQ đến. Đĩa dầu vơi mãi, vơi mãi... AQ vẫn chưa đến. Cả nhà họ Triệu lại đều đã sốt ruột, ngáp lên ngáp xuống. Kẻ thì trách AQ hững hờ, người thì oán thím Bảy chậm chạp. Cụ Cố bà những ngại rằng câu chuyện dạo mùa xuân độ nọ có lẽ làm cho AQ sợ phạm vào một điều khoản trọng yếu tờ cam đoan mà không dám đến chăng... Nhưng Cụ Cố ông bảo: không ngại gì, vì chính "ta" truyền gọi nó kia mà! Thì ra Cụ Cố ông là người cao kiến có khác! Quả nhiên, một lát sau, AQ cùng thím Bẩy Trâu đã ở ngoài cửa bước vào. Thím Bẩy thở hồng hộc, chân bước miệng nói: - Chú ấy cứ chối đây đẩy một không có, hai không có. Con thì con nói: Không biết! Chú ấy cứ đến mà bẩm với hai cụ. Chú ấy còn nói... Con thì con nói... https://thuviensach.vn Dưới thềm, AQ toét miệng ra giống như cười, nhưng vẫn không phải là cười rồi nói to: - Cụ ạ! Cụ Cố vừa nói vừa bước tới gần AQ đưa mắt nhìn y từ đầu tới chân: - AQ này, nghe nói độ này mày đi ra phát tài lắm phải không? Thế thì tốt, tốt lắm. Này! À mà nghe nói mày còn một ít đồ cũ... Còn bao nhiêu cứ đưa đây xem xem... Này! Không có ý gì đâu. Chả là ta cần dùng... - Con vừa bảo thím Bẩy đây! Hết cả rồi. - Hết rồi kia à? Giọng cụ nghe như thất thanh: - Sao đã hết chóng làm vậy? - Chả là gặp chỗ quen biết... Vả lại có bao nhiêu đâu ạ! Anh em họ giật hết. - Chắc cũng còn một ít chứ? - Giờ chỉ còn một bức nghi môn thôi ạ! Cụ Cố bà lật đật nói: - Thế thì đưa đến cho xem vậy! Cụ Cố ông có vẻ lãnh đạm: - Vậy thì sáng mai! Cứ đưa đến đây nhé. Này AQ này, từ rày, bất cứ đồ lề gì, hễ có là đưa đến đây ta xem trước nhé...(6) ----- https://thuviensach.vn (6) Biết là của phi nghĩa, nhưng nhà địa chủ này chỉ nhìn thấy lợi và muốn giành lấy phần hơn về mình. Cậu Tú nói: - Đây không bao giờ trả rẻ đâu mà! Nghe chưa? Mợ Tú vội liếc nhìn nét mặt AQ xem nó có chú ý gì đến lời cậu Tú hay không. Cụ Cố bà nói: - Ta cần mua một cái áo gi lê. AQ miệng vâng vâng dạ dạ, nhưng lại uể oải lùi ra về. Cũng chẳng ai biết y có nhớ cho hay không, thành ra Cụ Cố ông cũng vừa thất vọng, vừa bực mình, vừa lo ngại, đến nỗi quên không ngáp dài nữa. Cụ Tú cũng bất bình với thái độ của AQ, nói: -Cái thằng Oẳng pa tàn này, phải coi chừng! Hay là gọi ngay lão khán đến bảo phải đuổi ngay đi, không cho ở trong làng nữa là hơn hết! Nhưng Cụ Cố ông cho rằng không nên làm thế, sợ nó lại thù oán lôi thôi. Vả lại xưa nay những đứa làm nghề ấy chả bao giờ chúng nó làm thói "gà què ăn quẩn cối xay", vậy nên làng ta chẳng ngại gì sự đó. Còn nhà mình thì ban đêm ngủ cho tinh tỉnh một tí là được rồi. Nghe bấy nhiêu lời Nghiêm Đường (7)dậy, cậu Tú rất tán thành, vì vậy cậu cũng lập tức thủ tiêu đề nghị đem AQ "trục xuất cảnh ngoại" (8). Một mặt khác cậu ân cần dặn dò thím Bẩy Trâu nhất thiết không để cho câu chuyện hôm nay tiết lộ ra ngoài. ----- (7) Nghiêm Đường: bố. https://thuviensach.vn (8) Trục xuất cảnh ngoại: đuổi ra khỏi địa phương. Nhưng ngày hôm sau, lúc thím Bẩy đem chiếc quần đi nhuộm đen thì thím lại đem cả những chỗ khả nghi về AQ rêu rao với mọi người. May mà thím không nhắc nhở gì đến chuyện cậu Tú có ý "trục xuất" AQ. Nhưng thế cũng đã là một điều bất lợi cho AQ rồi! Trước hết, bác khán tìm ngay vào nhà y lấy quách bức nghi môn. Y cố biện bạch rằng, cái bức nghi môn đó, Cụ Cố bảo phải đem lên trình cụ xem đã, nhưng bác khán vẫn nhất định chiếm lấy. Bác lại nhân dịp này vòi thêm một ít "tiền rượu" hàng tháng nữa. Một sự thiệt thòi khác cho AQ là từ hôm ấy về sau, lòng kính nể và sợ sệt của dân làng Mùi đối với y cũng giảm bớt nhiều. Tuy chưa dám khinh ra mặt đâu, nhưng xem có ý đã không muốn lại gần y nữa. Không muốn gần y không phải vì sợ đánh "sật" một cái vào gáy như trước, mà là người ta chỉ "kính nhi viễn chi" (9)nữa thôi. ----- (9) Luận ngữ Thiên Ung dã, Khổng Tử nói với Phần Trì: "Đối với quỉ thần nên kính cẩn, nhưng nên xa ra". Một bọn vô công rồi nghề lại cố đi dò xét về AQ cho ra manh mối. Thì AQ cũng chả giấu giếm ai cả! Y cứ ngạo nghễ nói toạc tất cả những điều y đã làm. Do đó, người ta mới biết y chẳng qua chỉ là vai phụ không có gan trèo tường mà cũng không có gan chui ngạch. Y chỉ đứng ở mé ngoài chuyển đồ ra thôi. Và có một đêm, y vừa bê được một cái gói, cái lão trùm đang chui đầu vào một lần nữa thì trong nhà hô hoán lên, thế là y chuồn thẳng, và ngay đêm ấy, lập tức bỏ huyện về tuột làng Mùi. Rồi từ đấy trở đi, y cũng giải nghệ luôn nốt. Đoạn tiểu sử này càng làm tai hại cho danh giá AQ. Số là xưa nay dân làng Mùi còn giữ cái thái độ "kính nhi viễn chi" với AQ chỉ là vì lo y thù hằn. Ai ngờ chẳng qua y chỉ là một thằng ăn trộm mà lại không có gan đi ăn trộm nữa thì quả thật không có gì đáng sợ! https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 6: Cách Mạng Tối hôm mười bốn rạng ngày rằm tháng chín niên hiệu Tuyên Thống năm thứ ba (1), tức là hôm AQ bán cái ruột tượng cho chú Triệu Bạch Nhãn, vào hồi canh ba, lúc bốn giờ, một chiếc thuyền ván, mui đen, khá to ghé vào bến trước nhà cụ Triệu giữa lúc đêm khuya trời tối mò mò, dân làng đang ngủ say, không ai hay biết gì hết. Và chưa mờ sáng thì chiếc thuyền đã rời khỏi bến, chỉ có mấy người trông thấy mà thôi. Sau lúc đã dò la, thầm thì thầm thụt cùng nhau khá lâu, người ta mới biết rằng: chính là thuyền nhà Cụ Cử. ----- (1) Tức ngày tháng 11 năm 1911, hai mươi lăm ngày sau cuộc khởi nghĩa Võ Xương. Thuyền nhà Cụ Cử đã đưa đến làng Mùi một nỗi lo âu hết sức lớn. Chưa đúng ngọ, cả làng đã nhốn nháo hẳn lên. Chiếc thuyền này về đây để làm gì thì nhà Cụ Triệu hết sức giữ bí mật. Nhưng trong các quán rượu và các hàng nước, đâu đâu người ta cũng đồn đại lên rằng: bọn Cách mạng sắp vào huyện nên Cụ Cử chạy về làng lánh nạn. Chỉ có thím Bẩy là bảo không phải. Thím ấy nói: Chỉ có mấy hòm quần áo cũ trên Cụ Cử gửi xuống nhờ giữ hộ, nhưng Cụ Triệu không nhận và giả lại ngay. Chả là cậu Tú Triệu và Cụ Cử xưa nay không tương đắc gì, cho nên trong lúc hoạn nạn, hai nhà nhất định không có thể san sẻ nỗi lo buồn cùng nhau. Vả lại thím Bẩy ở https://thuviensach.vn ngay cạnh nhà cụ Triệu, thấy tận mắt, nghe tận tai, cho nên chắc hẳn là không sai. Mặc dù như thế, tiếng đồn vẫn lan rộng ra. Người ta bảo nhau: hình như Cụ Cử không về, nhưng cụ có viết một bức thư rất dài để làm thân với Cụ Cố. Cụ Cố làng ta cũng đã nghĩ lại, và cụ cho rằng: cũng chẳng có hại gì nên đã cho gửi cái hòm lại. Cái hòm ấy hiện giờ nhét dưới gầm giường cụ bà nằm. Còn như tin tức về bọn cách mạng thì có kẻ nói chính tối hôm qua chúng nó đã vào huyện rồi, chú nào chú ấy, áp giáp bạch, mũ bạch, ăn bận trắng toát một loạt để tang cho vua Sùng Chính. (2) Xưa kia, AQ đã mấy lần nghe người ta nói đến cách mạng. Năm nay, y lại thấy chém bọn cách mạng độ vừa rồi. Nhưng trong óc y đã có sẵn một ý kiến chẳng biết nguồn gốc từ đâu cho rằng: Làm cách mạng tức là làm giặc, làm giặc tức là báo hại y. Vì vậy nên xưa nay y vẫn ghét cay ghét đắng bọn cách mạng. Ngờ đâu chính bọn đó làm cho Cụ Cử danh giá khắp vùng như thế kia mà cũng phải sợ, thì y cũng đã hơi lấy làm "lác mắt". Huống nữa là y lại thấy lũ đàn ông đàn bà khốn nạn ở làng Mùi cuống quýt lên như vậy thì y càng khoái chí. Y nghĩ bụng: Cách mạng cũng hay! Cách mẹ cái mạng lũ chúng nó đi! Ghét quá đi mất! Giận quá đi mất...! Tớ, tớ sẽ đi đầu hàng cách mạng. (3) ----- (2) Sùng Chính tức là Sùng Trinh, ông vua cuối cùng của nhà Minh bị tử nạn. Trong ý nghĩ dân làng Mùi, cuộc Cách mạng 1911 chỉ là một cuộc chính biến, vương triều này đánh đổ vương triều kia để lên trị vì mà thôi. Họ cho rằng những người làm cách mạng ủng hộ nhà Minh lật đổ nhà Thanh nên mới để tang cho Sùng Chính. Đủ thấy cuộc cách mạng Tân Hợi không được tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nông thôn. Ý kiến của AQ về cách mạng nói ở đoạn dưới càng chứng tỏ điều đó. https://thuviensach.vn (3) Đầu hàng cách mạng nghĩa là tham gia cách mạng. Ý AQ cho rằng những người làm cách mạng cũng chỉ là những kẻ làm giặc mà thôi, cho nên mới nói như vậy. Đó cũng là tư tưởng của giai cấp thống trị mà AQ chịu ảnh hưởng. Gần đây, AQ túng thiếu thành thử y cũng có ý bất bình. Phần thì trưa hôm ấy, bụng đói, uống hai bát rượu, cho nên y càng choáng váng say. Y vừa nghĩ ngợi vừa rảo bước, tâm hồn lại nhẹ nhàng hớn hở lên rồi chả biết thế quái nào mà bỗng y đã tưởng tượng ngay rằng y là người cách mạng, và cả bọn dân làng Mùi đã thành "tù binh" của y cả rồi! Trong lúc đắc ý, bất giác y hét to lên một tiếng: - Làm giặc nào! Làm giặc nào! Dân làng Mùi bấy giờ đều nhìn AQ bằng cặp mắt sợ hãi vô cùng. Điều đáng thương hại đó xưa nay y chưa từng thấy. Thành ra y thấy thích chí vô hạn chẳng khác gì nắng tháng sáu mà được uống nước đá vậy. Y càng hớn hở rảo bước và nói to: - Hay lắm! Tớ muốn gì sẽ được nấy! Tớ ưa ai là người ấy được nhờ. Cắc, cắc, tùng, tùng! Ăn năn đà quá muộn! Chỉ vì quá chén mà Trịnh Hiền đệ bị giết oan... a...Tùng, tùng, tùng, tùng, cắc... Cắc cắc, tùng tùng... Thủ chấp (iii) cương(ii) tiên (i - a) tương nỉ đả. Trước nhà Cụ Cố họ Triệu, hai bố con và hai người bà con chính tông của cụ đang đứng xúm ở cổng bàn về cách mạng. AQ không trông thấy, cứ ngang nhiên rảo bước và vẫn hát: - Tùng! Tùng... - Này bác Q. ơi! (4) ----- https://thuviensach.vn (4) Chú ý đến giọng thớ lợ của Cụ Cố họ Triệu và so sánh với giọng hách dịch của cụ khi AQ nhận mình là họ Triệu trên kia. Cụ Cố gọi khe khẽ và có vẻ sợ sệt. Xưa nay, đã bao giờ AQ nghĩ người ta lại có thể kết liền chữ "bác" với tên mình để gọi. Vậy nên y cho rằng người ta còn nói chuyện gì đâu đâu ấy, chứ chẳng liên quan gì đến mình. Y cứ hát: -Cắc... cắc...cắc... Tùng... tùng... tùng... - Bác Q này! - Ăn năn đà quá muộn, à...! Cậu Tú đành phải gọi thẳng: - AQ à! Lúc đó, AQ mới dừng chân, nghếch đầu lại hỏi: - Cái gì thế? - Bác Q này... Độ này... Cụ Cố bỗng không biết nói gì nữa - Độ này!... Phát tài chứ? - Vâng ạ! Phát tài hẳn chứ lỵ! Muốn gì là được nấy! - À, à bác Q này! Bọn mình là bạn nghèo với nhau cả, thì chắc chẳng lẽ gì... Triệu Bạch Nhãn rụt rè nói, cố ý dò xem ý tứ nhà cách mạng như thế nào. - Bạn nghèo à? Anh lại không phong lưu bằng mấy tôi ấy à? https://thuviensach.vn Vừa nói xong, AQ đã bước đi. Mấy người nhà họ Triệu nghe mà phát khiếp, đứng lặng đi một hồi. Chiều hôm ấy, hai bố con nhà họ Triệu bàn bạc cùng nhau, cho mãi đến lúc đỏ đèn mới thôi. Còn chú Triệu Bạch Nhãn vừa về đến nhà là cởi ngay cái ruột tượng, bảo chị vợ giấu kín vào dưới đáy hòm. AQ hớn hở nhẹ bước trên con đường làng một hồi khá lâu. Về đến đền Thổ Cốc thì y đã tỉnh rượu hẳn. Chiều hôm ấy, lão từ đối với y cũng tỏ ý nhã nhặn khác thường, mời y uống chén nước trà. Y nài lão thết luôn hai khẩu bánh nữa. Ăn xong, y còn lấy một đoạn nến bốn lạng thắp dở và cả cái cọc nến mang về buồng nhỏ của y, đỏ đèn lên, một mình nằm nghỉ. Giờ này, bao nhiêu ý nghĩ tốt đẹp, bao nhiêu niềm vui mà y không tài nào tả nên lời, đang nhảy múa trong đầu óc y giống như ngọn đèn đêm nguyên đán vậy! "Làm giặc! Cũng vui đấy chứ! Một bọn làm cách mạng tuyền là mũ bạch, áo giáp bạch, ai nấy tay cầm dao bản, roi sắt, lựu đạn, súng trường, nạng ba chìa, câu liêm chạy cả đến đền Thổ Cốc gọi: "AQ! Chúng ta cùng đi đi!" Thế là cùng nhau đi... Lúc đó, tụi dân làng Mùi khốn nạn trông mới buồn cười! Chúng nó sẽ quỳ ràn rạn xuống van xin: "AQ tha chết cho tôi đi!" Nhưng ai mà nghe chúng nó! Thằng cu D. đáng tội chết trước (5). Rồi Cụ Cố họ Triệu, cả lão Tú nữa, cả thằng Tây giả nữa... Có nên tha thằng nào không nhỉ? Kể ra lão Vương Râu thì tha ra cũng chẳng hề gì, nhưng bất tất! "Đồ đạc, thì cứ vào thẳng nhà Cụ Cố phá ngay cái rương ra xem... Tiền đồng... vàng bạc... áo sa... Mà trước hết phải khuân ngay cái giường Hồng Kông của mợ Tú về đền Thổ Cốc cái đã... Ngoài ra, còn bộ bàn ghế nhà họ Tiền cũng chuyển về nốt. Hay là ta dùng ngay bộ của nhà họ Triệu vậy? Lẽ cố nhiên mình bất tất phải bỏ tay ra khuân vác. Bảo thằng cu D. khiêng đi, mau lên! Chậm là tát vào mặt... https://thuviensach.vn "Lão Triệu Tư Thần có con em, nhưng xấu quá! Còn con gái thím Bảy Trâu, vài năm nữa hẵng nói chuyện... Vợ lão Tây giả... con này đã chung chạ với một thằng đàn ông không có đuôi sam... Chao! Tởm... Thứ đàn bà ấy chẳng ra trò! Mụ Tú Triệu phải một cái là trên mi mắt có một cái sẹo! Mà... con mụ vú Ngò lâu nay đi đâu nhỉ? Bực một nỗi là cái bàn chân chị ta to quá! (6) ----- (5) AQ vẫn không biết cu D, cũng là người cùng bị áp bức, bóc lột như mình. (6) Về đời Mãn Thanh, đàn bà, nhất là bọn quý phái, đều bó chân cho nhỏ, AQ không bằng lòng đôi bàn chân của vú Ngò không bó và cho là thô.Qua đoạn này, Lỗ Tấn đã nói lên tính chất của các cuộc khởi nghĩa nông dân dưới thời phong kiến. Trong lịch sử dân tộc Trung Quốc đã xảy ra nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân, nhưng kết cục vẫn không thay đổi được chế độ xã hội. Chỉ có giai cấp công nhân lãnh đạo thì cuộc cách mạng xã hội mới được triệt để và mới đem lại kết quả mong muốn, bằng không thì chỉ đi theo con đường luẩn quẩn. Tuy nhiên, việc phân chia tài sản của địa chủ, mà AQ mơ ước thì sau này, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc nông dân đã thực hiện được cuộc cải cách ruộng đất. Giữa lúc đầu óc còn rối beng với bấy nhiêu ý nghĩ thì AQ đã ngáy khò khò. Cây nến bốn lạng vừa cháy mất độ dăm phân, ngọn lửa lập lòe chiếu vào chiếc miệng hoác rộng của y. "Ha! Ha!" AQ bỗng giật mình dậy, kêu lên một tiếng rồi nghếch đầu lên, hoảng hốt nhìn quanh nhìn quất. Nhìn thấy đoạn nếu bốn lạng vẫn còn, y lại ngả người ra ngủ. Ngày hôm sau, AQ thức dậy rất muộn. Y chạy ra nhìn trên con đường làng thì đâu vào đấy, chả có gì thay đổi. Mà cái bụng của y nghe vẫn đói! Y https://thuviensach.vn ngẫm nghĩ hồi lâu chả nghĩ ra cái gì cả. Nhưng bỗng hình như y đã có một quyết định gì, rồi cũng chả biết là vô tình hay hữu ý, y lại nhẹ bước lần đền chùa Tĩnh Tu. Sau bức tường có trổ hai cánh cửa sơn đen, cảnh chùa vẫn vắng lặng như mùa xuân độ nọ. AQ ngẫm nghĩ một chốc, rồi bước tới gõ cửa. Một con chó sủa từ trong chùa sủa ra. AQ vội vàng nhặt lấy mảnh gạch vỡ, bước tới gõ mạnh vào cánh cửa. Gõ mãi đến lúc cánh cửa đầy những vết gạch đỏ mới nghe có tiếng ra mở. AQ vội nắm chặt lấy mảnh gạch trong tay, đứng theo thế mã bộ (7)sẵn sàng cần cự với con Mực. Nhưng cửa chùa chỉ hé ra một tí, con Mực cũng chẳng thấy xông ra. Nhìn vào, chỉ thấy sư bà hôm nọ. ----- (7) Thế mã bộ: thế chân trước như ngựa đi. - Bác lại tới đây làm gì nữa kia? Sư bà hỏi, giọng hớt hơ hớt hải. - Cách mạng rồi! Bà biết không? AQ trả lời vu vơ. - Cách mạng, cách mạng! Đã cách một lần rồi! Các bác còn muốn "cách" chúng tôi đến như thế nào nữa kia! Hai con mắt sư bà đỏ bừng hẳn lên. - Thế nào? AQ rất lấy làm ngạc nhiên, hỏi: https://thuviensach.vn - Bác không biết hay sao? Chúng nó đã đến đây "cách" hết rồi! Nhà bác không biết đó thôi. AQ càng lấy làm ngạc nhiên: - Ai kia? - Lão Tú với lão Tây giả ấy mà!... Thật là một điều bất ngờ cho AQ, làm cho y hết sức ngơ ngác. Sư bà thấy y mất hẳn nhuệ khí, tức thì đóng cửa lại. AQ lại đẩy cửa nhưng không tài nào xô cho ra được nữa. Y gọi một thôi nữa, chả một ai trả lời. Đó là chuyện xảy ra buổi sáng. Cậu Tú bắt tin rất nhạy vừa biết được rằng bọn cách mạng đã vào huyện đêm hôm trước, cậu liền đem đuôi sam quấn vòng quanh trên đầu, vừa sáng thì tức tốc qua nhà họ Tiền thăm lão Tây giả, là người xưa nay cậu chả ưa tí nào, nhưng ngày nay trong vận hội mới, trong thời kỳ "cùng nhau mưu cuộc duy tân" này, hai ông trò chuyện bỗng dưng thành ra thân mật, rất tâm đầu ý hợp như hai đồng chí. Hai ông hẹn hò cùng nhau đi làm cách mạng. Hai nhà cách mạng bàn bạc hồi lâu mới sực nhớ ra rằng: trong chùa Tĩnh Tu còn có một cái bài vị thờ vua với mấy chữ: "Hoàng đế vạn tuế, vạn vạn tuế..." phải "cách" ngay mới được. Thế là hai ông cùng tới chùa Tĩnh Tu làm một cuộc cách mạng. Sư bà ra cản trở, nói mấy câu. Hai ông cho là sư bà ủng hộ chính phủ Mãn Thanh, nhè vào đầu bà ta mà bổ batoong xuống. Cô tiểu thì mãi lúc hai ông đi đã xa mới hoàn hồn. Kiểm điểm đồ nhà chùa lại, thì thấy cái bài vị cố nhiên bị đập nát ra giữa chùa mà cái lư hương Tuyên Đức (8)xưa nay vẫn để thờ trước tượng đức Quan Âm đã biến đâu mất rồi! (9) Câu chuyện trên đây, mãi về sau AQ mới biết. Y lấy làm hối hận vì ngủ quá giấc mà lỡ dịp, nhưng cũng giận tụi chúng nó không tới gọi y đi cùng. Y nghĩ lại: "Lẽ nào chúng nó chưa biết là mình đã đầu hàng cách mạng rồi hay sao?". https://thuviensach.vn ----- (8) Minh Tuyên Tông, niên hiệu Tuyên Đức (1426 -1435) cho đúc những cái lư hương đồng nhỏ, dưới đáy có khắc dòng chữ "Đại Minh Tuyên Đức niên chế". (9) Đoạn này tuy ngắn nhưng nói rõ được tính cơ hội của bọn địa chủ trong cuộc cách mạng. Xem thêm Chương VIII:Không làm cho cách mạng. https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 7: Không Làm Cho Cách Mạng Tình hình làng Mùi dần dần êm đềm trở lại. Theo những tin đồn gần đây, người ta biết rằng: Tiếng là bọn cách mạng đã vào huyện những cũng chẳng có gì thay đổi khác trước. Quan huyện vẫn là quan huyện cũ, chẳng qua bây giờ gọi là quan gì gì ấy, mà Cụ Cử cũng làm quan gì gì ấy!... Những chức tước mới, ở làng Mùi chả ai hiểu gì hết. Còn ông lãnh binh thì cũng vẫn là ông lãnh binh ngày trước. Duy có một điều đáng sợ là trong đó có mấy người cách mạng không tốt xen vào làm rối loạn cả lên. Ngay ngày hôm sau, chúng nó đã đi cắt đuôi sam của người ta rồi. Nghe đâu bác Bảy Cân làm nghề chèo thuyền trên làng trên đã bị chúng cạo trọc, thành thử trông không thành hình người nữa! Tuy nhiên, việc đó cũng chưa đáng sợ, bởi vì dân làng Mùi chẳng mấy khi lên huyện, mà dẫu có việc lên huyện thì họ cũng không lên nữa, khỏi nguy hiểm. Chính AQ lâu nay vẫn có ý định lên huyện thăm người quen, sau lúc được tin này, cũng thôi. Nhưng ở làng Mùi thì không thể nói không có chút gì thay đổi. Mấy hôm sau, dần dần có người đem đuôi sam quấn vòng quanh lên đỉnh đầu ngày một thêm nhiều. Như trên kia đã nói, người đầu tiên thi hành việc này cố nhiên là cậu Tú Triệu. Kế theo là hai chú Triệu Bạch Nhãn và Triệu Tư Thần. Sau đến AQ. Giá về mùa hè mà đem đuôi sam quấn ngược lên đỉnh đầu hoặc kết lại thành búi tó đằng sau thì cũng không có gì là lạ. Nhưng bây giờ, mới đầu thu, cho nên cái chính sách "thu hành hạ lệnh" (đem lệ mùa hè ứng dụng vào mùa thu) của mấy "nhà quấn đuôi sam" cũng phải kể là một cao kiến, và như thế, đối với làng Mùi, không thể nói đó không phải là một cuộc cách mạng. (1) https://thuviensach.vn ----- (1) Lỗ Tấn cũng là người hăng hái tham gia cuộc Cách mạng Tân Hợi, nhưng liền sau đó, ông nhận thấy cuộc Cách mạng Tân Hợi không thay đổi được xã hội Trung Quốc như ông mong muốn. Cuộc Cách mạng Tân Hợi không gây đuợc một cuộc biến động như thế cho nên thất bại. Trong Tạp văn của mình, nhiều lần Lỗ Tấn phát biểu ý kiến về cuộc Cách mạng này. Chẳng hạn trong bài Bỗng nhiên nghĩ tới; (Hoa cái, Tạp văn I)… "Tôi cảm thấy hình như đã lâu rồi không còn có cái gọi là Trung Hoa dân quốc nữa.Tôi cảm thấy trước cách mạng tôi là nô lệ, sau cách mạng không bao lâu thì bị bọn nô lệ lừa bịp biến thành nô lệ của chúng nó. Tôi cảm thấy có nhiều quốc dân của Dân quốc mà lại là kẻ thù của Dân quốc. Tôi cảm thấy cái gì cũng phải bắt đầu làm lại". Bác Triệu Tư Thần, gáy trông thông lổng, bỗng ở đâu đằng kia chạy tới. Những người trống thấy đều la to lên: - Ô! Ông cách mạng đã tới kia kìa! AQ nghe, tỏ ra rất phục. Y đã biết chuyện cậu Tú quấn đuôi sam lên, nhưng y không hề nghĩ rằng những người như y cũng có thể quấn đuôi sam lên được như thế. Bây giờ thấy Triệu Tư Thần làm như vậy, y mới nghĩ đến việc bắt chước và quyết chí thi hành. Y lấy một chiếc đũa, đem đuôi sam dốc ngược lên đỉnh đầu, ngần ngại hồi lâu... rồi mới mạnh dạn bước chân ra đi. AQ đi qua trên con đường làng, người ta nhìn thấy, nhưng cũng chẳng ai nói gì. Lúc đầu AQ buồn bực, sau y phát cáu. Gần đây, y bỗng trở thành gắt tính. Kỳ thực, không phải đời sống hàng ngày của y lâu nay có khó khăn gì hơn ngày chưa đi "làm giặc". Nhưng người ta đối với y cũng lễ độ. Lão chủ quán cũng không đòi tiền mặt ngay nữa. Nhưng y vẫn thấy bực bội trong lòng. Đã "cách cái mạng" đi rồi, thì không thể chỉ có như thế này. Nhất là có lần gặp thằng cu D. y lại càng tức lộn ruột. https://thuviensach.vn Thì cả thằng cu D. nó cũng đem đuôi sam quấn ngược lên! Hơn nữa, nó cũng nghiễm nhiên dùng một đoạn đũa giống như y AQ không thể nghĩ rằng thằng cu D. cũng làm như y được. Y quyết không cho phép thằng cu D. lăng loàn như vậy. Thằng cu D. là cái thá gì! Y đã định tóm ngay lấy thằng oắt con, bẻ cho gãy nát chiếc đũa tre trên đầu nó đi, xả ngay cái đuôi sam xuống, rồi tát vào mặt nó mấy tát tai để trị nó cái tội không biết thân phận mà dám táo gan làm cách mạng. Nhưng cuối cùng, AQ cũng tha cho nó đi, chỉ lườm nó bằng một cặp mắt dữ tợn, rồi nhổ một bãi nước bọt đánh "tách" lên một tiếng mà thôi! Trong mấy ngày ấy, chỉ có lão Tây giả là người hay lên huyện, cậu Tú Triệu tuy vẫn có ý nhân câu chuyện gửi hòm hôm trước đi bái yết Cụ Cử một phen, chưng chỉ vì dọc đường còn có cái nguy "chặt đuôi sam", nên cậu đành rốn lại. Cậu viết một bức thư theo thể cách "lọng vàng" (2)gửi ngay lão Tây giả mang lên huyện và giới thiệu cho cậu được vào đảng "Tchưdíu" (tự do) (3). Lên huyện về, lão Tây giả đòi ngay bốn đồng bạc và đưa cho cậu Tú một cái huy hiệu bằng bạc, hình quả đào để đeo vào áo dài. Làng Mùi trông thấy càng lấy làm kính phục. Họ bảo nhau: Đây là huy hiệu đảng "Tsưdíu" (thị du) đấy. Đeo huy hiệu ấy vào thì được ngang hàng với Hàn lâm. Từ hôm ấy, Cụ Triệu lại oai vệ hơn cả lúc cậu con trai vừa đỗ tú tài nữa kia! Cho nên bây giờ cụ thật là "mục hạ vô nhân", gặp AQ cụ cũng chẳng thèm để ý nữa. (4) ----- (2) Nghĩa là lời văn trịnh trọng. (3) Tiếng quan thoại, chữ đảng tự do cũng đọc na ná giống thị du đảng (đảng dầu hạt thị). Vì vậy mà dân làng Mùi vẫn tưởng rằng đảng tự do cũng là một bọn buôn dầu hạt thị. Theo Lỗ Tấn thì hai danh từ kia, nên cứ dịch theo âm. https://thuviensach.vn (4) So sánh với thái độ của Cụ Cố họ Triệu ở chương VII lúc cụ tưởng AQ làm "cách mạng". AQ đang bất bình nhiều nỗi và thường cảm thấy hiu quạnh. Nghe câu chuyện huy hiệu bằng bạc này, y mới vỡ lẽ ra vì sao y lại hiu quạnh như thế. Thì ra, làm cách mạng mà chỉ tuyên bố rằng mình "đầu hàng" chưa đủ, quấn đuôi sam lên cũng chưa đủ. Trước hết vẫn phải làm quen với bọn cách mạng đã. Sinh bình AQ chỉ biết có hai người trong bọn đó. Một người ở huyện thì độ nọ đã bị chém đầu đánh sật rồi! Bây giờ chỉ còn lão Tây giả nữa thôi. Ngoài việc thương lượng với lão Tây giả ra, AQ không còn có con đường nào khác nữa. Cổng nhà họ Tiền vừa mở thì AQ đã rón rén bước vào. Vừa vào thì y đã hết hồn hết vía, vì y thấy lão Tây giả đứng giữa sân, mình bận bộ áo đen, tuồng như là âu phục, trước ngực cũng có tấm huy hiệu bằng bạc, hình quả đào, tay cầm cái batoong mà độ nọ y đã được biết mùi. Cái đuôi sam của lão đã dài được non một thước xõa xuống vai như cụ Lưu Hải Tiên. (5)Trước mặt lão, Triệu Bạch Nhãn và ba người vô công rồi nghề khác đứng nghiêm, kính cẩn nghe lão nói. ----- (5) Chỉ Lưu Hải Thiềm, người thời đại Ngũ Đại, tương truyền tu đạo ở Chung Nam Sơn, thành tiên. Có ảnh của ông lưu truyền trong dân gian, tóc dài để xõa. AQ khe khẽ đi tới, nép sau lưng Triệu Bạch Nhãn trong bụng muốn chào một tiếng, nhưng chẳng biết xưng hô như thế nào cho tiện. Gọi là "Tây giả" thì quyết không được rồi, gọi là "Tây" cũng không xuôi, mà gọi là ông "cách mạng" thì chẳng gọi. Hay gọi là "ông Tây" vậy? Nhưng "ông Tây" vẫn không nhìn thấy y, vì ông ta còn đang trợn mắt lên giảng giải rất hăng: https://thuviensach.vn - Chả là tôi thì tôi nóng tính. Cho nên vừa gặp nhau là tôi nói ngay: Anh Hồng! (6)Ta làm ngay đi thôi! Nhưng anh Hồng lại nói: "No" (7). "No" là tiếng Ănglê, các bác chẳng hiểu đâu. Nếu không thì đã thành công rồi! Tuy vậy, xem đó ta cũng đủ biết anh Hồng làm việc rất cẩn thận như thế nào!... Anh ấy mấy lần có mời tôi lên Hồ Bắc cho được. Tôi không chịu. Đi thì ai muốn đến làm việc trong huyện nhỏ bé này cho! ----- (6) Chỉ Lê Nguyên Hồng, một nhân vật thời cách mạng Tân Hợi. (7) No: Tiếng Anh nghĩa là không. - Ủa! ... Này... Này! AQ đánh bạo thốt ra được mấy tiếng lúc lão Tây giả vừa ngừng lại. Nhưng không hiểu vì sao y lại không gọi là "ông Tây". Bốn người đang đứng nghe, đều giật mình ngoảnh lại nhìn. "Ông Tây" cũng vừa trông thấy AQ. - Cái gì? - Tôi... - Ra ngay! - Tôi định đầu hàng. "Ông Tây" giơ cái gậy "đại tang" lên: - Cút lập tức! Cả Triệu Bạch Nhãn và mấy lão kia cũng mắng om sòm: - Ông bảo mày cút đi, mày không nghe hay sao? https://thuviensach.vn AQ đem hai bàn tay lên che đầu rồi không kịp suy nghĩ chuồn thẳng. May mà "ông Tây" không đuổi theo. AQ chạy rất nhanh khoảng độ năm sáu mươi bước, mới đi chầm chậm lại. Lúc bấy giờ lòng AQ bỗng lại âu sầu. Muốn làm cách mạng nhưng "ông Tây giả" không làm cho. Y không còn cách nào khác nữa. Từ nay còn mong gì người mũ bạch, áo giáp bạch đến gọi! Bao nhiêu hoài bão, bao nhiêu hy vọng, bao nhiêu chí hướng và tiền đồ, thế là đi đời nhà ma! ấy là chưa kể y sẽ chịu bao nhiêu nỗi nhục nhã khi bọn hiếu sự sẽ đem chuyện này đồn đại lên để cho tụi Vương Râu, cu D. có dịp cười cợt! Tuồng như xưa nay AQ chưa hề bao giờ chán chường như hôm nay. Cho đến cả cái đuôi sam quấn vòng quanh trên đầu, hôm nay y cũng cho là vô vị, đáng khinh bỉ hết sức! Y muốn đem mà buông xuống cho bõ ghét, nhưng rồi cũng thôi, không buông xuống. Y đi rong mãi đến khuya, uống chịu hai bát rượu. Thế rồi tinh thần lại phấn khởi lên, và y lại mơ tưởng đến những chiếc mũ bạch, áo giáp bạch... Một hôm, AQ theo như lệ thường đi rong mãi đến khuya, lúc các quán rượu sắp đóng cửa, mới trở về đến Thổ Cốc. Đùng! Đùng! Bỗng có mấy tiếng ầm rất lạ tai, giống tiếng pháo mà không ra tiếng pháo! Vốn tính thích ồn ào và thích nghe nhảm, AQ mò ra xem. Đằng trước mặt như có tiếng chân người bước tới. Y lắng tai nghe. Bỗng có người từ đằng kia chạy lại. Chợt trông thấy, AQ cũng theo bóng người ấy chạy nốt. Người ấy chạy quành, y cũng quành theo. Người ấy đứng dừng lại, y cũng đứng dừng lại. Nhìn lại phía sau chẳng có gì. Té ra bóng người chạy đó là cu D. Y phát bẳn: - Cái gì thế? - Hừ... nhà cụ Trị... Triệu mất cướp! https://thuviensach.vn Cu D. vừa trả lời vừa thở hồng hộc. Quả tim AQ cũng thoi thóp, dồn ngược. Nói xong cụ D. lại chạy. AQ cũng chạy theo, và còn đứng dừng lại mấy lần nữa. Dù sao thì AQ cũng đã làm qua nghề ấy, cho nên y gan dạ lắm. Y nép vào một góc đường, nghe ngóng, tựa hồ như có tiếng kêu gào, và nhìn kỹ thì tựa hồ như có vô số người đội mũ bạch, mặc áo giáp bạch, tấp nập khiêng những rương hòm, đồ đạc, chuyển từ nhà chuyển ra. Cái giường Hồng Kông của mợ Tú hình như cũng chuyển ra đấy rồi! Nhưng không thấy rõ cho lắm. AQ còn muốn lại gần, nhưng chân vẫn không nhúc nhích. Đêm ấy không có trăng. Trong bóng tối dày đặc, cảnh làng Mùi vẫn lặng lẽ như những ngày thịnh trị đời Hy Hoàng. AQ đứng nhìn, nhìn đến phát chán mà vẫn thấy chúng nó ra ra vào vào, khiêng hoài, khiêng mãi. Hết khiêng rương lại khiêng đồ vật, hết khiêng đồ vật lại khiêng cái giường Hồng Kông của mợ Tú... Chúng nó khiêng đến nỗi làm cho AQ không tin cả con mắt y nữa. Nhưng y không định lại gần, y trở về đền Thổ Cốc. Đền Thổ Cốc cũng tối đen như mực. Y khép chặt cửa ngoài, đi lò mò vào nhà, ngả người xuống giường một hồi rất lâu. Lúc đó tâm thần y mới ổn định và y mới bắt đầu suy nghĩ về y. Rõ ràng bọn đội mũ bạch, áo giáp bạch đến rồi, thế mà chúng nó không thèm gọi mình một tiếng! Chúng nó khiêng bấy nhiêu đồ tốt thế mà cũng chả có phần mình. Thôi! Đấy lại chỉ tại cái thằng Tây giả khả ố kia, nó không cho mình "làm giặc"! Nếu không lẽ nào lần này lại không có phần mình? AQ càng nghĩ càng tức điên ruột lên. Y sẽ gật đầu nói một cách độc địa. - Không cho tớ làm giặc à! Chỉ có một mình mày làm giặc thôi à! Mẹ cái thằng Tây giả này! Được! Mày làm giặc!... Làm giặc là tội chết chém. Tớ sẽ viết ngay một lá đơn phát giác để người ta bắt cổ mày, đem về huyện chặt đầu, tru di cả nhà cho mà xem... S... sật! S... sật! https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Chương 8: Đại Đoàn Viên Sau lúc nhà họ Triệu mất cướp thì phần đông dân làng Mùi vừa thích chí vừa sợ hãi. AQ cũng vậy, y vừa thích chí vừa sợ hãi. Nhưng bốn hôm sau, giữa lúc đêm khuya, y bỗng bị bắt lên huyện. Giời tối đen. Một toán lính, một đội tuần đinh, một đội cảnh sát, năm tên mật thám, lẳng lặng đi về làng Mùi, thừa lúc đêm tối tò mò, vây kín lấy đền Thổ Cốc, lắp ngay mấy khẩu súng liên thanh chĩa mũi vào trong đền, nhưng AQ không hề xông ra. Một hồi khá lâu, trong đền vẫn im phăng phắc, tuyệt không động tĩnh gì cả. Viên lãnh binh sốt ruột, phải treo hai vạn quan tiền thưởng, mới có hai chú tuần đinh mạo hiểm trèo tường vào. Thế rồi trong ngoài hưởng ứng cùng nhau, toán quân thốc vào một loạt, tóm ngay được AQ. Mãi đến lúc bị lôi ra ngoài cửa, đứng bên khẩu súng liên thanh, AQ mới tỉnh giấc... Về huyện, trời vừa đúng trưa. Người ta dắt tới một nha môn đã nát, rồi rẽ quanh năm sáu góc đường nữa, người ta đẩy y vào gian nhà nhỏ. Y đương bước thấp bước cao đi vào thì cái cánh cửa làm bằng những súc gỗ nguyên phiến đã đóng sập sau gót chân y. Ba mặt khác đều là những bức tường vôi. Nhìn kỹ vào trong góc phòng, y thấy hai người khác đã ở đấy từ trước. AQ bụng hồi hộp nhưng không lấy làm khổ sở. Số là gian phòng này so với cái buồng ngủ của y ở đền Thổ Cốc kể còn cao ráo, sáng sủa hơn nhiều. Hai lão kia xem chừng cũng đều là nhà quê cả. Y dần dà trò chuyện hỏi thăm. Một lão nói: https://thuviensach.vn - Tớ bị bắt vì ông nội tớ còn thiếu cụ Cử một món nợ cũ. (1) ----- (1) Bọn địa chủ lợi dụng cách mạng để mưu lợi riêng, đòi nợ cũ của chúng. Còn lão kia thì chả biết vì sao mà bị bắt cả. Họ hỏi AQ... AQ nhanh nhẹn trả lời: - Tớ à! Tớ định làm giặc! Chiều hôm ấy, người ta lại dắt AQ đến một công đường to. Một lão già đầu trọc ngồi trên cao. AQ nghĩ bụng: lão già này chắc là một lão sư cụ hẳn... Nhưng nhìn thấy một toán lính đứng sắp hàng ở dưới và mười mấy người nữa ở hai bên, đều bận áo dài, người thì cũng đầu trọc như lão già, người thì đuôi sam dài đến một thước xõa xuống như lão Tây giả, người nào người nấy, mặt bự cả thịt, hầm hầm nhìn AQ, AQ biết ngay rằng: lão trọc này chẳng phải là tay vừa. Thế là mấy khớp gối của y tự nhiên như rã hẳn ra, và y quỳ sụp xuống. Bọn áo dài nạt nộ om sòm: - Đứng mà nói! Không phải quỳ! AQ xem chừng cũng hiểu họ nói gì, nhưng không tài nào đứng dậy được. Cái thân xác mà hiện giờ phút này không tự chủ được nữa chỉ cứ ngã sụp xuống. Thế là y đành cứ thế mà quỳ. (2) ----- - Quen cái thói nô lệ! Bọn áo dài mắng, khinh bỉ, nhưng rồi cũng không bảo y đứng dậy nữa. Lão già đầu trọc nhìn thẳng vào mặt AQ nói rất thong thả rõ ràng: https://thuviensach.vn - Cứ thú đi là hơn, khỏi phải tra khảo thêm khổ. Ta biết hết rồi! Thú đi rồi tha cho... Bọn áo dài cũng quát to lên: - Khai đi! AQ nghĩ ngợi, ấp úng khá lâu, rồi trả lời tiếng được tiếng mất. - Con vẫn có ý đi đầu...(3) ---- (2) Người nông dân Trung Quốc bị áp bức ngàn đời nay nên một trong những khuyết điểm của AQ là tính cách nô lệ. Nhận xét của Lỗ Tấn đặt ra cho cách mạng nhiệm vụ phải phóng tay phát động quần chúng nông thôn để họ có thể "vươn mình" lên được. (3) AQ có ý nói: y có ý đi "đầu hàng" đảng Cách mạng nhưng bấy nhiêu người nghe lại hiểu là AQ có ý đi "đầu thú"về tội ăn cướp. Lão già hỏi, giọng rất là hòa nhã: - Vậy thì sao không đến? - Thưa lão Tây giả nó không cho... - Nói bậy! Bây giờ mới nói thì chậm quá rồi! Hiện nay bọn đồng đảng với mày ở đâu? - Cái gì kia ạ? - Bọn ăn cướp nhà họ Triệu hôm trước ấy mà? - Nào chúng nó có lại gọi con đâu? Chúng nó tự mình chúng nó chuyển đi. https://thuviensach.vn Nhắc lại chuyện đó, AQ còn ra vẻ căm tức. - Chúng nó đi về đâu? Khai rồi ta tha cho... Giọng lão trọc nói rất ngọt ngào. - Bẩm, con không biết. Nào chúng nó có gọi con đâu! Rồi thấy lão trọc nháy một cái. Thế là AQ lại bị dẫn về trại giam. Đến sáng hôm sau, y mới bị lôi ra lần nữa. Quang cảnh công đường vẫn như ngày hôm qua. Ngồi trên vẫn cái lão trọc đầu hôm qua. AQ vẫn quỳ sệp xuống đất. Lão trọc đầu ngọt ngào hỏi: - Còn muốn nói thêm gì nữa không? AQ nghĩ chẳng biết nói gì, sẽ trả lời: - Không ạ. Rồi một lão áo dài đưa một tờ giấy và một quản bút đến trước AQ, nhét vào tay. AQ lúc đó cơ hồ "hồn rơi phách rụng". Số là lần này là lần đầu tiên bàn tay của y mới có liên quan đến một cái quản bút. Y còn chưa biết cầm thế nào thì người đó đã chỉ cho y một chỗ trên tờ giấy, bảo ký vào đấy. Y tay nắm chặt lấy quản bút, miệng lẩm bẩm thưa, vừa sợ hãi, vừa xấu hổ. - Con... Con... không biết chữ ạ! - Thế thì để cho tiện, vẽ vào đây một cái vòng tròn vậy! AQ định vẽ một cái vòng tròn, khốn một nỗi là tay cầm bút cứ run đây đẩy. Người kia phải đem tờ giấy rải rộng lên trên mặt đất hộ y. Y bèn nằm bò xuống, rán hết sức bình sinh, vẽ một cái vòng. Sợ người ta cười, y quyết vẽ cho tròn. Nhưng cái bút đáng ghét kia không những nặng quá thể mà lại https://thuviensach.vn không chịu cho y điều khiển. Cứ từng khúc, từng khúc một, y đấu các nét vẽ lại, nhưng hễ cái vòng sắp khít thì cái bút lại chệch ra ngoài. Thành thử chỉ vẽ được một cái hình xiêu vẹo, méo mó in như là hạt dưa. AQ còn thẹn về chỗ mình vẽ không được tròn, nhưng người kia không để ý đến, đã giằng lấy bút, giấy rồi. Thế rồi một tụi lại đem y trở về trại giam như cũ. Về đến trại giam lần thứ hai này, AQ cũng không ra vẻ buồn bã cho lắm. Y nghĩ rằng: "Người ta sinh ở trong trời đất thì cũng phải có lúc bị dắt vào dắt ra trong ngoài một cái trạm giam, có lúc cũng phải nắm lấy quản bút mà vẽ một cái vòng tròn. Chỉ có vẽ không được tròn thì mới thật là cái vết nhơ nhuốc trong đời mình mà thôi". Nhưng chẳng mấy chốc y đã quên ngay và tâm hồn y đã thảnh thơi hẳn. Y nghĩ bụng: "Con cháu tớ ngày sau hẳn là vẽ được tròn trĩnh hơn tớ bây giờ!" rồi ngủ thẳng. Nhưng đêm ấy, có một người không ngủ được. Ấy là Cụ Cử. Cụ rất bất bình với ông lãnh. Cụ thì chủ trương rằng: cần nhất là phải hỏi cho ra tang vật, mà ông lãnh thì bảo: phải ra oai cho chúng sợ. Gần đây, ông lãnh đã khinh cụ ra mặt. Ông ta đập bàn đập ghế rồi nói: - Phải giết một thằng cho trăm nghìn thằng khác sợ chứ! Ông xem, ta ra làm cách mạng chưa được hai mươi ngày trời mà đã xẩy ra mười mấy vụ ăn cướp, thế mà không vụ nào truy ra cả, còn gì là thể diện của tôi! Bây giờ truy ra được rồi, ông lại nói ngang. Không được! Việc này là phần việc của tôi... Cụ Cử bí, chả biết trả lời thế nào... Nhưng cụ vẫn giữ ý kiến của cụ và nói rằng: Nếu không tìm cho ra tang vật thì cụ sẽ lập tức từ chức bang biện. Ông lãnh binh trả lời: - Cái ấy tùy ý ông. https://thuviensach.vn Vì vậy, tối hôm ấy Cụ Cử không ngủ được một tí nào. Cũng mấy hôm sau, cụ không hề từ chức. Lần thứ ba, người ta dắt AQ ra ngoài trại giam, tức là ngay sau cái đêm Cụ Cử không nhắm mắt từ đầu hôm suốt sáng. AQ ra đến công đường vẫn thấy cái lão trọc chiếu lệ ngồi đấy. AQ cũng chiếu lệ quỳ sụp xuống. Lão trọc lại cứ ngọt ngào hỏi: - Thế còn muốn nói gì nữa không? AQ nghĩ một hồi, chả biết nói gì cả, trả lời: - Bẩm không ạ! Bọn áo dài, áo ngắn liền khoác cho y một cái áo vải tây trắng trên có mấy chữ mực đen. AQ lấy làm buồn khổ vô cùng là vì cái áo đó hơi giống áo đại tang: ăn bận như thế sợ có "xúi quẩy" chăng? Nhưng ngay lúc ấy, người ta đã bắt y trói cánh khuỷu lại và lôi ra khỏi nha môn rồi. AQ bị người ta đẩy lên một chiếc xe không mui, ngồi chung với mấy chú áo cộc. Tức thì xe mở máy. Một toán lính và mấy chú tuần đinh vác súng đi trước, hai bên đường rất nhiều người hếch mỏ đứng xem. AQ không biết phía sau có những gì. Bỗng y chợt nghĩ rằng: hay là chúng nó đưa mình đi chặt đầu! Hoảng quá! Hai mắt y quáng hẳn lên, rồi hai tai nghe vù vù. Y dường như ngất đi. Nhưng y cũng chưa ngất hẳn, có lúc lo sợ, có lúc thản nhiên. Y cảm thấy rằng: người ta sinh ra trong trời đất, trước sau cũng có thể có một lần bị chặt đầu! Nhưng AQ còn nhận ra đường lối, và hơi lấy làm lạ sao lại không đi thẳng tới trường chém? Nào y có biết đâu rằng bây giờ người ta còn đem y bêu phố để cho mọi người trông thấy như vậy! https://thuviensach.vn AQ bây giờ mới vỡ lẽ ra! Đây là con đường quanh ra trường chém rồi! Chuyến này thì nhất định chặt đầu đánh "sật" một cái. Y thẫn thờ nhìn ra hai bên đường. Hai bên đường, người xem như kiến. Tình cờ trong đám đông, y bỗng thấy mặt vú Ngò. Đã lâu không gặp vú, thì ra vú đã lên huyện làm công, AQ bỗng thẹn thấy mình không có khí phách để hát lên vài câu (4). Bao nhiêu tư tưởng cuồn cuộn trong đầu óc y như một cơn lốc. Bài "Gái góa thăm mồ" hát lên cũng chẳng oai vệ gì; còn câu "ăn năn đã quá muộn" trong tấu "Long hổ đấu" xem ra cũng yếu lắm. Thôi thì hát câu "Thủ chấp cương tiên tương nỉ đả" vậy! Rồi y dang tay lên, Lúc đó y mới nhớ ra rằng hai tay y đã bị trói chặt. Vì vậy mà y cũng chả hát câu "thủ chấp cương tiên" nữa. "Hai chục năm sau sẽ có..." (5). Giữa lúc ngổn ngang trăm mối. AQ bỗng phụt ra một câu xưa nay y chưa hề nói được bao giờ. Thật là không có thầy mà vẫn có thể giỏi được. ----- (4) Đến lúc này mà AQ vẫn nghĩ đến giữ thể diện. Thật buồn cười, nhưng cũng thật đáng thương. (5) Nói trọn cả câu là: Hai chục năm sau sẽ lại có một tay hảo hán. Đó là câu của những kẻ tử hình thường nói khoác lác trước khi bị hành hình. - Hay lắm! Một tiếng gào như tiếng gói gầm lên giữa đám người. Chiếc xe cứ đi thẳng. Giữa bấy nhiêu tiếng khen ồn ào, AQ liếc mắt nhìn vú Ngò. Nhưng hình như vú không thấy AQ, chỉ đứng thất thần nhìn mấy khẩu súng trên vai bọn lính. AQ lại nhìn vào đám người đang reo hò. https://thuviensach.vn Trong giây phút này, tư tưởng AQ lại cuồn cuộn lên trong đầu óc y như một cơn lốc. Bốn năm về trước, y đã gặp phải một con sói đói cứ theo riết lấy y, định ăn thịt y. Lúc bây giờ y sợ tưởng chết ngất đi. May sao trong tay còn có một con dao rựa y mới liều mạng cầm cự về được đến làng Mùi. Đên nay, y vẫn còn nhớ mãi đôi mắt con sói vừa dữ tợn, vừa khiếp sợ, cứ lấplánh lên y như hai ngọn lửa ma trơi, chỉ mới đằng xa trông mà đã nghe đau nhói cả da thịt. Ấy thế mà trong giờ phút này, AQ lại gặp những cặp mắt ghê tởm hơn thế, ghê tởm như chưa bao giờ ghê tởm bằng, vừa lừ lừ, vừa sắc bén, gần mà như xa, theo riết y, không những nuốt chửng lời nói của y mà chực cấu xé thân hình y. (6) ----- (6) Nhắc lại về ký ức của chú AQ về chó sói. Lỗ Tấn muốn nêu rõ chế độ xã hội phong kiến là chế độ "Người ăn thịt người" mà ông thường nói đến, đặc biệt là trong bài tạp văn Dưới đèn tùy bút (Tạp văn, I): "Cái gọi là văn minh Trung Quốc, kỳ thực chỉ là bữa tiệc thịt người bày ra cho bọn giàu sang hưởng thụ, mà cái gọi là Trung Quốc, kỳ thực chỉ là cái bếp sửa soạn bữa tiệc thịt người đó. Không biết mà tán dương thì còn tha thứ được, nhưng biết mà còn tán dương, thì thế hệ này sẽ bị người đời sau nguyền rủa mãi mãi". Rồi những cặp mắt lại hóa thành một khối cấu xé cả tâm hồn y nữa. - Cứu tôi với, ối trời ơi! Nhưng AQ không nói lên lời được. Mắt y đã tối sầm lại, tai nghe vù vù; y cảm thấy thân hình y tan ra thành từng hạt bụi. * Về ảnh hưởng lúc đó của sự việc trên đây thì rõ rệt nhất lại là ở nhà Cụ Cử. Cả nhà Cụ đều rên rỉ về sự quan tư không chịu tìm cho ra tang vật. Sau nữa là ở nhà Cụ Cố họ Triệu. Không những trong lúc lên huyện đi báo, https://thuviensach.vn cậu Tú đã bị bọn cách mạng không tốt nó cắt mất cái đuôi sam, mà nhà cụ lại còn phải nộp hai vạn quan tiền thưởng cho hai tên tuần đinh đã mạo hiểm trèo tường vào bắt AQ hôm trước. Thành ra cả nhà cụ càng rên rỉ tợn. Hai gia đình này từ đấy về sau đều có vẻ điêu tàn như các bậc "di lão". (7) Còn như về dư luận, thì cả làng Mùi đều nhất trí công nhận rằng: AQ không phải là người lương thiện, chứng cớ là y đã bị bắn, vì rằng: nếu là người lương thiện thì sao lại bị bắn kia chứ! Trên huyện thì dư luận không lấy gì làm hay lắm. Phần nhiều họ không thỏa mãn. Họ bảo: bắn người trông không vui mắt bằng chém, mà cái tên tử tù kia trông buồn cười thế nào ấy. Đã bị đưa đi bêu phố một hồi như vậy mà cũng không hát lên được một câu, thành ra đi theo nó bao nhiêu đường đất, chỉ mất công toi. (8) Tháng 12 năm 1921 ----- (7) Tức là những nhân sĩ nhà Minh không chịu thuận phục nhà Thanh. (8) Dưới ngòi bút của Lỗ Tấn, quần chúng còn mê muội và tàn nhẫn quá chừng. Thời kỳ này, Lỗ Tấn đang có khuynh hướng nghi ngờ quần chúng, chưa tin vào sức mạnh của quần chúng. Cái quần chúng trong AQ chính truyện chạy theo AQ xem, khi AQ bị đưa ra pháp trường, cũng là cái quần chúng chứng kiến cuộc chặt đầu tên Hán gian tay sai của đế quốc Nga, sau khi bị đế quốc Nhật bắt được trong bài Tựa Gào thét. Về tính chất cách mạng của AQ, xem thêm bài "Vì sao tôi viết AQ chính truyện" (Tạp văn, I): "Theo ý tôi thì nếu như Trung Quốc không làm cách mạng thì AQ cũng chẳng bao giờ làm cách mạng, nhưng nếu như Trung Quốc làm cách mạng thì thế nào AQ cũng sẽ làm. Số mạng của chú AQ của tôi nhất định phải như thế… Năm thứ nhất niên hiệu Dân quốc đã qua lâu rồi, không còn dấu vết gì nữa. Nhưng sau này, nếu còn cách mạng thì tôi chắc chắn rằng https://thuviensach.vn vẫn còn những tay " cách mạng" giống như AQ". Đó là một câu chứng tỏ Lỗ Tấn hết sức tin tưởng vào lực lượng cách mạng của người nông dân Trung Quốc. (Bản dịch của Đặng Thai Mai và Trương Chính, có sửa lại). https://thuviensach.vn TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN LỖ TẤN Lỗ Tấn www.dtv-ebook.com Nhật Ký Người Điên Hai anh em nhà nọ, nay tạm giấu tên, đều là bạn thân của tôi ngày trước ở trường trung học. Xa cách lâu ngày dần dần vắng tin nhau. Gần đây, tình cờ được tin một trong hai người ốm nặng; nhân về quê chơi, có ghé thăm, nhưng lại chỉ gặp người anh. Ông ta cho biết người ốm chính là người em. - Cám ơn anh không ngại đường xa đến thăm, nhưng chú nó nay đã lành rồi, hiện đang đến tỉnh X, chờ được bổ đi làm việc. Rồi cười phá lên, lấy ra hai tập nhật ký, bảo có thể xem đấy biết được bệnh trạng lúc bấy giờ như thế nào; chỗ bạn cũ với nhau, chẳng có gì ngại. Cầm về, đọc qua một lượt, biết anh ta mắc bệnh "bách hại cuồng" (1). Tập nhật ký đó viết rất lộn xộn, không có thứ tự, lại lắm câu hết sức hoang đường. Cũng chẳng ghi ngày tháng, duy màu mực và nét chữ có khác nhau, biết không phải viết một mạch. Cũng có những đoạn khá mạch lạc, xin trích ra đây hiến các nhà y học làm tài liệu nghiên cứu. Những chữ viết sai cũng cứ để vậy, không thay đổi. Chỉ có tên người, tuy là người ở chốn thôn quê, không ai biết, không quan hệ đến đại thể, nhưng cũng đổi hết. Còn như tên tập nhật ký thì chính người viết, sau khi khỏi bệnh, đề như vậy, cứ để nguyên. ----- (1) Một thứ bệnh điên, người bệnh lúc nào cũng thấy người ta bức hại mình. https://thuviensach.vn Ngày 2 tháng 4năm Dân quốc thứ 7 I Đêm nay, trăng đẹp quá! Hơn ba mươi năm nay, không thấy; hôm nay thấy tinh thần sảng khoái lạ thường. Mới biết hơn ba mươi năm nay, mình toàn sống trong tăm tối. Nhưng phải hết sức cẩn thận. Nếu không, tại sao con chó nhà họ Triệu lại lườm mình như thế? Mình sợ là phải lắm. II Hôm nay không trăng. Biết là không ổn rồi. Lúc sáng bước chân ra cửa, đã hết sức cẩn thận, thế mà ông Triệu lại nhìn mình bằng một con mắt quái gở, hình như sợ mình mà cũng hình như muốn hại mình. Còn có bảy tám người nữa chụm đầu thì thầm với nhau về mình, lại sợ mình thấy. Những người gặp trên đường cũng đều như thế cả. Có một người dữ tợn nhất, há hốc miệng, nhìn mình, cười một cái, làm mình lạnh toát từ đầu đến chân. Cho biết họ đã sắp đặt đâu vào đó cả rồi! Nhưng mình không sợ, cứ đường mình mình đi. Phía trước, một bầy trẻ cũng đang bàn tán gì về mình. Ánh mắt cũng y hệt ánh mắt ông Triệu, mặt cũng tái mét. Nghĩ bụng không hiểu chúng nó thù gì mình mà cũng lại như thế? Mình không nhịn được, nói to: "Cái gì nào? Nói đi", thì chúng nó bỏ chạy. Mình nghĩ không rõ mình với ông Triệu, cả với những người gặp trên đường, có thù oán gì. Chỉ hai mươi năm trước đây, mình có giẫm lên cuốn sổ ghi nợ mấy mươi đời của cụ Cố Cữu (2). Cụ ta rất không bằng lòng. Ông Triệu tuy không quen biết gì cụ Cố Cữu, nhưng nhất định có nghe phong thanh, rồi bất bình thay, rủ cả những người gặp trên đường kia oán mình, https://thuviensach.vn chống lại mình. Nhưng mấy đứa trẻ kia? Hồi đó, chúng nó chưa đẻ, tại sao bây giờ cũng trợn mắt kỳ dị như thế, hình như sợ mình mà hình như cũng muốn hại mình? Thật là làm cho mình kinh hãi, làm cho mình vừa ngạc nhiên vừa đau xót. Hiểu ra rồi! Đó là bố mẹ chúng nó bày vẽ cho! ----- (2) Cố Cữu: Lâu đời. Cụ Cố Cữu là một tên tượng trưng chỉ những nhân vật bảo thủ. Cuốn sổ ghi nợ nói ở đây ám chỉ lịch sử thống trị tràng kỳ của giai cấp phong kiến. Giẫm lên cuốn sổ ghi nợ ấy tức là có hành vi chống lại chế độ phong kiến. III Suốt đêm không sao ngủ được. Việc gì cũng phải suy nghĩ mới vỡ nhẽ. Bọn họ, trước có kẻ bị ông huyện cùm kẹp, có kẻ bị thân hào vả miệng, có kẻ bị nha lại cướp vợ con, có kẻ cha mẹ bị chủ nợ bức quá phải tự sát, nhưng bấy giờ, họ đâu có đáng sợ và hung ác như hôm qua! Lạ nhất là người đàn bà hôm qua ngoài phố, vừa đánh con vừa nói: "Đồ ranh con! Tao có ăn được thịt mày một miếng mới hả giận!" Con mắt bà ta lại cứ nhìn mình chòng chọc. Mình thất kinh hồn vía, không làm sao che giấu được nỗi sợ hãi. Thế rồi cả đám người đứng đấy, mặt tái mét, răng nhọn hoắt, phá lên cười. Lão Năm Trần chạy lại lôi bừa mình về. Lôi bừa mình về nhà, người trong nhà đều giả vờ không biết mình. Ánh mắt cũng y như những người kia. Mình vừa bước chân vào phòng sách thì họ liền khóa trái cửa, nhốt lại, y như nhốt gà nhốt vịt. Việc này càng khiến cho mình không hiểu họ định làm cái gì. https://thuviensach.vn Mấy hôm trước, người tá điền bên thôn Lang Sói sang báo mất mùa, kể chuyện với ông anh mình rằng bên ấy, có một tên đại ác vừa bị người ta đánh chết. Có kẻ đến moi tim gan đem về rán mỡ ăn cho được can đảm. Mình nói xen vào mấy câu thì ông anh và người tá điền trố mắt nhìn. Hôm nay, mới biết là ánh mắt họ cũng giống hệt ánh mắt những người gặp ngoài đường kia! Nghĩ lại mà lạnh từ đầu đến chân. Họ đã ăn được thịt người thì vị tất lại không ăn được thịt mình! Rõ ràng câu nói: "Ăn thịt mày một miếng..." của người đàn bà nọ, tiếng cười của những người mặt tái mét, răng nhọn hoắt kia, và mẩu chuyện của người tá điền hôm trước đều là những ám hiệu cả. Mình thấy rõ trong lời nói của họ có thuốc độc, trong giọng cười của họ có dao găm. Răng thì nhăn ra trắng hếu. Toàn là bọn ăn thịt người! Theo mình nghĩ, tuy mình không phải là một người ác, nhưng từ ngày mình giẫm lên cuốn sổ ghi nợ của cụ Cố Cữu, thì không còn thể nói chắc được nữa. Hình như họ có ý định gì, không thể nào đoán ra được. Huống hồ, họ giở mặt một cái là có thể đổ riệt cho người ta là người ác. Còn nhớ hồi ông anh bày cho mình luận. Mặc dù nhân vật đem ra bàn tốt đến đâu, hễ tìm được cách chê vài câu là ông ta khuyên cho mấy khuyên. Và đối với những nhân vật xấu, hễ lựa lời bào chữa, là ông ta phê ngay bên cạnh "Phiên thiên diệu thủ, dữ chúng bất đồng" (Có tài biện luận! Độc đáo!). Như vậy thì mình làm sao đoán biết được tâm địa họ thế nào! Huống hồ khi họ đã muốn ăn thịt mình! Việc gì cũng phải suy nghĩ mới vỡ nhẽ. Cổ lai, việc ăn thịt người thường lắm, mình cũng còn nhớ, nhưng không được thật rõ. Liền giở lịch sử ra tra cứu thử. Lịch sử không đề niên đại, có điều trang nào cũng có mấy chữ "nhân, nghĩa, đạo đức" viết lung tung tí mẹt. Trằn trọc không sao ngủ https://thuviensach.vn được, đành cầm đọc thật kỹ, mãi đến khuya mới thấy từ đầu chí cuối, ở giữa các hàng, ba chữ: "Ăn thịt người". Những chữ đó trên trang sách và những lời nói của người tá điền cũng lại cười khì khì và trợn mắt nhìn mình một cách quái gở. Mình cũng là người, họ định ăn thịt mình thật! IV Sáng nay, ngồi yên tĩnh được một lúc. Lão Năm Trần bưng cơm vào. Một đĩa rau, một đĩa cá hấp. Mắt cá trắng dã và cứng đờ, miệng há hốc ra, trông y như bọn ăn thịt người kia. Ăn mấy miếng, thấy nhờn nhờn, không biết thịt cá hay thịt người đây. Thế là mửa nhào ra hết! Mình nói: "Ông Năm à! Nói giùm với anh tôi rằng ở đây buồn lắm, tôi muốn ra vườn dạo quanh một lúc". Lão Năm không trả lời, đi thẳng, đứng lại một lát, rồi đến mở cửa. Mình cứ ngồi im để xem họ xử trí với mình ra sao. Biết chắc họ nhất định không chịu buông tha mình đâu. Quả nhiên, ông anh dẫn một lão già nào vào, bước rất thư thả. Lão ta có cặp mắt rất dữ, sợ mình trông thấy, nên cứ cúi gầm mặt xuống đất, chỉ nhìn trộm mình qua đôi kính trắng. Ông anh nói: - Hôm nay hình như chú có đỡ hơn thì phải? Mình nói: -Vâng! Ông anh nói: - Hôm nay mời cụ Hà đến xem mạch cho chú. https://thuviensach.vn