🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Túp Lều Bác Tom Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn HARRIET BEECHER STOWE https://thuviensach.vn Sinh ngày 14 tháng 6 năm 1811 tại ngôi làng nhỏ Litchfied, Conecticut, Mỹ. Sau đó cùng gia đình chuyển đến sống ở Ohio, một bang duy trì chế độ nô lệ. Và mất ngày 1 tháng 7 năm 1896 ở Hartfort. Bà là thành viên của giáo hội Tân Giáo. Mặc dù bố và chồng bà đều là mục sư lỗi lạc của Cơ Đốc Giáo. Bà viết rất sớm. Năm 1852 bà cho xuất bản tiểu thuyết "Túp lều bác Tom". Chỉ trong vài tháng, hàng chục vạn bản đã bán hết ngay, phải liên tục in thêm và dịch ra nhiều thứ tiếng. "Túp lều bác Tom" làm dấy lên một dòng văn học Mỹ viết về chế độ nô lệ. Nó có ảnh hưởng chính trị đến nước Mỹ và cuộc nội chiến Nam - Bắc. https://thuviensach.vn Giáo sư ĐỖ ĐỨC HIỂU (1924-2003) Nhà giáo ưu tú Nhà văn, nhà nghiên cứu văn học https://thuviensach.vn Ông đã có nhiều công trình nghiên cứu về văn học phương Tây, đặc biệt là văn học Pháp, đã dịch nhiều tác phẩm như: Tuyển tập Moliere; Chiếc chìa khóa vàng của Buratinô; Túp lều bác Tom, Gulliver du kí... (Theo Từ điển văn học - Bộ mới) https://thuviensach.vn N LỜI NÓI ĐẦU ước Mĩ mới được thành lập từ cuối thế kỉ XVIII, sau khi đánh bại bọn thực dân Anh. Vừa ra đời, nó ra sức phát triển công nghiệp, với ý đồ đuổi kịp và vượt các nước tư bản châu Âu. Ngay từ đầu, tư bản Mĩ đã thấm đầy máu và mồ hôi của nhân dân lao động, nhất là của những người nô lệ da đen. Đầu thế kỉ XIX, kinh tế Mĩ phát triển mạnh, nhân công thiếu một cách nghiêm trọng. Để có nhân công, bọn con buôn sang châu Phi, buôn những người da đen; chúng xông vào các thành thị, thôn xóm châu Phi, lùa từng đoàn người xuống tàu biển chở sang Mĩ làm nô lệ. Biết bao cảnh đàn áp, đánh đập, giết tróc vô cùng tàn nhẫn. Chúng nhốt những người da đen vào cũi dưới hầm tàu, đẩy họ lên đất Mĩ sống cuộc đời nô lệ. Một số những người nô lệ ấy, phần nhớ quê hương đất nước, gia đình làng mạc, phần bị hành hạ hết sức dã man, đã bỏ mình trên đường tới nước Mĩ, và xác họ bị vứt xuống biển. Hàng vạn người đã chịu số phận như thế. Những người sống sót bị bán ở các chợ bán nô lệ nhan nhản trên thị trường Mĩ lúc bấy giờ. Họ bị xiềng xích, đánh đập, vợ lìa chồng, cha bỏ con, cuộc đời đầy tủi nhục, oán hờn. Những người nô lệ bị coi như đồ vật, những "đồ vật biết nói" không có chút quyền mảy may; chủ nô lệ có đủ mọi quyền hành đối với họ như đối với những đồ vật vô tri vô giác. Chúng tha hồ đánh đập, bán đi mua lại, hoặc giết chết. Đó là một chế độ cực kì dã man, một vết nhơ trong lịch sử nước Mĩ. Nhưng ở đâu có áp bức, ở đấy có đấu tranh. Những người nô lệ da đen đã nhiều lần nổi dậy để tự giải phóng; nhưng họ bị đàn áp khốc liệt, những cuộc nổi dậy bị nhấn chìm trong biển máu. Đến giữa thế kỉ XIX, vì vấn đề chế độ nô lệ, nước Mĩ chia làm hai miền chống đối nhau; một cuộc nội chiến gọi là "Bắc Nam phân tranh" kéo dài 5 năm (1860 - 1865). Ở miền Bắc nước Mĩ, công nghiệp phát triển mạnh mẽ cần nhiều công nhân có quyền tự do vào làm các xưởng máy, do đó chủ trương xóa bỏ chế độ nô lệ để thu hút nhân công từ ruộng đất vào xí nghiệp. Nhưng ở miền Nam nước Mĩ, đất đai màu mỡ, việc trồng bông rất thuận tiện. Công nghiệp dệt lại đòi hỏi nhiều bông. Nhu cầu về bông tăng lên vùn vụt. Bọn tư bản miền Nam muốn giữ nhân công gắn chặt với ruộng đất của chúng, cố sức duy trì chế độ nô lệ. Mâu thuẫn về quyền lợi của tư bản giữa hai miền Nam - Bắc tăng lên. Đó là nguyên nhân xảy ra nội chiến ở Mĩ. Từ năm 1840, ngay ở miền Nam nước Mĩ, có những người Mĩ có xu https://thuviensach.vn hướng tiến bộ chủ trương giải phóng nô lệ. Họ đấu tranh lên báo chí, trong nghị trường, đòi chính phủ phải hủy bỏ chế độ vô nhân đạo ấy. Họ giúp người nô lệ da đen trốn khỏi địa ngục là những đồn điền bông; ở đó người da đen bị ngược đãi hết sức dã man. Họ tổ chức những chặng đường bí mật, những trạm đón tiếp nô lệ bỏ trốn, dẫn sang Canada, là đất nước lúc bấy giờ không còn chế độ nô lệ (Canada xóa bỏ chế độ nô lệ năm 1833). Đất Canada tượng trưng cho sự tự do của những người nô lệ da đen ở Mĩ lúc bấy giờ. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm "Túp lều bác Tom" là như thế. Bà Harriet Beecher Stowe (1811 - 1896) - tác giả của quyển sách này, sống ở bang Ohio, một bang ở sát miền Nam nước Mĩ, nơi chế độ nô lệ tồn tại khốc liệt nhất. Bà đã mắt thấy tai nghe những cảnh buôn bán nô lệ rất thương tâm; bà đã chứng kiến những cảnh lao động khổ nhục của người nô lệ; bà đã thấy họ bị đày đọa, đánh đập tàn nhẫn như thế nào; bà đã thấy bọn chủ nô dùng chó săn đuổi bắt, cắn xé người nô lệ bỏ trốn, hoặc dùng súng đi săn bắt họ như săn bầy thú rừng. Bà cũng đã thấy những cuộc đấu tranh của người da đen để tự giải phóng, và đã viết nên tác phẩm "Túp lều bác Tom". Những người Mĩ có xu hướng tiến bộ lúc ấy coi nô lệ da đen là những con người cũng có tình thương yêu gia đình thắm thiết, cũng có một tâm hồn phong phú, có trí thông minh tuyệt vời và có tinh thần đấu tranh gan dạ. Họ đứng về phía tự do, bảo vệ quyền của con người, coi chế độ nô lệ là một chế độ dã man cần xóa bỏ. "Túp lều bác Tom" đã nói lên điều đó. Tác phẩm kể cuộc đời thống khổ của một người nô lệ da đen là bác Tom. Bác là một người trung thực, ngay thẳng, biết trọng danh dự. Nhưng cuộc đời bác là một chuỗi ngày đen tối, đầy tủi nhục. Bác phải lìa bỏ vợ con, bị bán từ nơi này qua nơi khác, bị đánh đập tàn nhẫn. Cuối cùng, do bảo vệ nhân phẩm của mình, bác bị đánh chết trong một đồn điền trồng bông khủng khiếp ở miền Nam nước Mĩ, nơi chôn vùi bao nhiêu cuộc đời lầm than như cuộc đời bác. Tác phẩm còn kể số phận của Eliza cùng đứa con, bỏ trốn đi. Đó là một người mẹ đã hi sinh tất cả để cứu đứa con khỏi rơi vào tay một tên buôn nô lệ tàn ác; đó là một người vợ tha thiết yêu chồng - một thanh niên thông minh, đã sáng chế ra một cái máy tước sợi gai, mà cuộc đời cũng bị đày đọa, trăm nghìn cay đắng. "Túp lều bác Tom" ca ngợi những người nô lệ da đen là những người trung thực, biết tôn trọng phẩm giá con người như bác Tom, https://thuviensach.vn những người mẹ dũng cảm như Eliza, những thanh niên cương nghị, tha thiết với tự do như George. Đồng thời, tác phẩm cũng lên án đanh thép chế độ nô lệ nhan nhản những tên con buôn, những tên chủ nô lệ cùng bọn tay sai vô cùng tàn bạo, bọn côn đồ chỉ biết tôn thờ tiền vàng. Đồng tiền vàng làm chúng mất hết tính người. Pháp luật của nhà nước Mĩ bênh vực chế độ nô lệ, cho phép chúng đánh đập xiềng xích, giết chết những người da đen vô tội và trừng trị những ai che chở người nô lệ. Với tác phẩm của mình, nhà văn Stowe đã đóng góp một phần vào công cuộc giải phóng nô lệ ở nước Mĩ; bà tố cáo thống thiết chế độ vô nhân đạo ấy, khích lệ những người Mĩ có lương tâm đấu tranh để tiêu diệt nó. Đọc tác phẩm này, chúng ta cần chú ý đến hai con đường để thực hiện lí tưởng tự do. Bác Tom sống một cuộc đời trong sạch, bác thương yêu vô hạn những người cùng cảnh ngộ, bác dũng cảm chịu chết chứ không chịu đánh một người nô lệ khác. Bác không đấu tranh bạo lực, sợ đổ máu. Bác luôn luôn hướng về Chúa, nhưng Chúa không hề bênh vực bác và những người khổ cực như bác. Tấm lòng nhân đạo đưa bác đến cái chết thê thảm. Con đường thứ hai là con đường mà Eliza, George đã đi. Phải vùng dậy, đấu tranh không khoan nhượng với kẻ thù. Bằng những lời lên án quyết liệt chế độ nô lệ, bằng những con đường đấu tranh mà tác giả đã đề ra để tranh thủ mọi tầng lớp xã hội khác nhau ở nước Mĩ lúc bấy giờ, bà Stowe được coi là "người phụ nữ da trắng trẻ tuổi đã góp phần vào chiến thắng của lực lượng tiến bộ đòi hủy bỏ chế độ nô lệ trong cuộc nội chiến." Trong những năm hoạt động cách mạng thời trẻ tuổi, Bác Hồ đã qua Mĩ và đọc "Túp lều bác Tom". Bác là người Việt Nam đầu tiên lên án gay gắt chính sách phân biệt chủng tộc rất dã man của đế quốc Mĩ ngay từ ngày ấy, trong nhiều bài báo đăng trên báo chí ở nước Pháp. Người dịch https://thuviensach.vn S 1 BẠN ĐỌC LÀM QUEN VỚI MỘT NGƯỜI BẠN TỐT BỤNG ẩm tối một ngày giá lạnh tháng hai có hai người lịch sự ngồi trong phòng ăn bày biện sang trọng tại một ngôi nhà ở thành phố P - bang Kentucky. Một cốc rượu đặt trước mặt họ: hai chiếc ghế bành kéo sát vào nhau; kẻ ăn người làm đã bị đuổi ra khỏi phòng; hình như họ đang bàn luận với nhau một chuyện gì rất quan trọng. Xem xét họ kĩ hơn thì một người chẳng đáng được gọi là "người lịch sự." Khổ người hắn ta thấp bé phè phè ngắn ngủn, nét mặt thô lỗ, điệu bộ hợm hĩnh. Đúng là hắn ta thuộc loại những kẻ từ hai bàn tay trắng đã huých kẻ nọ người kia để leo lên bậc thang xã hội. Hắn ăn mặc lòe loẹt, bận một chiếc gi-lê sặc sỡ, choàng một cái khăn màu xanh nhạt lốm đốm vàng trên cái cổ áo kiểu lãng mạn[1] Những ngón tay xù xì đầy những nhẫn là nhẫn. Hắn đeo một chiếc dây đồng hồ nặng trĩu những đồ trang sức bằng vàng; trong lúc hăng say trò chuyện, hắn thích làm cho kêu leng keng. Hắn ăn nói cũng sỗ sàng đúng như con người hắn; hắn hay chêm vào câu chuyện của mình lắm tiếng chửi rủa tục tằn, dù có muốn tôn trọng sự thực đến đâu cũng chẳng thể kể ra đây được. Trái lại, ông chủ nhà, ông Shelby, thoáng nhìn cũng biết ngay là một người lịch sự; ngay cách xếp đặt ngăn nắp và vẻ sang trọng kín đáo của ngôi nhà cũng đủ chứng tỏ điều đó. Trong khi người khách nâng cốc rượu lên, ông nói ý kiến của ông: - Thế nhưng tôi tha thiết muốn giải quyết việc này. Gã kia đáp: - Không thể được, thưa ngài Shelby. Tôi không thể thỏa thuận trên cơ sở này được. https://thuviensach.vn Ông Shelby nhấn mạnh thêm: - Tom là một người đặc biệt. Ông Haley ạ, bất kì ở đâu bác ta cũng đáng cái giá ấy; bác ta đứng đắn, trung thực và có năng lực. Nhờ bác ta, công việc ở trại của tôi chạy chính xác như một chiếc đồng hồ. Haley mỉa mai hỏi lại: - Trung thực à? Trung thực kiểu một thằng da đen! Hắn nốc cạn cốc rượu, và không đợi mời, hắn rót thêm một cốc nữa. Ông Shelby nói tiếp: - Ông cứ tin ở tôi. Tom thật thà, lại rất biết điều và rất ngoan đạo. Cách đây bốn năm, bác ta đã quy đạo. Tôi chắc rằng bác ta ngoan đạo lắm! Tôi hoàn toàn tín nhiệm bác ta. Tiền bạc, nhà cửa, đàn ngựa, tôi đều giao cho bác ta cả. Tôi để mặc bác ta được tự do đi lại trong vùng này. Haley dõng dạc nói: - Thưa ngài Shelby, chẳng thiếu gì người không chịu tin bọn da đen ngoan đạo. Nhưng tôi, thì tôi tin đấy - hắn ta vừa nói vừa để tay lên ngực, vẻ thơ ngây giả dối tôi cũng có một thằng da đen ngoan đạo, trong cái bọn da đen tôi đưa sang New Orleans chuyến trước. Cứ nghe cái ngữ ấy cầu kinh thì y như nghe một bài giảng đạo. Bán nó, tôi vớ được một món hời: lãi sáu trăm đô la đấy nhé, bởi vì tôi mua của một anh chàng vỡ nợ, gần như chẳng mất đồng nào. Tôi rất đồng ý với ngài: một thằng da đen ngoan đạo quả là một món khá đấy, nhất là khi lòng tin của nó chân thành. Tất nhiên, phải thật sự như vậy. Ông chủ nhà quả quyết: - Tôi có thể cam đoan với ông rằng Tom chính là một người như vậy. Mùa thu vừa qua, tôi sai bác ta một mình đi Cincinnati để giải quyết một việc cho tôi. Lần ấy bác ta phải mang về cho tôi năm trăm đô la. Trước khi bác ta đi, tôi bảo: "Tom, tôi tin ở bác, tôi tin bác là một con chiên ngoan đạo, bác chẳng bao giờ lừa dối tôi." Thế là Tom trở về, mang theo món tiền đúng như đã định trước. Hình như có những kẻ không tốt đã xui bác ta trốn sang Canada nhưng Tom không chịu nghe. Phải bán bác ta, tôi thật không vui chút nào ông Haley ạ, https://thuviensach.vn ông nên trừ tất cả món nợ của tôi mà lấy bác ta về, thế mới là có lương tâm. Gã con buôn đùa cợt trả lời: - Vâng, thì cần có bao nhiêu lương tâm trong việc buôn bán, tôi xin đưa ra cả. Vừa đủ để tuyên thệ, ngài hiểu đấy! Thường thường, tôi hay sẵn sàng giúp đỡ bạn bè. Nhưng ngài xem, trong việc này, như thế là đòi hỏi quá nhiều, thật thế. Hắn thở dài một cái, và lại tự rót cho mình một cốc rượu nữa. Sau một lát yên lặng lúng túng, ông Shelby hỏi: - Thế ông muốn ăn giá thế nào? - Ngài có thể thêm cho tôi một đứa bé trai hoặc gái, được không? - Ôi chà... Tôi chẳng có đứa trẻ nào để bán cho ông cả; bần cùng bất đắc dĩ, tôi mới phải bán nô lệ của tôi. Tôi không thích gì cái cảnh họ phải chia li. Cửa phòng mở, một chú bé lai da đen độ bốn, năm tuổi chạy vào. Chú bé xinh xắn lạ thường và rất dễ thương; những mớ tóc xoăn đen lánh, mịn như tơ, tỏa vòng tròn trên đôi má phình lúm đồng tiền; dưới hàng mi dài và cong, đôi mắt chú mênh mông, thăm thẳm vừa long lanh, vừa dịu hiền; chú tò mò nhìn xem người ta làm gì trong phòng khách. Bộ quần áo bằng vải kẻ ô đỏ và vàng, đường kim mũi chỉ khéo léo, rất ăn khớp với vẻ xinh xắn của chú bé da đen. Cái vẻ vừa tự tin một cách ngộ nghĩnh, vừa rụt rè của chú, chứng tỏ ông chủ thường hay nuông chiều và săn sóc đến chú. Ông Shelby ra lệnh: - Chú Qua Jim, chào! Ông lấy một chùm nho ở một cái đĩa quăng cho chú bé, rồi ông huýt sáo miệng như gọi một con chó con, bảo chú: - Này, cho mày, bắt lấy. Đôi chân ngắn ngủn chạy hết tốc lực, chú bé bắt lấy chùm nho, ông chủ vừa cười vừa bảo chú bé leo lên đùi mình. Ông vuốt ve mớ tóc xoăn, bấu cằm chú và ra lệnh: https://thuviensach.vn - Chú Quạ con này, bây giờ chú khoe với ông khách là chú biết múa, biết hát đi nào! Chú bé cất tiếng ca một điệu hát lạ lùng của những người da đen. Giọng chú trong và êm ái. Chú vừa hát vừa múa chân, múa tay, người chú uốn éo nhịp nhàng theo điệu bài ca. Haley vứt cho chú bé một miếng cam, miệng khen: -Hay! Ông chủ lại ra lệnh: - Chú Qua Jim, bây giờ chú thử bắt chước bác Cudjoe khi bác đi thấp khớp xem nào! Tức thì chú bé khòm khòm đôi chân, lưng còng xuống, tay chống chiếc gậy của ông chủ, khập khiễng đi trong phòng, mặt co rúm lại vì đau đớn, nhổ toẹt sang bên phải, sang bên trái, giống hệt một ông cụ già. Hai người phá lên cười. - Bây giờ chú giả làm cụ Robbins hát bài hát kinh Thánh xem nào. Cái mặt phình phính của chú bé bỗng dài thuỗn ra, và chú bé lấy giọng mũi ca một bài Thánh ca, vẻ hết sức nghiêm trang. Haley khoái quá, vỗ tay khen: - Hay, hay tuyệt! Thằng bé mới tuyệt làm sao! Kì diệu thật! Hắn lấy tay đập vào vai ông Shelby, reo lên: - Này ngài, nếu ngài để cho tôi thằng bé, thì công việc coi như xong. Ngài thấy đấy, tôi là người biết nhân nhượng. Cùng lúc đó, cánh cửa từ từ mở, một thiếu phụ lai da đen, chừng hai mươi lăm tuổi, bước vào. Thoạt trông thấy cũng biết chị là mẹ của chú bé. Cũng con mắt ấy, cũng hàng mi dài ấy, cũng những mớ tóc xoăn mịn như tơ ấy. Đôi má màu nâu nhạt bỗng đỏ ủng lên, khi chị thấy con mắt láo xược của người khách lạ trâng tráo chằm chằm nhìn https://thuviensach.vn chị. Chiếc áo cắt chẽn làm nổi tấm thân của chị; toàn thân chị từ hai bàn tay đến đôi mắt cá chân xinh xinh không thoát khỏi con mắt của gã tay buôn đã quen đánh giá món hàng phụ nữ bằng một cái liếc mắt nhìn qua. Thấy chị dừng lại, rồi nhìn mình một cách rụt rè, ông Shelby cất tiếng hỏi: - Cái gì thế, Eliza? Chị xin lỗi: - Xin lỗi ông, cháu tìm cháu bé Harry. Tức khắc, chú bé chạy đến bên chị; chú khoe với mẹ mấy món quà chú đựng trong vạt áo. Ông Shelby gật đầu: - Chị đưa nó về được đấy. Eliza vội vàng ôm lấy chú bé, bế đi. Gã con buôn nói khẽ: - Mẹ kiếp! Con bé mới đẹp làm sao! Ở New Orleans thì có thể làm giàu với cái của ấy. Tôi đã từng thấy những đứa không xinh bằng mà người ta dám trả tới trên một nghìn đô la. Ông Shelby lạnh lùng đáp: - Tôi không ưa làm giàu bằng cách buôn bán con người. Ông mở một chai rượu mới và hỏi ý kiến gã con buôn, cốt để đánh lảng câu chuyện. Nhưng sau khi gã tuyên bố là rượu ngon hảo hạng, gã đập bàn tay nặng trình trịch của gã lên vai ông chủ nhà và hỏi, giọng sỗ sàng: - Nào, ngài lấy bao nhiêu? Ngài định giá đi! - Tôi không bán chị ta. Nhà tôi không muốn phải xa chị ta, dù được một đống vàng nặng bằng chị ta. https://thuviensach.vn - Úi chà, đàn bà thì bao giờ cũng giọng ấy, bởi vì họ có biết tính toán gì đâu; nhưng cứ việc bảo cho họ biết với số vàng ấy, họ sẽ có bao nhiêu đồng hồ, bao nhiêu bút máy và bao nhiêu những đồ linh tinh khác, thì họ thay đổi ý kiến ngay đấy mà. Ông Shelby nói quả quyết: - Tôi nhắc lại là câu chuyện không phải như thế. Tôi đã bảo không là không. - Nhưng thế nào ngài cũng để cho tôi thằng bé con, được nó thì tôi thôi không đòi hỏi thêm nữa. Ông Shelby ngạc nhiên: - Ông lấy thằng bé để làm cái quái gì kia chứ? Haley trả lời: - Tôi có một thằng bạn chuyên cái nghề này. Nó mua những đứa trẻ kháu kỉnh, nuôi nấng rồi ném ra thị trường. Những của lạ mà! Nó bán cho nhà giàu. Bọn này thích có những đứa trẻ kháu khỉnh hầu hạ khi ăn uống, có khi dùng làm trẻ mở cửa, có khi dùng làm kẻ hầu hạ nơi phòng ngủ. Ngài xem, một món hời đấy. Tụi trẻ con giá đắt ra phết, cái thằng nhóc của ngài hóm hỉnh, lại hát hay, pha trò cừ, thật là một món bở. Ông Shelby nghĩ ngợi, khẽ nói: - Tôi cũng chẳng muốn bán nó làm gì. Ông biết, tôi rất thương người, tôi chẳng hề ưa thích cướp nó đi trong tay mẹ nó. - Hử? Tôi cũng hiểu tấm lòng của ngài đấy. Giây với bọn đàn bà lắm khi rầy rà ra trò. Thấy họ kêu khóc, tôi đến phát kinh. Thưa ngài, thường thì tôi cũng tránh được. Ngài cứ việc cho người mẹ đi biệt một nơi nào khác, một hai ngày, hay ngay cả một tuần lễ nữa. Thế là khi nó trở về, mọi việc đều xong xuôi cả. Bà nhà ta sẽ mua cho nó một đôi hoa tai, hay may cho nó một cái áo mới để nó khuây khỏa, thế là xong tuốt. - Tôi e rằng không xong được. https://thuviensach.vn - Xong chứ! Trời đất ơi! Tôi quả quyết với ngài rằng bọn chúng nó không như người da trắng chúng ta đâu, miễn là ta biết cách khéo xử. Rồi ra vẻ thân tình, Haley nói thêm, giọng chân thành: - Người ta thường nghĩ cái nghề của tôi làm cho trái tim chai cứng lại, nhưng xin ngài tin rằng tôi không phải hạng người như thế. Tôi biết có những kẻ đang tâm giằng lấy đứa con trong tay người mẹ, rồi bán đứa bé ngay trước mặt chị ta, trong khi chị ta khóc thét lên như một con điên. Thưa ngài, cái lối ấy thật là dở; như thế chỉ tổ làm hỏng món hàng của mình, có khi lại chẳng dùng được việc gì nữa. Ở New Orleans, tôi biết một con bé rất xinh, nhưng vì làm cách đó, nên hỏng bét cả. Chả là có một gã muốn mua con bé đó, nhưng lại cóc cần gì đến đứa con của nó: con bé cứ ôm ghì lấy đứa con trong lòng mà phản kháng và la hét kinh khủng. Tôi lạnh buốt xương sống. Khi đứa con bị lôi đi rồi, phải nhốt con bé kia lại, thế là chỉ trong tám ngày nó ngoẻo. Thưa ngài, lãng phí bao nhiêu! Một ngàn đô la, mất toi. Kinh nghiệm dạy cho tôi phải hành động một cách nhân đạo. Gã con buôn lấy vẻ đạo đức ngả người xuống lưng ghế, hai tay khoanh trước ngực. Hẳn là hắn ta tự coi mình như một người tu nhân tích đức, một vị Wilberforce[2]thứ hai. Ông Shelby gọt một quả cam, vẻ trầm tư. Haley đang say sưa với câu chuyện của mình; thấy cần phải nói thêm, hắn tiếp: - Tôi biết là tự mình khoe mình thì chẳng hay ho gì, nhưng tôi vẫn được cái tiếng là đưa ra thị trường những món hàng da đen tốt nhất; bọn da đen của tôi béo mẫm, được ăn uống đầy đủ, thành thử chúng bị hao hụt rất ít. Thưa ngài, đó là cách làm ăn của tôi; cách làm ăn ấy dựa trên cơ sở lòng nhân đạo. Tôi là một người tốt bụng. Hắn im lặng, còn ông Shelby thì không biết nói gì thêm, ông khẽ bảo: - Thật thế à? - Thưa ngài, người ta thường giễu tôi. Còn có người trách tôi nữa là khác. Tôi biết đó là những ý nghĩ không bình dân lắm; mà ý nghĩ ấy, không phải ai cũng có nhưng tôi kiên quyết giữ vững ý mình. Và https://thuviensach.vn tôi đã thành công. Tôi lãi to, tôi cam đoan với ngài như vậy. Những ý nghĩ của tôi đưa tôi đi đây đi đó, và đã thu được những món lời lớn. - Hắn vừa kết luận như vậy, vừa cười cái câu pha trò của hắn. Cái lối quan niệm lòng nhân ái đối với con người như vậy có một cái gì thật đặc biệt và thú vị, khiến ông Shelby phải bật cười. Đúng thế, có khi tình cảm của con người có những dạng hết sức kì cục, và sự điên rồ cùng với sự phi lí của con người thật không bờ bến. Thấy ông chủ nhà cười, gã con buôn phấn khởi nói tiếp: - Có điều lạ lùng, là tôi không sao làm cho ý nghĩ của tôi thấm được vào đầu óc những kẻ khác. Lấy thí dụ một tay trước đây có hùn vốn với tôi, thằng Tom Loker, ở Natchez. Thằng cha thông minh, nhưng đối với bọn da đen, nó tàn bạo kinh khủng. Đó chỉ là vì nguyên tắc của nó, chứ, thưa ngài, xét đến cùng, ở trên đời này, chẳng ai tốt bằng nó; nó lành như cục đất. Tôi thường trách nó mà bảo: "Tom, những con bé của mày rống lên như ngựa, mày đánh chúng nó phỏng ích lợi gì? Thật là dại, và hoàn toàn vô ích, chỉ tổ chúng nó ốm và chính mày hủy hoại chúng nó, làm cho chúng nó xấu đi, nhất là những đứa có nước da sáng sủa, như vậy mày làm sao mà bán đi được? Tại sao không nói với chúng nó ôn tồn hơn? Tom ạ, một chút ít lòng nhân đạo lại có tác dụng hơn những câu chửi rủa và những roi vọt của mày kia đấy. - Tôi bảo nó thế. - Và như vậy, chắc chắn mày sẽ lãi gấp bội..." Nhưng thằng Tom Loker nào có nghe. Cuối cùng, tôi phải bỏ cánh với nó, nó hủy hoại nhiều con gái da đen quá. Tuy vậy nó là một con người hảo tâm, sòng phẳng trong việc buôn bán. - Ông coi cách làm ăn của ông tốt hơn cách làm ăn của người bạn hùn vốn với ông ư? - Thưa ngài, dĩ nhiên. Mỗi khi có thể, tôi đều cố gắng làm cho công việc được êm đẹp, chẳng hạn bán trẻ con. Tôi tìm cách làm cho người mẹ không trông thấy, khuất mắt thì còn xót xa gì, có phải thế không? Quả vậy, về sau họ cũng khuây đi. Họ có như người da trắng đâu. Bởi vì, đối với chúng ta, về vấn đề gia đình đoàn tụ, người ta đã nhồi nhét vào đầu óc chúng ta thôi thì đủ mọi tư tưởng, để giáo dục chúng ta. Một thằng da đen được dạy bảo đúng đắn phải là đứa không bao giờ được nuôi một hi vọng gì, trong bất cứ lĩnh vực nào. Ong Shelby mỉm cười: https://thuviensach.vn - Nếu quả thật như vậy, thì tôi e rằng tôi đã dạy bảo sai trái những người da đen của tôi. - Có thể như vậy, các ngài, các ngài ở bang Kentucky, quá nuông chiều bọn da đen. Ý định của các ngài thì tốt đấy, nhưng cuối cùng, đó không phải là lòng tốt thật sự. Số phận của một thằng da đen là phải lăn lóc đầu trời cuối đất, là phải bán đi bán lại vào tay anh Ba, anh Tư. Cứ tống vào đầu óc nó cái khái niệm hi vọng thì chẳng phải là giúp ích cho nó, bởi vì sau đó, nó thấy cuộc đời hắc búa với nó quá. Tôi tin chắc rằng nếu mang những thằng da đen của ngài vào một trong những cái đồn điền mà những đứa khác từ đời xửa đời xưa vẫn vừa làm việc vừa ca hát được, thì chúng nó sẽ chết vì tuyệt vọng mất. Mỗi người đều tin vào cách hành động của mình là tốt hơn cả, nhưng tôi cho rằng phải đối đãi với bọn da đen cho xứng với địa vị của chúng nó. Ông Shelby nhún vai để che giấu một cái rùng mình, ông nói: - Tự mình bằng lòng mình cũng là một điều hay. Sau một lát yên lặng, hai bên đều nghiền ngẫm ý nghĩ riêng của mình, Haley tiếp: - Thế nào, ngài định thế nào? Ông Shelby do dự đáp: - Tôi còn phải suy nghĩ và nói chuyện với nhà tôi. Ông Haley ạ, trong khi chờ đợi, nếu ông muốn công việc được êm ả, như chính ông đã khuyên tôi, xin ông đừng nói gì cho chung quanh biết. Nếu những người nô lệ của tôi biết thì ông khó lòng mà lôi đi được một người trong bọn họ, xin nói chắc với ông như thế. - Tất nhiên, tất nhiên im lặng là vàng. Song, tôi cần phải đi gấp, xin ngài trả lời nhanh nhanh cho, để tôi còn liệu tính toán công việc, - gã con buôn nhấn mạnh như vậy. Hắn đứng dậy, mặc áo choàng và cúi đầu chào. Ông Shelby đưa hắn ra đến cửa, nói: - Ông trở lại quãng từ sáu giờ đến bảy giờ, tôi sẽ trả lời ông. https://thuviensach.vn Cánh cửa khép lại, ông chủ nhà nghĩ giá ông đá được gã kia lăn quay xuống cầu thang thì tốt! Quân vô lại láo xược! Nó biết là nó đã tóm được yết hầu của mình... Giả thử trước đây ít lâu, có ai bảo mình là mình sẽ phải bán Tom cho cái quân con buôn tồi tệ này để nó đưa xuống miền Nam thì mình sẽ trả lời: "Anh đày tớ của tôi có phải là một con chó đâu mà anh nỡ đối xử như thế?" Thế nhưng, việc đành phải như vậy, mình không thấy có cách giải quyết nào khác. Còn đứa con của Eliza nữa... Hẳn là vợ mình sẽ làm rầy rà mình, cả về vấn đề Tom nữa. Đấy, mang công mắc nợ thì như thế đấy. Thằng cha kia đã thấy cái thế có lợi cho nó, hẳn nó sẽ làm già đến cùng." Chắc hẳn là ở bang Kentucky, chế độ nô lệ ít hà khắc hơn. Ở cái xứ nông nghiệp thanh bình ấy, chẳng có ngày mùa làm gấp kịch liệt như ở miền Nam. Công việc của người da đen lành mạnh hơn, mà cũng vừa phải hơn. Ở đây, người chủ bằng lòng với số lời phải chăng và đều đặn. Họ không hề nghĩ tới khai thác nhân công một cách tàn bạo, độc địa như những người chủ ở miền Nam mù quáng vì miếng mồi muốn vồ cho nhanh, bằng cách bóc lột những kẻ yếu thế không người che chở. Những ai đã từng đến thăm những đồn điền vùng Kentucky nhận xét thấy lòng rộng lượng của một số người chủ đồn điền và sự tận tâm dễ thương của một số người nô lệ, sẽ dễ xiêu lòng nhìn nhận câu chuyện nên thơ về chế độ gia trưởng. Nhưng có điều bất hạnh là có một bóng đen to lớn phủ lên bức tranh thơ mộng ấy: đó là cái bóng đen của pháp luật. Chừng nào pháp luật còn coi những con người ấy, những con người có một trái tim nóng hổi và đầy xúc cảm như trái tim của chúng ta, là những đồ vật thuộc về một người chủ; chừng nào một sự thất bại, một tai họa, một hành động dại dột hay cái chết của một ông chủ hảo tâm còn có thể bó buộc những con người kia phải đánh đổi cuộc đời đang được che chở lấy một cuộc đời khốn cùng, lao động cực nhục, thì chế độ nô lệ không thể được coi là một chế độ đáng ước ao hay tốt đẹp được, dù chế độ ấy có tổ chức chặt chẽ và áp dụng đúng đắn đến đâu. Ông Shelby là một người chân thực, có tấm lòng nhân hậu, vốn lại độ lượng với những người xung quanh. Trong trại của ông bao giờ ông cũng chú ý săn sóc đến đời sống vật chất của những người da đen. Nhưng chẳng may, ông lao vào những hoạt động tích trữ dại dột, khiến ông mang công mắc nợ lớn. Chứng từ những món nợ ấy lại rơi vào tay Haley; bởi vậy mới có câu chuyện trao đổi giữa hai người, đã https://thuviensach.vn thuật lại bên trên. Câu chuyện đó, Eliza nấp sau cánh cửa, đã lõm bõm nghe đủ để hiểu rằng có một tên con buôn muốn mua một người nô lệ của ông chủ chị. Lúc ở phòng đi ra, chị có ý định nán lại nghe tiếp, nhưng có tiếng bà chủ gọi, nên bất đắc dĩ phải bỏ đi. Thế nhưng hình như chị nghe thấy gã con buôn kia nói muốn đứa con trai của chị. Chị có nghe lầm không? Tim chị đập thình thịch, chị xúc động ghì chặt con vào lòng, khiến đứa bé ngước con mắt ngạc nhiên nhìn chị. Bà chủ hỏi chị: - Hôm nay con làm sao thế? Eliza hết đánh đổ thau nước, lại đánh rơi rổ may vá; rồi bây giờ, đáng lẽ phải đưa cho bà chủ chiếc áo lụa lấy trong tủ ra, chị lại đưa một chiếc áo ngủ. Eliza rùng mình, ngước mắt nhìn lên, bật lên tiếng khóc, rồi ngã xuống một chiếc ghế bành. chị rên rỉ: - Bà ơi! Cháu nghe thấy có người lái buôn nói chuyện với ông cháu trong phòng khách. - Con bé dở hơi này, thế rồi sao nữa? - Thưa bà, bà có nghĩ là ông cháu định bán cháu bé Harry không ạ ? - Bán thằng Harry! Không đời nào! Mày nên biết là ông chủ không bao giờ giao dịch với bọn con buôn miền Nam, mà cũng không bao giờ nghĩ đến chuyện bán kẻ ăn người làm, nếu chúng mày còn ăn ở cho phải đạo. Với lại, ai lại nghĩ đến việc mua thằng Harry? Mày cứ tưởng ai cũng chăm chăm nhìn thằng Harry như mày đấy hẳn. Thôi, thôi, cứ bình tĩnh lại, cài khuy áo cho ta. Được rồi, bây giờ búi tóc cho ta như hôm nọ mày đã học búi đó, rồi, nhất là từ nay, chớ nấp ở cửa mà nghe lỏm nữa. - Thưa bà, vâng. Nhưng bà sẽ không bao giờ đồng ý như thế, có phải không ạ? https://thuviensach.vn - Mày dở hơi lắm! Hẳn là không, không bao giờ ta đồng ý. Bán thằng Harry thì cũng như bán đứa con ta đẻ ra. Thật tình mà nói, Eliza ạ, có thằng bé, mày đâm ra làm bộ làm tịch quá lắm. Động có người lái buôn đặt chân đến nhà, là mày tưởng người ta đến để mua con mày. Eliza yên trí, cười vì nỗi lo sợ vừa qua của mình. Chị sửa bộ áo cho bà chủ, khéo léo như thường ngày. Bà Shelby là một phụ nữ có phẩm chất hơn người. Vốn có một tấm lòng độ lượng như tất cả phụ nữ ở Kentucky, bà còn có thêm ý thức rất cao về đạo đức tôn giáo. Những nguyên tắc của bà, bà thực hiện nghiêm chỉnh, chồng bà chẳng theo một dòng đạo nào nhưng vẫn tôn trọng lòng tin đạo và những ý kiến của bà. Ông hoàn toàn để mặc bà làm mọi việc nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho những người nô lệ. Sau câu chuyện trao đổi với Haley, ông Shelby thấy mình có nhiệm vụ phải cho vợ biết dự định thu xếp công việc của mình. Ông cũng có những lí lẽ để dự đoán rằng vợ ông sẽ phản đối kịch liệt. Bà Shelby chỉ hiểu chồng có một tấm lòng thương người, chứ không biết gì về sự dàn xếp công việc như trên của ông, nên bà rất chân thật khi tỏ ý không tin những lời ngờ vực của Eliza. Sự thật, bà chẳng chú ý đến việc ấy nữa; bà bận rộn sắm sửa để đi thăm bà con tối hôm ấy. https://thuviensach.vn E 2 NGƯỜI MẸ liza được bà chủ nuôi nấng nuông chiều; chị được bà thương yêu hơn cả. Những ai từng đi thăm miền Nam, ắt phải nhận thấy rằng những người phụ nữ lai da đen có những nét rất thanh, có giọng nói và dáng điệu dịu dàng. Ở những người phụ nữ lai một phần tư, cái duyên dáng tự nhiên ấy thường lại kết hợp với một vẻ đẹp lộng lẫy. Eliza được bà chủ che chở; chị đã lấy chồng, một thanh niên lai da đen thông minh; anh là nô lệ trong một đồn điền bên cạnh, tên anh là George. Chủ anh cho một nhà máy sản xuất bao tải mướn anh làm công nhân. Chàng thanh niên được coi là người thợ giỏi nhất nhà máy. Anh khéo léo, lại có tài; anh đã sáng chế được một cái máy tước vỏ cây gai. Với trình độ học thức ít ỏi, trong hoàn cảnh sinh sống khó khăn, quả đó là một tài năng về cơ khí chẳng kém gì Whitney đã hoàn thành cái máy lọc hạt bông của mình[3]. George là một thanh niên đẹp trai, dáng điệu dễ thương; cả nhà máy yêu mến anh. Nhưng, dưới con mắt của pháp luật, người thanh niên ấy không phải là một con người, mà là một đồ vật, và tất cả những phẩm chất cao quý của anh đặt dưới quyền kiểm soát của chủ anh, một người tầm thường, độc đoán và thiển cận. Khi hắn ta nghe tin George phát minh được một cái máy, hắn đến nhà máy để xem cái đồ vật có trí óc ấy đã làm nên trò trống gì. Ông giám đốc niềm nở tiếp hắn và hoan nghênh hắn có được một người nô lệ đáng quý như vậy. Người ta dẫn hắn đến nhà máy và nghe George thuyết minh cái máy của mình. Giọng nói của anh hùng hồn, dáng điệu chững chạc, cử chỉ đường hoàng khiến tên chủ có cái cảm giác khó chịu, thấy kém anh về mọi mặt. Một thằng nô lệ của hắn có quyền gì mà lại có thể đi khắp đó đây, mặt thì vênh lên, và lại sáng chế máy móc nữa? Đã đến lúc phải chấm dứt đi thôi, phải lôi nó về nhà, bắt nó làm việc ruộng https://thuviensach.vn nương. Bởi vậy, ông giám đốc và tất cả thợ thuyền đều kinh ngạc khi nghe gã chủ nô lệ đòi tiền thuê anh George và báo tin là hắn muốn mang anh về. Ông giám đốc phản đối: - Kìa ông Harris, quyết định của ông hơi đột ngột phải không ông? - Đột ngột đã sao? Cái thằng ấy không thuộc về tôi sao? - Chúng tôi dự định tăng lương cho anh ta. - Thưa ông, vô ích. Tôi không hề bắt buộc phải cho thuê nô lệ của tôi khi tôi không muốn. - Nhưng, thưa ông, anh ta rất hợp với công việc nhà máy. - Tôi cũng tin như thế; nhưng ở nhà tôi, khi tôi bảo nó làm thì nó chẳng chịu khó tí nào. Một người thợ nói chen vào, không đúng chỗ: - Ông nên nghĩ là anh ấy đã sáng chế ra cái máy này. - Đúng. Một cái máy giúp nó tránh được việc lao động có phải không? Thật giống nó như hệt, bao giờ chẳng thế. Thằng da đen nào mà chẳng muốn trốn lao động. Sự thật, cái bọn da đen, đứa nào cũng là những cái máy tránh lao động. Không, tôi mang nó về. George đứng lặng người khi nghe bản án do một quyền lực độc đoán tuyên bố. Hai tay anh khoanh lại, môi mím chặt; anh thấy một sức phản kháng vùng dậy sôi sục trong lòng. Hơi thở dồn dập, đôi mắt đen lánh tóe ra những tia lửa. Nếu ông giám đốc không nắm lấy tay anh mà khẽ thì thầm bảo anh thì anh đã có những hành động phản kháng dại dột: - Anh George ạ, anh cứ để người ta làm gì thì làm; trước hết, cứ đi theo ông ta. Sau này, chúng tôi sẽ liệu đưa anh trở lại đây. Lời thì thầm ấy không qua được mắt gã độc đoán; hắn đoán biết https://thuviensach.vn được ý nghĩa của câu nói thầm, và điều đó chỉ làm cho hắn kiên quyết hơn. George phải làm những việc nặng nhọc nhất trong trại. Anh đã dằn lòng, không thốt ra những lời hỗn xược. Nhưng những tia lửa ở đôi mắt và những cái cau mày cũng đủ diễn đạt ý nghĩ của anh. Đó là tiếng nói tự nhiên, không sức gì át nổi một con người không thể trở thành đồ vật. George đã gặp và cưới Eliza trong thời gian anh làm việc ở nhà máy. Lúc bấy giờ, anh được ông giám đốc tin dùng, nên được tự do đi lại trong vùng. Bà Shelby hết sức tán thành cuộc hôn nhân ấy. Lễ cưới được tổ chức trong phòng khách của bà và chính tay bà đã đặt chiếc khăn choàng mỏng và vòng hoa cam lên mớ tóc đẹp của cô dâu. Thôi thì chẳng thiếu thức gì nào là bít tất tay trắng muốt, nào là rượu vang và bánh ngọt, nào là khách khứa luôn miệng khen ngợi cô dâu xinh đẹp và bà chủ rộng lượng. Trong thời gian một hay hai năm, Eliza năng được gặp chồng. Chẳng có gì làm vẩn đục hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ, ngoài cái chết của hai đứa con đầu lòng. Chị thương khóc mãi khiến bà chủ phải trách móc chị và nhắc nhủ chị trầm tĩnh hơn. Nhưng từ khi sinh được thằng Harry, chị cũng khuây dần. Chị được sung sướng, cho đến ngày George bị cướp một cách tàn bạo khỏi tay ông chủ nhà máy, để lại sống dưới quyền lực khắc nghiệt độc đoán của tên chủ hợp pháp của anh. Ông giám đốc giữ lời hứa, đến thăm Harris trong vòng hai tuần lễ sau khi George bị bắt buộc phải rời khỏi nhà máy. Ông hết sức thuyết phục lão chủ của anh, nhưng vô hiệu. Lão Harris lên giọng láo xược: - Ông đừng dài dòng tốn công. Thưa ông, tôi biết rõ việc tôi phải làm. - Thưa ông, tôi không có ý định muốn ngăn cản ông. Tôi chỉ mong ông nghĩ cho rằng việc chúng tôi thuê người nô lệ của ông theo những điều kiện chúng tôi đề nghị, có lợi cho ông hơn. - Tôi hiểu lắm. Tôi đã để ý ngày nọ ông ra mắt làm hiệu và thì thầm điều gì rồi, nhưng, thưa ông, ông không thể ra lệnh cho tôi bằng cách ấy được. Thưa ông, chúng ta sống trong một nước tự do; kẻ kia https://thuviensach.vn thuộc quyền sở hữu của tôi, tôi muốn làm gì thì làm, chỉ có thế thôi. Thế là hy vọng cuối cùng của George tan vỡ. Từ nay, trước mặt anh, chỉ còn là một cuộc sống lao lực, cực nhục, một cuộc sống nô lệ, một cuộc sống càng nặng nề hơn, với mọi hình thức hành hạ nhục nhã chỉ có sự áp chế độc đoán mới bày ra được. Một nhà luật học cự phách đã có lần nói rằng cách đối xử tồi tệ nhất đối với một con người là treo cổ hắn lên. Nhưng không. Còn có cách đối xử tàn tệ hơn. https://thuviensach.vn 3 NGƯỜI CHỒNG VÀ NGƯỜI CHA B à Shelby vừa đi thăm một người bạn, Eliza đứng dưới mái hiên, con mắt hơi buồn rầu, chị đang nhìn theo chiếc xe chạy xa dần, thì một bàn tay đặt lên vai chị. Chị ngoảnh lại; một nụ cười vui sướng nở sáng rỡ trên khuôn mặt chị. - Anh George, anh đấy ư? Anh làm em sợ quá! Anh về lúc này, em sung sướng quá. Bà chủ vừa đi dự dạ hội; anh vào trong nhà đi anh. Chị kéo chồng vào căn phòng nhỏ, ngay bên hiên nhà; chị thường khâu vá ở căn phòng này, nơi vừa tầm để nghe tiếng bà chủ gọi. - Anh George, sao anh không cười đi anh? Em sung sướng quá! Anh nhìn thằng Harry mà xem... Anh không thấy nó lớn phổng lên à? Thằng bé bíu lấy những nếp váy của mẹ, con mắt rụt rè ngó cha qua mớ tóc quăn xõa xuống mặt. Người mẹ trẻ tuổi khẽ vén tóc cho con; rồi chị ôm lấy nó, bảo chồng: - Nó xinh ghê, phải không anh? George chua chát kêu lên: - Anh muốn nó không phải sinh ra làm người! Ngay cả anh nữa, anh không muốn sinh ra ở cuộc đời này. Eliza vừa kinh ngạc vừa hoảng sợ, ngồi phịch xuống một cái ghế, rồi ngả đầu lên vai chồng, chị nức nở khóc. George đau đớn nói: - Em ạ, đáng lẽ anh không được làm em phải đau khổ như thế này. Nhưng em ạ, giá em không biết anh có lẽ còn hơn, em sẽ được sung sướng hơn. https://thuviensach.vn - Anh George, sao anh lại nói thế? Có việc gì thế anh? - Khốn khổ biết chừng nào Eliza ạ. Lòng anh cay đắng, anh chết dần chết mòn và anh kéo em cùng với anh xuống vực thẳm. Tìm cách học tập để làm gì? Sống có lợi ích gì? Anh muốn chết đi cho rồi. - Anh George, anh cứ nghĩ quẩn mãi. Em biết nỗi khổ của anh khi anh mất việc ở xưởng máy, em biết anh có một người chủ tàn ác, nhưng em xin anh, anh hãy kiên tâm. Biết đâu một ngày kia... George ngắt lời vợ: - Kiên tâm à? Anh đã chẳng kiên tâm là gì? Lúc nó vô cớ lôi anh đi, trong khi tất cả mọi người đều yêu mến anh, anh có nói một lời nào đâu! Anh đã cho nó tất cả số tiền lương của anh, không giữ một đồng xu. Anh làm việc ai cũng bảo là khá. Eliza đồng ý: - Em biết, khủng khiếp thật. Nhưng dù sao, người ta cũng là chủ của anh. Chủ của anh? Ai đã cho nó làm chủ của anh? Nó có quyền gì mà làm chủ anh? Nó có quyền gì đối với anh? Anh là một người như nó, một người tốt hơn nó. Anh biết công việc của nó hơn nó. Anh đọc, anh viết giỏi hơn nó. Anh còn có thể quản lý tài sản của nó hơn nó. Anh đã học tập tất cả những cái ấy mà không cần sự giúp đỡ của nó. Nó có quyền gì mà bắt anh phải làm thân trâu ngựa, mà tước mất một công việc hợp với khả năng của anh, mà bắt anh phải làm công việc của một con ngựa? Nó tìm cách làm nhục anh, nó có dã tâm bắt anh phải làm những công việc hèn hạ nhất, bẩn thỉu nhất, nặng nhọc nhất. - George, anh làm em sợ quá! Chưa bao giờ em thấy anh thốt ra những lời nói như vậy. Tình cảm của anh, em hiểu lắm, nhưng em sợ anh sẽ làm một điều gì ghê gớm. Anh phải thận trọng hơn, anh hãy nghĩ đến em, anh hãy nghĩ đến thằng Harry, anh ạ! - Anh đã thận trọng, anh đã kiên tâm, nhưng việc cứ ngày càng tồi tệ hơn. Anh cảm thấy không thể chịu đựng được nữa. Có dịp là nó chửi bới, hành hạ. Trước kia, anh tưởng anh có thể cố gắng làm việc https://thuviensach.vn tăng lên, mong có lấy vài tiếng đồng hồ dành cho việc học tập, nhưng càng thấy anh làm nhanh hơn, nó càng đùn cho anh những công việc nặng hơn. Nó quả quyết rằng trong người anh có một con quỷ và nó sẽ làm cho con quỷ ấy phải bật ra ngoài. Rồi một ngày kia, nó sẽ bật được ra ngoài. Nhưng sẽ trái hẳn với điều lão chủ mong muốn, hoặc thế, hoặc anh lầm to! Eliza đau đớn nói: - Trời ơi, biết làm thế nào? George nói tiếp: - Vừa mới hôm qua đây thôi, anh đang chuyển đá lên xe ngựa thì con trai lão đến quất cái roi bên tai ngựa, con ngựa hoảng sợ. Anh hết sức lễ phép xin nó thôi đừng quất nữa. Không, nó cứ chơi cái trò chơi quất ngựa ấy. Anh nói mãi, nó đánh anh: anh giữ tay nó lại, nó la hét lên và đá anh túi bụi, rồi chạy đi mách bố. Lão chủ chạy ra, hùng hổ bảo anh là lão sẽ làm cho ra lẽ, ai là chủ, ai là tớ. Lão trói anh vào một gốc cây rồi chặt những cái roi nhỏ cho thằng con quất anh đến mệt sức thì thôi. Thằng oắt cứ thế vút. Nhưng một ngày kia, anh sẽ làm cho nó nhớ mãi trận đòn ấy. Anh thử hỏi ai đã cho lão cái quyền làm chủ anh? Eliza run lên vì cảm động. Chị trả lời, giọng buồn buồn: - Em thì em vẫn nghĩ rằng em phải vâng lời ông chủ và bà chủ của em, trừ phi em không phải là người ngoan đạo. - Điều ấy hoàn toàn đúng trong hoàn cảnh của em. Ông chủ, bà chủ em đã nuôi nấng em như con đẻ. Ông bà đã nuôi em, may mặc cho em, chiều chuộng em và giáo dục em nên người. Cái đó khiến cho ông bà hầu như có quyền đối với em. Còn anh, bao giờ anh cũng bị ngược đãi; anh chỉ thấy sung sướng khi người ta để cho anh được yên ổn. Anh đã trả gấp trăm lần số tiền người ta nuôi anh. Anh không nhẫn nhục được nữa. George nói vậy, hai bàn tay nắm chặt lại. Chưa bao giờ Eliza thấy chồng mình trong trạng thái ấy. Cái đạo đức mà chị đã dựa vào để sống, nay bỗng lung lay. Trong lúc đó, https://thuviensach.vn George nói tiếp, giọng hùng hồn: - Em còn nhớ con chó Carlo em cho anh chứ? Nó là tất cả niềm vui sướng của anh. Ban ngày, anh đi đâu, nó cũng đi theo; nó nhìn anh bằng đôi mắt thương mến, như hiểu nỗi cực nhục của anh. Một hôm, anh nhặt mấy miếng cơm thừa vứt cạnh bếp cho nó ăn, thì lão chủ đi qua. Nó mắng anh đã lấy của của nó để nuôi chó; nó bảo nó không thể cho phép mỗi người nô lệ của nó được nuôi chó; nó ra lệnh cho anh phải buộc một hòn đá vào cổ con chó con, rồi vứt xuống ao cho chết. - Anh George, anh đã không làm thế chứ? - Anh, anh không làm. chính nó đã tự tay làm. Hai bố con nó ném đá cho đến khi con Carlo chìm nghỉm. Con chó tội nghiệp quá, nó rầu rầu nhìn anh, như có ý muốn hỏi tại sao anh không cứu nó. Anh không tự tay dìm chết chó, nên bị một trận đòn. Anh thì có cần gì. Lão chủ sẽ thấy rằng anh thuộc hạng người roi vọt không thể khuất phục được. Lão chủ phải coi chừng, sẽ có ngày anh cho nó biết tay. - Anh sẽ làm gì? Anh đừng làm điều ác, anh nhé. Anh hãy tin ở Chúa. Chúa sẽ giải thoát cho anh. - Em Eliza ạ, anh không ngoan đạo như em được. Lòng anh chồng chất những đắng cay, anh không thể tin ở Chúa được. Tại sao Chúa lại công nhận những sự bất công ấy? - Anh George ạ, ta phải có lòng tin. Bà chủ em bảo khi gặp toàn điều ác, ta vẫn phải tin rằng chúa muốn điều lành cho ta. - Những kẻ ngồi trong ghế nệm nhung, hay ngồi thảnh thơi trong xe ngựa thì nói thế có khó gì! Cứ đặt họ vào địa vị của anh, anh quả quyết rằng họ sẽ thấy thật là khó khăn. Anh muốn làm một người tốt, nhưng lòng anh kêu gọi báo thù. Nhưng nào em đã biết hết chuyện đâu. Vừa đây, lão chủ bảo lão ta đã rồ dại để cho anh lấy người vợ ở ngoài đồn điền của lão. Lão ta ghét ông Shelby và tất cả người nhà của ông, vì họ kiêu hãnh, coi lão ta chẳng ra gì. Theo lời lão, những thói kiêu hãnh là do em truyền cho anh. Lão ta không cho anh tới đây nữa, anh sẽ phải lấy một con gái nô lệ của lão ta và ở hẳn trong đồn điền. Hôm qua, lão ra lệnh cho anh cưới Mina và ở chung một túp lều với cô ta; nếu anh từ chối, lão sẽ bán anh lên miền ngược. https://thuviensach.vn Eliza ngây thơ, kinh ngạc: - Có thể như thế được ư? Một vị linh mục đã gắn bó anh với em, như thể anh là một người da trắng kia mà... - Em không biết một người nô lệ không có quyền cưới xin hay sao? Ở cái xứ này, chẳng có luật lệ nào che chở cho chúng ta hết. Nếu lão chủ của anh muốn chia rẽ chúng ta, thì anh không có quyền giữ được em. Đấy, bởi thế lúc này, anh bảo anh ước mong không được biết em, không phải sinh ra ở đời này; có lẽ như thế đối với cả hai chúng ta còn hơn. Cả đứa con tội nghiệp của chúng ta nữa, giá nó không ra đời lại may. Một số phận đau khổ cũng có thể đang chờ đợi nó. - Ông chủ của em thì tốt quá! - Tất nhiên, nhưng ai biết đâu! Ông ta có thể chết đi, rồi thằng bé có thể bị bán cho bất cứ ai. Nó xinh, nó thông minh, nhanh nhẹn để làm gì? Eliza ạ, anh quả quyết với em rằng mỗi phẩm chất của nó sẽ là một lưỡi gươm đâm vào lòng em, nó càng có phẩm chất tốt đẹp, em càng ít có hi vọng giữ được con bên em. Những lời nói ấy xé ruột Eliza. Trước mắt chị, hiện ra hình ảnh tên buôn người; chị sợ quá, nhìn về phía đứa con; vì không hiểu nổi câu chuyện nghiêm trang của người lớn, nó đã lùi vào một xó ngoài hiên, đang hãnh diện cưỡi cái gậy của ông Shelby làm ngựa. Eliza muốn nói những nỗi lo sợ của mình với chồng nhưng chị dằn lòng lại, vì chị nghĩ chồng mình đã lo âu quá nhiều rồi. Vả lại, bà chủ đã làm cho chị yên lòng; chẳng lẽ nào bà ấy lại lừa dối chị. George đứng dậy, buồn bã nói: - Em, em can đảm lên. Xin từ biệt em; anh phải ra đi... - Ra đi hở anh George? Anh định đi đâu? George đứng thẳng dậy, trả lời: - Sang Canada. Khi tới nơi, anh sẽ chuộc em. Đó là hi vọng duy nhất còn lại của chúng ta. Chủ em tốt; ông ta sẽ chẳng từ chối bán em và con trai chúng ta cho anh. Anh sẽ mua em và con. https://thuviensach.vn - Anh George, nhỡ anh bị bắt! Khủng khiếp lắm anh ạ! - Anh sẽ không bị bắt, chúng không bắt sống anh được. Hoặc anh được tự do, hoặc anh sẽ chết. - Anh đừng tự vẫn, anh George nhé. - Chẳng cần thiết như thế; chúng nó sẽ giết anh. Chúng nó sẽ không để cho anh sống mà xuôi dòng sông đâu. - Em van anh, anh phải thận trọng. Anh hãy nghĩ đến em. Anh đừng làm điều gì ác, anh đừng tự vẫn cũng đừng giết ai. Người ta dễ làm điều ác lắm, anh ạ. Thôi anh đi đi, nhưng anh phải thận trọng. - Đúng, đúng thế, Eliza ạ; em nghe dự tính của anh đây. Lão chủ nặn ra cái việc sai anh đi đưa thư cho ông Symmes cách đây một dặm. Lão ta tính đến việc anh sẽ tạt qua đây than thở với em; và tất nhiên, lão ta thú vị lắm, vì lão ta thích "làm bực mình bọn Shelby", như lão ta thường nói. Anh sẽ trở về, thái độ chịu đựng, làm ra vẻ như giữa hai chúng mình không còn gì nữa. Anh đã chuẩn bị xong xuôi, anh đã liên lạc với những người sẽ giúp đỡ anh; trong vòng một tuần nữa, anh sẽ bị coi như mất tích. - Anh George ạ, anh sẽ không làm điều gì ác, anh nhé. George cầm hai bàn tay Eliza, nhìn vào đôi mắt vợ: - Thôi, xin từ biệt em. Hai người đứng lặng hồi lâu, nước mắt ròng ròng, tuyệt vọng, - đấy, họ từ biệt nhau như thế; niềm hi vọng còn được gặp lại nhau mong manh như sợi tóc. Đôi vợ chồng trẻ cùng nhau li biệt. https://thuviensach.vn 4 MỘT BUỔI TỐI TRONG TÚP LỀU BÁC TOM T úp lều của bác Tom, một căn nhà nhỏ dựng bằng những thân cây ghép lại, ở ngay cạnh "nhà trên", tức là ngôi nhà của ông chủ, theo tiếng gọi của những người da đen. Phía trước túp lều là một mảnh vườn; mùa hè là mùa hái quả dâu, quả phúc bồn tử và vô số những hoa quả, rau cỏ khác. Ngay gần túp lều, cây tử uy đỏ chói và cây hồng leo màu sặc sỡ quấn quýt lấy nhau, phủ kín bức vách thô kệch. Mùa hè, những bông hoa cúc vàng, dã yêu thảo và dạ hương cũng đua nhau khoe màu sắc lộng lẫy. Đó là niềm vui và niềm kiêu hãnh của bác gái Chloe. Chúng ta hãy vào túp lều mà xem. Bữa cơm chiều trên gia đình bà chủ đã xong - bác Chloe vốn là đầu bếp của gia đình; lúc này, nấu nướng xong, bác để cho những người phụ việc lau dọn và thu xếp bát đĩa. Bác trở về căn nhà nhỏ của mình, làm cơm cho "bố cháu." Con mắt tinh thạo của bác theo dõi món ăn trong chiếc chảo con, còn tay bác thì mở cái vung xoong, mùi thơm của một món ăn ngon bốc lên. Khuôn mặt bác tròn, nước da đen bóng nhẫy, tưởng như bác đã thoa một lớp lòng trắng trứng, như bác thường phủ lên những chiếc bánh nướng giòn. Khuôn mặt bác nở nang vì sung sướng. Bác trùm một cái khăn kẻ ô vuông hồ cứng. Trên nét mặt bác, ta thấy rõ đôi chút vẻ kiêu hãnh của "người làm bếp giỏi nhất" ở xóm này. Đó là cái danh hiệu làm cho mọi người biết đến bác gái Chloe. Bác dốc hết cả sức lực, tâm hồn cho việc bếp núc. Chẳng có con gà, con vịt nào trong sân là không lấy vẻ trịnh trọng khi thấy bác đến gần; chắc hẳn chúng nó nghĩ đến giờ phút cuối cùng của chúng nó. Đúng là trong đầu óc bác, lúc nào bác cũng bận nghĩ đến nào nướng chả, nhồi thịt, nào quay nào rán; và việc đó trở thành tự nhiên, làm cho bất cứ con gà, con vịt nào biết suy nghĩ cũng phải khủng khiếp. Bác làm nhiều thứ bánh ngọt kể ra đây thì không hết. Những chị làm bánh không thạo bằng bác vẫn coi tài nghệ của bác có điều gì bí mật, https://thuviensach.vn không sao dò cho ra được. Mỗi khi bác tả lại những sự cố gắng mà chẳng đi đến đâu của bạn bè để ganh đua với bác, thì bác lại cười hề hề, làm rung cả những bắp thịt trên người. Mỗi lần có khách đông đến nhà chủ, hoặc mỗi khi có tiệc trưa hay tiệc tối, bác thấy trong người đầy nghị lực. Bác chẳng vui thú gì hơn là thấy một dãy hòm xiểng xếp ngoài hàng hiên. Lúc ấy, bác đã thấy trước những gắng sức mới và những thắng lợi mới của mình. Nhưng lúc này, bác Chloe đang mải trông cái món bánh tròn. Ta cứ mặc bác với niềm vui riêng của bác. Ta hãy xem hết bức tranh của túp lều này đã: một chiếc giường kê ở góc nhà, trên giường phủ ngay ngắn một chiếc khăn trắng muốt. Bên cạnh giường, một chiếc thảm rất rộng; bác Chloe thường hay ngồi đấy. Cái thảm, cái giường và tất cả góc nhà này, bác tôn trọng nó hết sức. Bác có cố sức ngăn cấm bọn trẻ xâm phạm cũng là phải thôi. Vì thực tế, đó là phòng khách của bác. Bên góc kia, cũng có một chiếc giường, nhưng dĩ nhiên không oai bằng, dùng để nằm. Trên bức tường phía trên lò sưởi, treo những bức tranh lòe loẹt, mượn đề tài trong kinh Thánh, và bức chân dung tướng Washington vẽ và tô màu một cách kì khôi. Nếu ông Washington đứng trước bức chân dung của mình, chắc chắn sẽ phải sửng sốt. Hai đứa bé trai tóc ngắn xoăn tít, mắt đen long lanh, má phính, ngồi trên một chiếc ghế dài thô kệch. Chúng nó trông cho đứa bé gái út đang chập chững tập đi. Như thường lệ, con bé nhổm dậy, đứng xiêu vẹo một lát, rồi ngã phịch ngay xuống. Cứ mỗi lần nó cố gắng như vậy thì những tiếng reo hò nồng nhiệt lại đón chào nó, như thể đó là một sự diệu kì thực sự. Một cái bàn, chân hơi khập khiễng, đã được kéo ra trước lò sưởi đang cháy. Mặt bàn trải một tấm khăn và có bày một bộ cốc chén, hoa vẽ linh tinh. Hình như sắp dọn cơm trên bàn nữa. Chính bác Tom đang ngồi bên cái bàn ấy. Bác là người thợ giỏi nhất của ông Shelby. Bác to lớn, vai rộng; mặt bác rất đen và có những nét điển hình của người châu Phi. Những nét đó tỏ rõ bác là người có lương tri vững vàng, một tâm hồn tốt, một vẻ nghiêm trang đôn hậu. Trông bác Tom, thấy có cái gì đường hoàng, khiến ta phải kính nể, lại vừa có cái gì giản dị chân thành, đáng tin cậy. Bác đang mải miết tô trên một tấm bảng đá mấy chữ a, b, c dưới https://thuviensach.vn sự kiểm tra hướng dẫn của cậu George Shelby, một đứa bé trai xinh xắn, mười ba tuổi, vẻ hoạt bát. Cậu ra vẻ rất có ý thức về vai trò thầy giáo của mình. Khi người học trò của cậu viết rất cẩn thận nhưng lại viết ngược cái đuôi chữ "g", cậu la tướng lên: - Không phải thế, bác Tom, không phải thế! Chữ ấy là chữ "q", bác trông mà xem. Bác Tom ngạc nhiên: - Thật thế à? Bác ngước đôi mắt đầy kính phục nhìn cậu giáo nhỏ tuổi: cậu viết mẫu rõ nhiều chữ "q" và "g" cho người học trò của mình. Bác Tom lại bắt đầu viết, bằng những ngón tay thô kệch, vụng về. Bác gái Chloe đang lấy một miếng mỡ cắm vào đầu cái đĩa để láng chảo, thấy thế kêu lên: - Trông kìa! Xem cậu ấy viết có ghê không! Cả đọc nữa! Buổi tối, cậu ấy đến đây đọc bài, thế có ngoan không! George nói thật với bác Chloe: - Bác Chloe ơi, tôi đói quá rồi, thật đấy. Cái bánh này chưa chín hả bác? Bác Chloe trả lời: - Gần chín rồi, cậu George ạ. Bánh đang chín vàng lên đấy, trông thật là đẹp. Cậu cứ chờ mà xem. Hôm nọ, bà bảo Sally nướng một cái bánh,"để cho nó tập làm", bà bảo thế. Tôi mới bảo bà rằng: "Trông kìa, phí của như thế, xót cả ruột! Bột thì phồng lên cả một phía, trông chẳng khác gì chiếc giày của tôi đây này. Thế có khổ không!" Sau khi tỏ rõ thái độ chê bai Sally thiếu kinh nghiệm như thế, bác Chloe nhấc cái vung ra: một chiếc bánh khô mà không một người làm bánh nào trong thành phố phải hổ thẹn. Trong bếp, như thế là đã xong xuôi, bây giờ bác Chloe mới trông nom tới bên "phòng ăn." Bác thét: Mose, Pete, có bước đi không, hai thằng nhãi ranh! Polly, con gái https://thuviensach.vn quý của mẹ, chốc nữa mẹ cho con gái quý cái này nhé. Cậu George, nhờ cậu xếp cho mấy quyển sách ở trên bàn ra chỗ khác rồi mời cậu ngồi bên cạnh bố cháu kia. Để rồi tôi mời cậu xơi xúc xích với mẻ bánh đầu tiên, xong ngay đây mà. George ngồi vào chỗ, nói: - Bác Chloe ạ, bố mẹ tôi bảo tôi ăn cơm ở nhà, nhưng tôi biết ăn ở đây ngon hơn. - Tất nhiên thế cậu ạ, cậu biết là bác gái già Chloe này bao giờ cũng dành cho cậu những món ngon nhất. Bác búng tay một cái rồi nhanh nhẹn quay trở về phía bếp lò. Khi mọi người vừa ăn ngon miệng món xúc xích thì George reo lên: - Bây giờ chén bánh ngọt đi! Cậu cầm một con dao to tướng, bác Chloe liền giữ tay ngăn lại: - Cậu George, cậu làm hỏng chiếc bánh mất thôi. Này, tôi có một con dao cũ lưỡi mỏng lắm, đã mài sắc, dùng để cắt bánh đây này. Đấy, cắt cứ ngọt xớt. Bây giờ thì cậu tha hồ ăn cho thỏa thích. George vừa nhai nhồm nhoàm vừa dõng dạc nói: - Bác Chloe ạ, thằng Tom con ông Lincon bảo bác Jinny nhà nó làm bếp còn giỏi hơn bác nữa kia. - Ý kiến bên gia đình ông Lincon thì bàn làm gì! - Bác Chloe trả lời, vẻ coi thường. - So sánh với gia đình nhà ta thì chả bằng được. Gia đình ông bà ấy rất đáng quý trọng, rất giản dị, nhưng lại chẳng có chút gì phong nhã cả. Cứ so sánh ông Lincon với ông Shelby thì biết! Còn bà Lincon, có thể nào tưởng tượng bà ta bước vào một phòng khách được như bà nhà ta? Bà nhà ta, phong thái mới tuyệt làm sao! Thôi, đừng nói đến gia đình ông bà Lincon nữa đi! Bác Chloe lắc đầu, làm ra vẻ thông thạo xã hội quyền quý. - Thế nhưng có lần tôi thấy bác bảo bác Jinny làm bếp cũng khéo đấy thôi, phải không bác Chloe? https://thuviensach.vn Dĩ nhiên là thế, cậu George ạ. Bác ấy làm được những món ăn trưởng giả, nào có gì là phiền phức đâu. Khi cưới Mary tôi có ra ngoài ấy, bác Jinny cho tôi xem bánh pa-tê buổi lễ cưới. Bác Jinny với tôi, chúng tôi thân nhau lắm, nên tôi chả nói làm gì. Nhưng thật ra, cậu George ạ, giả thử tôi mà làm những bánh pa-tê như thế thì chắc đến suốt tuần lễ tôi không tài nào nhắm mắt ngủ được. Trời đất! Cậu George, cậu chưa biết cậu có hạnh phúc lắm mới được sống ở gia đình ông bà như bây giờ. Bác Chloe vừa thở dài vừa đưa đi đưa lại cặp mắt trắng lên vì sung sướng. Cậu George cãi lại: - Có chứ. Khi tôi được ăn bánh ngọt, bánh pa-tê của bác, tôi biết là tôi được may mắn lắm chứ. Bác cứ hỏi nó mà xem, hễ gặp nó là tôi khoe thế ngay. Câu pha trò của cậu chủ làm cho người đàn bà đôn hậu cười đến chảy nước mắt. Bác gợi ý: - Hay là hôm nào, cậu mời cậu Tom nhà ông Lincon đến đây xơi cơm tối với cậu một bữa. Rồi bác nói thêm, giọng nghiêm trang: - Nhưng cậu không nên vì được hưởng những ân huệ đặc biệt ấy, mà tự coi mình hơn mọi người khác. Cậu George nhanh nhảu đáp: - Bác nghĩ hay đấy, để rồi tuần sau, hôm nào tôi mời nó đến. Bác phải trổ tài vượt bậc lên cơ, bác Chloe nhé. Phải nhồi cho nó căng bụng, làm sao cho đến nửa tháng sau, nó vẫn chưa buồn ăn cơm. Bác Chloe tán thành: - Được, được, rồi cậu xem. Cứ nghĩ đến mấy bữa tiệc trước đây! Hẳn cậu còn nhớ cái bánh nhân gà to tướng tôi làm trong bữa tiệc thết ngài đại tướng Knox chứ? Tôi với bà suýt nữa cãi nhau vì cái cùi bánh đấy. Tôi không biết vì cớ gì mà thỉnh thoảng các bà lớn lại cứ luẩn quẩn trong bếp vào cái giờ phút nghiêm trọng như vậy! Bà cứ ra rả bảo ban này khác. Để chấm dứt, tôi phải bảo bà: bà chủ ơi, xin bà https://thuviensach.vn hãy nhìn đôi bàn tay trắng muốt của bà, những ngón tay búp măng lấp lánh nhẫn của bà, thật chẳng khác những bông huệ phủ sương đêm, rồi xin bà nhìn bàn tay đen sì của tôi đây này. Bà không tin rằng chúa sinh ra bàn tay của tôi để tôi rán cái cùi bánh pa-tê và chúa cho bà đôi tay ấy để tiếp khách trong phòng khách hay sao?" Trời! Cậu George ạ, quả là hôm ấy tôi nói hỗn quá! - Thế mẹ tôi có bảo gì không? - Bà bảo gì ấy à? Đôi mắt đẹp của bà cười tít lên, rồi bà đáp: "Bác Chloe ạ, có lẽ bác nói đúng đấy." Thế là bà trở lên phòng khách. Đáng lẽ bà phải cốc cho tôi mấy cái mới phải, vì tôi nói hỗn quá, nhưng biết làm thế nào? Khi các bà lớn cứ quẩn trong bếp thì tôi chẳng làm ăn được gì cả. Cái bữa tiệc hôm ấy bác làm tuyệt quá, bác Chloe ạ, tôi còn nhớ, ai cũng bảo thế. - Tôi cũng biết thế, hôm ấy, suốt bữa tiệc, tôi nấp đằng sau cánh cửa phòng ăn; tôi thấy ngài đại tướng ba lần chìa chiếc đĩa ra để đón món bánh pa-tê ấy. Tôi thấy ngài nói: "Bà Shelby ạ, bà có một người đầu bếp đặc biệt!" Tôi đã suýt kêu lên vì kiêu hãnh. Trong khi đó, George đã ăn cật lực với cái sức của cậu con trai ngần ấy tuổi; cậu không tài nào nuốt thêm được một miếng nữa. Thế là cậu có thì giờ chú ý đến những cái đầu tóc xoăn, những con mắt từ phòng bên nhìn sang. Cậu bé bảo bác Chloe rán mấy cái bánh cho bọn trẻ con. George và bác Tom đến bên đống lửa ngồi, còn bác Chloe thì đi làm một chồng bánh to tướng cho lũ trẻ; bác bế con bé Polly lên, đút cho nó ăn và bác cũng ăn. Mose và Pete hình như thích ăn bánh ở dưới gầm bàn hơn; chúng nó nằm lăn dưới sàn nhà, cù nhau và thỉnh thoảng bấu ngón chân con bé em. Bà mẹ mỗi khi thấy dưới bàn chân ầm ĩ quá lại quơ chân đá một cái hú họa; bà quát: - Chúng mày có cút đi không! Mỗi khi có khách đến nhà, chúng mày không yên được một tí à? Có thôi ngay đi không nào? Liệu hồn, không lúc cậu George về, tao lại phết cho một trận bây giờ! https://thuviensach.vn Cái câu dọa nạt "ghê gớm" ấy khó lòng mà nói được tầm quan trọng đến mức nào, nhưng lẽ dĩ nhiên là nó ít tác dụng với bọn trẻ nghịch ngợm. Bác Tom nói: - Chúng nó đang mải đùa nghịch, chúng nó có biết chúng nó đang làm gì đâu. Nghe thấy vậy, hai đứa bé chui ở gầm bàn ra, tay chân, mặt mày bê bết những mật; chúng nó ôm chầm lấy con Polly mà hôn. Bà mẹ đẩy hai cái đầu tóc xoăn ấy ra, tru tréo: - Có cút ngay đi không! Lại sắp dính vào nhau, kéo cũng không ra. Ra ngoài suối mà tắm rửa đi! Bác la lên như vậy, và bợp chúng nó một cái; chúng nó phá lên cười, nhưng rồi cũng kéo nhau ra ngoài, vừa xô nhau, vừa cười rộ lên ở ngoài vườn. Bác Chloe nói, chẳng phải không có chút nuông chiều: - Đấy, cậu có thấy lũ nhóc nào tệ hơn trẻ nhà này không? Bác lấy một cái khăn mặt cũ dành riêng cho con bé, nhấp một chút nước dốc ở một cái ấm trà cũ ra, rồi lau mặt lau tay cho con gái bé. Bác lau sạch mọi vết mật, rồi đặt con lên đùi bác Tom; bác đi dọn cái bàn. Con bé kéo mũi bố, bấu mặt bố rồi lùa hai bàn tay mũm mĩm bé xíu vào bộ tóc xoăn, ra vẻ thú vị lắm. Bác Tom nói nựng: - Con bé này thế có đáng quý không? Bác nhấc nó cao lên để nhìn cho rõ; rồi bác đặt nó cưỡi lên đôi vai rộng của bác, cho nó nhảy nhảy; cậu George lấy cái mùi soa vẫy vẫy trước mặt con bé; thằng Mose và thằng Pete lúc ấy đã trở lại vào nhà đứng sau gót con bé thét lên như cái còi. Sau cùng bác Chloe phải kêu lên là những tiếng ồn ào ấy làm bác đinh tai nhức óc; bác vẫn thường kêu như vậy, nhưng nào có ăn thua gì, bởi vì bọn trẻ cứ nhảy nhảy nhót nhót cho đến khi mệt nhoài mới thôi. Bà mẹ bảo: - Thôi, thế là tạm đủ rồi. Thằng Mose với thằng Pete, đi ngủ đi! Sắp họp ở đây rồi đấy. https://thuviensach.vn Bác mở cái giường xếp ra. Nhưng hai thằng bé nhao nhao nói: - Mẹ, chúng con không buồn ngủ đâu! chúng con cũng muốn họp cơ! chúng con thích... George nói đỡ: - Kìa bác Chloe. Bác dọn cái giường ấy lại; tối nay để hai em nó thức khuya hơn một tí, bác ạ. Thế rồi, chính tay cậu giúp vào việc dọn chiếc giường cồng kềnh ấy lại. Bác Chloe thấy uy tín của mình cũng chẳng bị xâm phạm gì, liền bảo: - Ừ mà thật, cũng chỉ có lợi cho chúng nó. Thế là cả nhà biến thành ban tiếp tân, và người ta bàn xem phải làm những gì trong buổi họp. Bác Chloe cất tiếng nói: - Không biết lấy ghế đâu ra cho đủ bây giờ. Đã từ lâu, tuần nào cũng có một buổi họp ở nhà bác Tom, và vẫn có ngần ấy ghế, nên người ta đinh ninh ai cũng có ghế ngồi. Thằng Mose mách: - Bác Peter tuần trước đã làm gãy mất hai chân chiếc ghế cũ nhất rồi đấy ạ. Bác Chloe mắng: - Úi chà! Tao cuộc là chính mày làm gãy, tao còn lạ gì. Chú bé đề nghị: - Hay là tựa nó vào vách tường. - Thế thì đừng để bác Peter ngồi ghế ấy; lúc nào hát là bác ấy cứ lắc la lắc lư. Tối hôm nọ, bác ấy lắc lư mãi, ngã lăn sang tít tận phòng bên. - Pete bật lên nói như vậy. Mose cau mặt: https://thuviensach.vn - Ấy, chính vì thế mà nên để cho bác ấy ngồi cái ghế gãy. Rồi khi nào bác ấy hát thì bác ấy lăn kềnh ra... Và Mose bắt chước một cách tuyệt diệu cái giọng mũi của bác, nó ngã lăn kềnh xuống đất để mô tả cái tai vạ đang đón chờ bác Peter. Bác Chloe mắng: - Thôi đừng hư nữa, có được không nào! Không biết dơ à? Cậu George cũng cười rộ lên với thằng bé có lỗi, gọi nó là "thằng hề", làm cho lời mắng của bà mẹ chẳng có tác dụng gì. - Kìa! Bố nó lăn mấy cái thùng vào đây đi chứ! Chẳng mấy chốc, căn nhà đã đầy những người, thôi thì đủ cả, từ cụ già phúc hậu đầu tóc bạc phơ đến con gái, con trai chừng mười lăm tuổi. ... Mọi người bắt đầu hát, ai ai cũng lộ vẻ vui mừng rõ rệt. Những giọng mũi không thể lấn át những âm điệu tuy không được rèn luyện, nhưng rất tự nhiên. Mọi người hát một điệp khúc, vừa hào hùng vừa êm ả, cảm động: Hãy chết trên chiến trường Hãy chết trên chiến trường Chết vinh quang! ... Trong khi đó, trên nhà chủ, gã lái buôn và ông Shelby ngồi trong phòng ăn, trước một cái bàn đầy những tài liệu và mọi thứ cần thiết để viết. Ông Shelby đếm từng tập giấy bạc, đưa dần cho gã tay buôn; gã này cũng đếm lại từng tập. Haley kết luận: - Hoàn toàn đúng. Bây giờ mời ngài kí vào đây. https://thuviensach.vn Ông Shelby hấp tấp kéo vội những giấy tờ lại phía mình, như thể muốn làm nhanh cho xong chuyện. Khi kí xong, ông đẩy giấy tờ, tiền bạc ra xa. Haley lấy ở trong chiếc va li đã cũ ra một tấm giấy; hắn liếc nhìn tờ giấy rồi đưa cho ông Shelby. Ông đón lấy, không giấu nổi dáng vội vã. Gã con buôn reo lên: - Thế là xong! Hắn đứng dậy, và ông Shelby thở dài, nhắc lại: - Thế là xong... Thế là xong... Gã con buôn ngạc nhiên: - Hình như ngài không lấy gì làm thú vị lắm? Ông Shelby không đáp; một lát sau, ông nói: Ông Haley! Tôi mong rằng ông sẽ không quên lời hứa. Ông nhớ cho rằng ông chớ bán bác Tom cho kẻ nào mà ông không biết. Gã con buôn bắt bẻ: - Thế nhưng chính ngài, ngài vừa làm việc ấy xong. Ông Shelby khinh bỉ đáp: - Tôi làm vì hoàn cảnh bó buộc. - Có thể tôi cũng bị ở trong hoàn cảnh bó buộc. Nhưng dù sao tôi sẽ cố gắng tìm cho hắn một nơi tốt. Thưa ngài, còn việc hắn bị hành hạ, thì xin ngài đừng lo gì cả. Lạy Chúa, tôi không hề là một người độc ác bao giờ. Ông Shelby đã từng nghe những lời tuyên bố của hắn ta lúc nãy về những nguyên tắc nhân đạo, nên ông không thấy an tâm chút nào; nhưng không có cách nào khác, ông đành để cho hắn ra đi, không nói thêm một lời. Còn lại một mình, ông châm một điếu thuốc lá hút. https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Ô 5 MÓN HÀNG ĐỔI CHỦ ng bà Shelby đã trở về phòng ngủ; ông nấn ná ngồi trong một chiếc ghế bành, xem những bức thư mới nhận được trong chuyến thư lúc ban trưa, còn bà thì đứng trước tấm gương, gỡ những mớ tóc tết rất cầu kì. Lúc nãy, thấy Eliza tái xanh, con mắt nhớn nhác, bà đã cho chị đi ngủ. Bà vừa gỡ tóc, vừa nghĩ đến câu chuyện đã nói lúc chiều với Eliza tội nghiệp; rồi bà quay lại phía chồng, lơ đãng hỏi: - Anh Shelby ạ, nhân tiện hỏi anh, cái lão lỗ mãng anh vừa tiếp ở ngoài phòng ăn là ai thế? Ông Shelby vờ đọc một bức thư, lúng túng trả lời: - Tên hắn là Haley. - Haley à? Lão ta là ai, lão đến có việc gì thế? Ông Shelby đáp: - Chuyến đi Natcher vừa rồi, anh có nhiều công việc buôn bán với hắn. - Chỉ có thế mà lão ta cũng tự tiện ăn cơm ở đây à? - Anh mời hắn đấy chứ; anh có việc cần giải quyết với hắn. Bà Shelby nhận thấy vẻ lúng túng của chồng liền hỏi: - Có phải lão ta là một tay buôn nô lệ không? Ông Shelby bỏ bức thư xuống, nói: - Kìa em, sao em lại có ý nghĩ ấy? - Không, tại vì Eliza, sau bữa cơm chiều, vào đây, vẻ mặt buồn https://thuviensach.vn thiu, bảo thấy anh nói chuyện với một gã buôn nô lệ; nó bảo còn nghe thấy gã kia đòi mua đứa con trai của nó nữa, con bé thật ngốc quá! - Thật thế à? Ông Shelby lại cầm lấy bức thư; ông làm như chăm chú đọc, nhưng không biết là mình đang cầm ngược tờ giấy. Ông tự bảo mình: "Đằng nào cũng phải nói thật, chi bằng nói ngay thì hơn." Bà Shelby, tay vẫn chải đầu, nói tiếp: - Em cho là Eliza hóa rồ; em bảo nó không bao giờ anh thèm giao du với những hạng người ấy. Em biết chắc rằng không bao giờ anh có ý muốn bán nô lệ của anh, dù chỉ là một đứa, mà lại bán cho một người như cái lão lúc nãy. - Em Emily, thật ra, anh vẫn nói thế và vẫn nghĩ thế, nhưng... hừ... sự thật thì công việc làm ăn của anh xấu quá, anh không còn cách giải quyết nào khác. - Bán cho cái lão ấy à? Không thể thế được! Anh nói đùa rồi, có phải không anh? - Trời! Anh nói thật đấy. Anh đã nhận bán bác Tom cho nó. - Hả? Bác Tom hả anh? Bác Tom trung thực ăn ở tốt và tận tụy đến thế. Bác ấy đã hầu hạ anh từ ngày anh còn bé tí. Trời ơi, anh Shelby! Anh đã hứa là sẽ giải phóng cho bác ấy rồi cơ mà... Anh với em đã nói hàng trăm lần với bác ấy như thế rồi cơ mà. Nếu quả có thật như vậy, thì em rất có thể tin những điều người ta mách với em. Anh sẽ nhẫn tâm bán cả thằng Harry, đứa con độc nhất của Eliza tội nghiệp nữa! Giọng nói của bà Shelby tỏ rõ nỗi lo buồn và bất bình. Ông chồng đáp: - Xin thú thật với em, việc đúng là như thế. Anh đã bán cả bác Tom với thằng Harry. Bây giờ, mọi người ai ai cũng làm như vậy cả, anh không hiểu tại sao em lại trách móc anh. Bà Shelby hỏi lại: https://thuviensach.vn - Nhưng tại sao lại bán đúng bác Tom và thằng Harry? - Vì hai người này được giá hơn cả; chỉ vì lí do ấy thôi. Nếu em nhất định giữ ý của em, anh có thể chọn bán người khác. Thằng con buôn ấy trả Eliza một giá cao vô cùng. Em có muốn giải quyết cách ấy không? Bà Shelby kêu lên: - Thằng khốn nạn! - Anh biết em rất thương con Eliza, nên anh đã không buồn nghe nó nói. Anh giải quyết như vậy, đáng lẽ em phải hài lòng mới phải. Bà Shelby hối hận: - Anh ạ, thôi, em xin lỗi anh. Em ăn nói hấp tấp quá. Thế nhưng, chắc anh sẽ để cho em cố gắng ra tay giúp đỡ bác Tom và thằng bé Harry tội nghiệp. Dù bác Tom là người da đen, bác ấy vẫn là người tận tụy trung thực. Khi cần thiết, bác ấy có thể vì anh mà hi sinh cuộc đời, em tin chắc như thế. - Anh biết lắm; nhưng nói chuyện ấy để làm gì? Anh không còn cách nào khác. - Tại sao lại không chịu một chút hi sinh về tiền tài? Em sẵn sàng chịu một phần. Từ trước đến nay, em vẫn cố gắng làm tròn bổn phận đối với những con người giản dị, đáng thương, mà số phận họ thuộc vào chúng ta. Từ bao năm nay, em đã biết tất cả những niềm vui, nỗi khổ của họ. Làm sao chúng ta còn kiêu hãnh được, nếu chỉ vì một món lợi nhỏ mà chúng ta bán đi một người, một người tốt, trung thành và tin cậy chúng ta như bác Tom; bán bác Tom, chúng ta mất tất cả những điều chúng ta đã dạy dỗ cho bác biết thương yêu, quý mến mọi người. Em đã dạy bác ấy bổn phận đối với gia đình, nhiệm vụ của cha đối với con, của chồng đối với vợ. Nếu bác ấy nhận thấy rằng khi dính đến chuyện tiền nong, thì chúng ta chẳng còn đếm xỉa gì đến những lời cam kết thiêng liêng, bác ấy sẽ nói thế nào? Còn Eliza, em đã dạy dỗ nó bổn phận của một người mẹ, em đã dạy cho nó chăm sóc thằng Harry. Thế mà anh chỉ vì đồng tiền mà đem bán thằng bé cho kẻ vô đạo lí. Em đã có lần bảo nó: một tâm hồn còn quý giá hơn tất cả vàng bạc trên thế giới. Nếu ta bán đứa con của nó, thì nó làm https://thuviensach.vn sao còn tin ở ta được nữa? - Emily, em hãy tin anh, anh khổ tâm lắm, em thấy đấy; anh tôn trọng những tình cảm của em, tuy rằng anh chưa đồng ý hết thảy. Nhưng, xin nói thật với em, bây giờ nói gì cũng vô ích. Anh không thể thay đổi được nữa. Anh không có ý định nói thật cùng em, nhưng sự thật là: hoặc anh phải bán hai người đó, hoặc anh phải bán toàn bộ của cải của chúng ta. Haley đã chiếm được quyền cầm cố, nếu anh không chịu điều đình với nó, chúng ta mất tất cả. Anh thu thập tất cả mọi thứ, anh đã đi vay mượn, anh đã làm đủ mọi việc, trừ việc đi ăn xin. Anh phải bán hai người để cho đủ số tiền, Haley khăng khăng đòi mua thằng bé. Hắn chỉ nhận giải quyết bằng cách ấy, không chịu cách nào khác. Anh thuộc quyền Haley định đoạt, và anh bắt buộc phải tuân theo; phải bán hai người nô lệ thì ý em đã rõ; thế em có nghĩ rằng bán tất cả những người nô lệ khác là hơn không? Bà Shelby sững sờ cả người, bà đến ngồi bên bàn điểm trang, hai tay ôm lấy đầu và thốt lên một tiếng rên rỉ. Bà tuyệt vọng nói: - Em đã điên rồ mà tưởng rằng em có thể làm điều gì tốt lành trong cái hoàn cảnh đáng căm ghét này! Có nô lệ phải chịu những thứ luật pháp như luật pháp ở xứ sở này, thật là một điều nhục nhã! Từ ngày còn nhỏ em đã nghĩ như vậy. Nhưng em ước mong sẽ làm cho cuộc đời của những con người khốn khổ ấy đỡ cực nhục hơn, thậm chí còn sung sướng hơn cả được tự do nữa, bởi vì mình ăn ở phúc đức, tận tình chăm sóc cho họ, dạy dỗ họ. Em quả đã điên rồ! - Em nói như một người theo chủ nghĩa giải phóng nô lệ, thật thế! - Nếu những người theo chủ nghĩa giải phóng nô lệ hiểu biết như em, thì họ có quyền ăn nói chứ. Anh biết rõ chưa bao giờ em tán thành chế độ nô lệ; em không bao giờ muốn có nô lệ. Ông Shelby nói ý kiến của mình: - Đấy, em không cùng ý kiến với nhiều người tài giỏi và tin đạo. Em có nhớ bài thuyết giáo của mục sư B. chủ nhật trước không? - Em không muốn nghe những bài thuyết giáo kiểu ấy, và em mong rằng ông B. đừng bao giờ đến thuyết giáo ở nhà thờ này nữa. Mục sư không thể ngăn cản điều ác, và có lẽ không sửa được điều ác. https://thuviensach.vn Không làm gì được, cũng như chúng ta đây! Nhưng tán dương điều ác thì quả là không thể nghe được. Vả lại, anh cũng thế, anh không thích nghe bài giảng đạo ấy chứ? - Được... Anh cho rằng những ông mục sư ấy thường đưa ra những sự việc mà ngay chúng ta cũng không dám làm. Nhưng, em ạ, bây giờ anh đang giảng giải cho em biết những khó khăn của chúng ta, anh nghĩ em cũng biết anh quyết định như vậy là vì bó buộc. Bà Shelby lấy chiếc đồng hồ vàng ra, ngắm nghía rồi lật đi lật lại trong lòng bàn tay. Bà buồn rầu nói: - Em chẳng có bao nhiêu đồ trang sức, nhưng có thể bán cái đồng hồ này để cứu thằng con của Eliza được không anh? Lúc mua, đắt lắm đấy. - Em Emily tội nghiệp... Anh rất khổ tâm thấy em thiết tha đến thế; nhưng chẳng thể được! Việc đã xong, giấy bán đã kí và hiện trong tay Haley. Em nên mừng rằng việc sẽ không xấu hơn; thằng cha ấy có thể làm cho chúng ta phá sản... bây giờ thì nó đi rồi. Nếu em cũng biết nó như anh, em sẽ bảo chúng ta đã thoát. - Nó độc ác đến thế cơ à? - Anh không bảo nó tàn ác, nhưng là một con người không có một chút tình cảm, chỉ biết buôn bán và lợi lộc. Nếu được giá, nó có thể bán cả mẹ đẻ ra nó, tuy rằng nó chẳng muốn cho bà lão bị khổ sở. - Và bây giờ, chính thằng khốn nạn ấy chiếm được bác Tom thực thà và trung thành và cả thằng con của Eliza nữa ư? - Em Emily, ý nghĩ ấy làm anh khổ tâm quá. Haley đang vội, mai nó sẽ đến mang của của nó đi. Về phần anh, anh sẽ cho thắng yên ngựa ngay lúc rạng sáng, để khỏi phải có mặt lúc ấy. Anh không thể chịu đựng lúc người ta lôi bác Tom đi. Còn em, anh khuyên em nên lấy xe ngựa đi chơi một lát, em mang cả Eliza cùng đi với em. Để cho nó vắng mặt lúc ấy thì hơn. Bà Shelby không đồng ý: Em sẽ không bao giờ a tòng với mưu mô tàn nhẫn ấy. Em sẽ nói https://thuviensach.vn tất cả với bác Tom. Ít ra, kẻ ăn người làm trong nhà cũng biết là bà chủ của họ chia sẻ nỗi đau khổ của bác ấy và gia đình bác ấy. Em không dám nghĩ đến sự tuyệt vọng của Eliza, chúng ta đã làm gì để đến nỗi phải bó buộc nhận cách giải quyết ấy? Ông bà Shelby có ngờ đâu một người đã nghe được câu chuyện bàn bạc của mình. Khi bà chủ bảo Eliza trở về buồng riêng, chị lẻn vào phòng rửa mặt bên cạnh; cửa phòng thông ra hành lang. Chị áp tai vào khe cửa thông với phòng ngủ, và chị đã nghe hết cả đầu đuôi câu chuyện. Khi không còn nghe thấy tiếng nói nữa, chị len lén bước ra. Chị tái xanh người, run bần bật, nét mặt đăm chiêu, môi mím chặt. Chị lẻn về căn buồng sáng sủa, sạch sẽ và xinh xắn của mình. Đứa con chị đang ngủ say, mấy mớ tóc xõa xuống gối, đôi môi hồng hé mở, hai bàn tay mũm mĩm đặt trên nệm, nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt. Eliza thì thầm với con: - Con ơi, tội nghiệp! Người ta bán con rồi! Nhưng, mẹ con sẽ cứu con, con nhé! Chị không nhỏ một giọt nước mắt. Chị lấy một mảnh giấy và một cây bút chì. Tay chị viết những hàng chữ nóng bỏng: Thưa bà, bà quý mến, xin bà đừng cho cháu là một kẻ bạc bẽo, xin bà đừng quá khắt khe. Cháu đã nghe hết câu chuyển giữa bà và ông nhà. Cháu có ý định cứu đứa con trai của cháu, xin bà chớ trách cháu. Cầu Chúa ban phước lành cho bà, vì tấm lòng quý hóa của bà! Chị gấp tờ giấy lại, để địa chỉ, rồi vơ mấy cái áo quần của con buộc vào một cái khăn bông. Chị quấn chiếc khăn quanh người và không quên nhét thêm mấy cái đồ chơi con chị thích nhất. Khó khăn lắm chị mới đánh thức được thằng bé, nó cố gắng ngồi nhỏm dậy, nó chơi một con vẹt bằng gỗ, màu sặc sỡ. Mẹ nó thì sửa soạn. Khi mẹ nó đến bên giường định mặc cho nó cái áo choàng và đội cho nó cái mũ lưỡi trai, nó hỏi: - Mẹ ơi, mẹ đi đâu đấy? Mẹ nó nhìn nó nghiêm nghị quá, nó đâm ngờ có việc gì đây. Chị https://thuviensach.vn Eliza nói thầm: - Suỵt, Harry! Đừng nói to, người ta nghe thấy mất! Có một người rất độc ác định đến bắt bé Harry của mẹ và mang vào đêm tối, nhưng mẹ của con không chịu. Mẹ của con mặc áo quần cho con, hai mẹ con cùng chạy trốn, để người độc ác kia không bắt được con của mẹ. Đóng khuy áo cho con xong, chị bế xốc thằng Harry lên tay, bảo nó im; cửa đã mở sẵn, chị bước ra ngoài hành lang. Sao đêm vằng vặc; trời lạnh thấu xương. Người mẹ ủ con trong tấm khăn quàng. Đứa bé hoảng sợ bám chặt lấy cổ mẹ. Bruno, con chó xồm to tướng nằm ngủ dưới cổng lớn, thấy động liền gầm gừ. Eliza dịu dàng gọi tên nó. Thường ngày chị vẫn đùa với nó, nên nó ve vẩy đuôi, định đi theo. Nhưng hình như nó cảm thấy lờ mờ như thế là dại dột nên cứ một lúc lại thấy nó dừng lại, hết nhìn người thiếu phụ da đen lại nhìn về phía ngôi nhà. Mấy phút sau, hai mẹ con và con chó đến túp lều của bác Tom. Eliza gõ vào cánh cửa sổ. Tối hôm ấy, buổi hát Thánh kinh kéo dài rất khuya, người ta hát nhiều quá, - đấy là chưa kể những bài độc ca của ông chủ nhà, - nên hai vợ chồng bác Tom chưa ngủ được, mặc dầu lúc ấy đã quá nửa đêm. Bác Chloe hốt hoảng trở dậy, vén bức rèm: - Ai thế? Trời đất ơi, chị Eliza! Bố nó ơi, dậy mặc áo vào. Con chó già Bruno đang lấy chân cào cửa. Để mau mau tôi ra mở cửa. Miệng nói tay làm, bác ra mở cửa; ánh sáng ngọn nến mà bác Tom vừa vội vã đốt chiếu sáng khuôn mặt sợ hãi và hai con mắt hốt hoảng của người thiếu phụ. - Eliza, trông chị tôi hãi quá. Chị ốm à? Có việc gì thế? - Hai bác ạ. Cháu vừa bỏ trốn nhà; cháu mang cả thằng bé đi. Ông chủ đã bán cháu Harry rồi! Bác Tom và bác Chloe hai tay giơ lên trời cùng cất tiếng kêu: - Bán à! Eliza nhắc lại: https://thuviensach.vn - Vâng, bán. Lúc tối, cháu lẻn vào trong buồng xép cạnh phòng ngủ của bà chủ, cháu nghe thấy ông chủ nói là đã bán thằng Harry, và bán cả bác nữa, bác Tom ạ; ngày mai, người buôn nô lệ sẽ đến mang đi. Ông chủ bảo ông định sẽ cưỡi ngựa đi nơi khác để khỏi phải có mặt ở nhà lúc ấy. Nghe vậy, bác Tom sững sờ cả người. Mắt mở thao láo, bác vẫn giơ hai tay lên trời. Rồi, hình như ý nghĩa những lời nói của Eliza thấm dần dần từng nấc vào xương tủy bác, bác ngã phịch xuống chiếc ghế bành đã nát, đầu gục xuống đầu gối. Bác Chloe kêu lên: - Xin Chúa thương lấy chúng con! Có thể nào tin được không? Bố nó đây, bố nó đã làm gì khiến ông chủ phải bán đi? - Bác ấy chẳng làm gì cả, không phải tại thế đâu. Ông chủ không muốn bán bác, còn bà chủ thì vẫn thảo hiền. Cháu nghe thấy bà bênh vực, van xin cho các bác và chúng cháu. Nhưng ông chủ trả lời là vô ích, vì ông nợ người kia một món tiền. Người kia muốn làm gì, ông cũng phải chịu. Không có tiền trả ngay, đáng lẽ ông phải bán cả gia sản và tất cả kẻ ăn người làm rồi đi nơi khác sinh sống. Vâng, cháu nghe thấy ông bảo hoặc là phải bán bác Tom và cháu Harry, hoặc là bán tất cả. Cái thằng con buôn kia độc ác quá mức. Ông chủ cũng buồn nhưng giá hai bác được nghe bà chủ nói thế nào! Bà ấy mà không phải là người ngoan đạo và phúc hậu thì trên đời này không còn ai đáng được gọi như thế nữa. Bỏ bà ấy mà đi như thế này, thật cũng là bạc quá, nhưng biết làm thế nào? chính miệng bà thường bảo một tâm hồn còn quý hơn tất cả vàng bạc trên trái đất, mà thằng bé nhà cháu lại có một tâm hồn. Nếu cháu để cho người kia bắt nó đi, nó sẽ sống ra làm sao? Hình như chỉ còn một cách giải quyết, cháu không làm khác được! Bác Chloe hỏi chồng: - Còn bố nó, bố nó kìa, sao bố nó không trốn đi với chị ấy? Hay là bố nó định chờ cho người ta chở bố nó xuôi dòng sông đến nơi người da đen làm việc lam lũ, đói khát? Tôi thì thà chết chứ không chịu đi nơi ấy. Hãy còn kịp đấy, bố nó hãy đi với chị Eliza đi! Bố nó có một tờ giấy thông hành, có thể đi lúc nào cũng được kia mà. Mau lên, để tôi sắp sửa áo quần cho. Bác Tom từ từ ngẩng đầu lên. Bác buồn rầu nhìn tứ phía, rồi nói: https://thuviensach.vn - Không, tôi không đi. Chị Eliza đi thì cứ đi, đó là quyền của chị, tôi cũng chẳng khuyên chị ấy ở lại. Nhưng mẹ nó đã nghe thấy chị nói rồi đấy. Nếu ông chủ bán tôi để khỏi phải bán tất cả những người khác và để khỏi phá sản thì thôi cũng được. Bác dằn xuống một tiếng khóc nức nở, làm chuyển thân hình khỏe mạnh của bác và nói tiếp: - Tôi phải có gan chịu đựng như người khác. Xưa nay, ông chủ vẫn trông cậy ở tôi. Tôi chưa hề làm sai lời nói; tôi chưa từng dùng tờ giấy thông hành để làm điều gì mờ ám. Mẹ nó ạ, không được trách ông chủ; ông sẽ trông nom mẹ nó và mấy đứa trẻ... Bác bỗng im bặt và quá xúc động, vì bác trông thấy trên chiếc giường gấp mấy cái đầu tóc xoăn bé nhỏ. Thế rồi bác úp mặt vào đôi bàn tay to lớn, khóc nức nở, làm rung chuyển chiếc ghế bành; nước mắt chảy ròng ròng qua các kẽ tay. Eliza đứng bên cửa. Chị nói: - Trưa hôm qua, cháu đã gặp nhà cháu, nhưng lúc bấy giờ, cháu chưa biết việc sẽ xảy ra như thế này. Nhà cháu mà bị đẩy đến bước đường cùng và tính chuyện bỏ đi trốn! Nhờ bác tìm nhà cháu giúp cháu, hoặc nhắn tin cho nhà cháu biết cháu định trốn sang Canada. Nhờ bác nói cháu thương yêu nhà cháu biết chừng nào, và nếu chúng cháu không còn được gặp nhau nữa... Chị quay mặt đi, đứng im một lát, rồi nghẹn ngào nói thêm: - Nhờ bác bảo nhà cháu phải ăn ở cho phải đạo, phải cố gắng tìm gặp cháu trên thiên đường. Thôi, bác gọi con Bruno vào trong nhà rồi đóng kĩ cửa lại. Con chó tội nghiệp! Đừng cho nó đi theo cháu. Sau cùng là mấy câu từ biệt, mấy giọt nước mắt và mấy lời chúc sức khỏe, may mắn. Rồi, chị ôm ghì lấy đứa con vừa ngạc nhiên vừa hãi hùng, lẳng lặng lẩn vào đêm tối. https://thuviensach.vn S 6 CUỘC KHÁM PHÁ au cuộc bàn luận kéo dài tối hôm trước, ông bà shelby suốt đêm khó ngủ, nên sáng hôm sau dậy muộn hơn thường ngày. Bà Shelby kéo dây chuông nhiều lần, ngạc nhiên nói: - Không biết Eliza nó đâu nhỉ? Ông Shelby đứng trước tấm gương, mài lưỡi dao cạo. Cửa mở, một anh đầy tớ da đen mang nước nóng vào cho ông cạo râu. Bà chủ hỏi: - Andy đấy à? Anh ra bảo Eliza, tôi đã kéo chuông ba lần gọi nó rồi đấy. Bà thở dài nói một mình: "Con bé tội nghiệp!" Andy quay trở lại tức khắc, hai mắt tròn xoe vì kinh ngạc: - Thưa bà, trời đất ơi! Ngăn kéo trong buồng chị Eliza mở tung, áo quần thì vứt khắp nơi. Cháu nghĩ là chị ta đã bỏ đi mất rồi! Cùng một lúc, cả hai vợ chồng đều thấy sự thật; ông Shelby kêu lên: - Nó đã ngờ vực điều gì và đã bỏ trốn. Bà Shelby vui mừng nói: - Lạy Chúa! Em mong đó là sự thật. - Kìa em! Em nói như một kẻ rồ dại. Nếu quả thật như vậy thì anh còn biết ăn nói làm sao? Haley đã thấy anh lưỡng lự lúc bán thằng bé, nó sẽ cho là anh đồng mưu với con Eliza. Danh dự của anh chứ chuyện chơi! https://thuviensach.vn Ông Shelby tức tốc ra ngoài. Tiếng chạy rầm rập, tiếng gọi í ới khắp nơi, khắp xó. Mười lăm phút sau, mọi người đủ các màu da đã có mặt trong nhà. Chỉ có một người là đứng yên lặng. Đó là bác đầu bếp Chloe. Thường ngày, nét mặt bác rạng rỡ, hôm nay sa sầm xuống. Tuy vậy bác vẫn nấu bữa ăn sáng, như thể bác không nghe thấy gì, không trông thấy gì trong cái cảnh nhốn nháo chung quanh. Một lát sau, hàng chục chú bé da đen đã đứng sắp măng trên lan can hành lang. Chú nào chú ấy đều quả quyết sẽ được là người đầu tiên báo cho lão con buôn biết cái tin xúi quẩy của lão ta. Andy vừa cười khích khích vừa nói: - Nhất định là lão ta sẽ nổi tam bành! Giác tán thêm: Lão ta sẽ chửi om lên! Cô bé Mandy cũng tán: Lão ta sẽ văng tục cho mà xem! Bữa ăn chiều hôm qua, tớ đã nghe thấy rồi. Tớ núp trong cái xó bà để chum vại, tớ nghe rõ mồn một từng tiếng. Kì thật, cô bé Mandy có bao giờ quan tâm đến lời người ta nói đâu. Nhưng cô làm ra vẻ hiểu biết, vênh vênh váo váo trước mặt các bạn, quên không kể rõ ràng lúc cô ta núp giữa đống chum vại, cô ta đã đánh một giấc ngon lành. Haley vừa ló mặt ra, chân đóng bốt có đinh thúc ngựa hẳn hoi, đã biết ngay cái tin không lành cho hắn. Bọn nhóc da đen không bị thất vọng mong chờ nghe hắn chửi rủa; hắn chửi hăng hơn bình thường. Lũ trẻ được một mẻ tha hồ thích chí. Thế nhưng chúng nó phải chạy trốn ngay để tránh những ngọn roi ngựa quất tứ phía. Bọn nhóc vừa huých nhau vừa cười như nắc nẻ. Chúng nó nhảy từ trên lan can xuống, tụ tập nhau ở hành lang, trên bãi cỏ khô. Chúng nó lấy chân đá hậu và cười thét lên. Gã Haley chẳng làm gì được, nghiến răng la hét: - Mẹ kiếp! Tụi oắt, tao mà tóm cổ được chúng mày... https://thuviensach.vn Andy đứng ở đằng sau Haley, vừa méo xệch cái mặt, vừa nói như một kẻ đắc thắng: - Nhưng tóm làm sao được chúng nó! Haley nhảy bổ vào phòng khách, kêu: - Ông Shelby, thế này là thế nào, chuyện mới kì khôi chứ! Hình như con mẹ ấy đã mang thằng oắt chuồn mất rồi! Ông chủ nhà đường hoàng bảo cho nó biết: - Ông Haley, ông đang đứng trước mặt nhà tôi đấy. Gã con buôn hấp tấp chào và xin lỗi: - Thưa bà, xin lỗi bà. Nhưng, dù sao, cái tin vẫn kì lạ quá. Thưa ngài, có đúng như thế không? Ông Shelby khinh khỉnh đáp: - Thưa ông, nếu ông muốn nói chuyện với tôi, ông phải giữ phép lịch sự. Andy, cầm cái mũ và cái roi ngựa của ông khách vào đây. Mời ông ngồi. Tôi bảo cho ông biết: Chắc là chị Eliza đã nghe thấy, hoặc được người nào báo cho biết cái tin tôi bán thằng Harry, nên đã bế con bỏ trốn đi, thật đáng tiếc. Haley hét to: - Tôi cứ nghĩ việc này phải sòng phẳng kia. Ông Shelby quay ngoắt lại phía hắn; ông phát cáu: Thưa ông, tôi phải nghĩ thế nào về điều nhận xét của ông? Ai dám nghi ngờ danh dự của tôi thì tôi chỉ có một câu trả lời cho người ấy biết... Trước thái độ cương quyết ấy, gã buôn người phải hạ giọng. Hắn lẩm bẩm phàn nàn rằng một người tử tế như hắn mà bị một vố như thế này thì thật là không may. Ông Shelby trả lời hắn: https://thuviensach.vn - Tôi cho rằng ông phàn nàn như thế cũng có lí. Nếu không thì tôi chịu sao được cái lỗi ông lỗ mãng xông vào phòng khách này. Tôi cần nói thêm rằng không bao giờ tôi chấp nhận cho bất kì người nào nghi ngờ tôi đã nhúng tay vào một việc không đúng đắn. Ngoài ra, tôi sẽ giúp đỡ ông, cung cấp cho ông người và ngựa để ông đi tìm của của ông. Ông Shelby lấy lại giọng nói bình thường: - Tóm lại, tôi tưởng tốt hơn hết là ông cứ bình tĩnh, rồi ăn cơm sáng ở đây. Sau đó, ta sẽ xem nên làm thế nào. Bà Shelby đứng dậy, cáo bận, không dự bữa ăn sáng được. Sau khi dặn dò một bà lai da đen liệu rót cà phê cho chủ và khách, bà bước ra ngoài phòng. Để tỏ ra mình đã thấy dễ chịu. Haley vụng về pha trò: - Bà lão chẳng ưa gì kẻ hèn hạ này. Ông Shelby lạnh nhạt đáp: - Tôi không quen nghe nói đến nhà tôi một cách thiếu lễ độ như vậy. Haley gượng cười xin lỗi: - Xin lỗi ngài, tôi nói đùa đấy thôi. - Ở nhà này không được đùa cợt kiểu ấy. Gã buôn người nghĩ thầm: "Bây giờ, giấy tờ mình đã kí rồi, nên mới lên mặt như thế. Hôm qua, chẳng thấy kiêu kì." Chưa bao giờ cái tin một ông thủ tướng bị lật đổ lại gây hoang mang và khủng kiếp bằng cái tin về số phận bác Tom được truyền đi trong đám người ăn kẻ làm quanh đấy. Ai ai cũng bàn tán chuyện ấy. Suốt ngày, ở nhà cũng như ở ngoài đồng, chỉ có chuyện ấy. Chuyện Eliza bỏ trốn càng làm náo động thêm không khí của cả trang trại. https://thuviensach.vn Bác Sam Đen - tên gọi bác như vậy vì bác đen hơn những người da đen khác một chút - đang xem xét vấn để dưới mọi khía cạnh. ...Vừa lúc ấy, Andy đến hét lên bảo bác: - Ô kìa, bác Sam! Ông chủ bảo bác đi thắng yên cho con Bill và con Jerry đấy. - Có việc gì đấy chú? - Chắc là bác không biết chuyện chị Eliza đã mang thằng bé đi trốn rồi nhỉ? Bác Sam khinh bỉ đáp: - Đi mà nói với những đứa khác! Tao còn biết trước chú nhiều kia! Tao có phải là con nít mới đẻ ngày hôm qua đâu. ... Andy nói tiếp: - Để rồi cháu kể nốt cho bác nghe. Bây giờ bác phải mau chân mau tay lên mà bắt ngựa, cháu thấy bà chủ gọi bác rồi đấy. Đừng đứng ì ra đấy mà thuỗn tay ra như vậy. Bác Sam sửa soạn công việc. Một lát sau, bác trở lại, với hai con ngựa chạy nước kiệu. Khi ngựa còn chưa dừng hẳn, bác lẹ làng nhảy xuống. Bác buộc ngựa vào một chiếc cọc. Con ngựa của Haley là một con ngựa tơ hay sợ bóng, liền đá hậu, đầu lúc lắc, định giằng dây cương ra. Bác Sam hét: - Ô kìa! Ô kìa! Mày nóng tiết hử? Trên khuôn mặt đen bóng của bác nở một nụ cười ranh mãnh. Bác nói: - Để rồi tao chuẩn bị chu đáo cho mày. Phía trước căn nhà, có một cây dẻ gai to lớn ngả bóng. Trên mặt đất đầy những quả dẻ gai hình tam giác, gai nhọn tua tủa. Bác nhặt https://thuviensach.vn lấy một quả, đến gần con ngựa; bác vuốt ve, vỗ về nó cho nó bớt hung hăng rồi giả cách xếp lại cái yên, bác khéo léo luồn quả dẻ gai xuống dưới yên làm cho mỗi khi có vật gì hơi đè lên yên, là con vật nóng nẩy đó điên tiết lên. Tuy vậy con vật không bị thương, hay bị một vết sầy da nào cả. Bác hóm hỉnh liếc mắt, nói thầm: - Thôi, thắng cho mày như thế là tươm rồi nhé. Lúc ấy, bà Shelby bước ra ngoài bao lơn, làm hiệu cho bác Sam. Bác Sam tất tả chạy tới. Bà trách: - Bác Sam, sao bác chậm chạp thế? Tôi đã cho Andy bảo bác nhanh chân nhanh tay lên kia mà? Bác Sam vui nhộn cãi: - Trời ơi là Trời! Thưa bà chủ, bà tưởng chỉ nháy mắt là bắt được ngay hai con ngựa hay sao! Chúng nó ở mãi tít phía cuối cánh đồng. Có Trời biết ở đâu! - Bác Sam, không biết bao nhiêu lần tôi bảo bác là không được hơi một tí là kêu đến Trời kia mà. Không tốt đâu. - Thưa bà chủ, Trời tha tội cho cháu. Cháu quên bẵng mất. Cháu không nhắc lại nữa. - Đấy bác lại vừa mắc nữa rồi đấy, tội nghiệp. - Lạy Chúa! Cháu muốn... Thưa bà chủ, cháu chả có ý nói thế; cháu không có ý gì xấu đâu ạ. - Bác phải chú ý hơn nữa, bác Sam nhé. Nhưng nghe tôi bảo đây: Bác sẽ đi đưa đường cho ông Haley và giúp đỡ ông ấy. Phải chăm sóc đến ngựa đấy, bác Sam ạ. Bác biết là tuần lễ trước, con Jerry hơi què đấy. Đừng cho chúng nó phóng nhanh quá, nghe chưa? Lời nói cuối cùng này, bà Shelby nói khẽ và dằn từng tiếng. Bác https://thuviensach.vn Sam ra vẻ hiểu biết lắm, hứa: - Việc đó, bà cứ tin ở cháu. Chúa biết rằng... Ấy chết, cháu có định nói thế đâu,- bác chữa lại một cách rất khôi hài, bà Shelby cũng phải mỉm miệng cười. - Thưa bà, cháu sẽ trông nom ngựa, xin bà an tâm. Khi trở về đến gốc cây dẻ gai, bác giảng giải cho Andy nghe: Tớ sẽ chả lấy làm lạ, khi lão ta leo lên ngựa mà ngựa cứ đá hậu. Chú biết đấy, có những con vật hăng tiết... Nói vậy, bác huých khuỵu tay vào sườn Andy, nét mặt đầy ý nghĩa. Andy, chú thấy không, bà chủ muốn chầm chậm lại, thật rõ ràng. Tớ muốn giúp đỡ bà việc này. Vậy, chú đi tháo những con ngựa ra, chú để cho chúng nó tự do phi ngoài cánh đồng, đến mãi tít góc rừng kia. Tớ cam đoan rằng ông chủ chưa đi ngay đâu. Andy nhăn nhở cười. Bác Sam nói tiếp: - Chú hiểu đấy. Nếu ngựa của ngài Haley giở quẻ mà nổi khùng lên, ta sẽ phải giúp đỡ ngài, phải không? Và giúp thế nào chứ! Bác Sam và Andy ngửa cổ ra cười như nắc nẻ, ngón tay bấm tách tách, người xoay tít trên ngón chân. Lúc ấy Haley chợt hiện ra ở hành lang. Nhờ mấy tách cà phê ngon tuyệt, hắn đã vui vẻ hơn, hắn vừa nói vừa mỉm cười. Bác Sam và Andy đội một thứ "nón" làm bằng lá gồi đan và rách bươm, vội vàng cởi dây cho mấy con ngựa. Haley hét: - Mau tay lên, này! Không được để mất thì giờ đâu! Bác Sam nhanh nhẩu: - Xong, xong rồi đấy ông chủ ạ. Bác đưa dây cương cho Haley, giữ bàn đạp cho hắn; Andy tháo dây cho hai con ngựa khác. Khi gã buôn người vừa đặt mình lên yên thì con ngựa nhảy chồm lên, lão Haley ngã té xuống đất cách đó mấy bước, trên đám cỏ khô, êm dịu. Bác Sam thét lên mấy tiếng kinh hãi. https://thuviensach.vn Bác muốn ghìm dây cương lại, nhưng mấy chiếc lá gối bác đội làm nón đâm vào mắt ngựa, khiến con vật không những không chịu đi, mà còn hung hãn hơn. Nó vật ngã bác Sam, hít hít một cách khinh bỉ, đá hậu rất dữ, rồi băng về phía cuối đồng cỏ. Con Bill và con Jerry được Andy thả ra, như đã định trước, cũng chạy theo sau. Trong lúc rối loạn như vậy, bác Sam và Andy vừa lao đuổi theo ngựa vừa hò hét như bị ma làm. Tứ phía, chó sủa ran. Mike, Mose, Mandy, Fanny tất cả lũ trẻ đứng đấy, gái cũng như trai, chạy tán loạn, vỗ tay ầm ĩ và hét tướng lên, vừa vì sung sướng, vừa vì thích thú. Con ngựa tơ màu trắng của Haley ra vẻ khoái trá với cái trò này lắm; lúc nó chạy tới cánh đồng lớn dốc thoai thoải, sát ven rừng, nó như muốn đùa cợt, chọc ghẹo những người đuổi nó: nó để cho họ lại gần; rồi, khi họ tới sát nó, nó lại lao đi, lỗ mũi phập phồng. Sau cùng, nó băng vào một lối hẻm trong rừng. Bác Sam không muốn bắt ngựa khi chưa cần thiết... Những tàu lá gồi dùng làm nón của bác nổi đình đám ở bất cứ nơi nào sắp bắt được ngựa. Bác không tiếc gì hơi sức, bác hét: "Tiến lên! Bắt lấy nó, bắt lấy nó!", làm cảnh tượng càng thêm rối loạn. Haley tất tả chạy ngược chạy xuôi, miệng nguyền rủa, chửi bới, thỉnh thoảng dừng lại, giậm chân xuống đất, mặc cho ông Shelby đứng trên ban công cố gọi hắn lại. Nơi cửa sổ, bà Shelby cười thầm. Bà ngạc nhiên, đoán xem ai đã bày ra cái trò hỗn loạn này. Cuối cùng, đến giữa trưa, bác Sam trở về thắng lợi; bác cưỡi con Jerry, tay dắt cương con ngựa của Haley. Con vật sùi đầy bọt mép; mắt nó nảy lửa; lỗ mũi nó nở to. Rõ ràng là lòng khát khao tự do của nó chưa được thỏa mãn. Bác Sam mừng rối rít: - Thế là tóm được nó rồi. Không có tôi thì mấy con ngựa toi mạng cả; tôi bắt được nó rồi. Haley la lối: - Mày! Không có mày thì đã chẳng xảy ra tất cả cơ sự này. Bác Sam rất phiền não cãi lại: https://thuviensach.vn - Ông chủ, ông nói tại tôi ạ, nhưng tôi chạy đổ mồ hôi ra như tắm đây này! - Mày rồ dại, làm tao mất toi ba tiếng đồng hồ. Thôi đừng giả ngốc nữa, đi đi thôi. Bác Sam sửng sốt: - Thưa ông chủ, đi ạ? Thế ra ông muốn giết chết chúng tôi, cùng với cả những con ngựa này hay sao? Chúng tôi sắp đổ cả rồi đây. Ông không thấy lưng những con vật này bốc hơi lên hay sao? Ông chủ tôi không cho chúng tôi đi mà chưa ăn uống gì đâu. Ngựa của ông cần phải băng bó, ông xem nó lấm bê bết ra đây này. Con Jerry thì què, bà chủ không cho phép chúng tôi đi như thế này đâu. Dù sao, chúng ta cũng đuổi kịp chị Eliza, chị ta đi có giỏi gì. Bà Shelby đứng ở hành lang nghe thấy câu chuyện ấy. Thấy vui vui, bà quyết định tham gia tấn hài kịch. Bà bước lên mấy bước, tỏ ý tiếc vì Haley gặp việc đen đủi, bà cố nài hắn ở lại ăn bữa trưa, bác đầu bếp sắp dọn xong ngay. Haley đi về phòng khách, con mắt đầy vẻ nghi ngờ, còn bác Sam dắt mấy con ngựa vào sân chuồng. Bác Sam buộc xong ngựa cùng Andy vào trong kho chứa lúa. Bác bảo chú bé: - Andy, chú thấy chưa? Chú thấy chưa? Lạy Trời, thấy lão ta nổi khùng lên và quát tháo, kể cũng sướng đời. Tớ nghĩ thầm: "Chú bạn ơi, chú cứ chửi rủa đi, cứ chửi rủa đi, chú có muốn bắt ngựa của chú không, có hay không nào?" Andy ạ, hình như tớ vẫn còn thấy lão ta trước mắt! Lúc tớ dắt ngựa về cho lão, lão có vẻ tức điên lên! Lão mà có gan thì lão đã giết chết tớ rồi đấy! Còn tớ, tớ cứ giả ngây giả dại, khúm na khúm núm... Hai người tựa lưng vào vách kho, cười sung sướng. Andy bảo: - Bác khôn thật, già có khác. - Còn phải nói! Chú có thấy bà chủ đứng ở cửa sổ không? Bà cười đấy, chú mày ạ. https://thuviensach.vn - Cháu có trông thấy đâu, cháu còn mải chạy. Bác Sam băng bó cho con ngựa tơ của Haley, miệng vẫn trịnh trọng nói: - Tao, tao tập được cái khiếu nhận xét, Andy ạ. Cái đó cần lắm. Mày, mày còn trẻ, cũng phải học cái khiếu ấy đi. ... Andy cãi: - Thế mà sáng hôm nay, giá cháu không khéo bảo bác lúc đầu thì bác cũng chẳng thấy cóc gì. Bác Sam kết luận: - Mày khá lắm, cháu ạ. Tao có dựa vào cái ý của mày thì cũng chẳng xấu hổ gì. Người khôn ngoan nhất cũng có khi lầm lẫn. Thôi, thế là xong. Bây giờ, đi ăn đi thôi. Tao cuộc với mày là bà chủ để phần cho chúng mình những món ăn ngon nhất. https://thuviensach.vn 7 MỘT BÀ MẸ CHIẾN ĐẤU K hông sao tưởng tượng nổi một con người khốn khổ trơ trọi hơn Eliza, khi chị xa dần túp lều của bác Tom. Những nỗi đau khổ của chồng chị, những nguy hiểm anh sẽ gặp, tai họa đang đe dọa con chị, những rủi ro đang chờ đón chị, tất cả những điều ấy quay cuồng trong đầu óc chị. Chị phải từ bỏ gia đình êm ấm duy nhất chị biết từ xưa tới nay... chị từ giã tất cả những cái gì quen thuộc với chị, nơi chị đã lớn lên, những bóng cây thuở nhỏ chị vui chơi, những lùm cây xanh chị thường sung sướng dạo bước bên người chồng trẻ tuổi. Nhưng, tình mẹ con mạnh hơn tất cả, và trước cơn nguy hiểm, mối tình ấy bốc cao rừng rực. Con chị đã lớn, đủ sức để đi một mình bên cạnh chị, nhưng chị không dắt nó, chị ôm chặt nó trong lòng. Đất đóng băng rạn nẻ dưới chân chị. Tiếng đất nứt làm chị rùng mình. Một chiếc lá cây sột soạt, một cái bóng đung đưa cũng làm chị tái xanh lại, và rảo chân bước mau. Chị lấy làm ngạc nhiên vì sức mạnh của chị; trong tay chị thằng bé nhẹ như bấc. Những sự khủng khiếp làm sức mạnh của chị tăng gấp mười lần. Có một người mẹ nào, khi con mình sắp bị một tên buôn nô lệ cướp đi, lại không làm như chị? Đứa bé, con chị Eliza đang ngủ. Lúc mới xảy ra cơ sự này, nó sợ hãi không ngủ được. Mẹ nó bắt nó im lặng, bảo nó chỉ có thế mới cứu được nó. Nó hỏi mẹ: - Mẹ ơi, con không được thức, phải không mẹ? - Đúng thế, con ạ. Con có muốn ngủ thì cứ ngủ đi. - Nhưng, mẹ ơi, con có ngủ thì đừng để cho người ta bắt con nhé. Chị nói to, khiên chính chị cũng phải ngạc nhiên: https://thuviensach.vn - Không đời nào! Thằng bé mệt mỏi ngả đầu vào vai mẹ một chốc thì ngủ mất. Hai cánh tay âm ấm, hơi thở nhẹ nhàng của nó càng làm Eliza tăng thêm nghị lực. Chị vượt qua ranh giới của trang trại, hàng rào cây khu rừng; chị vượt qua những cảnh quen thuộc ấy, vẫn hấp tấp rảo bước, không hề nghỉ lại. Khi ánh sáng đầu tiên của buổi bình minh vừa rạng, chị tới đường cái lớn, cách xa tất cả cảnh chị quen thuộc hàng chục dặm. Trước kia, chị thường theo bà chủ đến nhà bè bạn của bà ở thôn T... cách không xa sông Ohio mấy chút; vì vậy, chị rất thuộc con đường này. Mục đích trước mắt của chị là vượt qua con sông Ohio; sau đó, chị phó thác cho Trời định đoạt. Khi ngựa và xe cộ bắt đầu chạy trên đường cái lớn, chị nhận thấy rằng dáng đi tất tả và vẻ mặt hãi hùng của chị có thể làm người ta nghi ngờ. Thế là chị đặt con xuống đất, sửa lại cái áo và cái khăn trùm đầu, gắng sức đi nhanh nhưng ra vẻ vẫn ung dung. Chị đã mang theo ít bánh bích quy và mấy quả táo. Chị lấy táo ra, để thúc thằng bé đi nhanh hơn: chị lăn quả táo trước mặt nó vài thước, nó gắng hết sức chạy nhanh vồ lấy quả táo. Đi được một lúc, hai mẹ con đến một khu rừng rậm, có con suối trong vắt chảy qua. Thằng bé kêu vừa đói vừa khát, hai mẹ con lách qua hàng rào bên vệ đường, chị ngồi sau một tảng đá lớn che được hai mẹ con và giở thức ăn ra cho con ăn sáng. Thằng bé ngạc nhiên thấy mẹ không cùng ăn với nó; nó ôm lấy cổ mẹ và muốn đút vào miệng một cái bánh ngọt. Mẹ nó không nghe: - Harry, con ơi, con mà chưa có nơi có chốn yên ổn thì mẹ không tài nào ăn được. Phải đi nữa, tới bờ sông. Hai mẹ con lại lên đường, chị Eliza cố gắng giữ cho dáng đi rõ đều và tự nhiên. Bây giờ chị đã tới một vùng xa lạ. Nếu vô tình có người nhận ra chị, chị tin rằng sẽ không ai nghi ngờ gì. Gia đình ông Shelby xưa nay vẫn được tiếng tốt khắp vùng; ai có thể tin được chị là người bỏ trốn? Vả lại, nước da chị hơi trắng nên người ta có thể lầm. Người ta sẽ không cho chị là người da đen, nước da con chị cũng khá trắng. https://thuviensach.vn Ý nghĩ ấy làm cho chị thêm can đảm. Đến giữa trưa, chị mạnh dạn gõ cửa một cái trại xinh xắn, để mua thêm chút thức ăn và để nghỉ ngơi. Con đường càng xa thì càng đỡ nguy hiểm; tinh thần bớt căng thẳng chị chỉ còn thấy mệt và đói. Bà chủ trại, vốn dễ thương và mau miệng, đon đả chuyện trò. Eliza nói chị đi thăm người bà con độ một tuần lễ, ở gần đây; bà chủ trại có vẻ tin lời chị. Trong đáy lòng chị, chị ước ao sao cho lời chị là sự thật, sự thật đơn giản. Một tiếng đồng hồ trước khi mặt trời lặn, chị tới thôn T... bên bờ sông Ohio, người mệt lả, chân sây sát, nhưng lòng vẫn can đảm. Chị đưa mắt nhìn con sông kia, cũng giống như dòng sông Jordan, ngăn chị với miếng đất tự do Canaan. Trời sắp sang xuân, nước sông lên to và chảy xiết; dưới dòng nước đục, những tảng băng nặng nề trôi. Dòng sông uốn theo bờ bang Kentucky nhô ra rất xa, nên nước đá chồng chất lên nhau thành một bức thành chắn ngang. Dòng sông thắt lại, lượn quanh mỏm đất, cuốn theo những mảnh băng san sát, làm thành một cái bè lớn, phủ khắp mặt sông, đến tận gần sát bờ bên kia. Eliza dừng lại một lát nhìn cảnh tượng không thuận lợi ấy, nhất định đò ngang thường ngày không thể qua được. Chị đến một cái quán ăn trên bờ sông để hỏi thăm tin tức. Bà chủ quán đang bận làm bữa ăn chiều. Khi nghe tiếng chị Eliza gọi, dịu dàng và như năn nỉ, bà quay lại, đứng trước bếp lò, tay cầm một cái dĩa. Bà hỏi: - Chị hỏi gì đấy? - Có đò ngang hay có cách gì sang thôn B... bên kia sông không ạ? Bà chủ quán thấy Eliza có vẻ hoảng hốt, liền đáp và hỏi thêm: - Không, người ta không sang sông nữa đâu. Chị muốn sang à? Chị có người nhà ốm hay sao? Chị có vẻ lo lắng lắm nhỉ? Eliza phải nói dối: https://thuviensach.vn - Ở bên ấy, tôi có một cháu bé ốm nặng. Mãi tối hôm qua, tôi mới được tin, hôm nay đi cả một đoạn đường dài, mong kịp gặp đò ngang. Bà chủ quán thấy lòng mình xúc động mối tình mẹ con; bà than phiền: - Thật không may cho chị, tôi cũng lấy làm ái ngại quá. Bà đứng ở cửa sổ hướng về phía một căn nhà nhỏ gọi: - Ông Solomon! Một người đàn ông, mình choàng tạp dề da, tay nhớp nháp, ló ra ở khung cửa. - Tối nay, bác ấy có định chở thùng sang sông không? Người đàn ông đáp: - Nếu đi được thì bác ấy cũng định sang đấy. Bà chủ quán quay lại phía Eliza. - Có một người tối nay định sang sông; chốc nữa bác ấy đến đây ăn cơm chiều; chị hãy vào trong này ngồi chờ bác ấy. Bà cho Harry một cái bánh ngọt, nói thêm: - Ồ, chú bé ngoan quá! Nhưng thằng bé mệt lả, khóc thét lên. Eliza khẽ nói: Tội nghiệp thằng bé. Nó không quen đi đường xa như thế này, mà mình lại cứ giục mãi nó. Bà chủ quán bảo chị: - Chị cho cháu vào trong buồng này. https://thuviensach.vn Bà mở cửa buồng; trong buồng kê một cái giường. Eliza đặt con trên giường, nắm bàn tay nó cho đến khi nó ngủ. Còn chị, chị chẳng thể nghỉ ngơi. Chị đau đớn nghĩ đến kẻ làm chị phải cực nhọc, chị chăm chắm nhìn dòng sông đầy ăm ắp chảy xiết, ngăn chị với tự do. Mặc dù bà Shelby có hứa bữa cơm trưa sẽ dọn ra ngay, nhưng hình như phải qua nhiều người mới giải quyết được công việc, như lệ thường vẫn xảy ra trong nhiều trường hợp khác. Lệnh đã ban ra ngay trước mặt Haley, nhưng phải qua ít nhất sáu, bảy chú bé đưa tin mới truyền đến được bác Chloe. Bác đầu bếp chỉ gật một cái, rồi làu bàu ra vẻ khó chịu. Sau đó, bác mới làm mọi công việc cần thiết, dáng điệu chậm chạp, tỉ mỉ như thường ngày. Kẻ ăn người làm trong trại hiểu thầm với nhau rằng dù bà chủ có biết trước là bữa ăn sẽ dọn ra muộn, bà cũng sẽ không trách họ. Có vô số những việc không may xảy ra làm cho bữa ăn chậm trễ. Một anh chàng nấu bếp chẳng may làm hỏng món nước chấm; thế là phải làm món nước chấm khác. Mỗi khi người ta giục bác Chloe, bác bảo "người ta đi bắt ai thì bắt, chứ bác không thể dọn ngay ra một món nước chấm không ra gì." Một anh chàng nô lệ khác vấp ngã, đánh đổ nước lênh láng, thế là phải đi múc thùng nước khác. Một anh chàng vụng về đánh rơi món bơ. Thỉnh thoảng, tiếng ồn ồn vang xuống tận dưới bếp: gã Haley ruột nóng như đốt, không chịu đứng yên một chỗ; hắn cáu kỉnh đi đi lại lại trong phòng ăn. Bác Chloe bực mình nói: - Cho đáng đời! Nó mà không chịu tu tỉnh lại, thì mai đây cáu kỉnh có mùi mẽ gì. chúa sẽ bắt nó phải chết, rồi xem nó sẽ phát điên lên như thế nào. Ở nhà bếp, ai ai cũng kính mến bác Chloe, họ há hốc mồm nghe bác nói. Bây giờ, bữa ăn đã dọn xong xuôi, họ tha hồ nói chuyện và nghe ý kiến bác. ... Lúc ấy một tiếng nói to làm họ giật mình. Bác Tom vừa bước vào, không để ai trông thấy; bác đã nghe rõ đầu đuôi câu chuyện. Bác giận dữ nói: - Các con ạ, các con chẳng hiểu hết lời các con nói. Các con không được mong cho bất cứ ai phải chịu tội như vậy. Andy cãi: https://thuviensach.vn - Chúng cháu chỉ mong cho những tên buôn linh hồn bị thế cơ mà. Bác Chloe nói thêm: Ngay Trời cũng nguyền rủa chúng nó. Chúng nó chẳng cướp lấy những đứa nhỏ trong lòng mẹ để đem đi bán là gì? Những đứa con khóc lóc níu lấy váy mẹ, bọn chúng mặc, cứ giằng lấy, bán lấy tiền. Chúng nó chẳng chia vợ rẽ chồng người ta đấy ư? Nói đến đây, bác Chloe nức nở khóc: - Thế chúng nó làm như vậy, ông tưởng chúng nó đau lòng lắm đấy hẳn? Không một mảy may; chúng vẫn uống rượu, hút thuốc lá. Quỷ mà không đến lôi chúng đi thì quỷ còn làm gì nữa? Bác Chloe úp mặt vào cái tạp dề kẻ ô vuông, khóc như mưa như gió. Nhưng bác Tom lại nói: - Kinh Thánh dạy ta phải cầu nguyện cho những kẻ hại ta. Bác Chloe cãi: - Cầu nguyện cho bọn chúng nó à? Thế thì quá lắm, tôi chịu không làm nổi. ... Tiếng chuông réo lên, có nghĩa là người ta đang đợi bác Tom trên phòng khách. Bác Tom vừa bước vào, thì ông chủ ngọt ngào bảo bác: - Bác Tom, bác nên biết là nếu lúc ông này gọi đến mà bác không có đây, tôi sẽ phải đền cho ông ấy một nghìn đô la. Hôm nay, ông ấy bận việc, bác được một ngày tự do, làm gì thì làm. Bác muốn đi đâu cũng được. Gã buôn nô lệ hét to: - Liệu! Đừng có giở cái trò của tên da đen ra với chủ mày, bởi vì nếu tao trở lại mà không thấy mày thì tao vét đến tận đồng xu cuối cùng của chủ mày. Ông chủ mày có biết nghe tao thì chớ có tin một thằng nô lệ nào hết. Chúng mày khéo chuồn như ranh ấy. https://thuviensach.vn Bác Tom đứng thẳng người, nói với ông Shelby: - Thưa ông chủ, khi cụ bà đặt ông vào tay cháu lúc ấy cháu vừa đúng lên tám, còn ông mới được một năm. Cụ bảo cháu: "Tom, đấy, ông chủ bé nhỏ của mày đấy, liệu mà trông nom săn sóc cho cẩn thận", cụ bảo cháu thế. Thưa ông chủ, bây giờ cháu xin hỏi ông: Đã bao giờ cháu làm sai lời cháu nói chưa, đã bao giờ cháu làm trái ý ông chưa? Hình như ông Shelby rất cảm động, ông rơm rớm nước mắt, khẽ nói: Bác Tom ạ, nếu tôi không ở hoàn cảnh bó buộc, thì trên thế gian này, không ai mua bác được... Đến đây, bà Shelby mới nói: - Bác Tom, tôi nói thật như đếm, khi tôi xoay xỏa được đủ tiền, tức khắc tôi sẽ chuộc lại bác. Rồi, quay lại Haley, bà nói: Thưa ông, xin ông ghi cho tên người nào sẽ mua bác Tom, rồi ông cho tôi biết. Gã buôn người hứa: - Nhất định rồi. Rất có thể sang năm tôi mang anh ta về đây bán lại cho bà, khỏe mạnh, tươi tắn như cũ. Bà Shelby đồng ý: - Lúc ấy, tôi sẽ thỏa thuận với ông; ông chẳng thiệt thòi gì đâu. - Tất nhiên, tôi chẳng đòi gì hơn. Bán cho người này, hay bán cho người kia cũng thế thôi, miễn là được món lời to. Tôi cũng phải sống như mọi người, có phải không? Ông bà Shelby thấy lối thân mật sỗ sàng ấy của Haley thì khó chịu, nhưng cả hai người đều hiểu rằng phải nén tình cảm của họ lại. Gã kia càng đê tiện, càng độc ác, bà Shelby càng lo sợ hắn sẽ bắt được https://thuviensach.vn hai mẹ con Eliza. Bởi vậy, bà cố giữ Haley lại, càng lâu càng hay. Bà dùng mọi mánh khóe của một người phụ nữ. Bà cười nói duyên dáng, làm cho nó vui lòng, chuyện trò với nó cho thời gian trôi qua. *** Đến hai giờ trưa, bác Sam và Andy buộc ngựa vào cọc. Cuộc chạy rông lúc buổi sáng hình như làm cho họ tươi tỉnh hơn bao giờ hết. Bác Sam ăn đã no nê, rất hăng hái nhiệt tình. Lúc đến gần Haley, bác khoe với Andy rằng công việc sẽ nhất định thắng lợi, vì bây giờ bác mới "thật sự ra tay." Lúc Haley nhảy lên ngựa, hắn có vẻ suy nghĩ; hắn hỏi: - Ông chủ chúng mày không có chó à? Bác Sam vênh vang đáp: - Có chứ ạ, có hàng đàn kia. Có con Bruno sủa tài ra phết. Ngoài ra, những người da đen chúng tôi, ít ra mỗi người cũng có một con. Haley khinh khỉnh nói: - Hừ! Tao muốn hỏi chủ chúng mày có nuôi chó để săn bọn da đen bỏ trốn không kia mà. Bác Sam đã biết thừa, nhưng bác giả ngây giả dại, bác nói: - Chó của chúng cháu đánh hơi rất tài. Chắc hẳn là giống chó chuyên săn những kẻ bỏ trốn, nhưng chúng cháu chưa thử bao giờ. Bác gọi "Bruno!", con chó xù khỏe mạnh nhảy đến bên bác. Haley nổi cáu: - Đồ chết treo, nào đi! Bác Sam "đi", và cù Andy một cái; Andy cười ngất, làm cho Haley bực dọc, hắn giơ roi quất chú. Bác Sam, vẻ nghiêm nghị khác thường, trách: https://thuviensach.vn - Andy, mày lạ thật! Đâu có phải lúc đùa cợt, mà cũng chẳng phải là cách giúp đỡ ông chủ như thế Khi họ đi hết địa phận trang trại, Haley bảo: - Tao sẽ đi con đường dẫn thẳng đến sông, bao giờ chúng nó cũng qua quãng sông đó, nhờ sự giúp đỡ bí mật... Bác Sam tán thành: - Vâng, chính thế. Ông chủ Haley hiểu biết thật. Nhưng có hai con đường đi đến bờ sông, con đường đất và con đường lớn, ông chủ muốn đi đường nào ạ? Andy tỏ vẻ ngạc nhiên vì cái món địa lí mới mẻ đó, nhưng chú bé xác minh ngay lời nói của ông bạn đồng hành. Bác Sam nói tiếp: - Tôi, tôi có ý đoán Eliza đi con đường đất, đường ấy vắng người qua lại hơn. Mặc dù Haley là một kẻ lão luyện, không dễ dàng gì mà lừa gạt được, hắn vẫn phải thận trọng cân nhắc hai khả năng. Hắn lơ đãng làu bàu một mình: - Nếu hai đứa chúng mày không phải là những thằng điêu toa lành nghề... Cái câu đánh giá ấy hình như làm cho Andy khoái chí hết sức. Chú bắt buộc phải đi chầm chậm lại phía sau một chút để cười cho thỏa thích, suýt nữa trượt chân ra ngoài bàn đạp. Còn bác Sam giữ vẻ mặt thản nhiên như không. Bác nói: - Tùy ông chủ quyết định; đi lối nào thì chúng tôi cũng thế thôi. Nhưng dù sao, tôi nghĩ đi con đường cái lớn vẫn hơn. Gã buôn nô lệ lẩm bẩm một mình, chẳng chú ý gì đến hai người đi bên cạnh: - Thế nhưng, chắc chắn là con ấy chọn con đường vắng vẻ. Bác Sam triết lí: https://thuviensach.vn - Phụ nữ họ kì khôi lắm kia. Động đến họ, toàn là sự bất ngờ cả. Tôi thì tôi nghĩ là Eliza khôn hồn thì đi con đường đất. Bởi vậy, xét về cái óc mâu thuẫn của người phụ nữ, chị ta đi con đường cái lớn lại có phần đúng hơn. Cái sự hiểu biết sâu xa về bản chất người phụ nữ ấy hình như chẳng để ấn tượng sâu sắc gì cho Haley; hắn quyết định đi con đường đất và hỏi bác Sam đến chỗ nào thì rẽ... Bác Sam láu lỉnh nháy bên mắt mà Haley không trông thấy với Andy, đáp: - Còn khá xa. Thê nhưng - bác nói tiếp - nghĩ cho kĩ thì hình như ta không nên đi đường ấy. Tôi chưa đi đường ấy bao giờ, mà cũng chẳng ai đi đường ấy, chỉ sợ lạc thôi. Có trời biết sẽ xoay xở ra sao. Haley cắt ngang: Không cần. Cứ đi đường ấy. - Tôi nghe đâu con đường ấy bị chặn ngang, nơi gần con suối, có phải thế không, Andy? Andy không biết chắc; chú có nghe thấy nói vậy. Rõ ràng chú chẳng muốn dây dưa vào việc này. Vốn quen với những lời dối trá, Haley kết luận là nên nghiêng về phía con đường đất hẻm. Thoạt đầu, bác Sam cũng vô tình mà nói như vậy; về sau, bác cố gắng vụng về khuyên Haley không nên đi con đường đất, cũng có thể là do ý muốn che chở cho Eliza. Khi bác Sam chỉ chỗ rẽ thì Haley xông thẳng vào con đường đất hẻm. Hai người da đen đánh ngựa rượt theo. Sự thật, con đường cũ kĩ lắm, người ta đã bỏ từ khi đắp con đường mới. Trong gần một tiếng đồng hồ đầu tiên, con đường còn đi được, nhưng bỗng có những miếng đất rào kín của các trang trại xung quanh nhô ra, cắt ngang đường. Bác Sam biết rõ điều này. Con đường bị chặn ngang như vậy đã từ lâu lắm, nên chú Andy chẳng hề nghe nói bao giờ. Chú cưỡi ngựa, vẻ nhẫn nhục, lúc nào cũng kêu lên "con đường không sao đi được, vó của con Jerry bị thương, thật là tai hại." https://thuviensach.vn Haley dọa: - Mày, liệu thần hồn! Những lời than vãn ấy không ích lợi gì đâu, mày đừng hòng tao quay trở lại. Nên khóa mõm lại là hơn! Bác Sam cố chịu đựng; bác lại nháy mắt với Andy và suýt bật cười; bác bảo: - Ông chủ cứ ý ông, ông làm. Bác Sam sung sướng trong lòng; bác giả vờ hết sức chăm chú nhìn quanh. Có lần bác kêu lên nhìn thấy một cái mũ đàn bà. Lúc sau, bác hỏi Andy xem có phải Eliza ở trong cái khe núi kia không. Mỗi lần "khám phá" như vậy, bác đã nhằm quãng đường đặc biệt khó đi, bác phóng nhanh lên, cả người và ngựa đều mệt nhọc. Vì vậy, Haley lúc nào cũng ở trạng thái căng thẳng. Đi ngựa như thế được một tiếng đồng hồ nữa thì họ tới một vựa thóc có rào bao quanh, thuộc một trang trại lớn. Chẳng hi vọng thấy một bóng người nào trong trang trại, vì mọi người đang làm đồng. Nhưng cái vựa thóc lại đứng sừng sững ngay giữa đường cái thành thử không thể tiếp tục đi đường này được. Bác Sam kêu lên, như kẻ vô tội bị xúc phạm: - Đấy, tôi đã chẳng bảo ông là gì! Làm sao những người ở nơi khác đến lại có thể tự cho là biết cái vùng này hơn những người đã sinh ra ở đây được? Haley thét: - Quân súc sinh! Mày biết trước việc này rồi. Bác Sam nhắc lại: - Tôi đã bảo ông rồi kia mà! Tôi đã bảo con đường bị chặn ngang, khó lòng mà qua được. Andy làm chứng cho tôi đấy nhé. Việc ấy đã quá rõ ràng, gã buôn nô lệ xấu số chẳng còn cãi vào đâu được; hắn đành cố hết sức ngậm bồ hòn làm ngọt. Thế là phải quay trở lại, và họ đi tìm con đường cái lớn. https://thuviensach.vn Vì những sự chậm trễ như vậy, đoàn người chỉ tới cái thôn bên bờ sông bốn mươi lăm phút sau khi Eliza đặt con ngủ trong quán cơm. Eliza đứng bên cửa sổ, nhưng chị lại nhìn về hướng khác, không trông thấy đoàn người cưỡi ngựa đi tới. Bác Sam là người đầu tiên thấy chị; Haley và Andy đi sau vài mét. Giữa lúc nguy kịch ấy, bác Sam đánh rơi mũ một cách tài tình; bác kêu thét lên, nghe rất lạ lùng, khiến người thiếu phụ bỏ trốn phải chú ý. Chị lùi về phía sau, và đoàn người ào đến cái cửa sổ, để xuống ngựa trước cửa quán ăn. Eliza không để mất một phút. Buồng chị có một cái cửa trông ra bờ sông. Chị bế con vào lòng, chạy vụt ra ngoài. Gã buôn nô lệ nhác trông thấy chị, vừa đúng lúc chị khuất sau cái dốc. Nó nhảy phốc xuống ngựa, hét lớn gọi Andy và bác Sam, và nhảy xổ tới như con chó săn đuổi theo mồi. Trong giây phút khủng khiếp ấy, chân Eliza như lướt trên mặt đất; chị ở ngay sát dòng nước. chị thấy trong người như có một sức mạnh, chị vừa thét lên một tiếng man rợ, vừa nhảy một cái, vượt qua dòng nước chảy xiết và tới được chiếc bè băng giá. Chỉ có sự tuyệt vọng điên dại mới khiến người ta nhảy được như vậy. Haley, bác Sam và Andy thét lên những tiếng kêu bản năng, tay giơ lên trời, kinh hoàng. Tảng nước đá to lớn trĩu xuống và vỡ ra dưới sức nặng của chị, nhưng chị chỉ dừng trên đó một giây. Với một nghị lực không gì cản nổi, chị nhảy từ tảng nước đá này sang tảng nước đá khác, trượt chân, xoài ra, đứng dậy được... Chân chị tuột cả dép, bít tất rách bươm, máu nhỏ trên băng. Chị không cảm thấy gì, chị chỉ thấy trên bờ sông có một người đỡ chị leo lên dốc. Người ấy kêu lên: - Tôi không biết chị là ai, nhưng chị quả là một người đàn bà dũng cảm. Eliza nhận ra tiếng nói và khuôn mặt của người chủ trại bên cạnh nhà chị trước kia. Chị thở hổn hển: - Ông Symmes! Ông cứu cháu với! Cứu cháu với! Ông cho cháu đi trốn với! - Sao? Có phải chị là nô lệ của ông Shelby không? - Thằng con của cháu! Đứa con trai của cháu... Ông ấy bán nó... cho người kia, kia kìa. - Chị thét lên, tay chỉ về phía bờ bên kia, thuộc https://thuviensach.vn bang Kentucky. - Ông Symmes, ông cũng có một đứa con trai nhỏ! Ông Symmes chìa bàn tay thô, nhưng sẵn sàng giúp đỡ mọi người, đưa chị lên đỉnh dốc. Ông bảo chị: - Chính thế. Vả lại, chị là một người đàn bà dũng cảm, ta rất vui lòng! Khi hai người lên đến đê, ông Symmes dừng lại. Ông nói: - Ta sung sướng được giúp đỡ chị. Nhưng khốn nỗi, ta chẳng thể dẫn chị đi đâu được. Chị cứ đến đằng kia là hơn cả, - ông chỉ một ngôi nhà lớn quét vôi trắng, đứng riêng biệt, trên đường phố chính của thôn xóm. Ông nói tiếp: - Những người ở đấy rất tử tế, chị đừng sợ gì cả, họ sẽ giúp đỡ chị; họ quen những việc này lắm. Eliza cảm động nói: - Cầu Chúa phù hộ cho ông! - Có gì đâu, việc tôi vừa làm, có gì đáng kể. - Thưa ông, xin ông chớ nói gì với ai, có phải không ạ. - Trời đất ơi, kìa chị, chị cho tôi là người thế nào? Nhất định không, ta sẽ không cho ai biết. chạy mau đi. Chị xứng đáng được tự do, ta sẽ chẳng là người cản trở chị bảo vệ lấy tự do. Eliza ghì chặt con vào lòng; chị rảo bước về phía ngôi nhà ông Symmes đã chỉ. Ông nhìn theo chị, nghĩ thầm: "Chắc ông Shelby sẽ cho mình là một anh chàng hàng xóm ăn ở chẳng ra gì, nhưng biết làm thế nào? Nếu một ngày kia, ông ta thấy một người đàn bà nô lệ của mình trong cảnh khốn quẫn như thế, ông ta cứ việc trả miếng. Mình, thì mình không thể thấy một người đàn bà chạy trốn như một con vật bị đàn chó săn đuổi, mà không giúp đỡ được. Mình không thể là người đi săn nô lệ cho kẻ khác." https://thuviensach.vn Haley sửng sốt nhìn cảnh tượng trên, nó thấy Eliza biến mất, sau cái dốc trước mặt. Nó liền quay lại phía bác Sam và Andy, con mắt dò hỏi. Bác Sam kêu lên: - Thật là ghê gớm quá! Haley nói: - Con mẹ ấy hẳn là một con quỷ. Nó nhảy chồm chồm như một con mèo rừng. Bác Sam vừa gãi đầu vừa nói: - Chúng tôi không thể bắt chước chị ta, mong ông chủ đừng trách chúng tôi. Rồi bác lấy giọng khàn khàn làu bàu: - Tôi chịu, không đủ tài mà thử được. Gã buôn nô lệ bực tức: - Mày còn cười à? Bác Sam bật cười, rồi cứ thế cười mãi, bác cố nhịn từ lâu rồi: - Thưa ông chủ. Trông chị ta buồn cười quá, ai lại cứ nhảy chồm chồm từ tảng băng này sang tảng băng khác. Băng vỡ căng cắc, cục cục! Thế mà chị ta cứ nhảy, nhảy tràn! Lạy Trời đất, ông có thấy chị ta nhảy chồm chồm như thế không? Bác Sam và Andy cười nhiều quá, nước mắt chảy trên gò má đen lánh. Gã buôn nô lệ vừa khoa chiếc roi trên đầu hai người, vừa thét: - Quân vô lại, để tao dạy cho chúng mày cười này! Hai người cúi đầu xuống, vừa kêu vừa chạy xuống bờ sông, rồi nhảy lên ngựa, Haley không theo kịp. Bác Sam lấy giọng nghiêm chỉnh nói: https://thuviensach.vn - Xin chào ông. Tôi sợ bà chủ lo cho con Jerry. Ông Haley chả cần chúng tôi giúp đỡ nữa; bà chủ chắc chẳng bao giờ muốn chúng tôi đánh ngựa qua cái cầu của chị Eliza. Bác lấy khuỷu tay huých đùa vào sườn Andy, rồi thúc cho ngựa phi nhanh, Andy rượt theo sau. Những tiếng cười dần dần tắt hẳn. https://thuviensach.vn L 8 ELIZA CHẠY TRỐN úc Eliza vượt qua con sông là lúc hoàng hôn xuống; và khi chị khuất sau dốc, bức màn sương bàng bạc phủ dòng nước lũ cùng những tảng nước đá bập bềnh trôi đã hợp thành một bức rào ngăn chị với kẻ làm chị điêu đứng. Haley tức tối quay vào quán ăn để nghĩ cách đối phó. Bà chủ quán dẫn hắn vào một căn phòng nhỏ, trải một tấm thảm tồi tàn; trong phòng có một cái bàn phủ tấm vải dầu màu đen, và mấy chiếc ghế gỗ, chỗ tựa cao lênh khênh. Trên mái lò sưởi bày mấy bức tượng thạch cao màu sặc sỡ rất rợ; trong bếp lò một ngọn lửa nhỏ bốc khói; một chiếc ghế dài bằng gỗ tồi tàn đặt trước lò sưởi. Haley ngồi xuống, ngẫm nghĩ về những hi vọng và hạnh phúc mong manh trên thế gian này. Hắn tự trách mình: "Tại sao mình lại ôm cái thằng oắt con của nợ ấy vào thân để đến nỗi mang tiếng là một thằng ngốc?" Hắn tự chửi rủa hắn một thôi một hồi, thấy nhẹ nhõm hẳn đi. Mà hắn tự chửi rủa như thế cũng đúng thôi, nhưng chẳng cần kể ra đây làm gì. Bất thần, hắn giật mình nghe thấy một giọng nói khỏe và thô; rõ ràng là có người xuống ngựa phía ngoài cửa quán. Haley chạy ra cửa sổ, reo lên: - Mẹ kiếp! Thế này thì đúng là có đức Thượng đế rồi. Chính tông thằng Tom Loker! Hắn chạy vụt ra ngoài và thấy một người khỏe mạnh, bắp thịt cuồn cuộn, to lớn, mặc một cái áo choàng bằng da trâu đang đứng bên quầy hàng. Từ giọng nói đến nét mặt của tên này đủ thấy đó là một kẻ bạo ngược, hung hăng. Nó giống như một con chó mõm lớn, rất dữ. Đi cùng với nó là một gã, hình thù lại trái ngược hẳn với nó: nhỏ bé, mảnh khảnh, cái nhìn nham hiểm, đôi mắt đen sáng quắc. Cái mũi nó dài và nhọn như muốn xoi mói khắp nơi khắp chỗ. Thằng to https://thuviensach.vn lớn rót một nửa cốc rượu trắng nguyên chất, nốc cạn một hơi; thằng kia, đứng kiễng lên, ngoẹo đầu bên này, bên kia, ra vẻ đánh hơi những chai rượu bày sau quầy hàng; cuối cùng nó gọi một cốc nước ngọt pha bạc hà; giọng nó nhỏ nhẻ, run rẩy, có vẻ thận trọng. Khi nước ngọt đã rót, nó ngắm cốc nước ra vẻ thích thú, như kẻ đã làm đúng việc phải làm. Rồi nó thận trọng hớp từng hớp nhỏ. Haley tiến đến gần, tay đưa ra phía thằng cha to lớn, la lên: - Trời, may mắn biết chừng nào! Thế nào, Loker? - Ma quỷ nào dẫn mày tới đây? Gã loắt choắt, tên là Marks, đặt cốc rượu xuống; nó nhô đầu ra, xem xét anh chàng mới tới, như thể con mèo nhìn một chiếc lá khô rung rinh trước gió, hay bất cứ miếng mồi nào khác. Haley nhắc lại: - Tom ơi, gặp mày đây, vận đỏ quá chừng. Tao đang bị một vố đen quá, mày phải giúp tao một tay mới được. Loker làu bàu: - Chà chà! Tao ngờ lắm. Hễ mày vồ vập ai là y như rằng mày cần người ta giúp mày một tay. Có việc gì thế? Haley đưa con mắt nghi ngờ nhìn về phía Marks, hỏi: - Một ông bạn cộng tác của mày đấy à? - Chính thế. Kìa, Marks! Một ông bạn cộng tác trước kia, khi tao còn ở Natchez. Marks chìa ra một bàn tay khẳng khiu như chân con quạ, nói khẽ: Rất sung sướng được làm quen với ông anh. Ông Haley, nếu tôi không nhầm? - Chính hắn đấy, thưa ông. Chúng ta có dịp may gặp nhau hôm nay; xin được thết ông món gì... https://thuviensach.vn Haley quay về phía ông chủ quán, gọi thức ăn: - Cho nước sôi, đường, xì-gà với cái món gì ngon nhất trong nhà ấy nhé. Khi nến đã thắp, ngọn lửa đã bốc to trong lò sưởi, ba gã buôn nô lệ ngồi quanh cái bàn, bày biện đủ thứ để làm cho tình bạn thêm đậm đà. Haley lấy giọng bi ai bắt đầu kể câu chuyện rủi ro của mình; Loker yên lặng ngồi nghe ra vẻ chăm chú nhưng cáu kỉnh; Marks bận pha một cốc rượu hợp với ý thích của hắn; thỉnh thoảng hắn hếch cái mũi nhọn lên, chĩa sát tận mặt Haley, vì hắn thích thú câu chuyện ấy lắm. Đặc biệt, đoạn kết luận làm hắn rất khoái; hắn rung người lên mà cười lặng lẽ, môi mím chặt để khỏi bật thành tiếng. Sau cùng, hắn cười khích khích hỏi: - Thành thử ông bị một vố chết điếng chứ gì? Haley than phiền: - Ấy, trong cái nghề buôn chúng tôi, cứ động đến bọn oắt con, là cuối cùng thế nào cũng rầy rà to. Haley nói: - Không tài nào hiểu nổi. Bọn oắt con chỉ tổ làm phiền nhiễu người ta; cứ tưởng người mẹ nào tống khứ được cái của ấy đi thì sung sướng lắm mới phải. Nhưng, không; trái lại, thằng oắt càng gây phiền gây não, thì mẹ nó càng thương yêu. Marks hỏi: - Ông Haley, ông vui lòng cho tôi xin chút nước nóng chứ. Điều ông nói hoàn toàn hợp với ý tôi nghĩ, thưa ông. Ngày tôi còn buôn bán, một lần tôi mua được một con mẹ thật ra trò, mạnh khỏe, khéo chân khéo tay, lại thông minh nữa. Nó có một đứa con có tật, có một cái bướu, hay cái gì đại loại như thế. Tôi đem đứa bé cho không một người muốn nuôi nó. Không bao giờ tôi tưởng tượng nổi con mẹ ấy sao lại gây ra lắm chuyện rầy rà thế! Ông có nhìn tận mắt những cảnh ấy mới biết! Nó khóc lóc, nó đau khổ như thể mất một người bạn tốt https://thuviensach.vn nhất trần gian; tôi chẳng kể dài dòng làm gì. Hình như chính vì đứa bé ốm o, oặt ẹo và không lúc nào là không quấy mẹ nó như vậy, mà mẹ nó lại càng quý hóa. Chắc ông cũng đồng ý, đàn bà là cái giống rồ dại không sao tả xiết. Haley lại kể: - Tôi cũng gặp một trường hợp tương tự. Hè năm ngoái, bên phía trên dòng sông Đỏ, tôi mua được một con mẹ nô lệ có một đứa con xinh lắm, mắt sáng như mắt ông này này; nhưng sau tôi mới biết là thằng bé thong manh, tôi nghĩ tốt hơn hết là bán thằng bé cho một đứa nào khác. Chẳng nói chẳng rằng, tôi đánh đổi lấy một thùng rượu Whiskey. Nhưng lúc người kia đến lấy lại thằng bé, thì con mẹ kia chống lại, như hệt một con hổ cái. Việc xảy ra trước khi tàu nhổ neo, mà tôi lại chưa xích bọn nô lệ. Thế là, nó nhảy lên một kiện bông nhanh như một con mèo, rồi nó cướp lấy một con dao trong tay một thủy thủ, nó làm mọi người phát hoảng lên một lúc lâu. Nhưng, thấy cũng sẽ chẳng ăn thua gì, nó liền quay lại, ôm lấy con, đâm đầu xuống sông chìm nghỉm! Loker nghe tất cả những câu chuyện ấy, vẻ chán ngán ra mặt, nó bảo: - Chà! Chúng mày không biết cách đấy thôi. Những con nô lệ của tao, đừng hòng chơi xỏ tao như thế, tao cam đoan với chúng mày. Marks có vẻ bực tức, hỏi: - Thật không? Mày làm thế nào để ngăn chúng nó chơi xỏ mày? - Làm thế nào để ngăn ấy à? Khi tao mua một con nào có một thằng oắt, tao giơ quả đấm ra trước mặt nó bảo: "Chỉ một tiếng, một tiếng thôi, là tao đập vỡ mặt! Con mày không phải của mày, nó là của tao. Khi cần, tao bán nó ngay; nếu mày giở trò gì ra, mày sẽ tiếc là đã sinh ra ở trên đời này..." Chúng nó biết là tao nói thật. Nếu có đứa nào la lên, thì này!... - Loker giơ quả đấm giáng xuống bàn, để làm sáng tỏ câu nói bỏ dở. Marks huých khuỷu tay vào sườn Haley, cười khích khích thán phục, nói: https://thuviensach.vn - Thế mới gọi là hùng biện chứ! Loker quả là một tay kì diệu, tôi cam đoan với ông như vậy! Hì hì hì... Loker ạ, nếu mày không là quỷ, thì mày cũng là anh em sinh đôi với quỷ. Tao nhất định thừa nhận cho mày cái tư cách ấy. Loker tiếp nhận lời khen ấy một cách khiêm tốn đáng khâm phục và cố lấy cái vẻ dễ thương nhất trên bộ mặt quàu quạu như chó dữ. Haley đã uống thùng bất chi thình. Hắn ngả người trên lưng ghế, làm lắm điệu bộ hùng hồn rồi nói lớn: - Cho phép tao nói rằng, về cá nhân tao, trước hết tao nhằm kiếm tiền, như tất cả mọi người. Nhưng buôn bán và tiền, đâu có phải là tất cả, bởi vì chúng ta, tất cả chúng ta sống ở trên đời này, đều có linh hồn. Tao, tao là một tín đồ; một ngày kia, khi đã có của cải vàng bạc rồi, tao phải tính đến chuyện cứu vớt linh hồn tao và tất cả các thứ linh tinh ấy. Làm điều ác khi không cần thiết, hỏi ích lợi gì? Như thế không phải là khôn ngoan, không khôn ngoan một chút nào. Loker nhắc lại một cách khinh bỉ: - Tính chuyện cứu vớt linh hồn mày! Mày phải vạch to con mắt ra mới tìm thấy một chút linh hồn trong người mày. Thôi đừng có băn khoăn gì về cái trò ấy, vô ích. Giả thử quỷ sứ có gạn lọc mãi mày, nó cũng cóc thấy linh hồn mày đâu cả. Haley trách: - Mày lại cáu rồi. Tao nói là nói có lợi cho mày, đáng lẽ mày phải cám ơn tao mới đúng. Loker quát to một tiếng cục cằn: - Thôi, xin đủ những lời phỉnh phờ của mày. Tao không chịu nổi những bài diễn thuyết đạo lí của mày. Mày chỉ tìm cách lừa bịp con quỷ để thoát chết chứ gì. Con quỷ, mày đã kí kết với nó một bản giao ước suốt đời mày rồi. Đến lúc phải thanh toán, mày lại định chuồn chứ gì? Mẹ kiếp! Marks nói chen vào: https://thuviensach.vn