🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Truyện Cổ Tích Việt Nam Chọn Lọc Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Mục lục Ai Làm Ra Lửa "Ai Mua Hành Tôi" Hay Là "Lọ Nước Thần" Bảy Chàng Trai Khỏe Mạnh Bầu Tiên Và Gậy Rút Cái Ang Vàng Cái Trống Thần Cây Tre Trăm Đốt Chàng Ná Chàng Mồ Côi Và Quan Tể Tướng Chàng Mồ Côi Mất Tai, Mất Tóc Chàng Rể Cóc Chàng Trai Thật Thà Chiếc Cầu Phúc Đức Chử Đồng Tử Con Út Vua Trời Và Ống Thuốc Thần Con Chó Chín Đuôi Con Dâu Nhà Trời Con Nuôi Của Hổ Chiếc Đèn Dưới Hang Sâu Chú Cuội Đam Bơ Hai Con Vịt Vàng Hoàng Tử Lang Liêu Hai Nàng Công Chúa Nhà Trần Hai Cây Khế Hoàng Tử Lấy Vợ Xấu Xí Lươn Thần Và Cậu Bé Nghèo Khổ Mồ Côi Và Nàng Tiên Nàng Công Chúa Nhìn Xa https://thuviensach.vn Nàng Tô Thị Nàng Vỏ Trứng Sọ Dừa Sự Tích Cái Vỏ Dao Sự Tích Chim Khướu Bạc Đầu Sự Tích Con Chẫu Chàng Sự Tích Con Dã Tràng Sự Tích Dưa Bở Sự Tích Người Làm Chúa Muôn Loài Sự Tích Thành Cổ Loa Sự Tích Các Loài Cây Trên Đỉnh Phia Mu Sự Tích Thần Núi Tản Viên Sự Tích Nàng Tiên Gạo Sự Tích Trái Dưa Hấu Sự Tích Hồ Ba Bể Sự Tích Cây Cọ Có Gai Sơn Tinh - Thủy Tinh Tạo Thi Thốn Và Công Chúa Út Thàng Cao Chúa Thạch Sanh Ỷ Thổi Đón Quan(*) https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Ai Làm Ra Lửa Ngày xưa, khi người Thượng chưa biết làm ra lửa, họ vẫn phải đi mua đãy. Mỗi lần mua mất một cái ché bằng vàng, bên ngoài sơn đủ màu sắc của các con vật trên rừng núi, tốn kém lắm. Một hôm, dân làng ngồi trong nhà dài (1) bỗng nghe gió đưa về tiếng chim kêu: "Ót ô! Ót ọ" và trong ngọn gió có những tia lửa lập lòe nhấp nháy. Dân làng rủ nhau đi tìm nơi sinh ra những tia lửa ấy. Họ đi vào rừng sâu, núi thẳm. Đi năm ngày, năm đêm thì gặp một con ruồi. Họ hỏi ruồi: - Ruồi ơi! Mày có thấy ai làm "Ót ô! Ót ọ!" Mà lại ra lửa không? - Tôi không biết đâu. Nhưng tôi sẽ đi tìm hộ dân làng. Nói rồi, ruồi bay đi. Ruồi bay đi mãi tới một cái hang thì thấy con chim dá ố (2) đang ngồi kéo gỗ làm lửa. Ruồi sợ dá ố trông thấy bèn nhóm mắt ở đằng khác để xem trộm, dá ố lấy cây da dàn (3) và một sợi lạt, phía dưới để lá khô, rồi cầm hai đầu kéo lên kéo xuống một lúc thì lửa bắn ra, rơi xuống lá khô, bén thành ngọn. Ruồi học được cách làm lửa thích chí quá, bay vù ra. Dá ố thấy động quay lại, biết ruồi xem trộm được cách làm lửa của mình, tức lắm. Vì ruồi sẽ vẽ bày cho dân làng, người ta sẽ không mua lửa của dá ố nữa. https://thuviensach.vn Dá ố đuổi bắt ruồi, đuổi lên tận trời, đuổi tận xuống đất nhưng không bắt được. Ruồi bay về bày cho dân làng cách đánh lửa của chim dá ố. Để trả ơn ruồi, người ta cho nó được đốt trâu. Từ đó có loài ruồi trâu, và cũng từ đó người Thượng đánh được lửa, biết làm bếp để nấu nước và dùng củi đốt sưởi trong những ngày đông tháng giá. (Truyện cổ dân tộc Hơ-rê) Nguồn: Tuyển tập văn học dân gian Việt Nam, Phan Trọng Thưởng và Nguyễn Cừ biên soạn và tuyển chọn, Nxb. Giáo dục, H., 2001 *** (1) Nhà dài: Nơi hội họp của làng. (2) Dá ố: Một loài chim lông đỏ như lửa, kêu: Ót ô! Ót ọ. (3) Da dàn: Một loại cây thân xốp, cọ nóng lên thì ra lửa. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com "Ai Mua Hành Tôi" Hay Là "Lọ Nước Thần" Ngày xưa, có một anh chàng trẻ tuổi chưa có vợ, sống bằng nghề làm ruộng. Một ngày nọ anh xách búa lên rừng đốn củi. Trong khi đang lúi húi chặt cây, anh trông thấy một con quạ tha một con chim sẻ tới đậu trên một phiến đá ở gần chỗ mình đang làm đồng. Nhìn thấy thế, anh bỗng động lòng thương con chim sẻ bé bỏng đang sắp sửa lọt vào miệng loài ác điểu. Anh bèn nhặt hòn đá ném con quạ. Quạ giật mình bỏ mồi vỗ cánh bay lên. Tức mình vì hỏng ăn, quạ kêu quàng quạc om sòm. Anh nhặt đá ném thêm và mắng: "Đồ chim dữ! Hãy cút ngay!". Quạ hậm hực bay đi, miệng còn đe dọa sẽ báo thù. Anh chàng chạy lại nhặt con chim sẻ đang thoi thóp, cố tìm cách ấp ủ cho nó sống lại. Quả nhiên, chỉ chừng giập bã trầu, con chim sẻ đã hồi tỉnh và bay được. Nó cảm ơn anh và bảo anh ngồi chờ để nó đưa biếu một vật. Một lát sau, con chim đã bay trở lại, miệng ngậm một cái lọ bé đặt xuống bên cạnh và nói: - Đây là lọ nước thần có phép làm cho người già thì trẻ lại, vật nhỏ thì lớn lên, trần gian không ai có. Nói rồi nó vỗ cánh bay đi. Anh ngồi tần ngần mở nút ra xem thì thấy đầy một lọ nước mùi thơm ngào ngạt. Anh nghĩ bụng: - Những thứ này chỉ để cho các bà quan làm đỏm, có đâu để hạng như ta dùng. Nói rồi anh nút lọ lại cẩn thận, khi gánh củi về, treo lọ lên kèo nhà. Và rồi thời gian trôi qua, vì bận công việc làm ăn, anh cũng quên đi, không https://thuviensach.vn nghĩ tới cái lọ ấy nữa. Ít năm sau đó, chật vật mãi anh chàng mới cưới được vợ. Vợ anh cũng con nhà nông, quanh năm chân lấm tay bùn, nên đen đủi, xấu xí. Nhưng hai vợ chồng thì rất thương yêu nhau. Một hôm, chồng đi cày vắng, vợ ở nhà quét dọn khắp nơi. Thấy một cái lọ con con treo trên kèo nhà, chị bèn bắc ghế lấy xuống mở nút ra xem. Khi ngửi thấy mùi thơm, chị ta đồ là dầu thơm gội đầu. Lát sau, chị nấu nước tắm rồi tiện tay đổ lọ nước ra bôi khắp tóc tai mình mẩy. Không ngờ sau khi bôi xong chị ta tự nhiên trở nên xinh đẹp trắng trẻo, nhan sắc mĩ miều ít ai sánh kịp. Nước thần trôi xuống mấy luống hành bên cạnh giếng, khiến cho những cây hành cũng tự nhiên lớn phổng lên một cách lạ thường: Củ to như bình vôi, dọc dài bằng đòn gánh. Khi người chồng đi cày về nhìn mặt vợ thì ngẩn cả người cứ tưởng là tiên sa xuống cõi trần, nếu không có tiếng nói thì cơ hồ anh không nhận ra vợ mình. Nghe vợ nhắc đến lọ nước thơm, anh mới sực nhớ tới chuyện báo đền của con chim sẻ ba năm về trước. Nỗi mừng biết lấy chi cân, anh ngắm vợ mãi không chán mắt, rồi kể lại câu chuyện cũ cho vợ nghe. Từ đấy, anh cứ quấn quýt bên vợ không rời. Công việc đồng áng vì thế cũng mười phần bê trễ. Nhưng cứ ở nhà mãi thì đói mất nên anh đành phải đi làm. Để khỏi nhớ vợ, anh thuê thợ vẽ hình vợ. Mỗi khi ra đồng làm việc, anh lại treo bức tranh ở bờ ruộng để nhìn cho thỏa. Một hôm, anh đang cày ruộng, bức tranh được treo lên một cái cọc cắm ở trên bờ. Vừa cày được mươi luống, tự nhiên con quạ năm xưa ở đâu sà xuống quắp lấy bức tranh mang đi. Anh chàng ở bên bờ kia thấy vậy, bèn hò hét đuổi theo nhưng không kịp nữa. Quạ đã cất cánh bay cao và bay đi rất xa, chỉ một loáng đã mất hút. Báo thù việc anh ném đá giành mồi của nó khi xưa, quạ mang bức tranh vào đến tận Kinh đô, thả xuống sân rồng. Bọn lính thị vệ thấy sự lạ lùng, bèn nhặt lên đem trình vua. Cầm bức truyền https://thuviensach.vn thần, vua ngắm nghía mãi không chán mắt, bụng bảo dạ: "Trong ba cung sáu viện của ta đã có nhiều người đẹp, nhưng chưa có người nào đẹp bằng người đàn bà trong tranh này. Hẳn là trời sai con quạ đến mách cho ta đây!". Lập tức vua ra lệnh cho một quan đại thần và một trăm thị vệ phải tìm cho được người đàn bà như đã vẽ trong tranh mang về. Quan đại thần cho người về các địa phương sục sạo khắp hang cùng ngõ hẻm. Để việc tìm tòi có hiệu quả, chúng bày ra trò mở hội ở các vùng chúng đến để cho mọi người đổ về xem. Mỗi lần thấy dân tập hợp đông đúc, chúng đưa bức tranh ra giả tảng nói là tình cờ bắt được, người nào mất thì đến mà nhận. Một hôm, chúng tới vùng quê hai vợ chồng anh chàng có lọ nước thần và cũng bày trò mở hội ba đêm ngày. Quả nhiên anh chàng sa vào mưu gian. Khi nhìn thấy bức tranh anh không đắnđo gì cả, lật đật bước tới để nhận. Nhưng anh không ngờ bọn lính chộp lấy anh như chộp con mồi. Chúng theo anh về nhà vàtìm thấy ngay người đàn bà trong tranh. Mừng quá chúng vội đưa kiệu rước người vợ về Kinh đô, mặc cho người chồng vật mình than khóc. Sau khi bị bắt vào cung, người đàn bà không cười không nói, áo đẹp không mặc, đầu không chải và không cho một ai đến gần. Đem được người đẹp về cung, nhà vua hết sức mừng rỡ, nhưng cũng hết sức buồn phiền vì mọi thứ dỗ dành, dọa nạt đều không thể làm cho người ngọc nở một nụ cười. Vua bèn hạ lệnh cho thông báo trong dân chúng, hễ ai có cách gì làm cho nàng cười nói lên được, thì sẽ ban thưởng cho quan cao lộc hậu. Nghe tin này, có nhiều người, từ những vai hề nổi tiếng, những ông trạng cười cho đến các bậc lương y, các pháp sư phù thủy v.v... đua nhau trẩy Kinh hy vọng dùng tài phép làm cho người đàn bà phải buột miệng nói cười để mong ân thưởng. Nhưng dù đã giở mọi trò, đều vô hiệu. Lại nói chuyện anh chồng từ khi vợ bị quan quân bắt đi thì không còn thiết làm ăn gì nữa. Khi nghe tin loan báo ai làm cho người đẹp trong cung https://thuviensach.vn nói cười được thì vua sẽ ban thưởng, anh biết là vợ mình đang ở cung vua, bèn quyết vào Kinh tìm vợ. Trước khi đi, anh nhổ mấy củ hành ở cạnh giếng buộc làm một gánh, quảy theo. Đến Kinh đô, anh quảy gánh của mình đi lại trước hoàng cung rao to lên những câu: Dọc bằng đòn gánh Củ bằng bình vôi Ai mua hành tôi Thì thương tôi với! Tiếng rao của anh vọng vào cung mỗi lúc một to. Nét mặt của vợ anh cũng mỗi lúc một tươi. Cuối cùng, nàng quay lại bảo thị nữ: - Hãy gọi người bán hàng vào cho ta! Khi nhìn thấy mặt chồng, vợ anh cười lên một tiếng. Thấy người đàn bà lần đầu tiên cười nói, vua sung sướng như mở cờ trong bụng; lại thấy những cây hành to lớn lạ thường thì lấy làm kinh ngạc. Vua ngỡ là nhờ những cây hành kỳ lạ này mà người đẹp nói cười. Vua liền nảy ra ý nghĩ muốn tự mình cải trang thành người bán hành để làm vui lòng người đẹp. Vua bảo anh chồng: - Hãy đặt gánh hành lại đó và cởi áo ra mau! Vua cởi áo long bào vứt cho anh và mặc áo của anh. Vua còn bắt anh bày cho mình học thuộc câu rao, rồi quảy gánh qua lại trước mặt người đàn bà, cất tiếng rao mới học được. Thấy vậy, vợ anh hàng hành cười ngặt nghẽo. Vua thích thú lại càng làm già. Nhưng đột nhiên người đàn bà bảo thị nữ thả đàn chó ra. Chó thấy vua ngỡ là người lạ liền nhảy xổ tới cắn chết. Người đàn bà vội bảo chồng: https://thuviensach.vn - Mình hãy mau mau ngồi lên ngai vàng đi! Anh chồng lật đật trèo lên ngai vàng giữa lúc trăm quan và cung nữ dập đầu bái lạy. Từ đó anh làm vua và sống hạnh phúc trọn đời bên vợ. Nguồn: Hợp tuyển Truyện cổ tích Việt Nam, Lữ Huy Nguyên - Đặng Văn Lung sưu tầm và biên soạn, Nxb. Giáo dục, H., 1996. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Bảy Chàng Trai Khỏe Mạnh Ngày xửa ngày xưa, có nhà kia giàu của nhưng rất hiếm con. Hai người cầu trời khấn Phật mấy mươi năm mới sinh được một đứa con. Em bé mới lọt lòng mẹ, răng đã mọc đủ hai hàm, chẳng cần bú sữa và ăn mỗi bữa hết một nồi ba cơm. Đầy một tuổi em đã cao lớn, khỏe mạnh chẳng ai bằng và mỗi bữa ăn đến mấy thùng cơm mới no bụng. Cha mẹ em nghi con là yêu quái, bàn nhau tìm cách bỏ em vào rừng. Hôm đó, người cha đưa con vào rừng, vác theo một cái thuổng. Thấy có một tảng đá to, đứng chênh vênh, người cha bảo con: - Con vác hòn đá này về lót cho mẹ rửa chân! Em bé ghé lưng vào hòn đá. Người cha lấy thuổng bẩy. Hòn đá đè em bé xuống đất. Người cha cứ lững thững vác thuổng về. Còn đứa con tưởng mẹ cần hòn đá thật nên cặm cụi vác về sau. Đến chiều, vợ chồng đang ngồi bên mâm cơm trò chuyện thì em bé vác hòn đá về, ném bên giếng nước, rồi vào trách cha: - Hòn đá nặng thế mà cha không giúp con một tay. Nó đè lún con xuống đất, con phải moi mãi mới vác về được. Bố mẹ kinh ngạc, ăn chẳng được, bỏ dở bữa cơm. Nhưng tối hôm đó, hai người lại bàn kế khác. Sáng ngày, người cha lại vác một cái rìu đưa con vào rừng. Trông thấy một cây gỗ to hai người ôm không xuể, người cha ra https://thuviensach.vn sức chặt từ sáng đến nửa buổi chiều. Lúc cây gỗ sắp ngã, người cha bảo con: - Con ghé lưng vào đây, vác cây gỗ này về, để cha cưa ra làm mấy bộ ván. Em bé ghé lưng vào. Cây gỗ ngã uỳnh xuống, em bé bị lấp mất trong đống tán lá um tùm. Người cha vội vàng vác rìu chạy một mạch về nhà, người vợ đã ngồi chờ bên mâm cơm. Ăn chưa xong bữa cơm, đã nghe em bé đứng ngoài ngõ gọi: - Mở cửa cho con. Sao cha về mà không bảo, để con cứ chờ mãi. Cha mẹ em sợ hãi. Vợ trách chồng, chồng gắt vợ đổ lỗi cho nhau. Em bé đứng ngoài cửa nghe, mới biết mình bị cha mẹ lừa vì họ tưởng mình là yêu quái. Em tự bảo nếu cứ ở nhà sẽ xảy ra những điều không lành nên lẳng lặng vứt cây gỗ trước cửa rồi bỏ đi. Làng trên xóm dưới chẳng ai quen thuộc, lang thang dọc đường một lúc, em bé nhằm cánh đồng trước mặt đi thẳng tới. Lúc đó đang hạn hán, đã đến mùa cày mà trời không mưa. Mọi người phải ra sông đắp đập, đưa nước vào đồng. Em bé đến đây, thấy trong đám đông có hai người khỏe lạ thường. Một người đứng bẻ gỗ để làm cọc. Người thứ hai đang đóng cọc. Anh này có cái nắm tay rất rắn và khỏe bằng hàng trăm chiếc vồ. Những cây gỗ của anh kia bẻ vừa ném sang anh nhặt cắm xuống đất, đưa nắm tay ra làm vồ đóng. Anh đóng một nhát, cây gỗ lún xuống đến vài gang tay. Em bé muốn làm quen với hai anh này nhưng chưa biết bằng cách nào, thì lại có một người xăm xăm bước tới chỗ đập nước. Hai bàn tay anh to như hai chiếc xẻng. Thấy anh kia lấy tay làm vồ đóng cọc, anh muốn thử sức, liền lặn xuống nước, lần đến, đưa bàn tay chắn ngang cây gỗ anh kia đang đập. Cây gỗ đang lún xuống đất, bỗng dừng hẳn lại. Anh có nắm tay khỏe ra sức giáng liền mấy mươi đấm một lúc, thanh gỗ vẫn không chuyển được chút https://thuviensach.vn nào. Anh này tức mình, lặn xuống nước, sờ lần theo cây cọc, nắm được bàn tay, lôi anh kia lên, làm dữ: - Tao phải đóng xong cái kè này, mới được làng cho ăn một bữa cơm, thế mà mày phá tao, tao phải đánh mày. Anh bẻ gỗ cũng chạy lại bênh anh đóng cọc: - Tao phải bẻ năm xe gỗ, mới được trả một nồi ba gạo công, mà mày ngăn lại, không cho nó đóng, thì ai còn thuê tao bẻ gỗ nữa? Ba người gầm ghè nhau, người toan vác gỗ đâm, người đưa nắm tay ra đấm, anh có bàn tay to, định dùng bàn tay mình làm cái xẻng, xúc hai anh kia đổ đi chỗ khác. Em bé chạy lại can. Đang cơn nóng nảy, anh bẻ gỗ và anh đóng cọc muốn đánh cả em. Em bé chạy vào giữa ba người nói: - Tôi nhỏ, các anh lớn... các anh đánh, tôi thua thôi. Nhưng hãy nghe tôi hỏi đã. Hai anh đã nói phải đi bẻ gỗ, đóng cọc thuê kiếm ăn. Tôi thì có cha mẹ, nhưng cha mẹ tôi sợ tôi là yêu quái, ăn hết của, nên đem bỏ tôi. Vậy chúng ta cùng cảnh nghèo sao không thương nhau còn đánh nhau? Còn anh có bàn tay to như cái xẻng, tại sao không cho anh này đóng cọc? Anh có bàn tay to gắt gỏng: - Hai bàn tay tao khỏe bằng hàng trăm chiếc xẻng. Tao vỡ không biết bao nhiêu ruộng nhưng vỡ được bao nhiêu bọn nhà giàu tranh hết bấy nhiêu! Tao vỡ chỗ nào, chúng bảo chỗ ấy là đất của chúng. Tức quá, tao phá cái đập này, cho ruộng chúng nó bị khô! Nghe anh này nói, hai anh kia hết giận, em bé lại bảo: - Chúng ta đều thiếu ruộng, thiếu cơm, bị người khác hà hiếp, vậy đừng giận nhau nữa, hãy kết bạn đi kiếm nơi làm ăn. https://thuviensach.vn Ba người đều khen em bé nói phải, bằng lòng kết làm anh em. Họ đặt lại tên nhau cho dễ gọi, và thi tài để chọn người đứng đầu. Em bé kia ngồi xuống, cho các anh chất lên vai mười tảng đá bằng cái máng lợn. Em đứng thẳng dậy, chạy mười vòng xung quanh một đám ruộng to. Mấy anh kia bảo em khỏe nhất, lại có lời nói khôn, đáng làm người đứng đầu. Anh bẻ gỗ được xếp thứ hai, anh đóng cọc thứ ba, anh có bàn tay xẻng thứ tư. Bốn người từ giã đồng bằng, theo dòng sông đi ngược lên nguồn, kiếm đất làm ăn. Đi nửa ngày thấy có nước sông vọt lên ruộng ầm ầm, cột nước to bằng năm, bảy người tát một lúc. Bốn người không biết chuyện gì, liền đến xem. Thấy giữa sông có một người đang khom lưng, há mồm hút nước phun lên những đám ruộng lúa đang khô nẻ. Vác đá đến gần hỏi: - Ruộng hai bên bờ sông này đều là của anh chăng? Đến mùa gặt, chắc nhà anh thừa nhiều thóc? - Tao phải phun cho đầy nước vào hai thửa ruộng này, mới được chủ ruộng trả cho một thúng cơm. Thúng cơm đang để kia. Anh hút nước lại hỏi bốn người: - Chứ chúng mày lấy đâu ra cơm ăn, mà đi chơi thong thả rảnh rang vậy? Bốn người kia nói lại cảnh khổ và ý định của mình. Anh hút nước nhảy vọt lên bờ: - Thế thì chúng mày phải cho tao theo. Tao cũng khổ như chúng mày! Anh hút nước nhập bọn. Đến chiều, năm người rẽ vào rừng ngồi dưới gốc cây nghỉ chân. Lại thấy một người đến chỗ có hai cây gỗ to đứng gần https://thuviensach.vn nhau kề hai vai vào hai cây nhổ bật gốc lên, vác cả cây lẫn cành ra về. Năm người kia nhìn theo, ai cũng tặc lưỡi. Vác đá đứng dậy, ướm hỏi: - Vội gì mà anh không chặt bỏ cành, bỏ gốc vác cho nhẹ? Nghe tiếng người nói, anh nhổ cây quay lại để nguyên hai cây gỗ trên vai, nói: - Hai cây gỗ chỉ đổi được có nửa thúng thóc, thì chặt gốc chặt ngọn làm gì cho mệt? Vác đá nói: - Anh bị lừa rồi. Vác cả gốc, cả ngọn thì nặng vai anh, mà người đổi được lấy cành làm củi đun. - Mày còn bé mà đã khôn hơn tao. Không gặp mày tao chưa biết tao bị lừa. - Chúng tôi cũng nghèo, cũng bị lừa như anh, bây giờ rủ nhau đi làm. Anh có đi thì đi cùng. - Tại sao tao lại không đi. Chúng mày đã cho tao biết tao bị lừa, chắc chúng mày không lừa tao. Chúng mày đi đến đâu, tao cũng theo. Sáu người lại dắt nhau đi. Tối hôm sau, cả sáu người cùng bẻ lá lót dưới gốc cây, nằm ngủ trong rừng. Sáng ngày đã thấy một người vác một bó lao đuổi theo đàn nai. Đàn nai hơn mười con đều bị anh đuổi theo, phóng lao giết chết hết. Sáu người cùng chạy ra xem. Vác đá cất tiếng hỏi: - Mỗi lần được bằng ấy nai, chắc nhà anh giàu lắm? - Voi tao phóng còn chết nữa là nai. Nhưng tao có ăn thịt trừ cơm được đâu mà giàu! Một con nai chúng chỉ đổi cho tao một thúng thóc. Một con voi có ngà, cũng chỉ đổi được có một cái áo rách. Mà voi, nai đâu có phải https://thuviensach.vn ngày nào cũng tìm được! Cái thằng chủ rừng ấy ác lắm! Tao săn được bao nhiêu nó cũng bắt phải đổi rẻ cho nó. Vác đá kể cảnh nghèo cho anh chạy giỏi nghe. Bẻ gỗ cũng nói: - Tao giống như mày đấy, ngày nào tao cũng nhổ bốn cây gỗ, mà đổi chẳng đủ gạo ăn, tao mới gặp chúng nó hôm qua. Chúng nó cũng là người nghèo mà khôn. Tao ngủ chung với chúng nó một đêm rồi, tao biết, chúng nó tốt lắm. Mày nên nhập bọn đi làm ăn với chúng tao. Anh kia chẳng chút lưỡng lự, xin nhập bọn luôn. Thế là trong bọn đã có bảy người. Bảy anh em bẻ nứa kéo lửa nướng thịt nai ăn no nê rồi đi về phía mặt trời lặn. Trên dãy núi kia có một vùng đất rộng, bằng phẳng như mặt nước trong hồ. Chỗ này trước kia có xóm làng đông đúc. Những con yêu tinh trong núi hay ra bắt người, bắt cả trâu bò, heo, dê. Nó lại có phép tự hóa to ra, hoặc thu nhỏ mình lại. Tiếng nó gầm to như sấm rền. Bắt được đàn ông, đàn bà thì nó ăn thịt, con gái đẹp thì nó để làm vợ. Dân làng khiếp sợ con yêu tinh này bỏ đi tản mác mỗi người một nơi. Bảy chàng trai khỏe vào đây thấy nhà cửa xác xơ, nồi chậu lăn bừa bãi. Bảy anh đi chặt cây, cắt lá gianh làm nhà ở, rồi ra công trồng tỉa. Đất mới nhà thưa, chẳng ai tranh giành lừa lọc. Lúa của họ xanh mát mắt, bầu bí bỏ ngọn um tùm. Người làng đi về trông thấy có các anh, đều lần lượt trở về làm nhà ở gần, dựa sức nhau làm ăn. Con yêu tinh thấy làng cũ đông người, lại lần đến. Nó biến thành một con vật hình thù kỳ quái, ba đầu sáu tay, mười hai mắt, thân xám như tro, to như đống rơm, tiếng thét vang như sấm. Dân làng sợ hãi, chạy ùa vào nhà bảy anh. Con yêu tinh tưởng như mọi ngày, ùa theo đuổi bắt. Bảy anh khỏe tản ra sân. Con yêu tinh bổ vào, bị anh đóng cọc thụi cho một thụi vào đầu. Bị đánh một cái mạnh bằng hàng trăm chiếc búa bổ, con yêu tinh thụt ngay https://thuviensach.vn cái đầu đau vào thân, né sang bên kia. Anh bẻ gỗ vớ tay nó, bẻ liền. Tay con yêu tinh gãy lủng lẳng. Anh vác đá lại vác một tảng đá to như cái giường ném mạnh vào giữa lưng nó. Nó rùng mình, hóa cánh bay lên. Anh chạy giỏi đã rút được cái đòn tay nhà, làm lao phóng theo. Cái lao đâm trúng giữa mồm con yêu quái. Nó rú lên một tiếng rồi bay vụt vào núi. Bị một trận đòn đau, con yêu quái thù bảy chàng trai trẻ nhưng không dám đến làng. Nó bèn bay trên cao, hóa lửa phun xuống đốt nhà. Lửa bốc lên cao, khói mù mịt, cháy lan từ nhà này sang nhà khác, sang cả núi rừng. Anh hút nước phải ra sông hút nước tưới. Anh tay xẻng dùng hai bàn tay xúc đất đổ vào. Anh bẻ gỗ nhổ từng bụi cây dập lửa trên những ngôi nhà bị cháy dở. Con yêu quái lại hóa lửa đốt phá mùa màng. Bảy chàng khỏe tức lắm, rủ nhau đi tìm chỗ nó ở. Bảy người tìm khắp núi rừng, không gặp con yêu tinh nhưng thấy lối nó đi. Bảy chàng bứt dây rừng bện lại to bằng cây cột giăng ngang đường. Ba người giữ một đầu dây, còn một người đứnglàm hiệu. Trăng lên, con yêu tinh từ trong động đi ra. Bị vướng dây nó ngã sấp. Nhưng bảy người vừa chạy lại, nó đã bới đất chui xuống. Anh tay xẻng liền dùng hai tay bới theo. Bàn tay xén một nhát ước đến mười gánh đất. Con yêu tinh cũng khỏe, anh kia càng xén, nó càng chui sâu. Anh hút nước liền đi hút nước đổ vào đó. Nhưng sông ở xa, nước chưa đủ làm cho con yêu tinh ngạt đã thấm hết vào đất. Anh chạy giỏi, chạy nhanh như gió cõng anh hút nước đi cho nhanh nên chỉ một buổi, nước đã ngập đầy lỗ, con yêu tinh quay đầu nhoi ngược lên. Bảy anh khỏe xúm lại đánh, nhiều người, lộn xộn quá, con yêu tinh thoát ra được. Anh bẻ gỗ chỉ kịp bẻ một cây gỗ phang nó què một chân. Bị què một chân mà con yêu tinh chạy còn nhanh hơn con hươu rừng. Xong anh chạy giỏi vẫn đuổi theo sát gót nên nó chẳng kịp hóa cánh, cứ lê https://thuviensach.vn cái chân què chạy về động. Động con yêu tinh rất nhiều hang, lại lắm ngóc ngách. Anh chạy giỏi theo đến cửa, nó đã chui vào trong. Không biết nó chui ngách nào. Chạy giỏi lấp cửa hang rồi trở về gọi thêm sáu người bạn. Bảy anh chàng khỏe vào phá động. Cái động cao như núi, hang hố ngoằn ngoèo, bị bảy chàng trai bới tung. Mùi trong hang bay ra tanh hôi khó chịu. Vào hang, bảy chàng trai thấy có nhiều người ngồi ủ rũ xanh xao. Bảy chàng khỏe vừa đưa những người kia ra một đoạn, lại nghe có tiếng khóc ở ngách bên mà không thấy đường vào. Họ phải dùng sức vần những tảng đá sang bên. Bên trong tảng đá có một cái hang rộng. Hai mươi mốt cô gái ngồi trong khóc than. Con yêu tinh đã chọn những người con gái đẹp này nhốt riêng. Mỗi khi ra ngoài, nó lấy đá lấp kín cửa lại. Cứu được người mà chẳng thấy con yêu tinh. Bảy chàng trai tìm mãi mới thấy nó chui vào kẽ đá. Kẽ đá rất chặt. Con yêu tinh rúc mãi vào trong, tay bấu vách đá như con kỳ đà, mồm rúc vào túi phép đeo trước ngực. Túi phép đó đã hết thiêng từ lúc bị vấp dây ngã sấp xuống đất nên nó hóa mãi mà chẳng được gì. Nhưng sức nó còn khỏe lắm. Bảy chàng đã nắm được chân nó mà không lôi ra được, nên mỗi người lại phải trổ tài riêng. Cuối cùng, con yêu tinh nằm trơ ra. Bảy chàng nổi lửa đốt xác nó, rồi đưa những người được cứu sống trở lại làng. Con yêu tinh bị giết, chẳng bao lâu những người trốn tránh xa gần đều trở về nhà cũ. Cái làng hoang vắng xưa kia nay lại đông đúc yên vui. Lúa lại xanh đồng, khoai tươi tốt, trâu dê đầy chuồng. Nhớ ơn cứu sống, hai mươi mốt cô gái đẹp lấy bảy chàng trai khỏe làm chồng. Bảy người sinh con đẻ cháu chật nhà mà không bị lừa lọc đói khổ như xưa. (Truyện cổ dân tộc Chăm) Phạm Xuân Thông và Quảng Đại Cường sưu tầm, biên soạn. https://thuviensach.vn Nguồn: Truyện cổ tích Việt Nam hay nhất, tập 2, Nguyễn Cừ tuyển chọn, Nxb. Văn học, H., 2002. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Bầu Tiên Và Gậy Rút Ngày xưa ở làng Thọ Vực (thuộc xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa bây giờ) có một gia đình nghèo sinh được mấy người con, trong số đó, người con thứ hai đặt tên là Trịnh Phát Giác. Giác là một chú bé kháu khỉnh và thông minh lắm. Ngày ngày, chú thường chăn bò ở ven núi đầu làng với chúng bạn. Các chú thường nhận thấy là cứ đến phiên chợ Giáng thì có một ông già xách bị, cầm gậy đi qua bãi cỏ. Có lúc ông cụ đi thẳng, nhưng cũng có lúc ông cụ ngồi xuống nghỉ chân vài ba khắc. Lần nào ngồi nghỉ ông cũng đều ngắm nghía từng chú bé một và lẩm bẩm những gì không rõ. Một hôm, Trịnh Phát Giác bạo dạn chạy lại, hỏi cụ: - Cụ ơi! Cụ ở đâu mà phiên chợ nào cũng qua lại và nghỉ ở đây thế? Ông cụ gật gù thầm nghĩ: "Thằng bé này khá lắm", và trả lời: - Lão ở xa lắm. Lão đi chợ qua đây thấy các cháu chơi vui thì nhìn một tí. Cháu có muốn gánh đỡ cho lão không? Cứ gánh đi tới chợ, lão mua bánh cho. Phát Giác gật đầu đồng ý, bảo với chúng bạn: - Chúng mày ơi! Giữ hộ bò tao với nhé. Chờ tao đi xem chợ một chốc. Rồi ông cụ cho bánh tao đem về cho mà ăn. Quả thật, chiều về, Trịnh Giác mang theo cho chúng bạn rất nhiều quà bánh. Mấy phiên chợ sau, ông lão cũng vẫn đi qua và cũng rủ Phát Giác đi https://thuviensach.vn chợ như vậy. Đã có đôi lần, một vài chú bé khác xin đi thay, nhưng đứa nào cầm đến chiếc bị của ông cụ cũng đều kêu nặng, không tài nào xách lên nổi, cả những đứa lớn khỏe hơn Phát Giác rất nhiều cũng vậy. Chúng lấy làm lạ hỏi ông cụ: - Cụ ơi! Cụ bỏ cái gì vào trong bị mà nặng thế? Ông cụ mở bị lôi ra quả bầu: - Có gì đâu, chỉ có quả bầu lão đựng nước uống đi đường đấy mà. - Thế sao Phát Giác nó xách nổi, mà chúng cháu xách không nổi? - Chẳng phải thế, có lẽ Phát Giác nó xách quen rồi đấy thôi! - Ông cụ trả lời qua quýt. Bọn mục đồng không tin, nhưng cũng không hỏi thêm nữa. Chúng nhìn theo ông lão bước đi thoăn thoắt và Phát Giác nhẹ nhàng theo sau mà vừa lạ lùng, vừa thèm muốn. Hôm ấy, mãi đến xế chiều vẫn không thấy ông lão và thằng bé về. Chúng chờ mãi không được, đuổi bò về cho Phát Giác và đến kể cho gia đình nghe. Bố mẹ Phát Giác hoảng hốt chạy bổ đi tìm, nhưng tìm khắp cả mọi nơi đều không thấy con đâu cả. Sáng hôm sau cũng không thấy Phát Giác về. Liên tiếp đến hàng năm vẫn bặt tin tức. Mẹ Phát Giác khóc lóc khổ sở, đành chịu mất con. Nhưng thật ra, chiều hôm ấy, Phát Giác vẫn đi với ông lão. Ra đến chợ, ông lão bảo Phát Giác đứng chờ, để ông lão đi bán thuốc. Mãi đến sẩm tối mới thấy ông lão ra và hai ông cháu trở về. Thấy bạn bè đã về hết, Phát Giác khóc và bảo ông cụ: - Cụ dẫn cháu đi lâu thế này, về nhà mẹ cháu đánh cháu chết mất. Ông cụ khuyên nhủ: https://thuviensach.vn - Thôi, trời đã tối rồi, cháu về nhà lão ở, mai lão dẫn cháu về, nói rõ câu chuyện, bố mẹ cháu không mắng đâu. - Nhà cụ ở đâu? - Ở đây thôi. Vừa nói, ông cụ vừa mở bị lấy quả bầu ra, bảo Phát Giác nhìn vào trong ấy. Một quang cảnh lạ lùng diễn ra trước mắt chú bé ngây thơ. Đây là cả một thế giới riêng có làng xóm, nhà cửa hẳn hoi, ánh mặt trời chiếu xuống khe núi. Trên hàng cây dương liễu, chim hót líu lo. Ông cụ dắt Giác bước vào, ngồi trên một phiến đá phẳng lì, mát rượi. Chú bé nhìn quanh nhìn quẩn, càng nhìn càng thích mắt. Ông cụ lại bảo: - Cháu đói rồi phải không? Có oản, chuối đấy, ăn đi. Ăn rồi vục nước dưới khe kia mà uống. Ông cụ với tay lên một chiếc lẵng treo cạnh cành cây, bên phiến đá, lấy ra một mẩu oản nhỏ xíu và vươn mình sang hàng chuối trước mặt, bẻ cho Phát Giác một quả. Phát Giác lúc đầu cho rằng ăn có chừng ấy thì chẳng bõ bèn gì, nhưng cầm lấy phần oản, chú chưa ăn hết được một góc đã thấy no. Quả chuối vừa bóc ra thì mùi hương thơm phức, vị ngọt mà thanh. Thực chưa bao giờ chú được ăn món quà đặc biệt như thế. Ông lão mỉm cười, giảng giải: - Cái oản cháu ăn đó, làm bằng thứ nếp vạn thọ người đời không có đâu. Các thứ hoa quả ở đây đều là của tự nhiên không vướng gì trần tục, nên mới có mùi hương như vậy. Rồi ông cụ dắt Phát Giác đứng dậy, dạo chơi ven bờ suối. Ông cụ chỉ dải cát lấp lánh bên bờ mà bảo chú bé: - Cháu có thấy những gì đó không? Vàng bạc cả đấy! Ở nơi bố mẹ cháu ở, được một viên nho nhỏ như thế là quý vô cùng. Nhưng ở đây thì https://thuviensach.vn chỉ là một thứ sỏi đá. Như sực nhớ ra điều gì, Phát Giác quay lại hỏi ông cụ: - Cháu nhớ vừa mới rồi, cụ dắt cháu ở chợ về thì trời đã sẩm tối. Sao bây giờ ở đây lại như đang còn vào buổi sáng hở cụ? - Ở đây không có ngày tháng gì cả. Trời đất lúc nào cũng như bây giờ. Có cả mặt trăng, mặt trời cùng một lúc. Cháu có muốn xem cảnh trăng thì đi theo lão. Ông cụ dắt Phát Giác đi vào phía sau. Quả nhiên ở đây là một cảnh trí khác lung linh, huyền ảo, ánh trăng bàng bạc chiếu xuống hàng cây đỏ, bãi cát xanh. Thấp thoáng xa xa có ngọn đèn chập chờn của một xóm quê ẩn hiện dưới làn sương mỏng. Phát Giác càng xem càng thích, càng thấy cảnh sắc êm đềm, tươi đẹp. Em lại hỏi ông cụ: - Sao cháu thấy có xóm làng mà không thấy có người nào cả. Ông cụ đáp: - Có chứ, ở đây có rất nhiều người, nhưng người ở đây đều là tiên cả. Cháu đã nghe nói đến tiên bao giờ chưa? Họ cũng làm lụng, ăn uống, trò chuyện như người đời. Có điều là họ không có hạng giàu hạng nghèo, kẻ trên người dưới. Ai cũng làm lấy mà ăn, không cãi cọ tranh giành, mọi người đều vui vẻ. Của cải, vật dụng dồi dào, không có chuyện trộm cắp xấu xa, không ai có của riêng của để. Họ ra chơi luôn, đông như ngày hội, rồi đây cháu sẽ được gặp. Ở trong thế giới ấy với ông cụ được ít lâu, Trịnh Phát Giác nhớ nhà quá. Em nói với ông cụ xin về thăm bố mẹ và các em. Em còn muốn đưa bố mẹ và các em vào trong này xem cảnh. Ông cụ ra ý không vui. https://thuviensach.vn - Cháu về à? Nhà cháu bây giờ xa lắm đấy. Cháu về làm gì nữa? Cháu không muốn ở đây sao? - Cháu muốn ở đây lắm. Nhưng cháu còn các em, cháu nhớ các em cháu. Và cháu còn bố mẹ cháu. Ông cụ không ngăn được, bèn đưa cho em một cái gậy và một phẩm oản: - Lão bận lắm, còn phải làm thuốc. Bây giờ cháu cứ cầm cái gậy này mà đi ra. Nơi nào không đi được thì cứ cầm gậy trỏ xuống đất thì sẽ vượt qua mau chóng. Trịnh Phát Giác cầm lấy gậy và oản, chào ông cụ đi ra. Chú bé nhặt mấy viên sỏi đẹp bên khe suối bỏ vào túi, định về cho em chơi và khoe với chúng bạn. Được mấy bước, chú ra khỏi quả bầu, ngoảnh mặt lại thì không thấy ông cụ, nhà cửa, khe suối đâu nữa. Trước mặt chú là những dãy núi cao chót vót, làng mạc thôn xóm thì ở đâu xa tít chân trời. Phát Giác hoảng sợ, cầm gậy trỏ xuống đất. Bỗng nhiên chú thấy thân mình cất bổng lên cao, hai bên tai gió quạt vù vù. Chỉ trong chớp mắt, quay đầu gậy lại, chú đã thấy mình đứng ở đầu làng Thọ Vực. Chú mới biết rằng đó là chiếc gậy thần tiên để rút đất và ông cụ quả thật là một thần nhân. Phát Giác lần theo lối cũ đi vào làng, về nhà mình. Chú chắc mẩm sẽ được gặp cha mẹ, anh em, nhưng lạ thay, không thấy một ai quen thuộc. Một cụ già ra đón chú, hỏi chuyện, và trả lời một cách kinh ngạc: - Trước đây hàng trăm năm, tôi có nghe cụ tổ nhà tôi kể có một người con trai thất lạc từ thuở bé, tên tuổi đúng như cậu. Bây giờ đã gần ba đời rồi kia mà. Cả họ hàng làng xóm kéo đến. Phát Giác hỏi đến những người bạn chăn bò chăn trâu thuở trước thì đã mất cả rồi. Phát Giác kể lại câu chuyện trong chiếc bầu tiên. Ai nấy đều lấy làm kinh dị. Một ông lão nói: https://thuviensach.vn - Thôi thế chính là cậu đã được đi vào cõi tiên rồi. Tôi nghe nói một ngày trên trời dài bằng cả năm dưới hạ giới. Chúng tôi đây chỉ là hạng con em, cháu chắt của cậu thôi. Trịnh Phát Giác hoang mang, không biết xử trí ra sao cả. Cậu móc túi lấy mấy viên sỏi ra, nhưng vừa đặt lên tay thì sỏi đã thành những cánh hoa bay mất. Buồn rầu, cậu cắm chiếc gậy xuống đất. Chiếc gậy bỗng hóa thành ra một con rồng, cậu bé trèo lên lưng rồng và bay đi. Nơi cắm chiếc gậy nổi lên một dãy núi đá có cửa hang mở rộng. Người làng đi vào trong hang thấy cảnh trí thần kỳ, có đường đi mãi vào trong. Họ quay về hỏi những người tinh thông sách vở. Một cụ đồ tra điển tích, bảo với bà con: - Tôi đọc sách xưa, thấy có truyện ông Thi Tốn người nước Lỗ học phép tiên, thường mang một cái bầu trong đó có mặt trăng, mặt trời, đêm đến lại vào trong bầu ngủ, ông ta tự đặt hiệu là Hồ Thiên, người đời gọi là Hồ Công. Sau Hồ Công gặp Phí Tràng Phòng ở Hoa Dương, cho Tràng Phòng một cái gậy cũng hóa thành con rồng. Có lẽ cậu Trịnh Phát Giác ở làng ta là thân sau của Phí Tràng Phòng đã được gặp Hồ Công chăng? Biết câu chuyện ấy, người làng Thọ Vực bèn đặt luôn cái động ở dãy núi là động Hồ Công. Động Hồ Công là nơi danh thắng của tỉnh Thanh Hóa và của cả nước ta, xưa nay được rất nhiều người ngợi khen và lấy làm đề tài ngâm vịnh. Nguồn: Truyện cổ các dân tộc Thanh Hóa, Phùng Sĩ Hòa và Nguyễn Hữu Chức tuyển chọn và biên soạn. Nxb. Thanh Hóa, 1999. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Cái Ang Vàng Ngày xưa, có một cặp vợ chồng nghèo đến nỗi vợ chồng con cái phải nằm chung nhau một manh chiếu. Đồ dùng trong nhà từ cái bát, cái xanh, cho đến cái ang đựng nước cũng sứt mẻ, nhưng họ ăn ở với nhau rất thuận hòa. Một hôm, bỗng nhiên từ bốn phía mây đen kéo tới. Rồi một cơn mưa ầm ầm đổ xuống. Đường làng lầy lội, nước tràn lênh láng khắp nơi. Sau trận mưa ghê gớm ấy, có một cụ già lưng còng, tay chống gậy trúc và cứ đi được vài bước lại ngã lăn xuống đất ho khù khụ, đờm nhổ thành bãi. Ai nhìn thấy cũng rùng mình rồi quay mặt đi. Cụ đi qua người nào họ cũng phải bịt mũi vì mùi hôi thối khó chịu từ mình cụ xông ra. Ông cụ đi suốt từ đầu làng đến cuối làng để xin ngủ nhờ mà chẳng nhà nào dám nhận. Họ sợ bẩn và bệnh tật của cụ lây sang nhà họ. Nhưng tệ hơn là mấy nhà lang đã không cho cụ ngủ còn xua chó ra đuổi theo và cắn ông cụ. Cụ già đi mãi, đến cái nhà chật hẹp ở cuối làng, cụ không biết vào nhà ai nữa đành vào đó, thúc thúc cái gậy vào phên cho cả nhà thức rồi van nài xin ngủ. Trời tạnh rồi, nhưng cơn mưa trước đó đã làm cụ ướt hết quần áo. Chân tay cụ run cầm cập, miệng nói không ra tiếng. Nghe tiếng đập cửa, https://thuviensach.vn chị vợ ra mở cửa, một mùi hôi thối xông lên, chị nhắm mắt lại và quay vào nhà: - Anh à! Có người xin ngủ nhờ! Anh chồng chui khỏi ổ lá khô, chạy ra mở cửa rồi dắt tay ông cụ vào nhà, anh bảo vợ: - Đi đốt củi cho cụ sưởi rồi dọn chỗ cho cụ nằm. Ngồi bếp vừa ấm tay chân, thì chị vợ đã dọn xong chỗ nằm cho cụ và cả gia đình. Manh chiếu rách độc nhất dành cho cụ, còn gia đình thì trải lá ra quanh bếp để ngủ. Cả nhà vừa chợp mắt thì ông cụ lại thều thào gọi: - Tôi già, sức yếu lại bị hen nên thường phải khạc luôn. Nhà có cái gì đựng cho tôi mượn, không lại khạc bẩn ra nhà. Chiều ý cụ, chị vợ đi lấy cái ang đựng nước đem lên cho cụ khạc đờm vào đó. Sáng dậy, không thấy cụ đâu nữa, cả nhà ngạc nhiên. Chị vợ lại chỗ cụ nằm đem ang đờm đầy ra vườn để đổ thì ôi: Một ang vàng lóng lánh, những thỏi vàng dài đến gang tay và vuông vắn như người vót. Sung sướng quá, chị gọi chồng và các con ra nhìn. Họ ngồi quay quanh đống vàng một lúc rồi mỗi người một tay bốc vàng đem lên nhà cất kỹ. Từ đó gia đình sống đỡ chật vật hơn. Tin vợ chồng nhà nghèo được vàng truyền đi rất nhanh. Tiếng thơm bay vào mấy nhà lang, chúng ăn không ngon bụng, ngủ không yên giấc. Hôm sau, ông cụ rách rưới ấy trở lại. Cụ vừa bước vào đầu làng thì tên lang Đạo ác như cọp dữ trông thấy. Nó đang định sang làng bên uống rượu, https://thuviensach.vn nhưng thấy ông cụ vào thẳng ngõ nhà nó, làm nó mừng quýnh lên, quên cả mâm cỗ đang chờ đợi. Nó vội sửa lại khăn, áo rồi hấp tấp chạy xuống cầu thang. Tên Đạo chắp tay cúi xuống, chào mời xuýt xoa: - Dạ! Chào cụ, mời cụ lên nhà nghỉ ngơi chơi với nhàchúng con. Mời được cụ lên nhà, nhưng cái mùi hôi thối khó chịu khiến tên Đạo không chịu nổi. Một tay nó dắt ông cụ lên sập ngồi, nhưng một tay nó lại bịt mũi, bịt mồm. Để ông cụ ngồi xuống sập, nó vội chạy vào nhà thở hồng hộc như người chết ngạt mới sống lại. Nó sai người nấu nước nóng để vợ chồng nó bưng ra cho ông cụ rửa mặt, rửa chân tay, còn mấy người ở khác thì mau làm cơm mời cụ ăn. Một lát sau, mâm cỗ được bưng ra giữa sập. Tên lang Đạo mời mọc ông cụ rối rít. Chẳng đợi tên Đạo mời, ông cụ cầm đũa ăn một mạch hết gọn mâm cỗ rồi xin phép đi ngủ. Chờ người ở dọn mâm xong đâu vào đấy vợ chồng tên Đạo mới đi quét sập, trải sửa mới (1), chăn mới rồi mời cụ đi nằm. ---------- (1) Sửa: Đệm dành cho các cụ già nằm, làm bằng bông xung quanh bọc vải. Cụ vừa đứng dậy thì bệnh ho ầm ầm kéo đến. Cụ nằm lả xuống sàn ho một cơn đến giập bã trầu mới ngồi dậy được. Ho xong cụ mượn cái ống để nhổ đờm cho khỏi bẩn nhà. Đã chuẩn bị sẵn, vợ tên Đạo vội vã chạy vào nhà cùng ba người ở khiêng một cái xanh tám, bốn quai, ra đặt ở đầu sập. https://thuviensach.vn Đêm đó, ông cụ ho luôn mồm, khạc đầy xanh, cụ lấy chăn bịt kín miệng xanh lại còn cả nhà tên Đạo thì không ai ngủ được. Nhất là vợ chồng tên Đạo khi nghe tiếng khạc nhổ thì hí hửng mong trời mau sáng để lấy vàng. Hôm sau, ông cụ dậy sớm lắm. Nhưng vợ chồng tên Đạo còn dậy sớm hơn, chúng sai người làm cơm, nấu nước chờ cụ dậy, chúng bưng nước ra mời cụ xúc miệng rửa mặt, rồi bưng cơm ra. Ăn cơm xong thì trời vừa sáng, cụ xin phép vợ chồng tên Đạo ra đi. Ông cụ vừa bước khỏi cầu thang thì vợ chồng tên Đạo tranh nhau mở xanh "vàng". Vừa giằng được cái chăn khỏi miệng xanh thì nào ong nào rắn xông ra đốt cắn tứ tung vào vợ chồng tên Đạo làm chúng nằm lăn ra chết. Từ đó, bọn nhà giàu trong vùng này, thấy người già kẻ khó không dám khinh thường và làm điều ác nữa. Nguồn: Hợp tuyển truyện cổ tích Việt Nam, Lữ Huy Nguyên - Đặng Văn Lung sưu tầm và biên soạn, Nxb. Giáo dục, H., 1996. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Cái Trống Thần Ngày xưa, ở khu rừng nọ có cây đa và cây dâu mọc cạnh nhau. Một hôm có ba anh em nhà kia đi làm nương qua đấy, thấy dâu đã chín đỏ bèn trèo lên hái. Đang ăn, người anh cả trông thấy một cái trống treo lủng lẳng trên cành đa liền nói với hai em: - Trống thần kia kìa, các em nhìn lên cành đa mà xem.Xuống thôi! Nói đoạn, người anh tụt ngay xuống đất. Hai em nhìn lên cây đa, thấy cái trống một đầu xanh, một đầu đỏ. Sợ quá, người em thứ hai cũng vội tụt xuống đất. Em út vẫn ung dung hái quả, nói với hai anh: - Thần thì đã làm sao! Em chẳng sợ chút nào. Nói xong, Út ngắt dâu, ném vào mặt của trống, trống kêu pưng pưng... Bỗng có tiếng từ cây đa phát ra: - Đứa nào nghịch trống thế? Hai người anh sợ hãi, run lẩy bẩy, trách: - Đã bảo mà, trống của thần, cứ ném mãi. Thần quở đấy! Út vẫn không sợ, nhìn cây đa, đáp: https://thuviensach.vn - Tôi đấy! Thần lại hỏi: - Nhà ngươi muốn gì? - Tôi muốn mượn trống, thần có cho không? - Mày mượn làm gì? Út nói: - Mượn đi hỏi vợ. Thần bảo: - Vậy lấy đi. Trống này đánh vào bên xanh làm cho người chết, đánh vào bên đỏ, người chết khắc sống lại. Hãy nhớ cho kỹ. Lấy vợ xong, đem trả ta. Út thích quá, trèo lên cây đa gỡ trống xuống. Chàng cắt một cây song buộc trống, cùng hai anh mang cày, liềm, trống về nhà. Ra khỏi rừng, trời đã nhá nhem tối. Ba chàng thấy có ánh lửa trong một hang đá, bèn lần tới. Họ thấy ba người con gái xinh đẹp đang nấu cơm. Út cất tiếng: - Tối rồi, chúng tôi về nhà không kịp. Cho chúng tôi nghỉ nhờ một đêm? Một cô nói: - Đây là hang hùm. Chúng tôi bị nó bắt về đã lâu. Người lạ tới, hùm ăn thịt đấy. Ba chàng mau đi đi. Út bảo: - Sợ gì hùm, cứ cho chúng tôi nghỉ tạm. https://thuviensach.vn Cô gái nói: - Không sợ chết thì tùy các chàng, muốn nghỉ thì cứ nghỉ. Ba chàng lấy lá rải xuống một góc hang nằm ngủ. Nửa đêm, hùm đi kiếm mối về. Ngửi thấy hơi người, nó hỏi các cô: - Có ai trong hang thế, đem ngay ra cho ta ăn thịt. Ba nàng ấp úng chưa kịp đáp, út đã vùng dậy chạy ra quát. - Con hổ kia! Răng mày to bằng ngần nào mà đòi ăn thịt chúng tao? Hùm quát: - Mở to mắt ra mà nhìn? Rồi hùm tự đắc nhe nanh. Răng nó to bằng ngón chân cái. Út cười, bảo: - Thế đã mùi gì. Bì sao được với răng của ta. Chàng giơ lưỡi cày ra. Thấy lưỡi cày vừa to vừa nhọn, hùm sợ quá. Út nói: - Vuốt mày sắc được là bao? Hãy đưa chúng tao xem thử. Hùm chìa móng. Út chê: - Bé thế, cùn thế, làm gì nổi ai! Xem móng của ta đây này! Rồi chàng giơ liềm ra. Hùm sợ xanh mắt. Út lại bảo: https://thuviensach.vn - Đuôi mày được mấy gang? Có giỏi, so với đuôi của tao! Hùm chìa đuôi, út lắc đầu: - Đuôi mày ngắn cũn, đuổi muỗi chẳng nổi còn làm được việc gì! Xem đây! Nói đoạn, chàng thò cây song ra tít ngoài hang. Hùm hoảng lắm. Nó cố trấn tĩnh, gầm lên một tiếng vang động cả vách núi. Nó nói: - Đã nghe tiếng tao gầm chưa? Nếu mày không kêu to được như thế, mau ra đây cho tao ăn thịt. Út lấy trống, gõ vào đầu xanh. Tiếng trống vừa dứt, hùm lăn ra chết. Ba anh em đưa các cô gái về làng, mỗi người cưới một nàng làm vợ. Ngày ngày, họ mang trống thần đến những nhà có đám ma, cứu người chết sống lại. Thấy út đã cưới vợ, nhớ lời hẹn cũ, thần cây đa đến đòi trống về. Từ đấy, nhà chàng không cứu thêm được người nào nữa. Tuy nhiên, đã thành lệ, mỗi khi đưa ma, cúng tế, người ta đều khua chiêng, gõ trống. Nguồn: Hợp tuyển Truyện cổ tích Việt Nam, Lữ Huy Nguyên, Đặng Văn Lung sưu tầm, biên soạn, Nxb. Giáo dục, H., 1996 https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Cây Tre Trăm Đốt Đời xưa có một trưởng giả gian ác, xảo trá. Hắn ta dùng đủ mọi thủ đoạn để bóc lột người ở và người làm thuê cho hắn, nhờ đó mà hắn trở nên giàu có nhất vùng. Hắn có người con gái út có nhan sắc, chưa chồng. Trong nhà có anh Khoai, ở với hắn từ thuở nhỏ, làm đủ trăm công nghìn việc nhọc nhằn. Năm anh lớn lên, được mười tám, đôi mươi, sợ anh đi nơi khác, một hôm hắn gọi anh lên bảo: - Mày chịu khó ở với tao làm lụng cho thật giỏi, thức khuya, dậy sớm, siêng năng, rồi tao gả cô út cho mày. Anh Khoai nghe nói tưởng thực, mừng lắm, từ đó lại làm việc gấp năm gấp mười lần. Được ba năm, cô út bấy giờ đã lớn lắm rồi. Nhân trong vùng có một cai tổng khét tiếng giàu có đến hỏi cô út cho con trai hắn, lão trưởng giả nhận lời và chuẩn bị làm lễ cưới linh đình. Thấy mình bị lừa, anh Khoai tức lắm, đến gặp lão trưởng giả để hỏi chuyện. Anh bảo: - Ông đã hứa gả cô út cho tôi, sao bây giờ ông lại nuốt lời mà gả cho kẻ khác? Hắn ta hầm hầm nổi giận, định đánh cho anh một trận, song nghĩ lại, hắn lại thôi, hắn trả lời anh rằng: https://thuviensach.vn - Ấy! Tao thấy rằng năm nay cô út cũng đã lớn rồi, cho cưới đi thì vừa. Tao chuẩn bị đám cưới là chuẩn bị cho mày đấy chứ! Nhưng mày mà muốn cưới ngay thì mày phải làm cho tao cái việc này: Mày chịu khó lên rừng tìm lấy một cây tre có một trăm đốt, gánh về đây để vót đũa dùng trong cỗ cưới, thì tao cho mày cưới cô út ngay. Khoai thật thà tin, lập tức vác dao lên rừng. Nhưng hết ngày nọ đến ngày kia, hết khu rừng này đến khu rừng khác anh tìm đâu cũng không ra cây tre có đủ trăm đốt. Thất vọng, anh ngồi trong rừng khóc hu hu. Bỗng anh thấy một ông lão đầu tóc bạc phơ, da đỏ hồng hào, mắt sáng, miệng tươi, khoan thai chống gậy đến gần anh hỏi: - Làm sao con khóc? Khoai thưa rõ đầu đuôi câu chuyện. Ông lão nghe xong, bảo rằng: - Con đi chặt cho đủ một trăm đốt tre, mang về đây cho ta. Anh nghe lời, vác dao chặt bên tả, bên hữu, chỉ một loáng đã đủ một trăm đốt tre. Ông già khẽ bảo: "Khắc nhập! Khắc nhập!". Vừa đọc xong, thì trăm đoạn tre đang nằm ngổn ngang, tự nhiên chạy tới với nhau, nối liền lại thành một cây tre đủ trăm đốt. Khoai mừng quá, toan sụp xuống lạy tạ ông lão nhưng ông cụ đã biến đi đâu mất rồi. Lúc ấy, anh mới biết ông là Bụt. Anh ghé vai định vác tre về, nhưng không làm thế nào mà đi được, vì tre dài quá, nó cứ vướng vào cây này cây khác giữa rừng. Lo buồn, anh lại https://thuviensach.vn ngồi xuống khóc hu hu. Tức thì anh lại thấy ông già hồi nãy hiện lên. Ông hỏi: "Làm sao con khóc?". Anh kể rõ sự tình. Bụt đưa tay chỉ vào cây tre mà đọc: "Khắc xuất! Khắc xuất!". Tự nhiên cây tre lại rời ra từng đốt. Anh bó lại làm hai bó, gánh về nhà. Lúc về tới nơi thì thấy hai họ đông đảo đang ăn uống ồn ào, và đầy sân bàn này cỗ nọ đang chực sẵn để rước dâu đi. Anh tức quá, xông thẳng tới trước mặt lão trưởng giả mà hỏi, thì hắn cả cười bảo anh rằng: - Tao bảo mày đốn cho được một cây tre cao một trăm đốt, chứ tao có bảo mày đốn một trăm đốt tre đâu! Cả hai họ ngừng tay đũa, đều cười theo, chế nhạo anh Khoai khờ khạo. Anh bảo lão phú ông ra sân mà xem. Rồi anh đọc khẽ: "Khắc nhập! Khắc nhập!". Tức thì trăm đốt tre dính liền với nhau thành một cây tre dài và dính luôn cả lão trưởng giả vào đấy, hắn cố rứt mấy cũng không ra. Lão cai tổng thông gia và con trai hắn thấy thế chạy ra định gỡ, anh Khoai đợi hai tên ấy tới gần, lại khẽ đọc: "Khắc nhập! Khắc nhập". Lập tức lão cai tổng và con đều dính vào với lão trưởng giả, càng giãy càng đau, cả ba ôm đầu kêu khóc. Cả hai họ lúc bấy giờ tái mặt sợ hãi, không còn ai nghĩ đến chuyện ra gỡ hoặc chế nhạo nữa. Họ mặc áo rộng, đứng sắp hàng, van xin anh Khoai thả ba người ra. Chờ một lúc lâu, anh Khoai mới đọc khẽ: - Khắc xuất! Khắc xuất! Bấy giờ hai thông gia và chú rể mới rời nhau ra được, và cây tre cũng đổ xuống, chia thành trăm đoạn. https://thuviensach.vn Họ trai thoát nạn, cuốn gói ra về và lão trưởng giả ngay ngày hôm sau phải gả cô út cho anh Khoai. Trần Thanh Mai kể; Nguồn: Hợp tuyển Văn học Dân gian các dân tộc, tập I; Đặng Văn Lung, Trần Thị An biên soạn, Nxb. Văn hóa dân tộc H., 1994. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chàng Ná Ngày xưa, khi con thỏ rừng còn biết nói chuyện với người, ở làng nọ có một bà già tên là Giá. Chồng bà Giá chết rất sớm, để lại cho bà một con trai tên là Ná. Da Ná đen bóng như bồ hóng, mắt Ná to và sáng, ngực Ná nở tròn, căng như chiếc nỏ lên dây. Suốt ngày Ná theo mẹ ra đồng cày bừa, làm cỏ, cấy lúa, lúc xuống suối tát cá, khi vào rừng bứt mây, đốn củi. Ná còn nhỏ tuổi mà sức lực đã khỏe bằng gấp mười người lớn. Khúc gỗ Ná vác, con voi kéo cũng không nổi. Tay Ná có thể nắm chặt sừng con trâu mộng đưa đầu nó lên cao hơn đầu Ná. Ná ăn rất nhiều, mẹ nấu cho một nồi cơm, Ná ăn sạch, nấu đến nồi ba, nồi năm, nồi bảy, rồi nồi mười, Ná cũng ăn ráo. Một hôm, mẹ bị cảm nắng, bỏ ăn, bỏ uống, nằm li bì hơn bảy ngày đêm. Ná dắt con chó vào rừng, tìm lá cứu mẹ.Leo tới lưng chừng núi, con chó bỗng dướn cổ sủa vang. Ná cứ cắm cổ đi, chẳng để ý gì đến chung quanh. Bỗng con chó giựt dây chạy biến. Ná nhìn lại, thấy nó đang đuổi riết con mang lửa (1) rất đẹp. Ná vội vã chạy theo. Đến đỉnh núi cao, con chó bị lạc mồi, quay húc mõm vào tay chủ. Ná nhìn sang bên trái, thấy một cụ già râu bạc, đầu chít khăn trắng, cầm giáo dài, vẫy tay gọi Ná đến gần, bảo: - Sao anh lại dám đem chó vào săn bắn trong rừng thiêng của ta? Đây là rừng của Tiên. Con mang lửa anh đuổi theo khi nãy chính là con trai thứ chín của ta đi dạo chơi đấy. ----------- (1) Một loại hươu nhỏ. https://thuviensach.vn Nhìn hình dong quắc thước lạ thường của ông lão, Ná đoán ông là Tiên. Chàng thưa với Tiên vì mẹ ốm nặng, chàng phải đi tìm thuốc về chạy chữa, nên mới lạc đến đây. Nghe Ná kể về cảnh nghèo khổ và cảm động về lòng hiếu thảo của chàng trai, Tiên ông đưa cho Ná một viên sỏi trắng và dặn: - Con đem viên sỏi này về nhà, để trên một thân cây trên núi. Chờ đủ ba ngày ba đêm, bao giờ nghe tiếng gà gáy o o trong núi, con chạy lên, sẽ thấy có thuốc đem về cứu mẹ. Ná cúi chào Tiên ra về, làm đúng như lời Tiên dạy. Đúng ba ngày, ba đêm, vào lúc trời còn tờ mờ sáng. Ná đang ngồi trong bếp bỗng nghe có tiếng gà gáy rất to trên núi cao. Mừng quá, Ná chạy biến xuống cầu thang, băng tắt qua nhà đập lúa (2), qua đập chắn cá, leo vội lên chỗ để viên sỏi trắng. Tới nơi, Ná nhìn kỹ chẳng thấy gà đâu cả, nhưng từ giữa thân cây mọc lên một cây nho nhỏ, lá xanh biếc, củ còn đeo dưới gốc. Biết là Tiên giúp thuốc cho mẹ, Ná bưng lấy cây quý, chạy vội về nhà. Chàng lấy một củ, cắn thử xem. Lạ lùng thay, củ rỉ những dòng nước đỏ tươi, chàng soi củ vào ánh lửa ngắm xem, củ ánh lên nhiều màu xanh, đỏ, vàng tươi, đẹp như cầu vồng mới mọc (3). ------------ (2) Nhà để đập lúa. (3) Đồng bào Hrê gọi loại thuốc này là man gang. Ná đem nửa củ cho mẹ ăn. Chỉ một lúc sau, mẹ Ná thấy khỏe ngay, ngồi dậy được, nói cười được, đi ra suối đội (4) nước được. Thấy lạ, Ná ăn thử một miếng. Vừa ăn xong, người Ná bỗng trở nên to cao lạ thường, chân to như gốc cây Kơ-rây, tay như cành ké, vai chàng to bằng ba bốn vai con trâu mộng ghép lại. Chàng vừa nhấc bước thì sàn nhà chao đi chao lại, cột kèo nghiến răng rắc, muốn đổ. Chàng bước xuống cầu thang, cầu thang lún https://thuviensach.vn sâu xuống đất. Ná nắm cây mít trước nhà lắc thử; Ná mới lắc qua, chưa kịp lắc lại, thì gốc cây mít đã bật khỏi đất. ------------- (4) Đồng bào Hrê đội nước trên đầu như người Chàm. Mẹ về thấy Ná khác nhiều quá, kêu lên. Dân làng chạy đến xem. Hỏi ra mọi người mới biết Ná vừa uống thuốc tiên xong. Có cái khổ là càng to lớn, Ná càng ăn nhiều hơn. Một bữa ăn làm vợi nửa bịch thóc của mẹ. Mẹ nuôi không nổi, dân làng nuôi giúp, nhưng rồi cũng không nuôi nổi. Họ bàn nhau vào núi kiếm cây, làm cho Ná một cái nỏ thật to để Ná đi săn voi. Buổi sáng hôm ấy, tất cả trai tráng đều theo cụ Giá vào núi tìm một cành to nhất, lùng những dây mây bụ nhất, những gốc lồ-ô, gốc vầu già nhất và làm cho Ná một cái nỏ và một bó tên. Ná cảm tạ dân làng và đi săn. Từ đó ngày nào dân làng cũng có thịt voi, thịt hổ, thịt trâu rừng, bò rừng do Ná hạ được, chia nhau ăn uống no nê. Nhà Ná cũng treo đầy xương, sừng, da các con thú lớn (5). -------------- (5) Người Tây Nguyên có tục săn bắn được con thú nào thì giữ lại cái xương, một mảnh da để làm kỷ niệm, cho mọi người phục tài săn bắn của mình. Ná ở với mẹ được bốn, năm năm. Hôm đó, tin từ dưới biển lớn đưa lên, báo có một con quỷ chuyên ăn thịt người và bắt cóc phụ nữ. Hắn ở một mình ngoài đảo Lý Sơn. Dinh cơ của hắn gồm cả một dãy hầm tối tăm, hiểm trở. Sức hắn có thể đánh chết một lúc hàng trăm trai tráng lực lưỡng. Mỗi lần đi đâu, hắn phù phép làm cho những người con gái mà hắn bắt https://thuviensach.vn được thu hình nhỏ lại bằng hột mít và hắn cho tất cả mọi người vào trong cái ống tre, có chạm trổ những hình thù kỳ quái. Tin đó lọt vào tai Ná. Ná xin dân làng, xin mẹ cho đi giết ác quỷ. Dân làng góp mỗi người một hũ rượu cần, một chiếc bánh tét, một gùi gạo, rồi đánh túc chinh (6) mở hội mừng Ná lên đường. ------------- (6) Đánh chiêng, gồm một chiêng lớn và hai chiêng con. Đầu chít khăn đỏ vai vác giáo dài, tay cầm tên nỏ, Ná chào bà con xuống núi. Chàng đi ròng rã ngót chín ngày đường, băng qua không biết bao nhiêu đèo cao, suối sâu, rừng rậm sông dài, mới đến bờ biển cả. Đảo Lý Sơn ở cách xa đất liền, dài bằng một quãng đường mà sức một con ngựa khỏe phải phi ngót một ngày trời. Ná leo lên một chiếc thuyền, thuyền chòng chành không chịu nổi sức nặng của Ná, nước mấp mé, tràn vào, rồi thuyền chìm nghỉm. Hai chiếc thuyền ghép lại rồi ba, bốn chiếc thuyền lớn ghép lại, cũng không chở nổi Ná. Tức quá, Ná ngửa mặt lên trời cầu Tiên giúp. Chàng vừa gọi xong, thì trời nổi mưa to gió lớn, nước xối rào rào. Từ trên nguồn bỗng trôi về một bè chuối rất lớn, dạt vào chân Ná. Ná sung sướng bước lên. Trời lại quang đãng, chàng đi trên mặt biển lớn, chừng hai ngày đêm thì đến đảo Lý Sơn. Ná bước lên bờ, rẽ lau lách đi vào động quỷ. Bốn bề im lặng như chết. Chẳng có bóng dáng một người nào. Ná đi miết, đi mãi; luồn qua động này tới động khác, Ná cũng không gặp một ai. Đến một cửa hang thật lớn, nhìn thấy bếp lửa bốc khói, Ná dừng lại, đoán đây là nơi con quỷ ở. Nhưng chàng ngồi đợi một lúc lâu cũng không thấy hắn đâu cả, mà chỉ thấy một ống tre đậy nắp thật kỹ cứ lăn qua lăn lại dưới chân. Bực mình, Ná cầm lên lắc lắc, rồi mở bật nắp ra. Một hột mít vỏ hồng rơi từ trong ống xuống đất. Chỉ trong chớp mắt, hột mít biến thành người con gái nhan sắc tuyệt trần, bẽn lẽn nhìn Ná. Ná hỏi thì https://thuviensach.vn người con gái cho biết rằng, nàng là con út vua biển, bị quỷ bắt về làm vợ. Ban ngày quỷ lên núi luyện phép, đêm hắn mới về. Mỗi lần hắn đi đâu, hắn dùng tà thuật biến nàng thành hột mít và đem nhốt trong ống tre. Nghe xong, Ná bàn với cô gái tìm cách giết quỷ. Nàng Trát-lem (tên người con gái đẹp ấy) cho Ná biết là con quỷ này chỉ có sức mạnh khi có kẻ mở mắt như hắn. Còn nhắm mắt thì, hắn chịu, vì phép thuật của hắn làm chết người, làm mê mẩn, làm nứt da, gãy xương bao giờ cũng phải lọt qua hai con mắt thì mới làm cho người ta chết được. Trát-lem nấu cơm canh cho Ná ăn uống no nê. Ăn xong, Ná đem giấu người con gái xinh đẹp của vua biển vào chiếc gùi mà chàng đang địu trên lưng. Tối đến, sau khi con cú kêu dứt chín tiếng thì con quỷ ác về. Hắn rống ồ ồ, mùi hôi thối xông ra nồng nặc. Đến hang lớn, hắn nhặt cái ống tre và mở ra xem. Không thấy nàng Trát-lem, hắn gầm thét điên cuồng. Vừa lúc ấy, Ná nấp trong góc hang, lên nỏ, cắm tên thuốc độc nhắm ngực hắn bắn liền bảy phát. Hắn quay lại trợn mắt phù phép và phun hơi độc. Theo lời nàng Trát-lem, Ná nhắm mắt lại, cầm giáo xông ra đánh quỷ. Hai bên đánh nhau từ tối hôm trước đến sáng hôm sau thì quỷ gục ngã. Ná lấy giáo hất con quỷ xuống biển. Ná đưa nàng Trát-lem xuống bè, trở về làng. Họ kết duyên nên vợ nên chồng. Nhưng từ ngày lấy Trát-lem làm vợ, Ná vẫn mải đi săn bắn, đánh quỷ ở mạn đông, mạn tây, chẳng săn sóc gì vợ cả. Trát-lem cảm phục chồng, đưa cho Ná một cái hoa tre màu đỏ thắm như huyết rất đẹp và dặn chồng: "Bao giờ đi xa quá, chàng gặp nguy nan gì, hay nhớ đến tôi thì chàng cầm cây bút tre này vẽ hình tôi xuống đất, vẽ xong, chàng khoanh tròn lại, thì tôi sẽ hiện ra ngay, nếu quên khoanh tròn lại thì chàng sẽ mất vợ tức khắc”. Một hôm, Ná đi đánh một con quỷ ở trên vùng Sác-lây. Con quỷ này có tài biến thành núi, rồi lại hóa thành người. Mỗi lần bị ai đánh, hắn hóa thành núi, rồi biến ra hàng loạt người, kẻ ngồi đánh chiêng, người thì múa https://thuviensach.vn hát rất hay, ai không biết đi vào nghe, thì hắn khép vòng vây lại cho chết, hoặc làm cho núi đổ đè bẹp. Chàng đã đọ sức với con quỷ hơn tám mươi ba ngày, mà vẫn không thắng được nó. Một hôm, sực nhớ lời vợ dặn, Ná rút hoa tre cắm trên tóc, vẽ hình vợ dưới đất. Vợ chàng liền hiện ra, mách cho Ná biết tà thuật của con quỷ ở vùng này. Chàng mừng quá, lên nỏ cắm tên thuốc độc bắn tới tấp vào núi. Con quỷ bị ngấm thuốc độc, ngã vật xuống đất. Nhưng vì quá say mê giết quỷ, Ná quên không khoanh tròn hình vợ lại, nên nàng Trát-lem bị nước từ dưới biển dâng lên chớp nhoáng, cuốn nàng trở về với đại dương bao la. Mất vợ, Ná hối hận, thương tiếc quá, khóc đêm, khóc ngày, khóc mãi rồi chết. Trời thương Ná, cho Ná biến thành cây dõn, cành rất dẻo, lõi rắn như thép. Cây dõn mọc ở bên bờ giếng dưới chân núi. Bóng cây dõn lúc nào cũng in xuống mặt nước. Thanh niên trai tráng trong làng thường tìm cành dõn làm cánh nỏ cho chắc. Các cô gái, mỗi lần đi hái rau, thấy cành dõn ấp bóng xuống mặt nước, thường hát cho nhau nghe: Thương anh Ná gan dạ, (1) Đi đánh quỷ cứu người. Nhưng quên lời vợ dặn, Đã biến thành cây dõn, Đêm ngày in bóng xuống nước… Thương anh Ná gan dạ, Đời đời ôm hình ảnh vợ trong lòng. https://thuviensach.vn ---------- (1) Lời hát là "ngày tơ nơ" có nghĩa rộng: Người dũng cảm, không sợ chết, chẳng lùi bước trước nguy nan, là con chim đầu đàn, là người cầm quân xứng đáng. Nguồn: Truyện cổ Việt Nam, tập 2, Nxb. Văn học, H., 1983. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chàng Mồ Côi Và Quan Tể Tướng Ngày xưa, có một anh chàng trẻ tuổi không cha không mẹ nhưng thông minh, lanh lợi và rất cần cù, người ta gọi chàng là Mồ Côi. Không những chàng chăm chỉ việc nhà mà còn hay giúp bà con xóm giềng; chàng vui tính và lễ độ với mọi người. Ở đâu có mặt chàng thì ở đó có cảnh nhộn nhịp tươi vui. Hễ nhà nào có việc khó khăn gọi tới chàng thì chàng sẵn sàng đến làm giúp rất nhiệt tình. Một hôm vào rừng kiếm củi, chàng gặp một đạo sĩ, đạo sĩ thấy chàng có sức khỏe bèn dạy chàng phép bắn nỏ và tặng một cái nỏ có lẫy bằng nanh sư tử. Từ đó chàng bắn rất giỏi, có ngày chàng bắn một lúc hạ cả một đàn thiên nga hơn một trăm con đem chia cho dân làng. Thấy chàng có tài lại tốt bụng, dân làng tặng cho chàng cái tên là "Anh hùng làng ta". Một buổi nọ, dân làng tụ họp ở nhà công quán để đón quan tể tướng của triều đình về thăm bản. Khi thấy quan đến, các vị đàn anh đứng dậy chào đón quan, còn các ông già bà cả, các trai làng thì vẫn thản nhiên nói cười ầm ừ dường như không biết có quan lớn triều đình đến. Sau khi quan tể tướng đã vào ngồi ở trên giường cao, Mồ Côi mới đi tới. Thấy Mồ Côi đến, tất cả mọi người, từ các bô lão đến các bậc đàn anh, các chàng trai trẻ và các em bé đều nhao nhao cất tiếng chào hỏi: - Chào "Anh hùng làng ta"! - "Anh hùng làng ta" đã đến! https://thuviensach.vn - Mời "Anh hùng làng ta" lên ngồi giường trên! Rồi các bậc đàn anh mời Mồ Côi lên ngồi ở giường ngang với quan tể tướng. Mồ Côi không từ chối, chàng chào mọi người rồi đi thẳng lên giường trên ngồi ngang hàng với quan tể tướng. Chàng nói nói cười cười với tất cả mọi người, làm cho buổi đón tiếp quan lớn triều đình trở nên vui vẻ và nhộn nhịp hẳn lên. Thấy vậy, lão quan tức giận lắm. Lão nghĩ bụng: "Cái thằng 'Anh hùng làng ta' là thằng nào mà lại dám ngỗ ngược như vậy? Triều đình đặt ra cái chức này từ bao giờ và phong tặng cho cái thằng này lúc nào mà sao ta không biết? Nó là cái hạng gì mà lại được tất cả dân bản kính trọng, đón tiếp niềm nở hơn ta?" Lão quan càng nghĩ càng tức, lão bực bội bỏ ra về. Sau này, tể tướng mới biết "Anh hùng làng ta" là cái thằng không cha không mẹ ở làng ấy. Càng nghĩ tới "Anh hùng làng ta" lão càng căm giận, muốn trừng trị hắn một phen cho hả lòng ghen tức. Một hôm, nhà vua định sai một viên quan lớn đi hỏi con gái vua Thủy tề về làm vợ. Nhà vua đem việc ấy ra bàn với tể tướng, thấy việc đi xuống thủy cung là một việc rất khó khăn và nguy hiểm, tể tướng bèn tâu vua gọi Mồ Côi đến giao việc. Lão có ý định: "Nếu Mồ Côi không đi thì sẽ vin cớ là không tuân lệnh nhà vua, nếu đi mà không được việc thì lấy cớ là không tận tụy với công việc triều đình, cả hai đường đều khép vào tội chết được cả". Nhà vua nghe lời tể tướng gọi Mồ Côi đến giao cho việc ấy. Mồ Côi đến triều, tâu với vua rằng: - Tôi chưa hề biết lùi bước trước một khó khăn nào. Chuyến này tôi đi, tôi tin sẽ làm nên việc, nhưng ở trong triều, các hàng quan văn, các viên tướng võ, đứng ngồi đông như ong như kiến, sao bệ hạ lại không chọn cử một vài người đi làm công việc này. Bệ hạ sai đến tôi chả hóa coi các quan, các tướng không ra gì cả sao? Vả lại tôi đi như vậy có phải tranh mất công của các quan, các tướng không? https://thuviensach.vn Nghe Mồ Côi nói, nhà vua thấy có lý, quay lại nhìn tể tướng, tể tướng liền quát lớn: - Này! Cái thằng "Anh hùng làng ta" kia! Triều đình có nhiều quan, nhiều tướng thật nhưng chưa ai mang danh anh hùng. Nhà ngươi đã mang danh anh hùng sao lại dám chối lệnh vua, nếu nhà ngươi từ chối hoặc đi mà không thành việc thì sẽ bị tội chém đầu. Ngươi phải đi ngay và phải dốc sức làm cho bằng được. Mồ Côi nhận lời. Chàng bảo nhà vua cấp cho một ngàn lượng vàng làm phí tổn và một con thuyền. Rồi chàng chèo thuyền rẽ sóng ra khơi tìm đến Thủy cung. Trên người chàng chỉ có một cái nỏ và một bó tên là vật hộ thân. Chàng ra khơi được hai ngày thì gặp một cơn giông lớn, thuyền bị vỡ tan tành. Chàng bình tĩnh bám chặt vào một tấm ván nổi lềnh bềnh. Sóng bể đánh giạt tấm ván, đưa chàng vào một hòn đảo hoang vu ở giữa biển cả. Chàng phải tha thẩn đi khắp nơi trong hoang đảo tìm nhà cửa hay hang hốc để tạm tránh nắng mưa. Chàng đến một bãi cát bên một con suối, nhìn thấy ở cuối dòng xa xa có ba cô gái đang tắm, chàng mừng rỡ biết là ở đây có người, bèn nấp vào khe đá chờ khi nào ba người tắm xong sẽ đến hỏi chuyện. Chợt một con đại bàng tinh bay vù đến, sà xuống bên bờ suối, tha tất cả áo xiêm của ba cô đi mất. Ba cô vội chạy lên, kêu la ầm ĩ, con đại bàng như có ý trêu tức lượn đi lượn lại, ba cô khóc lóc, nước mắt giọt ngắn giọt dài. Thấy vậy, Mồ Côi đứng lên, giương nỏ, bật lẫy. Mũi tên của chàng vút bay đi, cắm phập vào cánh con đại bàng. Đại bàng gãy cánh ngã nhào xuống bãi cát. Ba cô gái reo mừng chạy lại để lấy quần áo. Tuy bị trúng tên, đại bàng tinh vẫn chưa chết. Thấy ba cô gái chạy đến, nó bỏ quần áo lại rồi chực ôm ngay lấy cả ba cô mang đi. https://thuviensach.vn Mồ Côi lại giương nỏ bắn, mũi tên thứ hai của chàng vút bay đi cắm phập vào cổ họng đại bàng. Đại bàng tinh lăn quay ra chết, ba cô gái được cứu thoát, vội vàng chạy trở về lấy quần áo mặc. Sau khi ba cô đã quần áo chỉnh tề, Mồ Côi liền chạy đến hỏi thăm. Lúc này chàng mới biết đó là ba nàng tiên ở trên trời xuống tắm. Ba nàng hỏi chuyện chàng, chàng nói rõ sứ mệnh của mình và đầu đuôi những việc đã xảy ra trên con đường chàng từ nhà vượt biển đến đây. Mồ Côi nói tiếp: - Nay tôi đang bơ vơ ở trên hòn đảo hoang vu này chưa tìm được nơi trú chân. Nhưng điều lo nhất là việc đi xuống Thủy cung hỏi con gái vua Thủy tề cho vua nước tôi. Tôi chưa biết đi bằng cách nào và đi lối nào để chóng đến Thủy phủ. Ba nàng tiên nói: - Chàng đã giết đại bàng tinh cứu chúng tôi, nay chúng tôi sẽ giúp chàng để đền ơn chàng. Vua Thủy tề chỉ có một người con gái, vua hứa sẽ gả cho người nào sắm được ba thứ sính lễ sau đây: Ba mớ tóc tiên, ba chum vàng cốm, ba yến râu rồng. Có đủ bằng ấy thứ thì mới có thể hỏi được. Nghe nói vậy, Mồ Côi hỏi: - Ba thứ vật quý ấy lấy ở đâu? Hiện nay không có thuyền tôi sẽ đi bằng cách nào? Một nàng tiên trả lời: - Chúng tôi đã rõ mọi băn khoăn của chàng rồi. Chúng tôi còn biết rằng nếu lần này chàng không hỏi được vợ cho nhà vua thì quan tể tướng sẽ chém đầu chàng. Nhưng tất cả mọi khó khăn ấy, chàng sẽ vượt qua được hết. Trước hết, chúng tôi cho chàng một mớ tóc nhỏ, chàng hãy cất giữ cẩn thận. Ba chum vàng cốm thì chàng đào lấy ngay ở dưới gốc cây mận, cây mơ và cây đào cao to nhất và sai quả nhất ở trong vườn nhà quan tể tướng. https://thuviensach.vn Còn ba yến râu rồng, chàng cũng chỉ việc lặn xuống góc đằng đông cái ao nhỏ ở ngay đằng sau dinh tể tướng mà lấy. Nói xong nàng quay lại nhìn hai nàng tiên bạn. Hai nàng cũng mỉm cười gật đầu, rồi ba nàng cắt đưa cho chàng mỗi người một mớ tóc đen nhánh, óng mượt, thoang thoảng mùi hương. Mồ Côi đón lấy ba mớ tóc và cất vào túi áo. Ba nàng trao cho chàng một lá cây rồi dặn: - Đây là chiếc thuyền. Nó sẽ đưa chàng trở về triều đình rồi sau này nó lại dẫn chàng tới thủy cung. Khi ra đến bờ biển hoặc bờ sông, chàng hãy đặt nhẹ cái lá xuống nước, nó sẽ hóa thành một chiếc thuyền rồng rất nhẹ và rất đẹp. Chàng xuống thuyền rồi nói: "Thuyền rồng ơi! Thuyền rồng! Mau mau làm theo ý của chủ!". Thế là nó sẽ đưa chàng nhanh chóng đi đến nơi mà chàng định đến. Khi đến bến, chàng lên bờ rồi bảo: "Thuyền rồng ơi! Thuyền rồng! Mau mau về theo ta". Thế là con thuyền sẽ trở lại nguyên hình cái lá. Chàng hãy cất chiếc lá vào túi. Mồ Côi đón lấy chiếc lá rồi hết lời cảm tạ ba nàng tiên. Dặn dò chàng xong, ba nàng tiên dang cánh lướt nhẹ bay thẳng về trời. Mồ Côi đi thẳng ra bờ biển. Chàng thả chiếc lá xuống nước. Quả nhiên chiếc lá biến thành chiếc thuyền rồng rất đẹp, đưa chàng về đến bến ngự; chàng lên bờ gọi thu lại thuyền. Tự nhiên thuyền nhỏ dần dần bằng lá cây. Sau khi cất vào túi áo, chàng vào triều ra mắt nhà vua để xin hai thứ lễ vật quý cần thiết dâng vua Thủy tề. Chàng vào cung vua giữa lúc đang có buổi chầu, bách quan văn võ đang tụ họp tại sân rồng. Thấy Mồ Côi đi chưa được bao lâu mà đã trở về, lại không có gì, tể tướng liền thét quân lính trói lại để hành hình. Mồ Côi không chút sợ hãi, chàng ung dung rẽ đám lính đi thẳng vào gặp vua, nói việc đã xong và xin vua cấp cho ba chum vàng cốm và ba yến râu rồng để làm sính lễ. https://thuviensach.vn Nghe kể tới các thứ vật ấy, nhà vua cau mày nói: - Các thứ đó tìm ở đâu ra được bây giờ. Ta cho phép ngươi đi tìm hễ thấy ở đâu có thì lấy... Mồ Côi vâng dạ rồi ra đi. Chàng lấy số vàng của vua đã chi phí cho việc đi đường, đem về chia cho bà con trong bản. Vắng Mồ Côi lâu ngày, bà con rất nhớ. Thấy chàng trở về, mọi người trong bản đều đến thăm. Mồ Côi kể cho mọi người nghe mọi chuyện đã xảy ra rồi đem vàng chia cho tất cả mọi người. Ai ai cũng cảm phục Mồ Côi nghèo mà có lòng tốt. Sau ba ngày, Mồ Côi trở lại triều đình. Nhà vua thấy chàng liền cho họp bách quan chư tướng để bàn cách tìm kiếm vàng cốm và râu rồng. Quan tể tướng lên tiếng mắng Mồ Côi: - Đã là anh hùng thì liệu tìm giúp nhà vua chứ. Nếu cần cái gì ngươi cũng đến hỏi triều đình thì liệu triều đình biết trả lời thế nào, và biết kiếm đâu ra. Ngươi phải đi tìm cho ra, cứ nay lần mai lữa thì có ngày mất đầu, nghe chưa! Mồ Côi khoan thai nói: - Tôi đã đến thủy cung gặp vua Thủy tề rồi, vua Thủy tề nói muốn hỏi lấy được công chúa thì phải có ba mớ tóc tiên, ba chum vàng cốm, ba yến râu rồng làm sính lễ. Có ba thứ lễ vật đó thì muốn đón công chúa lúc nào cũng được. Sau khi ở thủy cung ra, tôi đã lên trời gặp Ngọc hoàng xin được ba mớ tóc tiên rồi... Nói tới đây, chàng bèn rút ở trong túi áo lấy ra ba mớ tóc tiên đen nhánh, óng mượt và thoang thoảng mùi hương đưa cho vua xem. Nhà vua đón lấy ba mớ tóc tiên ngắm nghía rồi hết lời khen ngợi, vua nói: https://thuviensach.vn - Còn vàng cốm và râu rồng, ngươi biết ở đâu có thì cứ đi mà lấy! Ai chối từ không cho ta sẽ hạ chiếu chỉ. Mồ Côi tâu vua: - Vậy thì xin bệ hạ hãy ra chiếu chỉ ngay cho, hai món vật quý ấy chỉ có quan tể tướng của triều đình mới có. Tể tướng tái mặt, căm tức nhìn Mồ Côi. Lão nghĩ bụng: "Chết thật! Cái thằng này làm sao mà nó biết rõ mồn một!". Quả là trong mấy chục năm trời làm tể tướng, nhờ tài vơ vét, lão mới gom góp được ba chum vàng cốm và ba yến râu rồng mà cất đặt vào nơi rất kín để làm của dưỡng lão sau này. Tuy vậy lão vẫn tin rằng Mồ Côi không thể nào tìm kiếm được nơi cất giấu của quý nên lão nói: - Được! Bỏ của quý ra để cưới vợ cho nhà vua ta không tiếc, nhà ngươi chỉ không đúng sẽ phải tội chém đầu. Mồ Côi mỉm cười, chàng mời vua cùng bách quan văn võ đi theo chứng kiến. Vừa bước chân vào vườn quả của nhà tể tướng, Mồ Côi nhìn khắp một lượt. Ở đây có tất cả ba trăm cây mận, ba trăm cây đào và ba trăm cây mơ. Trong bụng tể tướng nghĩ: "Tìm cho ra được mấy chum vàng cũng còn mệt", nhưng hắn đã xỉu đi khi thấy Mồ Côi chỉ cho quân lính đào rất đúng chỗ chôn ba chum vàng cốm, mặt mày hắn tím bầm lại như gà bị toi, răng nghiến ken két. Chỉ một lúc quân lính khiêng lên ở mỗi gốc cây một chum vàng đầy ắp. Tất cả các quan, các tướng và nhà vua hết sức kinh ngạc, không ngờ Mồ Côi lại thông tỏ đến nhường ấy. Đoàn quan quân lại theo Mồ Côi đến ao sau dinh tể tướng. Ở đây chàng tự lặn xuống ao lấy râu rồng, chàng nhằm đúng góc có râu rồng mà lặn thẳng xuống. Mỗi lần lặn xuống ngoi lên, chàng lại ôm lên một yến râu rồng. Chàng lặn ba lần lấy lên đủ ba yến. Vua và các quan ai nấy đều cảm https://thuviensach.vn phục. Duy chỉ có lão tể tướng là căm gan tím ruột. Nhà vua tiến lại vỗ vai chàng, hết sức khen ngợi và hứa sẽ thưởng công xứng đáng khi chàng làm xong việc. Sáng hôm sau, Mồ Côi đem theo lễ vật ra đi, chiếc lá vừa thả xuống biển, thuyền rồng đã hiện ra đưa chàng thẳng đến Thủy cung. Vua Thủy tề chỉ có một nàng công chúa nên yêu quý vô cùng. Bao nhiêu vị vua các nước láng giềng đã từng sai sứ đến cầu hôn, nhưng đều không thành chỉ vì không đủ ba thứ lễ vật vua thách. Lần này Mồ Côi đem theo đủ sính lễ, vua Thủy tề không thể từ chối được đành phải cho công chúa theo Mồ Côi lên trần. Lấy được công chúa Thủy cung làm vợ, nhà vua hết sức sung sướng. Trong buổi lễ, nhà vua ra chiếu chỉ phong chàng chức Thái bảo. Thấy vậy lão tể tướng tức tối đến nổ mật nổ gan lăn đùng ra chết. Theo lời kể của cụ Hoàng Đức Bảng, xã Hồng Việt, Hòa An, Cao Bằng Nguồn: Truyện cổ Tày Nùng, Hoàng Quyết sưu tầm và biên soạn, Nxb. Văn hóa, H., 1986. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chàng Mồ Côi Mất Tai, Mất Tóc Ngày xưa, có một chàng thanh niên mồ côi cha mẹ từ tấm bé, được người làng nuôi cho lớn khôn. Người ta quen gọi chàng là Mồ Côi. Mồ Côi càng lớn càng làm khỏe. Không có ruộng vườn, ngày ngày chàng đem sức đổi lấy hai bữa ăn. Thấy chàng cần cù, và có lòng tốt, các bậc già cả, các cô con gái và các em bé đều quý mến. Những ngày mưa to gió lớn, chàng không đi làm được thì các cô gái rủ nhau đem gạo sang nhà giúp. Thấy vậy một vài chàng trai trẻ trong làng đem lòng ghen ghét. Họ tìm cách hãm hại Mồ Côi. Một hôm, Mồ Côi bị ốm. Trai làng xúm lại đánh đến sứt mặt, mẻ trán giữa lúc chàng đang cùng một cô gái làng đi làm đồng về. Chàng bị đau nhừ cả người, nằm mấy ngày chưa lại sức. Thấy bọn con trai ghét mình, chàng bèn chạy sang làng bên làm thuê, gánh mướn nuôi thân. Nhưng đến ở làng này chưa lâu, chàng lại bị bọn trai làng rủ nhau sang gây chuyện và đánh đập. Mồ Côi lại phải bỏ làng này ra đi một lần nữa. Lần này chàng định đi kiếm ăn ở một nơi rất xa. Chàng đi ba ngày liền, đến một làng nhỏ ven rừng hẻo lánh. Chàng vào một nhà phú ông xin ở thuê. Phú ông thấy Mồ Côi khỏe mạnh, nhanh nhẹn, liền nhận lời giao cho chàng công việc hái trám. Nhưng khi nhìn rừng trám rộng mênh mông, cây nào cũng to bằng hai ba người ôm và cao thẳng vút lên trời, Mồ Côi lắc đầu, lè lưỡi. Phú ông https://thuviensach.vn ngon ngọt dỗ dành và hứa sẽ trả công cao. Trèo xong rừng trám, lão sẽ trả cho năm trăm lạng bạc. Lão còn bày cách bắc thang tre để trèo. Công việc leo trèo thật vô cùng vất vả và nguy hiểm. Nhưng vì thấy phú ông đối đãi có vẻ tốt, nên Mồ Côi không tiếc sức. Từ đó, ngày nào chàng cũng trèo thang lên ngọn cây trám, cầm sào vụt rụng từng chùm quả trám chín xuống đất. Phú ông cùng vợ và con cái thả sức thu lượm đưa ra chợ bán. Một tháng rưỡi trôi qua, với cây sào và cái thang, Mồ Côi leo hết cây trám này đến cây trám khác. Phú ông cũng thu về hết món bạc này đến món bạc kia. Hôm ấy, Mồ Côi trèo đến cây trám thứ hai trăm cũng là cây trám cuối cùng. Thấy sắp phải tính công trả cho Mồ Côi số bạc hơn năm trăm lạng, phú ông gọi vợ đến bàn mưu tính kế. Sáng hôm ấy, vợ chồng phú ông dậy từ lúc gà gáy, sai con nấu cơm làm bữa mời Mồ Côi. Cơm nước xong, Mồ Côi lại theo gia đình phú ông vác sào ra rừng trám. Sau khi Mồ Côi đã trèo đến ngọn cây, thì ở dưới gốc, phú ông sai con rút lấy thang tre về nhà, mặc cho Mồ Côi ở trên cao kêu la ầm ĩ. Chàng cố tìm cách tụt xuống, nhưng loay hoay nửa buổi cũng không tìm ra cách gì cả. Thân trám thẳng tắp, to bằng hai người ôm, không thể bấu víu vào đâu để tụt xuống được. Thế là từ đấy, chàng phải sống trên ngọn cây trám như loài khỉ vượn. Đói bụng, chàng phải hái quả trám ăn sống. Khát nước, chàng liếm từng giọt sương đêm đọng trên từng chiếc lá. Đêm cũng như ngày chàng không dám ngủ say, ăn hết quả trám, chàng phải ăn đến lá. Ăn hết lá, chàng phải ăn đến vỏ. Một buổi sáng, trời hửng nắng, Mồ Côi cởi chiếc áo cánh phơi lên một cành cây trước mặt. Giữa lúc ấy có một con gấu ngựa đi qua dưới gốc cây. https://thuviensach.vn Trông thấy cái áo của Mồ Côi, nó tưởng là một tổ ong, liền trèo lên định ăn mật. Gấu đến bên cái áo, mắt nó lim dim để tránh ong đốt vào mắt như thói quen của nó, rồi nhoài người ra ngoạm lấy cái áo cánh nhai ngấu nhai nghiến. Thấy thế, một ý nghĩ táo bạo mới nảy ra trong óc Mồ Côi. Nhằm lúc con gấu nhắm tịt cả hai mắt và mải nhai cái áo, Mồ Côi liền nhè nhẹ tụt xuống, cưỡi ngay lên lưng con gấu, hai tay ghì chặt lấy cổ. Gấu bị ôm bất thình lình, hốt hoảng nhưng không dám buông tay, đành phải cõng cả Mồ Côi tụt xuống gốc. Khi gấu còn cách mặt đất hai, ba sải, Mồ Côi vội nhảy xuống đất bỏ chạy. Gấu cũng chạy đuổi theo Mồ Côi. Mồ Côi cố sức chạy mãi vào rừng. Bỗng có một cái hang sâu chắn ngang trước mặt, chàng đành phải nhảy liều xuống hang, gấu không dám nhảy theo. Mồ Côi nhờ vậy thoát được. Nhưng từ đây, chàng lại lâm vào một cảnh khổ cực nguy hiểm mới. Hang tối om om. Chàng phải lần mò từng bước chân để tìm một lối đi ra ngoài. Chàng đi mãi trong hang nhưng đi tới đâu cũng chỉ thấy tối như bưng. Xung quanh chàng chỉ có những con dơi bay đi bay lại. Chúng bay qua đầu chàng dứt từng sợi tóc, từng mảnh da. Bao nhiêu ngày ở trong hang phải chịu cực hình như thế. Mặc dầu vậy chàng cố len lỏi đi hết góc hang này, lại dò đi sang góc hang kia mong tìm một lối thoát. Chợt một hôm chàng lần tới một chỗ nọ có một tia ánh sáng lọt vào. Chàng vui mừng khấp khởi. Nhưng về sau mới biết đó chỉ là một lỗ thông thiên chứ không phải là cửa hang. Tuy vậy chàng cũng cố vịn vào vách đá trèo lên để vượt ra ngoài. Nhưng sức chàng đã yếu lắm, đã năm bảy lần leo lên được vài ba sải tay, rồi lại ngã xuống chỗ cũ. Một hôm, trong khi nằm ngất trong hang, chàng thấy một ông cụ đầu tóc bạc phơ, tay cầm một cái rìu và một hòn đá thần đến gần. Ông cụ bảo: https://thuviensach.vn - Ta là thần núi; thấy con khổ cực quá nên đến cứu con đây! Ta cho con một cái rìu. Nó sẽ cho con cơm ăn, áo mặc. Ta cho con hòn đá thần này. Con đem rìu mài vào hòn đá này thì lưỡi rìu sẽ sắc. Con kỳ hòn đá này vào da, da sẽ trở nên trắng trẻo và đẹp đẽ. Cuối cùng ta cho con viên thuốc này, nó sẽ cho con sức khỏe vượt hang. Nói xong, thần núi chống gậy đi mất. Mồ Côi tỉnh dậy, nhặt viên thuốc bỏ vào mồm. Tự nhiên thấy người nhẹ nhõm lạ thường. Chàng giắt cái rìu và hòn đá vào thắt lưng, rồi leo theo vách thẳng lên lỗ thông. Khác với những lần trước, lần này chàng trèo nhanh thoăn thoắt, chỉ một lát đã tới lỗ thông hơi và nhìn thấy ánh sáng bên ngoài. Chàng nhắm mắt lại một lúc rồi đu người ra khỏi hang. Chàng lần xuyên qua rừng. Đến quá trưa, tới bờ một con sông cái. Chàng men theo bờ, xuôi theo dòng. Đi được một quãng chàng gặp một ông cụ tiều phu. Nhìn thấy Mồ Côi mặt mũi gớm ghiếc, đầu không còn sợi tóc, da dẻ sần sùi, hai vành tai sứt lở, áo quần rách nát, ông cụ bỏ chạy. Mồ Côi đuổi theo kể mọi nỗi gian lao của mình cho ông nghe. Ông cụ bảo chàng giúp mình đốn củi và phát nương rồi sẽ đưa về nhà. Mồ Côi liền lấy cái rìu mài vào hòn đá thần. Cái rìu trở nên rất sắc. Chàng chỉ chặt một lúc đã được một đống củi chất đầy cả một gian nhà. Tối hôm ấy, chàng được ăn nghỉ ở nhà ông cụ. Ông cụ có sáu cô con gái. Các cô đều đã đến tuổi lấy chồng. Thấy bố dắt về một chàng trai gớm ghiếc, các cô con gái, trừ cô út, đều tránh xa. Họ nói với bố đuổi ngay ra khỏi nhà. Ông cụ phải mắng mãi các cô mới chịu im. Cuối cùng các cô bảo bố cho Mồ Côi ra ở lều ngoài nương để chàng vừa phát thêm rẫy vừa coi lúa. Hàng ngày các cô sẽ luân phiên nhau đưa cơm, bắt đầu từ cô cả. Để khỏi giáp mặt với Mồ Côi, cô cả đem một cái mõ treo lên một gốc cây ở đầu nương cách lều khoảng một trăm bước. Cô gõ mõ một hồi ba https://thuviensach.vn tiếng rồi đặt nắm cơm ở gốc cây, gọi Mồ Côi đến lấy cơm ăn. Đoạn, ba chân bốn cẳng quay trở về nhà, không cần biết Mồ Côi có nghe hay không. Lần lượt bốn cô em tiếp sau cũng bắt chước làm như cô chị. Duy chỉ có cô út đến lượt mình đưa cơm, cô không bỏ nắm cơm ở dưới gốc cây, cũng không gõ mõ như các chị, mà đi vào tận lều, trao tận tay Mồ Côi. Trong khi Mồ Côi ăn cơm, cô ngồi lại. Cô hỏi thăm sức khỏe, quê quán, gia đình của chàng. Cô cố ý ngồi chờ cho Mồ Côi ăn xong rồi mới về nhà. Từ ngày ra ở lều, Mồ Côi vẫn làm việc như ông cụ dặn. Sáng nào chàng cũng mài rìu vào hòn đá thần cho rìu thêm sắc để chặt được nhiều cây. Chiều nào chàng cũng ra suối tắm, lấy hòn đá thần kỳ vào người, quả nhiên da dẻ chàng dần dần trở lại hồng hào, tuấn tú hơn trước. Bẵng đi một thời gian, chàng không thấy cô út đến đưa cơm. Tự nhiên thấy buồn buồn nhớ nhớ, chàng cho là cô út cũng bắt chước các chị đặt cơm nắm ở gốc cây, rồi vội vã trở về nhà ngay, không biết rằng cô út bận sang giúp việc nhà bà cô ở làng bên. Sau đó ba tháng, cô út lại về nhà bố. Cô lại đem cơm vào lều cho Mồ Côi. Nhưng cô không thấy chàng Mồ Côi xấu xí mọi ngày mà chỉ thấy một chàng trai mặt mày sáng sủa, da dẻ hồng hào, đầu tóc gọn ghẽ thì lấy làm ngạc nhiên, vội hỏi: - Chàng là ai? Chàng ở đâu đến? Chàng có biết anh Mồ Côi bị dơi ăn mất vành tai, rứt hết mái tóc trước đây coi nương ở lều này không? Biết là cô út không nhận ra mình nữa vì là mình đã nhờ đá thần thay đổi nhiều lắm. Nhưng Mồ Côi chỉ gật đầu chào cô út, không thưa, không rằng. Cô út hỏi tới hai, ba lần mà chàng chỉ cười chứ không nói một lời. Thấy vậy, cô út đặt nắm cơm xuống sàn, quay ra cửa nhìn về phía rừng gọi Mồ Côi. Cô gọi tới hai ba tiếng, vẫn không có tiếng trả lời. https://thuviensach.vn Gọi xong cô út xuống thang đi vào rừng tìm. Cô tìm khắp bốn góc nương lại hú gọi luôn mồm nhưng vẫn không thấy. Cô đành chạy một mạch về nhà. Ngày hôm sau, đến lượt cô cả đi đưa cơm. Cô út xin đi thay. Cô định hôm nay phải tìm cho bằng được Mồ Côi mới thôi. Nhưng cô lại chỉ thấy anh chàng trắng trẻo hôm qua. Cô hỏi nhưng chàng trai cũng chỉ cười đáp lại chứ không nói. Cô đặt nắm cơm xuống sàn rồi quay ra cửa định vào rừng tìm. Lần này Mồ Côi không thể làm thinh được nữa, chàng nói: - Cô út ơi! Cô không phải đi tìm nữa. Xin cô thứ lỗi vì tôi đã làm cô phải mất công tìm kiếm. Bây giờ tôi đã rõ hết lòng dạ của cô đối với tôi rồi. Tôi chính là cái anh Mồ Côi mất tai mất tóc ngày nọ đây. Cô út quay lại, hết sức ngạc nhiên, cô nói: - Chàng đấy à? Sao chàng thay đổi thế này? Mồ Côi sung sướng trả lời: - Cô út ạ! Nhờ có hòn đá thần này mà tôi đã dần dần trở lại lành lặn như thế này đây. Rồi chàng kể lại cho cô út nghe những việc làm trong thời gian qua. Từ hôm ấy, ngày nào cô út cũng thay các chị vào nương đưa cơm. Thấy em út chịu khó đưa cơm thay, các cô chị rất thích, không cần hỏi duyên cớ vì sao. Duy chỉ có ông cụ thì hơi lấy làm lạ. Một hôm ông lẻn đi theo rình xem cho rõ sự tình. Nấp ở trong bụi, ông cụ không thấy anh chàng Mồ Côi xấu xí hồi nọ, mà chỉ thấy một chàng trai trẻ đẹp, nói nói cười cười với con gái út của mình. Chờ cho con về, ông cụ vào lều hỏi xem chàng trai nọ là ai. Sau khi nghe kể, ông cụ mới rõ chàng trai chính là anh chàng Mồ Côi mất tai, mất tóc. https://thuviensach.vn Tối hôm ấy, ông cụ gọi cả sáu con gái lại hỏi: - Anh chàng Mồ Côi ở với ta đã lâu ngày. Chàng rất chăm làm và làm rất khỏe. Bố vừa lên nương xem thì thấy một mình chàng không những đã trông nom rất chu đáo nương lúa, nương ngô, mà còn phát gốc, chặt cây, được rất nhiều nương rẫy. Vì vậy, bố rất mến, bố muốn kén chàng vào làm rể nhà ta. Có đứa nào bằng lòng lấy chàng không? Nghe bố nói, năm cô chị nhìn nhau nhổ nước bọt phì phì và đều trả lời: - Chúng con không bao giờ bỏ phí cái tuổi thanh xuân, dấn thân làm vợ một chàng "người không ra người, quỷ không ra quỷ" ấy. Ông cụ hỏi cô út. Cô đỏ mặt đáp: - Cha mẹ muốn gả cho chàng, thì con cũng xin vâng. Ông cụ nhìn vợ, rồi nhìn cô út ân cần nói: - Vậy ngày mai, chúng ta sẽ sửa soạn làm lễ cưới đón rể cho con gái út của chúng ta. Sáng hôm sau, cả nhà ông cụ sửa soạn lễ cưới cho con út, tất cả họ hàng và xóm làng đều rất ngạc nhiên. Họ xì xào bảo nhau: "Ông cụ khéo lẩn thẩn, sao lại gả cô út trẻ đẹp, hiền lành, cho cái anh chàng xấu xí ấy". Nhưng buổi đón rể đã làm cho tất cả người họ, người làng, cũng như năm cô chị đều hết sức ngạc nhiên và ghen tị. Đi bên cạnh cô út không phải là chàng Mồ Côi xấu xí, mà là một chàng trai trẻ đẹp, vóc người vạm vỡ, da dẻ hồng hào,mặt mày sáng sủa, đầu tóc gọn gàng và nổi tiếng đốn cây, làm rẫy rất khỏe. Hoàng Quyết sưu tầm, biên soạn. https://thuviensach.vn Nguồn: Truyện cổ tích Việt Nam hay nhất, tập 2, Nguyễn Cừ tuyển chọn, Nxb. Văn học, H., 2002. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chàng Rể Cóc Vợ chồng Ca Đeng (1) lấy nhau đã lâu mà không có con. Họ đã cúng Giàng mất nhiều trâu mà vẫn chẳng ăn thua gì. Một hôm, hai vợ chồng đi rẫy về thấy một bàn chân nhỏ in trước ngõ. Người vợ liền ướm thử bàn chân mình vào đó. Ít lâu sau, bà có thai và sinh ra một con cóc. Quý giọt máu mình sinh ra, bà Ca Đeng nuôi con cóc ngày một lớn lên. Hết năm lần đổi rẫy (2) con cóc đã lớn bằng bắp chân và đã nói được tiếng người. --------- (1) Tên riêng, còn có nghĩa là người không có con. (2) Cứ một lần đổi rẫy là ba năm. Cóc bảo mẹ: - Mẹ ơi! Con muốn cây chuối nhà A Nha quá! Bà Ca Đeng thương con, liền đến nhà A Nha xin về một cây chuối. Cóc khoát tay, nhăn nhó nói với mẹ: - Không, không! Con muốn chuối mía khác cơ! https://thuviensach.vn Biết con mình đã lớn, mà nhà A Nha có hai cô con gái đẹp, giống nhau như đúc. Chắc nó muốn lấy một cô làm vợ. Nghĩ thế, bà Ca Đeng than vãn: - Con ơi! Nhà mình không có tiền thì làm sao. Cóc liền vào góc nhà tha ra một giỏ đầy bạc nén giấu trong trấu, bảo: - Mẹ mang cái này đi, sẽ có cả. Bà Ca Đeng nghi ngại, nhưng vì thương con, nên buồn rầu mang giỏ trấu đến nhà A Nha thưa: - A Nha ơi! Nhà anh có cây chuối tốt, có cây mía cao. Con tôi muốn xin một trong hai cây đó. A Nha tưởng là Ca Đeng lần nữa đến xin chuối, xin mía nên sai người đi chặt cho bà cây chuối tốt, một cây mía cao nhất trong vườn. Bà Ca Đeng thấy vậy liền nói thật: - Không phải đâu! Con cóc là con trai tôi muốn xin A Nha một cô gái về làm vợ. Nghe vậy, A Nha tức lắm, liền quát: - Bà này láo thật! Bà dám xin con gái tôi về làm vợ Cóc à? Nói rồi A Nha vớ lấy cây rìu phang một nhát thật mạnh vào người bà Ca Đeng. Lưỡi rìu A Nha chặt đứt dây đeo giỏ làm vung vãi những nén bạc ra trắng đất. A Nha lóa mắt, đổi giọng thành mừng, gọi hai con gái: https://thuviensach.vn - Hai con ơi! Ra đây. Đứa nào nhặt hết số bạc của bà Ca Đeng thì về làm dâu bà ấy. Ở đấy lắm tiền nhiều bạc. Người con gái lớn nhặt mãi, nhặt mãi bỏ đầy một giỏ bên hông, đầy giỏ sau lưng, mà bạc dưới đất vẫn còn nguyên. Người con gái mang số bạc quá nặng đến nỗi không sao nhúc nhích được một bước, liền kêu lên: - Cha ơi, làm sao con nhặt hết số bạc đó? A Nha bảo người con gái út ra nhặt tiếp. Số bạc đang nằm la liệt trên mặt đất bỗng xao động, xoay tròn và hút cả vào giỏ của cô gái út. Thấy thế, A Nha phiền muộn nói: - Ôi! Giàng muốn con út làm vợ Cóc rồi. Bà Ca Đeng ơi! Tuần trăng sau cho bà lo làm lễ Ta beng (3). ----------- (3) Người Vân Kiều lo làm lễ cưới hai lần, lễ đầu gọi là Ta beng, lễ thứ hai gọi là lễ Khơi. Bà Ca Đeng vừa mừng vừa lo, về bảo Cóc: - Con ơi! A Nha thuận gả con út cho con. Nhưng tiền đâu lo lễ cưới? Cóc hoan hỉ nói với mẹ: - Mẹ đừng lo! Bà Ca Đeng vẫn băn khoăn bảo con: - Sao không lo? Nhà mình nghèo xác thế này, A Nha hẹn cho tuần trăng sau phải cưới, A Nha không cho quá hẹn đâu. Cóc vẫn chớp mắt trả lời: https://thuviensach.vn - Mẹ đừng lo. Bà chỉ còn biết thở dài lo lắng. Đêm đó đợi cho cha mẹ ngủ hết, Cóc liền hóa phép mang về rất nhiều vàng, bạc, nồi đồng, ché rượu, áo, vòng cườm để lo lễ cưới. Đúng hẹn, Cóc cưới cô gái út A Nha về làm vợ. *** Cô út về làm dâu bà Ca Đeng được một năm. Cô rất thương con Cóc chồng mình, vui vẻ cùng cha mẹ chồng lo việc nương rẫy, kiếm cá, hái rau nuôi gia đình. Một đêm trăng sáng, có một người con trai đẹp hiện ra bên cạnh cô nói: - Cô gái ơi! Tôi muốn lấy cô làm vợ! Cô gái vùng ngồi dậy bảo: - Không! Tôi là bạc nén nhà người ta rồi. Chồng tôi là con Cóc. Anh có đẹp nhưng không làm chồng tôi được nữa. Người con trai cười, giễu cợt: - Cô đẹp thế sao lại lấy con cóc xấu xí! Cô gái trả lời thẳng thắn: - Giàng trời muốn thế. Cha mẹ tôi đã bảo thế! Người con trai xích lại gần bảo: https://thuviensach.vn - Em ơi! Em xinh như hoa pang (4), lòng trong như nước suối, lời chung thủy chắc như rìu chặt vào cây. Chính anh là con Cóc đây. ----------- (4) Hoa vông đỏ, thứ hoa mà người Vân Kiều thường ví với người con gái đẹp và những điều tốt lành. Cô gái một mực không tin, vặc lại: - Cóc thật thì anh hóa thành Cóc đi! Người con trai vụt biến đi và Cóc từ đâu lại hiện ra bên cạnh cô gái nói: - Người con trai là tôi đây. Nói rồi Cóc lại biến thành anh con trai đẹp ngồi cạnh vợ mình. Cô gái liếc thấy lốt da cóc còn bên cạnh, liền nhanh tay vớ lấy ném luôn vào bếp lửa đang cháy rực. Hai vợ chồng ở với nhau hòa thuận và sinh được một đứa con trai. Sau lễ Khơi (5), vợ chồng đem nhau về thăm cha mẹ vợ. Buổi đầu gặp mặt, cha mẹ rất nghi ngờ người rể đẹp. Nhưng khi cô gái kể lại ngọn nguồn thì cha mẹ rất mừng. Còn người chị đâm ra ganh tị với hạnh phúc của em, muốn cướp chồng em. ---------- (5) Lễ cưới lần thứ hai tổ chức ở nhà gái, sau đó cô gái mới về nhà cha mẹ đẻ được (tục cũ của người dân tộc Vân Kiều). Lừa lúc người em rể đang nói chuyện với cha, người chị bảo em: https://thuviensach.vn - Em ơi! Lâu ngày, nay chị em mới gặp nhau. Chị thèm đọt poòng lếnh (6) quá. Em đi kiếm cho chị một ít. ------------- (6) Rau rừng, cây như lá dong, ăn chát, có thể ăn với mắm. Cô em thật thà mang giỏ vào rừng. Thấy em đi khuất, người chị bèn gọi người em rể: - Anh ơi! Ta về nhà đi, kẻo cha mẹ trông, kẻo con khóc. Vì hai chị em giống hệt nhau, nên chàng rể Cóc tưởng vợ mình nên vội xin phép cha mẹ cùng vợ ra về. Hai người gặp một ngày hội mừng lúa mới ở một bản dọc đường. Dân bản khắp vùng đổ về dự hội. Hai người sà vào đó chung vui, cùng múa puôn a dưn (7). ------------ (7) Điệu múa phổ biến của người Vân Kiều. Cô em đi lùng đọt poòng lếnh về, thấy vắng chồng, vắng chị, vội vã băng rừng chạy đi tìm, và cũng cố đến kịp nơi có hội vui. Sau điệu múa puôn a dưn nhịp nhàng, đến lượt trai gái hát lễ theo tiếng kèn. Cô em bỗng thấy chồng rẽ đám đông ra đứng hát trước bếp lửa, đầu lắc lư hát một bài ca rất hay. Giọng anh trầm và kéo dài như gió đại ngàn vuốt bãi lau dọc đôi bờ thung rộng. Người nghe cứ lịm đi, lăn ra đất ngủ hết, người chị cũng ngủ. Riêng chỉ mình cô em mở to đôi mắt chim phượng hoàng nhìn chồng. Cô sẽ sàng đến bên chồng kéo anh băng rừng về nhà. https://thuviensach.vn Khi đã đi xa bản nọ, cô mới ngỏ lời trách anh: - Sao anh lại bỏ em? Ôi! Con chim xa tổ đâu dễ xa đôi? Người chồng ngạc nhiên bảo: - Có đâu thế? Anh với em vẫn đi bên nhau như đôi chim tơring toàng, như cái bóng cây pà xâu (8) đấy chứ. ------------ (8) Ý nói gắn bó quyến luyến nhau như hình với bóng. Cô em nhớ lại. Chính khi chồng mình đang hát có chị mình đứng bên. Chắc chị đã lừa em để giành lấy chồng. Người chồng cũng chợt nhớ: Khi anh cất tiếng hát, thì người vợ đi với mình đã ngủ say bên vệ cỏ. - Ôi! Sao lại thế? Từ đó hai vợ chồng từ biệt cha mẹ đi đến một nơi xa làm lụng nuôi con nhỏ. Chú bé mập mạp và lớn nhanh như thổi. Mới qua hai lần đổi rẫy, chú đã vót mũi tên, kéo dây ná. Bốn lần đổi rẫy chú đã biết vào rừng một mình săn bắn, đem về nhà những con khỉ, những con duộc to bằng người chú. Chú siêng năng đến lạ. Chẳng bao giờ thấy chú rỗi tay. Khi thì chú vào rừng săn bắn, khi thì xuống khe ném đá, mò ốc. Về nhà, chú giúp cha mẹ thổi cơm, vác nước. Những ống tre a ho (9) đựng nước để cạnh cửa bao giờ cũng đầy ăm ắp. ----------- (9) Tre a ho: Loại tre to, có đốt dài thường dùng để đựng nước. Một hôm, chú từ rừng hớt hải chạy về bảo với cha mẹ: https://thuviensach.vn - Cha ơi! Mẹ ơi! Con gặp một người lạ, bảo là đi tìm chàng rể Cóc. - Chú chớp mắt, hỏi thêm: - Thế chàng rể Cóc là ai? Người cha nhìn xa xăm bảo: - Chẳng còn chàng rể Cóc nữa đâu. Cha đấy! Chú bé trố mắt hỏi vặn: - Vậy cha là chàng rể Cóc à? Người cha cười, vừa lúc đó có một người lạ mặt leo lên sàn nhà. Người cha đon đả đón khách: - Ôi! Con chim nào vạch hướng cho anh đến đây? Người khách quen là người của A Nha, hấp tấp nói: - Ôi! Con chim khôn đậu cành cao, con người khôn không ở nơi xa vắng. Anh phải về gấp. Có nhắc (10) đến phá bản A Nha. Lũ nhắc đang chiếm rừng, cướp của dân bản ta đấy. ----------- (10) Nhắc: Loài quỷ ác, bọn giặc cướp. Người cha còn lưỡng lự thì chú bé đã nói: - Cha ơi! Lũ nhắc có phải như hổ đói trong rừng, như thuồng luồng dưới nước không? Người cha gật đầu, liếc nhìn cây ná nhẵn bóng mắc ở góc sàn, chú bé thì nhìn ống tên đã vơi của mình. Chú thưa với cha: - Con đi vót thêm đầy hai ống tên, cha nhé! https://thuviensach.vn Người khách can: - Cháu à! Đây là việc của người lớn. Con chim non chỉ nên lượn bắt sâu quanh tổ. Nghe khách nói, mặt chú bé đỏ lên, môi mím chặt. Người cha biết ý, vỗ về chú: - Con à! Con chim nhỏ biết theo đàn vẫn có thể bay xa. Người khách mỉm cười với chú. Sáng hôm sau, chú cùng cha xách ná, mang ống tên từ biệt mẹ, lên đường đi đánh nhắc. Chú bé biết mình đang đi làm việc lớn, nên cũng gắng công luyện tập. Sáng sáng, khi mặt trời mới lấp ló đầu núi, chú đã ra đứng nhìn về hướng về phía đó luyện cho mắt mình nhìn ánh sáng chói chang của mặt trời. Chú giương ná nhiều lần cho tay thêm chắc. Có khi chú vác cả những tảng đá to gần bằng người chú để tập chạy leo dốc, xuống đồi. Chú lại tập nhảy qua những khe nhỏ, sau phóng vượt được cả những khe lớn. Cha chú lại dạy chú phóng lao. Đường lao của chú xé không khí, nổ như một tiếng sét, đâm xuyên cả những cây to ba người ôm không xuể! Lúc đầu chú mới phóng xa được mười sải tay. Nhưng rồi, vừa đi, vừa tập, chẳng bao lâu mũi lao sáng loáng của chú cũng được phóng vút đi trong không khí lóa ra như một tia chớp. Ngày vừa đi vừa luyện tập, đêm leo lên cành cao ngủ, chẳng mấy chốc hai cha con đã đến đầu bản của A Nha. Lòng thương bản xác xơ, các túp nhà sàn xiêu vẹo, người cha rất đỗi đau lòng, nói với con: - Con à! Cái nhà cuối bản kia là nơi mẹ con đã sống, là nơi cha đến cưới mẹ con về làm vợ. Nhà sàn xiêu vẹo giữa bản kia là nơi ông ngoại đã https://thuviensach.vn sống từ nhỏ đến nay, râu tóc đã bạc trắng như sương mù. Bọn nhắc đến phá hủy tất cả rồi đấy. Chú bé mải ngơ ngác nhìn, nay nghe rõ lời cha thì nghiến răng, hai tay nắm chặt, chú nói: - Thế bọn nhắc ở đâu? Người cha thì thầm: - Ta chờ xem! Bỗng đâu, nghe đá núi rừng phía trước đổ ào ào, xen lẫn có cả tiếng rít như tiếng tru của một đàn chó sói đang vây mồi. Người cha nắm chặt tay chú bé, bảo: - Nó đây! Chú bé giằng khỏi tay cha, giọng cả quyết: - Để con đi giết chúng. Người cha buông tay con căn dặn: - Con ơi! Lưỡi rìu sắc thử chặt gỗ ca cha (11), mũi lao nhọn thử lao vào bụng hổ. Con đi đi! ----------- (11) Gỗ cứng, gỗ tán. Chú bé cầm ngang cây lao, nhảy đại ba bước đã đứng giữa bản trống người. Mắt chú ngầu đỏ như có lửa cháy. Tiếng chú vang to như sấm động: https://thuviensach.vn - Ơ lũ nhắc tàn ác! Đứa nào dám phá bản làng ông bà ta? Đứa nào to gan, ra đây ta xem mặt. Những tiếng rít như tiếng chó sói tru từ phía rừng lại nổi lên. Liền đó một lũ nhắc khoang vằn vện, mặt khỉ, tay vượn, cầm đá, cầm gộc lao về phía chú. Chú đứng dang chân trên đất bản, giương ná bắn liền mười mũi tên xuyên ngang giết đến bốn, năm tên nhắc. Bọn nhắc còn sống sót hoảng loạn, chùn cả lại thành một đống. Lại thêm mười mũi tên nữa từ ná chú bay ra. Thêm vài chục nhắc nữa ngã gục. Bọn nhắc quay đầu tháo chạy. Chú bé thấy thế cầm lao nhọn rượt đuổi theo. Bỗng từ phía sau có tiếng gọi giật giọng: - Dừng lại, con ơi! Chú bé chỉ kịp đứng lại, đã thấy ngay trước mặt mình một con nhắc phụt (12) to đến nỗi chú phải nhảy lùi ra một quãng xa mới nhìn được bộ mặt đầy lông lá xám mốc của nó. -------- (12) Quỷ đầu đàn, tướng giặc cướp. Con nhắc phụt nhe răng cười, nghe như tiếng thác đổ trong lòng núi. Mỗi chiếc răng của nó to như một cái vỏ dao, hai tay lông lá của nó sần sùi như hai khúc gỗ chò. Khi nó khoát tay thì cây rừng đều dạt hẳn về một phía. Nhắc phụt hỏi chế giễu: - Ơ con kiến nhỏ! Mày có phải con chàng rể Cóc không? Kêu cha mày đến đây ta hỏi. https://thuviensach.vn Chú bé mím môi, dốc toàn lực phóng mũi lao về phía nó. Nó vẫn đứng nguyên, đưa tay đón mũi lao như vớ một chiếc đũa rơi. Giữa lúc chú bé đang lúng túng, vì trong tay đã hết vũ khí, thì nghe một tiếng nổ như sét và một tiếng rú to làm dậy đất, bật tung chú lên ngang tầm đỉnh núi cao giữa vùng. Khi rơi trở lại mặt đất, chú cảm thấy dưới chân mình đất mềm dập dềnh. Thì ra chú đang đứng giữa bụng con nhắc phụt đã chết. Vì tiếng sét chính là tiếng mũi lao của chàng rể Cóc, cha chú, từ phía rừng phóng ra, cắm đúng vào giữa tim con nhắc phụt. Giết hết lũ nhắc, hai cha con vội vàng vào rừng tìm gia đình ông ngoại và dân bản. Suốt một tuần trăng, hai cha con mới tìm ra họ đang bị lũ nhắc nhốt ở một cái hang trong núi sâu. Quanh đó có nhiều của cải quý giá do bọn nhắc đi ăn cướp về tích trữ lại. Cha con, ông cháu, bà con dân bản gặp nhau, mừng mừng, tủi tủi, nước mắt, tiếng cười cùng đổ ra một lúc lâu. A Nha sung sướng cho người đi đón con gái út về cùng hưởng ngày vui thắng trận. Hội vui kéo dài đến ba ngày ba đêm. Trong ngày hội đó, chàng rể Cóc và con trai đem chia hết của cải vừa thu được của lũ nhắc cho dân bản. Bản xa, bản gần đều hân hoan phấn khởi. A Nha cho chàng rể Cóc và cháu ngoại làm chủ cả vùng. Dân bản nổi trống, chiêng mừng người chủ mới tài giỏi của mình. (Truyện cổ dân tộc Vân Kiều) https://thuviensach.vn Mai Văn Tấn sưu tầm, biên soạn https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chàng Trai Thật Thà Vợ chồng nhà kia, sau trận ốm nặng, lần lượt qua đời, để lại hai người con trai đã lớn. Anh cả lấy vợ; tìm cách chiếm hết của cải của bố mẹ, rồi mắng mỏ em, tìm mọi cớ đuổi em ra khỏi nhà. Em chỉ có hai bàn tay cùng túp lều xiêu vẹo dựa vào chân núi. Đói, em thường phải vào làng ăn xin. Ba mùa đông rét lạnh, đói khổ đã trôi qua như vậy. Người em chỉ còn da bọc xương. Ngày ngày khẳng khiu như thân cây cháy. Cực quá, nghĩ đi nghĩ lại, em tìm tới nhà người anh xin cứu giúp. Vợ chồng anh không cho, bảo: - Mày vay chúng tao rồi mày lấy gì trả được. Còn mày xin chúng tao nhiều quá rồi. Bây giờ có coi nương lúa cho tao thì tính công mà ăn. Người em vui lòng, lên rừng chặt vầu vác lá ra nương làm lều ở luôn đó canh mùa màng cho anh chị không dám rời chân, lơi mắt. Lúa đã tụ sữa, hương bay thơm phức một vùng. Có con chim rừng tìm đến kiếm ăn. Xua một lần nó đến hai lần. Xua hai lần nó đến ba lần. Chắc chim đói. Người em thương chim nhưng lo cho thân mình và rất sợ cơn giận dữ của anh chị, liền cầm gậy đuổi chim và định bụng tìm tới tổ chim. Chim vỗ cánh bay về phía núi cao. Người em cứ mải miết lúc chạy, lúc đi, bám đá leo lên, lên mãi. Vừa lúc chân tay rã rời thì mắt chàng nhìn thấy một ngôi nhà xinh xắn nằm gọn trên đỉnh núi. Chàng chớp mắt mấy lần nhìn lại, ngôi nhà vẫn đứng đó. Đúng là một ngôi nhà thật. Quên cả mệt mỏi, chàng bám đá cố lần tới. Càng đến gần, ngôi nhà càng sừng sững đẹp như trong mơ. Chưa bao https://thuviensach.vn giờ chàng mơ thấy ngôi nhà đẹp như thế. Thận trọng, sợ sệt, chàng đi sang bên phải nhà, ra sau nhà, tới bên trái nhà; một vòng rồi hai vòng, chàng tìm kẽ hở ghé mắt nhìn vào. Không có ai ở trong. Ngôi nhà hoàn toàn im lặng. Chàng trở lại phía trước khẽ đẩy cửa bước vào, cố tránh tiếng động. Đồ đạc trong nhà xếp gọn ghẽ, chắc nhà có chủ, nhưng chủ đi đâu? Mặt trời đã lấp lửng dưới chân núi, chàng trai tò mò, lặng lẽ leo lên gác sát mái nằm rình. Trời vừa tối hẳn thì chợt có tiếng động phía cửa, cửa mở, một người rồi hai người, tới bảy người bước vào nhà. Toàn là đàn bà. Họ trò chuyện vui vẻ, tới bếp lửa thổi cho sáng rồi quây quần sưởi ấm. Đó là bảy cô gái xinh đẹp. Một cô đứng dậy tới chạn lấy một quả gì dài dài như cánh tay, đi ra bếp, đứng thẳng người, hai tay ôm dọc quả trước ngực. Đó là một quả khô. Cô gái lắc đi lắc lại mấy cái, có tiếng hạt lạo xạo bên trong, mồm lầm rầm ước: "Một mâm cơm ngon", ba lần như vậy. Chưa đầy chớp mắt, chàng trai đã thấy mâm cơm thịt giữa nhà. Khói canh bay thoang thoảng thơm ngon. Khi các cô gái ăn uống xong, lại bếp lửa thì mâm bát tự nhiên biến mất. Các cô lấy chỉ màu ra thêu áo, thêu khăn. Chàng nghèo nằm không dám cựa mình rồi mệt quá, chàng thiếp đi lúc nào không biết. Chàng trai sực tỉnh. Trời đã sáng. Chim núi đang hót đầu nhà. Các cô gái đã dậy từ bao giờ. Cô bé xinh đẹp nhất ra chạn bát lấy quả khô lắc như đêm trước. Nhưng khi ăn xong, bảy chủ nhân xinh tươi vội vã đi làm ngay. Ngôi nhà lại im như người câm. Chàng nghèo vội vã lần xuống đất, ra chạn bát đem quả khô lên nương. Đã hai ngày qua, không hạt bắp, hạt gạo vào bụng, chàng đói meo, mắt hoa, chân bước không thẳng đường. Chàng vội nhóm lửa sưởi rồi hai tay ôm quả khô trước mặt đứng trước bếp lắc mấy cái, hạt khô trong quả reo lạo xạo và chàng lầm rầm ước câu: "Một mâm cơm ngon" ba lần, chỉ trong chốc lát mâm cơm thịt ngon lành như chàng mong đợi đã ở trước mặt. Chàng nghèo ăn thỏa thuê rồi ngả lưng ngủ một https://thuviensach.vn giấc say quên trời, quên đất, tới chiều tối hôm sau mới tỉnh. Quả thần nằm lăn lóc gần đó. Chàng bồi hồi ngắm vật quý và nghĩ tới bà con trong bản mấy năm qua đã giúp đỡ, thương xót trong lúc mình nghèo đói. Anh muốn đền ơn mọi người. Anh giắt quả lên mái lều rồi tới từng nhà trong xóm mời người già, người trẻ tới lều mình ăn bữa cơm mà chàng gọi là bữa cơm trả nghĩa. Bà con thương cảnh nghèo nhưng quý đức tính hiền lành của chàng trai nên đều tò mò kéo đến túp lều xiêu vẹo trên nương núi, họ rất ngạc nhiên trước những mâm cơm cỗ đầy đặn như lòng chủ nhân. Ai cũng mừng cho chàng đỡ khổ và khen chàng còn ít tuổi mà đã biết sống có trước có sau. Người anh cả và chị dâu cũng được mời, nhưng không thèm tới. Anh nghĩ thằng em nghèo rớt mà mời ăn là chỉ cốt vòi tiền. Chị dâu nghĩ: Bàn chân mình không phải để bước tới nơi bẩn thỉu đó. Chuyện về bữa rượu thịt sang trọng, hiếm có từ túp lều xiêu vẹo của chàng trai khốn khổ đã lan xa. Người anh không kìm nổi tính tò mò, gọi em tới tra hỏi. Hắn một mực đổ cho em đã ăn cắp lúa nương của hắn bán đi để mua rượu thịt mời cả bản ăn uống, và dọa đuổi em đi. Người em kể lại đầu đuôi việc bắt được quả thần. Hắn bắt người em phải nộp quả thần. Nhưng người em lại nghĩ tới bảy cô gái xinh đẹp bị đói vì mất vật ước. Chàng không đành lòng liền ước một bữa ăn cuối cùng để lấy sức leo lên núi, đem quả thần trả lại cho chủ nhân. Người anh liền bảo em đổi quần áo rách cho hắn rồi ở nhà, để hắn một mình một gậy lên núi theo hướng tay của em. Ù tai, sụm gối, mồ hôi ra ướt đầm mấy lần áo, nhưng người anh vẫn gượng gắng, bám đá leo mãi lên cao. Hình ảnh quả thần luôn luôn trong đầu hắn và tiếp sức cho hắn, hắn bò dần tới đỉnh núi và thấy ngôi nhà xinh xắn. Hắn vội lánh vào nhà, leo lên gác bếp nằm rình. Chập tối bảy cô gái đi làm về. Các cô đoán có sự lạ vì cửa không khép chặt như lúc họ đi làm. Họ khêu lửa cho sáng nhà, mỗi cô tìm một chỗ. Một lúc sau họ lôi được anh chàng tham lam từ trên gác bếp xuống. Hắn run lẩy bẩy đứng không vững. https://thuviensach.vn Cô thứ nhất kết tội: "Đúng hôm trước mi lấy quả quý của chúng ta". Cô thứ hai nói: "Mi làm chúng ta vất vả mấy ngày vì đi làm mệt quá lại lo nấu ăn". Cô thứ ba nói: "Chúng ta phải lo giã gạo vì thiếu vật ước". Cô thứ năm nói: "Chúng ta phải lo lấy nước vì thiếu vật ước". Cô thứ sáu, cô thứ bảy nói: "Chúng ta không thêu khăn, thêu áo được vì mất nhiều công rửa bát". Chỉ riêng cô thứ tư là không nói gì. Mọi người đồng thanh kết tội tên lạ mặt vào nhà lúc vắng người chỉ có ăn cắp. Mỗi cô nói xong câu của mình lại véo mũi anh chàng một cái, mỗi lần bị véo xoắn, mũi anh chàng lại sưng vù to dần ra. Tới cái véo thứ bảy thì mũi của tên tham lam đã lòng thòng tới rốn. Ngay trong đêm tối, anh chàng bị đuổi khỏi nhà, lần từng bước xuống núi. Cứ mỗi lần chân vấp đá thì mũi hắn cũng nhói đau vì đầu mũi đập vào bụng. Suốt đêm, hắn vừa đi hai chân, vừa đi "bốn chân" mò mẫm tới gần sáng mới khập khiễng về đến nhà, không kịp nói, hắn nằm vật ra đất thiếp đi, chiều mới trở mình thức giấc. Mũi sưng vù, dài thõng, đau nhức và rất vướng. Hai con mắt hắn bị mũi nặng kéo xuống dài ra, trông bộ mặt thấy kỳ dị. Hắn không ăn được, uống rất khó vì không há được rộng mồm. Người hắn gầy rộc đi, mắt lờ đờ, chân tay như dính vào giường. Vợ chồng hắn bây giờ mới nghĩ tới em trai, may ra đứa em khốn khổ có cách nào cứu anh chăng? Chị dâu đành phải bước chân tới lều nương khẩn khoản cầu cứu em chồng. Chàng bảo chị dâu cứ về, chàng sẽ đến thăm. Chàng nghĩ tới chuyện cũ, chưa muốn đi ngay, vả lại, đau cái mũi chết sao được. Hôm sau người đàn bà lại đến, chị ta không cầm được nước mắt cầu khẩn. Chàng trai đáp: "Em biết gì mà cầu cứu chữa. Em có phải là thầy thuốc đâu?". Mãi tới chiều ngày thứ ba, để cho vợ chồng người anh mỏi mắt chờ trông và gần như tuyệt vọng, người em mới lững thững tới. Chàng bảo anh nhắc lại lời hứa. Người anh không ngồi dậy được, khẽ thều thào, hứa khi khỏi bệnh sẽ chia nửa gia tài cho em. Chàng nghèo khuyên anh yên tâm ăn cháo, đừng nghĩ ngợi, mai chàng sẽ trở lại. Chàng dặn lại: "Nếu anh thật thà thì thế nào cũng khỏi bệnh". https://thuviensach.vn Người em tìm đến ngôi nhà trên đỉnh núi, khéo léo lách vào, đóng cửa cẩn thận và nằm tít trên cao ở gác mái. Chọn được chỗ náu mình kín đáo thì cũng vừa tối. Lát sau bảy cô chủ nhà son trẻ cười cười nói nói, ríu rít đẩy cửa vào. Ăn uống xong, họ chợt nhớ tới tên trộm hôm nào. Một cô nói: "Thật buồn cười cho tên tham lam". Cô khác tiếp: "Hắn không biết phép chữa mũi thì mũi còn đau". Cô thứ ba: "Không há miệng ăn cơm được, ốm yếu mãi cũng chết". Cô thứ tư nói: "Có khó gì, chỉ lấy quả khô lắc lắc rồi gõ nhẹ vào chỗ đau và nói "sống thật thà" ba lần là mũi khắc co lại thôi mà!". Chàng nghèo vui quá. Biết chắc môn thuốc thần tiên. Chàng thầm cảm ơn các cô gái. Đêm khuya dần. Các cô gái vẫn khơi lửa nói chuyện, thêu thùa. Mệt quá, chàng trai ngủ một giấc say. Lúc chàng sực tỉnh, ngôi nhà đã như không chủ. Nắng xuyên thẳng màn sương dày đặc. Hẳn là các cô gái đã đi làm từ lâu. Chàng vội giấu quả thần vào người, xuống núi, đi về phía nhà anh. Chàng giấu vật báu một nơi rồi mới vào gặp anh chị. Mặt người anh sưng đỏ mọng, mắt híp chặt, mũi như to hơn. Da trắng bợt và chân tay đã tóp lại. Chàng báo cho anh chị biết thế nào chàng cũng cứu được. Anh chị hết lời van nài, hứa hẹn. Chàng nghèo ra sau nhà lấy vật ước và làm y như lời các cô gái bàn nhau. Quả nhiên, mỗi khi người em gõ nhẹ vào quả và nói "sống thật thà" ba lần thì mũi người anh cứ co dần. Chẳng mấy chốc cái mũi lại xinh xẻo như xưa. Vợ chồng anh mừng quýnh, ôm em khóc nức nở và chia của cải cho em như đúng lời đã hứa. Người em xin phép anh đi trả lại của quý cho các chủ nhân trên đỉnh núi. Đen đủi cho chàng, hôm ấy các cô gái nghỉ ở nhà. Chàng vừa khẽ đẩy cửa lách vào thì các chủ nhân sững sờ lo ngại. Nhưng vẻ mặt chàng trai hồn nhiên, nói cho rõ ý định của mình. Các cô gái bỗng đổi hẳn nét mặt. Họ mời anh sưởi lửa, và để đền bù tính thật thà, ngay thẳng của anh, họ bàn nhau cho anh chọn một cô về chung sống. Dường như đã nghĩ sẵn, chàng https://thuviensach.vn nghèo nhìn thẳng vào cô gái trẻ nhất, lại đẹp nhất. Thế là họ đem quả thần ra ước một bữa tiệc. Tiệc vui biến thành tiệc cưới. Sáng hôm sau, chàng trai cùng vợ mới cưới về xóm núi làm ăn, hưởng gia sản chung với anh. Đôi vợ chồng sống trong cảnh hạnh phúc hiếm có. Lê Trung Vũ sưu tầm, biên soạn Nguồn: Truyện cổ tích Việt Nam hay nhất, tập 2, Nguyễn Cừ tuyển chọn, Nxb. Văn học, H., 2002. https://thuviensach.vn TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM CHỌN LỌC Nhiều Tác Giả www.dtv-ebook.com Chiếc Cầu Phúc Đức Ngày xưa, có anh chàng chuyên sống về nghề ăn trộm. Trong nhà còn có mẹ già phải nuôi. Tuy có lúc được nhiều, có lúc được ít, nhưng trong nhà không bao giờ có của để dành. Hai mẹ con chàng thường phải chịu bữa ăn, bữa nhịn. Một hôm, nhân ngày giỗ cha, mẹ chàng ôn lại cho chàng nghe cuộc đời của ông và cha chàng xưa kia. Xưa kia ông nội chàng cũng làm nghề ăn trộm, có đêm kiếm được những món hàng đáng bạc chục, bạc trăm, vậy mà khi nhắm mắt xuôi tay cũng không để lại cho cha chàng được chút gì. Rồi đến đời cha chàng. Lớn lên, không biết chọn nghề gì khác tốt hơn, cha chàng lại nối nghề ông cụ, đến đêm lại đi rình mò hết làng trên đến xóm dưới, mà cũng không bao giờ kiếm nổi được hai bữa cho hai vợ chồng và đứa con. Rồi cha chàng chết đi cũng không có gì để lại. Nay đến đời chàng, lao theo cái nghề này đã gần hai chục năm rồi mà tay trắng vẫn hoài trắng tay. Đã vậy, chàng cũng không tìm được nổi một người vợ, mặc dầu đã gần bốn chục tuổi đầu. Ôn lại đời cha ông xưa và nhìn cuộc đời mình chàng không khỏi thấy ngán ngẩm. Một đêm, chàng đến rình nhà ông thầy đồ ở xóm bên, định ăn trộm cái thủ lợn mà một nhóm học trò mang đến biếu. Rình mãi đến khuya, ông thầy https://thuviensach.vn