🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Truyen Chon Loc Nuoc Ngoai Tap 1 Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Tác phẩm: Truyện chọn lọc nước ngoài (Tập 1) Thể loại: Truyện ngắn Tác giả: Hoàng Lại Giang tuyển chọn Nhà xuất bản: Tổng hợp Hậu Giang Năm xuất bản: 1984 https://thuviensach.vn Dự án Ebolic #46 Hợp tác cùng VCTVEGROUP Sách: Bich Dung Chụp sách: Mr. Dean Đánh máy: Tornad, Nhật Huyền, Quynh Hua, Nguyenihc & các truyện có sẵn trên mạng Soát lỗi: Tornad Hỗ trợ soát lỗi: Danny Do, Ntan234, Dlgofly, Thanh Thanh Thiết kế bìa: Tornad Điều hành & xuất bản: Tornad Ngày hoàn thành: 30/10/2017 https://thuviensach.vn Ebolic là dự án chế bản ebook do Bookaholic thực hiện. Chúng tôi hoạt động hoàn toàn phi lợi nhuận và dựa trên tinh thần tự nguyện, với mục đích mang đến cho độc giả những đầu sách hay và lan tỏa văn hóa đọc cho cộng đồng. Chúng tôi khuyến khích độc giả mua sách in, và chỉ nên tìm đến ebook này khi không thể tiếp cận ấn phẩm sách. Liên hệ với Ebolic qua: Email: [email protected] Group: facebook.com/groups/ebolic Fanpage: facebook.com/EbolicEbook https://thuviensach.vn Tất cả tên riêng phiên âm được Ebolic thay thế về tên tiếng Pháp đối với nguyên tác tiếng Pháp, về tiếng Anh đối với nguyên tác thuộc các thứ tiếng khác Pháp; tất cả lỗi chính tả, lỗi dịch, lỗi trình bày được sửa lại đối chiếu nguyên tác của từng truyện. Mục lục sắp xếp lại dựa theo độ dài tác phẩm. Bìa tác phẩm do chúng tôi thiết kế lại. Những chú thích đề Tornad là của người làm ebook, chú thích không đề gì là của dịch giả. Các truyện 1, 2, 3, 4, 5, 9 lấy từ các trang mạng, và được soát đối chiếu để sửa giống theo sách in, có gộp vào các đoạn văn và chú thích mà sách in in thiếu. Cảm ơn bạn Bich Dung đến từ VCTVEGROUP đã tặng sách cho dự án. Cảm ơn bạn Danny Do, Ntan234, Dlgofly, Thanh Thanh của Ebolic đã hỗ trợ trưởng nhóm tìm nguyên tác các truyện, đặc biệt bạn Danny Do hỗ trợ toàn bộ phần tiếng Nga cho dự án. https://thuviensach.vn MỤC LỤC 1. MAKAR CHUDRA • Maxim Gorky 2. CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG • O. Henry 3. NGƯỜI ĐI XUYÊN TƯỜNG • Marcel Aymé 4. CON KỲ NHÔNG • Anton Chekhov 5. CÁI KÍNH • Aziz Nesin 6. QUÀ TẶNG LÚC HOÀNG HÔN • R. K. Narayan 7. CÂU CHUYỆN TÌNH ĐẦU TIÊN CỦA TÔI • Sholem Aleichem Chương một: Tôi vận động ngầm được việc làm đầu tiên Chương hai: Những câu chuyện dài dòng của ông chủ tôi ru tôi ngủ Chương ba: Những hạng người nói dối, những cái nhìn băng giá và một lời giới thiệu ấm áp đầy nhiệt tình Chương bốn: Đứa “bé” ngốn như thần trùng, trong khi cậu giáo đói mèm. Chương năm: Cậu giáo và học trò kết bạn đồng minh, cuộc đời vui vẻ bắt đầu Chương sáu: Những bức thư tình đầu tiên của vị hôn thê, đốm lửa đã được nhen Chương bảy: Tài liệu cho một cuốn sách dạy viết thư Chương tám: Tôi trở thành một kẻ nói dối không biết ngượng Chương chín: Chuẩn bị cho đám cưới và những giấc mơ vớ vẩn của tôi Chương mười: Tôi được mời đến dự dám cưới https://thuviensach.vn Chương cuối cùng: Kết cục của một thiên diễm tình 8. BỨC CHÂN DUNG • Nikolai Gogol Phần thứ nhất Phần thứ hai 9. NGƯỜI THẦY ĐẦU TIÊN • Chinghiz Aitmatov NHÓM TÁC GIẢ | Maxim Gorky | O. Henry | Marcel Aymé | | Anton Chekhov | Aziz Nesin | R. K. Narayan | | Sholem Aleichem | Nikolai Gogol | Chinghiz Aitmatov | NHÓM DỊCH GIẢ | Cao Xuân Hạo | Ngô Vĩnh Viễn | Phùng Văn Tửu | | Phan Hồng Giang | Thái Hà | Lê Sơn Hinh | | Bá Ngư & Huy Lộc | Văn Hoàng | | Nguyễn Ngọc Bằng & Cao Xuân Hạo & Bồ Xuân Tiến | https://thuviensach.vn 1. MAKAR CHUDRA • Maxim Gorky (Макар Чудра, 1928, Nga) Từ biển khơi thổi về một làn gió ướt và lạnh truyền đi khắp thảo nguyên điệu nhạc trầm ngâm của tiếng sóng xô vào bờ và tiếng thì thầm của cỏ cây miền duyên hải. Thỉnh thoảng từng cơn gió lại cuốn theo những chiếc lá vàng nhăn nheo và hắt nó vào đống lửa, khiến cho ngọn lửa bùng to lên; bóng tối của đêm thu vây quanh chúng tôi chốc chốc lại rùng mình, sợ sệt lùi ra xa, hé mở cho chúng tôi thoáng thấy bên trái là cảnh thảo nguyên mênh mông, bên phải là biển rộng bát ngát và ngay trước mặt tôi là bóng dáng Makar Chudra, lão xư gan già đang chăn bầy ngựa của khu trại du mục ở cách chúng tôi dăm chục bước. Không hề bận tâm đến những đợt gió lạnh thổi tung hai tà áo để lộ bộ ngực lông lá và phũ phàng quạt vào mình mẩy, lão chống khuỷu tay nằm nghiêng trong một tư thế đẹp và khoẻ, mặt ngoảnh về phía tôi, rít từng hơi đều đặn cái tẩu to tướng rồi phun ra từ mồm và mũi những đám khói dày dặc, mắt đăm đăm nhìn qua đầu tôi vào cái khoảng tối im phăng phắc của thảo nguyên, và cứ thế nói chuyện với tôi thao thao, không hề làm lấy một cử động nào để tránh những cơn gió lạnh thốc vào áo. — Thế là anh vẫn đi lang thang hử? Hay lắm! Anh chọn cái kiếp ấy là hay tuyệt đấy, anh bạn ạ. Chính phải thế: đi đây đi đó mà nhìn, mà xem, rồi đến khi nhìn đã chán thì nhắm mắt xuôi tay mà chết – chỉ cần thế thôi! Lão lắng nghe tôi cãi lại cái câu “chính phải thế” của lão với một vẻ hoài nghi rõ rệt, rồi nói tiếp: — Cuộc sống ư? Hề! Anh cần đếch gì? Chính anh cũng là cuộc sống đấy chứ còn gì? Không có anh người ta vẫn sống và sẽ còn sống nữa. Chả https://thuviensach.vn nhẽ anh lại nghĩ rằng có kẻ cần đến anh? Anh chẳng phải là bánh mì, chẳng phải là cái gậy, chẳng ai người ta cần đến anh. — Anh bảo anh học người đời và dạy cho người đời ư? Thế liệu anh có học được cách làm cho người ta sung sướng không? Không đâu, anh chẳng học được đâu. Để cho cái đầu nó bạc đi đã, rồi hẵng nói chuyện dạy người. Mà dạy cái gì? Ai nấy đều biết bản thân người ta cần cái gì. Người khôn thì có được cái gì họ lấy cái ấy, còn người dại thì chẳng nhận được gì ráo, vì lại ai cũng biết tự mình dạy lấy mình. — Những con người mà anh nói chuyện đó, họ đến là buồn cười. Họ xúm xít, bón lại thành cục, giẫm cả lên nhau, ấy thế mà mặt đất nào có thiếu chỗ đứng? Kìa anh xem, – lão khoát rộng cánh tay chỉ ra thảo nguyên. – Và họ cứ làm lụng suốt. Để làm gì? Làm cho ai? Chẳng ai biết hết. Cứ nhìn một người đang cày, ai cũng phải nghĩ: sức hắn toát ra từng giọt theo mồ hôi mà đổ xuống đất cho đến khi cùng kiệt, rồi hắn sẽ nằm xuống đất và tan rữa trong lòng đất. Hắn chết đi thì chẳng còn lại chút gì, hắn chẳng trông thấy gì hết, và khi chết hắn cũng như khi mới sinh ra: chỉ là một thằng ngốc. — Sao thế nhỉ, hắn sinh ra có phải để xới đất rồi chết mà cũng chẳng có thì giờ để bới cho mình một cái huyệt không? Hắn có biết thế nào là tự do không? Hắn có hiểu được khoảng rộng bao la của thảo nguyên không? Tiếng nói của sóng bể có làm cho lòng hắn vui sướng không? Hắn là thằng tôi mọi ngay từ khi mới lọt lòng, và suốt dời vẫn là thằng tôi mọi, chung quy chỉ có thế! Hắn có thể làm gì với cái thân hắn đây? Hắn mà khôn lên một chút, thì hắn chỉ có cách thắt cổ mà chết thôi. — Còn như tôi đây, năm mươi tám năm trời tôi đã trông thấy nhiều điều đến nỗi nếu đem viết ra giấy thì có đến một nghìn cái bị như của anh cũng không chứa hết. Anh tính còn cái xứ sở nào tôi chưa đi qua nữa? Anh không tính xuể được đâu. Mà anh cũng không biết những nơi tôi đã từng đến. Sống là phải thế mới được: đi, đi mãi, chỉ có thế thôi. Đừng ở lâu một chỗ: có gì đâu mà xem mãi? Kìa anh xem, đêm với ngày cứ nối nhau chạy quanh trái đất không ngừng, mình cũng thế phải chạy mãi cho khỏi nghĩ ngợi về cuộc đời, nếu không sẽ chẳng còn yêu nó được nữa đâu. Hễ nghĩ https://thuviensach.vn ngợi, là y như rằng hết yêu đời, xưa nay vẫn thế. Tôi đây, cũng đã từng như thế. Ê hê! Đã từng như thế đấy, anh bạn ạ. — Có hồi tôi ngồi tù ở Galicia. Ngồi chán tôi lại ngẫm nghĩ: “Mình sống ở đời để làm gì?” Là vì ngồi tù chán lắm, anh bạn ạ, chán ghê người đi được! Thế là cái buồn nó tràn vào lòng, trong khi tôi nhìn ra cánh đồng qua ô cửa sổ, nó tràn vào và vò nát tim tôi. Có ai nói được mình sống để làm gì? Chẳng có ai nói được đâu, anh bạn ạ! Mà cũng không nên tự hỏi mình cái chuyện ấy. Cứ sống đi, có thế thôi. Và hãy đi mà nhìn xung quanh, thế thì không bao giờ buồn hết. Hồi ấy suýt nữa tôi lấy thắt lưng treo cổ chết đấy, anh bạn ạ! — Hề! Tôi có nói chuyện với một người. Hắn cũng là người Nga như anh, tính tình thì nghiêm nghị. Hắn nói: phải sống theo lời Chúa, chứ không được sống theo ý mình thích. Hãy kính thờ Chúa, rồi cầu xin gì Chúa cũng sẽ ban cho. Ấy thế mà hắn thì rách như tổ đỉa. Tôi mới bảo hắn thử cầu xin Chúa bộ quần áo mới xem. Hắn nổi giận đuổi tôi đi, mồm chửi rủa không ngớt. Ấy thế mà trước đó hắn vẫn thường nói là phải tha thứ, phải yêu thương mọi người. Thì hắn tha thứ cho tôi đi, nếu lời lẽ tôi làm hắn bực mình! Cũng là một gã dạy đời! Họ dạy người ta hãy ăn in ít chứ, nhưng bản thân họ thì mỗi ngày chén đến mười bữa. Lão nhổ một bãi nước bọt vào đống lửa rồi lặng lẽ nhồi thuốc vào tẩu. Gió khẽ vi vu, giọng như than vãn, mấy con ngựa hí lên vài tiếng trong bóng đêm, từ trại du mục vẳng tới một tiếng hát dịu dàng và say đắm. Đó là tiếng hát của Nonka, cô con gái xinh đẹp của lão Makar. Tôi đã quen thuộc với cái giọng ngực thâm trầm, âm sắc tròn mà chắc nịch của cô, bao giờ cũng chứa chất một cái gì kỳ dị, luôn luôn bất mãn và đòi hỏi, dù là khi cô hát hay khi cô chào cũng vậy. Gương mặt có cái nước da rám nắng rất mịn của cô in rõ vẻ kiêu hãnh của một nữ hoàng và trong đôi mắt màu nâu thẫm của cô có một bóng rợp gì rất u huyền, long lanh cái ý thức về vẻ đẹp không gì cưỡng nổi của mình, và niềm khinh kiệt đối với bất cứ cái gì không phải là bản thân mình. Lão Makar trao tẩu thuốc cho tôi: https://thuviensach.vn — Anh hút đi! Con bé hát hay hả? Thế đấy! Chắc anh muốn có một đứa nào như thế yêu anh lắm phỏng? Không à? Thế thì tốt! Phải thế mới được – chớ có tin bọn con gái, phải tránh họ cho xa. Con gái mà được hôn thì nó còn thấy thú vị, dễ chịu hơn là tôi hút tẩu thuốc ấy, thế nhưng mà hôn nó rồi thì bao nhiêu ý chí trong lòng anh tiêu ma hết. Nó buộc anh bằng một cái gì vô hình mà không bao giờ gỡ nổi, và anh sẽ hiến dâng cả tâm hồn cho nó. Đúng thế dấy! Hãy coi chừng bọn con gái! Chúng chỉ rặt nói dối! Thôi thì yêu anh hơn hết mọi thứ trên đời, thế nhưng cứ thử châm nó một mũi kim găm mà xem, nó sẽ xé nát tim anh ra. Tôi thì tôi biết! Khề khề, tôi biết thừa đi! Ấy, anh có thích nghe không, tôi kể cho môt câu chuyện mà nghe! Anh nghe mà nhớ lấy, và hễ nhớ thì suốt đời sẽ được làm con chim tự do. “Ngày trước có một chàng xư gan trẻ tuổi, tên là Zobar, Loika Zobar. Khắp nước Hung, nước Tiệp, nước Slovenia và những vùng quanh Hắc Hải đều biết chàng ta: chàng dũng cảm lắm! Ở những vùng này không có lấy một làng nào là không có độ dăm bảy tráng đinh đã thề độc là sẽ giết chết Loika, ấy thế mà chàng vẫn ung dung sống, và hễ chàng đã ưa con ngựa nào thì dù có cho cả một trung đoàn canh giữ, Zobar cũng sẽ nhảy lên ngang nhiên phóng đi! Khề khề! Chàng thì còn biết sợ ai nữa? Dù cho quỷ Satan có kéo cả đoàn tuỳ tòng đến, thì nếu không ăn một nhát dao của chàng, cũng phải nghe một trận chửi mắng và mỗi chú quỷ phải xơi một cái đập vào mõm, không sai! “Và trại du mục nào cũng biết Zobar hoặc nghe tiếng chàng. Chàng chỉ thích ngựa thôi, ngoài ra chẳng còn thiết gì nữa; vả chăng ngay cả con ngựa chàng cũng chẳng thích được lâu, cưỡi chán rồi thì đem bán, tiền thì ai muốn xin cứ việc lấy. Chẳng có thứ của gì chàng tiếc hết – anh cần quả tim của chàng ư? Chàng sẽ tự tay móc tim ra cho anh, miễn là làm như vậy đem lại điều tốt lành cho anh. Chàng ta thế đấy, anh bạn ạ! “Hồi ấy trại du mục chúng tôi đóng ở Bukovina, kể đến nay đã tới mười năm. Một đêm, vào tiết mùa xuân, chúng tôi đang ngồi chơi, có cả bác lính Danilo đã từng chiến đấu bên cạnh Koshuto, có cả lão Nur già, có cả Radda, con gái bác Danilo. https://thuviensach.vn “Anh biết con Nonka nhà tôi rồi chứ gì? Thật đáng một bà hoàng! Ấy thế nhưng đem so với Radda thì không thể nào so được: so như vậy quá vinh dự cho con Nonka! Radda mà tả bằng lời thì chẳng nói được chút gì hết! Cái nhan sắc ấy thì may ra chỉ có thể ca ngợi trên phím vĩ cầm, mà cũng chỉ có kẻ nào am hiểu cây đàn ấy như hiểu chính tâm hồn mình mới ca ngợi nổi. “Nàng đã làm khô héo biết bao nhiêu trái tim trai trẻ, thôi thì nhiều không kể xiết! Ở Morav, có một lão đại thần, đầu để tóc chũm, trông thấy nàng mà choáng người đi. Lão ngồi trên lưng ngựa, ngây người ra nhìn, mình mẩy run bắn lên như sốt rét. Lão đẹp như quỷ sứ ngày hội, mình mặc áo giu pan1thêu kim tuyến, bên sườn đeo thanh kiếm sáng quắc lên như ánh chớp mỗi khi con ngựa khẽ dẫm vó xuống đất, khắp chuôi kiếm giát ngọc quý, và màu nhung của chiếc mũ cứ xanh biếc như một mảnh trời: thật là một lão tướng uy nghi lẫm liệt! Lão nhìn, nhìn mãi, rồi nói với Radda: “Này! Cho ta hôn một cái, ta sẽ cho một túi bạc”. Radda quay ngoắt đi, chẳng thèm đáp lấy một lời! “Ta có gì xúc phạm đến nàng, nàng hãy tha thứ cho ta, hãy nhìn ta cho dịu dàng một chút”, lão đại thần nén lòng kiêu ngạo và ném túi bạc xuống chân nàng, một cái túi rất to, anh bạn ạ! Radda như thể nhỡ chân đá phải cái túi, làm cho lăn xuống bùn, và bỏ đi thẳng. “— Chà, gớm cho cái ngữ này! – Lão thở dài, rồi quất roi thúc ngựa phi như bay, bụi bốc mù mịt. “Nhưng hôm sau lão lại đến. “Ai là cha nàng?” – lão quát lên như sấm vang khắp trại, Danilo bước ra. “Bán con gái cho ta, muốn bao nhiêu cứ lấy!” Danilo mới bảo lão: “Chỉ có các pan2 mới bạ gì bán nấy từ con lợn cho đến cái lương tâm, chứ ta đây đã từng chiến đấu ben cạnh Koshuto, ta không buôn bán cái gì hết!” Lão ta toan quát tháo, tay đã sờ đốc kiếm, nhưng có người nào đó trong chúng tôi cho một mảnh bùi nhùi đang cháy vào tai ngựa lão ta, thế là con ngựa lồng lên bỏ chạy, đem lão yêng hùng kia đi. Chúng tôi nhổ trại lên đường. Đi được hai ngày thì lão kia lại đuổi kịp. Lão quát: “Này các người! Trước Thượng đế và trước các người, lương tâm ta trong sạch, hãy gả con gái cho ta, ta sẽ đem hết của cải chia sẻ với các người, ta giàu https://thuviensach.vn lắm!” Mặt lão bừng bừng, người lão lắc lư trên yên ngựa như cỏ thảo nguyên trước gió. Chúng tôi im lặng suy nghĩ. “— Thế nào con, con nói đi! – Danilo lẩm bẩm trong chòm râu. “— Phượng hoàng mà tự đem thân vào tổ quạ, thì phận sẽ ra sao? – Radda hỏi chúng tôi như vậy. “Danilo cười phá lên và chúng tôi cười theo. “— Hay lắm, con ạ! Ngài đã nghe ra chưa? Không xong rồi! Ngài kiếm lấy con bồ câu – cái giống ấy dễ dãi hơn. “Chúng tôi lại lên đường. Còn vị đại thần kia thì giật chiếc mũ quăng xuống đất và thúc ngựa phi thẳng, làm rung chuyển cả mặt đất. Đấy, Radda là như thế đấy, anh bạn ạ! “Thế đấy! Rồi một đêm nọ, chúng tôi đang ngồi quây quần bên nhau, bỗng nghe có tiếng nhạc văng vẳng trên thảo nguyên. Tiếng nhạc hay quá! Nghe mà máu trong huyết quản cứ nóng bừng lên. Tiếng nhạc kêu gọi người ta đi đến một chốn nào không rõ. Tất cả chúng tôi đều cảm thấy rằng tiếng nhạc ấy làm ta khao khát một cái gì, mà sau đó cũng chẳng cần sống làm gì nữa, và nếu có sống thì phải sống như bậc đế vương của thiên hạ, anh bạn ạ! “Rồi từ trong bóng đêm hiện ra một con ngựa, trên lưng có chàng trai trẻ tuổi vừa kéo đàn vừa thong thả cho ngựa tiến về phía chúng tôi. Dừng cương bên đống lửa, chàng bỏ đàn xuống và mỉm cười nhìn chúng tôi. “— À Zobar, anh đấy ư? – Danilo mừng rỡ reo lên. – Loika Zobar đây rồi! “Hai chòm ria dài của chàng trẻ tuổi buông xuống tận vai, lẫn với mái tóc quăn, đôi mắt chàng lấp lánh như hai vì sao, và nụ cười rực rỡ như vầng thái dương, thật thế! Trông chàng kỵ mã như thể liền với con ngựa, cùng được rèn bằng một khối sắt. Chàng đứng trong ánh sáng của đống lửa đỏ rực, như tắm trong máu, và nhoẻn miệng cười, hai hàm răng lấp lánh. Nói có trời đất, chưa chi tôi đã thấy yêu mến chàng như bản thân mình, từ khi https://thuviensach.vn chàng chưa nói với tôi một câu, cũng chưa hề nhận thấy có tôi sống trên cõi thế gian này! “Có những con người như thế đấy, anh bạn ạ! Họ nhìn vào mắt ta, thế là hồn ta cứ tê mê đi, ấy thế mà ta chẳng thấy hổ thẹn chút nào, lại còn thấy tự hào nữa là khác. Đứng trước một người như thế, ta tự thấy mình tốt đẹp hơn lên. Những người như thế hiếm có lắm, anh bạn ạ! Thôi thì hiếm thế lại hay. Trên đời mà cái tốt có nhiều, thì người ta chẳng còn thấy nó là tốt nữa. Đúng thế đấy! Nhưng để ta kể tiếp: “Radda cất tiếng hỏi chàng trai: “Anh đàn hay lắm, Loika ạ! Ai làm đàn cho anh mà tiếng vang và nhuyễn như vậy?” Loika cười: “Chính tôi làm! Tay tôi đã làm ra nó, không phải bằng gỗ, mà bằng bộ ngực của người con gái ngày trước tôi yêu say đắm, dây đàn thì tôi xe bằng thớ tim của nàng. Đàn chưa được chắc tiếng, nhưng tôi cầm mã vĩ vững tay lắm!” “Ai cũng biết bọn con trai chúng ta thường hay tìm cách làm sao cho mắt con gái mờ ngay đi để cho nó khỏi đốt cháy tim mình, với lại để cho nó vướng buồn vì mình. Loika cũng thế. Nhưng chàng ta đã gặp một đối thủ không vừa. Radda ngoảnh mặt đi, rồi vừa ngáp dài vừa nói: “Thế mà người ta cứ bảo Zobar khôn khéo và thông minh! Thật người đời chỉ hay đồn nhảm!” Nói đoạn bỏ đi thẳng. “— Chà, cô nàng răng sắc thật! – Loika vừa nói vừa xuống ngựa, mắt quắc lên, – Xin chào các bạn! Tôi đến thăm các bạn đây! “— Chúng tôi xin vui mừng đón khách! – Danilo đáp. “Chủ và khách ôm nhau hôn. Chúng tôi ngồi nói chuyện một lúc rồi đi ngủ… Ai nấy đều ngủ rất say. Sáng hôm sau, thức dậy thì thấy đầu Zobar quấn một mảnh vải. Chàng làm sao thế? Ấy là con ngựa nó giẫm vó phải chàng trong giấc ngủ. “Ế ề! Chúng tôi biết thừa con ngựa ấy là ai rồi, và tủm tỉm cười trong râu, cả Danilo cũng cười. Sao thế nhỉ, chả nhẽ Loika không xứng với Radda sao? Không phải đâu! Con gái, dù có đẹp thật, nhưng tâm hồn họ cũng chật https://thuviensach.vn hẹp và nhỏ nhen, và dù có đeo lên cổ họ hàng cân vàng, giá trị họ cũng chẳng tăng được chút nào. Chà thôi, nói thế là đủ! “Chúng tôi đóng trại ở vùng ấy rất lâu, dạo ấy công việc chúng tôi chạy lắm, Zobar cũng ở lại với chúng tôi. Thật là một người bạn tốt! Khôn ngoan thông thái như một cụ già, cái gì cũng thạo, biết cả chữ Nga, biết cả chữ Hung. Những lúc anh ta đã cất tiếng lên thì cứ nghe trọn một kiếp người cũng không chán. Còn đàn thì, nếu trên đời này, có ai đàn như Zobar, cứ gọi là đánh tôi chết ngay tức thì! Hễ chàng đưa mã vĩ trên dây đàn một cái là tim anh rung lên, đưa một cái nữa là tim anh lặng đi, nghe ngóng, trong khi chàng mỉm cười kéo tiếp. Nghe tiếng đàn, vừa muốn khóc lại vừa muốn cười. Có khi như ai than thở đắng cay, cầu xin giúp đỡ, để nghe đau xót như lưỡi dao cứa vào tim. Có khi như tiếng thảo nguyên thì thầm kể với bầu trời những chuyện cổ tích buồn rười rượi. Lại có khi như tiếng một thiếu nữ khóc trong buổi tiễn biệt người yêu. Cũng có khi như tiếng một chàng trai gọi người yêu ra thảo dã. Rồi bỗng nhiên, hây! Một điệu hát phóng khoáng, sinh động vang lên như sấm, và tưởng chừng vầng thái dương cũng sắp theo nhịp hát nhảy múa trên nền trời! Thế đấy, anh bạn ạ! “Mỗi thớ thịt trong người anh đều hiểu thấu điệu hát ấy và toàn thân anh trở thành nô lệ của nó và ví thử lúc đó Loika hô lên: “Tuốt gươm ra, các bạn!”, thì chúng tôi sẽ đều tuốt gươm xông vào bất cứ kẻ nào chàng chỉ. Chàng muốn làm gì ai cũng được, ai nấy đều yêu mến chàng, quý chuộng chàng, duy có mình Radda không thèm nhìn đến chàng; nếu chỉ có thế thôi thì hãy còn được, đằng này nàng lại còn chế giễu Loika nữa. Nàng đã làm cho lòng chàng trai đau nhói lên, đúng là đau nhói lên! Chàng nghiến răng ken két và ria mép giật từng hồi, đôi mắt sa sầm xuống tối hơn đêm, và thỉnh thoảng trong đôi mắt ấy lại ánh lên một tia sáng dữ dội, gieo sợ hãi vào lòng người. Một đêm Loika đi rất xa ra thảo nguyên, và cây vĩ cầm của chàng khóc cho đến sáng. Nó khóc thương cái ý chí đã tiêu tan của chàng Zobar. Chúng tôi nằm nghe và thầm nghĩ: làm thế nào được bây giờ? Và chúng tôi biết rằng nếu có hai tảng đá đang lăn vào nhau, không thể nào đứng giữa được; thế nào cũng bị thương tật. Sự tình quả nhiên đã diễn ra như thế. https://thuviensach.vn “Tối hôm ấy chúng tôi ngồi đông đủ cả, bàn tán về công việc này nọ. Bàn mãi, hết việc cũng đâm chán, Danilo mới bảo Loika: “Hát đi, Zobar, hát đi một bài cho vui lòng thoả dạ một chút!” Loika đưa mắt nhìn Radda, lúc bấy giờ đang nằm ngửa mặt lên nhìn trời, và đưa tay gảy lên dây đàn. Và cây vĩ cầm cất tiếng nói, như một trái tim thiếu nữ thật! Và Loika hát: Hây hây! Lồng ngực ta rực lửa, Và cảnh thảo nguyên trải rộng mênh mông; Như gió cuốn, phi nhanh con tuấn mã, Cánh tay ta rắn chắc, vững như đồng! “Radda ngoảnh mặt lại, hơi nhổm người lên và nhìn vào mặt ca nhân, cất tiếng cười nhạt. Chàng dỏ bừng mặt lên như rạng đông. Hây hốp hây! Dậy đi, nào bạn hỡi, Hãy cùng ta nhằm phía trước phi nhanh. Cảnh thảo nguyên còn khoác màu đêm tối, Nhưng chân trời sẽ loé ánh bình minh. Hãy bay tới, vầng dương đang chờ đợi, Hãy vút lên, cao mãi tận trời xanh; Nhưng chớ để bờm ngựa bay vướng phải, Áng dung nhan kiều diễm của Nàng Trăng! “Đấy hát như thế chứ! Bây giờ chẳng còn ai hát được thế đâu! Thế mà Radda nói như xối nước: “— Anh chẳng nên bay cao như thế, Loika ạ, nhỡ rơi chúi mũi xuống vũng nước thì lấm hết cả bộ ria. “Loika nhìn Radda như con ác thú, không nói một lời. Chàng cố nhịn và hát tiếp: Dậy thôi, không bình minh sắp rạng, Trong khi ta và bạn vẫn ngủ yên, Dậy thôi, không trời đã sắp sáng, Chớ để niềm hổ thẹn đốt tâm can. https://thuviensach.vn “— Hay quá chừng! – Danilo nói. – Chưa bao giờ tôi được nghe một bài hát như thế; tôi mà nói sai thì quỷ Satan cứ lấy cái thân tôi làm tẩu thuốc! “Lão Nur già vê bộ ria, so đôi vai, và ai nấy đều khoái trá với bát hát hùng dũng của Zobar! Chỉ có Radda tỏ ý không thích! “— Ấy, có lần muỗi vo ve bắt chước tiếng đại bàng, nghe cũng như thế đấy. – Nàng nói như xối nước lạnh vào chúng tôi. “— Mày muốn ăn roi chắc, hở Radda? – Danilo xấn đến bên con gái. “Zobar liền quăng mũ xuống đất nói, mặt tối xỉn lại như màu đất: – Hãy khoan! Bác Danilo! Ngựa dữ thì đã có hàm thiếc! Hãy gả con gái cho tôi! “— Ăn nói khá lắm! – Danilo cười – Đấy có lấy được thì cứ lấy đi! “— Tốt lắm! – Loika nói, đoạn quay sang Radda: – Nào cô thiếu nữ, hãy nghe tôi nói một chút, và đừng có làm bộ! Bọn con gái các cô, tôi biết khối ra rồi! Nhưng chưa có cô nào khích động được lòng tôi như cô, Radda ạ, cô đã thu phục được tâm hồn tôi! Biết làm thế nào? Cái gì phải xảy đến thì tất sẽ xảy đến, và… không có ngựa nào có thể mang ta đi thoát khỏi bản thân ta! Tôi lấy cô làm vợ, trước Thượng Đế, trước danh dự tôi, trước cha cô và trước mọi người. Nhưng hãy nhớ lấy: đừng có bó buộc tự do của tôi; tôi là người tự do, tôi muốn sống ra sao, tôi sẽ sống như thế! “Đoạn tiến về phía Radda, hai môi mím chặt, mắt sáng long lanh. Chúng tôi thấy chàng chìa tay ra cho nàng, ai cũng nghĩ: thế là bàn tay này đã thắng cương vào con ngựa thảo nguyên Radda! Bỗng thấy chàng vung cao hai tay lên và ngã ngửa ra, gáy nện xuống đất đánh bộp một tiếng!… “Sao lạ thế này? Tưởng chừng như có viên đạn nào vừa bắn trúng tim chàng. Nhưng không, đó là Radda đã quất chiếc roi da dài vào chân chàng, và giật mạnh về phía mình, làm Loika ngã. “Thế rồi nàng lại nằm im, không nhúc nhích, cười thầm một mình. Chúng tôi chờ xem thử thế nào, Loika ngồi trên mặt đất, hai tay ôm đầu như https://thuviensach.vn sợ nó nổ tung ra. Rồi chàng từ từ đứng dậy, bỏ ra thảo nguyên, không nhìn ai hết. Ông lão Nur thì thầm nói với tôi “Phải trông theo nó!” Tôi liền rón rén đi theo Zobar trên thảo nguyên tối mịt. Thế đấy, anh bạn ạ!” Marka vỗ vỗ tẩu thuốc cho sạch tàn, rồi nhồi điếu khác. Tôi kéo áo khoác quấn cho thật kín người và nằm yên ngắm khuôn mặt già nua của lão, đen sạm đi vì nắng gió. Lão lắc đầu, dáng nghiêm nghị, trầm ngâm, lẩm bẩm nói gì một mình; bộ ria bạc khẽ nhích nhích, và gió thổi tung mái tóc bờm xờm. Trông lão giống như một cây sồi già bị sét đánh cháy sém, nhưng hãy còn lục lưỡng, vững chắc và kiêu hãnh với cái sức mạnh của mình. Biển vẫn thì thầm nói chuyện với bãi cát, và gió vẫn truyền tiếng thì thầm của biển khắp thảo nguyên. Nonka đã im tiếng hát, và những đám mây đen đang ùn lại trên nền trời làm cho bóng đêm thu càng dày đặc thêm. “Loika đi bước một, đầu cúi gầm, hai tay buông thõng như hai sợi dây da treo lủng lẳng. Đi đến gần một bờ khe chàng ngồi lên một tảng đá và buông một tiếng thở dài. Tiếng thở dài não nuột đến nỗi tim tôi ứa máu vì xót thương, nhưng tôi vẫn không đến cạnh chàng. Lời nói chẳng khuây được nỗi buồn, có đúng không anh? Chính thế đấy! Chàng ngồi một tiếng đồng hồ, rồi một tiếng nữa; đến tiếng thứ ba, chàng vẫn ngồi im không nhúc nhích. “Tôi nằm cách đấy không xa. Đêm hôm ấy trời quang đãng, trăng xối bạc lên khắp thảo nguyên và có thể trông thấy mọi vật từ rất xa. “Bỗng tôi thấy bóng Radda đang vội vàng từ phía trại đi tới. “Tôi mừng lắm! “Chà, tốt rồi đấy! – Tôi nghĩ bụng – cô bé Radda khá lắm!” Cô gái đã đến gần Loika mà chàng vẫn không hay biết. Nàng đặt tay lên vai chàng, Loika giật mình, buông hai tay đang bưng mặt ra và ngẩng đầu lên. Chàng đứng bật dậy, rút dao. Thôi, chàng giết chết cô bé mất! Tôi đã toan hô hoán lên cho trại biết, rồi chạy lại thì bỗng nghe thấy: “— Bỏ dao xuống! Không vỡ sọ bây giờ! “Tôi nhìn thì thấy Radda cầm khẩu súng lục, đang nhằm vào trán Zobar. Thật đáng là con gái quỷ Satan! Tôi nghĩ bụng: thôi thế là bây giờ họ https://thuviensach.vn ngang sức nhau rồi đấy, thử xem rồi sẽ ra sao? “Radda giắt súng vào thắt lưng và nói với Zobar: “— Anh nghe đây! Tôi đến đây không phải để giết anh, mà để làm lành, vứt dao đi! – Loika bỏ dao và hằm hằm nhìn vào mặt nàng. Thật là kỳ dị, anh ạ! Hai con người đang đứng nhìn nhau như hai con ác thú, thế mà cả hai đều đẹp đẽ, gan dạ như nhau. Chỉ có vầng trăng sáng và tôi nhìn họ, thế thôi. “— Loika, anh nghe tôi đây: Tôi yêu anh! – Radda nói, Loika chỉ so vai, như thể chân tay đã bị trói chặt. “— Tôi đã gặp nhiều chàng trai, nhưng anh gan dạ hơn và đẹp hơn hết thảy về tâm hồn cũng như gương mặt. Tôi chỉ nháy mắt một cái, họ có thể cạo trụi ria đi; nếu tôi muốn, là tất cả bọn họ sẽ quỳ xuống chân tôi! Nhưng như thế có ra gì? Họ vốn đã chẳng lấy gì làm gan dạ lắm, và nếu vào tay tôi, họ sẽ nhũn ra cả. Trên đời này còn ít chàng trai xư gan gan dạ lắm, ít lắm, Loika ạ. Tôi chưa yêu ai bao giờ, Loika ạ, tôi chỉ yêu anh. Nhưng tôi còn yêu tự do nữa! Tự do thì tôi yêu hơn cả anh. Nhưng không có anh, tôi không thể sống được, cũng như anh không thể sống thiếu tôi. Cho nên tôi muốn anh là của tôi, cả linh hồn lẫn thể xác, anh nghe ra chưa? “Loika cười nhạt: “— Tôi nghe ra rồi! Nghe cô nói, lòng tôi vui lắm đấy! Nào, nói nữa đi! “— Thế này nữa nhé, Loika ạ, dù anh có vùng vẫy ra sao tôi cũng sẽ trị được anh, anh cũng sẽ thuộc về tôi. Thế thì đừng để mất thời giờ vô ích: những chiếc hôn và những sự mơn trớn của tôi đang chờ anh… tôi sẽ hôn anh rất nồng nàn, Loika! Dưới chiếc hôn của tôi anh sẽ quên cuộc sống ngang tàng của anh… và những bài ca sôi nổi của anh, trước đây vẫn là niềm vui của bọn trai trẻ xư gan, sẽ không còn vang trên thảo nguyên nữa: anh sẽ hát những bài tình ca êm dịu cho tôi, cho Radda nghe… Cho nên anh đừng mất thì giờ vô ích, tôi đã nói như vậy, nghĩa là ngày mai anh sẽ quy phục tôi như quy phục người huynh trưởng của anh trong trại. Anh sẽ thủ https://thuviensach.vn phục xuống chân tôi trước mặt toàn trại và sẽ hôn bàn tay phải của tôi – lúc bấy giờ tôi sẽ là vợ anh. “Cái cô bé quỷ quái ấy muốn thế đấy! Chưa ai từng nghe nói đến một chuyện như thế bao giờ! Ngày xưa chỉ có người Hắc Sơn3có lệ ấy, các cụ già bảo thế, chứ người xư gan thì chưa bao giờ! Nào, anh bạn, anh liệu có nghĩ ra được một trò gì ngộ nghĩnh hơn không? Có nghĩ nát óc suốt một năm cũng chẳng ra đâu. “Loika nhảy lùi ra và thét vang thảo nguyên như thể vừa bị trúng thương vào ngực. Radda run lên, nhưng không hề mất tự chủ. “— Thôi, chào anh, hẹn đến mai; mai anh sẽ làm như tôi đã ra lệnh. Anh nghe ra chưa, Loika? “— Nghe ra rồi, tôi sẽ làm, – Zobar rên rỉ và dang hai tay về phía nàng. Radda chẳng thèm nhìn lại và Zobar loạng choạng như một thân cây bị gió xô gãy, rồi ngã vật xuống đất, vừa cười vừa khóc nấc lên. “Cái con Radda đáng nguyền rủa đã giày vò chàng trai như thế đấy. Tôi phải chật vật lắm mới làm cho anh tỉnh lại được. “Chao ôi! Quỷ thần nào muốn cho con người ta phải đau khổ? Kẻ nào lại thích nghe một trái tim người rên rỉ trong khi rạn vỡ ra vì buồn phiền? Đấy anh thử nghĩ xem!… “Tôi trở về trại và kể hết cho các kỳ lão nghe. Họ suy nghĩ một lúc, rồi quyết định đợi thử xem sao. Thì sự tình nó thế này đây. Tối hôm ấy, khi mọi người tụ tập quanh đống lửa, Loika cũng đến. Chàng trông thảng thốt khác thường, và mới một đêm mà đã hốc hác hẳn đi, mắt trũng sâu xuống; chàng cứ nhìn xuống đất, nói với chúng tôi: “— Sự tình nó như thế này đây, các bạn ạ: đêm qua tôi đã nhìn vào lòng tôi, và không còn tìm thấy có chỗ nào dành cho cuộc sống tự do của tôi trong đó nữa. Chỉ có một mình Radda sống ở đó mà thôi! Kìa, nàng Radda xinh đẹp đang mỉm cười như một nữ hoàng. Nàng yêu tự do hơn yêu tôi, mà tôi thì yêu nàng hơn cả tự do của tôi, cho nên tôi quyết định sẽ thủ phục xuống chân nàng như nàng đã ra lệnh, để cho mọi người thấy rõ sắc đẹp của https://thuviensach.vn nàng đã chinh phục được chàng Loika Zobar gan dạ mà trước khi gặp nàng vẫn đùa giỡn với con gái như chim ưng đùa giỡn với bầy vịt. Sau đó nàng sẽ thành vợ tôi, sẽ vuốt ve và hôn hít tôi, thành thử tôi sẽ không còn muốn hát cho các bạn nghe nữa, mà cũng chẳng còn nhớ tiếc gì sự tự do của tôi nữa. Có phải thế không, Radda? – Chàng ngước mắt lên nhìn Radda, gương mặt u uất. “Nàng lặng lẽ và nghiêm khắc gật đầu rồi giơ tay chỉ xuống chân mình. Chúng tôi cứ ngây ra nhìn, không hiểu gì hết. Thậm chí cứ muốn đi đâu cho rảnh, miễn là đừng nhìn thấy cái cảnh Loika Zobar sụp xuống chân một đứa con gái, dù đứa con gái ấy có là Radda chăng nữa. Chúng tôi cứ thấy hổ thẹn, thương xót, buồn tủi thế nào ấy. “— Nào! – Radda lớn tiếng giục Zobar. “— Chà, cô vội thế? Còn đủ thì giờ mà, rồi cô lại còn phải ngấy lên nữa ấy… – Đoạn chàng cười phá lên, tiếng cười như tiếng thép rung lanh lảnh. “— Đấy sự tình chỉ có thế thôi, các bạn ạ! Còn phải làm gì nữa? Còn phải thử xem Radda của tôi trái tim có rắn chắc như nàng đã tỏ ra với tôi không. Vậy tôi xin thử, các bạn tha thứ cho tôi! “Chúng tôi chưa kịp đoán xem Zobar định làm gì thì Radda đã sóng soài trên mặt đất, trên ngực cắm đến tận chuôi dao quắm của Zobar. Chúng tôi choáng người đi. “Radda rút con dao ra, ném sang một bên, rồi lấy món tóc đen nhánh của mình áp lên vết đâm, và mỉm cười nói to, giọng rành rọt: “— Vĩnh biệt Loika! Em biết trước là anh sẽ làm như vậy! – Rồi nàng tắt thở. “Anh đã hiểu được cô gái ấy chưa, hở anh bạn? Thật là một cô gái ma quỷ, tôi nói sai xin muôn đời chịu nguyền rủa! “— Ôi! Giờ thì tôi xin phủ phục xuống chân em, hỡi nữ hoàng kiêu hãnh! – Loika hét vang thảo nguyên, rồi phục xuống đất, áp môi vào chân https://thuviensach.vn người đã chết và lịm đi hồi lâu. Chúng tôi cất mũ và đứng im lặng. “Cơ sự đã như thế, còn biết nói gì, anh? Thật thế! Ông lão Nur cũng toan sai trói Zobar lại. Nhưng chẳng có bàn tay nào dám giơ lên trói chàng lại đâu, chẳng có ai chịu làm việc ấy, và lão Nur cũng biết như vậy. Lão khoát tay một cái rồi lảng ra. Còn Danilo thì nhặt con dao Radda đã vứt đi, ngắm nghía nó hồi lâu, bộ ria bạc khẽ nhích nhích. Trên lưỡi dao cong và sắc, máu Radda vẫn còn hơi nóng. Rồi Danilo tiến sát đến Zobar và cắm con dao vào lưng chàng, đúng phía tim. Người lính già Danilo cũng đúng là cha đẻ của Radda. “— Thế đấy! – Loika ngoảnh lại nhìn Danilo nói rất rõ, rồi hồn chàng dõi theo Radda. “Chúng tôi đứng lặng nhìn. Radda nằm sóng soài, bàn tay vẫn áp chặt món tóc lên ngực, hai mắt mở to hướng lên khoảng trời xanh, và nằm dưới chân nàng là chàng Loika Zobar gan dạ. Những món tóc quăn phủ kín hết mặt chàng. “Chúng tôi đứng trầm ngâm suy nghĩ. Ria lão Danilo già run run, và đôi mày rậm cau lại. Lão nhìn trời và lặng thinh, còn ông già Nur, tóc bạc trắng như cước, nằm úp mặt xuống đất khóc rưng rức, đôi vai già run lên bần bật. “Cũng đáng cho người ta khóc lắm, anh bạn ạ! “… Anh đi đây đó, thôi thì anh cứ đường anh mà đi, đừng rẽ ngang rẽ dọc. Cứ thẳng đường mà đi. May ra rồi chẳng chết oan, chết uổng. Chỉ có thế thôi đấy, anh bạn ạ!” Marka lặng thinh, cất tẩu thuốc vào bao, xốc lại vạt áo cho kín ngực. Mưa đổ xuống lộp độp, gió thổi mạnh lên, biển gầm gừ âm ỉ và tức tối. Mấy con ngựa lần lượt lại gần đống lửa đang lụi dần, đôi mắt to thông minh nhìn ngó chúng tôi, rồi đứng im vây quanh chúng tôi thành một vòng kín. — Hốp hốp ê hôi! – Marka âu yếm nựng chúng, giơ tay vỗ vỗ lên mình con ngựa ô cưng nhất của lão, rồi quay sang phía tôi nói: – Thôi ngủ đi! – Đoạn kéo áo khoác trùm lên đầu, vươn dài người ra đất và lặng thinh. https://thuviensach.vn Tôi không buồn ngủ. Tôi nhìn ra bóng tối của thảo nguyên và trong khoảng không trước mắt tôi chập chờn cái bóng dáng đẹp đẽ kiêu hãnh của nàng Radda. Nàng áp bàn tay với món tóc đen nhánh lên vết thương trên ngực, và qua mấy ngón tay thanh tú rám nắng của nàng máu rỉ ra từng giọt một rỏ xuống đất thành những ngôi sao màu đỏ rực như lửa. Và theo gót nàng là chàng Loika Zobar dũng cảm, khuôn mặt lấp sau những món tóc quăn đen và rậm, và từ dưới những món tóc ấy ứa ra những giọt nước mắt to và lạnh rơi mau… Mưa rơi, lúc một nặng hạt, và biển cả cất tiếng hát khúc âu ca u hoài và trang trọng, ca ngợi đôi thanh niên xư gan xinh đẹp và kiêu hãnh: Loika Zobar và Radda, con gái người lính già Danilo. Và cả hai uy nghi lượn vòng im lặng trong bóng tối, và chàng Loika tuấn tú không sao với tới được nàng Radda kiêu kỳ. Cao Xuân Hạo dịch https://thuviensach.vn 2. CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG • O. Henry (The Last Leaf, 1907, Mỹ) Trong một khu nhỏ ở phía Tây Công viên Washington, phố xá chạy ngang chạy dọc lung tung như hóa rồ, rồi đứt quãng ở những mảnh đất nhỏ gọi là “quảng trường”. Những “quảng trường” này tạo nên những góc độ và những đường cong kỳ lạ. Một đường phố tự cắt nó một hoặc hai lần. Một nghệ sĩ có lần đã phát hiện ra là phố này có một khả năng rất quý. Hãy tưởng tượng một tay thu ngân nào đó mang hóa đơn đòi tiền sơn hay giấy và vải vẽ đi qua con đường này, đột nhiên lại gặp ngay chính mình quay trở ra, tiền nợ không thu được một xu nhỏ! Bởi vậy, chẳng bao lâu, giới nghệ sĩ liền mò tới cái Làng Greenwich cổ kính, kỳ quặc này, lùng thuê những phòng có cửa sổ hướng bắc, đầu hồi kiểu thế kỷ mười tám. Những buồng xếp sát nóc kiểu Hà Lan và tiền thuê rẻ. Rồi từ Đại lộ thứ Sáu, họ nhập cảng vào vài chiếc cốc vại bằng thiếc, một hai chiếc lò hâm thức ăn và họp thành một “xóm”. Phòng họa của Sue và Johnsy đặt ở tầng thượng một ngôi nhà gạch ba tầng thấp lè tè. “Johnsy” là tên gọi thân mật của Joanna. Một cô từ bang Maine tới, cô kia quê ở California. Họ đã gặp nhau tại bàn ăn chung của hiệu “Delmonico” ở Phố thứ Tám và thấy những sở thích của họ về nghệ thuật món rau diếp xoăn trộn dầu dấm và kiểu ống tay rộng hợp nhau đến nỗi kết quả là họ cùng chung nhau thuê một phòng họa. Khi ấy là khoảng tháng Năm. Đến tháng Mười một, có một gã khách lạ, lạnh lẽo, chưa ai từng thấy, mà thầy thuốc gọi là chứng viêm phổi, oai vệ đi khắp xóm, ngón tay lạnh ngắt của gã chạm vào chỗ này một người, chỗ kia một người. Bên khu phía Đông, tên phá hoại này xăm xăm bước đi đánh ngã https://thuviensach.vn hàng chục nạn nhân, nhưng khi qua những “quảng trường” chật hẹp, chằng chịt và mọc rêu thì hắn lại từ tốn thong thả tiến bước. Ông Viêm Phổi không phải là hạng người được gọi là lịch sự mã thượng. Một phụ nữ nhỏ bé, thiếu máu vì những cơn gió hiu hiu của miền California, đâu có phải là đối thủ xứng đáng của tên bợm già có hơi thở dồn dập và nắm tay đỏ lòm ấy. Thế mà hắn vẫn cứ đánh vào Johnsy và cô ta nằm lăn như bất động trên chiếc giường sắt sơn và qua những tấm kính cửa sổ nhỏ kiểu Hà Lan, cô trân trân nhìn cái đầu hồi của tòa nhà gạch bên cạnh. Một buổi sáng, viên bác sĩ bận rộn, nháy cặp lông mày rậm, đốm bạc, mời Sue ra ngoài hành lang. “Bệnh tình của cô ấy có thể nói là mười phần chỉ còn hy vọng được một thôi, ta hãy tạm nói thế,” ông vừa nói vừa vẩy cái cặp sốt cho thủy ngân hạ xuống. “Và muốn có được một phần đó thì cô ấy phải có ý muốn sống kia. Cái cung cách con người ta cứ sắp hàng đứng sẵn bên phía anh chủ thầu đám ma, làm cho mọi thứ thuốc men đều trở thành vô dụng. Cô bạn nhỏ nhắn của chị yên trí là mình không thể khỏi được. Cô ta có điều gì lo nghĩ không?” “Cô ấy… cô ấy mong muốn có ngày được vẽ Vịnh Naples4,” Sue đáp. “Vẽ à? Bậy! Cô ấy không có điều gì đáng để bận tâm hơn gấp đôi sao? Chàng trai nào đó chẳng hạn?” “Một chàng trai nào ư?” Sue nói, giọng rít lên như tiếng đàn môi. “Một người đàn ông đáng gì để… Nhưng không, không có cái chuyện ấy đâu, bác sĩ ạ.” “Thế thì đây là điểm bất lợi,” bác sĩ nói. “Tôi sẽ làm tất cả những gì khoa học có thể làm được thông qua những cố gắng của tôi. Nhưng khi nào bệnh nhân bắt đầu đếm những chiếc xe đi theo đám tang của mình thì tôi sẽ phải trừ khả năng chữa bệnh của thuốc men đi năm mươi phần trăm. Nếu chị làm cho cô ta hỏi được một câu về mốt tay áo mới của áo choàng mùa đông thì tôi xin thưa với chị khả năng khỏi bệnh của cô ấy sẽ là một trên năm chứ không phải là trên mười nữa.” https://thuviensach.vn Sau khi bác sĩ đi khỏi, Sue vào phòng làm việc và khóc đến ướt đẫm cả một chiếc khăn trải bàn Nhật Bản. Rồi cô lại thản nhiên mang chiếc bảng vẽ của mình đi vào phòng Johnsy, miệng huýt sáo một điệu nhạc rác tim5. Johnsy nằm quay mặt về phía cửa sổ, tấm khăn trải giường phủ lên người, hầu như không có một gợn. Sue ngưng huýt sáo, tưởng bạn đang ngủ. Cô bày bảng vẽ của mình ra và bắt đầu vẽ bằng bút sắt và mực để minh họa cho một truyện ngắn đăng trên một tờ tạp chí. Các nghệ sĩ trẻ phải lát con đường dẫn tới Nghệ thuật bằng những bức tranh minh họa cho những truyện ngắn của các tạp chí, do các nhà văn trẻ viết để lát con đường của họ dẫn tới Văn học. Sue đang vẽ phác chiếc quần cưỡi ngựa đúng mốt và chiếc kính một mắt trên mặt nhân vật chính, một tay chăn bò Idaho, thì bỗng nghe thấy có tiếng thì thầm cứ nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Cô vội chạy tới bên giường. Mắt Johnsy mở to. Cô đang nhìn ra ngoài cửa sổ và đếm – đếm ngược. “Mười hai,” cô lầm bầm, rồi một lát sau, “mười một”; rồi “mười,” và “chín”; rồi “tám” và “bảy” thì hầu như được đếm cùng một lúc. Sue lo lắng nhìn ra phía cửa sổ. Có cái gì ngoài đó mà đếm? Chỉ thấy một cái sân trơ trụi, ảm đạm và bức tường bên trống trơn của tòa nhà gạch cách đấy chừng sáu thước. Một dây thường xuân già, già lắm, rễ đã mục nát và sần sùi những mấu, leo lên đến giữa bức tường gạch. Hơi thở lạnh lẽo của mùa thu bứt rụng hết lá của nó chỉ còn lại bộ xương cành, gần như trơ trụi bám vào những viên gạch vỡ nát. “Gì thế, Johnsy?” Sue hỏi. “Sáu,” Johnsy nói, giọng gần như thì thào. “Bây giờ chúng rụng mau hơn. Trước đây ba ngày còn có tới gần một trăm. Em đếm nhức cả đầu. Nhưng bây giờ thì thật là dễ. Lại một chiếc nữa. Giờ chỉ còn lại có năm thôi.” “Năm gì, Johnsy? Cho Sudie6 của em biết đi.” https://thuviensach.vn “Những chiếc lá. Trên cây thường xuân khi nào chiếc lá cuối cùng rụng thì em cũng ra đi thôi. Em biết điều đó đã ba ngày nay rồi. Ông bác sĩ không nói với chị sao?” “Ồ, chị chưa bao giờ lại nghe thấy một chuyện vô lý đến như thế.” Sue trách, làm ra vẻ mạnh bạo khinh thường. “Những chiếc lá thường xuân già đó thì có liên quan gì đến việc em khỏi bệnh kia chứ? Tại em vốn mến cái cây leo ấy đấy, em hư lắm. Đừng nói chuyện ngốc nghếch nữa. Ấy, sáng nay ông bác sĩ đã nói với chị là em sẽ chóng bình phục thôi, đúng ra là ông ta nói thế nào nhỉ – khả năng khỏi là mười phần chắc chín; ông ta nói thế! Ấy, cũng tựa hồ như là khi chúng ta ngồi trên xe hàng hay đi qua một tòa nhà mới đang xây ở New York này, mười phần thì họa chăng chỉ có một phần mới xảy ra tai nạn. Giờ thì em cố ăn tý cháo nhé và để Sudie quay về với bản vẽ của mình, có thế chị mới bán được tranh cho lão chủ bút, để mua rượu poóc tô7cho đứa em ốm của chị và mua sườn lợn cho cái bản thân háu ăn của chị chứ.” “Chị chẳng cần phải mua thêm rượu nữa đâu,” Johnsy nói, mắt vẫn nhìn trân trân ra ngoài cửa sổ. “Lại một chiếc nữa rụng kìa. Không, em không muốn ăn cháo đâu. Còn lại đúng bốn chiếc. Em muốn thấy chiếc cuối cùng rụng xuống trước khi trời tối. Đến lúc đó thì em cũng ra đi thôi!” “Johnsy yêu quý,” Sue nói và cúi xuống bên người bạn, “em hãy hứa với chị là em hãy nhắm mắt lại và không nhìn ra ngoài cửa sổ nữa cho tới khi chị xong việc được không? Mai chị phải trao những bức tranh này rồi. Chị cần ánh sáng, nếu không thì chị đã kéo mành mành xuống rồi đấy.” “Chị không vẽ ở buồng bên được ư?” Johnsy lạnh nhạt hỏi. “Chị muốn ở đây bên cạnh em kia,” Sue đáp. “Vả lại chị không muốn em cứ nhìn mãi những chiếc lá thường xuân vớ vẩn đó nữa.” “Bao giờ xong chị bảo em ngay nhé!” Johnsy nói rồi nhắm mắt lại, nằm yên và trắng bệch như một pho tượng đổ, “vì em muốn được thấy chiếc lá cuối cùng rụng xuống. Em đợi mãi ngán lắm rồi, em nghĩ mãi mệt lắm rồi. https://thuviensach.vn Em muốn buông trôi hết thảy và giong buồm xuôi dòng như một trong những chiếc lá mệt mỏi và tội nghiệp kia.” “Cố ngủ đi,” Sue nói. “Chị phải đi mời cụ Behrman lên làm mẫu cho chị vẽ một người thợ mỏ già khổ hạnh. Chị sẽ không đi lâu quá một phút đâu. Đừng có động đậy, chờ chị quay lại nhé.” Cụ Behrman là một họa sĩ ở tầng dưới cùng, dưới tầng của họ. Cụ đã ngoài sáu mươi và có một bộ râu như Moses8 của Michael Angelo loăn xoăn trừ cái đầu như đầu thần Satyr9lòa xòa xuống cái thân hình một tiểu yêu. Behrman là một người thất bại trong nghệ thuật. Cụ múa cây bút vẽ đã bốn mươi năm mà vẫn không với tới được gấu áo vị nữ thần của mình. Cụ luôn có ý định vẽ một bức tranh kiệt tác, nhưng chưa bao giờ bắt đầu cả. Bao năm nay cụ chẳng vẽ được gì, ngoài việc thỉnh thoảng bôi bác một bức cho ngành buôn bán hay quảng cáo. Cụ kiếm được chút ít bằng cách ngồi làm mẫu cho các nghệ sĩ trẻ cùng ở xóm đó, không đủ tiền thuê nổi một người làm mẫu chuyên nghiệp. Cụ uống rượu nặng quá độ và vẫn nói về các tác phẩm kiệt xuất sắp tới của mình. Còn thì ngoài ra cụ là một ông già nhỏ nhắn dữ tợn, hay chế nhạo cay độc sự mềm yếu của bất kỳ ai, và tự coi mình là một con chó xồm lớn chuyên gác cửa bảo vệ hai nữ nghệ sĩ trẻ ở phòng vẽ tầng trên. Sue tìm thấy cụ Behrman sặc sụa mùi rượu dâu loại nặng trong gian buồng tối om om của cụ ở tầng dưới. Trên giá vẽ ở góc buồng là một tấm vải trống trơn, từ hai mươi lăm năm nay vẫn cứ chờ đợi mãi nét vẽ đầu tiên của bức tranh kiệt tác. Cô kể cho cụ nghe ý nghĩ kỳ quặc của Johnsy và nói cho cụ biết cô lo lắng như thế nào về Johnsy; cô ấy yếu đuối và mảnh mai như một chiếc lá, quả thật rất có thể sẽ bay đi mất, khi mối ràng buộc mong manh giữa cô ấy ở trên trần thế này suy yếu. Cụ Behrman cặp mắt đỏ ngầu, nước mắt chảy ròng ròng, hét lên sự khinh bỉ và nhạo báng của mình đối với những chuyện tưởng tượng ngốc nghếch ấy. Cụ quát to: “Sao! Trên đời này lại có những người ngớ ngẩn muốn chết chỉ vì một cây leo chết tiệt nào đó rụng hết lá ư? Tôi chưa bao giờ nghe thấy một https://thuviensach.vn chuyện như thế cả. Không, tôi sẽ không ngồi làm mẫu cho cô vẽ cái lão già ngu xuẩn ngớ ngẩn của cô đâu. Tại sao cô lại để cho những chuyện vớ vẩn ấy chui vào đầu óc cô ta? Chà, tội nghiệp cô bé Johnsy.” “Em nó ốm nặng và yếu lắm,” Sue nói. “Cơn sốt đã làm đầu óc nó đâm ra bệnh hoạn, đầy những ý nghĩ kỳ quái. Thôi được, cụ Behrman ạ, cụ không muốn ngồi làm mẫu cho cháu thì thôi. Nhưng cháu thấy cụ thật là một ông già kinh khủng, sao mà lắm nhời, lắm điều thế.” “Cô thật đúng là đàn bà!” cụ Behrman hét lên. “Ai bảo là tôi không muốn ngồi làm mẫu? Đi, tôi lên cùng với cô. Tôi đã nói suốt nửa tiếng đồng hồ rằng tôi sẵn sàng ngồi làm mẫu kia mà. Trời, đây không phải chỗ cho một con người tốt như cô Johnsy nằm. Một ngày kia tôi sẽ vẽ một tác phẩm kiệt xuất và tất cả chúng ta sẽ đi khỏi nơi này. Trời, nhất định thế.” Khi hai người lên tới gác trên thì Johnsy đang ngủ. Sue kéo tấm mành mành xuống che kín cửa sổ và ra hiệu cho cụ Behrman sang buồng bên cạnh. Sang đến nơi, họ ngoái ra ngoài cửa sổ, sợ sệt nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau, không nói mất một lúc. Một cơn mưa lạnh lẽo dai dẳng, pha lẫn tuyết đang đổ xuống. Cụ Behrman mặc chiếc áo sơ mi cũ màu xanh, ngồi làm một tay thợ mỏ già trên cái ấm đun nước lật úp giả làm một tảng đá. Sáng hôm sau Sue tỉnh dậy sau khi chợp mắt được một giờ thì thấy Johnsy đang mở to cặp mắt thẫn thờ nhìn tấm mành mành màu xanh đã kéo xuống. “Kéo nó lên, em muốn xem,” cô thều thào ra lệnh. Sue làm theo một cách chán nản. Nhưng ô kìa sau trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng kéo dài cả một đêm, tưởng chừng như không bao giờ dứt, vẫn còn một chiếc lá thường xuân bám trên bức tường gạch. Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây. Tuy ở gần cuống lá còn giữ màu xanh xẫm, nhưng rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa, tuy vậy, chiếc lá vẫn dũng cảm bám vào cành cách mặt đất chừng sáu thước. https://thuviensach.vn “Đó là chiếc lá cuối cùng,” Johnsy nói. “Em cứ tưởng là nhất định hôm qua nó sẽ rụng. Em nghe thấy gió thổi. Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết.” “Em thân yêu,” Sue nói, cúi khuôn mặt hốc hác xuống gần gối. “Nếu em không còn muốn nghĩ đến mình nữa thì hãy nghĩ đến chị, chị sẽ làm gì đây?” Nhưng Johnsy không trả lời. Trong khắp thế gian, cái cô đơn nhất là một tâm hồn đã chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi, bí ẩn của mình. Những sợi dây ràng buộc cô với tình bạn, với thế gian này cứ lơi lỏng dần từng cái một thì ý nghĩ kỳ quặc kia hình như lại càng choán lấy tâm trí cô mạnh mẽ hơn. Ngày hôm đó trôi qua và ngay cả trong ánh hoàng hôn, họ vẫn trông thấy chiếc lá thường xuân đơn độc bám lấy cái cuống của nó trên tường và rồi, cùng với màn đêm buông xuống, gió bấc lại lồng lộn, trong khi mưa vẫn đập mạnh vào cửa sổ và từ mái hiên thấp kiểu Hà Lan mưa rơi lộp độp xuống mặt đất. Khi trời vừa hửng sáng thì Johnsy, con người tàn nhẫn, lại ra lệnh kéo màn lên. Chiếc lá thường xuân vẫn còn đó. Johnsy nằm nhìn lá hồi lâu. Rồi cô gọi Sue đang quấy món cháo gà trên lò hơi đốt. “Em thật là một con bé hư, chị Sue ạ,” Johnsy nói. “Có một cái gì đó đã làm cho chiếc lá cuối cùng kia vẫn còn đấy để cho em thấy rằng mình đã tệ như thế nào. Muốn chết là có tội. Giờ thì chị có thể cho em xin tí cháo và chút sữa pha ít rượu poóc tô và, không, mang cho em chiếc gương tay trước đã, rồi xếp những chiếc gối lại quanh em, để em ngồi dậy xem chị nấu nướng.” Một giờ sau cô lại nói: “Sue ơi, em hy vọng một ngày nào đó sẽ được vẽ Vịnh Naples.” https://thuviensach.vn Buổi chiều bác sĩ tới và khi ông ta về, Sue kiếm cớ theo ông ra ngoài hành lang. “Được năm phần mười rồi,” bác sĩ nói và cầm lấy bàn tay mảnh dẻ run rẩy của Sue. “Chăm sóc chu đáo thì chị sẽ thắng. Và bây giờ tôi phải xuống dưới nhà thăm một bệnh nhân khác. Tên ông cụ là Behrman, hình như là một nghệ sĩ gì đó. Cũng lại chứng sưng phổi, ông cụ già yếu, bệnh tình nguy kịch, chẳng còn hy vọng gì, nhưng hôm nay ông cụ sẽ vào nằm bệnh viện để được chăm sóc chu đáo hơn.” Hôm sau, bác sĩ bảo Sue: “Cô ấy khỏi nguy hiểm rồi, chị đã thắng. Giờ, chị chỉ còn bồi dưỡng và chăm nom, có thế thôi.” Và buổi chiều hôm đó Sue tới bên giường Johnsy đang nằm và đang vui vẻ đan một chiếc khăn choàng len màu xanh thẫm rất vô dụng. Sue ôm lấy cả người Johnsy lẫn những chiếc gối. “Chị có câu chuyện muốn nói với em, con chuột bạch của chị,” cô chị nói. “Hôm nay cụ Behrman đã chết vì sưng phổi ở bệnh viện rồi. Cụ ấy chỉ có hai ngày. Buổi sáng ngày thứ nhất, bác gác cổng thấy cụ ấy ốm nặng trong căn phòng của cụ ở tầng dưới. Giày và áo quần cụ ướt sũng và lạnh buốt. Mọi người không ai hiểu được cụ ấy đã đi đâu trong đêm khủng khiếp như thế, nhưng rồi họ tìm thấy một chiếc đèn bão vẫn còn cháy sáng và một chiếc thang đã bị lôi ra khỏi chỗ để của nó, vài chiếc bút lông rơi vung vãi và một bảng màu xanh vàng pha trộn lẫn lộn, và em ạ, hãy nhìn ra ngoài cửa sổ kia, hãy nhìn chiếc lá thường xuân cuối cùng ở trên tường. Em có tự hỏi tại sao chẳng bao giờ nó rung rinh hoặc lay động khi gió thổi không? Ồ, em thân yêu, đó chính là tác phẩm kiệt xuất của cụ Behrman đấy. Cụ vẽ nó vào cái đêm mà chiếc lá cuối cùng đã rụng.” Ngô Vĩnh Viễn dịch https://thuviensach.vn 3. NGƯỜI ĐI XUYÊN TƯỜNG • Marcel Aymé (Le Passe-muraille, 1943, Pháp) Ở Montmartre, trên tầng ba nhà số 75 bis phố Orchampt, có một người kỳ diệu tên là Dutilleul có tài năng đặc biệt đi xuyên qua được những bức tường chẳng khó khăn gì. Chàng mang một chiếc kính kẹp mũi, có một chòm râu cằm nho nhỏ và là viên chức hạng ba ở bộ Trước bạ. Về mùa đông, chàng đi đến sở bằng ô tô buýt và vào mùa hè đẹp trời, chàng cuốc bộ, đầu đội chiếc mũ nỉ cứng. Dutilleul vừa bước vào tuổi bốn mươi ba thì chàng phát hiện ra khả năng của mình. Một buổi tối, chợt xảy ra mất điện khi chàng đang ở gian trước của căn phòng độc thân nhỏ bé của mình, chàng mò mẫm một lúc trong bóng tối, và khi điện sáng lại, thấy mình đương ở đầu thang gác của tầng ba. Vì cửa ra vào phòng khóa trái bên trong, sự việc xảy ra khiến chàng suy nghĩ, và bất chấp những lời quở trách của lý trí, chàng quyết định trở vào phòng như đã từ trong đó đi ra, bằng cách xuyên qua tường. Năng lực kỳ lạ ấy, dường như chẳng đáp ứng nguyện vọng nào của chàng, không khỏi làm cho chàng phiền lòng đôi chút, và hôm sau thứ bảy, tranh thủ tuần lễ Anh10, chàng đi gặp một thầy thuốc khu phố để trình bày trường hợp của mình. Bác sĩ cố tin là chàng nói thật, và sau khi xem xét, phát hiện ra nguyên nhân căn bệnh ở thành co thắt của tuyến giáp trạng bị cứng xoắn. Ông quy định cho chàng phải lao lực thật mệt nhoài ra và uống mỗi năm hai viên nhộng bột pi rét hóa trị bốn, làm bằng hỗn hợp bột gạo và hoóc môn của con nhân mã. Uống xong viên đầu tiên, Dutilleul cất thuốc vào trong ngăn kéo và không nghĩ đến nó nữa. Còn như lao lực thật mệt nhoài ra thì hoạt động viên chức của chàng được quy định theo lệ thường chẳng thích hợp với một sự https://thuviensach.vn quá độ nào, và những giờ nhàn rỗi, dùng vào việc đọc báo và sưu tập tem, cũng chẳng buộc chàng phải tiêu phí năng lượng quá đáng. Sau một năm, chàng vẫn giữ nguyên vẹn năng lực đi xuyên qua những bức tường, nhưng không sử dụng nó bao giờ, trừ trường hợp vô ý, vì chàng ít tò mò chuyện lạ và khó bị trí tưởng tượng lôi cuốn. Chàng cũng chẳng hề nảy ra ý nghĩ vào nhà bằng cách nào khác ngoài lối cửa và sau khi đã vặn chìa khóa mở cửa đúng quy cách. Có lẽ chàng sẽ sống trong những tập quán êm đềm ấy cho đến già và chẳng ngứa ngáy mang tài ra thử nghiệm nếu không đột xuất xảy ra một biến cố bất thường làm đảo lộn cuộc sống của chàng. Ông Mouron, phó phòng của chàng, điều đi chức vụ khác, được thay thế bằng một ông tên là Lécuyer nói năng cộc lốc và ria mép lởm chởm. Ngay từ hôm đầu tiên, viên phó phòng mới đã tỏ ra hết sức không ưa Dutilleul, mang chiếc kính kẹp mũi có dây xà tích và một chòm râu cằm đen, và cố tình coi chàng như một vật cũ kỹ khó chịu và hơi bẩn thỉu. Nhưng điều nghiêm trọng nhất là y chủ trương đưa vào trong sự vụ những cải cách có một tầm lớn lao và cốt ý phá rối sự yên ổn của nhân viên thuộc hạ. Từ hai mươi năm nay, Dutilleul bắt đầu những bức thư của chàng bằng thể thức sau đây: “Căn cứ vào bức thư đáng kính của ngài đề ngày mấy tháng này và, để ghi nhớ, vào sự trao đổi thư từ trước nữa của chúng ta, tôi hân hạnh báo để ngài biết…” Ông Lécuyer muốn thay bằng một thể thức khác có dáng dấp Mỹ hơn: “Để trả lời thư của ngài đề ngày mấy, tôi báo tin cho ngài biết…” Dutilleul không thể nào tập cho quen với những kiểu cách thư từ ấy. Chàng miễn cưỡng quay trở lại cách thức truyền thống, với một sự cố chấp máy móc, vì thế mà chuốc lấy mối ác cảm ngày càng tăng của viên phó phòng. Không khí của bộ Trước bạ hầu như trở nên nặng nề đối với chàng. Buổi sáng, chàng đến sở làm với nỗi lo ngại, và buổi tối, nằm trong giường, nhiều khi chàng nghĩ ngợi đến một khắc đồng hồ rồi mới ngủ được. Phát ngán về cái ý chí thụt lùi làm phương hại đến kết quả các cải cách của mình, ông Lécuyer đã tống Dutilleul vào trong xó xỉnh tối lờ mờ, giáp với văn phòng của ông. Lối ra vào nơi ấy là một cái cửa vừa thấp vừa hẹp trông ra hành lang và vẫn còn mang dòng chữ in hoa: Kho đồ phế thải. Dutilleul đành lòng chấp nhận điều nhục nhã chưa từng có này, nhưng khi https://thuviensach.vn về nhà, đọc báo thấy có chuyện đẫm máu vặt vãnh nào đấy, chàng bất giác mơ tưởng ông Lécuyer là nạn nhân. Một hôm, viên phó phòng xộc vào trong buồng kho, vung một lá thư và bắt đầu rống lên: — Ông hãy mở đầu lại cho tôi cái giẻ lau này! Ông hãy mở đầu lại cho tôi cái giẻ lau gớm guốc này, nó làm ô danh phòng của tôi! Dutilleul muốn phân bua, nhưng ông Lécuyer, giọng oang oang, cho chàng là loài gián hủ lậu, và trước khi bỏ đi, y vò nát bức thư đương cầm trong tay ném vào mặt chàng. Dutilleul là người khiêm tốn, nhưng kiêu hãnh. Còn lại một mình trong buồng kho, chàng bồn chồn đôi chút, và đột nhiên cảm thấy mình lóe ra một ý hay. Rời ghế. Chàng đi vào trong bức tường ngăn cách bàn giấy của chàng với bàn giấy của viên phó phòng, nhưng chàng đi vào đó một cách thận trọng, sao cho chỉ cái đầu của chàng nhô ra phía bên kia. Ông Lécuyer đương ngồi ở bàn làm việc, chuyển dịch một dấu phẩy trong văn bản của một viên chức đưa trình ông duyệt, bằng ngọn bút vẫn đương tức bực, thì nghe thấy có tiếng ho trong phòng. Ngước mắt lên, ông hãi hùng không sao tả xiết phát hiện thấy cái đầu của Dutilleul, dán vào tường như kiểu một chiến lợi phẩm săn bắn. Và cái đầu ấy sống động. Qua chiếc kính kẹp mũi có dây xà tích, nó phóng vào ông một cái nhìn căm hờn. Đã thế, cái đầu còn lên tiếng. —Thưa ông, nó nói, ông là một tên khốn nạn, một kẻ lỗ mãng và một tay vô lại. Há hốc mồm ra vì khủng khiếp, ông Lécuyer không sao rời được mắt khỏi bóng ma hiện hình đó. Thế rồi, bứt mình khỏi ghế bành, ông nhẩy phốc ra hành lang và chạy đến tận buồng kho. Dutilleul, quản bút cầm tay, đương ngồi ở chỗ thường ngày của chàng với một dáng điệu lặng lẽ và chuyên cần. Viên phó phòng nhìn chàng hồi lâu, rồi sau khi lắp bắp vài lời, quay trở về văn phòng của mình. Ông vừa ngồi xuống thì cái đầu lại xuất hiện trên tường. https://thuviensach.vn —Thưa ông, ông là một tên khốn nạn, một kẻ lỗ mãng và một tay vô lại. Chỉ riêng trong ngày hôm ấy, cái đầu dễ sợ xuất hiện hai mươi ba lần trên tường, và những ngày tiếp theo, với cùng nhịp độ như vậy, Dutilleul, được phần nào dễ chịu với cái trò chơi ấy, không còn thỏa mãn nữa với việc chửi rủa viên phó phòng. Chàng thốt ra những lời dọa nạt bí ẩn, chẳng hạn kêu lên bằng một giọng rầu rĩ, điểm theo những tiếng cười thật sự ma quái: — Garou! Garou! Con ma Garou! (cười) Ớn lạnh buốt da! Garou, I-u ga-ru! (cười)11. Nghe thấy thế, viên phó phòng khốn khổ tái mét thêm một chút, ngột ngạt thêm một chút, tóc dựng đứng trên đầu và sau lưng vã mồ hôi lạnh khủng khiếp. Ngày đầu tiên, ông gầy đi một kí lô12. Trong tuần lễ tiếp theo, không kể người sút đi trông thấy, ông còn sinh thói quen ăn canh bằng phuốc sét và chào cảnh sát theo kiểu nhà binh. Đầu tuần lễ thứ hai, một chiếc xe cứu thương đến tìm ông tại nhà và đưa ông vào bệnh viện. Dutilleul, được giải thoát khỏi sự hà khắc của ông Lécuyer, lại có thể trở về với những công thức yêu dấu của mình: “Căn cứ vào bức thư đáng kính của ngài đề ngày mấy tháng này…” Tuy thế, chàng không thỏa mãn. Một cái gì đó thôi thúc trong con người chàng, một nhu cầu mới, gay gắt, nó chính là nhu cầu muốn đi xuyên qua tường. Chắc chắn chàng có thể làm điều đó thoải mái, chẳng hạn ở nhà chàng, và dĩ nhiên chàng đã thực hiện. Nhưng người có được những tài năng xuất sắc không thể nào bằng lòng mãi với việc đem chúng ra thi thố trên một vật tầm thường. Vả lại, đi xuyên qua tường không thể tạo thành một mục đích tự thân: Đó là xuất phát của một cuộc phiêu lưu, phải có tiếp tục, có khai triển và, tóm lại, có thưởng công. Dutilleul hiểu rõ như thế lắm. Chàng cảm thấy ở chàng có một nhu cầu, một niềm ước vọng tăng dần mãi lên muốn tự thực hiện mình và tự vượt mình, và phảng phất một nỗi khắc khoải mơ hồ giống như có tiếng gọi phía sau tường. Khốn thay, chàng thiếu một mục đích. Chàng đọc báo để tìm gợi ý, đặc biệt những mục chính trị và thể thao, theo chàng có vẻ đó là những hoạt động danh giá, nhưng cuối cùng hiểu rõ chúng chẳng mở ra triển vọng gì https://thuviensach.vn cho những người đi xuyên qua tường, chàng liền hướng tới những mục tin vặt tỏ ra thuộc loại khơi gợi tốt nhất. Vụ trộm đầu tiên Dutilleul nhúng tay vào xảy ra trong một ngân hàng tín dụng lớn ở bên hữu ngạn13. Sau khi đi xuyên qua khoảng mười hai lần tường và vách ngăn, chàng thâm nhập vào những két sắt khác nhau, nhét đầy các giấy bạc vào túi, và trước khi tháo lui, dùng phấn đỏ ghi biệt hiệu Garou-Garou, với một chữ ký tắt rất đẹp hôm sau được tất cả các báo đăng lại. Sau một tuần lễ, cái tên Garou-Garou ấy trở nên hết sức lừng danh. Thiện cảm của công chúng hoàn toàn hướng về phía gã ăn trộm kỳ tài trêu ngươi cảnh sát đến thế là cùng. Mỗi đêm chàng lại nổi danh bằng một chiến công mới gây thiệt hại cho một nhà ngân hàng, hoặc một hiệu vàng bạc hoặc một tư gia giàu có. Ở Paris cũng như ở các tỉnh, chẳng có người phụ nữ nào hơi mộng mơ một chút mà lại không nhiệt thành mong muốn cả thể xác lẫn tâm hồn thuộc về Garou-Garou dễ sợ. Sau vụ lấy cắp viên kim cương danh tiếng của Burdigala14và vụ trộm ở ngân hàng thành phố xảy ra trong cùng một tuần, lòng hâm mộ của quần chúng đạt tới độ cuồng nhiệt. Bộ trưởng bộ Nội vụ phải từ chức, kéo theo bộ trưởng bộ Trước bạ cùng rớt theo. Trong khi đó Dutilleul, trở thành một trong những người giàu có nhất Paris, vẫn luôn luôn đúng giờ giấc ở phòng làm việc và người ta đề nghị tặng chàng huy chương. Buổi sáng, ở bộ Trước bạ, niềm thích thú của chàng là được nghe các bạn đồng nghiệp bình luận về các chiến công của mình đêm qua. “Anh chàng Garou-Garou ấy, họ nói, là một người phi thường, một siêu nhân, một thiên tài”. Nghe thấy những lời ngợi khen như thế, Dutilleul đỏ dừ vì ngượng, và đằng sau chiếc kính kẹp mũi có dây xà tích, ánh mắt của chàng long lanh trìu mến và biết ơn. Một hôm, bầu không khí thiện cảm ấy khiến chàng tin cậy đến mức nghĩ rằng không thể giữ điều bí mật lâu hơn nữa. Với một chút rụt rè còn sót lại, chàng nhìn các bạn đồng nghiệp quây quần chung quanh tờ báo tường thuật vụ trộm ở ngân hàng Pháp quốc, và tuyên bố bằng một giọng khiêm tốn: “Các ông biết chứ, Garou-Garou chính là tôi”. Một chuỗi cười hô hố và không dứt chào đón điều thổ lộ của Dutilleul, người ta nhạo báng tặng chàng biệt hiệu Garou-Garou. Buổi chiều, https://thuviensach.vn vào giờ tan tầm ở bộ, chàng là đối tượng đùa cợt của bè bạn mãi không thôi và thấy cuộc sống hình như kém tươi đẹp. Mấy ngày sau, Garou-Garou để cho một toán cảnh sát đi tuần đêm tóm được trong một hiệu kim hoàn ở phố Paix. Chàng đã ký lên quầy thu tiền rồi vừa hát một bài ca chuốc rượu vừa dùng một bình rượu lớn bằng vàng khối đập phá hàng loạt tủ kính. Chàng rất có thể dễ dàng đi xuyên vào trong tường và thế là thoát tay bọn tuần đêm, nhưng hiển nhiên là chàng muốn bị bắt và có lẽ mục đích duy nhất là muốn làm cho các đồng nghiệp của chàng phải chưng hửng, vì chàng đã khổ nhục bởi họ không chịu tin mình. Quả thật, bọn họ ngạc nhiên hết sức khi các báo chí ngày hôm sau đăng trang nhất ảnh của Dutilleul. Họ tiếc cay tiếc đắng đã hiểu lầm ông bạn thiên tài của họ và tỏ lòng tôn kính chàng bằng cách để mọc chòm râu cằm nho nhỏ. Một vài người bị nỗi ân hận và lòng thán phục lôi cuốn, còn toan đánh thó ví tiền hoặc chiếc đồng hồ gia dụng của bè bạn và người quen biết. Chắc hẳn người ta sẽ đánh giá việc chàng để cho cảnh sát bắt cốt làm cho mấy bạn đồng nghiệp kinh ngạc là hết sức nông nổi, không xứng đáng với một con người phi thường, nhưng động cơ minh bạch của ý chí có vai trò gì mấy đâu trong một quyết định như thế. Từ bỏ tự do, Dutilleul tưởng là để thỏa ước vọng trả thù ngạo nghễ, nhưng thực ra chỉ là trượt trên cái dốc số mệnh của chàng mà thôi. Đối với một người đi xuyên qua tường, nếu không ít nhất một lần nếm mùi tù ngục, thì tài ba cũng chẳng được thi thố là bao. Khi Dutilleul bước vào nhà tù Santé, chàng có cảm giác được số phận nuông chiều. Bề dày của những bức tường là một điều khoái trá thực sự đối với chàng. Ngay sau hôm chàng bị tống giam, những tên cai ngục sửng sốt phát hiện thấy tù nhân đã đóng cái đinh trên tường xà lim và treo vào đấy chiếc đồng hồ bằng vàng vốn là của giám đốc trại giam. Chàng không thể hoặc không muốn tiết lộ cái đồ vật ấy lọt vào tay chàng như thế nào. Chiếc đồng hồ được trả lại cho chủ của nó và hôm sau lại thấy ở đầu giường Garou-Garou cùng với tập một Ba người ngự lâm pháo thủ mượn ở tủ sách của viên giám đốc. Nhân viên nhà tù Santé mệt lử. Các lính canh ngục còn than phiền là bị những cú đá vào đít mà không giải thích được chúng xuất https://thuviensach.vn phát từ đâu. Hình như tường không có tai nữa mà có chân. Garou-Garou bị giam được một tuần thì giám đốc nhà tù Santé một buổi sáng bước vào phòng làm việc thấy trên bàn lá thư sau đây: “Thưa ngài giám đốc. Căn cứ vào cuộc trò chuyện của chúng ta ngày 17 tháng này và, để ghi nhớ, vào những điều chỉ bảo tổng quát của ngài ngày 15 tháng Năm năm ngoái, tôi hân hạnh báo để ngài biết tôi vừa đọc xong tập hai Ba người ngự lâm pháo thủ và tôi dự định vượt ngục đêm nay khoảng từ 11:25 đến 11:35. Tôi xin ngài, thưa ngài giám đốc, vui lòng chấp nhận biểu hiện lòng kính trọng sâu xa của tôi. Garou-Garou”. Mặc dầu đêm ấy bị canh phòng nghiêm ngặt, Dutilleul vượt ngục lúc 11:30. Tin đó đến với công chúng sáng hôm sau làm dấy lên khắp nơi một niềm phấn khởi ghê gớm. Tuy vậy, sau khi thực hiện một vụ trộm mới khiến cho tiếng tăm nổi như cồn, Dutilleul dường như ít quan tâm đến việc lẩn trốn và lai vãng qua Montmartre chẳng đề phòng gì. Ba ngày sau khi vượt ngục chàng bị bắt ở phố Caulaincourt tại tiệm rượu Mơ mộng, lúc gần trưa, khi đương uống rượu vang trắng vắt chanh với các bè bạn. Bị dẫn trở lại Santé và giam trong ngục tối với ba lần cửa khóa then cài, Garou-Garou trốn thoát ngay tối hôm đó và tới ngủ tại nhà viên giám đốc, trong phòng dành cho bạn bè. Sáng hôm sau, khoảng chín giờ, chàng bấm chuông gọi u già mang điểm tâm đến và để cho bọn cai ngục hớt hơ hớt hải tóm cổ ngay trên giường, không hề chống cự. Tức giận, viên giám đốc đặt một trạm gác ở trước cửa ngục của chàng và phạt chàng ăn bánh nhạt. Khoảng đến trưa, người tù đi dùng bữa tại một quán ăn ở bên cạnh nhà tù và, sau khi uống cà phê xong, gọi điện thoại cho viên giám đốc. — A lô! Thưa ngài giám đốc, tôi ngượng ngùng quá, nhưng ban nãy, lúc đi ra, tôi quên mang theo ví tiền của ngài, nên bây giờ chẳng có xu nào ở quán ăn. Ngài vui lòng cử ai đó tới thanh toán tiền ăn cho tôi được chứ? Viên giám đốc đích thân chạy tới và nổi trận lôi đình đến mức thốt ra những lời đe dọa và chửi rủa. Bị tổn thương đến lòng kiêu hãnh, Dutilleul vượt ngục đêm hôm sau không trở lại nữa. Lần này, chàng cẩn thận cạo đi https://thuviensach.vn chòm râu cằm đen và thay chiếc kính kẹp mũi có dây xà tích bằng cặp kính đồi mồi. Một chiếc mũ cát két thể thao và bộ quần áo bằng vải kẻ ô vuông to với chiếc quần chẽn gối hoàn toàn làm cho chàng thay đổi hình dạng. Chàng tới ở trong một gian nhà nhỏ tại đại lộ Junot mà ngay từ trước lần bị bắt đầu tiên, chàng đã cho chuyển đến một phần đồ đạc và những vật dụng thân thiết nhất đối với chàng. Tiếng tăm lừng lẫy bắt đầu làm chàng mệt mỏi và từ ngày ở Santé, chàng hơi ngán niềm thích thú đi xuyên qua tường. Những bức tường dày nhất, đồ sộ nhất nay dường như chỉ là các tấm bình phong đơn giản đối với chàng, và chàng ước mơ xuyên thấu vào tận trung tâm một kim tự tháp khổng lồ nào đấy. Trong khi nghiền ngẫm dự án cuộc hành trình sang Ai Cập, chàng sống những ngày êm đềm nhất, hết sưu tập tem lại xem phim và đi rong chơi la cà qua Montmartre. Chàng thay hình đổi dạng hoàn toàn đến nỗi, cằm nhẵn nhụi và mắt đeo kính đồi mồi, chàng đi ngay bên cạnh những người bạn thân nhất mà không ai nhận ra. Duy chỉ có họa sĩ Gen Paul15, mà không một nét đổi thay nào xảy ra trên khuôn mặt người dân cư trú lâu năm trong khu phố thoát khỏi mắt ông, cuối cùng đã biết rõ gốc tích thật sự của chàng. Một buổi sáng chạm trán với Dutilleul ở góc phố Abreuvoir, ông không nhịn được mà đã nói với chàng bằng thứ tiếng lóng sù sì: — Nè, tớ biết là cậu đã phết nước màu để thuốc bọn cớm – trong ngôn ngữ thông thường đại khái nghĩa là: Tớ biết là cậu đã cải trang thành người lịch sự để làm chưng hửng cho bọn nhân viên an ninh. — Ồ! Dutilleul thì thầm, cậu đã nhận ra tớ! Chàng đâm ra bối rối và quyết định mau mau khởi hành sang Ai Cập. Ngay chiều hôm ấy, chàng phải lòng một giai nhân tóc hung gặp hai lần ở phố Lepic cách quãng nhau một khắc đồng hồ. Thế là chàng quên luôn bộ sưu tập tem với Ai Cập và những kim tự tháp. Về phía mình, cô nàng tóc hung cũng đã nhìn chàng với nhiều thiện cảm. Chẳng có gì gợi cảm cho các thiếu phụ đời nay bằng những chiếc quần chẽn gối và đôi kính gọng đồi mồi. Cái đó có dáng dấp tài tử xi nê và làm cho người ta mơ đến những tiệc rượu cốc tai và những đêm Californie. Rủi thay, Dutilleul được Gen Paul cho biết https://thuviensach.vn người đẹp đã kết hôn với một gã đàn ông tàn bạo và cả ghen. Ông chồng đa nghi ấy lại sống cuộc đời bê tha phóng đãng, đêm nào cũng để vợ ở nhà từ mười giờ tối đến bốn giờ sáng, nhưng trước khi ra đi, hắn thận trọng nhốt vợ trong buồng, vặn hai vòng chìa, các cửa chớp đều đóng và khóa chặt. Ban ngày, hắn giám sát vợ chặt chẽ, thậm chí theo gót vợ trong các phố xá ở Montmartre. — Lúc nào cũng để tai để mắt, thế đấy. Đó là một thằng cha du côn đếch chịu ai xơ múi gì của hắn. Nhưng lời mách bảo ấy của Gen Paul chỉ đưa đến kết quả làm cho Dutilleul sôi lên sùng sục. Hôm sau, gặp người thiếu phụ ở phố Tholozé, chàng không ngần ngại theo chân nàng vào một cửa hiệu bơ sữa, và trong lúc nàng đợi đến lượt mua hàng, chàng bảo nàng là chàng yêu nàng, là chàng biết hết: anh chồng vũ phu, cửa ra vào khóa và những cửa chớp, nhưng chàng sẽ vào trong buồng của nàng ngay tối hôm ấy. Cô nàng tóc hung đỏ dừ mặt, bình đựng sữa run lên bần bật trong tay và, đôi mắt rơm rớm thân thương, nàng khẽ thở dài: “Chao ôi! Thưa ông, vào thế nào được”. Buổi tối cái ngày rạng rỡ ấy, khoảng mười giờ, Dutilleul đứng chực sẵn trong phố Norvins và giám sát bức tường bao quanh kiên cố, bên trong là một ngôi nhà nhỏ mà chàng chỉ nhìn thấy cái chong chóng báo hướng gió và chiếc ống khói. Một cánh cửa mở ra trong bức tường ấy và một người đàn ông, sau khi khóa cửa cẩn thận, đi xuôi về phía đại lộ Junot. Dutilleul đợi cho tới khi thấy hắn đi khuất hẳn, rất xa, ở chỗ dốc ngoặt, lại còn đếm thêm từ một đến mười. Rồi chàng lao tới, tiến bước đi vào tường và tiếp tục chạy xuyên qua các vật cản, vào tận trong buồng của người đẹp bị cầm cố. Nàng đón tiếp chàng say sưa ngây ngất và họ yêu nhau cho đến một giờ khuya. Hôm sau, Dutilleul nhức đầu như búa bổ. Cái đó chẳng quan trọng và chàng sẽ chẳng vì chuyện cỏn con mà lỡ cuộc hẹn hò. Tuy nhiên, tình cờ phát hiện thấy những viên con nhộng vương vãi dưới đáy một chiếc ngăn kéo, chàng nuốt sáng một viên, chiều một viên. Tối đến, đỡ nhức đầu hơn, lại thêm niềm hứng khởi khiến chàng quên chúng đi. Thiếu phụ đợi chàng với tất cả nỗi sốt ruột mà những ký ức đêm qua đã làm nảy sinh ở nàng và https://thuviensach.vn họ yêu nhau, đêm ấy, đến tận ba giờ sáng. Lúc ra về, khi đi xuyên qua các vách ngăn và tường nhà, Dutilleul cảm thấy có sự cọ sát bất thường ở hai bên háng và vai. Tuy nhiên chàng thiết nghĩ chẳng cần phải để tâm làm gì. Chỉ đến khi đi xuyên vào trong bức tường bao quanh, chàng mới thấy rõ rệt cảm giác bị cản lại. Chàng như cựa quậy trong một vật thể còn lỏng, nhưng nó trở thành nhão sệt và mỗi lần chàng ráng sức, nó lại dẻo quánh thêm. Khi đã dấn được người hoàn toàn vào trong bề dày của những bức tường, chàng nhận thấy không tiến lên được nữa và khiếp đảm nhớ đến hai viên thuốc nhộng uống trong ngày. Những viên nhộng ấy, mà chàng tưởng là thuốc cảm, thực ra là bột pi rét hóa trị bốn của bác sĩ kê thuốc năm trước. Hiệu lực của chất thuốc ấy cộng với hiệu quả của lao lực thái quá bộc lộ ra một cách đột ngột. Dutilleul như đông cứng lại ở trong tường. Hiện nay chàng vẫn còn ở đấy, lẫn vào trong đá. Những người hay đi chơi đêm khi xuôi phố Norvins vào giờ huyên náo của Paris đã lắng xuống, nghe thấy một âm thanh mơ hồ như từ dưới mồ vọng lên mà họ tưởng là tiếng gió thở than thổi ở các ngã ba, ngã tư của Gò16. Đó là Garou-Garou Dutilleul than vãn cuộc đời vẻ vang đã kết thúc và luyến tiếc mối tình quá ngắn ngủi. Có những đêm đông, họa sĩ Gen Paul tháo cây đàn ghi ta xuống, mạo hiểm dấn bước vào chốn hiu quạnh âm vang của phố Norvins để ca hát an ủi người tù khốn khổ, và những tiếng đàn vút lên từ các ngón tay tê cóng của ông thấm vào tận lòng đá như những giọt sáng trăng. Phùng Văn Tửu dịch https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn 4. CON KỲ NHÔNG • Anton Chekhov (Хамелеон, 1884, Nga) Thầy quản Ochumelov mình vận bành tô mới, tay cầm một cái gói, đang đi qua bãi chợ. Bước theo sau y là một người lính cẩm, tóc hung hung đỏ, tay xách một giỏ đầy phúc bồn tử mới tịch thu được. Chung quanh yên ắng… Bãi chợ vắng tanh không một bóng người… Cánh cửa những hiệu tạp hóa, những quán rượu mở toang như những miệng thú đói buồn tẻ nhìn ra đường; đến cả ăn mày quanh đây cũng không có một ai. — Mày dám cắn hả, đồ khốn! – bất ngờ Ochumelov nghe thấy. – Các cậu ơi, đừng để nó sống nhé! Bây giờ người ta không cho phép để chó cắn người đâu! Bắt lấy! A… a…! Có tiếng chó kêu rống lên ăng ẳng. Ochumelov nhìn sang một bên và thấy: từ kho củi của tay lái buôn Pichugin có một con chó chạy khập khiễng bằng ba chân, vừa chạy vừa quay đầu lại nhìn. Đuổi theo sau nó là một người mặc áo sơ mi hoa mới hồ và một chiếc gi lê không cài cúc. Người ấy chạy theo con chó, cổ vươn dài ra phía trước, anh ta ngã xoài xuống đất và túm lấy đôi cẳng sau của con vật. Lại nghe thấy tiếng chó ăng ẳng và tiếng kêu: “Đừng để nó sống!” Từ phía sau các quầy hàng ló ra những bộ mặt ngái ngủ, và chỉ một lúc sau bên kho củi đã thấy tụ tập cả một đám đông tựa hồ như chui từ dưới đất lên. — Thưa ngài quản, hình như có chuyện mất trật tự ạ!… – người lính cẩm nói. Ochumelov nghiêng nửa vòng, quay sang bên trái và bước tới chỗ đám đông. Ông ta nhìn thấy ngay sát bên cổng nhà kho anh chàng mặc áo gi lê cúc không cài ban nãy đang đứng, cánh tay phải giơ lên chìa cho mọi người https://thuviensach.vn xem ngón tay rớm máu. Bộ mặt ngà ngà say của anh ta như muốn nói: “Liệu cái thần hồn, đồ chó má, tao vặt cổ mày đi đấy!” và cả ngón tay kia cũng ra vẻ đắc thắng. Ochumelov nhận ra anh ta là thợ kim hoàn Khryukin. Chính giữa đám đông là thủ phạm gây ra chuyện huyên náo vừa rồi – một con chó săn nhỏ mõm dài, trên lưng có một khoảnh lông vàng, đang ngồi trên mặt đất, toàn thân run rẩy, hai chân trước xoạc ra hai bên. Đôi mắt ươn ướt của nó lộ rõ vẻ rầu rĩ và kinh hãi. — Có chuyện gì vậy hả? – Ochumelov hỏi, gạt mọi người, đi thẳng vào giữa đám đông – Sao thế hả? Sao lại giơ ngón tay lên thế kia?… Ai vừa kêu ầm lên vậy hả? — Thưa ngài quản, tôi đang đi, chẳng động chạm gì đến ai… – Khryukin bắt đầu nói, đưa lòng bàn tay lên che miệng húng hắng ho. – Tôi đang đến mua củi của ông Mitri Mitrich đây, thì bất thình lình con vật đểu cáng này tự nhiên nó chồm lên cắn vào ngón tay… Xin ngài, miễn thứ cho, tôi là một người đi làm ăn… Tôi phải làm một việc rất tỉ mẩn. Tôi đòi người ta phải bồi thường tiền cho tôi, vì cái ngón tay này có dễ phải đến một tuần tôi mới cử động được… Thưa ngài, pháp luật không thấy ghi rằng gặp những con chó như thế này thì đành phải chịu lép ạ… Ví thử con chó nào cũng nhè người mà cắn thì thà đừng sống trên đời này nữa còn hơn… — Hèm!… Được rồi… – Ochumelov nghiêm giọng nói, ho mấy tiếng và cau đôi mày. – Được rồi… Con chó này của ai? Ta không để yên chuyện này đâu. Ta sẽ cho các người biết cứ thả rông chó như thế là thế nào! Đã đến lúc phải lưu tâm đến các vị không muốn chấp hành các điều lệ, quy tắc! Phải phạt cái thằng vô lại rồi nó mới biết rằng thả rông chó và các súc vật khác đối với ta nghĩa là thế nào! Ta sẽ cho nó biết tay ta! Này, Eldyrin, – thầy quản quay lại nói với người lính cẩm, – hãy điều tra xem, con chó này của ai, rồi lập ngay biên bản! Con chó này phải đập chết thôi. Đập chết ngay! Chắc là nó bị dại rồi… Này, nghe ta hỏi, con chó này là của ai? — Hình như của tướng Zhigalov! – Có ai trong đám đông nói. https://thuviensach.vn — Của tướng Zhigalov à? Hèm!… Eldyrin, cởi hộ ta cái bành tô với… Chà, thật là khủng khiếp, nóng chi là nóng! Hình như trời sắp mưa rồi sao ấy… Này, có một điều ta không hiểu: tại sao nó lại có thể cắn nhà ngươi được? – Ochumelov nói với Khryukin. – Nó mà lại chồm đến được ngón tay của người à? Nó thì bé, còn nhà ngươi thì cao to như ông hộ pháp thế kia cơ mà! Chắc là ngón tay ngươi lại xước phải cái đinh nào rồi sau đấy ngươi mới chợt nghĩ ra là phải bịa chuyện mà kiếm chác. Ta còn lạ gì… đồ các ngươi! — Thưa ngài, anh ta lấy thuốc lá gí vào mõm con chó để làm trò cười, còn nó thì chẳng ngu dại gì, nó tớp ngay lấy tay anh ta… Thưa ngài, anh ta đần lắm ạ! — Chỉ nói láo, đồ chột mắt! Mày không nhìn thấy sao mày lại còn bịa chuyện? Ngài đây là người mẫn tiệp, thế nào ngài cũng phân biệt đứa nào nói láo, còn ai thì nói thật, không giấu được ngài đâu… Nếu tôi mà nói sai thì cứ xin để cho quan trên phán xử. Dạ, bây giờ pháp luật đã có nói… Tất cả đều bình đẳng… Chính tôi cũng có người anh em làm sen đầm đấy ạ… ngài có muốn biết không ạ… — Đừng lý sự nữa! — Không, con chó này không phải của ngài thiếu tướng đâu… – người lính cẩm nhận xét đầy thâm ý. – Ngài thiếu tướng chẳng có loại chó này đâu. Chó của ngài phần chắc là chó săn nòi thôi… — Người biết chắc điều ấy à? — Thưa ngài, chắc thế ạ… — Chính ta cũng đã biết thế. Chó của ngài thiếu tướng là loại chó quý, chó nòi chứ đâu như con này – có trời mà biết là loại chó gì! Lông không xù, trông mãi chả ra làm sao… Nhìn vào chỉ tổ bẩn mắt thôi… Ngài thiếu tướng mà lại nuôi loại chó này hả?! Trí khôn của các người để đâu cả rồi? Cái thứ chó này có ở Petersburg hay Moscow, thì các người có biết sẽ ra thế nào không? Ở đấy người ta sẽ chả phải giở luật giở liếc gì hết và chỉ một loáng https://thuviensach.vn sau thôi là hết ngáp! Này Khryukin, ngươi bị nạn thế rồi thì đừng có mà làm ngơ nghe chưa! Phải cho chủ nó biết tay! Thôi… — Mà cũng có thể là chó của ngài thiếu tướng… – người lính cẩm nghĩ nói ra miệng. – Ồ mõm nó có đề chữ gì đâu… Mới đây tôi có trông thấy trong sân ngài thiếu tướng một con chó giống như con này. — Đúng rồi, của ngài thiếu tướng đấy! – có giọng ai nói trong đám đông. — Hèm!… Này Eldyrin, mặc hộ ta cái áo bành tô một tí… Trời chuyển gió rồi đây… Ren rét là… Ngươi dắt chó đến chỗ ngài thiếu tướng và hỏi ở đấy xem. Bẩm rằng ta đã tìm được và xin gửi lại ngài… Ngươi cũng nói rằng về sau đừng thả nó ra ngoài phố nữa… Có thể là nó thuộc loài chó quý đấy, biết đâu chả có một đứa nào đấy ngu như lợn lại gí thuốc lá vào mũi nó, thì làm xấu cả con chó đi. Chó là một giống vật ưa nhẹ tay… Còn thằng ba hoa kia, bỏ tay xuống đi! Hay hớm gì mà cứ trưng cái ngón tay ngu xuẩn kia lên mãi thế! Chính nhà ngươi có lỗi chứ còn ai! — Kìa, anh bếp của ngài thiếu tướng đang đi đến kia kìa, ta hỏi thử anh ta xem… Ê, Prokhor! Lại đây, lại đây, anh bạn thân mến! Anh thử nhìn con chó xem coi… Có phải của trên nhà ngài không? — Làm gì có chuyện đó? Cả đời tôi chưa thấy ông chủ tôi nuôi con chó nào như thế cả! — Thôi, chẳng việc gì phải hỏi lâu la nữa, – Ochumelov nói. – Nó đúng chó chạy rông rồi! Không phải bàn cãi gì nữa… Ta đã nói là chó chạy rông thì có nghĩa nó là chó chạy rông… Đem mà đập chết đi, thế thôi. — Con chó này không phải của ông chủ tôi, – Prokhor nói tiếp. – Nó là của em ông chủ tôi vừa mới đến đây hôm nọ. Ông chủ tôi không thích giống chó săn. Ông em ngài mới thích… — Em ngài thiếu tướng vừa mới đến thật đấy ư? Ông Valadimir Ivanovich phải không? – Ochumelov hỏi, y cười hớn hở, nở nang cả mặt mày. – Anh biết đó? Thế mà tôi cũng chẳng hay biết gì cả! Ông ấy về đây chơi à? https://thuviensach.vn — Vâng, về chơi… — Anh thấy đó! Chắc ngài lại nhớ người anh em mình rồi… Thế mà tôi chả biết tý gì! Thế, thế con chó này của ông ấy đấy à? Tôi thật là mừng được… Này, anh đưa nó về đi… Con chó con trông cũng khá đấy… Nó khôn ranh gớm… Nó vừa ngoạm tay thằng cha kia một cái đấy!… Hà hà hà… mà này chú cún, việc gì chú phải run lên thế nữa? Chặc chặc, chắc chú mình đang nổi cơn thịnh nộ đấy… Chà, kiếm đâu ra con cún kháu khỉnh quá ta… Prokhor gọi con chó và cùng đi với nó ra khỏi kho củi… Cả đám người cười rộ lên nhạo Khryukin. — Liệu hồn đấy, ngươi còn biết tay ta! – Ochumelov nói đe y, khép vạt áo bành tô lại, rồi tiếp tục đi qua bãi chợ. Phan Hồng Giang dịch https://thuviensach.vn 5. CÁI KÍNH • Aziz Nesin (Gözüne Gözlük, 1960, Thổ Nhĩ Kỳ) 17 Một hôm, cách đây chừng bảy, tám tháng, có người bạn hỏi tôi: — Tại sao anh không đeo kính? — Làm sao tôi phải đeo? — Tuổi anh bây giờ là phải đeo rồi chứ còn sao nữa. Không đeo, đến lúc mắt hỏng nặng, không nhìn thấy gì đâu! Từ lúc người bạn đó ra về, mắt tôi tự dưng mờ hẳn. Nhìn gần nhìn xa đều không rõ nữa. Lâu nay tôi vẫn thầm mong cho tóc chóng rụng, cho trán hói đi. Rồi đeo thêm chiếc kính vào cho ra dáng trí thức. Vì tôi cho như thế là dấu hiệu của một anh trí thức. Ngay như anh bán thịt bây giờ mà để trán hói và mang kính vào, tôi cho trông cũng không khác gì giáo sư đại học! Nhưng cái mơ ước ấy của tôi không thực hiện được, vì tóc tôi mỗi ngày một dày thêm. Thế thì ít ra tôi cũng nên sắm cái kính mà đeo vậy. Ai nhìn thấy tôi, người ta phải bảo: bác học đấy! Vậy là tôi đi khám đốc tờ. Khám xong, ông này bảo tôi: — Anh bị cận thị! 1,75 đi ốp! Theo đơn ông ta dặn, tôi sắm một cái kính. Nhưng cứ động đeo vào là tôi thấy mặt mày sa sầm, buồn nôn không chịu được. Thậm chí có lần, nói vô phép các bạn, tôi nôn thật! Nôn thốc nôn tháo, nôn ra cả mật xanh mật vàng. Không đeo thì không nhìn thấy gì, mà đeo thì tuy nhìn thấy được, nhưng lại bị cảm giác buồn nôn. Thật đúng là khổ! https://thuviensach.vn Một ông bạn khác thương hại bảo tôi: — Tôi có thể giới thiệu với anh một ông bác sĩ giỏi. Anh hãy đến ông ta khám xem! Ông bác sĩ này xem mắt tôi, rồi xem chiếc kính. — Thằng cha lang băm nào cho anh đơn mua cái kính này thế? Có phải anh bị cận thị đâu! — Thế tôi bị làm sao ạ? — Viễn thị! 2 đi ốp! Tôi lại mua kính mới. Ðeo chiếc kính này tôi không còn thấy chóng mặt buồn nôn nữa, nhưng lúc nào cũng bị chảy nước mắt. Ðâm ra mắt tôi lúc nào cũng đỏ hoe; như khóc ai vậy. Tôi bị cái cảm giác thương xót rất lạ. Cặp kính này chỉ có đeo để đi đưa đám là hợp. Một ông bạn thân tỏ vẻ ái ngại cho tôi: — Thế này thì cậu đến mù mất! Cậu phải đi khám bệnh viện nhà nước xem sao! Ở đấy họ khám cẩn thận. Lại có giáo sư nhãn khoa nữa, chứ không như mấy ông bác sĩ tư! Bệnh viện nhà nước quả là có khác thật: máy móc nhiều, mà dụng cụ cái gì cũng sáng nhoáng. Tôi được một giáo sư khám. Tôi kể cho giáo sư nghe cái bất hạnh của tôi: — Người thì bảo tôi là cận thị, người thì bảo là viễn thị! Giáo sư giận lắm: — Quân ngu! Anh không phải cận thị, cũng không phải viễn thị, mà là loạn thị! Theo đơn của giáo sư, tôi mua đôi kính khác. Cặp kính này tôi đeo vừa lắm, trông cái gì cũng rõ. Phải mỗi tội bây giờ cái gì như cũng lùi hẳn ra xa. Mấy bức tường trong căn buồng tôi sống hàng chục năm nay dường như bị lùi xa đến hàng ba chục thước. Tôi giơ tay chực bắt tay người quen, nhưng https://thuviensach.vn không sao với tới được. Ðịnh viết, giấy đã chạy xa khỏi tay đến hai thước. Nhìn vật gì cũng thấy bé tí xíu. Người thì chỉ bằng hạt đậu ván… Nhưng hại nhất là tôi không ăn uống gì được. Vì vừa ngồi vào bàn là đĩa thức ăn đã chạy đi xa hai chục thước rồi. Mùi súp nóng bốc ngay dưỡi mũi, nhưng cứ cầm thìa chực múc, thì bát súp đã ở cách xa hàng hai mét! Tôi không ăn uống cử động gì được nữa. Một anh bạn phải dắt tay tôi đến một bác sĩ khác tốt nghiệp ở Mỹ về. Khám xét cẩn thận xong ông ta bảo tôi: — Ðứa nào cho anh đơn mua cái kính này đây? Ðúng là đồ lang vườn dốt nát! Anh cứ kiện lên phòng công tố cho nó bỏ mẹ! — Thôi! Cứ để thánh Allah trừng phạt hắn! – Tôi nói. Tôi lại thay kính mới. Bây giờ mắt tôi nhìn cái gì cũng hoá hai. Nhà tôi đang bảy người, bỗng nhiên thành mười bốn. Mỗi người lại có một người giống hệt mình. Thật tôi chưa bao giờ thấy chuyện lạ như vậy. Chả lẽ lại có những người giống nhau đến mức độ như thế hay sao? Vô lý quá! Nhìn xuống chân thì thấy bốn chiếc ủng, nhìn bàn tay thì thấy có mười ngón! Tôi đến một ông bác sĩ khác. Ông này học ở Ðức về. — Ai bảo anh đeo kính này? — Làm sao ạ? — Sai chứ còn sao nữa! Hóa ra một mắt tôi bị viễn, còn mắt kia thì cận. Vị danh y mới lại ghi cho tôi chiếc kính khác. Bây giờ tôi không phân biệt được sáng tối nữa. Xung quanh tôi tối như hũ nút. — Ðứa dốt nào ghi cho anh chiếc kính này vậy hả? Mắt anh hoàn toàn bình thường, có làm sao đâu? — Nhưng tôi không thấy gì cả! Tối cứ như bưng ấy! — Thế là anh bị quáng gà thôi, chứ chẳng có làm sao hết! Lại uống thuốc, lại tiêm, lại kính mới… Bây giờ các vật ở xa trông lại hoá gần. Chân đáng lẽ leo lên tàu thuỷ, thì lại bước ngay xuống biển… Vì https://thuviensach.vn tàu chưa cập bến, nhưng trông cứ như đã ngay sát bờ. Không còn viên bác sĩ nào trong tỉnh là tôi chưa mò đến! Ông này bảo mắt phải tôi cận, mắt trái viễn thì ông khác nói ngược lại. Ông trước kêu bị loạn thị thì ông sau phán là bị đục nhân mắt. Ðeo kính của cái ông bảo tôi bị đục nhân mắt, thì cái gì cũng ra màu xanh cả. Có ông còn đoán tôi bị chứng mù màu. Nhìn phía trước, nhìn sang bên, nhìn xa nhìn gần, cái gì cũng biến thành hai, màu sắc lẫn hết. Ði trên đường thẳng mà tôi có cảm giác như bước xuống cầu thang, mỗi bậc cách nhau hàng bốn năm chục phân. Tôi cứ soải bước từng bước dài như lạc đà vậy. Một lần, đang đi trên cầu, thế quái nào tôi bước hụt một cái, ngã lăn quay xuống dưới. Vì cứ tưởng những bậc cầu thấp hơn đến một mét. Cái kính bị văng đi làm tôi không nhìn thấy gì nữa. Cái gì cũng mờ mờ ảo ảo. Người ta đỡ tôi dậy: — Cái kính của tôi đâu rồi? – Tôi hỏi. Họ tìm thấy kính đưa cho tôi. Tôi đeo kính vào thì… Thánh Allah ơi!… Mọi vật bỗng trở nên sáng sủa rõ ràng quá! Vật nào đúng vật nấy, rõ mồn một! Rõ như chưa bao giờ tôi có thể nhìn rõ vậy. Hay kính của người khác chăng? Không! Ðích thị kính của tôi đây mà! Ðúng gọng sừng to màu đen đây! Tôi sướng không sao tả được! Bây giờ thì đừng hòng tôi bước chân đến một anh bác sĩ mắt nào nhé! Tôi đã đọc được cả mấy dòng chữ nhỏ nhất trên báo và nhìn rõ cả tên chiếc tàu thuỷ đậu tít ngoài xa. Tôi đi về nhà, lòng vô cùng sung sướng. — Kính của anh sao thế kia? – Vợ tôi hỏi. — Làm sao? Tôi bỏ kính ra xem. Ngón tay thò qua được cả lỗ gọng! Té ra mắt kính đã bị vỡ rơi mất rồi mà tôi không biết. Thái Hà dịch https://thuviensach.vn 6. QUÀ TẶNG LÚC HOÀNG HÔN • R. K. Narayan (The Evening Gift, 1947, Ấn Độ) Cái nghề anh ta làm rất kỳ quặc. Sau bao nhiêu vất vả long đong mà vẫn thất bại, anh đành mang lòng mặc cảm, hăm hở nhận làm cái “nghề” ấy. Mỗi tháng người ta trả công anh ta ba chục ru pi. Anh sống bằng mười lăm ru pi, thuê một nhà trọ tồi tàn. Anh kê một chiếc giường trên tầng thượng, cứ ngẩng đầu là đã cộc vào xà nhà. Mười lăm ru pi còn lại, anh gửi về quê để gia đình trang trải món nợ còn đọng sau ngày cưới xin cho cô em gái. Trên hành lang nhà dây thép, anh thường vớ được những bà con mù chữ ở làng quê ra: anh giúp họ viết phiếu gửi tiên, viết bưu thiếp, kiếm thêm một hai ru pi. Song, nghề chính của anh lại rất kỳ quặc. Đó là nghề “đánh bạn” với một gã bợm rượu nhà giàu. Gã phú ông ấy cần một người, cứ sau chín giờ tối phải ngăn không cho gã uống rượu và đưa gã về nhà. Sức vóc của Sankar rất thuận lợi đối với cái việc anh làm. Ông chủ đã có lần bảo anh: “Này! Khi cần, anh có thể cứ dùng võ lực với tôi, đừng do dự” Có điều việc đó chưa từng xảy ra. Sankar chỉ lựa lời khuyên ngăn. Cũng vì vậy, cảnh hai người cãi vã nhau ở quán cà phê Phương Đông là chuyện thường tình. Chỉ cần năm phút, anh đã có thể kéo ngài nọ rời khỏi cốc rượu, đẩy vào trong xe hơi. Sớm hôm sau, ông chủ thường hỏi: “Tối qua mấy giờ về đến nhà?” “Thưa ngài, chín giờ mười lăm!” “Hẳn anh chật vật lắm?” “Dạ, thường thôi!” “Chín giờ mười lăm! Tốt, rất tốt! Tôi rất hài lòng. Muốn sao, anh cũng không được để tôi uống tới quá chín giờ, dù có bạn bè thù tạc!” https://thuviensach.vn “Dạ, thưa vâng!” “Giờ anh có thể về, chiều tối phải đến đúng giờ.” Đó, công việc buổi sớm của anh chỉ có vậy. Rồi trở về căn gác thượng, anh ngủ một giấc; sau đó, anh đi dạo ở nhà dây thép, ở viện tư pháp… sáu giờ chiều lại “đi làm”. “Nhanh lên.” Ông chủ đang chờ anh trên dãy hành lang. Thế là Sankar ngồi ở ghế trước xe hơi. Chiếc xe lao đến quán cà phê Phương Đông. Hôm nay, lòng rầu rĩ, anh thấy ngán ngẩm cái nghề hiện làm – “đánh bạn” với gã bợm rượu luôn mồm phải lừa dỗ, dọa dẫm. Hầu như anh đã dứt khoát sẽ bỏ nghề, về quê. Lòng nhớ gia đình nhớ người thân day dứt trong anh. “Thế nào cũng phải về nhà thôi! Sẽ tìm chút nghề gì đó, kiếm đủ số tiền lương cỡ này!” Nhưng rồi, một bức thư ở quê gửi ra, đã xua tan ý nghĩ đó: “Tiền vay làm nhà đã đến hạn cuối cùng phải trả. Gửi về ngay một trăm ru pi, nếu không, sẽ không có nhà ở!” Anh lặng người! Kiếm đâu ra tiền? Liệu có cách gì đây? So với thường ngày, anh càng nguyền rủa thậm tệ cái số phận mình. “Chao! Cái nhà đáng yêu của ta! Ví bằng có thể bỏ được, ta bỏ quách nó đi cho rồi!” Nhưng, nó lại là tài sản cuối cùng trên cõi đời này! Nếu để mất đi, mẹ anh, em trai, em gái anh ăn ở vào đâu? Họ sẽ phải sống lang thang! Song, kiếm đâu ra một trăm ru pi? Sao đến phút chót họ mới báo tin cho anh, vậy là thế nào? Anh nguyền rủa cái thân phận phải làm con cả trong một gia đình bất hạnh. Anh vẫn làm cái việc hàng ngày của mình. Lúc ông chủ đã vào lọt căn phòng riêng ở quán cà phê, anh buông rèm xuống rồi bấm chuông. Một tháng, ba mươi ngày anh đều lặp lại việc đó. Tính tới nay, anh đã làm được mười hai tháng, đã sắp trở thành cái máy. Người hầu bàn đến. Sankar chỉ gật đầu, không cần nói. Người hầu bàn đi ra, vài phút sau, trở lại với một chiếc chai dẹt chưa mở nút, một chai xô đa và một cốc thủy tinh to. Anh ta đặt tất cả lên bàn, rồi lui ra. “Lấy cho ông này một chai nước chanh!” Gã thượng lưu kia bảo anh hầu bàn nọ. https://thuviensach.vn “Dạ thôi! Thưa ngài!” Sankar đáp. Cái “nghi thức” ấy cứ mỗi ngày lại diễn ra một lần. Bây giờ, việc của anh ta là rót rượu vào cốc thủy tinh, đẩy cốc về phía ông chủ, đặt chai xô đa gần đó, rồi đút chiếc chai dẹt vào túi, lui ra ngoài hành lang xem báo, chờ ở đấy đến chín giờ kém mười, rót hết giọt rượu cuối cùng trong chai, lúc đó Sankar mới rời hành lang, vào ngồi trước mặt ông chủ. Cử chỉ đó của anh ví như một tiếng chuông báo hiệu. “Anh ngồi ở đây làm gì? Ra ngoài hành lang!” “Tôi thích ngồi chỗ này và tôi phải ngồi ở đây, thưa ngài!” “Chưa đến lúc anh phải vào.” “Cũng chỉ kém có mười phút, thưa ngài…” “Bậy nào! Mới có bảy giờ!” “Vâng, đó là cách đây chừng hai tiếng!” “Ồ! Bọn các anh như cố tình vặn kim đồng hồ chạy nhanh lên, đưa chai xem còn bao nhiêu rượu?” “Nhẵn rồi!” Sankar chìa chiếc chai. “Đã rót đến giọt cuối cùng!” Lúc anh giơ chai lên, gã nọ nhìn thấy mà nổi nóng. “Tôi nghĩ,” gã nói, giọng đầy ngờ vực, “lại có mưu mẹo gì đây. Tôi không hiểu được anh đã làm cái quái quỷ gì với chai rượu này ngoài hành lang?” Sankar biết không cần cãi lại lời trách đó. Đợi chuông đồng hồ điểm chín tiếng, anh bèn vỗ vai gã: “Uống hết rượu đi, rồi đứng dậy, thưa ngài!” “Vậy là sao! Tôi không đứng! Anh là ai mà đòi chỉ huy tôi?” Sankar đành phải làm căng đôi chút. “Kia đừng có giả ngây, tưởng tôi say hử! Tôi rất tỉnh, không phải cai quản gì tôi cả…” Sankar vẫn không chịu. “Ngày hôm nay cho anh thôi việc, ta không mướn anh nữa. Ta không ưa đánh bạn với một thằng ngốc, không biết nghe lời. Anh cút đi!” Cứ như thường ngày, Sankar chỉ lẳng lặng ngồi, chẳng đáp chẳng rằng, chờ gã uống https://thuviensach.vn cạn rượu, anh mới nhẹ kéo đứng dậy, dẫn ra ngoài xe hơi. Gã sẽ đi theo anh, nhìn anh với cặp mắt ngầu máu, lèm bèm chửi mắng anh. Nhưng hôm nay, khi nghe ông chủ bảo: “Tôi cho anh thôi việc, anh cút ngay…” Sankar lại hỏi: “Sao bỗng dưng ông lại cho tôi thôi việc, để tôi chết đói ư?” “Không, nếu anh xéo ngay đi, ta sẽ trả anh cả bốn tháng lương.” Sankar phân vân suy nghĩ về việc này. “Đừng có ngồi đây nữa. Dứt khoát đi.” Ông chủ giục. Một trăm hai mươi ru pi! So với món tiền anh cần còn dư ra hai mươi ru pi. Anh có thể về quê, giao tận tay cho mẹ số tiền đó, còn như rồi sau sẽ ra sao, anh phó mặc số mệnh. Nhưng, anh xua ngay những ảo ảnh đó, lắc đầu: “Không, thưa ngài. Ngài phải đứng lên!” “Tôi không mướn anh nữa!” Ông chủ quát lên, bấm chuông điện, gào người hầu bàn: “Mang thêm nữa ra đây…” Sankar tỏ ý ngăn cản người hầu bàn. “Xéo ngay!” Ông chủ quát tháo. “Anh tưởng, tưởng ta say nói nhảm hử? Ta không cần anh, ta biết tự lo liệu lấy. Nếu như anh không rời ta, ta sẽ bảo anh hầu bàn lôi cổ anh ra…” Sankar ngập ngừng vẫn đứng đó. “Này, anh bạn trẻ!” Gã rút chiếc ví da: “Lương mỗi tháng anh?” “Dạ, ba mươi ru pi!” “Đây là bốn tháng công của anh. Cầm lấy đi đi. Tôi ở đây còn có công việc cần bàn, khi nào thích, tôi sẽ về, có xe hơi mà!” Gã rút một trăm ru pi và hai tờ mười ru pi. Tiền nhà đến hạn cuối cùng phải trả. Nhưng sao ta lại cầm được số tiền này! Sankar tự đấu tranh dữ dội. Và cuối cùng, anh đã nhận số tiền đó. “Kính xin đa tạ ngài!” “Hừ, khách sáo gì!” ‘Thưa, ngài tốt bụng quá chừng ạ.” “Bất quá tỏ chút tình đó thôi. Châm ngôn của tôi là ‘muốn người tốt với mình, mình phải tốt với người’, đó là châm ngôn của tôi… Sớm mai anh không phải đến nữa nhá. Tôi không cần anh nữa. Tôi mượn anh chỉ là tạm bợ… Nếu có ông bạn nào cần một người đại loại như thư ký, văn phòng gì đó, tôi sẽ nói giúp…” https://thuviensach.vn “Xin chào ngài!” “Ừ, chào!” Sankar đi rồi. Gã thượng lưu hể hả nhìn theo bóng anh đi, lẩm bẩm! “Ờ, châm ngôn của ta là… với người…” Sớm hôm sau, Sankar lên phố mua sắm. Anh mua cho em gái mấy vuông lụa, cho mẹ chiếc kính lão, cho các cháu dăm chiếc đồ chơi bằng thiếc sơn màu. Trở về nhà trọ, anh xem sổ nợ và trả hết các khoản nợ nần trong tháng. “Hôm nay, ta lên đường,” anh tự nhủ. “Ta sẽ về quê…” Lòng anh rạng rỡ niềm vui. Anh cho người dọn buồng một ru pi. Thu xếp gọn chiếc va li, gấp chăn màn, anh đảo nhìn căn gác thượng lần cuối cùng. Trước lúc phải xa rời căn “nhà chòi” quen thuộc, ám khói, anh không khỏi bùi ngùi. Gần mười một giờ sáng, Sankar ra đến bến xe hơi. Xe sắp nổ máy. Anh đã ngồi yên vị trên đệm xe. Chỉ sáu giờ chiều, là anh sẽ về đến nhà. Chao! Mẹ anh sẽ ngạc nhiên xiết bao! Anh sẽ chuyện trò thâu đêm với mọi người, kể cho họ nghe về gã bợm rượu… Anh bừng tỉnh khỏi những ý nghĩ miên man. Một thầy đội xếp đứng trên bậc xe nhẹ đập vào vai anh, hỏi: “Anh là Sankar!” “Vâng!” “Xuống xe, đi theo tôi!” “Tôi phải về quê…” “Nhưng, anh chưa thể đi được.” Viên đội xếp đặt chiếc va li và gói chăn màn của anh lên đầu một người phu. Họ đi về phía Sở cẩm. Ở đó, Sankar bị họ dồn hỏi rất nhiều, bị lục lọi khám xét, họ thu tất cả số tiền anh có. Viên chánh tổng ngắm nghía tờ giấy một trăm ru pi. “Ờ, cùng một loạt số. Lấy ở đâu ra? Khai thật đi…” Rồi viên chánh cẩm lập tức đứng lên, nói: “Theo ta đi ngay đến nhà ông ấy…” Sankar nhìn thấy ông chủ của anh ngồi trên chiếc ghế dựa ngoài hành lang, nét mặt rất mệt mỏi. Gã mời viên chánh cẩm ngồi, rồi với giọng rầu rĩ, nói với Sankar: “Sankar, bấy nay tôi không ngờ, anh lại là con người https://thuviensach.vn như vậy. Nhân lúc tôi say không biết gì, anh đã cướp của tôi. Thật ra, chỉ cần anh hỏi một tiếng, anh cần bao nhiêu tiền, tôi sẽ cho anh. Việc gì anh cứ phải trói tôi lại, đánh tôi ngất đi cho cam?” Gã đưa vết thương ở cánh tay lên cho Sankar xem, tiếp: “Anh, anh cướp của tôi còn chưa đủ sao?” Sankar sợ quá, đứng chết lặng, run rẩy không nói được nên lời. Anh kể hết lại mọi việc đã xảy ra chiều tối qua. Ông chủ và viên chánh cẩm âm thầm lặng lẽ ngồi nghe, rõ ràng tỏ ra ngờ vực. Ông chủ nói với viên chánh cẩm: “Ngài có thể tin lời anh ta lấy mảy may không?” “Dạ, không thưa ngài. – viên chánh cẩm trả lời.” “Tôi cũng không tin. Anh chàng đáng thương này hết cách đâm ra nói láo lếu…” Gã trầm ngâm đôi lát. “Tôi không biết… ờ, tôi nghĩ… ngài đã tìm thấy được số tiền ấy… thế ngài khám ở người anh ta có bao nhiêu?” “Dạ, chừng một trăm mười ru pi và ít tiền lẻ…” Viên chánh cẩm trả lời. “Số còn lại?” Gã quay sang hỏi Sankar. “Anh tiêu rồi ư?” “Vâng, tôi mua quần áo và ít đồ chơi.” “Thôi được, được!” Gã nọ xua tay. “Thôi đủ rồi anh chàng đáng thương! Tôi lấy làm khổ tâm cho anh. Anh hoàn toàn có thể xin tiền tôi, cần gì phải dùng đến võ lực để ăn cướp của tôi? Anh có biết người ta tìm thấy tôi ở đâu không? Gã vừa hỏi vừa chìa cánh tay bị thương. Anh có biết gần sớm hôm sau họ mới đưa tôi về nhà không? Anh đã quẳng tôi ở đó trong cơn hôn mê. Nhưng dù sao, tôi cũng sẽ rút đơn kiện anh. Điều tin của tôi là: ‘Muốn người tốt với ta, ta hãy tốt với người trước’. Trong những tháng qua, anh đối với tôi rất trung thưc. Có điều, anh đừng lảng vảng trước mắt tôi nữa, anh là một thằng lưu manh. Giờ thì anh cút đi…” “Ngài chánh cẩm, sau khi làm xong thủ tục, ngày mai ngài có thể mang số tiền đã thu về đến cho tôi. Đa tạ ngài…” Sankar phải nhịn đói hai hôm, sống lang thang vất vưởng trên phố, không có lấy một chỗ đặt chiếc va li và tấm thân mình. Rồi một hôm, anh đi quanh quẩn ở gần nhà dây thép, viết giúp được mấy tờ phiếu gửi tiền, mấy https://thuviensach.vn tấm bưu thiếp, kiếm được một ru pi. Với một ru pi đó, anh ăn một bữa cơm, mua một vé xe hơi về quê. Anh lại trở về sống với gia đình, sống trong muôn ngàn điều bất hạnh triền miên như cũ… Lê Sơn Hinh dịch https://thuviensach.vn 7. CÂU CHUYỆN TÌNH ĐẦU TIÊN CỦA TÔI • Sholem Aleichem (Мой первый роман, 1903, Nga) Chương một: Tôi vận động ngầm được việc làm đầu tiên Anh nào đã từng phải ngồi nhịn đói đến tận khuya, quấn mình trong chiếc áo đã sờn, vùi đầu vào cuốn ngữ pháp tiếng Nga dưới ánh sáng của một mẩu nến, miệng chia các danh từ và tính từ trong câu “bánh mỳ trắng mới” trong bụng lại mơ ước một mẩu củi bánh mỳ đen thường, anh nào đã từng phải ngủ trên chiếc ghế dài cứng quèo, đầu gối lên nắm tay, bên cạnh một ngọn đèn bốc khói: mấy đứa con nhỏ khóc ra rả và người mẹ già càu nhàu; anh nào đã từng lết qua đám bùn đặc sệt, với đôi giày rách – một chiếc long mất gót, một chiếc đã sắp tuột, chỉ còn lủng lẳng mà không biết làm thế nào vứt nó đi được; anh nào đã từng phải tìm cách cầm cố cái đồng hồ của mình mà gặp phải anh chủ tiệm cầm đồ nó lại không muốn nhận cho cầm, vì vỏ chiếc đồng hồ không phải bằng bạc nguyên chất và bộ máy thì không đáng một xu; anh nào đã từng phải ngửa tay hỏi bạn vay tiền mà anh bạn nọ lại thò tay vào túi, rút chiếc ví ra, thề rằng anh ta không có lấy một đồng xu dính túi – anh nào đã từng trải qua tất cả những cảnh đó như tôi, chắc chắn sẽ hiểu cái tâm trạng của tôi khi lần đầu tiên tôi kiếm được việc làm với số lương tháng mười hai rúp, cơm nuôi. Tôi không muốn làm mệt các bạn với câu chuyện làm thế nào mà tôi lại đã kiếm được công việc làm đó, mà các bạn cũng chẳng cần biết rằng tôi có một ông cậu, cậu tôi lại có một người bà cô, bà này có một người bạn, người bạn này có một người bà con, người bà con nọ lại có một người họ đằng vợ https://thuviensach.vn rất giàu, mặc dù lão ta chỉ là một người bình thường sống ở nông thôn. Lão nhà giàu này có độc nhất một đứa con trai, lão muốn tìm cho con một cậu gáo dạy tiếng Do Thái, tiếng Nga, tiếng Đức và nghề kế toán. Cậu giáo phải là một thanh niên đứng đắn thuộc một gia đình có danh vọng và không đòi trả công quá đắt, quá khả năng của người mướn. Tôi ra sức cậy cục, chạy bổ đến nhà cậu tôi, nói với cậu tới nhờ ông nói với bà cô của ông nói giúp với người bạn của bà để người ấy đi thuyết người bà con của ông ta nói với đằng vợ lão – là ông lão nhà giàu – mướn tôi làm chứ đừng mướn ai khác, vì ngoài tôi ra, ở Mazepovka còn vô số thanh niên khác cũng biết tiếng Do Thái, tiếng Nga, tiếng Đức và nghề kế toán, và họ sẵn sàng đi bất cứ đâu để kiếm một miếng cùi bánh mỳ. Ông chủ của tôi suy nghĩ mất khá lâu rồi mới ưng thuận mướn tôi. Một là, ông ta không biết chắc mình có cần mướn một cậu giáo dạy tư không và hai là, ông ta còn phân vân không biết nên mướn tôi hay mướn người nào khác. Sau cùng lạy Chúa, ông ta đã quết định mướn một cậu giáo và lại chọn trúng vào tôi, vì, nếu quả các bạn muốn biết, tôi xin nói là ông ta không coi trọng việc học hành cho lắm. Ông ta thường nói thời buổi bây giờ, người có học đông như lợn con. Điều chủ yếu là cái người cậu giáo ông ta mướn phải là con một gia đình danh giá và, vì tôi thuộc một gia đình danh giá, nên ông ta mướn tôi. Đấy là lời ông chủ mới của tôi nói, nhưng – xin các bạn bỏ quá cho – tôi e là ông ta đã nói dối. Những địch thủ của tôi cũng là con nhà danh giá không kém gì tôi. Vậy thì vì lý do gì? Đúng, chỉ vì có một cớ – thế lực – vì những cuộc vận động ngầm của tôi. Đúng thế, những cuộc vận động ngầm có một sức mạnh phi thường. Vì, phúc thay cho ai có một ông cậu, ông cậu ấy có một bà cô, bà cô này có một người bạn, người bạn ấy có một người bà con và người này có một người họ, đằng vợ – là ông lão nhà giàu ở nông thôn chỉ có một cậu con trai và ông lão muốn mướn cho con cậu một cậu giáo dạy tiếng Do Thái, tiếng Nga, tiếng Đức và nghề kế toán, mà cậu giáo phải là một thanh niên đứng đắn, con nhà danh giá, lại không đòi trả công quá đắt, quá khả năng của nhà lão. https://thuviensach.vn Chương hai: Những câu chuyện dài dòng của ông chủ tôi ru tôi ngủ Vậy thì ông chủ tôi là ai? Ông ta làm gì để sinh sống? Hình dáng ông ta trông ra sao? Ông ta cao hay thấp, béo hay gầy, tóc đỏ hay đen? Tôi thiết tưởng các bạn chẳng cần biết điều đó. Tên ông ta là gì? Cái đó cũng không quan hệ lắm. Ông ta có thể vẫn còn sống, vậy nêu tên tuổi lên thì có phần bất tiện cho tôi. Chẳng thà để tôi nhắc lại câu chuyện đầu tiên giữa tôi và ông ta khi ông ta mời tôi lên chiếc xe ngựa – và đãi tôi một điếu xì gà đầu tiên của tôi và điếu xì gà đó đã là điều tai hại cho tôi. “Vậy đây là lần đầu tiên cậu về sống ở nông thôn có phải không?” ông ta vừa nói vừa ngắm nghía cái tàn tro xám ở đầu điếu xì gà đen của mình. “Tôi dám chắc anh vẫn nghĩ nông thôn là một cái xó heo hút và những người Do Thái nhà quê chúng tôi không biết thích hưởng một cuộc sống phong lưu chắc. Anh bạn trẻ ơi, để tôi nói cho anh biết rằng anh sẽ thích thú khi được nhìn một căn nhà thôn dã chính cống của một người dân quê Do Thái – một căn nhà có sân, có vườn hoa, vườn hoa quả – đúng là một tòa lâu đài! Còn về các căn phòng – phòng đằng trước, phòng đằng sau, phòng khách, phòng riêng – để tôi nói anh nghe, anh bạn trẻ ơi có tới hai mươi gian chứ không ngoa. Tôi vừa bảo hai mươi à? Ô này, ngoài ba mươi ấy chứ lị! Chính tôi cũng không rõ gia đình chúng tôi cần nhiều phòng như thế để làm gì. Nếu không phải là để cho khách khứa. Nhà tôi luôn luôn có khách đến ở. Tôi vừa bảo luôn luôn à? Tuần nào, ngày nào cũng có. Không ngày nào không có một ít khách tới thăm, nếu không phải là hai hay ba vị. Mà những khách như thế nào! Nhà điền chủ này, ngài cảnh sát này, ông quận trưởng, quan chánh tòa… Tôi vốn chơi thân với tất cả mọi người xung quanh. Biết bao nhiêu lần, chiếc xe tứ mã đã phóng đến tận cổng nhà tôi. Tôi hỏi: Ai ngoài đó? Người ta bảo: Cụ lớn đấy ạ. Thế nghĩa là quan Tổng đốc, anh hiểu ý tôi nói chứ? Phải tất nhiên, anh không thể xử sự keo bẩn được, anh phải, tiếp đón ông ta cho lịch sự, dành cho ông ta những căn phòng tốt nhất trong nhà, những căn phòng trông ra một khoảng vườn đẹp đẽ. Và, để tôi nói anh https://thuviensach.vn nghe, anh phải biết cái vườn của tôi mới ưa nhìn làm sao! Đâu có phải là vườn, mà là một khu rừng! Anh phải thấy những quả táo, quả lê, quả mận mới đẹp làm sao! Và những chùm nho, chao ôi! Tôi tự tay trồng lấy đủ mọi thứ, tự tay ép anh đào và nho của nhà, làm lấy rượu vang, dùng nho khô của nhà, và cả đến cá cũng đánh ở dưới sông của nhà lên. Mà cá ra cá! Chép, rô, mè – những con mè bằng ngần này này!” Ông chủ tôi xòe rộng hai bàn tay làm mẫu, và tôi phải co người nhích lại một chút để nhường chỗ cho những con mè của ông ta. Ông ta cứ tiếp tục kéo dài mãi câu chuyện, còn tôi, tôi ngồi chăm chú nghe, hau háu đớp lấy từng lời. Chiếc xe đu đưa như cái nôi, mấy con ngựa chạy thong thả, đều bước, đuôi phe phẩy đập, và tôi cũng không biết tại cái gì – tại cái ghế ngồi êm trong chiếc xe lắc lư, tại tiếng đuôi ngựa phe phẩy đập, hay tại những chuyện khoác lác của ông chủ tôi – mà chỉ biết là tôi bắt đầu ngủ gà ngủ gật. Đêm hôm ấy là một đêm hè tĩnh mịch. Một làn gió hiu nhẹ quạt vào mặt tôi và tôi ngủ thiếp đi, bên tai còn vang tiếng ngáy của ông chủ. Khi chúng tôi tới nơi, mặt trời đã lên cao. Nền trời quang đãng, trong sáng và tươi vui, mỉm cười đón chào tôi, kẻ mới đến. Chương ba: Những hạng người nói dối, những cái nhìn băng giá và một lời giới thiệu ấm áp đầy nhiệt tình Trên đời có nhiều loại người nói dối. Có những kẻ không cần thiết mà cũng cứ mở mồm ra là nói dối, vì cái lưỡi, như các bạn biết đấy, sinh ra là để cựa quậy ở trong miệng. Có ba loại người nói dối kinh niên: một loại nói dối về quá khứ, một loại nói dối về hiện tại và một loại nói dối về tương lai. Kẻ nói dối về quá khứ kể lại cho các bạn nghe toàn những chuyện dài dòng bịa đặt như thể là hắn đã nhìn thấy tận mắt tất cả những sự việc đó. Đố các bạn https://thuviensach.vn vạch ra được là hắn không trông thấy đấy! Kẻ nói dối về hiện tại thật là một kẻ khoác lác hơn là kẻ nói dối, hắn ta sẽ đoan chắc với bạn rằng hắn có mọi thứ, biết mọi thứ và có thể làm mọi thứ, nếu bạn có thể thì cứ thử thẩm tra cái đó xem sao. Kẻ nói dối về tương lai thì là một anh chàng kỳ quái, bản tính cũng tốt thôi. Hắn ta sẽ hứa với bạn những gì họa chỉ có trời biết. Hắn ta bảo sẽ đi gặp người này người nọ cho bạn, làm bất cứ việc gì cho bạn và bạn đành phải tin ở lời hắn ta. Cả ba loại người nói dối này đều biết rằng mình đang nói dối, nhưng họ tưởng rằng mọi người đều tin họ. Nhưng cũng còn có những người nói dối đứng hẳn riêng ra một loại. Mỗi người trong loại này chỉ cần nói dối một câu chơi thôi là chính hắn ta cũng tin như vậy là thực và chắc mẩm là cả những người khác cũng thấy hắn nói sao là bào hao tin làm vậy. Hắn thích thú với cái việc nói dối. Những người này là những con người khì cục, sống trong mộng. Họ là những người mà ta có thể gọi là những tên tán láo, luôn luôn bịa ra những câu chuyện mới và ngày hôm nay họ đã quên hết điều họ mới nói ngày hôm qua. Trí tưởng tượng kỳ quặc của họ luôn luôn hoạt động, luôn luôn đề ra những ý kiến và những tư tưởng mới. Ông chủ tôi thuộc về loại người nói dối cuối cùng này. Tôi chẳng cần nói với các bạn rằng cái lâu đài của ông ta thực ra chỉ là một căn nhà bình thường, chẳng lấy đâu ra mà có nhiều buồng, và khu vườn cũng chỉ là một mảnh vườn bình thường như mọi mảnh vườn khác. Chẳng có đâu mà nho và rượu vang, mà chỉ có khế xanh với rượu chát thường, mà cũng chẳng có đâu cá mè to đánh ở hồ của nhà lên – chỉ có cá vược nhỏ, mua ở chợ. Một người đàn bà to béo, chùm chìa khóa đeo bên người, ra đón. Bà ta ngắm nghía tôi với cặp mắt lạnh lúng quá đến nỗi tôi phải ngạc nhiên. Nếu những cặp mắt biết nói thì cặp mắt của bà ta dường như bảo tôi “Cái tên quỷ này là ai?” Ông chủ hiểu ý nghĩa cái nhìn đó của vợ, với giọng ôn hòa và biện bạch xin lỗi, ông lão nói: “Tôi đem cậu giáo mới về cho thằng cả nhà đấy. Nó đâu rồi?” “Nó đang ngủ,” người đàn bà nọ trả lời, giọng ồ ồ, và còn ban cho tôi một cái nhìn rất lâu và lạnh giá khác. May thay, ông chủ ra lệnh dọn cơm. https://thuviensach.vn Ông ta xếp tôi ngồi cạnh ông ta và mấy phút sau, trong khi siêu nước được chuẩn bị để pha trà thì ông ta nói với tôi không còn thiếu gì về đứa con trai của mình, nào nó học giỏi ra sao, nào nó viết chữ đẹp như thế nào và nó hiểu biết bao nhiêu thứ. “Chữ nó viết đẹp nổi tiếng vùng này. Đọc chữ nó viết ai cũng thích. Tiếng Đức nó nói thạo như tiếng mẹ đẻ! Và cái lối nó nói tiếng Pháp mới hay làm sao!” Bà chủ với chùm chìa khóa cứ rung lên soang soảng dọn bơ, phó mát, kem chua, sữa mật ong, và các món khác ra bàn. Tuy nhiên, nếu bà chủ không ngồi trước mặt tôi và làm tôi lúng túng với những cái nhìn đầy thiện cảm của bà thì có lẽ tôi lại thấy dễ chịu hơn nhiều. Ông chủ vội cản những cái nhìn ấy và vội vã giới thiệu rõ tôi là ai và là người như thế nào. Tôi cảm thấy mặt, đầu, mắt và cả mái tóc trên đầu tôi cũng nổi gai lên ngứa ngáy. Theo lời ông ta thì tôi là cháu nội cố Baal Shem18, gia đình tôi toàn là những pháp sư, doanh nhân và những phú ông cả, bản thân tôi cũng học giỏi hơn hết mọi sinh viên, bác sĩ hoặc giáo sư nào khác – ngay đến ba giáo sư gộp lại cũng không giỏi bằng tôi. Tôi không biết bà ta có tin những lời dối trá trâng tráo đó không, nhưng tôi thấy cái nhìn lạnh giá và gay gắt của bà ta có vẻ dịu đi đôi chút. Chương bốn: Đứa “bé” ngốn như thần trùng, trong khi cậu giáo đói mèm. Chú học trò của tôi thực ra là một thanh niên mạnh khỏe, đẹp trai, tính tình hoạt bát vui vẻ. Khuôn mặt hắn tròn, trắng trẻo, ưa nhìn với đôi má hồng hào, vầng trán cao và trắng, cặp mắt màu xám hiền hậu, đôi bàn tay trắng mập. Có ba việc hắn thích làm: ăn, ngủ và cười. Nhưng trong cả ba việc đó, hắn thích nhất là ăn. Từ sáng đến tối, lúc nào cũng thấy hắn ăn. Giữa những bữa thường lệ như điểm tâm, bữa trưa, bữa chiều và bữa tối, có kèm theo cà phê, mẹ hắn còn thường gửi cho đứa “bé” một chút thức ăn https://thuviensach.vn ngon như cốc súc cù là, hoặc một khoanh bánh mỳ, hoặc cái bánh mật ong, hoặc chiếc bánh ngọt, hoặc một ít mứt, đôi khi là một món ăn lạ như gan gà rán, hoặc một thứ cao lương nào khác tương tự, hoặc chỉ là một khoanh bánh mỳ trắng, trường hợp hắn thấy đói bụng, trong khi cậu giáo của hắn cứ ngồi nhìn, liếm mép và xoa dịu cơn đói bằng một điếu thuốc lá quấn tay. Thoạt kỳ thủy, cho mãi tới khi làm thân với học trò của mình, cậu giáo cứ phải nếm thử những trận đói dằn vặt, vì người mẹ gã học trò, cái bà đeo chùm chìa khóa, nuôi thầy rất chi là thanh đạm. Gia đình nhà này, họ sống rất sung túc – nhất là về mặt bơ sữa – nhưng mọi thứ ấy đều cất kín khóa kỹ. Thỉnh thoảng, ngẫu nhiên ông chủ có đề nghị cho cậu giáo cái gì ăn, thì bà chỉ bắt đầu rung rung chùm chìa khóa, dấu hiệu rõ ràng là bà ta tức giận. Bà ta thường đáp lại: “Dĩ nhiên là có rồi. Cậu giáo vẫn ngày ba bữa đấy chứ. Thế chưa đủ hay sao?” Quả là mụ nói dối kinh khủng! Tôi, mỗi ngày một bữa trưa, nói chi đến ba bữa. Biết bao lần tôi nhìn thấy những súc thịt họ vừa vứt đi, những bình sữa đổ tung tóe, trong lúc mình ngồi nhịn đói trong buồng, mơ tưởng một miếng bánh mỳ đen. Những ngày ông chủ đi vắng là tôi đói mềm. May mắn cho tôi là đã nhanh chóng làm thân được với gã học trò của mình. Chương năm: Cậu giáo và học trò kết bạn đồng minh, cuộc đời vui vẻ bắt đầu Một hôm đẹp trời, tôi và học trò đang cùng ngồi trong buồng của hắn, một căn buồng có cái cửa sổ trông ra vườn, gã học trò bảo tôi: “Này cậu, nếu cậu muốn ở đây với chúng tôi, nếu cậu muốn cậu với tôi, chúng ta làm bạn thân với nhau, nếu cậu không muốn phải rời khỏi căn nhà này, thì xin cậu hãy quẳng những quyển sách kia xuống gầm bàn. Chúng ta đi chơi cờ đam https://thuviensach.vn hay bài sáu mươi sáu, hoặc cứ việc nằm dài trên giường mà chít nước bọt nhổ lên trần nhà.” Nói xong, gã học trò của tôi liệng sách của hắn xuống gầm bàn, ném mình xuống giường, ngửa đầu và chít nước bọt qua kẽ răng, nhổ lên trần nhà, hắn làm khéo léo và chính xác quá đỗi khiến cả hai, tôi và hắn, cùng phá lên cười. Từ hôm đó, chúng tôi sống những ngày sung sướng, trò dạy thầy đánh cờ đam hay đánh bài sáu mươi sáu (thú thật cho đến bây giờ tôi chưa nghe nói đến tên thứ bài này bao giờ, nhưng khi tôi học rồi thì tôi trở thành một tay máu mê hạng nặng). Thế là thầy kết bạn đồng minh với trò và, bỏ cả bài lẫn vở, chỉ cùng nhau chơi cờ đam hay đánh bài sáu mươi sáu hoặc nằm trên giường mà nhổ nước bọt lên trần, hoặc giúp trò xơi gọn những thức ăn ngon, món lạ của bà mẹ nó gởi vào cho, và trong công việc này, thầy đã tỏ ra rất đắc lực. Mấy tháng sau, khi chợt nhìn vào gương, cậu giáo ngạc nhiên thấy mình béo tốt hẳn lên. Không một ai bước chân vào phòng chúng tôi, trừ đứa ở thường ngày mang thức ăn vào. Ông chủ ít khi ở nhà, và bà chủ, không lúc nào rời chùm chìa khóa, ngày đêm bận rộn công việc nhà cửa, tuyệt nhiên chẳng bao giờ ngó vào phòng chúng tôi. Chúng tôi thực là sống trong hạnh phúc. Chúng tôi chẳng phải lo lắng gì mà cũng chẳng có gì bó buộc, chúng tôi tự do muốn làm gì thì làm. Nhưng một hôm, ông chủ hỏi tôi: “Thế nào, dạo này bài vở học hành ra sao?” “Tốt lắm,” tôi trả lời, mắt mở trân trân không hề chớp. “Đấy, thấy không! Tôi đã bảo mà!” Ông ta nói; và tôi lấy làm lạ thấy mình còn có thể nhìn được vào mắt ông ta. Trong nhà này, mọi người lừa bịp lẫn nhau, tất cả mọi người không ai là không nói dối, nơi mà ngay cả lớp không khí bao phí xung quanh cũng ngầu bẩn những lời nói dối – thì trong cái nhà đó, học nói dối thực chẳng khó khăn gì. https://thuviensach.vn Chương sáu: Những bức thư tình đầu tiên của vị hôn thê, đốm lửa đã được nhen Tuy vậy, chúng tôi cũng có một nhiệm vụ phải làm – là nhận và trả lời những bức thư. Và hầu như ngày nào chúng tôi cũng nhận được thư. Tôi nói “chúng tôi” bời vì cả hai chúng tôi đều phải trả lời những bức thư đó. Những bức thư gửi cho học trò của tôi là thư của vợ sắp cưới của hắn viết, mặc dù chính hắn đã thú nhận với tôi rằng tình cảm của hắn đối với cô ta chẳng có gì nồng nhiệt. Mới đầu, những bức thư ấy không năng gửi đến luôn – hàng tuần hoặc hàng nửa tháng mới có một lần. Nhưng từ khi tôi nhập cuộc thì thư từ gửi đến thêm phần đều đặn và mau mắn hơn. Một hôm, gã học trò bảo tôi: “Cậu đọc cái thư này đi và trả lời cho cô ta. Cô ta cần gì tôi vậy?” và gã ném cái thư của người vợ sắp cưới vào mặt tôi. Tôi đọc và thích thú với nội dung bức thư. Cô ta viết thế này: “Vị hôn phu thân mến và hết sức yêu quý của em. Giá anh biết cho rằng em chán ngán những bức thư của anh đến nhường nào! Những bức thư giống nhau như hai giọt nước cùng một dòng sông, như thể cùng mẹ sinh ra. Em mong được nghe ở anh một câu mới mẻ, một câu có thể sẽ sưởi ấm trải tim em và rọi sáng tâm hồn em. Trái tim em lạnh giá, tâm hồn em âm u. Vị hôn thê chân thành của anh…” Không phải nghĩ tới hai lần, tôi viết ngay hộ học trò của tôi bức thư trả lời như sau: “Vị hôn thê chung thủy và yêu quý của anh. Em viết rằng những bức thư của anh gửi em đều giống nhau như chúng là con cùng một mẹ đẻ ra. Nhưng làm thế nào khác được, khi chúng cùng xuất phát từ một tình cảm mà https://thuviensach.vn ra? Em bảo rằng chúng giống nhau như hai giọt nước từ một dòng sông. Làm thế nào khác được, khi chúng chảy từ một ngọn nguồn, một trái tim mà ra! Em đòi hỏi một câu mới mẻ, nhưng còn gì có thể mới mẻ hơn là câu ‘Anh yêu em!’ Tâm hồn em làm sao mà âm u được khi anh nghĩ tới em, hỡi người yêu thân mến? Vị hôn phu chân thành của em…” Trả lời thư này, chúng tôi nhận ngay được lời phúc đáp như sau: “Anh thân yêu. Những lời êm dịu của anh đã làm em phấn khởi vui vẻ và lòng em ấm lại, chung quanh em chan hòa ánh sáng. Đích thị đây là em đã được nghe một bài ca mới, được nghe âm điệu du dương thần tiên của một trái tim thân yêu. Em cảm thấy trong người khác hẳn. Hình như em đã mọc cánh bay vút lên trời và có một bầy tiên nữ tưng bừng hoan hỉ bay ra đón, mang tới cho em những câu chào mừng và những lời êm dịu của vị hôn phu thân yêu của em, con người đã vĩnh viễn chiếm được trái tim và tâm hồn em. Người vợ tương lại yêu mến và trọn đời chung thủy của anh.” Tôi trả lời, viết: “Người yêu thân mến nhất, khả ái nhất và chung thủy nhất của anh – Em yêu quý của anh, không, em đã không lầm. Đây không phải những lời lạnh nhạt tầm thường mà là những tình cảm từ một trái tim này tới thẳng một trái tim khác. Đây là những sợi dây gắn bó hai trái tim lại với nhau vĩnh viễn. Bầy tiên nữ mang đến em những lời chào mừng của anh, cũng đã mang đến cho anh những lời chào mừng không kém phần chân thành của em, và cùng với bầy tiên nữ đó, anh xin gửi đến em – trái tim thân mến của anh – một cái hôn nồng cháy, cái hôn thiêng liêng của một người bạn mãi mãi là của em và luôn luôn mang theo hình ảnh tươi sáng của em trong tâm can, lúc ngủ cũng như khi thức. Người yêu vĩnh viễn chân thành của em…” https://thuviensach.vn Chương bảy: Tài liệu cho một cuốn sách dạy viết thư Một đốm lửa từ đâu có trời biết bay đến và rơi xuống mái một ngôi nhà tranh. Một ngọn lửa tý xíu nhen lên. Gió thổi, nó bốc thành một đám cháy dữ dội. một đám cháy, cháy! Những bức thư đầu tiên ấy là cái đốm lửa đã nhen lên ngọn lửa kinh khủng. Nội dung những bức thư ngày càng một nồng nàn. Ngọn lửa ngày càng được thổi cao mãi lên. Một đám cháy khổng lồ, có sức tiêu hủy hết thảy đã bốc lên điên cuồng trong trái tim tôi; tôi đau khổ, vô cùng đau khổ. Tôi ăn không thấy ngon, ngủ không sao nhắm mắt được, chỉ đi tha thẩn như một kẻ mất trí. Bao nhiêu tình cảm trong lòng tôi dốc cả vào những bức thư. Chúng là niềm an ủi và nguồn vui duy nhất của tôi. Đối với tôi, ngày nhận được thư là một ngày hội. Tôi mở thư ra đọc và viết trả lời. Gã học trò của tôi chỉ có việc chép lại, và ngay chỉ có thế thôi tôi cũng thường phải thúc giục hắn. Và tôi đã tốn bao tâm sức để giấu kín nỗi đau khổ xuống tận đáy lòng, tránh sao cho khỏi lộ ra ngoài, tôi thường phải úp mặt xuống gối khóc thút thít, rồi lại trở dậy làm bộ vui vẻ lo công việc – chơi cờ đam hoặc một ván bài sáu mươi sáu với bạn kiêm học trò của tôi! May thay, không ai để ý nhận thấy tôi đang đau khổ, ngày một gầy rộc đi, hao mòn dần như một cây nến thắp. May thay, gã học trò tôi không hề đặc biệt chút ý đến tôi. Dĩ nhiên, nếu hắn chú ý, chắc hắn sẽ biết rõ vì đâu. Tôi có thể hình dung được bộ mặt hắn sẽ thuỗi dài ra, nếu hắn nhìn thấy tôi hôn lấy hôn để những bức thư của người vợ chưa cưới của hắn. Và tôi không hôn chúng làm sao được! Bạn thử xét xem. Đây, cô ta viết như thế này: “Anh yêu quý của em, ánh sáng của cặp mắt em! Em phải nói tất cả sự thật với anh. Anh thân yêu của em, em phải thú nhận rằng từ trước đến giờ em không hề biết anh. Em không bao giờ tưởng tượng rằng em lại tìm thấy ở anh một nguồn tình cảm mãnh liệt, những tư tưởng cao cả, và một trí thức https://thuviensach.vn uyên thâm như vậy, rằng em lại tìm thấy ở anh một tâm trí siêu phàm như vậy. Những lời lẽ sáng suốt của anh cho em thấy anh học cao biết rộng như thế nào. Thật là lạ, trước đây em chẳng biết một tý gì về những điểm này hết. Cái đó nói lên bản chất mộc mạc và tính khiêm tốn của anh, và nó càng làm tăng thêm lòng kính mến của em đối với anh. Em không cảm thấy sung sướng sao được, khi định mệnh đã gắn bó số phận em với một người có đủ đức tính tốt đẹp nhất: vẻ người tuấn tú, óc thông minh, trí hiểu biết, tính tình giản dị và đôn hậu. Nết đôn hậu của anh thể hiện trong những lời lẽ anh ăn nói dịu dàng và sáng suốt. Anh đã rộng lượng ban cho em những lời lẽ thân yêu. Em xin cảm tạ anh một ngàn lần về những bức thư đó, và xin thêm nữa. Người yêu chung thủy và vĩnh viễn của anh…” Đáp lại, tôi trả lời một cách hơi lờ mờ như sau: “Người đẹp hết sức yêu mến và tài giỏi của anh! Em không biết anh vì em chưa nhìn thấy anh đấy thôi. Cái người mà em đã nhìn thấy không phải là anh mà chỉ là cái bóng dáng của anh. Em cứ thử tưởng tượng rằng chúng ta chưa trông thấy nhau, có nghĩa là chúng ta đầu thai làm người ở một kiếp khác. Chúng ta sẽ sung sướng xiết bao ví như chúng ta không biết đến cái xã hội này, cái xã hội giả dối đê tiện cùng những con người giả dối đê tiện sống trong cái xã hội đó. Vị hôn phu yêu em và mãi mãi chung thủy với em cho đến hơi thở cuối cùng…” Tôi nhận được của cô ta lời phúc đáp như sau: “Anh yêu quý và hết sức thân mến mà trời đã ban cho em! Bức thư của anh như thể là một cuốn thiên thư và một câu đố bí hiểm đối với em. Anh viết khó hiểu đến nỗi em phải nát óc trong bao lâu mới nắm được ý anh nói, và giờ đây, em tin là em có thể hãnh diện nói rằng em đã hoàn toàn hiểu anh. Anh bảo rằng chúng ta phải tự coi mình là có phước vì đã chẳng biết đến cái thế giới giả tạo đê tiện này. Cùng những con người giả tạo đê tiện của nó. Nếu vậy thì em phải là một trong những kẻ vô phước vì https://thuviensach.vn em lại biết rất rõ cái thế giới giả dối đê tiện này với những con người giả dối đê tiện của nó. Và quả thật là đại phước khi nhận thấy rằng ít nhất cũng còn có một người ngay thẳng, chân thực, cao thượng, sáng suốt và hiền hậu, và người đó lại là người chồng chưa cưới của em, người yêu mà trời đã ban cho em! Anh thân yêu, xin chúc anh mạnh khỏe, anh hãy viết cho biết anh đang đọc sách gì và khuyên em nên đọc những cuốn nào. Em trìu mến xiết chặt tay anh và xin mãi mãi là người yêu chung thủy của anh…” Tôi viết thư phúc đáp như sau: “Cuộc sống của anh, trái tim của anh! Nếu anh đã làm em ngạc nhiên như vậy, thì em hãy thử tưởng tượng xem em đã là một câu đố bí hiểm và một điều ngạc nhiên đối với anh như thế nào. Trước kia, anh chưa hề mơ tưởng rằng anh lại nhận được của em những bức thư như vậy. Cứ xem xét những chữ Do Thái mà thỉnh thoảng em dùng trong những bức thư của em, anh thấy rằng không phải là em không biết đến món cổ văn của chúng ta. Chỉ riêng điều đó cũng đủ khiến anh coi trọng em đến nỗi anh hầu như sợ rằng anh không xứng đáng được ngay cả nhắc đến tên em! Anh ngắm nhìn tấm ảnh của em và tự nhủ: Nàng đây, một cô gái Do Thái thực sự. Đây là lý tưởng của anh, và sẵn lòng hy sinh cả cuộc đời của anh cho em, bất cứ vào giờ phút nào. Em hỏi nên đọc sách gì ư? Anh xin gửi em một danh sách những tác giả cổ điển nổi tiếng của văn học Nga và ngoại quốc như là Gogol, Turgenev, Tolstoy, Dostoevsky, Puskin, Lermontov, Shakespeare, Goethe, Schiller, Heine, Börne; anh mong rằng đọc những tác giả đó em sẽ thấy thích thú. Em hãy nhanh chóng trả lời anh. Ngày mà anh nhận được thư em là một ngày hội đối với anh. Em thân mến, chúc em mạnh khỏe, người yêu chân thành của anh. Người tình yêu mến và tận tụy của em…” Và đây, cô ta trả lời: “Linh hồn của em, báu vật của em, ánh sáng đời em! Em không hiểu sao mấy chữ Do Thái em dùng trong những bức thư lại làm anh ngạc nhiên https://thuviensach.vn đến thế. Cổ văn Do Thái19là vốn dân tộc và là kho tàng của chúng ta. Hiểu biết thứ tiếng đó phải đâu đã được coi là một tài năng đặc biệt với một cô gái Do Thái? Thực là một điều hổ ngươi và sỉ nhục nếu cô ta lại không thuộc lòng được ít câu thơ của Judah Halevi20hoặc nếu khi ra trường, cô ta lại không biết gì về Mapu, Levinson, Smolenski, Gordon và những tác giả cổ điển Do Thái khác! Em rất cảm tạ anh về bản danh sách anh gửi cho em, mặc dầu em đã đọc tất cả các tác phẩm cổ điển này từ lâu rồi. Ngoài những tác phẩm đó ra, em cũng đã đọc những nhà văn và nhà thơ danh tiếng như Byron, Swift, Cervantes, Dickens, Thackeray, Shelley, Balzac, Daudet, Hugo, Sienkiewicz, Orzeszkowa v.v… Em muốn một tác phẩm nào mới lạ cơ, không phải là một cuốn tiểu thuyết mà là một tác giả đúng đắn. Chúc anh khỏe, anh yêu quý của em, tình lang của em. Xin anh đừng quá đề cao em. Em chỉ là một đứa con gái tầm thường hết lòng hết dạ vì anh. Người yêu chung thủy của anh…” Đáp lại, tôi trả lời… Nhưng, phải chăng chúng ta đã thấy đủ lắm với cái chuyện thư từ yêu đương này? Nếu không tôi e rằng chúng ta sẽ có một cuốn sách dạy viết thư chứ không phải một cuốn tiểu thuyết nữa. Tuy nhiên, tôi muốn nói thêm rằng tôi hãy còn giữ lại tất cả những bức thư đó trong một ngăn bàn giấy kín đáo của tôi. Ngoài tôi ra, chưa có một ai được xem. Tôi coi những lá thư đó quý báu như những trang giấy cổ lâu đời của một tập niên giám xa xưa, chúng là những nhân chứng thầm lặng của những niềm vui nỗi buồn đầu tiên trong tôi. Chúng là những bông hoa khô héo và tàn tạ đặt trên nấm mồ của mối tình đầu, thiên tình ca đầu tiên của tôi. Chương tám: Tôi trở thành một kẻ nói dối không biết ngượng Khi một anh chàng đang yêu, cứ nhìn nét mặt anh ta là thế nào bạn cũng biết. Bạn cứ nhìn đôi mắt thẫn thờ, cái mỉm cười kỳ lạ của anh ta, https://thuviensach.vn những câu anh ta trả lời lơ đãng, suốt ngày cứ chốc chốc anh ta lại soi gương, mỗi ngày thắt một chiếc cà vạt khác nhau, bước chân anh ta đi mới nhẹ nhàng và dẻo dang biết mấy, anh ta mới tha thiết yêu tất cả thiên hạ đến nhường nào – nếu anh ta không quá nhút nhát thì có thể anh ta đã ôm lấy cả bác thợ nạo ống khói mà hôn. Nhưng chẳng ai chú ý đến tôi cả. Thực ra, đôi khi, giữa một ván cờ, cậu học trò của tôi cũng có hỏi tại sao tôi lại lơ đãng đến như vậy, đến nơi lẽ ra chém quân của hắn tôi lại đi chém ngay quân của mình. Tôi thường ngạc nhiên trả lời: “Quân nào?” Cả ông chủ tôi, một lần đang ngồi ăn, cũng hỏi tại sao sắc mặt tôi nom kém như vậy. Nghe hỏi, bà chủ với chùm chìa khóa rung loảng xoảng, trả lời (mặt nom ra vẻ thương hại, mặc dù bà ta như mở cờ trong bụng) bà ta trả lời rằng cậu giáo dạo này ăn rất ít. “Có chuyện gì thế?” Ông chủ hỏi và tự mình trả lời hộ: “Cậu làm việc nhiều quá, tại thế đấy thôi – Hai thầy trò nhà cậu suốt ngày ngồi trong nhà chúi mũi vào sách vở. Các người phải năng ta ngoài đi dạo chơi mới được.” “Chúng con phải làm biết bao nhiêu việc, như thế thì đi chơi làm sao được?” Đứa học trò tôi nói với một vẻ hết sức chân thật, khiến tôi muốn nhổ ngay vào người hắn ta và thét lên: “Này, các người! Sao các người lại có thể dối trá đến thế được! Không khí trong cái nhà này sặc sụa những lời nói dối của các người!” Nhưng tôi lại không nói thế. Đáng lẽ nói rõ sự thật ra tôi lại nói dối thêm một câu khác: “Tôi nhớ gia đình.” “Điều đó không có gì lạ,” ông chủ tôi nói, ông ta đem tất cả sức mạnh của cái trí tưởng tượng phong phú của mình ra, phụ họa giúp thêm vào cho những câu tôi nói dối. “Bà nó ạ, cậu ấy nhớ là phải. Gia đình cậu ta là gia đình bậc nhất ở trong tỉnh và cả ngoài tỉnh đấy. Tôi có thể nói với bà rằng trong toàn huyện không tìm đâu có một gia đình nào khác được như thế. Pháp sư Kovno là chỗ bà con với cậu, có phải không?” “Bác tôi đó,” tôi trâng tráo nói dối. https://thuviensach.vn “Và vị thuyết pháp ở Porechye cũng là bác cậu, đúng không?” Tôi trả lời: “Vâng, bác về bên ngoại.” “Và Epstein, ông Epstein vĩ đại, cũng có họ với cậu chứ?” “Vâng, chúng tôi là anh em họ.” “Và chắc Reb Moishele Halperin cũng là một người trong họ nhà cậu?” “Vâng, họ về bên nội.” “Này, còn những người thân hào Tolchino, nghe đâu cũng họ hàng gần với cậu?”. “Cháu cô cháu cậu,” tôi nói. Và tôi hết sức sung sướng, không phải vì có những người họ hàng vĩ đại như vậy mà chính là vì cuối cùng đã được để yên một mình với những cảm xúc say mê và thiêng liêng của tôi, với những bức thư dịu dàng và ngọt ngào của người vợ chưa cưới của gã học trò tôi, mà đối với tôi, cô ta còn thân thiết hơn tất cả những người họ hàng gần xa, thực sự cũng như tưởng tượng. Cô ta viết cho tôi trong bức thư về sau: “Nguồn vui của em, thiên thần của em! Làm sao lại có sự buồn rầu như vậy? Sao những bức thư sau này của anh lại bi thảm thế? Sao anh lại cứ nói đến cái chết? Những câu đó anh đưa ra hỏi em như vậy nghĩa là làm sao? Sao anh lại tự coi mình là người bất hạnh nhất trong số những người bất hạnh? Sao anh làm cho em đau khổ đến thế? Sao anh không nói rõ cho em hay cái bí mật lớn lao nó đang xâu xé trái tim anh? Anh còn có điều bí ẩn gì nữa đối với người con gái chỉ yêu riêng mình anh, người đang say sưa đếm từng giờ mong cho chóng đến lúc chúng ta được gặp nhau và chung hưởng hạnh phúc đời đời!!!” Và anh chồng sắp cưới của cô ta gửi thư phúc đáp như sau: “Tâm hồn thiêng liêng của anh, tròng con mắt của anh! Thần tượng của anh! https://thuviensach.vn Xin em tha lỗi cho anh về những bức thư đó. Em nói đúng, em thân yêu, em đã nói đúng! Anh không có quyền phàn nàn, không có quyền kêu là mình bất hạnh. Bất hạnh là kẻ nào chưa yêu bao giờ và chưa được yêu. Anh xin nhắc lại rằng, những bức thư em viết cho anh là niềm vui duy nhất của anh, được trông thấy em và chết là một hạnh phúc đối với anh. Nhưng không, anh đã thề là không nói đến cái chết nữa. Em muốn biết điều bí ẩn lớn lao của anh ư? Ồ không, em sẽ không được biết nó cho đến khi cái giờ hạnh phúc (hay bất hạnh) đó điểm, khi chúng ta sẽ trông thấy nhau trước giờ hôn lễ. Lúc đó, em sẽ biết tất cả… Trong khi chờ đợi, chúc em mạnh khỏe, em thân yêu, trái tim thiêng liêng của anh, em viết cho anh nhé, viết nhé, viết nhé! Người yêu có phước và vô phước của em, người mà, chao ôi, muốn sao cho thời gian cứ kéo dài mãi…” Chương chín: Chuẩn bị cho đám cưới và những giấc mơ vớ vẩn của tôi Ai đã từng yêu sẽ hiểu rõ tâm trạng của tôi, khi thời gian chuẩn bị cho đám cưới đã đến – Và ai đã đọc kỹ lưỡng những chương trước sẽ hiểu rõ tâm trạng tôi ra sao khi gã học trò tôi cắt bộ quần áo cưới của hắn trong thời gian ba tuần lễ liền. Những nhục hình của người tội phạm chẳng thấm vào đâu so với những với những điều mà tôi đã phải chịu đựng. So sánh với nỗi đau khổ của tôi thì địa ngục vẫn còn như một thiên đường. Có lẽ bạn đã nghĩ rằng tất cả những tình cảm đó phát sinh từ lòng căm thù đối với một địch thủ may mắn. Có đâu như vậy! Tôi biết quá rõ không phải gã học trò của tôi được yêu, mà chính là tôi, tác giả thực sự của những bức thư nọ. Tôi biết quá rõ là tôi chỉ việc tiết lộ cái bí mật, cái bí mật thiêng liêng, tại buổi gặp gỡ đầu tiên của chúng tôi, chỉ việc hở ra một câu là nàng sẽ hiểu ngay và mọi việc đều trở nên tốt đẹp. Nhưng sẽ phải làm thế nào đây? Tôi sắp xếp thế nào để được nói chuyện riêng với nàng, dù chỉ trong ít https://thuviensach.vn phút? Tôi vắt óc nghĩ ra có lẽ tới mười bảy ngàn mưu kế lố bịch, mưu kế nào cũng kỳ quái và điên rồ không kém. Thú thực trong đầu óc tôi đã hiện ra những ý nghĩ độc địa đến nỗi tôi cảm thấy xấu hổ khi viết chúng ra, ngay mặc dầu kể từ ngày đó đến nay, thời gian trôi qua cũng không phải là ít. Bạn nghĩ rằng tôi định ám sát địch thủ của tôi, tôi định đầu độc hắn chẳng? Cầu trời tránh cho tôi những ý nghĩ tội lỗi ấy! Tôi chỉ cầu Thượng đế ban cho tôi một phép màu nào đó – làm cho gã học trò của tôi mắc bệnh và về chầu tổ để tôi có thể thế chân hắn. Nói thật với bạn, tôi ngày đêm ngẫm nghĩ điều đó, mong mỏi cho gã học trò của tôi ngồi chỗ gió lùa bị cảm mạo mà chết, hoặc một cơn ho, hay cơn sốt cách nhật đến lôi hắn đi, hoặc hắn trượt chân ở một chỗ bằng phẳng và ngã gãy cổ, hoặc một hòn đá bay đập trúng vào đầu hắn, hoặc một con chó dại cắn hắn khiến hắn phát điên, hoặc một cơn giông tố sẽ cuốn bật một cái cây lên và buông rơi trúng vào đầu hắn, hoặc là có một phép màu nào khác sẽ xảy ra, bất kể là phép gì, cốt làm sao tôi gạt nổi hắn đi là được. Đồng thời, tôi cũng cảm thấy một nỗi hối hận day dứt và thấy buồn cho hắn. Sao một linh hồn vô tội như hắn lại bị đau khổ? Sao hắn lại phải chết trẻ như vậy? Trong thâm tâm, tôi khóc thương hắn, thành thực ngậm ngùi cho hắn. Tôi viết cho người yêu của tôi một bức thư, cuối thư có một câu thơ não ruột, nội dung nói tới xót thương gã học trò trẻ tuổi của tôi bị chết bi thảm. Tôi so sánh thế giới như một khu nghĩa địa và hắn như một cây non: Họa mi đâu có khóc dài Và chòm sao cũng vơi đầy lệ sa. Còn mấy câu nữa, nhưng tôi đã quên khấy hết cả. Và một lần nữa, óc tưởng tượng của tôi lại vẽ ra trước mắt tôi những quang cảnh khác: một năm đã qua từ khi hắn chết, tôi cùng người yêu ra thăm mộ hắn, rỏ một giọt lệ và đặt lên đó những bông hoa tươi thơm ngát, chúng tôi lại còn tặng hắn mấy vần thơ có đoạn cuối như sau: Xin cho hoa nở mộ người Và hồn yên nghỉ vui chơi thiên đường… https://thuviensach.vn Hoa đó sẽ nở trên mộ hắn hay không, cái đó chả chắc tý nào, nhưng có điều chắc chắn là gã học trò của tôi đang nở tươi như một bông hồng. Sức khỏe của hắn ngày một thêm tốt, bộ mặt hắn thêm hồng hào, thân thể hắn thêm đẫy đà. Hắn thích thú ngây ngất, vui vẻ và sung sướng. Sung sướng không phải vì mối tình yêu đương vì hắn sắp được rời đến ở một thị trấn lớn, ở đấy, hắn sẽ gặp những nhân vật mới và không còn phải nhìn thấy những người họ hàng chán ngắt của hắn nữa. Đã nhiều lần, hắn thú nhận với tôi y như vậy, mặc dù trước mặt bố mẹ hắn, hắn vẫn nói là hắn sẽ nhớ họ ghê lắm. Tôi hỏi hắn: “Thế anh cũng sẽ nhớ tôi chứ?” ”Dĩ nhiên!” hắn trả lời và ôm hôn tôi một cách thân ái. “Nhưng tôi sẽ đem cậu cùng đi với tôi. Chúng ta sẽ cùng chung hưởng hạnh phúc. Chúng ta sẽ chơi cờ đam và đi xem hát. Tôi sẽ không bao giờ xa rời cậu, không bao giờ!” Tôi thừa biết, đây chỉ là một lời nói dối trâng tráo. Sinh ra, được nuôi dưỡng và giáo dục trong dối trá, hắn đã lại nói dối một lần nữa. Chương mười: Tôi được mời đến dự dám cưới Tôi sẽ chẳng bao giờ quên được cái thịnh tình người ta chú ý đến chúng tôi khi chúng tôi đến dự đám cưới. Một cỗ xe lộng lẫy đón chúng tôi ở nhà ga và đưa chúng tôi tới một tòa nhà đẹp đẽ nơi chúng tôi được người ta dành cho những gian phòng riêng biệt, chúng tôi được tiếp đãi cà phê ngon, bánh ngọt và một bữa ăn trưa tuyệt tác có trứng rán và vịt quay. Và khách kéo đến đông nghìn nghịt! Ngày càng nhiều người nối tiếp nhau đến vừa chào mừng vừa làm quen với chúng tôi. Đối với tôi đang lúc tâm trí hoang mang, họ giống như một bầy sâu bọ tí xíu, lăng xăng và vo ve như đàn ruồi. Tôi bận rộn với những ý nghĩ của https://thuviensach.vn mình, những ý nghĩ rầu rĩ nhất – làm sao mà gặp riêng nàng được. Biết là tôi sẽ có thành công hay không? Nếu nàng khám phá ra điều bí mật thiêng liêng của tôi thì sao? Và nếu – thậm chí nói điều ấy lên tôi cũng không dám. Thật là khủng khiếp, khủng khiếp! Khi ở nhà ra đi, tôi đã nhét trước vào túi, bạn đừng sợ, không phải là một khẩu súng lục đâu, lạy Chúa, mà một bức thư gửi nàng, một bức thư dài ba trang, mô tả câu chuyện tình của tôi cùng tới một mẩu tiểu sử. Nhưng tôi làm thế nào mà đưa cái thư đó đến tay nàng được? Nhờ ai? Và khi nào nàng có thể đọc bức thư ấy? Trong khi đó, tất cả họ hàng nhà nàng, đàn ông, đàn bà, người ta hối hả và vội vã như chuột ăn phải bả, sai phái người làm, giục giã chuẩn bị bữa tiệc cưới, cho mời các nhạc công và pháp sư. Nhanh lên – cô dâu chú rể đã nhịn đói đến lả đi mất, tội nghiệp!21 Nhịn đói thì chú rể chẳng nhịn chút nào – điều ấy tôi biết chắc. Hắn đã ăn nhẵn cả một tảng lớn thịt vịt quay lúc ở trong phòng tôi và sau đó giả vờ nhịn đói, bộ mặt vờ tiều tụy cho ra vẻ chú rể và hắn còn cô làm ra bộ ta đây đang nghĩ ngợi việc gì quan trọng lắm. Sinh ra, được nuôi dưỡng và giáo dục trong sự dối trá, nên đến cả ngày cưới của hắn, cũng dối trá. Trong khi đó, các nhạc công đã đến và lễ che mạng cho cô dâu bắt đầu.22 Tiếng ồn ào náo nhiệt thật kinh khủng! Ai cũng làm ra vẻ cho người ta tưởng mình đang bận làm một việc gì đấy. “Nhanh! Nhanh! Nào! Mau lên!” Và có người nào đó – chúng tôi không biết là ai – dẫn đưa chúng tôi đi – không biết đi đâu, và có người nói với chúng tôi – không hiểu nói gì; tôi cảm thấy choáng váng và mê man, tai tôi ù lên, và tim đập mạnh thình thịch thình thịch… Các nhạc công cử nhạc, cây vĩ cầm rền rĩ, cái kèn đồng kêu toe toe, cây sáo rít, trống đánh bùm bùm, và tim tôi đập thình thịch thình thịch. https://thuviensach.vn Chương cuối cùng: Kết cục của một thiên diễm tình Trong số những bộ mặt quay cuồng chập chờn trước mắt, tôi nhận thấy có một bộ mặt có vẻ đối với nơi đây cũng lạ nước lạ cái như tôi. Bộ mặt của anh thanh niên tóc dài đeo kính, mà công việc duy nhất là ngắm nhìn và nhận xét tất cả mọi sự việc đang diễn ra. Anh ta có vẻ như cũng thích thú với cái việc đứng ngắm như vậy. Cặp mắt anh ta dừng lại ở nơi tôi, và tôi cảm thấy như anh ta nhìn xuyên qua người tôi, nhìn thấy trái tim, thấy điều bí mật của tôi, điều bí mật thiêng liêng – và tôi vội cúi mặt nhìn xuống. Tuy nhiên, tôi vẫn biết rõ là đôi mắt anh ta nhìn chăm chú vào tôi, tôi cảm thấy anh ta nhìn tôi chằm chặp, không rời mắt, và khi ngẩng lên, tôi bắt gặp cặp mắt nhìn xuyên thủng tim tôi và thu hút hấp dẫn tôi như một thanh nam châm. Loanh quanh thế nào tôi không hiểu, nhưng rồi chúng tôi thấy đứng bên nhau – tôi và anh chàng đeo kính – và dĩ nhiên là chúng tôi trò chuyện bàn tán về đám cưới – về cô dâu chú rể. Họ hàng dìu tay chú rể đưa tới cho cô dâu lúc ấy đang ngồi trên một cái ghế ở giữa phòng, tóc bỏ xõa xuống, và úp mặt vào hai bàn tay – như là đang khóc. Các nhạc công thi nhau cử nhạc, cây vĩ cầm rầu rĩ, tiếng kèn đồng kêu toe toe, ầm ĩ, cây sáo the thé rít, tiếng trống vang lên bùm bum bùm bum và tim tôi đập thình thịch thình thịch. Tôi nghĩ bụng : “Một phút nữa, chỉ một phút nữa, và mọi việc sẽ xong xuôi.” “Một con bò cái,” anh thanh niên đeo kính đột nhiên thì thầm vào tai tôi. “Đâu?” tôi đưa mắt nhìn quanh, hỏi. “Nó kia chứ đâu,” anh ta trả lời, hất cặp kính về phía cô dâu. Nhìn thất vẻ hết sức sửng sốt trên gương mặt tôi, anh ta nói kẽ: https://thuviensach.vn “Một con bò cái, một con bò cái thật sự. Nó chẳng biết cái gì và tính nết hay cằn nhằn như chó! Ấy thế mà lại vớ được một anh chàng tốt như vậy đó. Tôi chắc anh là thầy dạy chú rể phải không?” Tôi không rõ là tôi kéo anh ta lại ngồi bên cạnh tôi hay là anh ta kéo tôi, hoặc cả hai chúng tôi cùng kéo nhau, chỉ biết là một lát sau, chúng tôi đã đang ngồi bên cạnh nhau, như đôi bạn thân quen biết nhau từ lâu. Anh thanh niên đeo kính – cậu giáo tư của cô dâu – đã kể cho tôi nghe nhiều chuyện về cô ta, mà ví như không biết, tôi còn sung sướng hơn nhiều. “Nhưng anh thử coi những bức thư của cô ta viết xem!” tôi kêu lên. “Những bức thư của cô ta thì sao?” Nghe nói, anh thanh niên đeo kính ôm bụng lăn ra cười. “Những bức thư của cô ta ư? Hà, hà, hà! Những bức thư của cô ta! Chà, nghe kêu gớm! Những bức thư đó mà là của cô ta ư?” “Thế thì của ai?” “Của cô ta? Hà, hà, hà! Những bức thư của cô ta! Của tôi đấy! Hà, hà, hà! Những bức thư của đó là của tôi đấy! Của tôi! Của tôi.” Tôi tưởng anh thanh niên nọ hóa điên hay làm sao đó. Anh ta nắm lấy tay tôi, quay cuồng trong phòng phát vào lưng tôi và cười không ngớt. “Những bức thư của cô ta, hà hà hà. Những bức thư của cô ta!” Bạn đã bao giờ thấy một giấc mơ huy hoàng, trong những giấc mơ thấy một tòa lâu đài đẹp đẽ với những nàng tiên hiền hậu, lại có nào là rượu nho ngon tuyệt ngon, có quả vừa mới hái trên cây xuống, nào mùi hương hoa ngào ngạt, cảnh thiên đường – và “nàng”, nàng công chúa với những món tóc vàng. Và bạn bay vút lên, bay vút lên cao, cao mãi tới tận trời. Và rồi đột nhiên, cảnh vật mờ đi. Từ khu rừng vang lên một tiếng còi huýt chối tai, một tiếng vỗ cánh, một chuỗi cười quái đản, điên dại – ha, ha, ha; những tiếng ấy vọng qua khu rừng và đến ven rừng thì tan ra như một tiếng ngáp bị nén lại : A-a-a! Dưới chân bạn, một vực thẳm há hốc miệng ra. Lát nữa là bạn sẽ rơi https://thuviensach.vn