🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Thuật Đọc Tâm - Nhiều tác giả Ebooks Nhóm Zalo Mục lục Những lời khen ngợi dành cho thuật đọc tâm Lời mở đầu PHẦN 1 - HÀNH TRÌNH NỘI TÂM Chương 1. Xác định kiểu tính cách của bạn Chương 2. Nguồn gốc cổ xưa, cái nhìn hiện đại Chương 3. Bản chất và tính cách Chương 4. Trau dồi nhận thức Chương 5. Cái tôi ba chiều Chương 6. Các cơ chế năng lượng và các biến thể PHẦN 2 - CHÍN KIỂU TÍNH CÁCH Chương 7. Kiểu một: Người cải cách Chương 8. Kiểu hai: Người trợ giúp Chương 9. Kiểu ba: Người thành đạt Chương 10. Kiểu bốn: Người theo chủ nghĩa cá nhân Chương 11. Kiểu năm: Người điều tra Chương 12. Kiểu sáu: Người trung thành Chương 13. Kiểu bảy: Người nhiệt huyết Chương 14. Kiểu tám: Người thách thức Chương 15. Kiểu chín: Người hòa giải PHẦN 3 - CÁC CÔNG CỤ CHUYỂN ĐỔI Chương 16. Hệ thống Enneagram và việc thực hành tâm linh Chương 17. Hành trình tâm linh – luôn luôn ngay bây giờ Lời cảm ơn Những lời khen ngợi dành cho thuật đọc tâm “Thuật đọc Tâm là một cuốn sách rất quan trọng. Bằng cách kết hợp các kiểu tính cách hàng ngang của Enneagram với một hệ thống các tầng dọc trong nhận thức, Riso và Hudson đã thực sự tạo nên một trong những mô hình hoàn chỉnh đầu tiên về tâm lý loài người. Bên cạnh tầm quan trọng của công trình mang tính tiên phong này, nó còn nhấn mạnh sự không phù hợp của bất cứ thứ gì hạn hẹp hơn một mô hình toàn phổ về sự sinh trưởng và phát triển của con người. Đây là cuốn sách rất đáng để tìm đọc.” -Ken Wilber, tác giả cuốn The marriage of Sense and Soul (tạm dịch: Sự kết hợp của giác quan và linh hồn) “Tôi khuyên mọi người nên đọc cuốn sách này, không chỉ những người đang trên con đường phát triển bản thân, mà cả những người muốn hiểu về thế giới nội tâm phức tạp của những người xung quanh như bạn đời, thành viên gia đình, đồng nghiệp, hay bạn bè. Các bảng hỏi đều rất thú vị và mang tính khai sáng. Tôi đã thu được một vài thông tin quan trọng về chính mình, nhận ra thách thức phát triển và vun đắp thêm lòng trắc ẩn. Chắc hẳn, đóng góp lớn nhất của ThuậT đọc Tâm được gói gọn trong từ ‘trí tuệ’. Các tác giả gửi đến một thông điệp rõ ràng về tính phức tạp trong bản chất con người, tiếng gọi khao khát về mặt tâm linh trong mỗi chúng ta, và những tầng cao hơn trong khả năng của chúng ta. Tuy nhiên, họ không bỏ mặc chúng ta tại đó. Họ giới thiệu cho chúng ta một hành trình tiến hóa cá nhân và tâm linh.” -Harville Hendrix, Ph.D, tác giả cuốn Getting the Love You Want (tạm dich: Giành lấy tình yêu bạn muốn) “Don Riso và Russ Hudson đã làm nổi bật sự phong phú và chiều sâu của Enneagram, cũng như khơi gợi lên sức mạnh của biểu tượng này như một công cụ biến đổi con người. ThuậT đọc Tâm chứa đầy trí tuệ và chiều sâu. Bạn sẽ vô thức tìm đọc lại cuốn sách này nhiều lần và mỗi lần đọc lại sẽ khám phá thêm được những kho báu mới.” -Tony Schwarts, tác giả cuốn What Really matters (tạm dịch: điều thực sự quan trọng) “ThuậT đọc Tâm không chỉ là một bản mô tả và thảo luận rõ ràng, toàn diện về một cách phân loại tính cách cổ xưa, mà còn là một đóng góp to lớn và sáng tạo trong việc ứng dụng và phát triển của mô hình trong tương lai. Don Riso và Russ Hudson đã thiết kế ra những bài hướng dẫn và kiểm tra đơn giản, mang tính thực tiễn có thể giúp xác định kiểu tính cách của một người và sử dụng kiến thức này vào việc chữa lành và biến đổi về mặt tâm lý tinh thần. -Stanislav Grof, M.D., tác giả cuốn The Adventure of Self-Discovery (tạm dịch: hành trình Khám phá bản thân) Lời mở đầu THỰC THỂ ÁNH SÁNG TẤT CẢ CHÚNG TA ĐỀU ĐƯỢC DẪN DẮT bởi một sự thôi thúc từ sâu thẳm bên trong. Chúng ta sẽ cảm thấy bất an mỗi khi thấy bản thân vẫn còn thiếu sót một điều gì đó, dù rất khó xác định chính xác điều đó là gì. Chúng ta có đủ các loại quan niệm về những thứ mà chúng ta nghĩ là mình cần hoặc muốn – một mối quan hệ tốt hơn, một công việc tốt hơn, một vóc dáng hoàn hảo hơn, một chiếc xe hơi xịn hơn và rất nhiều thứ khác nữa. Chúng ta tin rằng nếu mình có thể sở hữu mối quan hệ, công việc hay món “đồ chơi” mới hoàn hảo kia, cảm giác bồn chồn không yên từ trong sâu thẳm sẽ biến mất, chúng ta sẽ cảm thấy thỏa mãn và đủ đầy. Nhưng kinh nghiệm dạy chúng ta rằng, một chiếc xe hơi mới cũng chỉ giúp con người hạnh phúc hơn trong một khoảng thời gian ngắn mà thôi. Dù hoàn hảo thế nào đi chăng nữa, một mối quan hệ mới vẫn sẽ không thể làm chúng ta mãn nguyện như mong đợi. Vậy chúng ta đang thực sự tìm kiếm điều gì? Nếu bớt chút thời gian để suy ngẫm, chúng ta sẽ nhận ra rằng, điều trái tim mình khao khát là biết được chúng ta là ai và tại sao chúng ta lại ở đây. Nhưng nền văn hóa chúng ta đang sống hầu như không khuyến khích chúng ta tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi này. Chúng ta được dạy rằng, chất lượng cuộc sống trước hết sẽ được cải thiện nếu điều kiện vật chất bên ngoài tăng lên. Tuy nhiên, dù sớm hay muộn, chúng ta rồi cũng nhận ra rằng những vật ngoài thân sẽ chẳng thể xua tan sự bất an trong tâm hồn mỗi người. “Trong mỗi sinh vật đều có một phần khao khát được trở thành chính nó, con nòng nọc muốn biến thành ếch, con nhộng muốn hóa thành bướm, một con người bị hủy hoại muốn trở nên vẹn toàn. Đó chính là sự duy linh.” ELLEN BASS “Đối với tôi, có vẻ như trước khi chúng ta bắt đầu cuộc hành trình tìm ra sự thật, tìm ra Chúa, trước khi chúng ta bắt đầu làm gì đó, bắt đầu một mối quan hệ với người khác... chúng ta nhất thiết phải hiểu rõ bản thân mình trước.” KRISHNAMURTI “Dù bạn bao nhiêu tuổi, được nuôi dưỡng ra sao, được giáo dục như thế nào, những điều làm nên bạn hầu hết đều là những tiềm năng không được dùng tới.” GEORGE LEONARD Vậy chúng ta phải tìm kiếm câu trả lời ở đâu? Rất nhiều cuốn sách về chủ đề thay đổi bản thân đều nói một cách rất xúc động về kiểu người mà tất cả chúng ta muốn trở thành. Chúng ta đều thừa nhận tầm quan trọng của sự đồng cảm, tinh thần cộng đồng, giao tiếp và sự sáng tạo. Nhưng mặc dù những phẩm chất này đều (và các phẩm chất khác) đẹp đẽ và thu hút, chúng ta vẫn cảm thấy khó có thể duy trì hoặc áp dụng chúng vào cuộc sống hằng ngày. Trái tim của chúng ta khao khát vươn lên, nhưng hầu như lúc nào chúng ta cũng sụp đổ một cách đau đớn trên những tảng đá của sợ hãi, những thói quen tự hủy hoại và mù quáng. Những dự định tốt đẹp và những kỳ vọng cao quý của chúng ta thường trở thành nguồn cơn của sự thất vọng. Chúng ta bỏ cuộc với chính bản thân mình, quay về với những sự sao nhãng quen thuộc và cố quên đi toàn bộ vấn đề. Vậy phải chăng phần lớn các cuốn sách nổi tiếng về tâm lý học đều nhầm lẫn hay sai lệch? Phải chăng con người không có khả năng sống một cuộc đời toàn vẹn và viên mãn? Trong suốt chiều dài lịch sử, những bậc thầy thông thái về tinh thần và đạo đức luôn khẳng định rằng chúng ta có tiềm năng để đạt đến sự vĩ đại – và rằng trên thực tế, chúng ta là những sinh vật thần thánh theo nghĩa đen. Vậy tại sao chúng ta lại cảm thấy quá khó khăn để nhận ra và sống đúng với trạng thái này? Chúng tôi tin rằng phần lớn các cuốn sách về phát triển bản thân (self-help) không hoàn toàn sai, nhưng lại chưa đầy đủ. Ví dụ, khi bàn về một chủ đề cơ bản như giảm cân, chúng ta biết rằng có rất nhiều nguyên nhân khiến một người mắc các vấn đề về cân nặng hoặc thực phẩm – nhạy cảm với đường, khẩu phần ăn thừa chất béo, ăn để kiềm chế lo lắng hay hàng loạt các vấn đề về cảm xúc khác. Nếu không xác định được nguyên nhân cốt lõi thì dù có nỗ lực như thế nào, bạn cũng chẳng thể tìm ra được một giải pháp thỏa đáng. Những hướng dẫn của các tác giả dòng sách phát triển bản thân thường dựa trên các phương pháp đã phát huy hiệu quả với chính họ, phản ánh những đặc điểm tâm lý và cách tư duy của cá nhân họ. Nếu một độc giả tình cờ có đặc điểm tâm lý tương tự, phương pháp của tác giả có thể có tác dụng. Tuy nhiên, nếu hai bên ít có sự tương đồng, người đọc có khả năng bị lầm đường lạc lối hơn là được giúp đỡ. Bất kỳ cách tiếp cận tới sự phát triển nào nếu muốn hiệu quả cũng phải cân nhắc đến thực tế rằng cuộc sống có nhiều kiểu người khác nhau – nhiều loại tính cách khác nhau. Trước đây, rất nhiều hệ thống tâm lý và tâm linh đã cố gắng nêu ra nhận định cốt lõi này: chiêm tinh học, số học, mô hình bốn tính cách cơ bản (lãnh đạm, cáu kỉnh, u sầu và lạc quan), hệ thống tính cách của Jung (các xu hướng hướng nội và hướng ngoại đi kèm với các cơ chế xúc giác, trực giác, cảm xúc và suy nghĩ) cùng nhiều hệ thống khác. Không chỉ vậy, các nghiên cứu gần đây về sự phát triển của trẻ sơ sinh và về khoa học trí não đã chỉ ra rằng những khác biệt căn bản về tính cách của các kiểu người khác nhau bắt nguồn từ nền tảng sinh học. Sự đa dạng này giải thích tại sao một lời khuyên có thể hữu ích với người này lại trở thành thảm họa cho người kia. Khuyên nhủ một số kiểu người rằng họ nên chú tâm nhiều hơn vào cảm xúc của mình cũng giống như đổ thêm dầu vào lửa. Hay việc khuyên một vài kiểu người khác rằng họ cần khẳng định bản thân nhiều hơn cũng ngớ ngẩn như việc đưa một người biếng ăn vào chế độ ăn kiêng. Trong quá trình thấu hiểu chính mình, các mối quan hệ, sự phát triển tâm hồn và nhiều vấn đề hệ trọng khác, chúng ta sẽ thấy rằng kiểu tính cách – không phải giới tính, văn hóa hay khác biệt thế hệ – mới là nhân tố quan trọng. Chúng tôi tin rằng sự hiểu biết về các kiểu tính cách là cần thiết trong nhiều lĩnh vực – giáo dục, khoa học, kinh doanh, nhân văn học và trị liệu – và trên hết, trong các công việc về tinh thần và mang tính chất biến đổi. Mặc dù chúng ta đều có những khao khát cháy bỏng, biểu hiện của chúng sẽ khác biệt và, trên thực tế, là một chức năng của một “bộ lọc” giúp chúng ta tiếp cận cuộc sống. “Nói về mặt tâm linh, mọi nhu cầu và khao khát của một người luôn hiện hữu, có thể được chạm tới ngay tại đây và ngay lúc này – dành cho tất cả những ai có mắt nhìn.” SURYA DAS Bộ lọc chính mà chúng ta dùng để hiểu chính mình và thế giới xung quanh, để thể hiện bản thân, bảo vệ chính mình, để đấu tranh với quá khứ và dự đoán cho tương lai, để học hỏi, để hoan hỉ và để yêu chính là kiểu tính cách của chúng ta. Điều gì sẽ xảy ra nếu có một hệ thống có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân mình và người khác? Hoặc nếu hệ thống đó giúp ta phân biệt các bộ lọc tốt hơn và sử dụng chúng một cách hợp lý? Hay chuyện gì sẽ xảy ra nếu hệ thống này có thể chỉ rõ cho chúng ta các vấn đề tâm lý cốt lõi cũng như điểm mạnh, điểm yếu trong kỹ năng giao tiếp với những người xung quanh? Nếu hệ thống này không phụ thuộc vào những tuyên bố của các chuyên gia, các bậc thầy, vào ngày sinh của chúng ta hay vào việc chúng ta là con thứ mấy trong gia đình, mà phụ thuộc vào những biểu hiện tính cách và sự sẵn lòng khám phá bản thân của chúng ta một cách trung thực thì sẽ như thế nào? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu hệ thống này không những chỉ ra các vấn đề cốt lõi mà còn cho ta thấy những phương thức hiệu quả để giải quyết chúng? Và nếu hệ thống này dẫn chúng ta đến với sâu thẳm tâm hồn mình? Thực tế có tồn tại một hệ thống như vậy, và tên của nó là Enneagram. THỰC THỂ ÁNH SÁNG Một trong những sự kiện quan trọng nhất đời tôi, Don, diễn ra nhiều năm trước khi tôi tham gia một khóa chữa lành tâm hồn kéo dài một tuần tại Bắc New York. Chúng tôi có khoảng 50 người, ở trong một khách sạn hơn trăm tuổi do thầy của chúng tôi sở hữu. Vì kiến trúc và nội thất của căn nhà cũ kỹ này cần nâng cấp hoàn toàn, nên chúng tôi đã có một cơ hội hoàn hảo để thực hiện các công việc chân tay nặng nhọc – một dịp để quan sát khả năng chịu đựng cũng như những phản ứng của chúng tôi khi làm việc. Lúc đó là mùa hè nên thời tiết khá gay gắt, không có nhiều chỗ để tắm, đường đến phòng tắm khá xa và bọn tôi gần như không có thời gian rảnh để nghỉ ngơi. Như cả nhóm đều biết từ trước, tất cả các điều kiện sinh hoạt và lối sống tập thể này được một giáo viên thiết kế một cách có chủ đích, nhằm khơi gợi đặc điểm tính cách của chúng tôi, khiến cho mỗi người có thể tự quan sát mình rõ hơn dưới cường độ khắc nghiệt của phòng thí nghiệm sống này. Vào một buổi chiều, chúng tôi có cơ hội hiếm hoi để nghỉ 45 phút giữa giờ. Tôi được giao trách nhiệm cạo sơn bên ngoài cái khách sạn cũ kỹ này và chẳng mấy chốc đã bị bụi sơn và các vết mốc tường bám đầy từ đầu đến chân. Cuối ca làm việc, tôi đã quá mệt và nhễ nhại mồ hôi đến mức không còn quan tâm đến việc mình đang dơ dáy đến thế nào – tôi cần một giấc ngủ, và ngay khi chúng tôi kết thúc buổi làm việc, tôi là người đầu tiên chạy lên tầng và lao vào giường. Hầu hết mấy người bạn cùng phòng với tôi cũng đều bò vào ngay sau đó và ngủ ngon lành chỉ trong năm phút. Ngay thời điểm đó, một người bạn cùng phòng còn lại, Alan, xông vào phòng. Cậu ấy được giao nhiệm vụ trông nom con cái của các thành viên trong nhóm, và qua cái cách mà cậu đá thúng đụng nia, rõ ràng là cậu ấy rất tức giận bởi không thể hoàn thành nhiệm vụ sớm hơn để chợp mắt một lát. Tuy thế, cậu ấy rõ ràng là có thời gian gây ồn ào khiến người khác không thể ngủ nổi. Thế nhưng không lâu sau khi Alan ồn ã bước qua cánh cửa, một điều kỳ diệu đã xảy đến với tôi: Tôi nhận thấy những cảm xúc tiêu cực đối với cậu ta dâng lên trong cơ thể mình như một con tàu đang đi vào sân ga, và tôi đã không bước lên con tàu đó. Trong giây phút của sự khai sáng giản đơn, tôi nhìn thấy Alan cùng những giận dữ và thất vọng của cậu ấy – Tôi nhìn thấy Bản chất hành vi của cậu ấy mà không tô vẽ gì thêm – Tôi nhìn thấy sự tức giận của chính mình “đang tràn lên” để chĩa vào cậu – và tôi đã không phản ứng với bất kỳ cảm xúc nào trong số đó. “Linh hồn là một thế lực vô hình trở nên hiện hữu trong mọi sự sống.” MAYA ANGELOU Khi tôi chỉ đơn giản quan sát những phản ứng tức giận và những lý lẽ tự bào chữa của chính mình thay vì hành động theo chúng, một bức màn dường như được vén lên trước mắt tôi, và tôi mở mắt. Thứ thông thường vẫn cản trở nhận thức của tôi tan biến trong phút chốc, và thế giới như sống dậy. Alan bỗng trở nên đáng yêu, và những chàng trai khác trở nên hoàn hảo với những phản ứng của họ, dù cho nó là gì đi nữa. Cũng đầy bất ngờ, khi tôi quay đầu lại và nhìn ra cửa sổ, tôi thấy mọi thứ xung quanh mình như tỏa sáng từ bên trong. Ánh nắng trên những cành cây, sự xoay vần của lá trong cơn gió, tiếng sột soạt nhè nhẹ của ô kính bên trong khung cửa cũ, tất cả đều quá đẹp để có thể diễn tả thành lời. Tôi mê mệt trước sự kỳ diệu của mọi thứ. Tất cả đều đẹp đến khó tin. Tôi vẫn còn trong trạng thái ngây ngất đáng kinh ngạc khi hòa mình cùng những người khác trong nhóm tại buổi thiền lúc chiều muộn. Khi sự thiền định trở nên sâu lắng, tôi mở mắt và nhìn quanh căn phòng – và rơi vào trạng thái mà tôi chỉ có thể diễn tả như một sự thông suốt từ bên trong, một cảm nhận về thứ vẫn tồn tại trong tôi hàng năm trời. Điều tôi thấy chính là việc mỗi người ở đó đều là những “thực thể của ánh sáng”. Tôi thấy rõ rằng mọi người đều được tạo nên từ ánh sáng – rằng chúng ta giống như những hình thái của ánh sáng – bị bao phủ bởi một lớp vỏ. Lớp vỏ màu đen và dai như nhựa đường đã làm mờ đi ánh sáng bên trong – thứ ánh sáng từ con người thực sự bên trong mỗi chúng ta. Vài mảng nhựa đường trông rất dày, những chỗ khác mỏng và trong suốt hơn. Những người đã bồi dưỡng bản thân trong thời gian dài có ít nhựa đường hơn và ở họ tỏa ra nhiều ánh sáng nội tâm hơn. Do quá khứ riêng của mỗi cá nhân, những người khác bị phủ bởi nhiều nhựa đường hơn và cần cố gắng rất nhiều để có thể giũ bỏ nó đi. Sau khoảng một tiếng, cảnh tượng đó mờ dần và cuối cùng biến mất hẳn. Khi buổi thiền kết thúc, chúng tôi có nhiều việc phải làm hơn, và tôi nhận lấy một trong những nhiệm vụ mọi người thường trốn tránh là rửa bát trong phòng bếp đầy khói. Tuy nhiên, do tôi vẫn cảm nhận được âm hưởng của niềm vui, nhiệm vụ đó cũng trở thành một khoảnh khắc hạnh phúc. Tôi chia sẻ câu chuyện này không chỉ vì tầm quan trọng của nó đối với cá nhân tôi, mà còn vì nó là minh chứng trực quan rằng những điều mà chúng tôi đề cập đến trong cuốn sách này là có thật. Nếu chúng ta quan sát bản thân một cách chân thành và không đánh giá, nhìn thấy cách mà tính cách mình phản ứng trong từng hành động, chúng ta sẽ bừng tỉnh và nhận ra thêm nhiều niềm vui trong cuộc sống này. SỬ DỤNG CUỐN SÁCH NÀY Enneagram chỉ có thể trở nên có ích khi chúng ta thành thực với bản thân mình. Do đó, những thành phần của nó – cũng như cuốn sách này – tốt nhất nên được sử dụng như một bản hướng dẫn cho sự tự quan sát và tự vấn. Chúng tôi thiết kế cuốn sách này với nhiều mục thiết thực giúp bạn sử dụng nó có hiệu quả, bao gồm: • Thái độ chữa lành vết thương, khả năng bẩm sinh và quá trình biến đổi cụ thể của từng kiểu tính cách. • Làm sao để “quan sát và buông bỏ” những thói quen và phản ứng có hại. • Làm sao để phát triển động lực cho từng kiểu tính cách • Những thông điệp tuổi thơ trong tiềm thức. • Chiến lược trị liệu cho từng kiểu tính cách. • Bước nhảy tâm hồn, hồi chuông thức tỉnh và những điểm đáng báo động của từng kiểu tính cách. • Cách bồi đắp nhận thức trong cuộc sống hằng ngày. • Các Bài tập Nội tâm và các cách thực hành cho từng kiểu tính cách. • Làm sao sử dụng hệ thống để phát triển tâm hồn lâu dài. Việc hoàn thành các bài tập trong cuốn sách này vào một quyển nhật ký sẽ rất có ích, bạn nên dùng một cuốn sổ hoặc một cuốn vở gáy lò xo cho mục đích này. Chúng tôi khuyên bạn nên dùng một quyến nhật ký Bài tập Nội tâm để ghi lại những điều bạn rút ra khi đọc về kiểu tính cách của mình cũng như tám kiểu tính cách khác. Hầu hết mọi người đều nhận thấy rằng những thông tin này sẽ gợi ra nhiều vấn đề, những ký ức liên quan, cũng như những nguồn cảm hứng sáng tạo. Với bài tập đầu tiên trong quyển nhật ký Bài tập Nội tâm, chúng tôi gợi ý bạn nên viết một đoạn tiểu sử cá nhân – nhưng không phải là tự truyện. Viết về bản thân dưới ngôi thứ ba – tức là, dùng “anh ấy” hay “cô ấy” thay vì “tôi”. Kể câu chuyện cuộc đời bạn, bắt đầu từ những năm tháng đầu đời (hoặc có thể từ trước đó nữa từ những gì bạn biết về tiểu sử gia đình) cho tới thời điểm hiện tại, như thể bạn đang miêu tả một người nào đó khác. Bạn có thể dành ra một trang giấy trong cuốn nhật ký Bài tập Nội tâm cho mỗi thập kỷ, trừ ra một khoảng trống để bạn có thể thêm vào những nhận định và quan sát liên quan trong quá trình bạn hồi tưởng lại được nhiều thứ hơn. Đừng lo lắng về cách hành văn hay về tính “chính xác”. Điều quan trọng là bạn nhìn thấy cuộc đời mình như một tổng thể hoàn chỉnh, tựa như bạn được ai đó kể lại. Đâu là những thời điểm quyết định của cuộc đời bạn – những giây phút mất mát và những khoảnh khắc vinh quang – những khoảng thời gian mà bạn biết rằng cuộc đời bạn sẽ không còn như trước nữa, bất kể là theo chiều hướng tích cực hay tiêu cực? Ai là người có ảnh hưởng lớn nhất lên cuộc đời bạn – những người đóng vai “nhân chứng” cho sự vật lộn và phát triển của bạn, những người đã làm bạn tổn thương, những người từng dạy dỗ hay đám bạn thân của bạn? Hãy liệt kê chi tiết nhất có thể. Hãy quay trở lại bản tiểu sử này nếu bạn muốn thêm điều gì hoặc nhìn nhận được thêm nhiều điều về bản thân mình trong quá trình đọc. Câu chuyện của bạn sẽ trở nên sống động và có ý nghĩa hơn khi bạn thấu hiểu bản thân mình sâu sắc hơn. PHẦN 1 HÀNH TRÌNH NỘI TÂM Chương 1 XÁC ĐỊNH KIỂU TÍNH CÁCH CỦA BẠN ENNEAGRAM (phát âm “ANY-a-gram”) là một biểu đồ hình học vạch ra chín kiểu tính cách cơ bản của con người cũng như những mối quan hệ qua lại phức tạp giữa chúng. Mô hình này được phát triển dựa trên tâm lý học đương đại có nguồn gốc từ trí tuệ tâm linh của nhiều nền văn hóa cổ đại khác nhau. Từ Enneagram bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp với “chín” – ennea và “biểu đồ” – grammos; do đó, là một biểu đồ chín góc. Biểu đồ tính cách Enneagram hiện đại đã được tổng hợp từ nhiều truyền thống tâm linh và tôn giáo. Đây có thể được xem như một sự kết tinh của trí tuệ của toàn nhân loại và những triết lý lâu năm được tích lũy bởi những người theo Thiên chúa giáo, Phật giáo, Hồi giáo (đặc biệt là người Sufi), và người Do Thái (trong Kabbalah) trong hàng ngàn năm. Cốt lõi của Enneagram là một nhận định phổ quát rằng con người là hiện diện tâm linh giáng sinh trong thế giới vật chất nhưng vẫn là hóa thân bí ẩn cho cuộc sống và linh hồn giống như Đấng toàn năng. Bên dưới những khác biệt và những diện mạo trên bề mặt, đằng sau những bức màn của sự ảo tưởng, ánh sáng của Đức Chúa tỏa sáng bên trong mỗi cá nhân. Tuy vậy, nhiều thế lực khác nhau có thể làm mờ ánh sáng đó, và mỗi truyền thống tâm linh đều có những huyền thoại hay những học thuyết để giải thích về việc loài người đã đánh mất sự kết nối với Đấng toàn năng như thế nào. Một trong những điểm mạnh lớn nhất của Enneagram là cách mà nó bỏ qua tất cả những khác biệt giữa các hệ thống tư tưởng. Enneagram đã giúp đỡ các cá nhân đến từ hầu hết mọi tôn giáo trong việc tái khám phá bản thể cốt lõi của họ như những thực thể tâm linh. Do đó, Enneagram có thể có giá trị lớn lao trong bối cảnh thế giới ngày nay vì nó khiến cho người da trắng và người da đen, đàn ông và phụ nữ, người theo Công giáo và Tin Lành, người Ả Rập và người Do Thái, người “thẳng” và người đồng tính, người giàu và người nghèo đều nhận ra rằng nếu họ kiếm tìm bên dưới những điểm khác biệt bề mặt đã chia rẽ họ, họ sẽ tìm thấy lòng nhân đạo ở một tầm cao mới, dành cho tất cả. Với sự giúp đỡ của Enneagram, chúng ta sẽ khám phá ra rằng những người tính cách kiểu Sáu đều giống nhau, và họ có cùng những giá trị sống giống với các kiểu tính cách khác. Những người da đen có nhiều điểm chung với những người da trắng hơn họ tưởng. Tính cộng đồng và lòng nhân ái ở một Cấp độ hoàn toàn mới sẽ nổi lên, xóa bỏ mọi nỗi sợ hãi và sự thiếu hiểu biết cũ kỹ. Tuy vậy, Enneagram không phải là một tôn giáo, nó cũng không làm thay đổi xu hướng tôn giáo của một người nào đó. Nó không được coi như một hành trình tâm linh hoàn chỉnh. Tuy nhiên, nó chứa đựng yếu tố cốt lõi nhất trong mọi hành trình tâm linh: sự thấu hiểu về bản thân. Nếu không có sự thấu hiểu về bản thân, chúng ta sẽ không thể bước thật xa trên hành trình tâm hồn của mình, và cũng sẽ không thể duy trì bất cứ sự tiến triển nào mà chúng ta đạt được. Một trong những mối nguy hiểm lớn nhất của nỗ lực biến đổi chính là việc bản ngã chúng ta sẽ cố gắng né tránh việc xử lý các vấn đề tâm lý sâu thẳm trong nội tâm bằng cách vội vã nhảy vào quá trình lột xác. Điều này xảy ra bởi bản ngã luôn mơ mộng về chính nó như một thứ “cao cấp” hơn. Có bao nhiêu kẻ mới tập chân tu đã từng tự thuyết phục bản thân rằng họ chỉ còn cách một bước chân để trở thành thánh nhân? Có bao nhiêu người tập thiền khẳng định chắc chắn rằng họ đã đạt được sự giác ngộ trong một khoảng thời gian kỷ lục? Sự thấu hiểu bản thân đóng vai trò như một người bảo vệ vô giá giúp bạn chống lại việc tự lừa dối chính mình. Enneagram đưa chúng ta đến mọi nơi (và mang lại những tiến triển thực sự) bởi điểm bắt đầu của Enneagram chính là hoàn cảnh hiện tại của chúng ta. Nó giúp hé lộ đỉnh cao tâm hồn ta có thể vươn tới, cũng như chiếu một nguồn sáng chân minh, không phán xét lên những mảng tối và sự cầm tù trong cuộc sống của chúng ta. Nếu chúng ta muốn sống như những bản thể tâm linh trong thế giới vật chất này, dưới đây là những yếu tố cần phải được khám phá. “Đừng òa khóc, đừng để cơn phẫn nộ bùng lên. Hãy thấu hiểu.” SIPNOZA “Giăng thuyền buồm đi tới mặt trăng cũng có ích gì khi ta chẳng thể vượt qua khoảng không ngăn ta đến với chính mình?” THOMAS MERTON Hiện diện (ý thức, chánh niệm), Thực hành tự quan sát (đạt được từ sự tự nhận thức) và Thấu hiểu ý nghĩa của những trải nghiệm mà ai đó có (diễn giải một cách chính xác những trải nghiệm đó dựa trên thông tin về một bối cảnh rộng hơn mà người đó thuộc về, ví như cộng đồng hay hệ thống tư tưởng tâm linh) là ba yếu tố cần thiết để sự biến đổi có thể diễn ra. Bản thể cung cấp yếu tố đầu tiên, bạn cung cấp yếu tố thứ hai, và Enneagram cung cấp yếu tố thứ ba. Khi ba yếu tố này được kết hợp lại với nhau, mọi thứ sẽ diễn ra một cách hết sức nhanh chóng. GIỚI THIỆU VỀ CHÍN KIỂU TÍNH CÁCH Bạn bắt đầu làm việc với Enneagram bằng việc xác định ra kiểu tính cách của mình và tìm hiểu những vấn đề nổi bật của kiểu tính cách đó. Mặc dù chúng ta sẽ tìm thấy ở chính mình cả chín kiểu tính cách, nhưng những đặc điểm nổi trội nhất sẽ quyết định kiểu tính cách của chúng ta. Ở trang 24, bạn sẽ tìm thấy một bảng hỏi, Riso- Hudson QUEST, có thể giúp bạn lọc ra kiểu tính cách căn bản của bạn, và ở đầu mỗi chương sẽ có một bài kiểm tra thứ hai, Riso Hudson TAS hay Bộ lọc Kiểu Thái độ1, để giúp bạn kiểm chứng những điều đã khám phá. Kết hợp hai bài kiểm tra đó cùng với những miêu tả và bài tập trong từng chương dành cho các kiểu tính cách, bạn sẽ có khả năng khám phá ra kiểu tính cách của mình với độ chính xác cao. Bây giờ, hãy đọc tên của các kiểu được liệt kê dưới đây cùng với những dòng miêu tả ngắn để xác định ra hai hay ba kiểu tính cách miêu tả bạn một cách chính xác nhất. Hãy nhớ rằng đây chỉ là những đặc điểm nổi trội và không đại diện cho toàn bộ các sắc thái của mỗi kiểu tính cách. Kiểu Một: Người Cải Cách Đây là loại tính cách nguyên tắc và đầy lý tưởng. Họ là những người tận tụy và tôn trọng đạo đức, với một nhận định rất mạnh mẽ về cái đúng và cái sai. Họ là những người thầy giáo và những quân nhân thập tự chinh, họ luôn nỗ lực để hoàn thiện mọi thứ nhưng lại sợ phạm phải sai lầm. Có tổ chức, trật tự và tỉ mỉ, họ cố gắng duy trì những chuẩn mực cao nhưng lại có thể trở thành những người hay chỉ trích và theo chủ nghĩa hoàn hảo. Họ thường có những cơn giận giữ kìm nén trong lòng và dễ mất kiên nhẫn. Lúc ở trạng thái tích cực nhất, họ là những cá nhân thông thái, sáng suốt, thực tế, kiêu hãnh, và là những anh hùng đạo đức. Kiểu Hai: Người Trợ Giúp Đây là loại tính cách biết quan tâm và chú trọng đến các mối quan hệ cá nhân. Loại Hai là những người biết cảm thông, chân thành và tốt bụng. Họ thân thiện, hào phóng và sẵn sàng hy sinh bản thân, nhưng họ cũng có thể trở nên đa cảm, hay tâng bốc và luôn cố để lấy lòng người khác. Họ luôn có động lực để trở nên gần gũi với người khác, thường giúp đỡ người khác để cảm thấy được cần đến. Họ là mẫu người thường có vấn đề trong việc chăm sóc bản thân và thừa nhận nhu cầu của chính mình. Ở trạng thái tích cực nhất, tính cách kiểu Hai là những người không ích kỉ, đầy nhân văn, có một tình yêu vô điều kiện dành cho chính họ và những người khác. "Nếu con người hiểu rõ về chính mình thì hẳn Chúa đã chữa lành và cứu rỗi chúng ta." PASCAL Kiểu Ba: Người Thành Đạt Đây là loại tính cách dễ dàng thích nghi và hướng tới thành tựu. Họ là những người tự tin, cuốn hút, và hấp dẫn. Hoài bão, đầy năng lực và năng lượng, họ còn chú ý đến vị trí xã hội và luôn có động lực lớn cho sự phát triển cá nhân. Tính cách loại Ba thường để tâm đến hình ảnh của mình và những gì người khác nghĩ về mình. Họ là điển hình cho loại tính cách hay gặp rắc rối với chủ nghĩa làm việc và sự cạnh tranh. Ở trạng thái tốt nhất, tính cách kiểu Ba biết chấp nhận bản thân, chân thực và làm tất cả những gì họ có thể – hình mẫu lý tưởng truyền cảm hứng cho những người xung quanh. Kiểu Bốn: Người Theo Chủ Nghĩa Cá Nhân Đây là loại tính cách lãng mạn và nội tâm. Tính cách loại Bốn thường tự biết mình, nhạy cảm, khép kín và ít nói. Họ sẵn sàng bộc lộ bản thân, chân thành với cảm xúc của mình, trở nên thân mật, nhưng họ cũng dễ buồn bã và thiếu tự tin. Họ có thể giữ khoảng cách với người khác để tránh việc cảm thấy bị tổn thương và khiếm khuyết, do đó họ cũng có thể khinh thường và không đi theo lối sống thông thường. Họ có thể mắc vấn đề với lối sống buông thả và cảm thấy tự thương hại. Ở trạng thái tích cực nhất, tính cách kiểu Bốn tràn đầy cảm hứng và sáng tạo, họ có thể làm mới bản thân và thay đổi các trải nghiệm. Kiểu Năm: Người Điều Tra Kiểu Năm là loại người với tính cách mạnh mẽ và thông minh một cách đầy lý trí. Tính cách loại Năm rất tỉnh táo, sâu sắc và tò mò. Họ có thể chú tâm và tập trung vào việc phát triển các ý tưởng và kỹ năng phức tạp. Tính cách độc lập và sáng tạo, họ có thể chìm đắm trong suy nghĩ và những ý tưởng trừu tượng. Họ có thể trở nên xa cách, nhưng lại đầy xúc cảm và mãnh liệt. Họ thường có vấn đề với việc tự cô lập, lập dị và chống đối. Ở trạng thái tích cực nhất, tính cách kiểu Năm là những nhà tiên phong với tầm nhìn xa trông rộng, họ thường đi trước thời đại và có thể nhìn thấy thế giới dưới một con mắt hoàn toàn khác. Kiểu Sáu: Người Trung Thành Đây là loại tính cách tận tụy, luôn hướng đến sự đảm bảo an toàn. Tính cách kiểu Sáu đáng tin cậy, chăm chỉ và có trách nhiệm. Tuy vậy, họ cũng có thể trở nên phòng thủ, lẩn tránh và cực kỳ hay lo lắng – liên tục căng thẳng và không ngừng phàn nàn về điều đó. Họ thường cẩn trọng và thiếu quyết đoán nhưng cũng dễ phản ứng, chống đối và nổi loạn. Họ thường mắc vấn đề với việc hoài nghi bản thân và tính hay ngờ vực. Ở trạng thái tốt nhất, tính cách loại Sáu là những người cân bằng nội tâm, tự tin, độc lập và hay giúp đỡ kẻ yếu một cách đầy dũng cảm. Kiểu Bảy: Người Nhiệt Huyết Đây là loại tính cách bận rộn và làm việc có hiệu quả. Tính cách loại Bảy đa tài, lạc quan và ngẫu hứng. Họ là những người hóm hỉnh, nhiệt huyết và thực tế, có cũng có thể trở nên năng động thái quá, phân tán tư tưởng và không có kỷ luật. Họ liên tục tìm kiếm những trải nghiệm mới mẻ và thú vị, tuy vậy họ cũng có thể trở nên mất tập trung và kiệt sức vì di chuyển không ngừng. Họ thường gặp vấn đề với tính nông cạn và bốc đồng của mình. Khi ở trạng thái tích cực nhất, tính cách kiểu Bảy tập trung tài năng của mình vào những mục tiêu chính đáng, trở nên vui vẻ, thành công, và tràn đầy lòng biết ơn. Kiểu Tám: Người Thách Thức Đây là kiểu tính cách đầy quyền lực và chuyên quyền. Nhóm Tám là những người tự tin, mạnh mẽ và quả quyết. Họ thích che chở, tháo vát và quyết đoán, họ cũng có thể trở nên kiêu ngạo và thích lấn át. Tính cách kiểu Tám luôn cảm thấy rằng họ cần phải điều khiển môi trường của mình, đôi lúc họ trông có vẻ giận dữ và đáng sợ. Họ thường có vấn đề với việc cho phép bản thân gần gũi với người khác. Ở trạng thái tích cực nhất, tính cách kiểu Tám là những người tự chủ – họ sử dụng sức mạnh của chính mình để khiến cho cuộc sống của người khác trở nên tốt đẹp hơn, họ là những người anh hùng, vĩ đại và thường để lại dấu ấn trong lịch sử. Kiểu Chín: Người Hòa Giải Đây là loại tính cách dễ tính, khiêm nhường. Tính cách kiểu Chín là những người biết chấp nhận, đáng tin cậy và ổn định. Họ hiền hậu, tốt bụng, dễ tính và luôn ủng hộ người khác, tuy thế họ cũng có thể quá dễ dàng nghe theo ý kiến của những người xung quanh chỉ để duy trì hòa bình. Họ thường gặp vấn đề với tính thụ động và bướng bỉnh của mình. Ở trạng thái tích cực nhất, kiểu tính cách Chín là những người không thể bị đánh bại với tầm nhìn bao quát, họ có khả năng đưa mọi người xích lại gần nhau hơn và hàn gắn những cuộc xung đột. Tuy vậy, chúng tôi khuyên bạn giữ một thái độ cởi mở và đọc hết chương dành cho Nhóm Sáu (như trong ví dụ của chúng ta) cho đến khi mọi thứ trở nên rõ ràng hơn. Nếu bản miêu tả và các bài tập gây ảnh hưởng lớn tới bạn, gần như chắc chắn bạn thuộc Nhóm Sáu. Chúng tôi không khẳng định chắc chắn, bởi vì việc tự đánh giá dễ có khả năng sai lệch – đáng tiếc rằng, điều này cũng đúng khi bạn được đánh giá bởi một “chuyên gia Enneagram” nào đó. Do vậy, hãy dành thời gian để xác định tính cách của mình. Đọc cuốn sách này một cách cẩn thận, và hơn hết, lưu lại những thông tin bạn có trong một thời gian và thảo luận với những người hiểu bạn rõ nhất. Nhớ rằng sự khám phá bản thân là một quá trình, và quá trình này không chỉ dừng lại ở việc khám phá ra kiểu tính cách của bạn – trên thực tế, đó mới chỉ là điểm bắt đầu. Khi bạn khám phá ra tính cách của mình, bạn sẽ biết ngay là bạn đúng. Những luồng cảm xúc của sự nhẹ nhõm cùng nỗi xấu hổ, sự phấn khởi và nỗi thất vọng, tất cả sẽ đến với bạn. Những thứ bạn vẫn biết về chính mình một cách vô thức bỗng trở nên sáng rõ. Khi điều này xảy ra, có thể chắc chắn rằng bạn đã xác định đúng tính cách của mình. CÁC BẢNG HỎI Bảng hỏi đầu tiên mà bạn sẽ tìm thấy dưới đây ở trang 24, là bảng Riso Hudson QUEST, bài kiểm tra phân loại nhanh Enneagram. Bài kiểm tra này giúp bạn giới hạn những lựa chọn tính cách tiềm năng cho bản thân bạn trong khoảng thời gian không quá năm phút, với độ chính xác khoảng 70%. Ít nhất bạn sẽ có thể xác định từ hai tới ba khả năng chính xác nhất cho tính cách của mình. Nhóm bảng hỏi thứ hai là Riso-Hudson TAS – hay còn gọi là bài phân loại thái độ tính cách. Mở đầu mỗi chương là một bộ 15 câu khẳng định nêu bật lên tính cách đặc trưng của một trong chín tính cách. Nếu bạn quan tâm đến bài kiểm tra Enneagram tự chấm điểm trên máy tính, bạn có thể làm tại www.EnneagramInstitute.com. Bài kiểm tra này có tên RHETI (Công cụ dự đoán tính cách Riso-Hudson Enneagram, bản 2.5 ), bao gồm việc chọn trong số 144 các cặp câu khẳng định với độ chính xác lên tới 80% . Ngoài việc giúp bạn dự đoán tính cách chính của mình, bài kiểm tra này còn cung cấp một hồ sơ bao gồm những điểm mạnh của chín kiểu trong tính cách của bạn. Thông thường, bạn mất khoảng 45 phút để hoàn thành bài RHETI. Nếu bạn chưa từng biết đến Enneagram trước đây, hãy làm bài QUEST và sau đó tới bài TAS để xem có sự tương thích hay không. Ví dụ, bài QUEST có thể chỉ ra rằng bạn thuộc tính cách nhóm Sáu. Tiếp theo, bạn có thể lật ngay tới 15 câu khẳng định trong bài TAS cho nhóm Sáu (ở Chương 12) để xem bạn có đạt điểm cao với những câu khẳng định đó hay không. Nếu có, khả năng cao là bạn đang đi đúng hướng. BÀI KIỂM TRA RISO – HUDSON BÀI KIỂM TRA PHÂN LOẠI NHANH ENNEAGRAM HƯỚNG DẪN Để bảng hỏi có thể mang lại một kết quả chính xác, bạn phải đọc và làm theo những hướng dẫn đơn giản sau: • Chọn một đoạn văn trong mỗi nhóm câu khẳng định thể hiện chính xác nhất thái độ và hành vi chung của bạn. • Bạn không cần phải đồng ý hoàn toàn với từng từ hay từng câu trong đoạn văn mình chọn. Bạn có thể chỉ đồng ý 80-90% của một đoạn văn và vẫn chọn nó chứ không phải các đoạn văn còn lại. Tuy nhiên, bạn nên đồng ý với ý tưởng và “triết lý” chung của đoạn văn đó. Bạn gần như sẽ không đồng tình với một vài chỗ trong mỗi đoạn văn. Đừng chối bỏ cả đoạn chỉ bởi một từ hay một cụm từ! Nhắc lại rằng, bạn hãy nhìn vào bức tranh tổng thể. • Đừng phân tích thái quá những lựa chọn của mình. Chọn đoạn văn mà “linh tính” mách bảo là phù hợp với bản thân, mặc dù bạn có thể không đồng ý 100%. Tư tưởng chủ đạo và cảm ý chung của toàn bộ đoạn văn quan trọng hơn từng yếu tố cá nhân. Hãy tin vào linh cảm của mình. • Nếu không thể quyết định được đoạn văn nào là phù hợp nhất với mình, bạn có thể có hai lựa chọn, nhưng hai đoạn văn bạn chọn phải ở trong một cặp; ví dụ, bạn chọn C trong nhóm I, X và Y trong nhóm II. • Điền chữ cái thể hiện đoạn văn bạn chọn vào ô trống tương ứng. NHÓM I A. Tôi thường khá độc lập và quyết đoán: Tôi cảm thấy cuộc sống sẽ tốt đẹp nhất nếu bạn chủ động đương đầu với nó. Tôi lập ra mục tiêu cho chính mình, chủ động tham gia, và mong muốn có thể khiến mọi thứ xảy ra. Tôi không thích chỉ ngồi đó mà chẳng làm gì. Tôi muốn đạt được một điều gì đó lớn lao và muốn là một người có ảnh hưởng. Tôi không hẳn thích đối đầu, nhưng tôi cũng không để cho người khác điều khiển mình. Phần lớn thời gian tôi biết mình muốn gì và theo đuổi nó. Tôi làm việc hăng say và vui chơi hết mình. B. Tôi thường ít nói và quen với việc ở một mình. Tôi không thích sự chú ý đổ dồn vào mình trong các tình huống xã hội, và tôi cũng không hay khẳng định bản thân một cách mạnh mẽ. Tôi không thoải mái khi phải làm người dẫn đầu hay phải cạnh tranh với người khác. Nhiều người chắc hẳn sẽ nói rằng tôi là một kẻ mơ mộng – sự phấn khích đến với tôi rất nhiều từ trí tưởng tượng. Tôi khá hài lòng với bản thân mà không cảm thấy phải năng động trong mọi lúc. C. Tôi thường cực kỳ có trách nhiệm và tận tụy. Tôi cảm thấy tồi tệ nếu không duy trì các mối ràng buộc và không hoàn thành những gì được kỳ vọng. Tôi muốn mọi người thấy rằng tôi luôn ở đó vì họ và tôi sẽ làm những gì tốt nhất cho họ. Tôi thường hy sinh nhiều thứ lớn lao vì lợi ích của người khác, kể cả khi họ không biết về điều đó. Tôi không quan tâm đến bản thân nhiều như vậy – tôi hoàn thành những việc phải làm và thư giãn (và làm những thứ tôi muốn) nếu còn thời gian. NHÓM II X. Tôi là người luôn duy trì một cái nhìn tích cực và cảm thấy mọi thứ rồi sẽ có một kết cục tốt nhất. Tôi thường tìm thấy những thứ mình đam mê và nhiều cách khác nhau để khiến bản thân bận rộn. Tôi thích ở bên cạnh mọi người và giúp họ hạnh phúc – Tôi thích chia sẻ hạnh phúc với họ (Không phải lúc nào tôi cũng cảm thấy tốt, nhưng tôi cố gắng không để ai biết điều đó!). Tuy nhiên, giữ một trạng thái tích cực đôi khi cũng có nghĩa rằng tôi đang trì hoãn việc giải quyết những vấn đề cá nhân trong một thời gian quá dài. Y. Tôi có cảm xúc mạnh mẽ về mọi thứ – hầu hết mọi người có thể nhận thấy khi tôi đang cảm thấy tồi tệ về một điều gì đó. Tôi có thể rất dè dặt với mọi người nhưng cũng lại nhạy cảm hơn những gì tôi thể hiện. Tôi muốn biết vị trí của mình trong lòng người khác, những ai và những gì tôi có thể tin cậy – người khác có thể nhìn thấy rõ ràng vị trí của họ trong lòng tôi. Khi tôi buồn bực về một điều gì đó, tôi muốn nhận được sự phản ứng từ mọi người và muốn họ cũng trở nên lo lắng giống tôi. Tôi biết về những luật lệ, nhưng tôi không thích người khác chỉ bảo tôi phải làm những gì. Tôi muốn tự quyết định bản thân. Z. Tôi thường tự chủ và suy nghĩ logic – Tôi không thoải mái khi phải đối mặt với cảm xúc. Tôi làm việc có hiệu quả, thậm chí đi theo chủ nghĩa hoàn hảo. Tôi thích được làm việc một mình. Khi xảy ra những vấn đề hay mâu thuẫn cá nhân, tôi cố gắng không để cho cảm xúc cá nhân chi phối hoàn cảnh. Một số người có thể nói rằng tôi quá lạnh lùng và không thể hiện gì khi người khác làm tôi buồn bực. Để giải đoán câu trả lời của bạn, hãy xem trang 29. “Nếu bạn ghét một người, bạn ghét một điều gì đấy ở anh ta mà bạn tìm thấy trong chính mình. Những gì không thuộc về chính chúng ta không khiến chúng ta khó chịu.” HERMANN HESSE NHỮNG ĐIỀU CẦN GHI NHỚ VỀ CÁC KIỂU TÍNH CÁCH • Mặc dù tất cả mọi người đều có một sự kết hợp nhất định giữa các kiểu tính cách trong tính cách chung, một đặc điểm hoặc phong cách nhất định sẽ là “ngôi nhà” của chúng ta, và ta trở về với nó lần này đến lần khác. Tính cách căn bản của chúng ta thường giữ nguyên trong suốt cuộc đời. Con người có thể thay đổi và phát triển bằng rất nhiều cách, nhưng họ không thay đổi từ tính cách căn bản này sang tính cách căn bản khác. • Những bản miêu tả tính cách đều mang nghĩa chung và có thể áp dụng cho cả nam lẫn nữ. Tất nhiên, hai giới tính này sẽ thể hiện những thái độ, đặc tính và xu hướng giống nhau bằng những cách khác nhau, nhưng những vấn đề cơ bản của các loại tính cách đó thì vẫn giữ nguyên. • Không phải tất cả những gì được miêu tả trong tính cách căn bản của chúng ta đều đúng trong mọi tình huống. Đó là do chúng ta không ngừng biến động giữa các đặc điểm tích cực, thông thường và tiêu cực trong tính cách. Điều này sẽ được thảo luận thêm trong Các Cấp độ của Sự phát triển (Chương 6). Chúng ta sẽ thấy rằng mức độ trưởng thành và căng thẳng tăng lên có ảnh hưởng đến cách chúng ta thể hiện kiểu tính cách của mình. • Mặc dù đã đặt cho từng kiểu tính cách một cái tên mang tính miêu tả (ví dụ như Người Cải Cách, Người Trợ Giúp, Người Thành đạt...), trong thực tế chúng tôi vẫn ưa sử dụng các con số Enneagram hơn. Các con số là những giá trị trung lập – chúng mang lại một cách gọi nhanh và không thiên vị. Hơn nữa, giá trị thứ tự của các con số không quan trọng: Một kiểu tính cách với con số có giá trị cao hơn không có nghĩa là tốt hơn một kiểu tính cách với con số có giá trị thấp hơn. (Ví dụ, tính cách kiểu Chín không tốt hơn tính cách kiểu Một.) • Không có kiểu tính cách nào tốt hay tệ hơn kiểu nào – tất cả đều có những mặt tốt và mặt xấu, điểm mạnh và điểm yếu. Tuy vậy, một vài kiểu tính cách có thể được xem trọng hơn các kiểu khác trong một nền văn hóa hay một nhóm cụ thể. Khi bạn học thêm nhiều thứ về các kiểu tính cách, bạn sẽ thấy rằng kiểu tính cách nào cũng có những khả năng đặc biệt, cũng như những hạn chế khác nhau. Không quan trọng bạn thuộc kiểu tính cách nào, bạn luôn có cả chín bên trong mình với một mức độ nhất định. Việc khám phá tất cả và quan sát cách chúng hoạt động bên trong bạn chính là việc nhìn thấy một phổ sắc thái toàn diện của Bản chất con người. Sự nhận thức này sẽ khiến bạn thấu hiểu và cảm thông người khác hơn, bởi bạn sẽ nhận ra rất nhiều khía cạnh trong những thói quen và phần nào đó của họ ở trong chính mình. Bạn sẽ cảm thấy việc lên án tính hung hăng của nhóm Tám hay tính phụ thuộc không che đậy của nhóm Hai trở nên khó khăn hơn nhiều, vì chúng ta nhận thức được tính hung hăng và phụ thuộc trong chính chúng ta. Nếu bạn tìm hiểu cả chín kiểu tính cách bên trong mình, bạn sẽ thấy chúng ảnh hưởng lẫn nhau như thế nào – giống như cách mà biểu tượng Enneagram thể hiện. Phân loại tính cách người khác Chúng tôi có một nhận định mạnh mẽ rằng việc phân loại người khác luôn rắc rối hơn việc xác định tính cách cho chính mình. Mỗi người đều có những điểm mù riêng, và có quá nhiều những biến thể của các kiểu tính cách khiến chúng ta khó có thể biết hết. Do định kiến của bản thân, chúng ta cũng rất có thể có ác cảm lớn đối với một số loại tính cách nào đó. Hãy nhớ rằng, Enneagram chủ yếu chỉ dùng để khám phá và thấu hiểu bản thân. Hơn thế, mặc dù biết được tính cách của chính mình hay người khác mang lại, điều này không nói lên cho chúng ta tất cả mọi thứ về một con người, không hơn gì việc biết được chủng tộc hay quốc tịch của một ai đó. Bản thân kiểu tính cách không nói cho chúng ta biết điều gì về quá khứ, trí tuệ, tài năng, sự trung thực, liêm khiết, tính cách, và rất nhiều nhân tố khác của một con người. Mặt khác, kiểu tính cách nói cho chúng ta biết rất nhiều điều về cách nhìn nhận thế giới, những quyết định chúng ta thường lựa chọn, những giá trị chúng ta tin tưởng, những gì thúc đẩy chúng ta, cách mà chúng ta phản ứng lại với mọi người, cách chúng ta đối mặt với sự căng thẳng, và rất nhiều điều khác nữa. Khi chúng ta trở nên quen thuộc hơn với những xu hướng tính cách được hé lộ bởi hệ thống này, chúng ta sẽ trân trọng những quan niệm của người khác. “Kẻ biết người là người khôn, kẻ biết mình là người sáng.” LÃO TỬ MỤC ĐÍCH SÂU XA HƠN CỦA ENNEAGRAM Việc xác định ai đó thuộc một trong chín kiểu tính cách có thể là một việc mang tính cách mạng. Lần đầu tiên trong đời, chúng ta nhận ra một xu hướng và nguyên căn chung cho cách mà chúng ta đang sống và hành xử. Tuy vậy, ở một mức độ nào đó, việc “nhận biết kiểu tính cách” có thể bị hợp nhất với cách chúng ta nhìn nhận chính mình và trở thành một chướng ngại trong quá trình phát triển của mỗi người. Thật vậy, một số học viên của Enneagram đã bị ám ảnh bởi kiểu tính cách của họ – “Tất nhiên là tôi luôn bị ảo tưởng! Dù gì thì tôi cũng là loại Sáu”, hay “Bạn biết chúng tôi là loại Bảy đến mức nào rồi đấy! Chúng tôi cứ luôn phải di chuyển!” Biện minh cho những hành vi đáng ngại hay lựa chọn một nhân dạng cứng nhắc là những cách sử dụng Enneagram sai lầm. Tuy nhiên, bằng cách giúp chúng ta nhận ra việc mình bị nhốt trong tâm lý mê muội của bản thân như thế nào và cách chúng ta bị tách rời với bản thể Tự nhiên của mình, Enneagram mở ra cánh cửa giúp nhìn sâu vào nhân dạng bí ẩn thật sự của bản thân. Ý nghĩa của Enneagram là để khởi tạo một quá trình tự vấn có thể dẫn chúng ta đến với một sự thật sâu sắc hơn về bản thân và vị trí của chúng ta trong thế giới này. Tuy nhiên, nếu chúng ta sử dụng Enneagram đơn giản chỉ để tìm ra một hình ảnh bản thân đẹp đẽ hơn, chúng ta sẽ đặt dấu chấm hết cho quá trình khám phá (hay đúng hơn là tìm lại) Bản chất thực sự của chính mình. Việc tìm hiểu tính cách cá nhân sẽ mang đến cho chúng ta những thông tin quan trọng, giúp mở ra điểm khởi đầu cho một hành trình xa hơn. Tóm lại, khám phá ra kiểu tính cách của bản thân không phải là điểm dừng chân cuối cùng. Mục đích của Công trình này là để ngăn chặn những phản ứng tự động của tính cách bằng việc mang đến nhận thức về nó. Chỉ khi chúng ta nhận thức và thông suốt về cách tính cách chúng ta vận hành, chúng ta mới có thể thức tỉnh – đây cũng chính là lý do vì sao cuốn sách này ra đời. Khi chúng ta càng nhìn thấy những phản ứng cơ học trong tính cách bản thân, mức độ chúng ta nhận dạng chính mình với các kiểu tính cách càng giảm đi và càng có nhiều tự do hơn. Đó là tất cả những gì mà Enneagram chứa đựng. Chương 2 NGUỒN GỐC CỔ XƯA, CÁI NHÌN HIỆN ĐẠI “Hãy tìm hiểu xem bạn là gì và hãy là thứ đó.” PINDAR HỆ THỐNG CÁC KIỂU TÍNH CÁCH ENNEAGRAM hiện đại không đến từ một nguồn duy nhất. Đó là một sự lai tạo, từ nhiều truyền thống tư duy cổ xưa kết hợp với tâm lý học hiện đại. Rất nhiều tác giả đã suy đoán về nguồn gốc của nó, và những người say mê Enneagram đã tạo ra vô số câu truyện dân gian về truyền thống và sự phát triển của nó, tuy nhiên rất tiếc hầu hết thông tin được lan truyền đều không chính xác. Ví dụ như nhiều tác giả thời kỳ đầu đã cho rằng toàn bộ hệ thống đến từ các bậc thầy Sufi giáo, điều mà chúng tôi biết không phải là sự thật. Để hiểu về lịch sử Enneagram, chúng ta cần phân biệt giữa biểu tượng Enneagram và chín kiểu tính cách. Sự thật là Enneagram là một biểu tượng cổ xưa, bắt nguồn từ 2.500 năm trước hoặc lâu hơn thế. Tương tự như vậy, nguồn gốc của các ý tưởng dẫn đến sự hình thành nền tảng tâm lý học của chín kiểu tính cách khởi nguồn sớm nhất từ thế kỷ IV sau Công nguyên, hoặc cũng có thể từ trước đó. Tuy nhiên, chỉ từ những thập niên gần đây nhất, hai luồng nhận thức này mới được hợp nhất với nhau. Nguồn gốc đích thực của biểu tượng Enneagram đã biến mất trong chiều dài lịch sử; chúng ta không biết chính xác nó đến từ đâu, giống như việc chúng ta không biết ai đã phát minh ra bánh xe hay cách viết chữ. Người ta nói rằng Enneagram bắt nguồn từ Babylon vào khoảng năm 2.500 trước Công nguyên, nhưng không có nhiều chứng cứ về điều đó. Có nhiều ý tưởng trừu tượng liên hệ với Enneagram, không kể đến những biến thể hình học và toán học của nó, gợi ý cho chúng ta rằng Enneagram rất có thể bắt nguồn từ tư tưởng Hy Lạp cổ đại. Những lý thuyết nền tảng của biểu đồ có thể được tìm thấy trong các ý tưởng của Pythago, Plato (và một vài triết gia hậu Plato). Hơn thế, đây rõ ràng là một phần của truyền thống phương Tây, nơi khởi nguồn của Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo và Hồi giáo, cũng như triết lý Hermetic và Gnostic, ba tín ngưỡng tiên tri nơi những khía cạnh của biểu đồ có thể được tìm thấy. Tuy nhiên, chúng ta biết rõ rằng người có sứ mệnh đưa biểu tượng Enneagram đến với thế giới hiện đại là George Ivanovich Gurdjieff. Gurdjieff là người Armenia gốc Hy Lạp, sinh ra vào khoảng năm 1875. Khi còn trẻ, ông đã yêu thích những kiến thức bí ẩn và tin rằng một hệ thống khoa học hoàn chỉnh có khả năng biến đổi tâm hồn của con người đã được phát triển bởi người cổ đại, nhưng hệ thống kiến thức này sau đó đã biến mất. Cùng với một vài người bạn cũng có chung niềm đam mê khai quật lại khoa học cổ đại nhằm nâng tầm con người này, Gurdjieff đã dành một quãng thời gian dài của tuổi trẻ để cố gắng lắp ghép lại tất cả những tri thức xa xưa mà ông tìm thấy. Cùng với những người bạn, ông thành lập một nhóm mang tên Những Người Đi Tìm Sự Thật (SAT2) và quyết định rằng mỗi người họ sẽ khám phá các quá trình truyền dạy và các hệ thống tư tưởng một cách độc lập, sau đó gặp mặt định kỳ để chia sẻ những gì họ học được. Họ đi tới nhiều nơi như Ai Cập, Afghanistan, Hy Lạp, Persia, Ấn Độ và Tây Tạng, dành thời gian tại các tu viện và nhà thờ, học hỏi tất cả mọi thứ về những tri thức và truyền thống cổ đại. Ở đâu đó trong những cuộc hành trình của mình, có nhiều khả năng tại Afghanistan hay Thổ Nhĩ Kỳ, Gurdjieff bắt gặp biểu tượng của Enneagram. Ngay sau đó ông tạo ra một bản tổng hợp những gì mà ông và các thành viên SAT còn lại đã khám phá được. Ông kết thúc cuộc tìm kiếm hàng năm trời của mình chỉ ngay trước khi Thế Chiến thứ Nhất bắt đầu và từ đó giảng dạy tại St. Petersburg và Moscow, đồng thời ngay lập tức thu hút được nhiều học trò. “Nắm lấy sự thấu hiểu của phương Đông và kiến thức của phương Tây – rồi sau đó kiếm tìm.” GEORGE GURDJIEFF “Hãy nhớ về chính bạn mọi lúc và mọi nơi.” GEORGE GURDJIEFF Hệ thống mà Gurdjieff giảng dạy là một bộ môn chuyên sâu và phức tạp về tâm lý học, thần học và vũ trụ học, hướng tới việc giúp người học hiểu được vị trí của họ trong vũ trụ và mục đích khách quan của họ trong cuộc sống. Gurdjieff cũng giảng về Enneagram như là biểu tượng chủ đạo và quan trọng nhất trong triết lý của ông. Ông khẳng định một người không thể hiểu hoàn toàn bất cứ thứ gì cho đến khi anh hay cô ta hiểu nó dưới cái nhìn của Enneagram. Nói cách khác, cho đến khi anh hay cô ta có thể xếp những thành phần của một quy trình vào đúng chỗ trên biểu đồ Enneagram, từ đó thấy được những bộ phận phụ thuộc và duy trì lẫn nhau trong một tổng thể. Hệ thống Enneagram giảng dạy bởi Gurdjieff do vậy chủ yếu là một hình mẫu của những quy trình tự nhiên chứ không phải là một bộ môn tâm lý học. Gurdjieff giải thích rằng biểu tượng Enneagram có ba phần tượng trưng cho ba quy luật tối thượng điều khiển mọi sự sống. Quy luật đầu tiên là vòng tròn, là Mandala3 của vũ trụ, được sử dụng trong hầu hết các nền văn hóa. Vòng tròn chỉ sự thống nhất, sự hoàn thiện, tính độc nhất, và biểu tượng hóa ý tưởng chúa là một, một đặc trưng nổi bật của hầu hết các tôn giáo phương Tây, Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo và Hồi giáo. Bên trong vòng tròn chúng ta tìm thấy biểu tượng tiếp theo, hình tam giác. Trong Thiên Chúa giáo, biểu tượng này chỉ bộ ba Cha, Con và Thánh Linh4. Tương tự, Kabbalah, một bộ môn huyền bí trong Do Thái giáo, dạy rằng Chúa ban đầu thể hiện Ngài trong vũ trụ như ba khởi nguồn của “các khối cầu”, Sefirot (Kether, Binah và Hokman) – những thành phần trong biểu tượng cơ bản của Kabbalah, cái Cây của Sự sống. Chúng ta cũng có thể tìm thấy những biểu hiện của ý tưởng tam ngôi trong các nền tôn giáo khác: Các Phật tử nói về Phật, Pháp và Tăng; người Ấn Độ giáo nói về Vishnu, Brahma và Shiva; Đạo giáo nói về Thiên Đàng, Trái Đất và Con người. Điều đáng ngạc nhiên là hầu hết mọi tôn giáo lớn trên thế giới đều cho rằng vũ trụ không phải là một biểu hiện của tính nhị nguyên như những gì logic phương Tây truyền dạy mà là của tính tam ngôi. Cách nhìn thông thường của chúng ta vào hiện thực thường dựa trên những bộ đôi trái ngược như tốt và xấu, đen và trắng, nam và nữ, người hướng nội và người hướng ngoại... Tuy thế, các truyền thống cổ đại không chỉ nhìn thấy người đàn ông và người đàn bà, mà là đàn ông, đàn bà và trẻ em. Mọi thứ không chỉ có màu đen và trắng, thay vào đó là đen, trắng và xám. Gurdjieff gọi hiện tượng này là “Quy luật Bộ ba” và cho rằng mọi thứ tồn tại đều là kết quả của sự tương tác giữa ba thế lực (bất kể chúng là gì, trong từng hoàn cảnh hay chiều không gian cụ thể). Đến cả những phát hiện mới nhất của vật lý hiện đại dường như cũng hỗ trợ cho ý tưởng về Quy luật Bộ ba. Ở tầng hạ nguyên tử, các hạt nguyên tử được cấu thành bởi các proton, electron và neutron; và thay vì có bốn loại lực căn bản của tự nhiên như người ta từng nghĩ, ngành vật lý đã khám phá ra rằng thực ra chỉ có ba loại – lực mạnh, lực yếu và lực điện từ. Phần thứ ba của biểu tượng tam ngôi này là hình sáu đỉnh (hình tạo bởi các đỉnh số 1-4-2-8-5-7). Hình này là biểu tượng của thứ mà Gurdjieff gọi là “Quy luật Bộ bảy”, thứ điều chỉnh các công đoạn và sự phát triển theo thời gian. Quy luật này nói rằng không có thứ gì là bất biến; mọi thứ đều vận động và biến đổi. Ngay cả các tảng đá hay các ngôi sao cuối cùng rồi cũng chuyển hóa. Vạn vật đều biến đổi, tái tạo, tiến hóa hay phân hủy – tuy nhiên theo những cách hợp lý và có thể đoán trước được dựa theo Bản chất của chúng và những lực tác động lên chúng. Các ngày trong tuần, bảng Tuần hoàn Nguyên tố Hóa học, các quãng nốt nhạc phương Tây đều dựa trên Quy luật Bộ bảy. Khi chúng ta ghép các nguyên tố lại với nhau (hình tròn, hình tam giác và hình sáu đỉnh), chúng ta có được Enneagram. Đây là một biểu tượng cho thấy sự toàn vẹn của một thứ (hình tròn), cách nhận dạng của nó là kết quả của sự tương tác giữa ba thế lực (hình tam giác) và cách nó tiến hóa và biến đổi theo thời gian (hình sáu đỉnh). Gurdjieff giảng dạy Enneagram thông qua một loạt các điệu nhảy thiêng liêng, bởi biểu tượng này nên được nhìn nhận như một biểu tượng sống đang chuyển động và mang năng lượng sôi nổi, chứ không ở trạng thái tĩnh. Tuy nhiên, chúng ta không tìm thấy ở bất cứ đâu trong những bài viết đã xuất bản của Gurdjeff và học trò của ông về biểu tượng Enneagram của các kiểu tính cách. Những nguồn gốc của loại Enneagram này có gần đây và dựa trên hai nguồn hiện đại chủ đạo. Nguồn thứ nhất đến từ Oscar Ichazo. Giống như Gurdieff, khi còn là một chàng trai trẻ, Ichazo đã say mê với việc khai quật những tri thức bị đánh mất. Vào thời thơ ấu, ông đã sử dụng trí thông minh siêu việt của mình để tiếp thu những thông tin từ một thư viện lớn với những cuốn sách về triết học và siêu hình học của một người chú. Khi Ichazo còn khá trẻ, ông rời quê hương Bolivia để đi tới Buenos Aires, Argentina, và sau đó tới những vùng đất khác trên thế giới để tìm kiếm tri thức cổ đại. Sau khi đi tới Trung Đông và nhiều nơi khác, ông đã quay trở về Nam Mỹ và bắt đầu chắt lọc những gì mà bản thân đã học hỏi được. Ichazo nghiên cứu và tổng hợp rất nhiều yếu tố của Enneagram cho đến đầu những năm 1950, ông khám phá ra sự kết nối giữa biểu tượng này và các kiểu tính cách. Chín kiểu tính cách mà ông kết nối với biểu tượng Enneagram đến từ một truyền thống cổ xưa của sự ghi nhớ chín phẩm chất Tối thượng được phản ánh trong Bản chất con người. Những ý tưởng này được bắt đầu từ các học giả hậu Plato và xuất hiện trong Những Bộ chín5 của Plotinus vào thế kỷ thứ III sau Công nguyên. Chúng len lỏi vào truyền thống Thiên Chúa giáo cùng với những điều trái ngược chúng: Sự bóp méo Những phẩm chất Tối thượng sẽ tạo thành Bảy Tội Lớn6 (hay “Những Mối tội đầu7” hoặc “Những Nỗi Khổ Hình8”) cùng với hai điều khác (nỗi sợ hãi và sự gian dối). Gắn liền với Enneagram và Bảy Tội Lớn là ý niệm rằng trong khi bên trong chúng ta tồn tại tất cả những điều nói trên, có một điều cụ thể xuất hiện với tần suất liên tục. Đó chính là căn nguyên của sự mất cân bằng trong chúng ta và là con đường dẫn đến việc chúng ta bị nhốt trong cái tôi của mình. Ichazo lần về những ý tưởng sơ khai của chín phẩm chất Tối thượng từ Hy Lạp cho đến những người cha tu hành9 của thế kỷ thứ IV đã tạo nên khái niệm Bảy Tội Lớn, sau đó là nền văn học Trung cổ bao gồm Truyện cổ canterbury của Chaucer và Luyện ngục10 của Dante. Ichazo cũng tìm hiểu truyền thống Do Thái cổ đại của Kabbalah. Sự giảng dạy thần bí này đã được phát triển trong các cộng đồng Do Thái tại Pháp và Tây Ban Nha từ thế kỷ XII tới thế kỷ XIV trong kỷ nguyên của chúng ta, mặc dù nó có nguồn gốc trong những truyền thống Do Thái cổ, cũng như trong triết học Thuyết Ngộ Đạo11 và Hậu Plato. Cốt lõi của triết học Kabbalah là một biểu tượng với tên gọi Cái Cây Sự Sống12 (Etz hayim), thứ cũng giống như Enneagram chứa đựng những ý tưởng về sự hợp nhất, tính tam ngôi và một quá trình phát triển gồm bảy phần. Trong một phút chớp nhoáng của trí tuệ thiên tài, Ichazo đã có thể đặt toàn bộ những tài liệu này một cách hợp lý, theo một thứ tự chính xác vào biểu tượng Enneagram lần đầu tiên vào giữa những năm 1950. Từ đó, những dòng chuyển giao khác nhau đã được lắp ghép lại để tạo ra một mẫu cơ bản của mô hình Enneagram mà chúng ta biết đến ngày nay. Vào năm 1970, bác sĩ tâm thần nổi tiếng Claudio Naranjo, người lúc bấy giờ đang phát triển một chương trình trị liệu gestalt13 ở Viện Esalen tại Big Sur, California và một số học giả khác trong cuộc cách mạng tiềm năng con người, đã đi tới Arica, Chile, để nghiên cứu cùng với Ichazo. Ichazo lúc đó đang chạy một chương trình chuyên sâu 40 ngày mà ông đã thiết kế ra để giúp học viên khám phá bản thân. Một trong những điều đầu tiên ông dạy là Enneagram, cùng với chín kiểu tính cách, hay, như ông gọi là “những điểm chốt của cái tôi”. Enneagram ngay lập tức thu hút được một số người trong nhóm, đặc biệt là Naranjo, người đã quay trở lại California và bắt đầu giảng dạy mô hình này kết hợp với những hệ thống tâm lý khác mà ông đã nghiên cứu. Naranjo trở nên quan tâm đến việc kết nối những kiểu tính cách Enneagram trong tương quan với những chuyên đề tâm thần học mà ông đã nắm rõ, và ông bắt đầu mở rộng bản thảo ngắn gọn về các kiểu tính cách của Ichazo. Ông mô tả tính hiệu lực của hệ thống bằng cách tập hợp những nhóm người thuộc một loại cụ thể, hay những người có các danh mục tâm thần học đã xác định, phỏng vấn họ nhằm đánh dấu những điểm tương đồng và khơi gợi thêm thông tin. Ví dụ, ông sẽ tập hợp tất cả những người trong nhóm có tính cách ám ảnh cưỡng chế và quan sát những phản hồi của họ có phù hợp với những miêu tả cho tính cách kiểu Một hay không. Phương thức sử dụng các nhóm người tham gia nhằm hiểu về các kiểu tính cách của Naranjo không phải là một truyền thống truyền miệng cổ xưa như người ta tưởng, tính cách Enneagram cũng không đến từ tập hợp kiến thức được truyền lại cho chúng ta theo bất kỳ cách thức truyền miệng nào. Naranjo sử dụng nhóm người tham gia bắt đầu từ những năm 1970, và đây chỉ là một cách giảng dạy và khai sáng về Enneagram. Naranjo bắt đầu giảng dạy phiên bản sơ khai của mô hình cho một nhóm kín tại Berkeley, California, và nó đã được lan truyền nhanh chóng từ đó. Enneagram đã được truyền dạy bởi những người đam mê tại Khu vực Vịnh San Fransisco cũng như tại các nhà cầu nguyện Dòng Tên khắp Bắc Mỹ, nơi mà tôi và Don, lúc đó là một học viên Dòng Tên, học về tài liệu sơ khai này. Kể từ khi xuất hiện những công trình căn bản của Ichazo và Naranjo, một số những người khác, bao gồm các tác giả cuốn sách này, đã phát triển nên Enneagram và khám phá ra nhiều khía cạnh của nó. Công trình của chúng tôi chủ yếu gồm việc phát triển nền tảng tâm lý học của các kiểu tính cách bằng cách điền thêm vào phiên bản gốc những bản miêu tả rất ngắn gọn và chỉ ra cách Enneagram liên hệ tới các hệ thống tâm lý và tinh thần. Don luôn quả quyết rằng cho đến khi những bản miêu tả của các kiểu tính cách được hoàn thành một cách chính xác, Enneagram không thực sự hữu ích cho bất cứ ai – và sẽ có thể, trên thực tế, trở thành một nguồn thông tin sai lệch cùng với những nỗ lực phát triển sai lầm. Một đột phá mới đã ra đời vào năm 1977 khi ông phát hiện ra Các Cấp độ của Sự phát triển. Các Cấp độ tiết lộ những giai đoạn trong quá trình phát triển và lão hóa mà con người trải qua trong cuộc đời. Chúng chỉ ra những đặc điểm tính cách và động lực tinh thần đi cùng với các kiểu tính cách và nguyên do tại sao. Sâu sắc hơn, chúng gợi ý những Cấp độ mà chúng ta nhận dạng bản thân với tính cách của chính mình và việc mất đi sự tự do của chúng ta. Ông còn nhấn mạnh những động lực tâm lý của các kiểu tính cách, khác biệt với những mô tả mang tính gây ấn tượng đã từng phổ biến vào thời kỳ ông bắt đầu làm việc. Ông phát triển những điều trên và các ý tưởng khác, ví dụ như các mối tương quan với các mô hình phân loại tính cách khác và trình bày những khám phá của ông qua cuốn Personality Types (1987) (tạm dịch: các kiểu tính cách) và Understanding the Enneagram (1990) (tạm dịch: hiểu về Enneagram). Russ tham gia cùng với Don vào năm 1991, ban đầu ông hỗ trợ trong việc phát triển bảng hỏi tính cách Enneagram (sau này trở thành Công cụ dự đoán tính cách Riso- Hudson Enneagram – RHETI), sau đó phụ trách hiệu đính cho cuốn Personality Type 1996 (tạm dịch: các kiểu tính cách). Russ đã mang những hiểu biết và kinh nghiệm của ông về các truyền thống và thực hành dựa trên lý thuyết Enneagram vào công trình này. Tiếp sau đó, ông phát triển chuyên sâu hơn những ý tưởng mà Don đã tiên phong, khai quật lên rất nhiều cấu trúc sâu hơn của các kiểu tính cách cũng như những điều mà hệ thống này gợi ý cho sự phát triển cá nhân. Kể từ năm 1991, cả hai chúng tôi giảng dạy tại các hội thảo và hội nghị chuyên đề khắp thế giới, rất nhiều những kết luận sâu sắc trong cuốn sách này đến từ trải nghiệm của chúng tôi khi làm việc với các học viên. Chúng tôi có may mắn được làm việc với nhiều người đến từ mọi châu lục với những tiểu sử tôn giáo khác nhau. Chúng tôi không ngừng cảm thấy kinh ngạc và bị ấn tượng bởi tính toàn cầu và thực tiễn của Enneagram. Câu chuyện về người thợ khóa – chuyện cổ Sufi Xưa kia từng có một người thợ kim khí, người làm ra các loại khóa, bị buộc tội oan và bị nhốt trong một nhà tù hẻo lánh, tăm tối. Sau một thời gian ông ta ở trong tù, người vợ đã đến gặp Nhà Vua và khẩn cầu cho bà được đưa cho chồng mình một tấm thảm cầu nguyện để ông có thể thực hiện năm lần lạy của mình. Nhà Vua cho rằng đó là một yêu cầu hợp lý nên đã cho phép người phụ nữ mang thảm cầu nguyện tới cho chồng. Người tù rất biết ơn khi nhận được tấm thảm từ vợ mình, ngày ngày thành tâm thực hiện tư thế lạy trên tấm thảm. Rất lâu sau đó, người đàn ông trốn thoát khỏi nhà tù, và khi người ta hỏi ông về cách vượt ngục, ông đã giải thích rằng sau hàng năm quỳ lạy và cầu nguyện được thoát ra khỏi nhà tù, ông bắt đầu thấy thứ luôn ở ngay trước mũi mình. Một ngày nọ ông bỗng nhận ra rằng vợ ông đã thêu vào tấm thảm hình mẫu khóa của nhà giam. Ngay khi ông nhận ra điều này và hiểu rằng ông đang nắm giữ mọi thông tin để có thể thoát ra khỏi nhà tù, ông bắt đầu làm bạn với các giám ngục. Ông thuyết phục những người coi ngục rằng tất cả bọn họ đều sẽ có một cuộc sống tốt đẹp hơn nếu họ hợp tác và cùng nhau thoát khỏi nhà tù. Những người kia đồng tình vì mặc dù họ là giám ngục, họ nhận ra họ vẫn luôn phải sống trong chốn ngục tù. Họ cũng mong muốn được trốn thoát nhưng không có cách nào để có thể thực hiện điều đó. Vì vậy, người thợ khóa cùng các giám ngục quyết định hành động theo kế hoạch sau: các giám ngục sẽ mang đến cho người thợ những mảnh kim loại, và ông sẽ chế tác ra những vật dụng có ích để mang đi bán ở chợ. Họ cùng nhau tích trữ của cải cho cuộc trốn thoát sắp tới, và từ một miếng kim loại tốt nhất mà họ có được, người thợ khóa sẽ chế tác ra một chiếc chìa khóa. Vào một đêm, khi mọi thứ đều đã chuẩn bị xong xuôi, người thợ khóa cùng các viên giám ngục mở cửa nhà tù và bước ra màn đêm lạnh, nơi người vợ yêu quý của người thợ đang chờ. Ông để lại tấm thảm cầu nguyện để bất cứ người tù nào đủ thông minh đọc được mẫu khóa ở trên tấm thảm cũng có thể trốn thoát. Kể từ đó, người thợ khóa đoàn tụ với vợ mình, các viên giám ngục trở thành bạn bè của ông, và mọi người được sống một cuộc sống yên bình. Tình yêu và sự khéo léo đã chiến thắng. Câu chuyện cổ của đạo Sufi này, từ Idries Shah, có thể biểu tượng hóa Công trình Nghiên cứu Enneagram của chúng ta: Cái ổ khóa chính là tính cách của chúng ta, tấm thảm cầu nguyện là Enneagram, và chiếc chìa khóa là Công trình Nghiên cứu. Hãy nhớ rằng mặc dù người vợ mang tới tấm thảm nhưng để có thể có được các công cụ, người thợ khóa còn phải tạo ra thứ gì đó có ích cho những người coi ngục. Ông không thể thoát ra ngoài một mình mà không phải làm gì. Hơn thế, trong toàn bộ thời gian ông cầu nguyện để được giải thoát, công cụ đến với sự tự do đã ở “ngay trước mũi ông”, mặc dù ông chưa từng nhìn thấy khuôn mẫu đó hay hiểu được ý nghĩa của nó. Tuy thế, bỗng nhiên một ngày ông thức tỉnh, nhìn thấy mẫu hình và có được công cụ để trốn thoát. Cốt lõi của câu chuyện hiện lên thật rõ ràng: mỗi chúng ta đều đang bị giam cầm. Chúng ta chi cần thức tỉnh để “đọc được” khuôn mẫu của chiếc khóa có thể giúp ta trốn thoát. Chương 3 BẢN CHẤT VÀ TÍNH CÁCH “Linh hồn là con người thật sự của chúng ta, không phải thân xác hiện hữu mà ta có thể lấy ngón tay chỉ vào kia.” CICERO “Sự phát triển tâm linh là một hành trình dài và gian khổ, một chuyến mạo hiểm qua những mảnh đất lạ lẫm chứa đầy những điều ngạc nhiên, vui sướng, cái đẹp, những khó khăn, và cả những mối hiểm họa.” ROBERTO ASSAGIOLI SỰ THẬT CỐT LÕI CỦA ENNEAGRAM chính là việc chúng ta không chỉ là tính cách của chính mình. Tính cách của chúng ta không gì hơn là những thành phần quen thuộc, có điều kiện của một tập hợp lớn hơn rất nhiều của những tiềm năng mà chúng ta sở hữu. Vượt lên những hạn chế trong tính cách của bản thân, mỗi chúng ta tồn tại như một phẩm chất lớn lao thường không được nhận ra của Thực Thể hay Hiện Hữu – thứ được gọi là Bản chất. Trong ngôn ngữ tâm linh, chúng tôi có thể nói rằng bên trong mỗi người là một tia lửa riêng biệt của Đấng Thánh Linh, mặc dù chúng ta đã quên đi sự thật căn bản này vì chúng ta đã ngủ quên trước Bản chất thực sự của chính mình. Chúng ta không trải nghiệm Bản chất Thánh Linh của mình, và cũng không nhìn thấy người khác như là những biểu hiện của Đấng Thánh Linh. Thay vào đó, chúng ta trở nên khô cứng, thậm chí đa nghi và đối xử với người khác như những vật thể mà chúng ta phải chống lại hay lợi dụng để GIÚP chúng ta ĐƯỢC THỎA MÃN. Hầu hết mỗi người chúng ta đều định nghĩa về tính cách theo một số cách nào đó, tuy nhiên nhiều khả năng là ý tưởng về Bản chất lại là một điều lạ lẫm với chúng ta. Khi nói về Bản chất, chúng ta dùng nó theo nghĩa đen của từ – chúng ta căn bản là ai, con người Bản chất của chúng ta, nền tảng cho Thực Thể bên trong chúng ta. Chúng ta cần phải phân biệt giữa Bản chất, Linh Hồn, với Tâm Hồn. Nền tảng cơ bản của Thực Thể chính là Bản chất hay Linh Hồn, nhưng nó ở dưới một dạng sống động mà ta gọi là “Tâm Hồn”. Tính cách của chúng ta chính là một khía cạnh nhất định của Tâm Hồn. Tâm Hồn chúng ta được tạo thành bởi Bản chất hay Linh Hồn. Nếu Linh Hồn là nước, Tâm Hồn sẽ là một con suối hay dòng sông cụ thể, và tính cách sẽ là những con sóng trên bề mặt – hay những tảng băng ở trên sông. Nhìn chung, chúng ta không trải nghiệm Bản chất của mình hay rất nhiều các khía cạnh của nó bởi nhận thức của chúng ta bị điều khiển bởi tính cách. Tuy vậy, khi chúng ta học cách nhận thức về tính cách của mình, Bản chất sẽ trở nên sáng rõ hơn, và chúng ta sẽ có thể trải nghiệm Bản chất một cách trực tiếp hơn. Chúng ta vẫn vận hành trong thế giới này nhưng với một nhận thức càng ngày càng rộng lớn về sự kết nối của bản thân với Đấng Thánh Linh. Chúng ta sẽ nhận ra rằng bản thân là một phần của Hiện Hữu Thánh Linh ở bên ngoài và bên trong ta, thứ không ngừng hé lộ một cách thần kỳ. Enneagram có thể giúp chúng ta nhìn thấy được điều khiến ta quên đi sự thật sâu sắc về con người thật sự của mình, sự thật về Bản chất linh hồn của chúng ta. Mô hình này làm được điều đó bằng cách cung cấp cho chúng ta những nhận định cực kỳ chi tiết về cấu trúc tâm hồn và tinh thần. Enneagram cũng giúp chúng ta bằng cách mang đến một phương hướng hành động, nhưng chỉ khi chúng ta nhớ rằng nó không nói cho chúng ta biết ta là ai mà nói về cách chúng ta giới hạn chính mình. Hãy nhớ rằng, Enneagram không đặt chúng ta trong một cái hộp, nó cho chúng ta thấy cái hộp mà chúng ta đã ở trong đấy rồi – và cách để thoát ra ngoài. MÔN TÂM LÝ HỌC THIÊNG LIÊNG Một trong những bài học sâu sắc của Enneagram là sự hòa nhất trong tâm lý con người và sự giác ngộ tâm linh không phải là những quá trình tách biệt. Nếu không có tâm linh, tâm lý học không thể giải thoát chúng ta hay mang chúng ta đến với sự thật sâu sắc nhất về bản thân, và nếu không có tâm lý học, tâm linh có thể dẫn đến trạng thái đề cao hóa bản thân, u mê, và nỗ lực chạy trốn hiện thực. Enneagram không phải là bộ môn tâm lý học khô khan hay một điều bí ẩn rối rắm, mà là một công cụ biến đổi dùng sự minh bạch và cái nhìn sâu sắc của tâm lý học như khởi điểm để đi vào thế giới tâm linh thâm thúy và phổ quát. Do đó, theo nghĩa đen, Enneagram là “cầu nối giữa tâm lý học và tâm linh.” “Con người ao ước được hạnh phúc mặc dù cách họ sống khiến cho hạnh phúc trở thành điều không tưởng.” ST. AUGUSTIN “... quá trình thần kinh... là một vấn đề của bản ngã. Đó là một quá trình bỏ rơi bản ngã thực sự để đổi lấy một bản ngã đầy lý tưởng, là quá trình cố gắng sống với con người ngụy tạo này thay vì với những tiềm năng con người mà chúng ta được ban tặng.” KAREN HORNEY “Niềm hạnh phúc lớn lao nhất là biết được khởi nguồn của những nỗi bất hạnh.” DOSTOYEVSKY Cốt lõi của bộ môn tâm lý học thiêng liêng này là việc kiểu tính cách cơ bản của chúng ta tiết lộ những cơ chế tâm lý khiến ta quên đi Bản chất thật sự của mình – Bản chất Thánh Linh – quá trình chúng ta bỏ rơi chính mình. Tính cách của chúng ta nhen nhóm lên các hình thức tự vệ và sự bù đắp cho những tổn thương thời thơ ấu thông qua những năng lực của tính khí bẩm sinh mà chúng ta có. Để có thể sống sót qua những khó khăn mà chúng ta đã gặp phải vào thời điểm đó, chúng ta vô tình rèn giũa nên một nhóm những chiến lược, những hình ảnh cá nhân và hành động giúp đương đầu và tồn tại trong môi trường thuở ban đầu. Mỗi chúng ta từ đó trở thành “chuyên gia” của một dạng đương đầu cụ thể mà nếu sử dụng quá mức, cũng có thể trở thành điểm cốt lõi tạo nên những mặt khiếm khuyết trong tính cách của chúng ta. Khi mà cơ chế phòng vệ và các chiến thuật trong tính cách trở nên vững chắc hơn, nó sẽ khiến chúng ta mất đi khả năng trải nghiệm bản thân, Bản chất của chúng ta, một cách trực tiếp. Tính cách trở thành nguồn nhân dạng của ta thay vì mối liên hệ với Thực Thể. Cách chúng ta nhìn nhận chính mình được dựa trên những hình ảnh nội tâm, ký ức, và các hành vi ta học được thay vì sự biểu hiện ngẫu hứng của Bản chất thực sự. Việc đánh mất mối liên hệ với Bản chất gây ra nỗi lo lắng cực độ dưới dạng một trong chín Nỗi Khổ Hình. Một khi đã được kích hoạt, những Nỗi Khổ Hình này thông thường tồn tại trong vô thức mà chúng ta không nhìn thấy được, bắt đầu điều khiển tính cách của chúng ta. Việc hiểu được kiểu tính cách cũng như những cơ chế của nó do đó sẽ mang đến cách tiếp cận đúng đắn những thứ tồn tại trong vô thức, những vết thương và những sự bù đắp, hơn hết là tới sự hồi phục và biến đổi con người. Enneagram chỉ cho chúng ta thấy những lúc tính cách “ngáng chân khiến chúng ta vấp ngã”. Mô hình nhấn mạnh những điều chúng ta có thể đạt được, cũng như tính tự hủy hoại, thừa thãi trong các phản ứng và hành vi cũ mà chúng ta có. Đây là lý do tại sao khi chúng ta đồng nhất bản thân với tính cách của mình, chúng ta đã chọn một nhân dạng hạn hẹp hơn con người thật sự của chúng ta rất nhiều. Cứ như thể chúng ta được ban tặng một dinh thự để ở, với rất nhiều nội thất và không gian đẹp đẽ, nhưng lại chọn nhốt mình trong một phòng kho chật hẹp tăm tối ở dưới tầng hầm. Hầu hết chúng ta thậm chí đều đã quên đi sự tồn tại của phần còn lại trong dinh thự, hay việc chúng ta chính là chủ sở hữu của nó. Như các nhà giảng dạy tâm linh qua các thời kỳ đã chỉ ra, chúng ta đang ngủ quên trước bản thân và cuộc sống của chính mình. Hầu hết thời gian trong ngày chúng ta đi loanh quanh với những ý tưởng, các mối lo âu, sự lo lắng, và những hình ảnh ngập tràn trong tâm trí. Chúng ta hiếm khi hiện hữu trước chính mình và trước những trải nghiệm ngay thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, ngay khi chúng ta bắt đầu rèn giũa bản thân, chúng ta sẽ dần nhận ra rằng sự tập trung của mình đã bị tước đoạt hay “bị hút đi” bởi những mối bận tâm và những đặc điểm tính cách, và rằng chúng ta thực ra đang là người mộng du trong suốt quãng đời mình. Đây là một cách nhìn đối ngược với kiến thức thông thường và có vẻ mang tính sỉ nhục đối với cách mà chúng ta nhìn nhận bản thân – như những người quyết đoán, tỉnh táo và tự chủ. Cùng lúc đó, tính cách không phải là một thứ “xấu xa”. Tính cách là một phần quan trọng trong quá trình phát triển con người và cần thiết cho việc sàng lọc ra những tinh túy trong Bản chất. Vấn đề là chúng ta bị mắc kẹt trong tính cách của chính mình và không biết làm sao để có thể bước sang giai đoạn tiếp theo. Đây không phải là kết quả của bất cứ khiếm khuyết bẩm sinh nào tồn tại trong chúng ta, thay vào đó là một quá trình phát triển bị cản trở do hầu như không ai trong những năm tháng tuổi trẻ nhận ra rằng nhiều điều hơn thế có thể trở thành hiện thực. Phụ huynh và các thầy cô giáo của chúng ta có thể có một chút nhận định thoáng qua về Bản chất thực sự của họ, tuy nhiên cũng giống như chúng ta, họ thường không nhận ra chúng, không nói gì đến việc sống như những biểu hiện của chúng. “Bất cứ khi nào một người thức tỉnh, anh ta sẽ thức tỉnh khỏi nhận định sai lầm rằng anh ta đã tỉnh táo trong suốt thời gian qua, và do đó đã là người nắm giữ những suy nghĩ, cảm xúc, hành động của mình.” HENRI TRACOL “Những thứ chúng ta đặc biệt mong muốn né tránh, lãng quên hay chạy trốn hóa ra lại chính là những ‘nguyên liệu ban đầu’ để từ đó mọi thứ thực sự phát triển.” ANDREW HARVEY Do đó, một trong những nhận định có tính đột phá nhất mà Enneagram mang đến chính là việc nhận ra chúng ta không phải là tính cách của chính mình. Bắt đầu nhận thức được điều này đồng nghĩa với việc trải qua một sự chuyển hóa trong nhận thức về chính mình của chúng ta. Khi bắt đầu hiểu rằng chúng ta không phải là tính cách của mình, chúng ta cũng sẽ bắt đầu nhận ra bản thân là những thực thể tâm linh mang theo mình một tính cách cũng như một con người để thể hiện tính cách đó. Khi chúng ta ngưng việc đồng nhất bản thân với tính cách của mình và không bao biện cho nó nữa, một điều kỳ diệu sẽ xảy ra: Bản chất thực sự bên trong bất chợt trỗi dậy và biến đổi chúng ta. TÍNH CÁCH SẼ KHÔNG BIẾN MẤT Mục đích của Enneagram không phải là để giúp chúng ta xóa bỏ đi tính cách của chính mình. Kể cả khi có thể làm điều đó, việc này sẽ cũng chẳng đem lại ích lợi gì cho chúng ta. Tôi nói điều này để làm yên lòng những ai đang lo sợ rằng nếu chúng ta từ bỏ tính cách của mình sẽ đánh mất nhân dạng, trở nên bất tài hay làm việc kém hiệu quả. Chính những điều ngược lại mới là sự thật. Khi chúng ta kết nối với Bản chất của mình, chúng ta không đánh mất đi tính cách vốn có. Tính cách của chúng ta trở nên rõ ràng và linh hoạt hơn, có thể giúp chúng ta tồn tại thay vì để nó điều khiển cuộc sống. Những khoảnh khắc “tuôn trào” hay “đạt năng suất đỉnh cao” sẽ đến khi chúng ta hiện diện và tỉnh táo – những phẩm chất của Bản chất – trong khi những biểu hiện của tính cách thường khiến chúng ta bỏ qua nhiều thứ, phạm phải những sai lầm và gây ra đủ thể loại rắc rối. Ví dụ, nếu chúng ta đặc biệt lo lắng về một chuyến đi, nhiều khả năng chúng ta sẽ mang nhầm quần áo hay quên đi những điều quan trọng. Học cách thư giãn và đối mặt với những áp lực hằng ngày khiến cho cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn. Khi chúng ta bớt đồng nhất bản thân với tính cách, tính cách sẽ trở thành phần nhỏ hơn trong một tổng thể toàn diện. Tính cách vẫn tồn tại nhưng bên dưới nó ta có được một trí tuệ linh hoạt, một sự nhạy bén, và một Hiện Diện biết sử dụng tính cách như một công cụ thay vì bị điều khiển bởi nó. Khi chúng ta đồng nhất bản thân với Bản chất, chúng ta sẽ nhận ra nhân dạng của mình không bị đánh mất – thực ra ta đã tìm lại được nó. Sẽ là một sai lầm nếu chúng tôi gợi ý cho bạn rằng một hay vài ba trải nghiệm thức tỉnh sẽ giải phóng chúng ta khỏi việc đồng nhất bản thân với tính cách. Trong khi mỗi khoảnh khắc của sự tự giác ngộ biến đổi chúng ta ở một mức độ nào đó, thông thường chúng ta cần rất nhiều trải nghiệm để có thể sống và vận hành với một tầm nhận thức mở rộng. Nhưng ngay khi những trải nghiệm này lớn dần lên, nhân dạng của chúng ta từ từ hé mở để đón nhận Bản chất tự nhiên ngày một nhiều hơn. Năng lực trải nghiệm sâu sẽ được tạo ra và con đường dẫn tới Thánh Linh sẽ được mở rộng. Ánh sáng nội tâm của chúng ta sẽ rực rỡ hơn và chiếu rọi một nguồn sáng ấm áp hơn vào thế giới này. NỖI SỢ CƠ BẢN VÀ KHAO KHÁT CƠ BẢN Cơ chế vận hành của tính cách được kích hoạt bởi cái mà chúng tôi gọi là Nỗi sợ Cơ bản của mỗi kiểu tính cách. Nỗi sợ Cơ bản trỗi dậy bởi vì chúng ta hiển nhiên đã đánh mất mối liên hệ với Bản chất tự nhiên từ thời thơ ấu. Sự mất mát này diễn ra bởi một số lý do. “Mọi người trước lúc chết cần phải nỗ lực để khám phá ra họ đang chạy trốn khỏi cái gì, chạy tới đâu, và tại sao.” JAMES THURBER Khi mới được sinh ra, chúng ta đến với thế giới này với những nhu cầu bản năng tự nhiên cần được thỏa mãn để có thể phát triển. Tuy nhiên, ngay cả trong những hoàn cảnh tốt đẹp nhất, cha mẹ cũng không thể thỏa mãn mọi nhu cầu phát triển của chúng ta một cách hoàn hảo. Không cần biết họ quan tâm đến chúng ta như thế nào, sẽ có những thời điểm họ gặp khó khăn trong việc đối mặt với những nhu cầu của chúng ta, nhất là những nhu cầu mà họ cũng không thể thỏa mãn cho chính mình. Khi còn là những đứa trẻ, bản năng của chúng ta được thể hiện qua hàng loạt cảm xúc và trạng thái. Nếu cha mẹ họ ngăn chặn cảm xúc đó từ sớm, họ sẽ cảm thấy lo lắng và không thoải mái khi những đặc điểm đó trỗi dậy trong chúng ta. Điều này đã khiến cho bản ngã bé bỏng của chúng ta khi còn là trẻ thơ cảm thấy lo lắng và không hạnh phúc. Giả dụ như một đứa bé đang thể hiện niềm hạnh phúc và vui sướng vì được sống trên đời, nhưng người mẹ lại đang buồn bã và sẽ không cảm thấy thoải mái với sự vui sướng của đứa trẻ. Do đó, đứa trẻ sẽ học cách kìm nén niềm vui sướng của mình để không làm mẹ buồn hơn. Một đứa bé khác với tính khí hay khóc lóc và ra sức khiến cho người mẹ phản ứng lại, nhưng bất kể đứa trẻ làm thế nào đi nữa, niềm vui sướng của bé cũng không được phản chiếu lại nơi người mẹ. Chúng ta cần hiểu rằng điều này không xảy ra bởi vì cha mẹ của chúng ta là những người “xấu xa”, mà bởi họ chỉ có thể phản hồi lại với những trạng thái không bị kìm nén bên trong họ. Loạt hành vi và thái độ hạn chế – và thường khiếm khuyết này - in dấu lên tâm hồn nhạy cảm của đứa trẻ như một bối cảnh tâm lý mà đứa trẻ mang vào đời và vào những mối quan hệ trong tương lai. Do những nhu cầu lúc nhỏ không được đáp ứng cùng hệ quả là sự kìm nén cảm xúc, từ những năm tháng đầu đời chúng ta đã bắt đầu cảm thấy có những yếu tố quan trọng nào đó trong chúng ta đã bị đánh mất. Theo lẽ tự nhiên, cảm xúc này tạo ra một nỗi bất an sâu sắc. Thường thì tính khí bản năng sẽ quyết định cách chúng ta phản hồi với nỗi bất an đó, nhưng bất kể kiểu tính cách của chúng ta là gì đi nữa, rốt cục cũng sẽ đi đến kết luận rằng có điều gì đó căn bản là sai trái ở trong chúng ta. Kể cả khi không thể diễn tả điều này thành lời, chúng ta vẫn sẽ cảm thấy sự giằng xé của một nỗi lo lắng vô thức và mãnh liệt – Nỗi sợ Cơ bản. Mỗi kiểu tính cách có một Nỗi sợ Cơ bản riêng biệt, mặc dù những Nỗi sợ Cơ bản có tính phổ biến (Từ góc độ tinh tế hơn, mỗi Nỗi sợ Cơ bản là một phản ứng đối với nỗi sợ phổ quát về cái chết và sự hủy diệt – nỗi sợ biến vào hư vô trong tính cách mỗi người). Chúng ta sẽ nhận ra trong tâm trí mình những Nỗi sợ Cơ bản của cả chín kiểu tính cách, mặc dù Nỗi sợ Cơ bản chính của chúng ta sẽ thúc đẩy hành động nhiều hơn những Nỗi Sợ khác. NHỮNG THÔNG ĐIỆP VÔ THỨC THỜI THƠ ẤU Tất cả chúng ta đều nhận được những thông điệp vô thức từ cha mẹ (cũng như những người quan trọng khác). Những thông điệp này có một tác động sâu sắc lên nhân dạng của chúng ta và lên mức độ mà chúng ta cho phép bản thân được sống là chính mình. Trừ phi bản thân cha mẹ chúng ta là những người cực kỳ hoàn thiện và tỉnh táo, ánh sáng nội tâm rực rỡ của chúng ta đã bị làm cho lu mờ đi ở một mức độ nào đó. Mặc dù một vài người trong chúng ta nhận được rất nhiều những thông điệp dưới đây, thông thường một thông điệp cụ thể sẽ là thông điệp chủ yếu của mỗi kiểu tính cách. Vậy những thông điệp nào đặc biệt ảnh hưởng tới bạn? Kiểu Một: “Việc phạm phải sai lầm là một điều không chấp nhận được.” Kiểu Hai: “Sở hữu những nhu cầu cá nhân là điều không chấp nhận được.” Kiểu Ba: “Sở hữu những cảm xúc và nhân dạng cá nhân là điều không chấp nhận được.” Kiểu Bốn: “Quá hoạt bát hay hạnh phúc đều không chấp nhận được.” “Chúng ta sẽ không thành công trong việc thay đổi mọi thứ dựa trên khao khát của mình, mà dần dần khao khát của chúng ta sẽ thay đổi.” PROUST Kiểu Năm: “Cảm thấy quá thoải mái trong thế giới này là một điều không chấp nhận được.” Kiểu Sáu: “Tin tưởng bản thân là một điều không chấp nhận được.” Kiểu Bảy: “Dựa dẫm ai đó về bất cứ điều gì đều không chấp nhận được.” Kiểu Tám: “Tỏ ra mềm yếu hay tin tưởng bất cứ ai đều không chấp nhận được.” Kiểu Chín: “Thể hiện bản thân là điều không chấp nhận được.” NHỮNG NỖI SỢ CƠ BẢN CỦA CÁC KIỂU TÍNH CÁCH 1 Nỗi sợ trở nên xấu xa, băng hoại, độc ác, hay khiếm khuyết 2 Nỗi sợ rằng bản thân không xứng đáng được yêu thương 3 Nỗi sợ là một người vô dụng hoặc không có những giá trị cố hữu 4 Nỗi sợ sống mà không có nhân dạng hay không có tầm quan trọng cá nhân nào 5 Nỗi sợ là người vô dụng, không có năng lực, bất tài 6 Nỗi sợ không được hỗ trợ hay chỉ dẫn 7 Nỗi sợ thiếu thốn hay sống trong đau đớn 8 Nỗi sợ bị xâm hại hay bị kiểm soát bởi người khác 9 Nỗi sợ mất đi kết nối, sợ bị vỡ vụn Để bù đắp cho Nỗi sợ Cơ bản, một Khao khát Cơ bản sẽ ra đời. Khao khát Cơ bản là cách chúng ta kháng cự lại Nỗi sợ Cơ bản để có thể tiếp tục tồn tại. Khao khát Cơ bản là những gì chúng ta tin rằng sẽ khiến mọi thứ trở nên ổn thỏa; như thể chúng ta tự nói với bản thân mình “Nếu mình có X (tình yêu, sự an toàn, sự an lành...), mình sẽ có một cuộc sống tuyệt vời.” Chúng ta còn có thể gọi Khao khát Cơ bản là bản kế hoạch của cái tôi bởi nó nói cho chúng ta biết về những gì mà cái tôi cá nhân của chúng ta luôn cố gắng theo đuổi. Những Khao khát Cơ bản đại diện cho những nhu cầu chính đáng và phổ biến của con người, mặc dù các kiểu tính cách đều lý tưởng hóa và níu giữ lấy Khao khát Cơ bản của họ đến mức những nhu cầu chính đáng khác không được thỏa mãn. Tuy vậy, chúng ta cần hiểu rằng Khao khát Cơ bản của chúng ta không phải là điều gì sai trái. Rắc rối nảy sinh khi chúng ta cố gắng thỏa mãn nó bằng những phương thức sai lầm, khiến cho chúng ta đi vào con đường tự hủy hoại chính mình. Ví dụ như Khao khát Cơ bản của nhóm Sáu là tìm thấy sự an toàn. Như chúng ta thấy, kiểu tính cách Sáu có thể theo đuổi sự an toàn cho đến khi họ hoàn toàn hủy hoại mọi thứ trong cuộc sống của họ, bao gồm cả sự an toàn. Tương tự như vậy, mỗi kiểu tính cách đều có thể tự hủy hoại bản thân bằng cách theo đuổi Khao khát Cơ bản một cách lệch lạc và thái quá. Chúng ta liên tục theo đuổi một thứ, dùng đi dùng lại những chiến thuật cũ, mặc dù chúng không mang lại kết quả như mong đợi. Khao khát Cơ bản cũng ngăn chặn Bản chất tự nhiên của chúng ta bởi tính cách của mỗi người sẽ không từ bỏ sự kiểm soát của nó cho đến khi nó tin rằng ta đã có được Khao khát Cơ bản. Ví dụ, kiểu Sáu sẽ không cho phép bản thân thư giãn và thực sự hiện diện trong cuộc sống của mình cho đến khi anh ta cảm thấy thế giới của anh ta tuyệt đối an toàn. Tương tự như vậy, kiểu Một sẽ không thư giãn và hiện diện cho đến khi thế giới của anh ta trở nên hoàn hảo. Tất nhiên, những điều này sẽ không bao giờ xảy ra. Thấu hiểu Nỗi sợ Cơ bản và Khao khát Cơ bản mang đến một nhận thức cụ thể về những bài giảng mang tính phổ quát cổ xưa rằng Bản chất con người được thúc đẩy bởi sự sợ hãi và khao khát. Do đó, có thể nói rằng toàn bộ cấu trúc tính cách của chúng ta được tạo thành bởi cuộc chiến với Nỗi sợ Cơ bản và sự theo đuổi đến cùng Khao khát Cơ bản của chúng ta. Toàn bộ tinh thần chung trong tính cách của chúng ta phát sinh từ cơ chế vận hành này, và nó trở thành nền tảng cho cái nhìn của chúng ta về bản thân. BẢN CHẤT BỊ BÓ BUỘC BỞI TÍNH CÁCH Tâm lý học gợi ý rằng việc chúng ta có thể sống như những người trưởng thành toàn diện và chín chắn hay không được quyết định bởi mức độ thỏa mãn của những nhu cầu phát triển cơ bản từ những năm tháng đầu đời. NHỮNG KHAO KHÁT CƠ BẢN VÀ PHIÊN BẢN BỊ BÓP MÉO CỦA CHÚNG 1 Khao khát là một người trong sạch (biến dạng thành chủ nghĩa hoàn hảo khắt khe). 2 Khao khát được yêu thương (biến dạng thành nhu cầu được người khác cần đến). 3 Khao khát được trở nên có giá trị (biến dạng thành cuộc săn đuổi sự thành công). 4 Khao khát được là chính mình (biến dạng thành sự quan tâm thái quá tới bản thân). 6 Khao khát được an toàn (biến dạng thành mối ràng buộc với những niềm tin). 7 Khao khát được hạnh phúc (biến dạng thành xu hướng thoát ly thực tế một cách điên cuồng). 8 Khao khát bảo vệ bản thân (biến dạng thành sự đấu tranh không ngừng). 9 Khao khát được sống yên ổn (biến dạng thành sự thờ ơ bướng bỉnh). Những nhu cầu không được thỏa mãn đầy đủ có thể được coi như những “lỗ hổng” ảnh hưởng đến khả năng trải nghiệm sự toàn vẹn của Bản chất trong chúng ta. Truyền thống tâm linh gợi ý sâu xa hơn rằng tính cách của chúng ta được hình thành để bù đắp cho những lỗ hổng trong sự phát triển của mỗi người. Tính cách của chúng ta giống như một cái khung bảo vệ một cánh tay hay đôi chân bị gãy. Những chấn thương ban đầu càng lớn thì bộ khung càng phức tạp. Tất nhiên, chúng ta cần bộ khung để cánh tay hay đôi chân có thể mau lành và cử động trở lại. Tuy nhiên, nếu chúng ta không bao giờ tháo bộ khung đó đi, nó sẽ hạn chế tối đa khả năng sử dụng cánh tay hay đôi chân đó và khiến cơ thể không thể phát triển thêm nữa. Một số người đã phát triển tính cách của mình như một bộ khung toàn thân. Không ai trong chúng ta bước ra khỏi thời ấu thơ mà không có chút mong muốn được trốn đi, hay thu mình lại để bảo vệ bản thân khỏi bị tổn thương thêm nữa. Giống như một bộ khung tạm thời, tính cách cực kỳ hữu dụng với chúng ta, là một công cụ hỗ trợ tối cần thiết bởi nó phát triển mạnh mẽ nhất xung quanh những thương tổn lớn nhất. Nó trở nên mạnh mẽ nhất khi chúng ta yếu đuối nhất. Do đó, tính cách không chỉ giúp chúng ta tồn tại về mặt tinh thần, mà còn chỉ ra được công trình biến đổi của chúng ta nên bắt đầu từ đâu. Nhưng bởi vì hầu hết tính cách của chúng ta không hơn gì một bộ sưu tập những phản ứng có điều kiện, những nỗi sợ hãi, và những niềm tin không thuộc về Con Người thật sự của chúng ta; việc chúng ta nhận dạng bản thân với nó dẫn đến một sự bỏ mặc bản thân trầm trọng. Trải nghiệm của chúng ta về nhân dạng của mình chuyển từ Bản chất tự nhiên tới lớp vỏ của những hành vi phòng vệ mà chúng ta tạo ra. Luôn ghi nhớ khẩu hiệu “Tính cách của chính tôi” sẽ giúp chúng ta đồng bộ bản thân mình với tính cách của mình. Một trong những nguyên nhân chính khiến chúng ta kháng cự lại việc thay đổi là do trở về với Bản chất luôn đi kèm với sự đau đớn đến từ việc chúng ta đã bỏ mặc bản thân. Khi chúng ta sẵn sàng nói rằng: “Tôi muốn là chính mình, tôi muốn sống trong sự thật,” quá trình phục hồi bản thân sẽ bắt đầu. THÔNG ĐIỆP ĐÁNH MẤT THỜI THƠ ẤU Trong khi chúng ta đã nhận rất nhiều thông điệp thơ ấu hạn chế bản thân, có rất nhiều thông điệp mà một đứa trẻ cần được nghe. Có thể chúng ta đã được nghe ít nhất một vài thông điệp, nhưng chắc chắn không phải tất cả. thông điệp Bị Đánh mất, thông điệp mà chúng ta chưa được nghe (kể cả khi nó đã được gửi đến chúng ta) trở thành vấn đề cốt lõi đối với một đứa trẻ và với Nỗi sợ Cơ bản của bé. Do đó, với mỗi kiểu tính cách, cấu trúc tính cách của người trưởng thành nỗ lực bằng mọi cách khiến cho những người xung quanh mang đến cho chúng ta thông điệp mà ta chưa từng được nhận một cách thỏa đáng. Hãy đọc những thông điệp Bị Đánh mất dưới đây và để ý tác động của chúng lên bạn. thông điệp nào bạn muốn được nghe nhất? Việc nhận ra nhu cầu này tác động lên bạn như thế nào ngay tại thời điểm này? Kiểu Một: “Con giỏi lắm.” Kiểu Hai: “Con được cần đến.” Kiểu Ba: “Con được yêu thương vì con là chính mình.” Kiểu Bốn: “Người khác nhìn nhận con người thật của con.” Kiểu Năm: “Những nhu cầu của con không phải là một vấn đề.” Kiểu Sáu: “Con an toàn.” Kiểu Bảy: “Con được chăm nom.” Kiểu Tám: “Con sẽ không bị phản bội.” Kiểu Chín: “Sự hiện diện của con rất quan trọng.” Do những lý do này, trong quá trình nghiên cứu tài liệu, chúng ta có thể tiếp cận với những sự thật về chính mình mà chúng ta hoàn toàn chưa hề biết, hoặc có thể gặp lại những vết thương lòng, sự sợ hãi hay nỗi tức giận trong quá khứ. Do đó, việc trau dồi sự cảm thông dành cho chính mình là một điều rất quan trọng: Chúng ta phải yêu chính mình đủ để biết Bản chất thật trong mỗi chúng ta. Chúng ta phải yêu quý bản thân đủ để hiểu rằng ngay cả khi trở nên bất an và buồn rầu, chúng ta sẽ không bỏ rơi bản thân một lần nào nữa. Khi chúng ta sẵn sàng đến với sự thật về bản thân đã từng như thế nào và đang ra sao, sẵn sàng để bản thân được chữa lành, Bản chất thực sự của chúng ta sẽ trỗi dậy. Kết quả được đảm bảo rằng, tất cả những gì chúng ta cần làm là có mặt. “Tất cả chúng ta đều nhận bản án chung thân trong ngục tù của bản ngã.” CYRIL CONNOLLY Bản chất không thể bị đánh mất hay tổn hại Không cần biết quá khứ của chúng ta ra sao, chúng ta có thể chắc chắn một điều rằng ngay cả những trải nghiệm tuổi thơ đau thương nhất cũng không thể gây tổn hại hay phá hủy Bản chất của chúng ta. Bản chất của chúng ta vẫn tinh khiết và không bị vấy bẩn, mặc dù nó bị kiềm chế và lu mờ bởi những cấu trúc tính cách của chúng ta. Nếu chúng ta sinh ra trong một gia đình có nhiều khiếm khuyết, cấu trúc này sẽ trở nên cực kỳ cứng nhắc và hạn chế. Ngược lại, nếu chúng ta đến từ một gia đình hoàn thiện, cấu trúc tính cách của chúng ta sẽ nhẹ nhàng và linh hoạt hơn. Những người đến từ những gia đình có nhiều khiếm khuyết có thể tin tưởng rằng Bản chất bên trong chúng ta hoàn toàn nguyên vẹn và luôn tìm cách để thể hiện mình. Ban đầu, chúng ta có thể dành rất nhiều thời gian và công sức để lấp đầy những khoảng trống trong quá trình phát triển của bản thân, nhưng cốt lõi của Thực Thể chúng ta luôn ở bên cạnh hỗ trợ bất cứ lúc nào. Nhắc lại rằng, dù những trải nghiệm đầu đời của chúng ta có đau thương đến đâu đi chăng nữa, Bản chất của chúng ta cũng không thể bị tổn hại. Bản chất của chúng ta đang chờ đợi cơ hội để được bộc lộ. Nói một cách chính xác, chúng ta đang chờ đợi cơ hội để trở thành chính mình. Linh hồn của chúng ta đang khao khát được tự do, được thể hiện chính mình và trở về cái thế giới vốn dĩ của nó. Thế nhưng, trớ trêu thay, chúng ta luôn luôn sợ hãi và kháng cự lại việc mở lòng với những gì thật sự có trong tâm hồn. Tuy nhiên, khi chúng ta tin tưởng quá trình và cố gắng hết mình với nó, Bản chất thật sự của chúng ta sẽ được thể hiện ra. Kết quả đạt được chính là sự chính trực, tình yêu, bản sắc, sự sáng tạo, sự thấu hiểu, sự chỉ đường dẫn lối, niềm vui, sức mạnh, và sự thanh thản – tất cả những phẩm chất chúng ta luôn luôn cần đến. Chương 4 TRAU DỒI NHẬN THỨC LÀM SAO CHÚNG TA CÓ THỂ kết nối với Bản chất thật sự của mình – tia lửa thần thánh tồn tại ngay trong mỗi chúng ta? Làm sao chúng ta có thể lột đi những lớp vỏ của sự phòng vệ, những nhân dạng vốn có để có thể học cách tin tưởng rằng Bản chất sẽ chỉ đường dẫn lối và giúp chúng ta tồn tại? Làm sao chúng ta có thể làm được điều đó không chỉ tại một hội thảo hay khi lánh về một vùng núi bình yên mà ngay trong chính trong cuộc sống thường ngày? Làm sao chúng ta có thể đi từ việc nhận ra điều gì là sự thật một cách lý trí, cho đến việc sống với sự thật đó mỗi phút giây? Làm sao chúng ta có thể thổi hồn vào những bài luyện tập này? Enneagram giúp chúng ta buông bỏ những cơ chế hạn hẹp trong tính cách để có thể trải nghiệm một cách sâu sắc hơn con người thực sự của mình. Tuy nhiên, quá trình này không tự động xảy ra. Hiểu về các loại tính cách một cách rõ ràng và sâu sắc là tiền đề, vì chỉ có thông tin thôi thì không đủ để giải thoát chúng ta. Chúng ta không thể dùng ý chí, suy nghĩ, hay “phương thức kỹ thuật hóa” để biến đổi bản thân mình. Tuy thế, nếu không có sự tham gia của chúng ta thì điều đó cũng sẽ không thể xảy ra. Vậy chúng ta chịu trách nhiệm phần nào trong quá trình biến đổi này? “BẮT QUẢ TANG CHÍNH MÌNH” Những truyền thống thiêng liêng trên toàn thế giới đều được hợp nhất để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự quan sát sự biến đổi của bản thân. Chúng ta được yêu cầu phải luôn cảnh giác để quan sát mình và mang chánh niệm đến với bản thân cũng như tới các hoạt động của chúng ta. Nếu chúng ta muốn sử dụng bản đồ tâm hồn này, chúng ta phải trau dồi nghệ thuật của nhận thức, học cách tỉnh táo hơn trong từng khoảnh khắc của cuộc sống mà không lên án hay tự bào chữa cho chính mình. Chúng ta phải học cách “bắt quả tang” khi hành động theo sự chỉ đạo của tính cách, đồng thời nhận ra việc chúng ta biểu hiện bản thân một cách máy móc và tù túng như thế nào từ giây phút này tới giây phút khác. Khi chúng ta có thể chú ý đến hành động của mình ngay giây phút này, trải nghiệm trạng thái hiện tại mà không phán xét, những hành vi cũ sẽ bắt đầu biến mất. Nhận thức là điều cực kỳ quan trọng trong công cuộc biến đổi bản thân bởi ta gần như sẽ hoàn toàn buông bỏ những thói quen trong tính cách khi quan sát cách chúng diễn ra. Phân tích những hành vi trong quá khứ cũng rất có ích, nhưng không hiệu quả bằng việc quan sát bản thân ngay trong giây phút hiện tại. Ví dụ, hiển nhiên rằng việc hiểu ra nguyên nhân tại sao chúng ta lại có một cuộc tranh cãi tồi tệ với người bạn đời, cảm thấy khó chịu với một người đồng nghiệp hay với một đứa trẻ là một điều rất có giá trị. Thế nhưng, nếu như ngay lúc chúng ta bước vào cuộc tranh cãi hay bắt đầu cảm thấy khó chịu, chúng ta lập tức “bắt quả tang bản thân”, một điều đáng kinh ngạc sẽ diễn ra. Trong khoảnh khắc nhận thức đó, chúng ta có thể nhận ra rằng mình không thực sự muốn thực hiện thứ hành vi đáng ngờ mà một vài phút trước ta đã rất chú tâm vào. Chúng ta còn có thể thấy một sự thật sâu sắc hơn về hoàn cảnh của mình – ví dụ, những “ý quan trọng” mà chúng ta đã rất hào hứng để tranh cãi thực ra chỉ là một nỗ lực bào chữa cho bản thân, hay tệ hơn, là một nỗ lực ngầm trả thù một ai đó. Hay lời “mỉa mai thâm thúy” mà chúng ta cực kỳ tâm đắc thực ra lại là một nỗ lực để tránh né cảm giác buồn bã hay cô đơn. Nếu có thể duy trì những ấn tượng này, nhận thức của chúng ta sẽ tiếp tục mở rộng. Ban đầu chúng ta có thể cảm thấy xấu hổ hay nhục nhã; chúng ta có thể sẽ muốn thu mình lại hay đánh lạc hướng bản thân bằng nhiều cách. Tuy nhiên nếu chúng ta duy trì sự tập trung vào cảm giác khó chịu của mình, chúng ta cũng sẽ cảm thấy một thứ gì đó khác trỗi dậy, một thứ thật hơn, có năng lực, nhạy cảm, và nhận biết bản thân cũng như môi trường xung quanh một cách tinh tế hơn. “Thứ đó” mang lại cảm giác thấu hiểu và mạnh mẽ, kiên nhẫn và khôn ngoan, kiên cường, có giá trị sâu sắc. Thứ đó chính là con người thật sự của chúng ta. Đó chính là chữ “Tôi” vượt lên trên cả một cái tên, không đi kèm với tính cách – Bản chất thật sự của chúng ta. THỨC TỈNH Nhận thức không chỉ thay đổi cuộc sống của bạn, mà còn cứu rỗi cuộc sống đó. Một vài năm trước, một cây cầu lớn trên một con đường quốc lộ đã đổ sụp trong một đêm giông bão lớn. Một vài đoạn cầu ở giữa rơi xuống sông, khiến cho những người đi xe mô tô không hề ngờ đến thảm họa này phải đối diện với một tình huống sinh tử trong cơn mưa xối xả, bối rối không biết phải làm gì trong giông tố. Một người lái xe cảnh giác đã trông thấy cảnh tượng đó và kịp thời dừng xe lại chỉ vài mét cách bờ vực, thoát khỏi cảnh rơi xuống con sông sâu 40 mét phía dưới. Anh liều mạng chạy đến trước những phương tiện đang lưu thông, điên cuồng cảnh báo những lái xe khác về sự nguy hiểm ở phía trước. Gần như lập tức ngay sau đó, một chiếc xe ô tô với năm chàng trai trẻ đi tới. Họ nhìn thấy người đàn ông đang ra sức chặn họ lại nhưng lại nghĩ rằng ông ta chỉ đang cố gắng tìm kiếm sự giúp đỡ cho chiếc xe bị hỏng của mình. Họ cười nhạo và làm môt cử chỉ thô lỗ tới người đàn ông, sau đó nhấn ga lao tới. Một vài giây sau, họ phóng ra khỏi cầu, rơi xuống dòng sông bên dưới và tất cả đều thiệt mạng. Theo nhận định của chúng tôi, có thể nói rằng chính tính cách đã giết chết họ. Sự khinh thường, hung hãn, thái độ ra vẻ, không chịu lắng nghe, thiếu đi lòng cảm thông, hay tính thể hiện – bất cứ những gì liên quan – có thể đã là nguyên nhân khiến cho chiếc xe đó quyết định không dừng lại. Một số thói quen, một vài đặc điểm tính cách của họ đã có tầm ảnh hưởng lớn hơn trong khoảnh khắc mang tính quyết định, dẫn tới một kết cục bi thảm. Chúng ta đã tiến một bước tiến rất xa khi hoàn toàn nhận ra việc mình đang đánh cược toàn bộ mạng sống vào những cơ chế hoạt động của tính cách cũng như biết được những hiểm họa mà chúng ta có thể mắc phải. Rất nhiều lần, cứ như thể một đứa trẻ ba tuổi đang quyết định những vấn đề lớn trong cuộc sống thay cho chúng ta. Khi không nhận ra điều đó, hiển nhiên là chúng ta không có lựa chọn nào. Tuy nhiên, khi chúng ta nhìn thấy tính cách kiểu Năm, kiểu Hai, hay kiểu Tám, cơ hội để “không hành động” theo kiểu tính cách xuất hiện. Gurdjieff và những bậc thầy tâm linh khác thường quả quyết rằng trạng thái nhận thức thông thường của chúng ta là một dạng “ngủ”. Điều này nghe có vẻ kỳ lạ nhưng lại miêu tả rất sát khả năng của chúng ta, trạng thái nhận thức thông thường mà chúng ta có đang ở rất xa với một trải nghiệm trực tiếp về hiện thực, cũng xa như khoảng cách giữa việc ngủ với việc hoàn toàn tỉnh giấc. Tuy nhiên, chúng ta biết rằng khi đang say ngủ, những giấc chiêm bao trông có vẻ rất thật ngay lúc đó. Khi chúng ta tỉnh dậy và nhận ra rằng đó chỉ là mơ, mối liên hệ với thực tại của chúng ta thay đổi. Cảm giác về con người thật sự của chúng ta lại đi vào một hướng tập trung khác. Thức tỉnh từ trạng thái hôn mê của tính cách cũng diễn ra tương tự như vậy. Chúng ta lại tự vấn bản thân rằng: “Điều đó có nghĩa là gì? Tôi đã ở đâu vào giây phút trước?” Chúng ta sẽ ngạc nhiên về việc mình đã lạc lối như thế nào, mặc dù trong những trạng thái trước ta đã không cảm thấy mất phương hướng. Nếu lúc đó có ai hỏi rằng chúng ta có đang hiện diện không, chắc hẳn câu trả lời sẽ là “có”, nhưng từ cái nhìn hiện tại chúng ta thấy được rằng mình đã không hiện diện. Ta còn có thể nhận ra rằng, có những phần trong cuộc đời chúng ta đã hoàn toàn chìm trong “giấc ngủ”. HÃY QUAN SÁT BẰNG CON MẮT TỈNH TÁO Hãy dành một phút để nhìn quanh căn phòng bạn đang ở thời điểm hiện tại. Có điều gì về nó mà bạn chưa từng để ý? Có một vài mặt nào đó về căn phòng này mà bạn chưa bao giờ nhìn thấy không? Đừng tự cho rằng bạn biết tất cả mọi thứ trong căn phòng. Khi nhìn quanh, bạn có thể cảm nhận được cơ thể của mình không? Bạn có để ý dáng đứng hay ngồi của mình khi đang nhìn không? Khi bạn cố gắng làm điều này, bạn có nhận ra điểm gì khác biệt giữa cách bạn nhìn nhận bản thân ngay lúc này với những gì mà bạn thường trải nghiệm về bản thân hay không? Nhận thức là gì? Chúng ta rất hay dùng cụm từ nhận thức, và đây là một thuật ngữ quan trọng được sử dụng trong nhiều hướng tiếp cận tới chủ đề phát triển tâm lý và tinh thần. Tuy thế, để tìm được một định nghĩa trọn vẹn cho cụm từ này không phải là điều dễ dàng. Có lẽ, việc xác định nhận thức dễ dàng hơn việc định nghĩa nó là gì. Ví dụ, chúng ta có thể nói rằng nhận thức không phải là suy nghĩ, cảm giác, sự chuyển động, linh cảm hay bản năng, mặc dù nhận thức có thể chứa đựng một hay tất cả những điều nói trên. Ngay cả những suy nghĩ tích cực và tập trung nhất cũng không phải là nhận thức. Ví dụ, chúng ta có thể suy nghĩ rất nhiều về những gì được viết trong chương này, đồng thời chúng ta cũng có thể ý thức được quá trình tư duy của mình. Vào một thời điểm khác, chúng ta lại để ý thấy mình đang suy nghĩ về một cuộc họp kinh doanh sắp tới – hay đang diễn tập một cuộc đối thoại chúng ta có thể sắp có với ai đó trong đầu trong khi đang tản bộ. Thông thường, nhận thức của chúng ta hoàn toàn bị cuốn vào cuộc độc thoại nội tâm khi mà chúng ta không thể tách biệt bản thân với nhận thức. Tuy thế, khi đã bồi đắp cho mình một nhận thức dồi dào hơn, hãy lùi một bước rời khỏi cuộc độc thoại tưởng tượng của mình và quan sát nó. Tương tự, chúng ta có thể trở nên ý thức hơn về cảm xúc của mình. Chúng ta có thể bắt gặp bản thân mình cáu kỉnh, buồn chán, hoặc cô đơn. Khi chúng ta nhận thức ít hơn, chúng ta đồng nhất bản thân với một cảm giác – tôi thất vọng, tôi chán nản – và không thể thấy tính tạm thời của nó: chúng ta nghĩ cảm xúc đó chính là mình. Sau khi cơn bão cảm xúc đi qua, chúng ta nhận ra rằng cảm giác đó thực sự chỉ là tức thời, kể cả lúc chúng ta đang cảm thấy nó thì đó dường như là toàn bộ hiện thực của chúng ta. Ngược lại, khi nhận thức được cảm xúc của mình, chúng ta thấy rõ ràng sự phát sinh của chúng tác động lên chúng ta. Chúng ta cũng có thể nhận thức rõ hơn về những gì chúng ta đang làm – về những cảm giác của cơ thể trong lúc hành động hay khi nghỉ ngơi. Bất kể xấu hay tốt, cơ thể chúng ta đã học cách vận hành theo cơ chế tự động. Chẳng hạn, chúng ta có thể lái xe và nói chuyện cùng một lúc. Chúng ta có thể nghĩ về những điều định nói trong khi lo lắng làm thế nào để đi đến đích, cùng lúc đó cơ thể chúng ta đang phải thực hiện tất cả những động tác phức tạp cần thiết để có thể lái xe. Tất cả những điều này xảy ra tự động và ta không phải dùng nhận thức nhiều về bất kỳ hành động nào, hay nhận thức về tất cả những hành động đó. • Khi chúng ta thư giãn và cho phép nhận thức mở rộng, sự chú ý của chúng ta ít bị hút vào những thứ khác. Nếu chúng ta đã sợ hãi, lo lắng hay lạc lối trong những giấc mơ và trí tưởng tượng của mình, chúng ta sẽ lấy lại sự khách quan và quan điểm về những gì đang làm. Kết quả là chúng ta sẽ bớt đau khổ. • Nhận thức mở rộng cho phép ta gặt hái được nhiều điều hơn cho bản thân. Do đó, chúng ta có nhiều nguồn lực hơn để giải quyết bất cứ vấn đề hay khó khăn nào mà bản thân đang phải đối mặt. Chúng ta sẽ nhìn thấy các giải pháp mới thay vì phản ứng theo những thói quen bị quy định bởi các cơ chế tính cách của mình. • Nhận thức sâu sắc mở ra cho chúng ta một mối quan hệ thực sự với mọi người và với thế giới xung quanh mình. Tâm hồn chúng ta được nuôi dưỡng và làm giàu bởi niềm vui và những điều tuyệt vời trong từng khoảnh khắc. Ngay cả những trải nghiệm khó chịu sẽ mang tới một cảm giác rất khác khi chúng ta nhìn nhận chúng với nhận thức. Chúng ta cũng thường sử dụng từ nhìn thấy, như trong câu nói: “Việc chúng ta nhìn thấy các cơ chế tính cách của mình là rất quan trọng.” Tuy nhiên, với nhận thức, chúng ta cần phải xác định từ này một cách rõ ràng. Cụ thể hơn, điều quan trọng là chúng ta hiểu phần nào trong chúng ta đang thực hiện hành động “nhìn thấy”. Tất cả chúng ta đều thực hành việc bình luận về bản thân hay đánh giá những trải nghiệm của mình khá thường xuyên. Trong những trường hợp như vậy, một phần tính cách của chúng ta đang chỉ trích hay bình luận về một phần tính cách khác, như thể muốn nói rằng: “Tôi không thích phần đó của tôi” hoặc “Tôi vừa đưa ra một nhận xét tuyệt vời”... Sự chỉ trích từ bên trong này thường dẫn đến một cấu trúc bản ngã ngày càng bị thổi phồng, trống rỗng và nghèo nàn – và cuối cùng mang đến một cuộc chiến tranh nội tâm. Đây không phải là kiểu “nhìn” mà chúng ta muốn tôi luyện. “Nhìn thấy” cũng không phải là một sự hiểu biết trí tuệ thuần túy. Trí tuệ của chúng ta chắc chắn mang một phần trách nhiệm và luôn có mối liên hệ mật thiết với quá trình biến đổi. Tuy nhiên, phần có thể thực hiện hành vi nhìn trong ta là một thứ gì đó ở khắp mọi nơi nhưng rất khó nắm bắt. Thỉnh thoảng nó được gọi là người quan sát nội tâm hay nhân chứng. Đó là nhận thức toàn diện của chúng ta, có hiệu lực, ở đây và ngay bây giờ, và có thể thu nhận các trải nghiệm ở nhiều Cấp độ khác nhau. HỌC CÁCH “QUAN SÁT VÀ BUÔNG BỎ” Một trong những kỹ năng quan trọng nhất mà chúng ta phải có được khi bắt tay vào hành trình nội tâm là khả năng “quan sát và buông bỏ” thói quen và các cơ chế của tính cách đã gài bẫy chúng ta. Câu châm ngôn của chúng tôi đơn giản một cách đáng ngạc nhiên. Nó có nghĩa là chúng ta phải học cách quan sát bản thân, nhìn thấy những điều phát sinh trong chúng ta từ giây phút này đến giây phút khác, cũng như nhìn thấy những gì khiến chúng ta rời khỏi thực tại. Bất kỳ điều gì xảy ra, dù khó chịu hay không, chúng ta cũng chỉ cần quan sát nó. Chúng ta không cố gắng thay đổi nó, cũng không chỉ trích bản thân vì những gì mình khám phá ra. Trong phạm vi mà chúng ta hoàn toàn hiện diện với bất cứ điều gì ta tìm thấy trong chính bản thân mình, những sự bó buộc trong tính cách của ta bắt đầu nới lỏng ra, và Bản chất của chúng ta bắt đầu thể hiện đầy đủ hơn. Không giống như những gì bản ngã của chúng ta lầm tưởng, sửa chữa hay biến đổi bản thân không phải là nhiệm vụ của chúng ta. Thật vậy, một trong những trở ngại chính cho sự biến đổi bản thân là ý nghĩ chúng ta có thể “sửa chữa” chính mình. Khái niệm này, tất nhiên, gợi lên một số câu hỏi thú vị. Chúng ta nghĩ rằng phần nào trong ta cần được sửa chữa, và phần nào trong ta có khả năng sửa chữa phần khác? Những bộ phận nào đóng vai thẩm phán, bồi thẩm đoàn và bị cáo? Các công cụ để trừng phạt hay để phục hồi là gì, và những phần nào trong chúng ta sẽ sử dụng chúng lên những phần khác? Chúng ta được lập trình từ khi còn nhỏ để tin rằng mình cần phải trở nên tốt hơn, cần cố gắng hơn và xóa đi những phần mà các phần khác trong chúng ta không chấp thuận. Toàn bộ bối cảnh văn hóa và giáo dục liên tục nhắc nhở chúng ta về cách để thành công, để hấp dẫn, an toàn, hay nhạy bén hơn về mặt tâm linh bằng việc thay đổi theo cách này hay cách khác. Nói ngắn gọn, chúng ta học được rằng mình cần phải khác với con người thực sự của mình dựa trên một số công thức tâm trí ta đã tiếp nhận. Quan điểm rằng chúng ta chỉ cần khám phá và chấp nhận con người thật của mình thực sự trái ngược với hầu hết mọi thứ chúng ta được dạy. “Chúng ta không cần phải sửa chữa chính mình, mà chỉ cần buông bỏ những gì ngăn cản trái tim của chúng ta.” JACK KORNFIELD “Thông qua những giác quan của chúng ta, thế giới xuất hiện. Thông qua những phản ứng của mình, chúng ta tạo ra những ảo ảnh. Nếu không có những phản ứng đó, thế giới trở nên rõ ràng.” BỒ TÁT Rõ ràng, nếu chúng ta đang làm tổn hại chính mình bằng việc lạm dụng ma túy hay rượu, duy trì các mối quan hệ không tốt hay thực hiện các hành vi phạm tội, thì việc ngăn chặn những hành vi đó là cần thiết trước khi chúng ta có thể biến đổi bản thân một có ý nghĩa. Tuy nhiên, thông thường điều giúp chúng ta thay đổi không phải là sự chỉ trích hay trừng phạt bản thân, mà là việc trau dồi một nhận thức tĩnh lặng và tập trung để ta có thể nhìn thấy những gì thu hút chúng ta đến với việc làm hại chính mình. Khi chúng ta nhận thức những thói quen xấu của mình cũng như những phần đang mong muốn loại bỏ, một điều hoàn toàn mới mẻ sẽ lộ diện. Khi chúng ta học cách hiện diện với cuộc sống và đón nhận giây phút hiện tại, phép lạ bắt đầu xảy ra. Một trong những điều kỳ diệu nhất là chúng ta có thể từ bỏ thói quen đã làm chúng ta thất vọng hàng năm trời chỉ trong tích tắc. Khi chúng ta hoàn toàn hiện diện, khi những thói quen cũ được buông bỏ, chúng ta sẽ không còn như xưa. Để trải nghiệm sự chữa lành những vết thương hằn sâu và cũ kỹ nhất trong chúng ta thông qua hành động nhận thức chính là một phép lạ mà chúng ta có thể tin tưởng. Nếu chúng ta làm theo bản đồ tâm hồn đi vào sâu thẳm trái tim này, hận thù sẽ biến thành từ bi, từ chối sẽ trở thành chấp nhận, và nỗi sợ hãi sẽ trở thành điều tuyệt vời. Luôn luôn nhớ rằng sự khôn ngoan và cao thượng, yêu thương và hào phóng, tự hào về chính mình và người khác, sáng tạo và liên tục làm mới bản thân, đắm chìm vào thế giới một cách đầy ngạc nhiên và sâu sắc, can đảm và dựa vào chính mình, vui mừng và thành công một cách dễ dàng, mạnh mẽ và có năng lực, tận hưởng sự an bình trong tâm trí và hiện diện trước những bí ẩn của cuộc sống, chính là quyền con người và là trạng thái tự nhiên của bạn. NHỮNG CÚ BẬT TINH THẦN