🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tập Truyện Cười Xin Ch-Ào-Ào! Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Table of Contents Mọi chuyện bắt đầu từ đôi tất Cấm Ôi, thương thay giống con lừa chúng tôi Đây là cái gì? Tại sao nước ta chậm phát triển? Cho một cốc chè đặc nhé! Chiếc đèn chùm năm vòi Chúng ta không thể nên người Những nhà tài chính cự phách Tìm được chỗ của mình Chuyện trong quán rượu Người thợ cả Murát Xin ch-a-à-o! Quan hệ hữu nghị Con nhện tám chân Chờ kiệt tác Tờ báo đã bị đóng cửa như thế nào? Quy định cho những người bán chả rong Chả lẽ bên nước các ông thiếu lừa. Tại sao ngài Rưphát bị ngứa? Nghĩa vụ trước tổ quốc https://thuviensach.vn Mọi chuyện bắt đầu từ đôi tất Câu chuyện sau xảy ra khi tôi còn trẻ, vào năm tôi vừa mới đi làm. Văn phòng nơi tôi được nhận vào làm anh công chức cấp thấp nhất do ông Axưm phụ trách. Đó là một người đàn ông đứng tuổi tính tình cởi mở và đôn hậu. Nhân viên văn phòng gọi ông bằng ngài Axưm. Nhưng trong các cuộc trò chuyện không chính thức bao giờ họ cũng gọi ông bằng một biệt danh "Axưm - cho cả thế giới". Tôi cũng không hiểu ông có thích hay không cái biệt danh lạ tai này. Người tỉnh lẻ thường hay sống tập trung không ở phân tán rải rác xa nhau như dân các thành phố lớn. Vậy nên mọi người đều biết rõ về nhau. Một lần tôi hỏi các đồng sự về nguồn gốc của các biệt danh trên: - Chuyện này cậu nên hỏi chính chủ thì hơn - một đồng sự nói với tôi thế. - Không ai kể chuyện này hay hơn ông ấy - ông khác bổ sung thêm. Tôi chỉ biết một điều là trước khi về sở này có một thời ông đã ông từng là một viên chức cao cấp ở Stambun. Sau khi đi làm được một năm, tôi quyết định lấy vợ. Gia đình nhà gái muốn tổ chức cưới ngay và gộp cả lễ đính hôn và lễ cưới làm một luôn thể. Sở dĩ bố mẹ vợ tương lai giục tôi cưới nhanh là bởi ở chốn tỉnh lẻ này quan hệ bạn bè nam nữ dễ nảy sinh ra lắm chuyện dèm pha, phá thối. Trong khi đó thì thực sự chúng tôi chưa hiểu nhau kỹ. Chẳng hạn tôi chưa thể biết được tính tình và những thói quen của cô ấy ra sao. Tin đồn về đám cưới sắp tới của chúng tôi lan nhanh khắp thị xã. Một lần tôi lên phòng sếp để xin chữ ký, ngài Axưm bỗng bất ngờ hỏi tôi: - Nghe nói cậu sắp cưới vợ? - Thưa ngài đúng ạ! Ông nhìn tôi bên trên cặp kính: https://thuviensach.vn - Gia đình cô ấy thuộc loại nào? - Dạ thưa ngài, tôi chỉ biết sơ sơ rằng gia đình cô ấy vào loại bậc trung. - A - ha - a - ả - ông kéo dài giọng, rồi bất ngờ mời tôi: - Nếu chiều nay cậu rỗi, tôi mời cậu cùng đi ăn tối. Tôi cảm ơn sếp và chúng tôi hẹn gặp nhau ở một nhà hàng nọ. - Chắc cậu đã biết người ta gọi mình bằng biệt danh "Axưm cho cả thế giới" rồi chứ? - ông hỏi tôi sau khi cả hai vừa uống xong ly rượu khai vị. - Cậu không phải băn khoăn! Tôi sẽ kể cho mà nghe... Chỉ có điều là trước tiên cậu hãy nói cho tôi biết, cô gái ấy là người như thế nào đã. Như tôi đã thú nhận, câu hỏi này đối với tôi rất khó trả lời, nên tôi đành im lặng. Thấy thế ngài Axưm liền gỡ bí cho tôi. - Vậy là cô ta xuất thuân từ một gia đình không giàu có... Một cô gái giản dị. Điều này làm anh vừa ý. Và tất nhiên anh tin rằng mình có thể cho cô ta tất cả những gì cần thiết, miễn là để cô ấy hạnh phúc. Có phải thế không nào? - Dạ, vâng đúng thế ạ! - Tôi khẳng định. - Đó, vấn đề là ở chỗ ấy đấy! - Ông gật đầu tán thưởng. - Khi xưa mình cũng suy nghĩ y hệt như cậu bây giờ... Nhưng thôi, dù sao chăng nữa, xin chúc mừng hạnh phúc cậu! - Ông rót đầy hai li rượu, chúng tôi cụm li, cạn chén. Còn bây giờ, - ông nói tiếp và nhìn như xoáy vào tôi, - cậu hãy nhớ cho kỹ lời khuyên của tôi. Chỉ mua cho vợ những đôi tất chân mà cô ấy vẫn dùng khi ở với bố mẹ đẻ. Nghĩa là phải chọn mua đúng loại, cùng giá cùng chất lượng, cấm kỵ không được mua loại tất nào khác! Chớ vội tặng nàng cả thế gới, nếu không hỏng bét, như tôi đã vấp phải. Tôi biết, giờ thì cậu bỏ ngoài tai những lời vớ vẩn này. Mà cũng đúng thôi, ông ấy làm ra vẻ quan https://thuviensach.vn trọng, tại sao ta không mua nổi được vài đôi tất chân đắt tiền? Nhưng xin cảnh tỉnh cậu trước, mọi chuyện sẽ bắt đầu từ đôi tất chân này. Bởi vì có tất rồi thì phải có giày, tất đẹp đi với giầy đẹp. Có giầy đẹp rồi thì phải có váy đẹp. Váy đẹp phải đồng bộ với sơ mi đẹp... Cứ thế nhu cầu đẹp cứ tăng lên mãi không cùng. Kết cục sẽ đi đến đâu, cậu có biết không... Sẽ có ngày cậu mất vợ lúc nào không biết. Trước kia khi mới đi làm, mình cũng là anh viên chức quèn như cậu bây giờ. Mình đắn đo mà không dám lấy vợ, vì sợ rằng với đồng lương còm ấy, cưới nhau rồi lấy gì mà sống... Thế là mình cứ sống độc thân mãi. Rồi dần dần ngạch bậc được thăng trật, đồng lương cũng khá hơn. Đâu đến gần bốn mươi tuổi mình đã mua được một căn hộ nhỏ xinh xinh, ấm cúng. Lúc này đã có thể nghĩ đến chuyện lấy vợ. Tôi quyết định chọn một cô gái con nhà nghèo, với ước muốn làm thoả mãn cô ấy bằng những gì mình có và như thế cô ấy sẽ mang ơn suốt đời! Cô gái mà tôi chọn tên là Xabikha, năm ấy hai mươi mốt tuổi. Mặc dù sinh ra trong một gia đình nghèo, nhưng cô ấy đã học xong phổ thông trung học. Cô ta không đẹp nhưng có nét mặt chất phác, dễ thương... Xabikha không có của hồi môn, không sao, tôi hoàn toàn có thể tặng nàng mọi thứ, tôi sẽ tặng nàng cả thế giới này! Nhưng nàng lại từ chối tất cả: khi tôi gợi ý mua quần áo mới cho Xabikha thì cô ấy nói rằng: "Em vẫn đủ mặc"; còn nói tới son phấn thì cô ấy bảo "Phụ nữ không phải là con búp bê"; tôi định mua vòng đeo tai thì cô ấy chối; "Em không phải tên cướp biển mà phải đeo các loại vòng ở hai tai..." Đây, Xabikha của tôi là như thế đó. Tôi nở gan nở ruột vì nàng. Nửa năm đã trôi qua kể từ ngày chúng tôi cưới nhau. Một lần hai vợ chồng chúng tôi đi chơi, ghé vào một cửa hàng, tôi rất muốn mua cho nàng một đôi tất mới rất đẹp và đắt tiền. Vẫn như mọi khi, cô ấy nói: "Không cần mua nữa, em có hai đôi tất rồi". Hai đôi thì nghĩa lý gì" Thằng đàn ông như anh ít ra cũng có tới mười đôi tất chân cơ mà. Nàng nghe ra, đồng ý để tôi mua. Tôi chọn hai đôi đắt tiền nhất. Ôi, nàng sung sướng muốn trào nước mắt. Tôi thấy vui lây trước ánh mắt rạng rỡ của nàng. https://thuviensach.vn Nào xin mời cạn chén... chúc sức khoẻ cậu. Phải đến hai tháng sau tôi vẫn không thấy nàng đi tất mới! Hỏi ra mới biết, tất mới không hợp với đôi giày cũ, còn tất cũ thì rách hết rồi... "Thế mà em cứ lặng im không nói là làm sao?" cô ấy đáp lại rằng, em không tiện nói về việc này. Thế là tôi phải ép cô ấy cùng đi đến hiệu giầy mua đôi giầy đẹp nhất. Nhưng do vụng về tôi không đoán ra được đôi giầy mới không thích hợp với bộ váy áo cũ của cô ấy. Phải gần một tuần sau Xabikha mới bối rối nói ra điều ấy. Thế là dần dần phải mua mới toàn bộ từ váy, áo, áo khoác, mũ cho cô ấy. Tuy vậy, phải thừa nhận rằng sở dĩ tôi đoán ra được Xabikha cần cái gì nữa là căn cứ những lời nói xa xôi về tổng thể; về sự hài hoà của nàng. Nhưng không lâu sau lại thấy cô ấy rất buồn bã. "Em thân yêu ơi, em hãy nói đi, làm sao mà em buồn thế?". "Em xấu hổ quá, anh yêu quý ơi.. Nhưng có phải em muốn thế đâu... Tất cả là do anh nài ép em đi mua những thứ quần áo giầy dép này, chứ thực ra em chẳng cần gì cả... Nhưng giờ thì em không biết nên nói thế nào với anh? Chắc hẳn anh biết ngạn ngữ "Đã thương thì thương cho trót..." Anh biết đấy đồ lót của em không hợp với váy áo, com lê mới mặc ngoài. Ôi, chúa ơi, quả thật không ngờ. Nhưng, nếu như trong số biết bao nhiêu cô gái, tôi chỉ chọn được mình Xabikha để mà tặng cả thế giới thì mắc mớ gì mà tôi không mua nổi đồ lót hợp mốt với trang phục bên ngoài của nàng? Hơn thế nữa tôi đã thuyết phục bằng được để cô ấy mặc xu - chiêng cơ mà? Trước kia cô ấy có ý dùng thứ ấy bao giờ đâu... Sau vụ đồ lót, Xabikha lại phàn nàn về tóc tai của mình. Lúc đầu tôi cứ tưởng cô ấy muốn mua tóc giả cho phù hợp với khuôn mặt và dáng người, nhưng mãi sau mới rõ cô ấy chỉ muốn làm lại đầu cho hợp mốt... Thời gian trôi qua, một buổi tối Xabikha mở đầu câu chuyện thường nhật: "Anh ơi, quả là em không muốn... Hơn nữa em có cần gì đâu. Mọi thứ anh đều mua cho em..." "Tất nhiên, tất nhiên thế, em yêu quý ơi, - tôi trả lời - Giờ em còn cần gì nữa thì hãy nói luôn" - "không, em không cần gì nữa, https://thuviensach.vn đầu tóc, ăn mặc, giầy dép thế là tuyệt lắm rồi... Nhưng anh hãy để ý đến căn hộ của chúng ta mà xem. Chúng ta đang sống trong căn phòng tồi tàn cũ nát chẳng ra sao cả". Tôi đảo mắt một lượt khắp gian phòng: cô ấy nói đúng. Đồ gỗ bài trí trong nhà quá thô kệch, không hài hoà với bộ trang phục đắt tiền mà cô ấy đang mặc trên người. Mà thôi, sao tôi kể lể dài dòng đến vậy. Xin mời cậu cạn chén! Phần sau của câu chuyện không còn dài nữa đâu, một vài câu nữa là xong. Sắm xong đồ gỗ, cô ấy lại đòi mua ti vi (trong khi đó khi còn sống với bố mẹ đẻ, cô ấy chưa biết đài thu thanh là gì). Đương nhiên cô ấy vẫn luôn biện bạch rằng, riêng em thì chẳng cần gì... Cái chính là để cho hài hoà, tổng thể, cân xứng. Sau đấy chắc cậu cũng đoán ra, cô ấy phàn nàn căn hộ chật hẹp, tối tăm. Đến lúc này vì phải chi phí quá nhiều tôi bắt đầu bị túng bí. Cũng còn may là tôi được đánh giá tốt nên vẫn được cất nhắc chức vụ đều đều... Và rồi chúng tôi cũng mua được căn hộ vừa ý trong một khu phố lịch sự. Nếu như tôi đã từng muốn tặng nàng cả thế giới thì hà cớ gì mà tôi lại không làm thủ tục giấy tờ sở hữu căn hộ mang tên nàng? Tiếp theo sau nữa là gì? Hoá ra cư dân của khu phố này đều có xe hơi riêng. Đó chính là sự hài hoà đích thực với con phố, với những toà nhà sang trọng. Vì thế tôi cũng mua một chiếc xe con, và đương nhiên là tôi mua cho Xabikha chứ không phải cho tôi. Cuối cùng thì tôi mới ngã ngửa ra rằng mặc dù chính tôi là người tạo ra cho nàng toàn bộ sự "hài hoà" từ đầu đến chân, từ nhà đến xe, tạo ra toàn bộ khối "tổng thế" ấy, nhưng chính tôi lại bị đánh bật ra khỏi nó bởi tôi không "hài hoà" trong cái "tổng thể" mới này. Thế đấy, mọi chuyện bắt đầu từ một đôi tất chân. https://thuviensach.vn Cấm Sở chúng tôi nhiều năm vẫn làm việc trong một ngôi nhà cũ dột nát, ván sàn mục ruỗng, ọp ẹp, gác thượng chuột kêu chí choé suốt ngày. Giữa lúc chúng tôi chán ngán nhất thì đùng một cái được chuyển sang nhà mới, nên ai cũng cảm thấy sướng như tiên. Mặc dù cửa kính bám vôi, sàn nhà vương vãi phôi bào, cám cưa và vữa xi măng, chúng tôi hò nhau xắn tay áo lên cùng nhau lau chùi, dọn dẹp chẳng mấy chốc mà xong. Mọi người xoa tay hả hê sắp xếp chỗ làm việc mới. Khi chuyển sang chỗ mới không có sự thay đổi nào về nhân sự, duy chỉ có việc thuyên chuyển ngài giám đốc sang một sở khác. Giám đốc mới về thay, trước khi đến sở chúng tôi, đã nổi tiếng là một người hết sức nghiêm khắc Giám đốc mới là một người cao lêu đêu, khô gầy như que củi. Mái tóc ông cắt ngắn ngủi, ánh mắt nhìn sắc như dao cạo. Có cảm giác như ánh mắt ấy xuyên thủng người cấp dưới. Bắt đất làm nhiệm vụ, giám đốc ban bố một mệnh lệnh gồm mười bốn mục. Một trong những mục đó có nêu rõ: "Mọi người phải chấp hành nghiêm mọi mệnh lệnh. Tất cả các điều cấm phải thực hiện triệt để nhất... Chỉ có kỷ luật chặt chẽ mẫu mực mới có thể dẹp tan được dư luận không hay mà dân chúng vẫn truyền khẩu nhau bằng câu ngạn ngữ: "Lệnh cấm ban ra, ba ngày hết thiêng". Câu nói độc hại này do kẻ thù trong nước đặt ra để làm tê liệt tinh thần cảnh giác của chúng ta. Sau khi nghiên cứu xong nội dung các mục, tôi và các đồng sự phải ký tên vào dưới bản mệnh lệnh. Vào giờ đầu buổi chiều, bản mệnh lệnh lại được mang đến. Hoá ra, tôi quên không viết chữ "đã đọc" và đề ngày tháng phía dưới. Lập tức chúng tôi hiểu rằng đừng có mà đùa với vị sếp mới của sở. Tiếng dữ đồn xa, chỉ mới nghe thấy sếp ngoài hành lang, chúng tôi đã bắt đầu run lên cầm cập. https://thuviensach.vn Ngài giám đốc mới bắt đầu hoạt động một cách hết sức ráo riết. Hết mệnh lệnh này đến chỉ thị khác tới tấp gửi xuống cho chúng tôi thực hiện. Các tấm biển mới được treo lên dồn dập. Sở đã thuê riêng một người ngoài thành phố vào làm những tấm biển tên này. Chỗ làm việc của anh ta được bố trí ở chân cầu thang, cạnh cửa chính của cơ quan. Vừa mới tới chỗ làm, anh ta bắt tay ngay vào công việc, vì cơ quan khoán gọn tiền công. Ngay cổng cơ quan đã có một biển to bằng đồng ghi đầy đủ tên cơ quan, ngoài ra trên cửa các phòng ban đều đã treo các biển tên rồi, do vậy chúng tôi nóng lòng chờ đợi xem người thợ sẽ làm thêm những biển tên nào. Gần hết giờ làm việc anh ta đã làm được mười biển tên có cùng một dòng chữ đen trên nền trắng "Cấm ngắt hoa". Nhìn thấy những tấm biển này chúng tôi ngơ ngác nhìn nhau. Ngôi nhà mới của chúng tôi nằm giữa một khu hoang vắng, khô cằn. Trong khuôn viên cơ quan không nói gì đến hoa mà cả những bụi lúp xúp, cây hoang cỏ dại, tịnh không hề có một thứ gì. Ba ngày liền, người phụ chỉ làm độc mỗi biển tên này. Sang ngày thứ tư mới xuất hiện biển mới "cấm mang theo chó vào công viên". Thấy thế chúng tôi lại càng ngạc nhiên hơn. Sân cơ quan chúng tôi được rào bằng dây thép gai. Đất khu vực này rất xấu, lại khô cằn, cỏ không mọc nổi, đây đó vài ba khóm cúc gai, tầm ma mọc hoang. Vậy công viên ở đâu? Ngài giám đốc thân chinh chỉ huy việc đặt các biển tên này ở sân cơ quan, ông sửa đi chỉnh lại cho thật ngay ngắn, đẹp đẽ. Người thợ vẫn mải miết tiếp tục công việc của mình. Lại xuất hiện biển tên mới: "Cấm xe ô tô vào công viên" Cái biển này lại càng kỳ quặc hơn nữa! Hàng rào dây thép gai xung quanh sân chỉ lựa một lối vào đây được mà cấm? Sáng hôm sau mới thực sự bất ngờ. Dọc theo suốt hàng rào cứ cách ba - bốn mét một lại có một biển tên: "Đề phòng rách quần áo. Cấm không đến gần hàng rào thép gai". https://thuviensach.vn Cánh nhân viên chúng tôi thi nhau đoán già đoán non ý định của sếp chúng tôi. Một số người cho rằng ông chuẩn bị xây dựng công viên. Số người khác lại nói: "Có mà rỗi hơi trồng hoa ở đây. Còn lạ gì dân xứ mình nữa. Bao nhiêu vườn hoa đều bị nhổ sạch, ngắt sạch rồi". Số người thứ ba cũng tỏ ra không tán thành nhưng nói nhỏ nhẹ hơn. Đã mấy tuần trôi qua vẫn không thấy một khóm hoa nào được trồng. Trong khi đó người thợ vẫn tiếp tục làm biển tên. Vào một ngày kia, khi chúng tôi đến làm việc, thấy ở cửa chính treo biển tên "Cấm vào". Không biết làm gì hơn, chúng tôi đi đến cửa thứ hai, ở đó cũng treo biển tên như thế. Đến cửa thứ ba treo biển tên: "Cấm vào ra cửa này". Cả một đám đông nhân viên tụ tập cạnh ngôi nhà cơ quan. - Thế nào các bạn, chúng ta đứng ngoài mãi thế này à? - Có ai đó lên tiếng. - Đành phải leo qua cửa sổ mà vào, - người khác đáp lại, giọng than vãn. Trèo vào nhà qua cửa sổ là một việc không có gì khó khăn. Một người cúi xuống cho người khác trèo lên lưng, bám bệ cửa mà chui vào, cứ thế lần lượt rồi cũng vào được nhà bằng hết. Nhưng nếu ngày mai sếp lại ra lệnh treo biển cấm trèo lên cửa sổ thì làm thế nào? Không thể chui trong ống thoát nước mà vào được! - Không hơi đâu mà chú ý đến biển cấm, - có ai đó thốt lên - Cứ cửa chính mà vào, thế là xong chuyện! Tuy nhiên không ai hưởng ứng lời nói đó, mọi người đều sợ ngài giám đốc. Tuần nào chúng tôi cũng phải ký tên vài lần dưới bản mệnh lệnh của ông ấy, do vậy nỗi sợ hãi trước các điều cấm đã ăn sâu vào trí óc chúng tôi. Chúng tôi sẽ còn đứng vẩn vơ mãi ngoài phố, nếu như không có các đồng sự đã vào được nhà gọi với ra bảo: "Phía sau nhà có một cửa nhỏ. Hãy vào bằng cửa đó". Chiếc cửa nhỏ xíu trông như cửa chuồng gà dẫn đến tầng trệt. Từ đó chúng tôi đi lên, về các phòng làm việc của mình. https://thuviensach.vn Sau đó mấy ngày ngài giám đốc cho triệu tập chúng tôi ở phòng họp và ngài đã có lời phát biểu khá dài. "Tất cả mọi điều rắc rối, - ngài giám đốc nói, - đều xuất phát từ sự vi phạm các điều cấm. Trong bất kỳ trường hợp nào, kể cả ở tình thế khó khăn nhất vẫn cần phải thực hiện nghiêm ngặt các mệnh lệnh. Việc vi phạm mệnh lệnh sẽ làm mất uy tín và phá vỡ kỷ luật của chúng ta". Vào thời điểm này, người làm việc cần mẫn nhất trong cơ quan chúng tôi là anh thợ sản xuất các biển tên. Chúng tôi quan sát anh ta làm việc một cách hết sức hào hứng và tò mò. Thế là lập tức sau đó trên đầu anh ta xuất hiện một tấm biển: "Cấm không được đến gần và trò chuyện, làm xao lãng công việc". Trong khi đó thì trong khuôn viên cơ quan bắt đầu xảy ra những việc lạ lùng, thật là khó hiểu. Chẳng hạn như hôm trước vừa treo biển "Cấm chó vào" thì hôm sau loài súc vật này vốn trước kia chẳng hề lai vãng đến khu đất trống của cơ quan chúng tôi làm gì, nay bỗng nhiên dắt díu nhau hàng đàn đến tụ tập, biến khu vực cấm thành nơi hẹn hò tình tự của chúng. Trên con phố dẫn đến cơ quan chúng tôi, hàng ngày nghe thấy tiếng người gọi chó, và sau mỗi nhân viên của cơ quan thường thấy vài ba chú khuyển bám theo. Hoá ra họ không tiếc tiền mua thịt và xương để nhử chúng vào trong cơ quan. Thậm chí tôi vốn là người không thích loài súc vật này cũng bắt đầu thay đổi cách nghĩ. Tôi mua các miếng thịt vụn để nhử lấy một vài con theo mình vào chỗ đất trống của cơ quan. Thế nhưng tìm được chó để nhử ngày càng khó hơn. Hình như tất cả chúng đã "du cư" vào sân cơ quan chúng tôi. Ở đây chúng tha hồ đùa giỡn, cắn xé nhau và sủa ầm ĩ vang trời. Trong một cuộc họp thường kỳ của cơ quan, sếp chúng tôi tuyên bố. - Như mọi người đã biết tôi đã ra lệnh cấm thả chó vào khu vườn của cơ quan. Một số nhân viên chúng ta đã coi thường lệnh cấm này. Nhưng tôi đã biết trước những gì sẽ xảy ra. Quả thực sự tiên đoán đó đã được minh chứng. https://thuviensach.vn Mặc dù đã có lệnh cấm mà chó vẫn vào đầy vườn, vậy thử hình dung xem, nếu không có các biện pháp kịp thời thì việc này còn dẫn đến đâu nữa. Đó, thêm một lần nữa khẳng định sự cần thiết của các lệnh cấm. Theo như lời ông giám đốc nói, thì suốt đời ông không bao giờ vi phạm những điều cấm. Ông cho rằng đó chính là nguyên nhân đảm bảo cho mọi thành công của ông trong công vụ. Một thời gian sau, các khóm cúc gai bắt đầu nở những bông hoa nhỏ màu xanh sẫm. Nhân viên cơ quan kể cả những người xưa nay vốn vẫn cố gắng chấp hành những điều cầm, nay cũng bắt đầu hái trộm loài hoa trước kia không ai để ý đến này. Bàn tay họ bị gai cứa xây xát y như mèo cào. Cả cơ quan chỉ mỗi mình ông Burkhan, còn ba tháng nữa sẽ về hưu là người duy nhất tránh được sự cám dỗ của hoa cúc dại một thời gian. Ông vốn là người rất yêu hoa và thích trồng hoa ở nhà mình. Nhưng cuối cùng ông không cưỡng lại được sự ham muốn hái hoa cúc dại như mọi người. Một hôm tôi đến sở sớm hơn thường lệ. Từ phòng làm việc nhìn ra cổng cơ quan, tôi bỗng thấy ông Burkhan đang bước vào sân và xăm xăm đi tới các khóm cúc dại và tầm ma. Tôi đứng nép vào góc phòng, lặng lẽ quan sát xem ông ấy làm gì. Ông Burkhan đưa mắt đảo quanh vẻ sợ sệt rồi mở cặp lấy đôi găng tay da xỏ vào hai bàn tay và bắt đầu nhổ những khóm tầm ma. Đến lúc này tôi mới biết tại sao tay ông không bị xây xước như tay chúng tôi. Còn sếp của chúng tôi thì vẫn dài giọng: - Giờ thì các ông mới tin rằng tôi cấm hái hoa là đúng. Khi tôi ra lệnh treo biển cấm, có người cười mỉa tôi, cho rằng làm gì có hoa mà cấm hái. Đấy nhé, hoa cúc dại, hoa tầm ma còn hái trộm, huống hồ nếu có vườn hoa tươi thắm ở đây thì sẽ ra sao! Chúng tôi chỉ còn biết gật gù phụ hoạ theo sếp. Không ai dám phản đối. Sếp nói đúng. Đối với cánh nhân viên chúng tôi không thể làm khác được. https://thuviensach.vn Trên là chuyện về biển cấm "Cấm cho chó vào" và "Cấm ngắt hoa". Còn chuyện về biển cấm "Cấm không đến gần hàng rào dây thép gai, đề phòng phòng rách quần áo" thì như thế này. Tất cả nhân viên đều bị rách quần, rách áo. Sáng sáng vào giờ đầu làm việc thường có những câu chuyện đại loại như: - Này ông Akhmét, quần ông bị toạc miếng to, nhìn thấy cả quần lót kia kìa. - Vâng, ông Mekhmét, tôi bị hàng rào dây thép gai cào phải... mà tay áo ông hình như cũng bị rách phải không? - Tôi cũng bị dây thép gai cào. Hai chúng tôi bảo nhau lấy kim băng gài tạm vào các chỗ rách lại, để đến tối về nhà mới vá. Tôi chẳng còn bộ com lê nào lành lặn cả. Cứ mỗi lần nhìn thấy biển cấm với dòng chữ "Cấm đến gần..." là lập tức trong lòng tôi lại sục sôi ý muốn vi phạm điều cấm này bằng được. Và mỗi lần vi phạm, nếu không bị rách áo thì cũng rách quần. Phần lớn các cộng sự của tôi đều nhảy qua hàng rào dây thép gai này. Chỉ có những nhân viên lớn tuổi mới chịu đi theo lối nhỏ len lỏi trong hàng rào. Riêng ông Burkham không chịu đi cùng đường với các bạn già mà lại muốn thử cách nhảy qua được hàng rào, còn người thì bị treo lơ lửng trên không, y hệt như súc thịt nguyên con, treo trong quầy hàng thực phẩm. Khi chúng tôi gỡ ông xuống được, thì quần áo trên người ông không còn mảnh nào lành cả. Sân cơ quan chúng tôi đáng lẽ phải trồng hoa giờ đây biến thành chỗ để xe nôi trẻ em, xe cút kít, xe đạp chật ních, chó không có chỗ mà chạy. Xe con đến cơ quan làm việc không qua lọt chiếc cổng hẹp, đành đậu thành dãy ngoài phố! Người thợ làm biển tên vẫn tiếp làm việc. Ngày nào giám đốc cũng nghĩ ra được những bảng cấm mới. Sau tấm biển "Cấm không mở cửa sổ" là những biển mới: "Cấm vào", "Cấm ra", "Cấm nhổ bậy", "Cấm vứt đầu mẩu thuốc lá", "Người ngoài cấm vào", "Cấm hút thuốc", "Cấm hút thuốc", https://thuviensach.vn "Cấm ngồi trên những chiếc ghế này", "Cấm nói to", "Cấm chạm vào hộp cầu chì, nguy hiểm", Cấm ngặt viết vẽ lên tường". Số biển tên được sản xuất tăng nhanh với tốc độ khủng khiếp. Chẳng bao lâu sau một nửa, tiếp đến ba phần tư số phòng chúng tôi không được phép sử dụng. Số biển cấm có nội dung kỳ quặc ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Chẳng hạn trên cửa các phòng vệ sinh xuất hiện các tấm biển: "Không có việc cấm vào". Từ ngày treo biển cấm này, không hiểu sao tất cả các hố xí suốt ngày lúc nào cũng có người ngồi trong. Không rõ tấm biển này do giám đốc ra lệnh treo lên, hay một nhân viên nào đó nghĩ ra trò tinh nghịch này. Trên cửa phòng làm việc của giám đốc có treo năm tấm biển. Một trong số đó có tấm biển "Cấm nhổ bậy". Các phòng làm việc của cơ quan đều sáng sủa, nhưng bên trên mỗi bảng công tắc điện đều treo tấm biển "Không bật đèn vào ban ngày", chính vì vậy mà các bóng điện cứ sáng đều từ sáng cho đến tối và từ tối cho đến sáng. Chúng chỉ không sáng cho đến khi bị chập mạch, cháy bóng. Trên nắp hộp cầu chì có biển cấm "Không chạm vào hộp nguy hiểm", thì nhân viên lại càng "tích cực" động chạm vào hộp, ai muốn chọc ngoáy thế nào, lúc nào cũng được. Trên sàn nhà và trên hành lang đầu mẩu thuốc lá vương vãi khắp nơi. Một lần nhìn thấy một ông khách ăn mặc sang trọng nhổ nước bọt ra sàn nhà, tôi liền chỉ lên tấm biển và hỏi với giọng bực bội: - Ông có biết chữ hay không đấy? - Xin thứ lỗi cho tôi, - ông khách đáp với giọng ngượng ngùng. - Tôi chỉ muốn nhổ thử một bãi xem thế nào. Sang tháng thứ ba kể từ khi về nhận chức, ông giám đốc của chúng tôi bỗng nhiên mất tích. Không thấy ông ở nhà cũng như ở cơ quan. Tất nhiên vợ con ông lo quýnh lên. Mãi đến gần tối ngày hôm sau, khi lên khu kho trên tầng hai, ông trưởng phòng kinh doanh mới vô tình phát hiện ra ngài giám đốc bị kẹt ở trên đó. Khu nhà kho rất ít khi có người đến, nhưng ông nghe thấy có tiếng người. Thế là ông vội báo tin cho mọi người biết. Chúng tôi tạm dừng mọi công việc lại, chạy vội lên xem sự thể ra sao. Hoá ra ông https://thuviensach.vn giám đốc đi vào hành lang khu nhà kho qua một cái cửa mà trên đó không treo một biển cấm nào. Nhưng khi đi hết hành lang thấy có biển "Cấm không được động vào, nguy hiểm". Thế là ngài giám đốc tội nghiệp của chúng tôi hết đi tới lại đi lui dọc theo hành lang mà không thể thoát ra ngoài được. Ông thèm thuốc muốn chết, nhưng khổ nỗi trên tường dọc hai bên hành lang đều có treo biển cấm hút thuốc và vất đầu mẩu thuốc lá hoặc diêm ra nền nhà, nên ông đành phải nhịn. Chúng tôi bắt đầu nói qua cửa kính đóng kín: - Ngài giám đốc, ngài leo lên cửa sổ rồi nhảy xuống. Chúng tôi sẽ căng bạt, đón ngài sẵn ở dưới đất. - Tôi không mở được cửa sổ, - ngài giám đốc trả lời. - Trên cửa sổ có treo biển cấm mở. Ông còn nói thêm một vài câu gì đó nữa, nhưng không nghe rõ ông nói gì. - Ông ấy nói rằng ở ngoài hành lang có biển cấm nói to. - một nhân viên áp sát tai vào cửa nói với mọi người. Chúng tôi nghĩ mãi không tìm ra cách nào để cứu ông giám đốc của mình. - Ông ấy thà chịu chết chứ nhất quyết không chịu phạm điều cấm, - một nhân viên vốn hiểu rất rõ người giám đốc của mình, nói: Nhưng rồi vị giám đốc đã tự tìm ra lối thoát cho mình. - Hãy bảo người thợ làm ngay biển tên "Lối ra không cấm", - ông ra lệnh khe khẽ. Mệnh lệnh được thực hiện, rất nhanh chóng. Chúng tôi tuồn tấm biển tên mới dưới cánh cửa cho giám đốc. Ông treo cẩn thận biển tên lên trên cánh cửa phía trong, rồi mới quyết định mở cửa bước ra ngoài. - Đấy, các anh thấy không, - ông nói giọng giáo huấn, - các điều cấm quan trọng đến dường nào. Nếu như cánh cửa này treo biển "Cấm vào" thì https://thuviensach.vn tôi chẳng bước vào đây làm gì và tránh được biết bao điều phiền toái khó chịu. Tất cả tai hoạ là ở chỗ không có biển cấm này. Vừa mới thoát ra được ngoài, giám đốc liền ra lệnh bịt kín lối vào hành lang bất hạnh này. Thật may phúc, ngài giám đốc còn chưa kịp nghĩ ra việc treo biển "Cấm ra" trong nhà tiêu. Toàn bộ cơ quan chúng tôi chỗ nào cũng treo nhan nhản những tấm biển cấm không còn một chỗ trống nào. Nếu một hôm nào đó, có ai trong số chúng tôi không về nhà thì gia đình chớ có lo sợ thái quá. Chỉ đơn giản là do chúng tôi bị sa vào cái bẫy cấm kỵ nào đó thôi mà. https://thuviensach.vn Ôi, thương thay giống con lừa chúng tôi Ôi cái thân lừa chúng tôi! Ôi, thật đáng thương cái thân lừa!... Về câu chuyện này ký ức của chúng tôi hãy còn tươi mới: Giống như loài người các anh bây giờ, khi ấy bộ tộc lừa chúng tôi cũng có tiếng nói riêng của mình. Tiếng nói của chúng tôi mới tuyệt vời làm sao! Đó là những âm thanh trầm bổng, du dương, ngọt ngào. Đó là một thanh âm nhạc sống động, không thể nào nói khác đi được. Mỗi khi chúng tôi cất tiếng nói là cả thiên hạ phải lắng tai nghe. Đương nhiên thời ấy chúng tôi có rống lên như bây giờ đâu. Ngày nay chúng tôi phải tìm cách dùng tiếng rống của mình để thể hiện mọi ước mong, tình cảm, ý nghĩ và thậm chí cả những nỗi đau khổ nữa. Nhưng thật khó có thể diễn đạt được nhiều điều bằng hai âm tiết "í - a, í - a" Than ôi, cả một tiếng nói giàu có, phong phú đến thế, nay chỉ còn sót lại hai âm tiết thô thiển này. Kể đến đây chắc các bạn nóng lòng muốn biết điều gì đã xảy ra làm cho tiếng nói của họ nhà lừa chúng tôi bị chết. Đó là một sự kiện khủng khiếp mà tôi sẽ kể dưới đây cho các bạn nghe. Sự kiện ấy đã cướp đi trí nhớ của chúng tôi, và thế là chúng tôi bỗng quên hẳn tiếng nói của mình. Hôm ấy một cụ tổ lừa cao niên đang gặm cỏ ngoài đồng. Cụ lừa thong thả bứt từng sợi cỏ và thi thoảng ngân lên những khúc ca nhỏ dịu dàng. Bỗng nhiên cụ ngửi thấy một mùi nồng nặc hết sức khó chịu - mùi của chó sói. Các mùi hôi thối ấy mỗi lúc một tăng lên, nghĩa là cái chết mỗi lúc một đến gần. Thế nhưng cụ lừa vẫn một mực tự nhủ: - Không phải chó sói! Làm sao có thể lại là sói được ! Nỗi khiếp sợ làm trái tim cụ đau thắt lại, nhưng cụ vẫn làm ra vẻ bình tĩnh và lẩm bẩm không dứt: - Cầu trời, không phải chó sói. Ở đây tìm đâu ra chó sói mới được chứ! https://thuviensach.vn Bỗng cụ nghe thấy tiếng gừ gừ. Đúng là tiếng gừ chó sói, cái thứ tiếng thật nhức nhối, nâng nể vô cùng. Cụ lừa vểnh tai lên nghe ngóng căng thẳng, nhưng vẫn giữ giọng cũ: - Không phải sói đâu! Tiếng gừ này không phải của chó sói. Trong khi đó tiếng gầm gữ đã ở gần bên. Cụ lừa hoảng hồn liền quay lại và nhìn thấy trên đỉnh gò đất bên cạnh bóng một con sói mờ mờ trong màn sương dày đặc. - Không phải sói đâu. Có là lẽ một bụi cây thôi mà - cụ tự trấn an, - ta cứ việc gặm cỏ, không việc gì phải sợ. Một thoáng sau con sói vụt chạy ra từ bụi cây. Cụ lừa sợ quá, người run lên cầm cập, nhưng vẫn không hề muốn tin rằng đó là sói thật. - Làm gì có sói ở đây? Chẳng qua mắt mình kém quá rồi, nhìn bụi rậm hoá thành chó sói. Con sói mỗi lúc tiến lại gần hơn. Cụ lừa sợ thót tim. - Ôi, trời đất ơi! Chẳng lẽ lại là sói thật? Không không thể thế được, - cụ rên rỉ, đau đớn. - Có lẽ là lạc đà đấy thôi. Hay là một con gì khác. Mà làm sao lúc nào mình cũng chỉ nghĩ đến chó sói nhỉ? Chó sói chỉ còn cách cụ lừa ba bước, nó nhe răng và chực xông vào con mồi. "Không phải chó sói. Mình tin rằng không phải chó sói, nhưng tốt hơn hết là nên biến khỏi đây", cụ lừa nghĩ thế và phóng chạy. Chó sói lao theo, dớt dãi đầy miệng. Cụ lừa tăng tốc phóng nhanh như gió. Chó sói bám sát, không rời một bước. "Không, không phải sói đâu. Chỉ là mèo rừng thôi". - Cụ lừa nghĩ bụng và ngoái cổ lại. Hai con mắt sói sáng rực như hai cục than hồng, hơi thở của sói phả ra nóng rát ngay sát cạnh đuôi. Đã đến thế mà cụ lừa vẫn không https://thuviensach.vn muốn tin rằng đó là chó sói. Cuối cùng cụ phải dừng lại vì kiệt sức. Cụ nheo mắt và chờ đợi cái gì sẽ tới, bụng bảo dạ: - Không phải sói đâu. Cầu trời mong cho không phải sói. Con sói lao vào người cụ, quật cụ xuống đất. - Tôi biết, anh không phải là sói - cụ lừa kêu lên. - Anh đừng cù tôi thế. Tôi không thích cù đâu. Con sói cắn phập hai hàm răng vào mông cụ lừa, giật ra một tảng thịt lớn. Lúc này cụ mới hiểu ra rằng tình thế đã nguy nan lắm rồi. Vì kinh sợ quá cụ quên hẳn tiếng nói của mình. Cụ không còn nhớ nổi một tiếng lừa nào nữa. Còn chó sói thì liên tiếp nhảy xổ vào cắn xé cụ. Máu cụ lừa tuôn ra như suối. Lúc bấy giờ cụ mới kêu lên: - A-a-a! Hoá ra là sói. Thế mà... thế mà... tôi không tin. Chó sói dứt từng miếng thịt cụ. Cụ lừa rên rỉ oán thán: - Thế ra... thế ra... Tiếng kêu đau đớn đó của cụ lừa vang vọng khắp chốn rừng xanh, tất cả họ nhà lừa chúng tôi đều nghe thấy rõ. Từ đó cả họ nhà lừa chúng tôi quên mất tiếng nói của mình, chỉ còn biết dùng tiếng rống để diễn tả mọi ý nghĩ tình cảm mà thôi. Giá như cụ lừa chúng tôi không tự dối lòng mình khi tai hoạ ập đến, thì bây giờ chúng tôi vẫn còn tiếng nói riêng của mình. Ôi, thương thay cho cái thân lừa chúng tôi. Ôi, thương thay cho bộ tộc nhà lừa... í - a, í - a, í - a! https://thuviensach.vn Đây là cái gì? Các bạn đã bao giờ chứng kiến cảnh người ta bị phát bệnh điên như thế nào chưa? Tôi đã thấy rồi. Ồ, đó là một người có thần kinh vững chắc vô cùng, có học thức và có văn hoá. Con người tội nghiệp đó bị phát điên ngay trước mắt tôi. Câu chuyện xảy ra cách đây hai năm. Vợ chồng tôi được một người bạn tôi kéo đến dự bữa ăn tối với những người muốn được làm quen với vợ chồng tôi. Trước sự nài nỉ khẩn khoản của anh, tôi đành nhận lời. Thế là chúng tôi có mặt trong đám khách không quen biết. Tôi vốn không thích những cuộc làm quen như vậy, bởi lần đầu tiên đến những nơi không quen, tôi thường cảm thấy lúng túng, khó xử và cái bộ mặt lạnh lùng của tôi thường ảnh hưởng đến tất cả những người xung quanh. Thậm chí căn phòng nơi tôi đến, lập tức biến thành một nơi như có đặt thiết bị làm lạnh. Vợ chồng chủ nhà mời tôi hoá ra là những người dễ mến hiếm có. Họ cố gắng tìm mọi cách làm cho chúng tôi vui. Đến sau chúng tôi còn có một số khách nữa; hai phụ nữ và những người đàn ông. Bà chủ nhà mến khách mời chúng tôi uống khai vị trước bữa tối. Những người khách mới đến làm không khí trong phòng khách bớt lạnh nhạt đi một chút. Nhưng chỉ một lúc sau chính họ lại bị luồng hơi lạnh phả ra từ tôi tác động và bắt đầu im bặt. Mọi người ngồi gò bó, căng thẳng. Hai vợ chồng chủ nhà thỉnh thoảng lại tung ra cho mọi người một đề tài gì đó với hy vọng cuộc trò chuyện chung sẽ làm tan bớt tảng băng xa lạ đi. Nhưng chỉ bắt chuyện với nhau được một lát, chúng tôi lại im lặng. Phòng khách lại chìm trong những khoảng thời gian im ắng nặng nề như có ma ám. https://thuviensach.vn Thỉnh thoảng từ phòng bên vọng lại giọng nói trẻ con lanh lảnh. Hai vợ chồng chủ nhân than phiền về đứa con trai của họ. Cầu Đức Ala ban phước lành cho cậu, vì nó là một đứa trẻ quá ngỗ ngược. Chỉ trong một thời gian ngắn, họ đã phải thay tới bốn cô bảo mẫu. Cô kiên nhẫn nhất cũng chỉ chịu được có sáu tháng. Lúc này trong buồng bên cạnh, cậu bé đang hành hạ cô bảo mẫu đáng thương của mình. Bố mẹ cậu bé đã quá mệt mỏi vì tính hiếu động quá đáng của cậu con quý tử. Khi đề tài này đã cạn, chúng tôi lại im lặng. Chủ nhà lên tiếng: - Các vị hãy chờ cho một chút. Ông Fikri đến ngay bây giờ đây. Ông ấy sẽ làm cho chúng ta cười lăn cười bò ra đây. Cặp mắt một bà khách ánh lên vẻ sung sướng. - Tôi vừa được nghe câu gì nhỉ? Có phải ông Fikri sẽ đến không? - Vâng, chúng ta đang chờ ông ấy đến. - Ôi chao, thật là tuyệt! Chúng ta sẽ vui ngay như hội. Bà khách thứ hai kể: - Buổi tối hôm ấy chúng tôi đến chơi nhà quen. Ông Fikri cũng có mặt ở đó. Ông ta pha trò giỏi đến mức làm chúng tôi cười lăn cười bò ra sàn. Cuối cùng mọi người phải van xin. "Thôi đi, ông Fikri... Hãy tha cho chúng tôi! Không khéo chúng tôi vỡ bụng vì cười mất!..." Có một bà khách, xin được vô phép các bạn, sau một trận cười hả hê đã để lại trên ghế một vũng nước nhỏ. Lúc này mọi người thi nhau nói về ông Fikri: "Ối chà, ông ta thật là vui tính!... Một người rất thích đùa!..." Mọi người hỏi tôi: - Ngài có quen ông ta không? - Không! - Tôi trả lời. https://thuviensach.vn - Ôi, rõ đáng tiếc! Ngài nên làm quen với ông ta. Rồi ngài sẽ thấy rất vui. Một lát sau có thêm khách, cả phụ nữ lẫn đàn ông. Tiếp sau lại có một người nữa, đó là một viên chức bưu điện. Đến lúc này chúng tôi cả thảy có mười bảy người. Cả hội lại thi nhau tiếp tục ca ngợi ông Fikri, thán phục hết mức biệt tài làm mọi người cười vui sảng khoái của ông ta. Từ phòng bên tiếp tục vẳng lại giọng nói của cậu bé ngỗ nghịch, - cầu Đức Ala phù hộ, độ trì cho cậu ấy. Cửa bật mở? Mọi người vỗ tay dồn dập, reo mừng: - Fikri!.. - Fikri!.. Người đàn ông dáng mập mạp bước vào phòng, và ngay lập tức chiếm được thiện cảm của mọi người. Nhìn thấy ông ta, tôi chỉ những muốn đến gần và lấy tay vỗ nhè nhẹ vào đôi má bầu bĩnh của ông. Trông bề ngoài ông ta trạc bốn mươi nhăm tuổi. Tôi vốn không ưa những ai được người ta bốc lên tận trời xanh, nhưng người đàn ông này đã chinh phục được tôi ngay lập tức. Ông ta vừa bước vào là cái không khí lạnh giữa chúng tôi lập tức tan biến ngay! Mọi người đều thấy nhẹ nhõm và vui sướng. Mỗi lời ông ta nói đều gây ra những trận cười. Tôi thử cố cưỡng lại cái không khí vui nhộn toả ra từ con người này. Thế nhưng cả tôi cũng bị hoà tan. Lúc đầu tôi chỉ cười mỉm, sau đó cười miệng rộng đến mang tai và cuối cùng là cười phá ra ha há. Điều gây cảm tình nhất ở ông ta là dáng điệu từ tốn, không bắng nhắng làm mệt người khác. Tôi để ý đến ông Fikri chăm chú hơn để xem ông ta gây cười bằng cách nào. https://thuviensach.vn Ông ta nói chuyện thật giản dị, không có gì sắc sảo, thế nhưng mỗi câu nói đều gây cười. Tôi hỏi người bạn đi cùng với chúng tôi: - Cái ông Fikri này là ai vậy? Ông ta làm nghề gì? - Ông ấy là nhà sư phạm, - bạn tôi trả lời, - từng sống ở Thụy Sĩ bốn năm để nghiên cứu vấn đề giáo dục trẻ em. Sau đó làm ở "Hội giáo dục trẻ nhỏ" sáu năm bên Mỹ. Tóm lại, ông Fikri là một chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục trẻ em. Ông Fikri đã từng giảng bài về đề tài này trên Đài phát thanh. Ông có nhiều công trình được in viết bằng tiếng Thổ, tiếng Pháp và tiếng Anh. Ông còn viết nhiều bài báo khoa học cho các báo và tạp chí. Mối quan tâm của tôi với ông Fikri mỗi lúc một tăng lên. Trong đời, tôi chưa từng được gặp người nào như thế. Ông ta nói: "Cái bàn"... - thế là chúng tôi cười, "cái cửa" chúng tôi lại cười. Trong phòng khách rôm rả tiếng cười vui vẻ. Cười nhiều quá chúng tôi chảy cả nước mắt. - Ôi, ông làm chúng tôi mệt quá, ông Fikri! Thôi đi nào!... Ha - ha - ha!... - Tôi van ông, ông Fikri, đủ rồi!... Hô - hô - hô! Người thì hai tay ôm lấy bụng, người thì cúi gập hẳn người lại, người thì bò lăn ra tấm thảm. - Hê - hê - hê! - Hi - hi - hi! - Hư - hư - hư! Tôi thật sửng sốt. Không tin được. Chưa từng thấy! Nhưng điều làm tôi ngạc nhiên nhất là nét mặt ông Fikri vẫn hoàn toàn tỉnh bơ, không một nét cười nụ. Chờ cho trận cười hơi dịu đi, tôi lại gần ông ta. - Làm sao mà ông có được tính hài hước như thế, thưa ông Fikri? Bí quyết của ông là ở chỗ nào, ông dạy chúng tôi với? https://thuviensach.vn - Bí quyết rất đơn giản, - ông Fikri đáp. - Anh hãy tránh cáu giận. - Không bao giờ. Tôi đã bốn mươi tám tuổi và cho đến hôm nay tôi chưa hề cáu giận, dù chỉ một lần. Thật quá kỳ lạ! Chả lẽ ông chưa bao giờ cáu giận? - Không! - Thế nếu người ta xúc phạm ông? - Cũng thế thôi. Khi tôi học phổ thông, tôi có thể trêu tức bất cứ ai, nhưng không ai có thể trêu tức tôi... Ai chửi tôi tục tĩu đến đâu, tôi cũng không giận - tôi chỉ mỉm cười và bỏ đi. Tôi coi họ là kẻ vô giáo dục. Chúng tôi chuyển sang đề tài giáo dục trẻ em. Bản thân tôi cũng là người cha, nên tất nhiên tôi bắt đầu kể lể những đứa con của mình. - Ông Fikri ạ, tôi nghĩ là ông giáo dục con cái giỏi như thế nào! - Đáng tiếc là... - Sao thế? Ông là người nắm chắc phương pháp sư phạm cơ mà? - Tôi không có con. - A-a-a... Vợ ông không sinh được? - Tôi không có vợ. Tôi lập tức bị cụt hứng. Một người không có vợ con thì làm sao mà có thể hiểu và giáo dục được trẻ con? Ôi, thật là dễ ợt khi ta đi dạy người khác "phải dạy trẻ như thế này, như thế kia...". Nói thực, thậm chí tôi còn cảm thấy hơi giận. Ông Fikri lại tiếp tục pha trò. Nhưng tôi đã không còn hứng để cười được nữa. Nhưng rồi sự kìm nén của tôi kéo dài không được lâu. Chẳng biết từ lúc nào tôi lại bắt đầu cười hô hố như mọi người. Suốt trong thời gian đó, từ phòng bên cạnh vẫn không ngớt vẳng lại tiếng gào thét của cậu bé tinh nghịch. https://thuviensach.vn Thấy thế ông Fikri hỏi: - Có chuyện gì ở bên đó thế? Chủ nhà giải thích cho ông, đứa trẻ hư quá, không có bảo mẫu nào dạy dỗ nổi. - Ê - ê - ê!... Không để thế được! - Ông Fikri tuyên bố. - Giờ này trẻ con phải đi ngủ rồi. Không đưa chúng nó đi ngủ, chúng sẽ ngồi thức với người lớn. Ông Fikri đọc một bài giảng dài về vấn đề này. Sau đó ông ra lệnh. - Cho dẫn đứa trẻ ra đây! Bà chủ vội xua xua tay. - Ôi, ông Fikri! Ông không biết thằng con ngỗ nghịch của chúng tôi đâu! Nó sẽ làm ông tức điên đầu lên đấy! Ngài Fikri lập tức bằng những luận cứ khoa học bác bỏ những lời nói sai lầm đó. - Không bao giờ để trẻ ngồi một mình. Nó phải luôn luôn hoạt động. Dẫn đứa trẻ ra đây. Ông bố can thiệp: - Ông chưa biết nó đâu!... Thằng quỷ sứ ấy sẽ làm hỏng hết cuộc vui tối nay cho mà xem! - Không, cứ dẫn ra đây, dẫn ra đây - ông Fikri khăng khăng. Bà mẹ nói: - Tuỳ ông thôi. Nhưng tôi đã bảo trước rồi nhé!... Đứa bé được dẫn đến. Đó là một cậu bé bốn tuổi, trông rất tinh nhanh, hiếu động, đôi mắt linh lợi của nó cứ đảo đi đảo lại khắp bốn phía. Thấy đám đông người lớn, lúc đầu cậu bé còn e dè, bẽn lẽn. Ông Fikri khuyên: https://thuviensach.vn - Cứ để cậu bé một mình. Đừng để ý gì đến cậu ta. Rút tờ giấy bóng mở, ngăn hai hàng thuốc trong bao thuốc lá, ông Fikri gấp chiếc thuyền nhỏ và đưa cho cậu bé. Nó linh hoạt hẳn lên, hỏi: - Đây là cái gì? - Cái thuyền, - ông Fikri trả lời. Cậu bé lại hỏi: - Đây là cái gì? - Cái thuyền, cháu thấy đấy, cái thuyền. Bố cậu bé nói: - Thế là ông vào tròng nó rồi, ông Fikri! Nó sẽ hỏi ông cho đến sáng mai. "Đây là cái gì?" làm ông mệt nhoài cho mà xem. - Ở tuổi này trẻ con đứa nào cũng vậy, - ông Fikri giải thích. - Chúng hỏi người lớn luôn mồm. Đây là giai đoạn trẻ em tạo lập mối quan hệ giữa chúng với môi trường xung quanh. Đứa trẻ nào hỏi càng nhiều thì trí tuệ nó càng phát triển. Nên mừng mới phải. Trả lời các câu hỏi của trẻ nhỏ phải thật kiên nhẫn và dịu dàng. Giáo dục trẻ em là một công việc không dễ dàng, đòi hỏi chúng ta phải kiên nhẫn, kiên nhẫn và kiên nhẫn. Mỗi một câu hỏi của trẻ phải trả lời một cách nghiêm túc, rõ ràng, tựa như khi bạn nói chuyện với người lớn. - Thôi được, thôi được, để rồi xem - Ông bố nói: - Đây là cái gì? - Cậu bé hỏi. - Chiếc thuyền, - ông Fikri nhắc lại. - Nó bơi ở trên biển, thế này này. Phựt - phựt - phựt... Tôi có bốn đứa con, vì thế tôi để ý xem bài học sư phạm này sẽ ra như thế nào. Ông Fikri lấy giấy gập tiếp con sói, thằng hình nhân, chiếc ô tô. Cậu bé lập tức quấn lấy ông. https://thuviensach.vn Thậm chí tôi cũng phải thừa nhận: - Thế mới gọi là khoa học! Trông kìa, họ nhanh chóng thân mật với nhau chưa? - Đừng để ý đến chúng tôi, - ông Fikri yêu cầu. - Các bạn cứ nói chuyện tiếp tục đi. Chúng tôi trò chuyện với nhau, nhưng thực ra bao nhiêu chú ý vẫn dồn về họ. - Đây là cái gì? - Con sói con. - Đây là cái gì? Cái này ấy à?.... Đồng hồ. Cậu bé chỉ tay vào cái núm trên chiếc đồng hồ của ông Fikri. - Đây là cái gì? - Cái đồng hồ. - Không, không cái này cơ? - Cái này ấy à?... Cái này... là cái để lên dây cót. Gọi là cái núm vặn. Cậu bé chỉ vào ấm Samôva. - Đây là cái gì? - Ấm Samôva. - Còn đây là cái gì? - Ấm Samôva, dùng để đun nước sôi pha trà. - Không phải, cái này cơ? - Cái vòi ấm. - Đây là cái gì? - Cái này ấy à? ... Đây là một bộ phận của ấm Samôva... https://thuviensach.vn Ông Fikri quay sang giải thích cho chúng tôi: - Đấy, cần phải trả lời như thế cho từng câu hỏi của đứa trẻ. Cậu bé bất ngờ chỉ vào bộ ngực to bự của một bà. - Đây là cái gì? - Cái này ấy à?... Hừm... Cái áo hở vai. - Không, không cái này cơ? - Bộ ngực. Cậu bé chỉ vào cái nắp ấm Samôva. - Đây là cái gì? - Không, cái gì đây? - Ta đã nói với con là ấm Samôva rồi cơ mà! - Không, không phải đây là cái gì? - Ôi lạy đức A La!... Một chi tiết của ấm Samôva... Ông Fikri quay sang phía chúng tôi: - Trong mọi trường hợp không được cáu giận. Tuyệt đối cấm điều này. - Đây là cái gì? - Cái này à? Cái chân. Cậu bé chỉ vào bắp đùi một bà. - Không, không cái này cơ? - Cát vạt váy. - Đây là cái gì? - Cái bắp chân. - Đây là cái gì? - Cái bắp chân, con trai nhỏ của ta, cái bắp chân. Phần này ở chân gọi là bắp chân. https://thuviensach.vn - Đây là cái gì? Máu dồn lên mặt ông Fikri, mặt ông bỗng trở thành đỏ tía. - Cái bắp chân, bắp chân, bắp chân!... Ông biết mình đã lỡ lời, vội lập tức kìm lại. - Không được cáu giận. Phải kiên nhẫn, kiên nhẫn. Bất cứ trong trường hợp nào cũng không được tức tối. - Đây là cái gì? - Cái đồng hồ. - Đây là, đây là cái gì? - Cái đồng hồ, con ạ. Cái đồng hồ. - Đây là cái gì? - Cái núm vặn của đồng hồ. - Đây là cái gì? - Thôi nào, cháu hãy chơi một lát với cái thuyền đi. - Đây là cái gì? - Cái bắp chân. - Không, không phải cái này cơ? - Cái áo hở vai. - Đây là cái gì? - Bộ ngực. Ông Fikri giúi vào tay cậu bé mấy thứ đồ chơi gấp bằng giấy và chuyển sang ngồi ghế khác. Nhưng cậu bé lập tức chạy ngay đến chỗ ông và chỉ ngón tay bé xíu vào cái mũi to của một ông khách hỏi: - Đây là cái gì? - Cái này ấy à? ... Cái mũi. - Đây là cái gì? - Mũi. Mu-ũi... M-u-ũ-i... cháu hiểu chưa, cái mũi? https://thuviensach.vn - Đây là cái gì? - Ta đã nói với con rằng, cái mũi... Cái mũi, con ạ. - Không, không, cái gì đây? - Ta đã nói với con rồi cái bắp chân. Phần này của chân gọi là bắp chân. Bắp chân. Bắp chân. Hiểu chưa? - Đây là cái gì? - Đây là cái mũi. - Đây là cái gì? - Mũi! Cậu bé cứ chỉ mãi vào cái mũi. - Đây là cái gì? - Mũi, mũi, mũi!... Ông Fikri nói với chúng tôi: - Các anh không được bực mình, trong bất cứ trường hợp nào. Khi đứa trẻ còn chưa hiểu thì còn phải giải thích. Mười, một trăm, một nghìn lần vẫn phải giải thích! Cốt sao cho đứa bé lĩnh hội được. Hình như cậu bé tinh quái nắm được ý nghĩa những lời ông Fikri nói. Cậu cứ một mực chỉ vào cái mũi. - Đây là cái gì? - Mũi. Mu-u-ũi! M-u-ĩ!... M-ũ-i! - Đây là cái gì? - Mũi, mũi, mũi! Cái cằm và lông mày ông Fikri bắt đầu giật giật. - Đây là cái gì? Lúc này tôi thấy thần kinh ông Fikri đã căng thẳng hết mức. Ông hạ giọng, cố nói thật dịu dàng, van vỉ. https://thuviensach.vn - Mũi, mũi, con ạ, mũi, cháu bé ạ, mũi... - Đây là cái gì? - Mũi, nhóc con ạ. Mũi, mũi. - Đây là cái gì? - Mũi!... Nào nói đi: mũi! Ông Fikri cho ngón tay vào cổ áo rút mạnh cà vạt. - Mũi, mũi, con trai ạ! Cái con hỏi trên mặt bác này gọi là cái mũi. - Đây là cái gì? Ông Fikri cởi áo vét. - Mũi! - Đây là cái gì? - Ta đã nói với cháu rồi, cái mũi!... Nghe rõ chưa, cái mũi...! - Đây là cái gì? - A-a-a, thôi đủ rồi! Đây là cái mũi. - Đây là cái gì? - Mũi, ta nói rồi mà! Chà, chà, cái thằng... Nhưng ông kịp kìm lại được. - Không được cư xử thô bạo với trẻ em. Các bạn hiểu chứ? Không bao giờ! - Đây là cái gì? Ông dài giọng nhưng vẫn dịu dàng. - C-á-i m-ũ-ũi. - Đây là cái gì? - Ôi - ôi - ôi! - Đây là cái gì? - U-u-u. Nhưng ông Fikri vẫn còn giữ được bình tĩnh. Với trẻ con phải hết sức kiên nhẫn. Không được cáu giận. Câu hỏi nào của chúng cũng phải https://thuviensach.vn trả lời. - Đây là cái gì? - Cài này ấy à?... Cái này là đôi giầy. - Không, không cái này cơ? - Cái khoá kéo. - Đây là cái gì, cái gì? - Đây là cái núm của khoá kéo. - Đây là cái gì? - Cái chân. - Đây là cái gì? - Cái đùi. Cái đùi của cô... Mặt ông Fikri đỏ rựng lên, tiếng thở nặng nề. Ông lại đổi sang ghế khác. Nhưng cậu bé không rời ông đến nửa bước. - Đây là cái gì? - Cái chân. - Không, không phải, cái này cơ. - Kim đồng hồ... Chà, chà, cái thằng! - Đây là cái gì? - Chà, chà, cái thằng tối dạ!... Ta đã bảo rồi, cái mũi mà!... Ông Fikri vốn rất bình tĩnh, lịch thiệp, bỗng bật dạy khỏi ghế, hai tay vò đầu bứt tai. - Đây là cái gì? - Cậu bé vẫn không buông tha. Và lúc này đã xảy ra điều kỳ lạ nhất: ông Fikri bắt đầu chạy khắp phòng, vừa chạy vừa la to: - Đây là cái gì? - Đây là cái gì? https://thuviensach.vn Ông Fikri và cậu bé cứ tranh nhau hỏi: - Đây là cái gì? - Đây là cái gì? Cậu bé nghĩ rằng bác Fikri nghĩ ra trò chơi mới với nó, nên cười sằng sặc thích thú. - Đây là cái gì? - Nó hỏi. Từ đầu đến giờ cậu bé không nói gì ngoài câu hỏi "Đây là cái gì?"- Đây là cái gì? Chúng tôi cảm ơn chủ nhà, chia tay nhau và ra về. Sau này chúng tôi được biết, ngài Fikri đã bị điên thực sự. Mấy tháng liền người bệnh đáng thương ấy lúc nào cũng lẩm bẩm chẳng khác gì con vẹt: "Đây là cái gì? Đây là cái gì?..." Sau đó ông ta bình phục và đi sang Mỹ. Bấy giờ ông đang giảng dạy môn sư phạm tại một trong các trường Tổng hợp ở bên đó. https://thuviensach.vn Tại sao nước ta chậm phát triển? Quỹ từ thiện Mỹ - Đzatơ tài trợ cho một nhóm các nhà kinh tế Mỹ nổi tiếng đi các nước chậm phát triển để điều tra xem tại sao các nước này lại chậm phát triển. Lúc đầu người ta gọi chuyến đi của họ là "Cuộc đi nghiên cứu các nước lạc hậu". Nhưng sau nhận thấy rằng, từ "lạc hậu" có thể bị hiểu theo nghĩa xúc phạm, nên để phù hợp với thông lệ quốc tế, và tranh thủ sự cảm tình của dân chúng các nước này, người ta thay từ đó bằng cụm từ "chậm phát triển". Theo sự phân công của Quỹ, giáo sư kinh tế Traclơ Uity được phái sang Thổ Nhĩ Kỳ. Để giúp cho công việc được thuận lợi, nhẹ nhàng hơn, người ta đã bố trí sẵn cho ông một quan chức của Thổ Nhĩ Kỳ. Đó là ông Xưtcư, một trong những nhân vật có uy tín nhất trong lĩnh vực này. Ông ta sẽ cung cấp mọi thông tin cần thiết cho ông Traclơ Uity. Độ hai, ba tháng sau khi hoàn thành công việc của Quỹ Đazatơ tại các nước chậm phát triển, tất cả các chuyên gia và giáo sư đều đã trở về Mỹ. Riêng chỉ có giáo sư Traclơ Uity đi khảo sát nước Thổ Nhĩ Kỳ là vẫn chưa trở về nhà, hơn nữa lại không có một chút tin tức gì. Lo lắng tới tình trạng sức khoẻ của giáo sư, Quỹ Đazatơ nhờ Chính phủ cầm quyền Thổ Nhĩ Kỳ xác định địa chỉ của ông, và ngày 26-4 đã gửi cho ông một bức thư. Không lâu sau, Quỹ đã nhận được thư phúc đáp của giáo sư cũng trả lời ngay. Vậy là một cuộc trao đổi thư từ giữa Quỹ và giáo sư đã được thiết lập. Không lâu nữa những bức thư này sẽ được in thành một bộ sách ba tập. Theo như dự đoán, những tập sách này sẽ trở thành tác phẩm bán chạy nhất, không chỉ ở Mỹ mà ở khắp thế giới. Một người Mỹ, vốn là bạn cũ của tôi, chịu trách nhiệm xuất bản những tập sách này, muốn biết ý kiến của tôi về cuốn sách, nên đã gửi cho tôi xem bản thảo. Về phía mình, tôi thấy một vài bức thư trong số đó, nếu được công bố thì cũng là điều bổ ích. Xin được giới thiệu để độc giả cùng đọc. https://thuviensach.vn Ngày 24 tháng 4 năm 1958 Ông Traclơ Uity thân mến! Tất cả các thành viên thuộc Uỷ ban nghiên cứu các nước chậm phát triển, trừ ông, đều đã được trở về nước. Chúng tôi rất lo lắng vì đã bốn tháng nay không có tin tức gì của ông. Chờ thư trả lời của Ông. Kính thư. Ngày 28 tháng 4 năm 1958 Thưa các ngài. Xin cám ơn các ngài về thư ngày 24 tháng Tư năm 1958. Tôi rất buồn vì cho đến bây giờ vẫn chưa thể thông báo cho các ngài tin tức gì. Vì mắc phải lễ hội liên miên, mà bốn tháng nay tôi không thể nào tiếp xúc với những nhân vật có thể cung cấp những tin tức cần thiết. Vì tự thấy chưa được phép trở về nước khi chưa hoàn thành nhiệm vụ của Quỹ Đazatơ trao cho, nên tôi quyết định ở lại đây cho đến bây giờ. Tô hy vọng có thể gặp được ngài Xưtcư và các đồng nghiệp của ông ta trong một ngày gần nhất. Gửi các ngài lời chào chân thành. Traclơ Uity Ngày 1 tháng 5 năm 1958 Gửi ông Traclơ Uity. Chúng tôi hy vọng rằng đã hiểu đúng ông. Ai cũng đoán rằng ông nói đùa, vì không có một nước nào mà hội hè lại kéo dài triền miên suốt bốn tháng trời được. Vậy nên chúng tôi hy vọng, chậm nhất là sang tháng Năm ông sẽ gặp được ngài Xưtcư và các đồng nghiệp của ông ta để có thể hoàn tất công việc nghiên cứu, và trong thời gian ngắn nhất có thể trở về nước với bản báo cáo giải thích rõ: tại sao Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn là một nước chậm phát triển. https://thuviensach.vn Gửi ông lời chào chân thành. Ngày 5 tháng 5 năm 1958 Thưa các ngài, Vào ngày 1 tháng Năm, tức là ngày các ngài viết thư, tôi vẫn còn tiếp tục đi tìm ông Xưtcư. Nhưng vì ngày 1 tháng Năm là ngày Hội mùa xuân của Thổ Nhĩ Kỳ, nên tôi không tài nào tìm được ông ta. Tuy nhiên tôi sẽ tìm ông ta bằng được. Tôi hy vọng sẽ tìm được ông ta vào một ngày nào đó không phải ngày hội. Trong thư trước tôi không viết rằng hội hè ở đây kéo dài suốt bốn tháng. Tôi chỉ muốn báo tin rằng suốt bốn tháng trời tôi không thể gặp được ngài Xưtcư vì có những ngày lễ hội. Xin các ngài lưu ý cho sự khác nhau giữa hai cách nói đó. Tôi vẫn còn hy vọng và cho rằng, có thể gặp được ngài Xưtcư cùng các cộng sự của ông vào ngày 6 tháng 5 này. Đồng sự trung thành của các ngài Traclơ Uity Ngày 18 tháng 5 năm 1958 Ông Traclơ Uity thân mến! Tin ông báo về cho biết ngày 6 tháng 5 chắc chắn ông sẽ gặp được ngài Xưtcư làm chúng tôi hết sức vui mừng. Nhưng từ đó đến nay không có thêm tin tức gì của ông, chúng tôi lại bắt đầu thất vọng. Chúng tôi nóng lòng chờ tin phúc đáp của ông. Quỹ Đazatơ Ngày 2 tháng 6 năm 1958 Các ngài kính mến! Quả thực tôi có báo về rằng tôi hy vọng gặp được ngài Xưtcư vào ngày 6 tháng Năm. Nhưng hôm tôi đến thì mới biết ông ta không có mặt ở nhà, vì ngày 6 tháng Năm ở Thổ Nhĩ Kỳ là ngày Khưdưa Iliat. Vào ngày này không thể gặp ai ở nhà hay ở sở cả. Tôi có để lại danh thiếp và báo cho ông ấy https://thuviensach.vn biết rằng, ngày 15 tháng Năm tôi sẽ lại đến gặp ông ta. Nhưng ông Xưtcư lại gọi điện cho tôi hoãn sang ngày khác vì ngày 15 tháng Năm là "Ngày tưởng nhớ các anh hùng phi công tử trận" và vào ngày đó ông phải đọc một bài diễn văn quan trọng. Sáng ngày 19 tháng Năm tôi lại gọi điện cho Xưtcư để thống nhất thời gian cho cuộc gặp, nhưng vì 19 tháng Năm là ngày "Hội thể thao và thanh niên" nên cuộc gặp của chúng tôi lại phải hoãn sang ngày khác. Các ngài hãy tin rằng tôi không dám coi thường trách nhiệm được giao phó và luôn luôn bám sát từng bước ngài Xưtcư. Tôi vẫn hy vọng gặp được ông ta vào một ngày không phải ngày hội trong tháng 6 này. Đồng sự trung thành của các ngài. Traclơ Uity Ngày 27 tháng 6 năm 1958 Ông Traclơ Uity thân mến! Chúng tôi đã nhận được tin mừng ông cho biết chắc chắn ông sẽ gặp được ngài Xưtcư trong tháng 6 này. Nhưng vì tháng Sáu đã sắp hết mà vẫn không có tin gì mới của ông, nên tất cả chúng tôi, những đồng nghiệp của ông lại hết sức thất vọng. Chúng tôi khẩn khoản đề nghị ông, nếu thấy không thể gặp được ngài Xưtcư thì hãy tìm gặp những chuyên viên khác để lấy các tin tức cần thiết. Chờ thư ông. Kính thư. Ngày 18 tháng 7 năm 1958 Thưa các ngài! Sở dĩ tôi chậm trả lời là muốn chờ một tin vui để báo về cho các ngài. Tôi xin đoán chắc rằng tôi sẽ không từ bỏ quyết tâm gặp bằng được ngài Xưtcư và các đồng sự của ông ta, cho dù trong vòng vài ngày sắp tới có thể tôi vẫn chưa thực hiện được điều đó. Hôm qua tôi lại đến chỗ ông Xưtcư, nhưng rất tiếc vẫn không gặp được, vì từ ngày 14 tháng Bảy là bắt đầu "Hội đất", còn từ ngày hôm kia là ngày hội "Cuôcban Bairam"(1) Ngày hội https://thuviensach.vn này kéo dài 4 ngày, tức là đến ngày 20 tháng 7, và trong thời gian này tìm gặp ông Xưtcư thật là bất tiện. Ngày 1 tháng Bảy, tức là ngày tôi nhận được thư của các ngài, suýt nữa chúng tôi đã gặp được nhau, nhưng rất tiếc hôm ấy lại là ngày hội "Cabôta"(2), nên cuối cùng lại không gặp được. Xin các ngài đừng nghĩ rằng tôi không gắng hết sức tìm gặp bằng được ngài Xưtcư. Mới hôm qua tôi lại đến nhà ông ta. Nhưng khi biết rằng ngày 17 tháng Bảy là ngày lễ tôn giáo Asura nên tôi lại không dám làm phiền. Các ngài khuyên tôi nếu thấy không thể gặp được ngài Xưtcư và các đồng sự của ông ta, thì tìm gặp các chuyên viên khác để thu thập tài liệu. Tôi cũng đã nghĩ đến điều đó. Thế nhưng cho đến nay tôi đã bỏ ra tám tháng trời theo đuổi ngài Xưtcư và bây giờ nếu tôi từ chối không gặp ông ấy nữa, trong khi hầu như các lễ hội đã vãn, thì nghĩa là toàn bộ công sức của tôi bị uổng phí. Hơn nữa, xin các ngài chớ quên rằng: tìm một chuyên viên mới để làm quen cũng phải mất ít nhất tám tháng. Vì thế tôi quyết định bằng mọi giá sẽ gặp bằng được ngài Xưtcư vào một ngày nào đó không phải ngày hội. Hy vọng rằng từ nay đến cuối tháng có thể báo cho các con ngài biết tin vui. Traclơ Uity Ngày 2 tháng 9 năm 1958 Gửi ngài Traclơ Uity Đã hết cả tháng Bảy lẫn tháng 8, vẫn như cũ chúng tôi không có tin tức gì của ông cả. Chờ thư phúc đáp của ông. Ngày 10 tháng 9 năm 1958 Thưa các ngài. Tôi xin thông báo ngắn gọn những việc tôi đã làm trong hai tháng qua. Như trong thư trước tôi đã nói, ngày 23 tháng Bảy tôi có đến nhà ông Xưtcư. Nhưng vì ngày 23 tháng Bảy là ngày kỷ niệm công bố bản hiến pháp đầu tiên, nên cho đến tận trưa tôi vẫn không gặp được ông Xưtcư ở công sở. Để khỏi mất thời gian vô ích, đầu giờ chiều tôi đã gọi điện cho ông ta. https://thuviensach.vn Ngày 24 tháng Bảy là ngày ký hiệp ước Lôdana(3), tôi được báo tin qua điện thoại là ông Xưtcư mắc bận đi dự lễ kỷ niệm. Không mất hy vọng tôi quyết định tốt nhất là tìm gặp ông ta tại nhà. Thế là tuần đầu tháng Tám tôi có đến nhà ông Xưtcư vào một buổi tối. Nhưng người ta cho biết rằng ông đi dự dạ hội "Hồ trăn trở". Ở nước ông Xưtcư cây Hồ trăn trở được trồng rất nhiều, nên mỗi năm một lần người ta tổ chức dạ hội Hồ trăn trở. Ngày hôm sau chúng tôi cũng không gặp nhau được vì hôm đó là ngày sinh nhật của bà Xưtcư. Không ngã lòng, ba ngày sau tôi lại đến tìm ông ta. Nhưng hôm đó chúng tôi cũng không kịp trao đổi gì cả, vì ông Xưtcư vội đến nhà thờ, nơi ông đã đặt lễ cầu siêu cho thân phụ quá cố của ông. Ngày 30 tháng Tám(4) lại là ngày hội chiến thắng nên tất nhiên không thể gặp ông ở công sở. Ngày hôm qua tôi lại đến chỗ ông ta, thì được báo là ông đã đi dự lễ kỷ niệm ngày giải phóng Izơmia, tổ chức vào ngày 9 tháng 9. Đợi khi nào ngài Xưtcư ở Izơmia về, tôi sẽ tìm gặp bằng được ông ta. Xin các ông hãy tin rằng không ngày nào tôi rời mắt khỏi ông ta. Kính thư. Traclơ Uity Ngày 8 tháng 10 năm 1958 Gửi ông Uity Quỹ Đazatơ quyết định ngừng việc khảo sát nguyên nhân chậm phát triển của đất nước mà ông đang có mặt. Xin được cảm ơn vì ông đã có nhiều cố gắng trong công việc. Yêu cầu ông trở về nước để tiếp tục làm những công việc bình thường. Quỹ Đazatơ Ngày 16 tháng 10 năm 1958 Thưa các ngài. Qua bức thư cuối cùng của các ngài, tôi hiểu rằng Quỹ Đazatơ quyết định ngừng cấp kinh phí cho việc khảo sát ở nước này. Nhưng xét thấy để công sức mà tôi đã bỏ ra trong vòng một năm nay không bị uổng phí, tôi https://thuviensach.vn quyết định sẽ sử dụng nguồn tài chính của riêng cá nhân tôi để tiếp tục công việc. Tôi sẽ mang hết khả năng sức lực, kể cả giọt máu cuối cùng để gặp cho được ngài Xưtcư và các đồng sự của ông ta. Vấn đề là ở chỗ, chính bản thân tôi cho đến lúc này cũng rất muốn tìm được lời giải đáp cho câu hỏi, tại sao nước này chậm phát triển. Dù cho thế nào đi nữa, tôi cũng giải đáp bằng được câu hỏi đó. Mặc dù các ngài đã nói rõ yêu cầu trong bức thư cuối cùng, tôi vẫn xin phép được trình bày vắn tắt với các ngài về những công việc tôi đã làm vừa qua, vì mấy tháng vừa rồi tôi đâu có chịu ngồi khoanh tay bó gối. Tuy ngày 15 tháng 9 tôi không gặp được ngài Xưtcư vì rơi vào ngày kỷ niệm Bacbarốt(5). Nhưng tôi được biết rằng đến ngày 27 tháng 9 thế nào tôi cũng được gặp ngài Xưtcư tại công sở? Nhưng hoá ra ngày 27 tháng Chín là ngày Hội tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. Bao nhiêu hy vọng phấp phỏng đành lại phải chuyển sang tháng Mười. Ngày 6 tháng Mười chúng tôi đã xuýt gặp được nhau nếu hôm đó không trùng với ngày kỷ niệm giải phóng Stambun. Ba ngày sau khi đến sở của ông Xưtcư, tôi mới biết ông bận tổ chức kỷ niệm ngày cưới nên không đến sở. Từ ngày 28 tháng 10, bắt đầu 3 ngày hội Cộng hoà. Vào những ngày lễ hội dân tộc lớn như thế mà lại đến gây phiền toái cho người khác, thì tất nhiên đó là điều không nên. Vậy muốn hay không muốn vẫn phải chờ đến tháng Mười một. Trong những ngày tới tôi hy vọng sẽ tóm được ông Xưtcư vào giữa hai ngày hội và sẽ nói chuyện với ông ta về đề tài tại sao nước ta lại không phát triển như vậy. Kính thư... Ngày 2 tháng 12 năm 1958 Ông Uity thân mến. Từ lâu Quỹ Đazatơ đã ngừng cung cấp tài chính cho chương trình khảo sát các nước chậm phát triển. Tuy nhiên chúng tôi vẫn rất quan tâm đến https://thuviensach.vn vấn đề tại sao đất nước mà ông đang có mặt lại là nước chậm phát triển. Chúng tôi sẽ rất biết ơn ông, nếu ông tiếp tục cho chúng tôi biết kết quả những cuộc khảo sát của ông. Kính thư... Ngày 18 tháng 12 năm 1958 Thưa các ngài. Tôi xin viết vắn tắt về những cố gắng của tôi trong thời gian qua. Ngày 10 tháng Mười một là ngày Quốc tang(6) của Thổ Nhĩ Kỳ. Chờ đúng 3 ngày không khí đau buồn dịu bớt, ngày 13 tháng Mười một tôi có đến chỗ ông Xưtcư. Nhưng người ta cho biết rằng ông đã đi Ancara dự lễ kỷ niệm ngày rời thủ đô về thành phố này. Sau một tuần thì ông ấy về, nhưng tôi vẫn không gặp được vì ông đi xem đá bóng. Ngày hôm sau lại là ngày hội Tuyên ngôn nhân quyền thế giới. Ngày hội này kết thúc lại bắt đầu tháng diệt ruồi. Chương trình hoạt động của năm 1958 coi như kết thúc ở đây. Tôi đón Năm mới với những hy vọng tràn đầy. Dù thế nào đi nữa tôi cũng quyết gặp bằng được ngài Xưtcư vào một ngày nào đó không có hội hè, mít tinh trọng thể, hay bóng đá gì cả. Khi ấy, cuối cùng tôi cũng sẽ xác định được nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng kinh tế nước ông ta chậm phát triển. Traclơ Uity trung thành của các ngài. Ngày 28 tháng 2 năm 1959 Kính gửi ông Traclơ Uity, Sau bức thư cuối cùng của ông với những lời đầy hy vọng và hứa hẹn, chúng tôi không nhận được tin tức gì thêm nữa. Chúng tôi rất lo lắng trước sự im lặng của ông. Quỹ Đazatơ Ngày 10 tháng 3 năm 1959. Thưa các ngài! https://thuviensach.vn Năm 1959 là một năm chứa chan hy vọng đối với tôi. Nếu đức thánh Ala phù hộ thì trong năm này tôi có cơ hội gặp được ngài Xưtcư. Tôi muốn được truyền đến các ngài niềm hy vọng này. Ngày 1 tháng Giêng tôi không thể đến chỗ ngài Xưtcư được vì là năm mới. Hôm sau tôi cũng không dám làm phiền ông vì vướng phải lễ Đêm Thánh sinh. Tiếp sau đó là ngày kỷ niệm chiến thắng Inêniu. Tôi cho rằng quấy quả ông ta trong những ngày này e bất tiện, nên đành nuôi hy vọng vào tháng Hai. Ngày 4 tháng Hai là lễ Dâng thánh và ngài Xưtcư phải đi dự lễ. Sau khi xem kỹ các loại lịch và biết rằng ngày 16 tháng 2 không có hội hè. Nhưng đúng hôm đó ngài Xưtcư lại được mời đi dự tiệc tại trường học mà trước đây ông ta đã từng học. Ngày 22 tháng 2 là ngày Thần Khải của nhà tiên tri Muhamét. Tôi đã có ý định đến ngài Xưtcư chơi vào ngày mai, nhưng lại sực nhớ ra mai bắt đầu tháng ăn chay nên lại thôi. Nếu có tin tức gì mới tôi sẽ thông báo cho các ngài biết sau. Traclơ Uity Ngày 24 tháng 4 năm 1959 Thưa các ngài, Trong suốt hai năm qua tôi không thể tìm được ngày nào không có lễ hội để trao đổi với ngài Xưtcư và các đồng sự của ông. Ngày 12 tháng 4 kết thúc Tháng ăn chay thì lại bắt đầu ngày ăn thịt. Đợi vài ngày cho ngài Xưtcư hồi người sau tháng ăn chay, tôi đến gặp ông ta, nhưng người ta cho biết rằng hôm ấy, ngày 23 tháng 4 là ngày Hội trẻ con. Ngày mai tôi sẽ rời khỏi xứ sở này. Traclơ Uity *** Giáo sư kinh tế Traclơ Uity đã về Mỹ, Quỹ Đazatơ yêu cầu ông đọc một bài giảng về những khảo nghiệm thực tế của mình ở Thổ Nhĩ Kỳ. https://thuviensach.vn Nghe xong lời đề nghị này, giáo sư nói: - Thưa các ngài, mặc dù đã bỏ ra bao nhiêu là thời gian và cố gắng, nhưng tôi không thể tiếp xúc được với một nhân vật nào ở đất nước này cả vì hội hè, đình đám quá nhiều. Vì thế tôi không thể tìm hiểu được nguyên nhân tại sao nước này chậm phát triển. Tôi không có những tư liệu cần thiết về vấn đề này. Tôi chỉ có thể nói rằng chính bản thân tôi cũng khát khao muốn biết tại sao nước này chậm phát triển. Phụ chú: Tôi đã viết thư gửi người bạn nhà in Mỹ, người đã có nhã ý giao cho tôi đọc bản thảo tập thư, mà các bạn vừa đọc xong mấy bức. Tôi khuyên ông bạn hãy in ngay những tập thư đó. Chúng ta hãy đợi xem ông bạn nhà in đáng kính có thực hiện lời khuyên của tôi hay không? https://thuviensach.vn Cho một cốc chè đặc nhé! Những người cùng thế hệ tôi, tức là những người sinh ra vào những năm Đại chiến thế giới lần thứ nhất và trưởng thành vào đúng vào lúc Đại chiến thế giới lần thứ hai, thì trừ những trường hợp cá biệt, còn anh nào cũng có một thói lập dị nào đó. Thậm chí đối với nhiều người, thói lập dị ấy hình như trở thành niềm si mê của họ. Phần lớn những người vừa đi trên đường vừa nói lẩm bẩm, hay mỉm cười một mình, hay vừa đi vừa nháy mắt, hay nhún vai, thì đều là vào trạc tuổi tôi cả. Riêng về phần tôi, niềm si mê ấy là nước chè. Ngày nào mà chưa uống đủ vài ba chục chén trà là tôi không thể chịu được. Sở dĩ tôi chịu nói ra cái thói hư này bởi tôi tự độ lượng với mình nên chỉ chọn cái lập dị dễ chịu nhất trong số nhiều thói hư của tôi. Thế còn những thói lập dị khác chẳng gì tôi đã dám tự thú nhận với chính lòng mình. Tôi nghiện nước chè trong hoàn cảnh sau. Vào những năm Đại chiến thế giới lần thứ nhất, tìm được chiếc bánh mì làm từ bột nghiền cả trấu đã là hiếm lắm rồi. Một lần khi tôi mới được chín tháng, không biết bố tôi đào đâu ra một ống bơ to nước chè. Ông thả vào đấy những mẩu bánh mì khô rồi cho tôi ăn. Thế là máu nghiện ngấm vào tôi ngay từ khi thơ dại đó. Thói nghiện chè ấy, kỳ cục thay, gây cho tôi nhiền phen khốn đốn, nhất là trong các chuyến đi xa. Nhưng tai hại hơn cả là cái lần tôi phải đến một tỉnh nọ, mà tôi không muốn nói tên ra đây. Sáng hôm ấy, vì còn phải đi tiếp xe hơn nữa bằng ô tô buýt nên tôi dậy sớm. Nhân viên khách sạn ai cũng biết tôi là người nghiện chè, nên sáng nào họ cũng mang lên một lúc mấy tách. Thế là sáng hôm ấy trước khi ra khỏi buồng, tôi đã kịp uống hết cả bốn cốc chè. Chắc các bạn đã biết, nước chè có công dụng, xin các bạn thứ lỗi, lợi tiểu rất tốt. Cứ đầu vào là bốn thì thế nào đầu ra cũng có một cốc. https://thuviensach.vn Sợ nhỡ ô tô nên tôi cứ để cả bốn cốc chè ở trong bụng, lao nhanh xuống dưới nhà. Thực ra mà nói, bốn cốc chè đối với tôi chỉ là chuyện vặt, vì bố tôi đã quen uống nhiều rồi. Chủ khách sạn là một người vui tính và tốt bụng mà tôi mới quen khi đến đây. Thấy tôi xuống dưới nhà vẻ vội vàng, ông ta liền bảo: - Xe chưa chạy đâu. Mời ông dùng tách trà đã. Thế là tôi uống cốc thứ năm cùng với ông. - Tôi biết ông nghiện chè - ông ta nói. - Nào xin mời ông dùng cốc nữa! Chè của ông ta rất ngon, nên không nói chắc các bạn cũng hiểu, tôi không nỡ từ chối. Thế là đã thành sáu cốc tất cả. Kể ra sáu cốc với tôi vẫn chưa là gì cả, nhưng dù sao vẫn phải cần ra ngoài một lát. Tôi đã nhấp nhổm định đi, nhưng ông chủ khách sạn cứ nói dẻo như kẹo nên không thể ngắt lời để đứng dậy. Đúng lúc đó có một bà trạc tuổi trung niên bước vào. - Xin phép được tự giới thiệu, tôi là người hôm qua đã nói chuyện trên điện thoại với ngài. - Ôi, rất hân hạnh được gặp bà. Hoá ra người phụ nữ đó vừa là nhà thơ, nhà viết truyện ngắn, nhà viết tiểu thuyết và cả nhà viết kịch nữa. Bà ta đưa tặng tôi bốn tác phẩm của mình. - Xin lỗi, bà dùng trà hay cà phê ạ? - Xin ông cốc nước trà. Tự nhiên tôi cảm thấy nếu chỉ gọi một cốc trà cho mình bà khách thì thật là vô duyên. Vậy nên tôi lại phải uống với bà ta một cốc nữa, vị chi là thành bảy. Sau cốc thứ bảy, tôi đã bắt đầu thấy hơi khó chịu, tuy chưa đến mức căng thẳng lắm. Nhưng mới làm quen với một người phụ nữ, đã vội đứng dậy xin phép đi ra, e bất tiện. Mấy lần tôi định nói: "Xin lỗi bà, tôi bỏ quên một thứ ở buồng", hay "xin phép bà, tôi chạy ra gọi điện một phút". Thế https://thuviensach.vn nhưng mà bà khách đang lúc hào hứng bàn luận về thơ ca, nên tôi không thể xen vào được lời nào. - Sống ở đây mới buồn làm sao, - cuối cùng bà ta thở dài nói. - Vâng nhất là lúc này tôi lại càng cảm thấy buồn... tôi đáp lại. - Nhưng ngài còn có thể trút bỏ nỗi buồn của mình. - Đấy là bà tưởng thế thôi, chứ giá mà tôi có thể trút bỏ nỗi buồn này... - Thế điều gì làm ngài buồn bực ạ? - Đó là ước muốn không thể thực hiện được... Tôi khó nói bằng lời quá. - Vâng, kể ra thì cũng diễn đạt được, nhưng tôi thấy nó hơi bất tiện. Bà khách tỏ ra hơi ngạc nhiên. - Ồ, vậy ra ngài... Bà ta chưa kịp nói hết câu thì vừa lúc có ba người đàn ông tiến lại phía chúng tôi. Một đã có tuổi, còn hai người trạc trung niên. Đó là ông bác sĩ người địa phương và hai ông luật sư. Họ vừa mới tin tôi đang ở đây. - Rất hân hạnh được làm quen với các ông. Các vị khách mới này cũng cần phải tiếp đãi, nhưng ngoài trà và cà phê, ở đây không còn gì khác nữa. Vì thế tôi sẽ phải cùng uống với họ. - Ồ, không có chuyện ấy! - Ông bác sĩ tuyên bố. - Ngài là khách của chúng tôi, chúng tôi phải mời ngài chứ! Nói rồi ông quay sang bảo người hầu bàn: - Cho năm cốc chè nhá! Tôi uống cạn cốc thứ tám mà vẫn chưa tìm được cớ gì để biến ra ngoài một phút. Lúc này tôi đã cảm thấy vấn đề ấy nghiêm trọng rồi, chứ không còn đùa được nữa. Nhưng vừa mới làm quen với nhau chả nhẽ lại đứng lên, bỏ đi... Hơn nữa cả ba vị khách này đều những nhân vật có tư tưởng tiến bộ cả. https://thuviensach.vn - Thưa ngài, liệu có cách gì để giảm nhẹ gánh nặng của dân chúng? - Viên luật sư lên tiếng hỏi. Ôi chao! Làm sao tôi có thể nghĩ đến cách giảm nhẹ gánh nặng cho người khác, trong khi chính tôi đang cần phải trút bỏ gánh nặng trong người! - Giá như tôi đi ra ngoài được... - Ngài định nói gì ạ? - Ông bác sĩ hỏi lại. - Chắc là ngài muốn nói chúng ta phải đi ra ngoài phạm vi biên giới nước ta. - Ông luật sư trả lời thay tôi. - Đúng, chúng ta cần gửi thanh niên đi du học nước ngoài, có nhiều điều bổ ích cho chúng ta lắm. Xin các bạn thứ lỗi, lúc này tôi đã... buồn... cứng đơ cả người, không thể chịu hơn được nữa. Thôi mặc! Ra sao thì ra! Tôi nghĩ thầm như vậy rồi bảo họ: - Xin lỗi các ngài một chút... Nhưng tôi chưa kịp đứng lên thì lại có một người bạn mới xuất hiện. Đó là một thương gia trẻ mà tôi mới quen cách đây hai hôm và có rất nhiều cảm tình thân thiện đối với tôi. - Ô tô buýt sẽ khởi hành từ bên sở chúng tôi - Ông ta bảo cho chúng tôi biết. Tôi vọt đứng dạy tìm cách biến khỏi họ lấy một phút. Nhưng không kịp, ông thương gia trẻ đã kẹp chặt một bên nách tôi, còn nách bên kia là ông luật sư. Tôi không nỡ làm tổn hại đến tình cảm thân thiện của họ, nên đành chịu trận bước theo họ. Tôi miễn cưỡng bước ra khỏi khách sạn có hai người xốc nách hai bên, y như tên tội phạm. Tám cốc nước chè thi nhau ũng oẵng trong bụng thật khó đi. May mà có hai người đỡ hai bên, nếu không thì chắc gì tôi đã đi nổi. - Ngài khó chịu à? - Vâng, hơi khó chịu. https://thuviensach.vn - Ngài làm sao thế? - Tôi thực cũng không biết nữa. Nhưng tôi thấy trong người hơi khó chịu, như có khối gì nó... - Đè nặng trong người phải không? - Vâng, tựa như thế. - Tình cảnh đất nước thế này ai mà không cảm thấy nặng nề đau buồn? Chúng tôi đi qua một quảng trường rồi lại vượt qua hai con phố. Tôi chỉ mong sao đến sở cho nhanh. Đến đó rồi thì mặc kệ hết, không phải ngượng ngùng gì cả, mau mau chạy đi tìm cái nơi cần thiết. Nhưng thật không ngờ, sở to như thế mà cái chỗ tôi cần tìm thì lại không thấy. - Ngài uống trà hay cà phê ạ? - Không, cám ơn! Tôi không uống gì đâu! - Sao lại thế ạ! Muốn gì thì muốn nhưng ngài phải uống với chúng tôi một cốc trà đã. Họ mang trà đến. Tôi uống thong thả từng ngụm nhỏ một để kéo dài thời gian. Mỗi một ngụm nuốt vào là bụng lại đau nhói lên. Uống xong cốc thứ chín này, người tôi bỗng vã mồ hôi hột. Nhưng ra được mồ hôi có khi lại hoá hay, biết đâu tôi sẽ thấy dễ chịu hơn. Thấy mặt tôi lấm tấm mồ hôi ông luật sư hỏi: - Ngài khó chịu à? - Vâng, tôi thấy bức bối quá! - Ông uống thuốc đi, tôi có đây. Uống xong sẽ khỏi vã mồ hôi ngay. - Thôi, thôi, tôi không uống thuốc đâu. Nhưng viên thư ký vẫn mang đến cho tôi mấy viên thuốc và một cốc nước. Mọi người đồng thanh bảo: - Nào, ngài hãy uống đi! https://thuviensach.vn Giá như lúc này tôi được lựa chọn, thì có lẽ tôi xin nuốt ngay tấm bọt biển hay một tờ giấy thấm còn hơn! Mọi người gần như phải dùng áp lực ép tôi uống mấy viên thuốc và cả cốc nước nữa. - Tôi không chịu nổi được nữa đâu! - Uống nốt cốc nước tôi bảo họ. - Tôi phải đi ra ngoài đấy!... - Ngài vẫn thấy khó chịu à? - Tôi khó chịu lắm. Tôi loạng choạng đứng dậy, định đi ra, thì có một người bước vào, nói: - Ô tô sắp chạy. Xin mời các vị ra xe. Tình hình mỗi lúc một nguy khốn hơn: gần hai chục vị trí thức địa phương mà tôi mới quen biết ra tiễn tôi. Tôi không làm sao lẩn thoát khỏi họ được, vì người nào cũng tranh nhau nói, tranh nhau kể. Chúng tôi đã đến nơi xuất phát, nhưng chưa đi ngay được vì người ta còn chưa bơm lốp xe. Viên thư ký của sở hoá ra cũng là một anh chàng yêu thích văn chương. Anh ta nói: - Tất nhiên là ngài không biết chúng tôi, nhưng chúng tôi thì biết ngài rất rõ. Trong khi chờ bơm xe, xin mời ngài uống với chúng tôi cốc nước chè đã! - Cảm ơn anh, tôi vừa uống xong! - Sao thế ạ? Xin ngài đừng từ chối! Trời ơi, liệu trên đời này còn có cực hình nào hơn thế nữa không? Uống hết cốc thứ mười tình trạng tôi đã hoàn toàn nguy ngập: hai tai ù lên, tim đập thình thịch. Tôi không còn nghĩ đến chuyện xấu hổ nữa. Tôi phải hỏi họ ngay xem nhà vệ sinh ở đâu để còn chạy đi giải quyết. - Nhà vệ sinh ở đâu nhỉ? - Tôi nhăn nhó hỏi. - Nhà vệ sinh ấy ạ? - Phải. - Ở sân nhà thờ lớn kia ạ! Cách đây khá xa. https://thuviensach.vn Đúng lúc ấy người tài xế đã bơm xong lốp xe, bước vào nói. - Xin mời các vị lên xe cho! Mặt mày tôi lúc ấy đã thảm thương lắm, thế mà vẫn phải cố nhếch mép cười với những người đi tiễn, thế thì không biết nó sẽ ra cái hình thù gì? Ô tô chuyển bánh. Chúng tôi vẫy tay chào nhau. Đi được một lát thì tôi cảm thấy dễ chịu hơn. Có lẽ nhờ các cú xóc ô tô mà bụng tôi xẹp nước đi chăng? - Bao giờ thì đến nơi nhỉ? - Khoảng hai tiếng rưỡi nữa. Kể ra, cứ ngồi yên trên xe thì còn chịu được. Nhưng đi được độ tiếng rưỡi đồng hồ, thì xe tiến vào một thị trấn và dừng lại trước một quán cà phê. Tôi vội nhảy ngay xuống, hai tay ôm lấy bụng. Tôi đảo mắt xung quanh, hy vọng tìm được một chỗ khuất kín nào đó. Nhưng trông kìa, lại có bốn người nào đó vừa đi lại phía tôi mỉm cười! - Xin chào ông, chúng tôi là những giáo viên địa phương. Chúng tôi được người ta gọi điện báo cho biết là ông sẽ đến đây. - Rất hân hạnh! - Xe còn đỗ ở đây năm - mười phút. Xin phép được mời ông vào đây uống nước đã. Mới nghe nói đến "nước" người tôi lập tức rã rời ra. Người ta kéo tôi vào quán cà phê. - Tôi không muốn uống trà đâu! - Nếu vậy mời ông uống cà phê. - Cà phê tôi cũng không muốn. - Vậy thì ông phải uống một chút gì đó, chứ không thì chúng tôi sẽ giận đấy! https://thuviensach.vn Thế là họ cứ mang trà đến, nhưng nào có ra trà! Uống xong cốc thứ mười một, bụng tôi đau quằn quại! - Nhà vệ sinh ở đâu? - Tôi hỏi. Bỗng tiếng người tài xế kêu to. - Xin mời hành khách lên xe. - Nhà vệ sinh ấy ạ. Ở mãi đằng kia cơ! Một vị giáo viên chỉ tay về phía ngọn đồi xa xa, nói. Thế nhưng tôi còn sức đâu mà leo lên đến tận đấy được. - Xin mời hành khách lên xe! - Người tài xế lại giục lần nữa. - Không có ai hỏi han gì đến những khó khăn của chúng tôi - Một vị giáo viên nói. - Vâng, tôi đáp - chẳng ai muốn hoà nhập vào hoàn cảnh của người khác cả. Ai cũng có nỗi khổ riêng của rmình. - Không biết tình trạng này còn kéo dài đến bao giờ nữa? Lúc này hai đầu gối tôi như muốn khuỵu xuống. - Tôi chỉ ao ước chóng đến khách sạn thôi. Đến được đó tôi sẽ dễ chịu ngay!... Mọi người không hiểu tôi muốn nói gì, nhưng vẫn cười ầm lên, vì tưởng tôi khôi hài. Tôi lên ô tô ngồi. - Chúc ông lên đường may mắn! Thế là lần này chúng tôi không kịp chuyện trò gì với nhau cả. Đành để đến lúc về vậy. Nhờ những cú xóc của ô tô nên tôi lại thấy dễ chịu hơn. Hay là nói với tài xế cho xe dừng lại? Sau đó thì... Trong xe có độ năm, sáu chục khách cả đàn bà lẫn trẻ con. Chắc cả trăm con mắt sẽ đổ dồn vào nhìn tôi mà cười https://thuviensach.vn ngất! Có mà chui xuống lỗ nẻ! "Thôi tốt nhất là quên đi, đừng nghĩ đến nữa thì sẽ thấy dễ chịu thôi!" - Tôi nghĩ thầm như vậy. Đúng lúc ấy có một cháu bé nào đó kêu lên: - Mẹ ơi! Con muốn tè. - Cố nhịn một tý con! - Bác tài ơi! Cho xe dừng một lát! Có người muốn đi tiểu. - Phải nghĩ trước từ khi ở nhà chứ! - Người tài xế lẩm bẩm. Cứ dừng lại luôn mãi thì bao giờ mới đến nơi được. Niềm hy vọng mới loé lên đã tắt ngấm. Lại phải cố mà bóp bụng nhịn vậy. Ba tiếng rưỡi sau chúng tôi mới đến nơi. Chúng tôi xuống xe. Khách sạn ở ngay phía đối diện. Tôi vội lao ngay về phía đó. Nhưng có ba thanh niên bỗng chặn tôi lại. Cùng đi với họ có hai đại biểu của phe đối lập. - Trong này chúng tôi đang tiến hành hội nghị. Hoá ra cả hai vị đại biểu này vì quá tha thiết muốn gặp tôi, nên đáng lẽ đã đi từ sáng sớm nhưng đã cố chờ đến chiều để gặp tôi. Biết làm sao bây giờ? - Xin lỗi các vị một phút đã... - Xin ngài để sau, chúng tôi đang chờ ngài. Chúng tôi bước vào gian phòng chật ních người ngồi. Hội nghị chưa khai mạc. - Mang trà lại đây nhé! Tôi uống cốc thứ mười hai. Ai đó hỏi. - Không biết bao giờ mới xong cái việc này? - Xin lỗi, nhà vệ sinh ở đâu? - Sao ngài lại hỏi thế ạ? - À, tôi hỏi thế thôi!... https://thuviensach.vn - Mang thêm trà nhé! - Cảm ơn, tôi không muốn uống. - Sao lại thế nhỉ? Chúng tôi được biết là ngài nghiện nặng chè cơ mà. Tôi uống cốc thứ mười ba. - Ngài bảo, bao giờ thì chấm dứt cái trò này? - Riêng về phần tôi, thì tôi cho rằng thật là xấu hổ! - Pha trà kiểu gì mà loãng loẹt thế này? Cho chè đặc vào nhé! Tôi uống cốc thứ mười bốn. - Tôi muốn vỡ bụng mất! Không thể chịu đựng hơn được nữa. - Vâng, quả vậy! Chúng tôi đã đem hết sức mình mà vẫn không đạt được nguyện vọng. Thử hỏi ai còn đủ kiên nhẫn để chịu đựng nữa? - Xin phép các vị tôi chạy lại khách sạn một lát, rồi sẽ quay lại ngay! Tôi muốn chạy, nhưng không chạy nổi nữa, mà phải khom khom người đi ra ngoài. - Xin được chào mừng ngài. Tôi là Chánh văn phòng toà thị chính. Ngài tỉnh trưởng của chúng tôi hỏi thăm ngài từ sáng. - Chúng tôi vừa nói chuyện vừa đi về phía khách sạn. - Xin mời ngài vào ạ! Đây là toà thị chính. - Xin mời ngài xơi nước! - Cảm ơn ông, tôi kiêng nước chè. - Ồ, thưa ngài, một cốc con thì có hề gì đâu ạ! Thế là lại thêm cốc thứ mười lăm. - Ngài dùng thêm cốc nữa ạ! - Thôi đủ rồi, xin cám ơn. - Có tiếng chuông điện thoại. Viên Chánh văn phòng cầm lấy ống nghe. https://thuviensach.vn - Bẩm ngài, vâng. Đang ở đây. Vừa mới đến thôi ạ! Đoạn ông ta quay sang bảo tôi: - Ngài tỉnh trưởng đang chờ ngài. - Nếu như có thể, cho phép tôi dịp khác. - Không, không được. Ngài là khách của chúng tôi, chúng tôi không cho ngài đi đâu cả! Chúng tôi bước vào phòng làm việc của ông tỉnh trưởng. - Xin mời ngài dùng nước chè. - Thú thực với ngài tôi không uống được nước chè. Cứ uống vào là bị sặc ngay. - Dù sao ngài vẫn phải uống một cộc. Chả lẽ khách đến nhà, cốc nước chè cũng không có à? - Cảm ơn ngài nhưng tôi không thể uống được! - Không thế được. Kiểu gì ngài cũng phải uống một cốc. Uống hết cốc thứ mười sáu, tôi bỗng cười sặc sụa như điên. Ngài tỉnh trưởng và viên Chánh văn phòng toà thị chính thì vẫn đang mải mê bàn luận về nội tình đất nước. - Thưa ngài, quả thực với kết quả công việc như hiện nay thì đáng cười thật. - Tôi cảm thấy bức bối lắm. - Vâng quả là khó chịu, tức tối với lề lối làm ăn mòn cũ. Nhưng giờ vẫn còn dễ chịu hơn trước kia. - Ôi trời đất ơi, tôi không biết... Tôi chỉ thấy mỗi lúc một tức!... Về đến khách sạn, tôi quẳng vội chiếc cặp vào góc phòng, và hỏi người gác cửa. - Chỗ đi tiểu ở đâu? https://thuviensach.vn - Thưa, ngài cần thuê buồng một người chứ ạ? - Một trăm người cũng được? Nhưng chỗ đi tiểu ở đâu? Anh ta chìa cho tôi ba tờ khai. - Trước hết ông hãy điền vào tờ khai đã. - Anh muốn viết gì vào đấy thì cứ viết, nhưng đi tiểu ở đâu? - Thưa ngài, có lệnh của cảnh sát, ai không có đủ giấy tờ tuỳ thân thì không cho thuê phòng ạ! Tôi đặt trước mặt anh ta tờ giấy khai sinh rồi bảo: - Đây, anh có thể giữ lại làm kỷ niệm. Nhưng nhà đi tiểu ở đâu? - Thưa, ngài từ đâu đến ạ? - Tôi xin anh! - Ngài sẽ lưu lại mấy ngày và sau đó đi đâu ạ? Phải cố gắng lắm tôi mới mở bật được cánh cửa và leo lên cầu thang. Đến cuối hành lang tôi thấy một cánh cửa có biển số: 00. Tôi đẩy cửa, nhưng hoá ra cửa bị khoá trong. Tôi mở cánh cửa bên cạnh. Đó là phòng ngủ. Nhưng tôi cũng đành liều, vì không thể nào nhịn hơn được nữa. Ôi, sao mà nhẹ nhõm đến vậy. Ai chưa từng phải chịu đựng như tôi, thì không thể hiểu thế nào là hạnh phúc. Xong việc, tôi thanh thản bước xuống cầu thang. Quán cà phê ở tầng dưới. Tôi khoan khoái ngả người lên một chiếc ghế và vẫy tay gọi người hầu bàn. Này con, mang cho ta một cốc trà! Thật đặc vào! https://thuviensach.vn Chiếc đèn chùm năm vòi Trong quán cà phê tôi gặp một người thấp nhỏ, nhưng khá đậm. Anh ta là ai, tôi không biết. Đó là những ngày khó khăn, túng thiếu bởi vì tôi bị thất nghiệp. Vợ chồng chúng tôi phải đem bán những đồ vật không cần lắm để ăn dần, cốt sao sống cho qua ngày đoạn tháng. Chẳng bao lâu sau trong nhà chỉ còn toàn những sách, vài cái giường, mấy cái xoong. Khi chủ nhà đuổi chúng tôi ra đường vì không có tiền trả, tôi đành thôi. - Bảo nó đem cái đống của nợ ấy đi, không có tao cho ra tro hết đấy! - Ông nhạc đe doạ. Và chừng nào nó không kiếm nổi tiền nuôi vợ con thì đừng có vác mặt đến nhà này nữa. Từ hôm đó suốt ngày tôi ngồi ở quán cà phê. Lão béo lùn cũng như tôi, cả hai cũng đến đó từ sáng sớm và ngồi lì cả ngày ở quán. Một hôm, mãi đến gần tối mới thấy lão đến. Trong tay lão ta cầm cái bộ đèn chùm có năm vòi. Lão ta đặt cái đèn lên bàn và uống một tách cà phê. Từ đó ngày nào lão ta cũng mang theo chiếc đèn chùm đến quán. Đến nơi lão đặt chiếc đèn lên bàn và ngồi đến tận khuya mới về. Hôm sau tôi thấy một chiếc vòi trên đèn bị gẫy. Sau đó hai cái vòi nữa bị gẫy tiếp và rồi cả một vòi, một bóng đèn. Chỉ còn lại độc cái khung sắt mạ đồng, trông giống như cái giá đựng tách cà phê. Bây giờ hai vợ chồng chúng tôi phải gặp nhau trong công viên, ngoài phố vắng và đứng nói chuyện. Quyết định của ông nhạc là bất di bất dịch: chừng nào tôi không nuôi nổi con cái thì ông cấm tôi gặp cả con gái ông. Và nếu tôi vẫn tiếp tục không kiếm được việc làm và không có tiền, có thể ông sẽ bắt chúng tôi ly dị nhau. - Tôi sẵn sàng làm bất cứ việc gì, nhưng đi hỏi khắp nơi không có ai nhận, kể cả cái công việc phu hồ trên công trường xây dựng cũng không tìm https://thuviensach.vn nổi, - tôi nói với anh bạn. Bạn tôi khuyên, với giọng rất thông cảm. - Đã đến nước cùng này thì anh hãy thử đi buôn nhì nhằng xem sao. Ban đầu bán mấy đôi tất, mấy chiếc khăn mùi xoa chẳng hạn. Trước mắt kiếm đủ nuôi mình đã. Ngày mai anh đến nhà, tôi sẽ cho anh năm trăm lia. Anh bắt tay vào việc ngay đi. Tôi ghi địa chỉ của anh và chúng tôi chia tay nhau. Tôi chỉ những muốn nhảy cẫng lên mà reo vui sung sướng. Thời buổi này dễ gì tìm được người cho anh năm trăm lia một lúc! Nghĩa là trên đời vẫn còn có những người tốt. Buổi sáng trước khi đến nhà người bạn, như mọi khi, tôi ghé vào quán cà phê. Một lát sau người đàn ông thấp đậm với cái khung đèn trong tay xuất hiện. Anh ta ngồi xuống gần tôi và đặt chiếc khung đèn lên bàn. - Cậu khoẻ chứ! - Anh ta chào tôi. - Cảm ơn, còn anh? - Tôi hỏi, rồi tiện thể, như tình cờ nói tiếp - Xin lỗi vì tò mò, tại sao lúc nào anh cũng mang theo chiếc đèn chùm này thế? - Đây không phải chiếc đèn chùm mà là một cực hình, một nỗi khổ của tôi đấy. - Sao thế ạ? - Tôi dài giọng ngạc nhiên. - Câu chuyện dài lắm - Anh ta tiếp lời tôi. Một khi tình thế đã sa sút nghiêm trọng thì dễ gì mà xoay chuyển được. Cách đây ít lâu tôi bị mất việc làm. Tiện thể nói luôn, ngay cả khi có việc làm gia đình tôi cũng phải xoay xở chật vật lắm mới đủ sống. Chúng tôi chẳng có đồng nào dự trữ. Hoàn cảnh thật là cùng cực. Tôi có vợ và hai con. - Thì tôi cũng vậy, - tôi thốt lên buồn bã. - Anh không hiểu được những nỗi khổ của tôi đâu. - Tôi không có khác gì anh. https://thuviensach.vn Lúc đầu chúng tôi phải bán đồ đạc để ăn dần. Chúng tôi phân loại chúng thành những thứ tối cần thiết nghĩa là những thứ mà không có nó thì không được, và những thứ hoàn toàn không cần. Chúng tôi bắt đầu bán những đồ đạc không cần. Nhưng chỉ ít lâu sau chúng tôi hiểu ra là chúng tôi chả cần thứ gì hết, và đem bán sạch! - Thế thì hệt như hoàn cảnh của tôi rồi! - Tôi cũng bán hết mọi thứ chỉ còn ít sách vở, mấy cái giường, vài ba cái xoong chảo, bát đĩa. Cuối cùng chủ nhà tống cổ chúng tôi ra đường. - Rồi anh gửi vợ con đến nhà bố vợ phải không? - Sao anh biết được? - Thì tôi cũng làm y như vậy mà. - Vâng, tôi gửi hai mẹ con về nhà bố vợ. Nhưng quan hệ giữa tôi và ông nhạc ngay từ đầu đã không được êm đẹp lắm. Có cảm tưởng như ông bạn thấp đậm này đang kể về cuộc đời của chính tôi. Tôi nghe anh ta nói, trong lòng hết sức ngạc nhiên. Một đêm anh ta cũng đến nhà bố vợ. Người ra mở cửa cũng chính là ông nhạc, rồi ông ta tắt đèn ngay. Anh béo lùn ngã xuống chồng sách. Mọi chi tiết xảy ra y hệt như chuyện của tôi, sao lạ lùng thế? Hay là anh ta nghe lỏm được chuyện của tôi rồi vận vào mình để nhạo báng tôi? - Tôi biết rồi, biết rồi, nói ngắn gọn thôi! - Tôi kêu lên. Đừng kể lôi thôi nữa, giờ anh nói về cái đèn chùm của anh đi! - Để tôi kể... Một hôm tôi gặp anh bạn cũ. - Và anh bạn cho anh năm trăm lia? - Phải, nhưng sao anh biết. Tôi chưa kể cho ai nghe mà! - Chuyện đó cũng xảy ra với tôi. - Rồi. Thế anh đã nhận năm trăm lia chưa? - Tôi nhận rồi. https://thuviensach.vn - Còn tôi thì chưa, nhưng cũng sắp đi nhận. Thế sau đó thế nào? - Khi tôi đến nhà người bạn thì bụng đói lả, hai chân như sắp khuỵu xuống. Hai ngày qua tôi chỉ uống hai cốc nước trà. Người bạn cho tôi vay năm trăm lia. Tôi không muốn dùng hết số tiền đó để đi buôn. Khi đi ngang qua một hiệu ăn nhỏ, ánh mắt tôi dừng lại ở những món ăn bày trong tủ kính. Hai chân tôi run lên, đứng không vững. Giá như được ăn chút gì nhỉ! Chỉ cần ba lia là có thể được một bữa no căng rồi. Nhưng tôi sợ phá mất đồng tiền to. Chỉ cần đổi ra là chúng sẽ tan biến ngay và anh chẳng còn lại đồng nào hết! Khi đi ngang quán chả nướng, mùi chả thơm ngập phả vào mũi tôi ngạt ngào. Không nhịn được, tôi bước, nhưng rồi lại vội vàng bước ra ngay. Trước hết phải làm để kiếm tiền đã, rồi mới ăn sau! Ở quầy bán bánh mì, mùi bánh mới nước làm đầu óc tôi quay cuồng, mê mẩn. Hay là mua lấy một cái? Không, tôi không có quyền. Tôi dừng lại trước quầy bán bánh mì vòng. Những chiếc bánh của bác chủ trông thật thơm ngon, giòn tan. Hay là mua một cái? "Không! Tôi cần phải làm ra được nhiều tiền và đưa vợ con trở về nhà đã." Trời hôm ấy nóng bỏng dữ dội. Suýt nữa tôi đã gọi một cốc chanh đá. Nhưng may mà kìm chế được. "Rồi ông nhạc sẽ thấy, với năm trăm lia này mình sẽ làm được những việc lớn lao như thế nào, lúc ấy ông ta sẽ phải ân hận vì đã đối xử không tốt với mình". - Tôi nghĩ thầm. Tôi khát khô cả cổ nhưng không dám mua một cốc nước giá có mười xu vì không muốn phá tan đồng tiền chẵn. Tàu điện tôi không dám đi, mà chỉ cuốc bộ. Cuối cùng tôi đến khu chợ có mái che. Khi đi qua khu bán các loại đá quý, vũ khí và đồ cổ tôi thấy một đám đông người tụ tập. Hoá ra đang có https://thuviensach.vn phiên bán đấu giá. Lúc ấy trời đã ngả về chiều. Sáng mai, tôi nghĩ bụng, mình sẽ mua một ít đá, lê đem về đây bán. Lúc này tôi chưa có việc gì làm. Tất nhiên có thể rẽ vào quán cà phê, nhưng vào đấy lại mất tiền trà, cà phê nên chẳng vào nữa. Tốt hơn cả là đứng đây xem họ mua bán kiểu gì để giết thời gian. Hơn nữa tôi cũng chưa đến khu này bao giờ. Tôi bước vào một gian phòng rộng. Có nhiều người ngồi trên những bậc thang. Tôi cũng ngồi xuống cùng họ. Người chủ trì phiên bán rút từ trong cái túi to ra một chiếc máy ảnh và xướng to: - Đây là chiếc máy ảnh mác "rô-lây-phơ-lếch", ống kính hai phẩy rưỡi, đang làm việc tốt, gần như còn mới nguyên. Trị giá ba trăm lia! Ai muốn? Ba trăm... - Ba trăm mười! - Có ai đó từ dưới kêu to. - Ngài kia đã trả ba trăm mười... Ba trăm mười, ba trăm mười... - Người chủ trì tuyên bố. - Ba trăm mười lăm! - Có tiếng ai đó hô to. Từ bốn phía vang lên những tiếng hô: - Tôi trả ba trăm hai mươi! - Bốn trăm năm mươi! Im lặng. Người chủ trì tuyên bố: Máy ảnh "Rô-lây-phơ-lếch" có ống kính phụ, và giá đã ba chân đã được bán với giá bốn trăm năm mươi lia. Một khách mua hàng đến gặp người chủ trì. - Cho phép tôi xem cái máy ảnh. Người chủ trì đưa cho ông ta cái máy ảnh. Người này ngắm kỹ bốn phía, rồi nói: - Bốn trăm sáu mươi! - Bốn trăm sáu mươi hai! https://thuviensach.vn - Bốn trăm sáu mươi hai!... Có ai trả hơn không?... Đã được bán. Đã được b-á-á-n! Người chủ trì gõ một tiếng búa. Nhân viên giúp việc đưa chiếc máy ảnh, tờ hoá đơn cho chủ nhân mới của nó, ghi tên họ ông ta rồi nhận tiền. Người chủ trì đặt chiếc máy chữ lên bàn, trước mặt mình rồi nói. - Máy chữ nhãn hiệu "Rơ-minh-tông" còn tốt. - Giá đặt sáu trăm lia! Sáu trăm lia! - Sáu trăm mười! - Sáu trăm năm mươi! Trong đời chưa bao giờ tôi được chứng kiến một cảnh tượng nào hồi hộp hơn thế! Giá càng được trả cao lên bao nhiêu thì không khí càng căng thẳng lên bấy nhiêu. - Sáu trăm lăm mươi nhăm! - Sáu trăm tám mươi! Tôi không ngồi yên được nữa, thỉnh thoảng lại nhấp nhổm đứng lên. - Sáu trăm chín mươi! - Bảy trăm! - Bảy trăm mười! Tôi bị cuốn hút vào cuộc, và vì bị quá kích động, quên hết mọi chuyện, hét to: - Bảy trăm năm mươi! Tiếng hét của tôi to quá, khiến cả gian phòng bỗng đột ngột lặng đi một lát. Người chủ trì nhìn tôi, tuyên bố: - Bảy trăm năm mươi! Ai trả hơn không? Đã bán với giá bảy trăm năm mươi! https://thuviensach.vn Bỗng giọng ai đó vang lên: - Bảy trăm năm mươi mốt. Tôi thở phào! Nếu không có người trả hơn, tôi biết làm thế nào? Trong người tôi cả thảy chỉ có năm trăm lia! Cuối cùng chiếc máy chữ được bán với giá bảy trăm tám mươi lia. Sau đó người chủ trì đặt lên bàn chiếc máy khâu quay tay. Nó được đặt giá năm trăm lia. Bị lây cái không khí kích động của đám đông, tôi phải hết sức cố gắng mới kìm mình lại được. - Năm trăm mười! - Năm trăm hai mươi! - Năm trăm năm mươi! - Năm trăm tám mươi! - Sáu trăm! Người cuối cùng kêu thật to ấy là tôi. Mọi người ngoái lại nhìn tôi. Tôi có cảm giác như tôi có hơi nước sôi phả vào người. Ôi, rõ thật ma đưa lối, quỷ dẫn đường tôi chui vào đây làm gì nhỉ! Một người lạ mặt ngồi bên cạnh tôi, bảo: - Cái đấy không đáng giá sáu trăm đâu! - Việc gì nhà ông? Tôi trả tiền chứ ông trả à! Tôi cắt lời ông ta. - Tôi là thợ máy, tôi biết. - Ông ta đáp. - Tôi cũng là người hiểu biết máy móc. Bỗng ông ta gào lên. - Sáu trăm linh một! Lần thứ hai tôi lại thoát nạn. https://thuviensach.vn Tiếp đến một cái lọ hoa được đưa ra. Cứ mỗi lần nghe con số mới, tôi lại nhảy cẫng lên, và để ngăn mình không được phá giá, tôi phải lấy cả hai tay bịt mồm lại. Sau lọ hoa là bức tranh sơn dầu, rồi đến máy hút bụi. Cuối cùng người chủ trì giơ cao cái đèn chùm, nói: - Đèn chùm năm vòi còn tốt!.... Giá đặt bốn trăm mười lia! ... Ai trả cao hơn bốn mươi lia? - Bốn mươi mốt! Ai đó bên trái kêu: - Bốn mươi hai! Ai đó bên phải kêu: - Bốn mươi nhăm! Người ngồi trước tôi: - Bốn mươi tám! Người ngồi sau tôi: - Năm mươi! Tôi không kìm được nữa, hét tướng lên: - Năm mốt! Không khí trong phòng đã nóng bỏng đến độ tôi không thể làm chủ được mình nữa. Người bên phải. - Năm mươi ba! Người bên trái: - Năm mươi nhăm! Đến lượt tôi: - Sáu mươi! https://thuviensach.vn Trời đất, quỷ thần ơi, tôi đã cố hết sức ghìm mình lại, nhưng chịu thua cái không khí ganh đua quyết liệt này. - Bảy mươi! - Bảy mươi mốt! - Bảy mươi nhăm! Mọi người đã bị kích động quá mức, bản thân tôi cũng không còn nhớ mình là ai nữa, kêu phứa lên: - Tám mươi! - Một trăm! - Một trăm mười! Bên trái: - Một trăm năm mươi! Tôi: - Hai trăm! Bên trái: - Hai trăm năm mươi! Lúc thì tôi lúc thì hắn, hai người thi nhau kêu. Hắn cứ trả cao hơn ít một, tôi trả cao lên nhiều hơn. - Hai trăm năm mươi mốt! - Hai trăm sáu mươi! - Hai trăm sáu mươi mốt! - Hai trăm bảy mươi! - Hai trăm bảy mươi mốt! Cứ sau mỗi giá mới tôi lại khấn thầm: "Lậy chúa trời, cầu cho hắn trả cao hơn, để cho tôi cái đèn chùm về tay hắn!". - Hai trăm chín mốt! https://thuviensach.vn Tôi quên khuấy mất dự định vừa rồi, kêu đại: - Ba trăm! Giá cứ tăng dần lên, đến tận con số quá bốn trăm. Gã cạnh tranh với tôi hét to: - Bốn trăm linh một! Tôi: - Năm trăm. Lúc ấy dường như không phải tôi, mà là ai khác đó đã kêu lên... Nếu hắn nói: "Năm trăm linh một" tôi sẽ im ngay. Vì tôi không có hơn con số đó một xu nào. Và bạn có biết không, thật trớ trêu, cứ như là gã ấy biết trong túi tôi có bao nhiêu tiền ấy. - Thôi, bác hãy lấy đi cho may mắn! - Hắn nói. Gian phòng im phăng phắc. Người chủ trì nói. - Đèn chùm năm vòi!... Giá năm trăm lia! Ai trả hơn không? Khi anh ta nói "Ai trả hơn không" - tôi nhìn khắp mọi người. Không hề có lấy một người cao thượng nào lên tiếng cứu giúp tôi. Chỉ thấy có một người hơi mấp máy môi, hay là có thể tôi chỉ tưởng tượng ra thế thôi? Tôi khuyến khích ông ta: - Thưa ngài, hình như ngài muốn nói gì? - Không, tôi không định nói gì, - ông ta đáp lại. Thế là hết... Chà chà, lũ người bây giờ! Chẳng ai còn chút lương tâm nào cả! Khi bán những vật khác, gã chủ trì còn cố ý dềnh dàng, nhưng lần này hắn vội vàng tuyên bố ngay: - Đã bán, đã bán! - Rồi gõ mạnh một tiếng búa. Rồi hắn chìa ngay cho tôi tờ hoá đơn, ghi tên và địa chỉ của tôi. Tôi chưa kịp phản ứng gì, hắn đã làm xong giấy tờ, túm lấy năm trăm lia và trao cái đèn chùm cho tôi. Thằng cha tranh mua với tôi tiến đến gần tôi. https://thuviensach.vn - Anh đã mua được một vật tốt! - Hắn nói. - Làm sao anh biết nó là vật tốt? - Tôi hỏi lại hắn. - Vì tôi là chủ nhân cũ của nó! - Chắc hẳn anh gặp phải phen túng bí nên mới bán nó đi. Rõ thật tiếc! Nếu anh muốn tôi có thể bán lại cho anh với giá bốn trăm chín mươi lia? - Anh đã gặp may, tôi không muốn lấy đi của anh đồ vật giá trị như vậy! - Hắn đáp. - Tôi hoàn toàn không cần cái đèn chùm này, anh hãy đưa tôi bốn trăm lia và cầm lấy nó đi, - tôi bảo hắn. Nhưng hắn lại nói lần nữa rằng, tôi đã gặp may, rồi lẳng lặng bỏ đi. - Này, thôi, tôi chỉ lấy ba trăm! - Tôi gọi với theo, nhưng hắn thậm chí không ngoái đầu lại. Tôi nghĩ, mình đã mua cái đèn không phải đắt lắm, nhưng tôi cần quái gì nó đâu? Tôi mang nó đến dãy hàng bán các loại đèn bàn và đèn chùm. - Anh định bán nó bao nhiêu? - Những người bán hàng hỏi. - Chiếc đèn này giá rất đắt, nhưng tôi chỉ lấy sáu trăm thôi. Đám thợ buồn cười nắc nẻ: - Với giá ấy chúng tôi bận cho anh luôn mười cái đèn mới tinh y hệt của anh. Gần tối vợ chồng tôi gặp nhau ở công viên. Cô ta bảo tôi: - Bố em bảo: "Hoặc chúng mày li dị nhau, hoặc mày đi khỏi đây...". Anh phải tìm việc làm ngay đi. Tôi đưa cho cô ấy xem chiếc đèn chùm. - Đừng lo, - tôi an ủi cô ta, - điều đáng sợ nhất đã qua rồi. Anh sẽ thuê một ngôi nhà khiến bố phải kinh ngạc. Anh đã mua sẵn chiếc đèn chùm em xem này, thật tuyệt vời, năm vòi hẳn hoi. https://thuviensach.vn Vợi tôi đang ngồi, bỗng đứng phắt dậy, nhìn trân trân vào mặt tôi, rồi không nói không rằng quay đi bỏ chạy. Từ hôm đó đi đâu tôi cũng xách theo cái đèn này. Vì chẳng biết cất nó vào đâu. Hơn nữa cũng chẳng có ai thèm hỏi mua nó. Tôi tha nó đi khắp nơi, kính và bóng đèn đã vỡ hết từ lâu, chỉ còn lại độc cái khung sắt. Tôi chỉ hận có một điều, có những năm trăm lia trong túi mà không dám ăn một bữa cho ra hồn! Một cốc nước cũng không dám uống! Giá như đã tiêu được dù chỉ mười xu thôi, thì trong lòng cũng đỡ đau đớn! Tôi nhìn ông béo lùn với lòng thương xót, đớn đau. Đã đến lúc tôi phải đến gặp người bạn hứa cho tôi năm trăm lia. Tôi bước ra khỏi quán cà phê. Trên đường đi tôi cứ theo đuổi mãi một ý nghĩ. Làm sao mà cái thân phận nhà ông béo lùn này lại giống số kiếp tôi đến thế? Có thể các bạn cũng tò mò muốn biết điều đó? Vậy thì xin được nói để các bạn biết; cái người thấp nhỏ, hơi béo đã mua đấu giá cái đèn chùm giá năm trăm ấy, không phải ai khác, mà chính là cái thằng tôi. Nhưng để cho mọi người khỏi cười chê sự ngu muội của mình, tôi bịa ra câu chuyện xảy ra với người khác, chứ không phải với tôi. https://thuviensach.vn Chúng ta không thể nên người Chỉ cần một ai đó trong đám bạn bè đưa ra một lời tuyên bố đượm về hoài nghi: "Này các cậu ơi, chúng ta không nên người được, thì tất cả sẽ gật gù tán thưởng: "Đúng, hoàn toàn đúng, khó mà thành..." Sẽ khó mà tìm được một người nào phản ứng lại kiểu như: "Anh nói gì lạ thế? Cần phải biết tự trọng chứ!". Tôi ở trong số người hiếm hoi đó. Câu chuyện xảy ra từ hồi tôi còn trẻ, khi mới hai mươi nhăm tuổi, cái tuổi sục sôi bầu máu chống đối, nổi loạn. Đó là một lần tôi đi tàu thuỷ ra quần đảo Hoàng Tử. Trong số hành khách đi tàu cùng ngồi trong khoang, có một người đàn ông luống tuổi chẳng hiểu có điều gì bực bội trong lòng tự nhiên đưa ra lời nhận xét: - Tôi xin cam đoan với các bạn, chúng ta không nên người được! Mọi người trong khoang đều gật gù tán thưởng ý kiến của ông ta. Riêng tôi là người duy nhất phản đối một cách quyết liệt: - Tại sao chúng ta lại không nên người được? Thế mà cũng đòi nói. Nhất định chúng ta sẽ mở mày, mở mặt như ai, và còn hơn thế nữa! Rồi đây chúng ta sẽ làm cho cả thế giới phải kinh ngạc! Hành khách trong khoang, cứ như là vào hùa với nhau, nhao nhao phản đối tôi: - Không, không, chúng ta không thể nên người!... - Còn lâu chúng ta mới đuổi kịp các nước! - Chúng ta không thể nên người được! Được mọi người ủng hộ, người đàn ông nọ hài lòng ra mặt, ông nói nhẹ nhàng. - Đấy, cậu nghe thấy chưa? - Ông già nói. - Ai cũng ủng hộ tôi cả. Điều đó có nghĩa là, việc chúng ta không nên người được là một sự thật. Không https://thuviensach.vn ai bắt buộc tất cả những người ngồi đấy kêu lên cái sự thật ấy. - Chúng ta sẽ nên người!... Rồi chúng ta cũng sẽ nên người! Người đàn ông cười mỉm nói: - Này cậu, chính mồm cậu vừa nói: "Chúng ta sẽ nên người" đấy nhé! Sẽ thành!.... Nghĩa là hiện nay chúng ta chưa thành... Từ ngày ấy, nhiều năm đã trôi qua rồi, nhưng trong đầu tôi lúc nào cũng vấn vương câu hỏi: "Tại sao chúng ta không nên người được?" Lần tôi bị tù gần đây nhất đã mở mắt cho tôi. Cuối cùng tôi đã tìm được lời đáp cho câu hỏi ấy. Trong tù tôi được bố trí ở trong một buồng giam lớn dành riêng cho tù chính trị. Đây là một xã hội trí thức thu nhỏ gồm những người có học thức, những nhà doanh nghiệp nổi tiếng, những vị tỉnh trưởng, các tổng giám đốc, các cựu nghị sĩ quốc hội, các nhà hoạt động chính trị xuất sắc, các quan chức cao cấp, các bác sĩ kỹ sư.... Mặc dù chúng tôi khác nhau về quan điểm, nhưng tôi đã tiếp thu được ở họ rất nhiều điều mà trước hết nhờ có họ, tôi mới hiểu ra tại sao chúng ta không nên người được. Vào những ngày thăm nuôi tôi chỉ nhận được rặt những tin không vui: không có tiền trả tiền thuê nhà, không có tiền trả các quầy hàng... thôi thì đủ thứ bực mình, khó chịu. Tôi bị ức chế, mệt mỏi bơ phờ. Thậm chí nhiều lúc đã thấy ngã lòng. Suy đi nghĩ lại mãi cuối cùng tôi nhận thấy chỉ có một lối thoát duy nhất đó là: phải nhanh chóng bắt tay vào viết một cuốn tiểu thuyết, gửi đăng ở một tờ báo nào đó để kiếm lấy một ít tiền. Cốt truyện cuốn sách mà tôi dự định viết, đã được tôi thai nghén từ lâu. Tôi chuẩn bị xong xuôi giấy bút, còn bàn viết thì đã sẵn có tấm phản nhà tù. "Không được bỏ phí thời gian, tránh xa các cuộc tán gẫu vô bổ và thói hư ăn không ngồi rồi!". - Nghĩ thế nên tôi bắt tay ngay vào công việc. https://thuviensach.vn Nhưng chưa viết được mười dòng thì một trại viên, một người có học thức cao đến chơi với tôi. - Chúng ta không thể nên người được! - Vừa mới đến, ông đã vội tuyên bố. - Không, không thể..., Tôi ngồi yên không nói gì. - Anh có biết tại sao không? - Ông ta hỏi tôi. - Tôi vốn học ở Thụy Sĩ, rồi làm việc sáu năm ở Bỉ... Ông kể rất lâu rầu rĩ trong lòng không viết tiếp được, nhưng biết làm thế nào? Thỉnh thoảng tôi lại cúi đầu nhìn xuống xếp giấy ra ý cho ông ta hiểu rằng tôi rất bận và chỉ mong sao ông đứng dậy ra về. Than ôi, ông khách chẳng hề có dấu hiệu gì chứng tỏ sẽ đoán ra. Ông cứ thao thao bất tuyệt. - Ở bên đó anh không thể tìm được người nào đi ra đường mà lại không có quyển sách trong tay. Người Thụy Sĩ cũng như người Bỉ bất cứ lúc nào có dăm ba phút rảnh rỗi là họ mở sách ra đọc. Trong xe buýt, trong toa tàu... đâu đâu cũng thấy người đọc sách. Thế còn, nếu đến nhà họ, thì thấy cả nhà, lớn bé già trẻ ai cũng cắm cúi đọc, đọc và đọc... - Chà, lạ nhỉ! - Tôi cố ý ngắt lời ông ta, thầm hy vọng ông ta sẽ để yên tôi cho. - Có lẽ đáng ngạc nhiên thật đấy! - Ông tiếp tục, - Giờ ta hãy nhìn vào những người bạn tù ở đây mà xem. Ai cũng nhận mình là trí thức, thế mà chẳng ai có lấy một cuốn sách trong tay. Bạn thân mến ơi, chúng ta không thể nào nên người được. - Ông nói đúng, - tôi tán thành. Tôi vừa nói xong câu này ông lập tức kể hăng hái gấp đôi trước về sự đọc sách hăng say của người Thụy Sĩ và người Bỉ. Sắp đến giờ ăn trưa, chúng tôi cùng đứng lên khỏi tấm phản. https://thuviensach.vn - Giờ anh ta đã hiểu tại sao chúng ta không nên người được chưa? - Vâng, - tôi đáp. Thế là tôi mất đứt nửa ngày trời ngồi nghe bài giảng về cái sự ham đọc sách của người Thụy Sĩ và người Bỉ. Nuốt vội nuốt vàng xong bữa trưa, tôi lại leo lên phản và bắt đầu viết tiếp. Xếp giấy đặt trên đầu gối, bút cầm tay, tôi trầm tư suy nghĩ... Chưa kịp viết được chữ nào thì lại có một người quen nữa đến chơi. - Anh làm gì vậy? - Tôi viết tiểu thuyết. - Ở đây anh không thể viết gì được. Ồn ào quá!... Anh đã có dịp sang châu Âu chưa? - Không, tôi chưa bao giờ ra khỏi biên giới nước Thổ. - Đáng tiếc, đáng tiếc. Nhất định anh phải sang châu Âu, để thấy tận mắt cuộc sống ở đó, tất cả đều tuyệt vời! Những chuyến xuất ngoại như thế sẽ mở rộng tầm mắt của chúng ta. Tôi đã từng đặt chân lên hầu khắp châu Âu, không có nước nào mà tôi chưa tới. Tôi sống lâu nhất ở các nước Đan Mạch, Hà Lan và Thụy Điển. Dân chúng ở các nước này họ tôn trọng nhau vô cùng. Thậm chí tôi không bao giờ nghe thấy ai cao giọng, bởi họ sợ làm phiền người bên cạnh. Thế còn ở đây thì sao, lúc nào cũng ồn ào, huyên náo như vỡ chợ. Có khá nhiều việc phải làm, chẳng hạn như cần viết cái gì đó, hoặc muốn đọc cuốn sách, tờ báo, hay muốn chợp mắt một lúc cũng chịu. Trong cái cảnh hỗn độn ồn ào như thế này anh không thể viết tiểu thuyết được. Không thể. - Ồn ào tôi vẫn viết được. Chỉ khi nào có người cứ lè nhè mãi bên tai, thì tôi không thể viết nổi. - Bạn thân mến ơi, nếu xung quanh yên tĩnh thì viết vẫn thú hơn nhiều chứ. Phải không nào? Họ có quyền gì mà ngăn cản anh viết. Tại sao họ không nói với nhau nhỏ nhẹ hơn một chút. Ở Đan Mạch, Hà Lan, Thụy https://thuviensach.vn Điển người ta không xử sự như thế. Dân chúng các nước này văn minh tiến bộ hơn ta nên họ biết tôn trọng lẫn nhau. Ông ta nói hoài, nói mãi, không ngớt đưa ra một lô một lốc ví dụ chứng minh cho sự lịch thiệp và sự có giáo dục của người dân Châu Âu. Tôi cúi người và bắt đầu viết. Nói đúng hơn là làm ra vẻ sẽ viết. Điều này có lẽ không được lịch thiệp lắm, nhưng tôi còn biết làm gì hơn?. - Anh đừng cố gắng một cách uổng công như thế, - ông bạn tôi nói - kiểu gì anh cũng không thể viết nổi. Chỉ làm tổn hại thần kinh thôi. Ở đây không phải Châu Âu. Anh có biết thế nào là người Châu Âu không? Trước tiên đó là sự tôn trọng người bên cạnh. Còn ở ta thì thế nào? Bạn thân mến ơi, tại sao chúng ta không nên người là vì vậy đó. Không, chúng ta không thể thành người! Đáng lẽ ông còn nói nữa, nhưng may quá ông luật sư đến đã cứu thoát tôi. Sợ rằng sẽ lại có ai đó đến bám riết, tôi cố cúi gập đầu xuống gần hơn với mặt giấy. Vừa mới viết được hai dòng, thì một người quen khác trong đám đến chơi. - Chúc anh hoàn thành tốt công việc! - Anh ta lên tiếng. - Cảm ơn anh, - tôi đáp lại. Anh ta ngồi lên phản rồi nói: - Còn lâu chúng ta mới trở thành con người thực sự được! Tôi không dám hé răng nói nửa lời, cốt để cắt đứt câu chuyện ngay từ đầu. - Anh bạn đã sang Mỹ chưa? - Anh ta hỏi. - Chưa. - Thật đáng tiếc! Chỉ cần anh sang Mỹ vài tháng thôi là anh sẽ hiểu ngay tại sao chúng ta lạc hậu xa đến thế. https://thuviensach.vn Người Mỹ khác chúng ta ở chỗ, họ rất ghét nói chuyện tào lao vô bổ? Ở Mỹ người ta nói: "Time is money". Thời gian là tiền bạc. Người Mỹ chỉ khi nào có việc họ mới đến với nhau. Nói với nhau đôi ba câu thật cần thiết, rồi lại bắt tay ngay vào công việc. Thế còn ở Thổ Nhĩ Kỳ thì sao? Cứ lấy hẳn chúng ta suy ra thì biết. Chúng ta làm việc thế nào? Chỗ nào cũng chỉ thấy thi nhau ba hoa, tán hươu, tán vượn hết ngày này sang tháng khác. Ở Mỹ không có chuyện ấy, vì thế họ mới tiến bộ và văn minh. Tôi thở dài thườn thượt liên tục, thầm mong ông bạn đoán ra tôi đang rất bận để kết thúc câu chuyện và ra về. Thế nhưng anh ta coi như không có chuyện gì xảy ra vẫn tiếp tục thao thao bất tuyệt. Đến giờ ăn tối, trước về, anh nói: - Chúng ta không nên người được, bởi cái thói nói nhiều làm ít, ai cũng thích ba hoa, tán hươu tán vượn. - Anh nói chí phải, - tôi trả lời. Ăn vội ăn vàng cho xong bữa tối, trở về khám tôi lại bắt tay ngay vào công việc hết sức cần thiết lúc này đó là viết tiếp cuốn tiểu thuyết. - Lao động - đó là cái chính yếu. Những cái còn lại không quan trọng lắm. - Tôi nghe thấy giọng nói của ai đó vẳng lại. Ngẩng đầu lên tôi thấy một trong những người bạn cùng khám của tôi đang đến gần. - Bạn nghĩ gì về câu này! - Anh ta vừa hỏi vừa ngồi xuống chiếc phản bên cạnh. - Tôi phải làm việc, không có thì giờ tranh luận, - tôi trả lời. - Tôi được cha mẹ giáo dục theo tinh thần Đức quốc... Tôi tức muốn nổ con mắt. Anh ta vẫn sôi nổi tiếp tục. https://thuviensach.vn Tôi tốt nghiệp trường phổ thông trung học dạy bằng tiếng Đức ở Stambun, sau đó học đại học bên khó tìm được một người vô công rồi nghề. Còn ít chúng ta? Riêng ở khám này có khắp mặt dạng người đó. Không, không, chúng ta không nên người được. Còn lâu chúng ta mới trở thành những con người thực thụ! Tôi hiểu ra rằng: ban ngày người ta không để cho tôi ngồi yên viết tiểu thuyết, chỉ tổ hại thần kinh. Có lẽ chỉ còn cách đợi cho họ ngủ hết, rồi mới làm việc. Người bạn tôi vẫn kể về nước Đức không biết chán: - Bên Đức người ta thói ăn không ngồi rồi là một sự nhục nhã. Dù có bị rơi vào hoàn cảnh nghiệt ngã đến đâu chăng nữa thì một người Đức không bao giờ chịu bó tay đầu hàng số phận, dứt khoát họ sẽ tìm được một công việc gì đó để làm, không chịu ngồi không. Còn ở bên ta thì trái ngược hoàn toàn. Thử hỏi chúng ta bị giam giữ ở đây đã bao nhiêu tháng rồi mà có thấy ai làm gì đâu? Nói ra điều này lập tức người ta sẽ ngạc nhiên hỏi: đã bao nhiêu tháng rồi mà có thấy ai làm gì đâu? Người trí thức Đức sẽ không nói vậy. Họ viết hồi ký, nhật ký, suy nghĩ công việc của mình, đọc sách, tóm lại là họ không ngồi rồi, chớ đến bữa ăn. Thế còn chúng ta?... Không có điều đó. Cho nên muốn nói gì thì nói, chúng ta khó mà nên người được. Gần nửa đêm anh ta mới về phản mình. Cuối cùng tôi cũng bắt tay vào công việc. Lúc này sẽ không có ai đến cặp kè để giảng bài về đề tài, tại sao chúng ta không nên người được. Nhưng than ôi, tôi đã lầm: vẫn có một người nữa đến phản tôi. Người này đã từng sống bên Pháp nhiều năm. Ông ta nói giọng nhỏ nhẹ, tránh làm thức giấc người khác. Theo lời ông ta thì người Pháp có một đặc điểm là: làm ra làm mà chơi thì ra chơi. Họ không bao giờ lẫn lộn giữa giờ làm và giờ nghỉ. Ông bạn khuyên tôi, đã quá nửa đêm rồi, không nên làm việc nữa. - Bây giờ anh nên đi ngủ, để sáng sớm đầu óc tỉnh táo hãy bắt đầu làm việc. Bên ta mọi việc đều lộn tùng phèo lên tất cả. Cái lúc cần làm việc thì https://thuviensach.vn chúng ta lại nghỉ. Khi người ta nghỉ ngơi thì mình lại đi làm việc. Đó chính là lý do tại sao hiệu quả lao động của chúng ta thấp kém. Chúng ta không biết lao động một cách hợp lí. Đó cũng chính là nguyên nhân tại sao chúng ta không bao giờ nên người được. Không bao giờ! Khi ông ta đi khỏi thì tôi đã quá mệt mỏi, không thể viết gì được nữa. Đôi mắt cứ díp lại, tôi ngả mình xuống tấm phản và thiếp đi. Sáng hôm sau tôi dậy thật sớm và cầm bút viết, trong khi mọi người vẫn còn ngủ. Một người quen cùng khám, mà tôi hết sức kính trọng, đi vệ sinh về, ghé vào chỗ tôi, nói: - Bên Anh mọi cái đều khác ta, - Ông đưa ra nhận xét. - Ông đã sang Anh chưa? - Chưa, tôi chưa sang. - Ông cứ tưởng tượng đang đi trên một chuyến tàu hoả. Suốt mấy tiếng đồng hồ liền, người khách đồng hành cùng quê với ông không hề nói với ông lấy nửa lời. Trong trường hợp đó ở Thổ thế nào người ta cũng sẽ nói: "Gớm, mặt lạnh như băng! Gì mà tinh tướng thế!". Nhưng thật ra đây chính là biểu hiện của sự có giáo dục và sự lịch thiệp chứ không phải lạnh nhạt hay kênh kiệu. Bởi vì, có thể, người đi cùng mình không thích nói chuyện. Tại sao vô cớ làm phiền hà người khác? Còn bên ta thì sao? Quen hay không quen, không cần biết, bận hay rỗi không cần quan tâm, cứ thế là mở miệng ba hoa chích choè không biết mệt. Chính vì thế mà chúng ta không bao giờ nên người được. Tôi vo tròn tờ giấy để trên gối, ném xuống gầm phản, đút chiếc bút máy vào túi. Thế là hết!... Ý định viết tiểu thuyết của tôi đã chấm dứt như thế. Vâng, trong tù tôi không thể viết nổi được cái gì. https://thuviensach.vn Nhưng chính ở đây tôi đã nhận ra một chân lý quý giá hơn nhiều so với cuốn tiểu thuyết mà tôi định viết. Tôi hiểu ra nguyên nhân tại sao chúng ta không thể nên người. Bây giờ mỗi khi nghe thấy ai đó giận dữ thốt lên: Không, chúng ta không thể nên người!..." thì tôi sẽ giơ tay ngay, reo lên: - Tôi biết tại sao rồi. Cuối cùng, tôi đã sáng mắt ra nhờ có thời gian ở tù. https://thuviensach.vn Những nhà tài chính cự phách Câu chuyện này hơi phức tạp và rất rối rắm. Tôi sợ rằng khi kể lại sẽ làm các bạn rối tinh rối mù lên. Nhưng thôi, dù sao các bạn hãy cứ nghe đã. Câu chuyện hoàn toàn không bình thường này xảy ra với năm người bạn. Để cho năm người đàn ông kết thân và tụ họp với nhau được, nhất định phải có cái gì đó chung, gắn bó họ lại. Ba người trong số họ vốn là những nhà tài chính nổi tiếng, hai người kia là các bậc kiệt suất, như người ta thường nói, của thế giới con số. Chính điều đó đã tập hợp các nhân vật trong câu chuyện của tôi thành một hội. Ngài Tailát, Tổng giám đốc của một trong những nhà băng lớn nhất của nước ta hôm ấy nhằm ngày chủ nhật mời bốn người bạn thân về thăm ngôi biệt thự mới của mình ở Xuađin. Ngài Taliat là một thiên tài trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Với bề dày hai mươi bảy năm hoạt động liên tục thắng lợi. Ông giỏi nghiệp vụ đến mức, như bạn bè vẫn nói: "Chỉ cần Taliát đến một quầy hàng trống rỗng nào đó, treo lên tấm biển "Nhà băng" thì chưa đầy hai năm sau nơi đây sẽ biến thành một nhà hàng có số vốn lên tới vài trăm triệu lia". Ngài Taliat đã cứu được mấy nhà băng thoát khỏi phá sản và hơn thế nữa, đã biến chúng thành những nhà băng hoạt động chắc chắn và phát đạt nhất trong cả nước. Ngài Liutfi, một trong bốn người bạn được mời, là một doanh nhân nổi tiếng sành sỏi trong lĩnh vực thương mại. Người ta nói về ông thế này: "Trong tay Liutfi, cục đất có thể biến thành vàng". Quả vậy, những mảnh đất nào mà ông "động chạm" đến đều lập tức cho ra tiền. Không phải vì ông có phép lạ, cũng không phải vì gặp mau, mà do ông biết tính toán, cân nhắc chuẩn xác, kịp thời. https://thuviensach.vn Vị khách thứ hai là ngài Zeki, một trong những quan chức cao cấp của bộ tài chính. Người ta đồn thổi rằng, cả bộ tài chính phải dựa vào một mình ông. Người nước ngoài gọi ngài Zeki là "nhà tài chính cự phách của nước Thổ". Hai người khách còn lại, ngài Rêfik và ngài Zia, là những người bạn cùng học phổ thông với chủ nhà. Ngài Zia là giám đốc Đài thiên văn Stambun, ông được coi là nhà thiên văn lớn của cả nước. Ngài Refik là một nhân vật tầm cỡ trong lĩnh vực toán cao cấp. Ông là giáo sư khoa toán - lý trường Đại học Tổng hợp Stambun. Cả bốn vị khách đều đi cùng với gia đình mình. Buổi sáng mọi người cùng đi tắm biển. Ăn trưa xong, khách và chủ cùng nhau uống cà phê. Sau đó người thì ngả lưng trên ghế bành thiu thiu ngủ, người thì về phòng riêng, đánh một giấc thật thoải mái. Hai người, ngài Taliat chủ nhà và ngài Zeki rủ nhau đánh bài ăn tiền, mỗi ván đặt hai mươi nhăm xu, có tính lũy tiến. Đánh xong bốn ván, ngài Tailiat thắng ba trăm bảy nhăm xu. Ngài Zeki không có tiền lẻ, nên đưa cho chủ nhà tờ giấy bạc mười lia. Ngài Taliat muốn trả lại, thò tay vào túi lục tiền. Lúc đầu ông rút ra tờ năm lia, sau đó sờ các túi khác ông lại tìm được hai lia rưỡi nữa. Tất cả số tiền mặt có trong túi, ông đưa cả cho ngài Zeki. Ông này cầm tiền và nói: - Giờ mình nợ cậu... Bao nhiêu nhỉ? Ngài Taliat lưỡng lự: - Cậu nợ mình... - ông lẩm bẩm. - Khoan đã, để mình tính xem... Ngài Zeki định giả bớt nợ, thò tay vào túi lấy ra đồng một lia, đưa cho ngài Taliat và nói: - Mình giả đồng nữa, giờ còn bao nhiêu nhỉ? - Mình đưa cậu bảy lia rưỡi, - chủ nhà nói. - Đúng. https://thuviensach.vn - Rồi cậu lại đưa cho mình bao nhiêu nhỉ? - Mình đưa thêm một lia nữa. - Này ông bạn, cậu nợ mình ba trăm bảy nhăm xu phải không? - Đúng thế. - Thế thì cậu còn phải trả mình một trăm bảy mươi... - Phải, nhưng mình lại đưa cho cậu một lia rồi. Trước đó mười lia nữa... Vị chi là mười một lia. Còn cậu đưa mình... - Khoan, khoan, cậu lẫn rồi. - Cậu đưa mình đầu tiên năm lia, sau đó hai lia rưỡi... Hai người tranh cãi nhau làm ngài Zia và ngài Rêfik thức giấc. - Rêfik này, - chủ nhà nó, - mình thắng bài cậu ấy... ba trăm bảy nhăm lia. - Khoan, khoan, - Zeki ngắt lời. Tốt nhất để mình kể lại. Chúng mình chơi bốn ván bài, mỗi ván chầu hai nhăm xu, có tính tỷ lệ luỹ tiến. - Khoan đã, Zeki! Cần gì những chi tiết ấy! Chầu hai nhăm xu hay năm mươi xu thì quan trọng gì. Cậu hãy nói có phải cậu nợ mình ba trăm bảy mươi nhăm xu không? - Phải, nhưng mình đã trả cậu mười một lia rồi. - Đúng, sau đó mình trả lại cậu bảy lia rưỡi. Nghĩa là cậu lại nợ mình. - Được rồi, nhưng mình lại đưa cậu một lia. Giáo sư toán cao cấp Rêfik giờ mới lên tiếng. - Nào, khoan đã các ông!... Đừng làm rối lên thế, từng người nói một mới khỏi lẫn. Zeki cậu đưa cho Taliat bao nhiêu? - Mười ba. - Thế mà cậu nợ bao nhiêu? https://thuviensach.vn - Ba trăm bảy nhăm xu, nhưng... - Thôi, không có "nhưng" gì cả. - Sau đó mình lại đưa thêm một lia. - Rõ rồi. Nghĩa là Taliat phải trả lại sáu trăm hai mươi nhăm xu. Nhưng cậu đã đưa bảy lia rưỡi cho Zeki, thế thì, cậu còn... Bao nhiêu nhỉ, để mình tính xem... Cậu phải trả... Lấy bảy lia rưỡi trừ đi mười một... Là bao nhiêu nhỉ? - Sao lại lấy số nhỏ trừ đi số lớn hơn thế? - À, à, phải!... Lấy bảy lia rưỡi trừ đi sáu trăm hai nhăm xu... Đúng rồi, ra bao nhiêu nhỉ? Một trăm hai nhăm xu, có phải không? - Lạy Đức Ala! Mình đã đưa cho cậu ta mười lia cơ mà. - Đúng, nhưng mình đã đưa lại bảy lia rưỡi. Đến lúc này nhà thiên văn nổi tiếng Zia mới vào cuộc. - Các cậu nhầm lẫn lung tung cả rồi. Giờ Zeki kể lại lần lượt xem nào. Cậu nợ Taliat ba trăm bảy nhăm xu phải không? - Ôi, bạn thân mến ơi! Mình đã đưa cho cậu ta mười một lia rồi. Giờ cậu ấy còn nợ mình. - Còn Taliat, nghĩa là, đã đưa cho cậu bảy lia rưỡi phải không? Bảy lia rưỡi cộng với mười một... Sẽ là... - Không phải thế, bạn ơi! Mình thua Taliat ba trăm bảy nhăm xu. Giờ thế này... - Rõ cả rồi. Giờ cậu hãy trả cho cậu ấy một trăm hai nhăm xu nữa. - Ối trời ơi! Sao lại phải trả một trăm hai nhăm xu nữa, thế là thế nào? Mình thì cứ trả, trả mãi còn cậu ấy thì không trả gì cho mình à? - Cậu thua thì phải trả, chứ còn ai trả thay cho nữa. - Nghĩa là trả một trăm hai nhăm xu? - Không phải... https://thuviensach.vn