🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Tài Liệu Tổng Hợp Kiến Thức Nuôi Con Bằng Sữa Mẹ Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 1 /236 TÀI LIỆU TỔNG HỢP KIẾN THỨC NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ Chuyên Gia Betibuti https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 2 /236 Mục Lục LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 6 GIƠI THIỆU VỀ CHUYÊN GIA BETIBUTI .................................................................................... 7 CHUYÊN GIA BETIBUTI RA MẮT ................................................................................................ 7 KINH SỮA MẸ ......................................................................................................................... 7 QUAN NIỆM ............................................................................................................................ 8 QUAN NIỆM SAI LẦM "BÉO KHOẺ" ............................................................................................ 8 TRẺ BỤ BẨM CÓ MẠNH KHOẺ KHÔNG? ...................................................................................... 9 KIẾN THỨC .......................................................................................................................... 10 SỮA NON LÀ THẦN DƯỢC ...................................................................................................... 10 SỮA NON, LẬP TRÌNH ĐẦU ĐỜI .............................................................................................. 13 DÂY CHUYỀN SẢN XUẤT - TT SỮA MẸ ..................................................................................... 15 SỮA TRƯỚC, SỮA SAU ........................................................................................................... 16 ẢNH CHỤP HIỂN VI SỮA MẸ/ SỮA CÔNG THỨC . ....................................................................... 18 CÂU CHUYỆN SỮA MẸ ............................................................................................................ 19 HAI CƠ CHẾ TẠO SỮA MẸ TRƯỚC VÀ SAU 6 TUẦN . ................................................................. 21 CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN CỦA BÉ ........................................................................................... 23 CÁC GIAI ĐOAN PHÁT TRIỂN ................................................................................................. 23 CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN DÀNH CHO TRẺ EM CỦA WHO . ....................................................... 26 PHẦN 1 - CHUẨN PHÁT TRIỂNIEN CỦA WHO LÀ GÌ? . ................................................................ 26 PHẦN 2 - CÁCH HIỂU CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN CỦA WHO . ....................................................... 29 PHẦN 3 - CÁC CỘT MỐC PHÁT TRIỂN VẬN ĐỘNG CỦA BÉ THEO TIÊU CHUẨN CỦA WHO ............. 33 LỢI ÍCH CHO BÀ MẸ CHO CON BÚ ......................................................................................... 34 PHẦN 1: LỢI ÍCH TÂM SINH LÝ SỨC KHOẺ TRƯỚC MẮT (GIẢM RỦI RO THIẾU MÁU, GIẢM CÂN, TRÁNH THAI TỰ NHIÊN) ................................................................................................................... 34 PHẦN 2: LỢI ÍCH THẨM MỸ (GIẢM NGUY CƠ TEO HAY CHẢY XỆ BẦU VÚ) . ................................. 37 PHẦN 3: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (GIẢM NGUY CƠ LOÃNG XƯƠNG) . ................................... 40 PHẦN 4: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (GIẢM NGUY CƠ BỆNH LÝ TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ, CHỨNG MẤT TRÍ NHỚ ALZHEIMER'S) ......................................................................................................................... 42 PHẦN 5: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (UNG THƯ VÚ VÀ CÁC BỘ PHẬN SINH SẢN NỮ...) . ....................... 44 KỸ THUẬT CĂN BẢN .............................................................................................................. 46 KHỚP NGẬM ĐÚNG ............................................................................................................... 46 TƯ THẾ BÚ MẸ TỐT NHẤT? .................................................................................................... 49 NUÔI DƯỠNG SINH HỌC (UPDATE 18/01/2014) . .................................................................... 50 NUÔI DƯỠNG SINH HỌC - DA TIẾP DA (VIÊT TIẾP BÀI 23/8/2013) . .......................................... 53 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 3 /236 "TI MẸ, TI BÌNH" ................................................................................................................... 55 TI MẸ TRỰC TIẾP CÓ LỢI ICH NHƯ THẾ NÀO SO VỚI TI SỮA MẸ BẰNG BÌNH . ........................... 58 CÁCH VẮT VÀ TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH ........................................................................ 61 THU TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH (PHẦN 2) ........................................................................ 64 CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ ........................................................................................................... 68 PHẦN 1: CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ, CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ . .............................................. 68 PHẦN 2: CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ, CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ . .............................................. 74 CHĂM SÓC BẦU VÚ MẸ .......................................................................................................... 78 PHẦN 1: “CẤU TẠO BẦU SỮA MẸ” VÀ “CÁCH CHĂM SÓC VÀ BẢO VỆ BẦU SỮA TRONG THAI KỲ”...... 78 PHẦN 2: “CÁCH CHĂM SÓC BẦU VÚ KHI CHO CON BÚ VÀ DÙNG MÁY HÚT SỮA” . ........................ 84 PHẦN 3: “CÁCH CHĂM SÓC VÀ ĐIỀU TRỊ CÁC BỆNH ĐẦU TI VÀ BẦU VÚ KHI NUÔI CON BÚ MẸ” .... 88 PHẦN 4: “CÁC ĐIỂM CẦN CHÚ Ý KHI CAI SỮA, ĐỂ BẢO VỆ CHỨC NĂNG VÀ THẨM MỸ BẦU VÚ MẸ”. 98 GIẤC NGỦ CỦA BÉ .............................................................................................................. 101 PHẦN 1: TẬP CHO BÉ THÓI QUEN NGỦ TỐT .......................................................................... 101 PHẦN 2: CÁCH KHẮC PHỤC CÁC THÓI QUEN NGỦ KHÔNG ĐÚNG CỦA BÉ . ............................... 107 HỆ TIÊU HOÁ CỦA BÉ ......................................................................................................... 110 PHẦN 1: DUNG TÍCH DẠ DÀY SƠ SINH VÀ CƠ CHẾ NUÔI DƯỠNG SINH HỌC . .......................... 110 PHẦN 2: TRỚ SỮA VÀ TRÀO NGƯỢC THỰC QUẢN . ................................................................ 114 PHẦN 3: BÉ BÚ MẸ HOÀN TOÀN CÓ TIÊU CHẢY, TÁO BÓN K? . ................................................ 117 PHẦN 4: VÌ SAO NIÊM MẠC RUỘT CỦA BÉ CẦN ĐƯỢC TRÁNG BẰNG SỮA NON?HIỆN TƯỢNG HỞ RUỘT DO TỔN THƯƠNG NIÊM MẠC RUỘT LÀ GÌ? .................................................................. 120 PREBIOTIC - PROBIOTIC LÀ GÌ? ........................................................................................... 123 QUÁ TẢI LACTOSE HAY BẤT DUNG NẠP LACTOSE? ................................................................. 124 “PHÂN LOẠN KHUẨN” Ở BÉ BÚ SỮA CÔNG THỨC VÀ BÉ BÚ MẸ, CÓ THỂ ĐI ĐẾN CÙNG MỘT KẾT LUẬN ĐƯỢC KHÔNG? ................................................................................................................... 129 KÍCH SỮA ........................................................................................................................... 130 MẸO TIẾT KIỆM THỜI GIAN VỆ SINH MÁY HÚT SỮA . ............................................................. 130 CÁCH BẢO QUẢN SỮA MẸ .................................................................................................... 131 CÁCH KÍCH SỮA VỚI MÁY HÚT SỮA, DÀNH CHO MẸ ĐANG CHO CON BÚ . ................................ 133 TÌM LẠI SỮA MẸ - DÀNH CHO MẸ ĐÃ MẤT SỮA MỘT THỜI GIAN . ........................................... 135 KÍCH SỮA THÀNH CÔNG ...................................................................................................... 136 THỰC PHẨM LỢI SỮA .......................................................................................................... 137 PHƯƠNG PHÁP MASSAGE 3' GIÚP TẠO VÀ TIẾT SỮA MẸ DỒI DÀO: . ........................................ 138 CÂU CHUYỆN CÓ THẬT ....................................................................................................... 141 BÉ SINH NON 800G SỐNG KHOẺ MẠNH NHỜ MẸ ẤP VÀ SỮA MẸ 100% . ................................... 141 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 4 /236 BÉ SINH MỖ TẠI VN ĐƯỢC DA TIẾP DA MẸ VÀ BÚ SỮA NON MẸ VẮT VÀ TRỮ TRƯỚC KHI SINH . 141 CHO CON BÚ MẸ NHƯ THẾ NÀO LÀ AN TOÀN KHI MẸ BỆNH VÀ DÙNG DƯỢC PHẨM ................ 145 PHẦN 1: VÌ SAO MẸ BỊ BỆNH NÊN TIẾP TỤC CHO CON BÚ, VÀ CÓ THỂ DÙNG CÁC LOẠI THUỐC PHÙ HỢP VỚI VIỆC CHO CON BÚ? ............................................................................................... 145 PHẦN 2: BÀ MẸ VIÊM GAN B CÓ THỂ NUÔI CON BÚ MẸ MỘT CÁCH AN TOÀN? . ........................ 152 PHẦN 3: CÓ NÊN DÙNG CÁC LOẠI THUỐC/ THẢO DƯỢC LỢI SỮA (GALACTAGOGUES)? . ........... 156 VITAMIN/ HOCMON D - "VITAMIN NẮNG TRỜI" CHO TRẺ BÚ MẸ . ......................................... 158 PHẦN 1: KIẾN THỨC VỀ VITAMIN D VÀ DINH DƯỠNG CỦA BÉ BÚ MẸ - WHO 2002 . .................. 158 PHẦN 2: HIỂU THÊM VỀ LỢI VÀ HẠI CỦA VIỆC THỪA / THIẾU VITAMIN D . .............................. 161 ĐỪNG "CHỜ SỮA VỀ" VÌ SỮA NON ĐÃ CÓ SẴN SÀNG TRONG BẦU VÚ MẸ RỒI! . ..................... 164 SỮA CÔNG THỨC NON CỦA BÒ CÓ THAY THẾ ĐƯỢC SỮA NON CỦA MẸ KHÔNG? . ................. 165 ĂN DẶM CHO TRẺ BÚ MẸ .................................................................................................... 169 PHẦN 1:CÁC NGUYÊN TẮC ĂN DẶM DÀNH CHO TRẺ BÚ MẸ . ................................................... 169 CÁCH (CÁC NHÀ LÀM CHÍNH SÁCH Y TẾ VÀ DINH DƯỠNG CỘNG ĐỒNG) SỬ DỤNG TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN NÀY CỦA WHO: ........................................................................................................... 177 CÁC BÀI SAU THÁNG 3/2014 – BETIBUTI ............................................................................. 178 NUÔI CON SỮA MẸ .............................................................................................................. 178 CÁC KHUYẾN NGHỊ NUÔI CON SỮA MẸ TỐI ƯU ...................................................................... 179 NHỮNG LỢI ÍCH CỦA VIỆC NUÔI CON SỮA MẸ: ..................................................................... 180 NHỮNG TÁC HẠI CỦA VIỆC CHO BÉ VỪA BÚ MẸ VỪA BÚ/ ĂN THÊM THỰC PHẨM KHÁC (BÚ PHỐI HỢP) ......................................................................................................................................... 181 NHỮNG TÁC HẠI CỦA VIỆC NUÔI CON HOÀN TOÀN BẰNG SỮA CÔNG THỨC . ............................ 182 HÀNH ĐỘNG CỦA UNICEF (LƯỢC DỊCH) . .............................................................................. 183 HIỆN TƯỢNG HỞ RUỘT ....................................................................................................... 184 TRÌ HOÃN KẸP DÂY NHAU GIÚP BÉ CÓ NGUỒN DỰ TRỮ ĐẦY ĐỦ HỖ TRỢ BÚ MẸ 6 THÁNG HT. .. 187 DỊCH SỞI BIẾN CHỨNG NGUY HIỂM! .................................................................................... 188 MẸ SỮA CÓ THỂ LÀM GÌ CHO CON? ...................................................................................... 188 MÓNG GIÒ KHÔNG LỢI SỮA! ............................................................................................... 191 VÌ SAO THÔNG TIN KHOA HỌC SỮA MẸ CỦA BETIBUTI ĐÁNG TIN CẬY? . ................................ 193 TIẾP DA SƠ SINH – ĐAU RỐN ............................................................................................... 194 BÀI VIẾT SAI CỦA BÁO MẠNG: ............................................................................................. 195 TỔNG HỢP KHÁC TỪ HỘI SỮA MẸ BETIBUTI + BETIBUTI + CHUYÊN GIA BETIBUTI .............. 196 TƯ THẾ BÚ ......................................................................................................................... 196 BẢNG TRA SO SÁNH PHÂN AN TOÀN CHO BÉ . ....................................................................... 197 5 ĐIỀU TUYỆT VỜI NHẤT VỀ BÚ ĐÊM MÀ BẠN CHƯA TỪNG BIẾT . ........................................... 200 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 5 /236 DELAYED CORD CLAMPING - CHẬM KẸP DÂY RỐN. ................................................................ 202 NHỮNG TÁC HẠI CỦA SỮA CÔNG THỨC ................................................................................ 203 MỘT SỐ THÔNG TIN NGOÀI LỀ 17/05/2014 ........................................................................... 205 THỰC ĐƠN CHO MẸ SỮA – AD NGUYEN N DAO (16/05/2014) .................................................... 206 LỢI ÍCH VÀ CÁCH VẮT SỮA NON TRƯỚC KHI SINH – AD CÁO EM 12/05/2014 . ......................... 209 SỰ THẬT CUỘC SỐNG" CỦA WHO, UNDP, WORLD BANK 2010 ................................................. 211 Ụ SỮA (UDDER) HAY BẦU VÚ (BREAST)? ............................................................................... 213 CÁC VẬT DỤNG CẦN THIẾT KHI ĐI SINH ............................................................................... 215 MỖI ÔNG BỐ TRẺ CÓ THỂ LÀM GÌ ĐỂ HỖ TRỢ NUÔI CON SỮA MẸ? ......................................... 218 PHÁT HIỆN MỚI VỀ MỘT LOẠI KHÁNG THỂ TRONG SỮA MẸ: MỘT PROTEIN TỰ NHIÊN TRONG SỮA MẸ CHỐNG ĐƯỢC HIV ......................................................................................................... 220 BẢNG SO SÁNH SỮA MẸ VÀ SỮA CÔNG THỨC SỮA CÁC LOÀI KHÁC . ....................................... 223 CÁC KIẾN THỨC CẦN THIÊT KHI CHO NHẬN SỮA ................................................................... 225 5 LÃNH VỰC PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ: ...................................................................................... 228 PHẦN 1: PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT ........................................................................................... 228 PHẦN 2: PHÁT TRIỂN QUAN HỆ XÃ HỘI VÀ CẢM XÚC . ............................................................ 228 PHẦN 3: GIÚP CON KHÁM PHÁ VÀ NHẬN THỨC THẾ NÀO: CON MUỐN HỌC VÀ BỐ MẸ CÓ THỂ KHUYẾN KHÍCH CON ........................................................................................................................ 229 PHẦN 4 – CON HỌC KHI BỐ MẸ GIÚP CON KHÁM PHÁ THẾ GIỚI XUNG QUANH . ....................... 229 BẢN NĂNG LÀM MẸ: ............................................................................................................ 230 CÁC CỘT MỐC QUAN TRỌNG ................................................................................................ 231 CHO BÉ LỚN TIẾP TỤC BÚ KHI MANG THAI VÀ TIẾP TỤC SAU KHI SINH . ................................. 231 CÁC VẬT DỤNG CẦN THIẾT KHI ĐI SINH ............................................................................... 234 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 6 /236 LỜI MỞ ĐẦU Mong ước thế hệ trẻ em Việt Nam được nuôi bằng sữa mẹ ít nhất 100% trong 6 tháng đầu để khỏe mạnh và phát triển tối ưu nhất, mình tập hợp trong tài liệu này các kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ mà Chuyên gia Betibuti đã rất tâm huyết chia sẻ. Mượn lời bài trên blog của chị để thay lời mở đầu cho dự án đầy tâm huyết của chị: 3-Trở ngại đầu tiên Tháng Mười Hai 7, 2011 bởi simply spa Nhớ lại xung quanh mình thật là ít người nuôi con bằng sữa mẹ, càng ít người nuôi con bằng sữa mẹ 100%. Mẹ tôi có 3 con đều nuôi sữa ngoài, mẹ chồng tôi cũng có hai con nuôi chính yếu bằng sữa ngoài, rồi các cô, dì… họ đều kể những trở ngại, khó khăn hạn chế vì sao họ đã không thể nuôi con bằng sữa mẹ 100%… đã có lúc tôi tin vào tất cả những lý do đó, và đã từng nghĩ rằng tôi cũng có “số phận” tương tự. Những lý do đó là: - ngực lép - đẻ mổ - cơ điạ không tốt ít sữa không đủ cho bé bú 100% - cơ địa nóng, sữa nóng bé không lên cân tốt … Tình cờ một lần, khi còn thanh niên, tôi đọc được một tài liệu tuyên truyền về nuôi con bằng sữa mẹ của UNICEF, và tôi nhận ra rằng sữa mẹ thật là quý giá, và là vô giá dành cho trẻ sơ sinh. Tôi bắt đầu suy nghĩ về khả năng nuôi con 100% bằng sữa của mình khi mình làm mẹ, và tôi bắt đầu đọc nhiều về “breastfeeding”, cách cho bé bú, dinh dưỡng trong thời gian cho con bú, cách vắt sữa, bảo quản sữa mẹ tốt nhất… Và tôi đã là được: nuôi con 100% bằng sữa mẹ ngoài 9 tháng, ngay cả từ sau tháng thứ 6, sau khi ăn dặm, bột ăn dặm cũng pha bằng sữa mẹ. Tôi thuộc “đối tượng” ngực lép (với vòng 1 cup-A), có u bã ở cả 2 bên ngực phải phẫu thuật từ hồi còn sinh viên, lại phải sinh mỗ nhưng đã vẫn có thể cho bé bú mẹ 100%. Bé lên cân ở mức cao trong kênh A của biểu đồ cân nặng, bé không khóc đêm, không viêm tai, viêm họng. Bé không sốt khi chích ngưà, cũng không sốt khi mọc răng… Bé ít bị nguy cơ hen suyễn, dị ứng, bịnh đường tiêu hoá… Và tôi tin rằng mấy chục năm sau, bé sẽ ít có nguy cơ béo phì, mỡ cao, đường cao, và các bệnh về tim mạch hoặc đường tiêu hoá. Nhưng vận động các em, các bạn bè nuôi con 100% bằng sữa mẹ vẫn chưa có tác động mạnh mẽ. Cứ được vài ngày sau khi sanh, đã thấy họ cho con bú thêm sữa ngoài với lý do “em có ít sữa quá, không đủ cho bé bú.” Thật là đáng tiếc vì thật ra bé càng bú nhiều, sữa sẽ được tạo ra càng nhiều. Tôi nghĩ mình phải làm cái gì đó ấn tượng hơn, thuyết phục hơn. Vì thế tôi hy vọng với dự án vận động nghiêm túc mà Bé-Ti-Bú-Ti sẽ làm, nhiều người mẹ và nhiều em bé sẽ nhận được lợi ích và ân phúc to lớn mà mọi người xứng đáng có được. https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 7 /236 GIƠI THIỆU VỀ CHUYÊN GIA BETIBUTI CHUYÊN GIA BETIBUTI RA MẮT KINH SỮA MẸ Bài viết về Kinh sữa mẹ trên blog của chị rất hay: 2- Của con Tháng Mười Hai 5, 2011 bởi simply spa “Mẹ ơi, bông hoa kia Là của ai hở mẹ? Cái màu xanh trên cữa, Kia nữa là của ai?” Của con đấy con ơi, Đều của con tất cả…” (Mẹ và Con – thơ Xuân Quỳnh) Vũ trụ không được tạo ra từ một vụ nổ lớn Big Bang, mà là một sự sáng tạo hoàn chỉnh của Đấng Tạo Hoá (Thượng Đế), từ không khí, giọt nước, tia nắng, ngọn cỏ… tất cả là dành cho bé, chào đón bé vào thế giới này. “Hỡi Con của Độ Lượng! Từ chất liệu vô dụng của hư không, với cát bụi do Ta tấu tập, Ta đã làm cho ngươi hiện hình, và để đào luyện ngươi Ta đã tạo nên mỗi nguyên tử hiện hữu và tinh hoa của mọi tạo vật. Cho nên trước khi ngươi lọt lòng mẹ, Ta đã dành sẵn cho ngươi hai dòng sữa tinh bạch, đôi mắt để chăm nom ngươi, và những con tim để yêu mến ngươi. Ta nuôi dưỡng ngươi bằng từ ái, che chở ngươi dưới ân quang của Ta, và gìn giữ ngươi bằng tinh hoa lòng khoan dung đại độ của Ta. Làm vậy, Ta chỉ nhằm mục đích sao cho ngươi đạt đến thiên đường vĩnh cữu và trở nên xứng đáng với ân huệ vô hình của Ta…”- (Ẩn Ngôn của Đức Baha’u'llah) Má không tạo ra bé, cũng không quyết định được sẽ tạo nên các bộ phận cơ thể, các giác quan cho bé như thế nào, và lúc nào là hợp lý để sinh bé ra… tất cả đã được “lập trình sẵn”, má chỉ mang bé trong bụng đủ tháng đủ ngày, tin rằng những gì Thượng Đế tạo ra cho bé là hoàn chỉnh nhất, là tốt nhất, là ý nghĩa nhất cho bé! Má không bao giờ thay thế đôi mắt hoàn hảo mà Thượng Đế đã ban cho bé, cho dù là một đôi mắt bé rất nhỏ, để thay đôi mắt thật của bé bằng một đôi mắt của con nai to tròn và đen lóng lánh hơn, hay một đôi mắt siêu tinh tường của con chim đại bàng… Vì thế má cũng không bao giờ thay thế sữa mẹ được tạo ra để dành riêng cho bé bằng bất kỳ loại sữa của một con thú nào khác… không phải là loại sữa bò có thể làm bé tăng cân nhanh hơn… nhưng má tin chắc rằng, sữa mẹ mà Thượng Đế đã dành sẵn cho bé là tốt nhất, hoàn hảo nhất và cần thiết nhất cho bé yêu của má. Và thế là Bé Ti đã được sinh ra và nuôi lớn 100% bằng sữa mẹ trong suốt những tháng đầu đời. Má mong rằng Bé Ti luôn luôn biết ơn Đấng Tạo Hoá vì tất cả những gì đã được tạo ra cho con https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 8 /236 QUAN NIỆM QUAN NIỆM SAI LẦM "BÉO KHOẺ" Một quan niệm sai lệch trong cộng đồng chúng ta là: "Béo khoẻ" Thật ra khôngcó mối liên hệ nào giữa "béo" với "khoẻ" cả, ở người lớn, cũng như ở trẻ nhỏ! Có phải chăng vì thông lệ "cân, đo" là chủ yếu của các trung tâm khám nhi, khiến các bà mẹ lầm tưởng rằng đây là 2 tiêu chí tăng trưởng quan trọng nhất? Rồi dần dần nó cũng trở thành niềm tin của cộng đồng? Ví dụ một trong những tiêu chí phát triển quan trọng nhất đối với con người là phát triển não, tuy nhiên việc này khôngthể thực hiện ở các trung tâm y tế khi thăm khám trẻ định kỳ được. Theo kết quả nghiên cứu khoa học được công bố (có đăng trên vnexpress gần đây), não của trẻ 2 tuổi được bú mẹ 100% ít nhất 6 tháng, phát triển hơn 30% so với trẻ không được bú mẹ, đặc biệt ở phần não về phát triển ngôn ngữ. Thế nên, nếu cần ưu tiên giữa có được não phát triển hơn 30%, với chiều cao và cân nặng hơn 30%, thì các mẹ sẽ đặt thứ tự ưu tiên thế nào? Trong văn hoá VN, khi hỏi thăm về 1 đứa trẻ, chúng ta luôn luôn hỏi "Bé được mấy kg rồi?" và bắt đầu so sánh bàn luận về thông tin này. Ở một số cộng đồng nước ngoài mà tôi được tiếp cận và quan sát, người ta không hề hỏi và không bàn luận về số cân của trẻ, mà luôn hỏi "Bé đã biết được, làm được gì rồi?" và họ bàn luận ở tháng tuổi đó những cột mốc "sensor-motor" cảm nhận - cữ động nào là quan trọng và cách bố mẹ chơi những trò chơi đơn giản nhất để giúp bé phát triển tối ưu với các khả năng mới đó. Ví dụ, ở tháng nào trò chuyện ê a với con là tốt nhất, ở tháng nào trò chơi cầm nắm, vỗ tay là tốt nhất! Ngoài ra sữa mẹ còn là thức ăn DUY NHẤT giúp phát triển TỐI ƯU các hệ khác: hệ thần kinh, hệ hô hấp, hệ tiêu hoá, hệ tuần hoàn, hệ miễn nhiễm, hocmon và các cơ chế vận hành khác của cơ thể người..., giúp con người sống khoẻ mạnh về thể chất và tinh thần. https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 9 /236 TRẺ BỤ BẨM CÓ MẠNH KHOẺ KHÔNG? [Tin chuyên mục tin Y Tế Sức Khoẻ ngày 17/6/2013 của Đài ABC của Úc, link: http://www.abc.net.au/radionational/programs/healthreport/chubby-babies--- healthy3f/4755208] Trẻ bụ bẫm có mạnh khoẻ không? Một nghiên cứu mới [được công bố ngày 27/5/2013 trên tạp chí Nhi Khoa Pediatrics (tạp chí chính thức của Học Viện Y Khoa Mỹ The American Academy of Pediatrics - link: http://pediatrics.aappublications.org/content/131/6/e1821] Phát hiện rằng tăng cân trong giai đoạn sơ sinh có thể gây hại cho sức khỏe trong cuộc sống sau này. Một nhóm các nhà khoa học nghiên cứu một nhóm trẻ đến tám tuổi đã phát hiện rằng tăng cân trong thời gian mười tám tháng đầu đời có liên quan đến tăng nguy cơ béo phì, huyết áp cao và dày thành động mạch sau này. Mỗi một kg trọng lượng đã đạt được trong giai đoạn này tăng gấp đôi nguy cơ béo phì ở tám tuổi. Nghiên cứu phát hiện ra rằng cho con bú sữa mẹ là câu trả lời; khi không được bú mẹ đến sáu tháng tuổi, trẻ sẽ có nguy cơ bị tăng cân sớm. Nhóm khoa học gia này dự định sẽ tiếp tục theo dõi nhóm trẻ em này suốt đến mười bốn tuổi. https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 10 /236 KIẾN THỨC SỮA NON LÀ THẦN DƯỢC Vì sao? - Sữa non là nguồn kháng thể dồi dào, giúp cho cơ thể non trẻ chống lại môi trường mới lạ. (điều này hầu như ai cũng biết, và nghe nói rất nhiều) - Sữa con tiếp tục nuôi niêm mạc hệ tiêu hoá và ruột chưa hoàn chỉnh, để chuẩn bị cho quá trình dinh dưỡng trường kỳ. (điều này cũng đã nghe nói, nhưng thường được chú trọng ở trẻ sinh non hơn ở trẻ sinh đủ tuần) - Sữa non có các hoạt chất sinh hoá độc đáo để nuôi niêm mạc mắt, tai, mũi, họng - vì những niêm mạc này ở trong nước trong thai kỳ, nên chưa hoàn chỉnh để ứng phó với môi trường mới - Sữa non có các dưỡng chất đặc biệt AA, DHA, cholesterol... để nuôi não chưa hoàn chỉnh và tiếp tục phát triển cả sau khi sinh ra đời. - Sữa non có một tổ hợp vi sinh phức tạp hoạt chất tạo kháng thể mới, khi gặp các vi khuẩn của mẹ, đã có sẵn trong ruột trẻ sơ sinh sẽ tạo kháng thể mới, cơ chế bảo vệ có mục tiêu này (targeted protection) được học từ sớm sẽ giúp trẻ có khả năng chống những vi khuẩn mới hiệu quả hơn, kể cả khả năng chống tế bào bất thường (ví dụ tế bào ung thư) sau này. - Sữa non có những hoạt chất vi sinh, men, insulin,.. và hocmon tăng trưởng trong 5 ngày đầu có chức năng lập trình đầu đời (early life programing) dạy cho niêm mạc ruột "chuẩn hấp thụ tối ưu" đối với cơ thể người, chỉ hấp thụ vừa đủ, đào thải khi dư thừa, chống tiểu đường, béo phì... - Sữa non có dinh dưỡng thấp, vừa đủ cho những ngày đầu của bé, giúp đào thải nhanh phân su ra khỏi ruột bé, giúp giảm nhanh hiện tượng vàng da sinh lý khi bé được bú đủ sữa non. - Sữa non dễ tiêu, nên chất bả được thải ra ngoài không cần cố gắng, trẻ không cần rặn ở thời gian này giảm thiểu các chứng bệnh về đường ruột và hậu môn khi trưởng thành. - Sữa non có lượng muối cao, giúp sát trùng, chống nhiễm trùng ngay từ những giờ đầu tiên sau khi sinh. - Sữa non có một lượng vừa đủ (5ml-10ml) hầu hết được trữ sẵn trong vú mẹ từ trước hoặc ngay khi trẻ sinh xong, vừa phù hợp với kích thước dạ dày của trẻ sơ sinh ngày 1 (5ml-10ml) / mỗi cữ bú. (Vậy nếu cho bé bú 30ml sữa công thức ngay trong cữ bú đầu tiên là không đúng ở những điểm nào?) - Được mẹ ôm, nút ti mẹ và bú sữa mẹ, trẻ sẽ có thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở ổn định, an tâm như lúc còn nằm trong bụng mẹ. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 11 /236 Tuy nhiên, sữa non chỉ xuất ra trong 5 - 7 ngày đầu sau khi sinh, sau đó cơ thể mẹ sẽ xuất sữa già, hoặc chuyển tiếp sang sữa già, một số công dụng của sữa non như lập trình đầu đời và bảo vệ có mục tiêu sẽ không còn nữa. Từ sau ngày thứ 5 - 7 chức năng dinh dưỡng gia tăng, để đáp ứng nhu cầu phát triển từ tuần thứ 2 của trẻ. Như vậy có nghĩa trước khi vận hành cơ thể được lập trình, bỏ qua giai đoạn lập trình này dẫn đến tình trạng "hở ruột" có nghĩa là sau này ăn gì ruột cũng nhận vào hết, kể cả dư thừa, kể cả chất độc hại cho cơ thể, thể trạng trẻ không được tối ưu, dễ nhiễm bệnh từ nhỏ và khi trưởng thành dễ mắc các bệnh nan y, lâm sàng (đường ruột, tim mạch, tiểu đường, ung thư, mất trí nhớ, béo phì...) Vậy cách nào để sữa non về nhanh trong ngày đầu tiên? Trước tiên, chúng ta cần phân biệt cơ chế tạo sữa (production) và cơ chế tiết sữa (secretion) là 2 cơ chế riêng biệt. Sữa non đã được tạo trong vú mẹ và tiết ra theo cơ chế hocmon (endocrine). O giai đoạn tiết sữa ban đầu cần có hocmon oxytocin, không phải nhờ lực mút, hay lực hút. (về sau cơ chế duy trì tiết sữa gọi là autocrine local control, mới phụ thuộc vào lực hút tại chỗ). Vậy làm cách nào để có hocmon oxytocin: (tham khảo hình minh họa) - ôm con da tiếp da càng sớm càng tốt sau khi sinh và nhiều giờ trong tuần đầu tiên, cho con nút mẹ tự nhiên tốt nhất là trong giờ đầu tiên và không trễ sau quá 6g sau khi sanh (nếu trẻ sinh mỗ thì ngay sau khi trẻ được về với mẹ) - cho trẻ ngậm ti mẹ sâu lút hoặc gần hết quầng vú (1 - 1.5cm từ chân ti) - cho con nút, nhờ ngậm đúng cách lưỡi, nướu và môi sẽ massage đầu dây thần kinh ở quầng vú kích thích thần kinh tạo hocmon oxytocin. - Khi bé ngậm đúng (good latch), bé phải ngậm hết quầng vú bên dưới, lưỡi nằm dài ra dưới quầng vú và trên nướu dưới, động tác nút sẽ có tác dụng massage đầu dây thần kinh, nhạy cảm nhất ở quầng vú góc 5g ở bên vú trái, và góc 7g ở bên vú phải, cách chân ti khoảng 1 - 1.5cm. - Mẹ có thể tự massage quầng vú, bằng động tác vuốt nhẹ ở vị trí đầu dây thần kinh mô tả ở trên. (máy bơm sữa chưa có tác dụng ở giai đoan này). - Tuyệt đối không cho bé bú sữa công thức trước, vì ruột bị tráng qua sữa công thức, làm mất công dụng lập trình và một số công dụng khác của sữa non khi bé được bú sau đó. - Tuyệt đối không cho bé bú ti nhựa hoặc ti giả (vú cao su) trước vì vị trí núm vú và cách nút ti nhựa và ti mẹ rất khác nhau, ti nhựa bé ngậm rất cạn, nên bé bú bình trước sau đó nút ti mẹ cũng sẽ rất cạn, không ngậm được hết quầng vú tạo thành khớp ngậm đúng, do đó không đạt yêu cầu massage nói trên, sẽ không tạo được oxytocin để tiết sữa. (bé ngậm ti mẹ không đủ sâu cũng là nguyên nhân gây nứt cổ gà sau này - do đó, không nên cho bé ngậm ti bình hoặc ti giả trước 6 tuần tuổi.) https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 12 /236 - mẹ uống nhiều nước (nước ấm hoặc sữa ấm), ăn uống bình thường, cơ thể mẹ đã được dự trữ rất nhiều trong quá trình mang thai, có thừa lượng mỡ để tạo sữa trong nhiều tháng đầu của thai kỳ mà không cần bồi dưỡng đặc biệt.) - tinh thần thoải mái, nghĩ về con và tin tưởng vào bản năng của cơ thể và kiến thức nuôi con (đã học và đọc được trong thời gian mang thai). - tiếp tục cho bé tiếp da mẹ và nút ti càng nhiều càng tốt trong tuần đầu tiên, mà không cần theo lịch bú cụ thể nào cả. Ngoài những lợi ích nói trên cho con, việc cho con bú sữa non từ ngày đầu sau khi sinh còn có vô vàn tác dụng tốt đối với sức khoẻ của mẹ. Chúc tất cả các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 13 /236 SỮA NON, LẬP TRÌNH ĐẦU ĐỜI Hôm nay betibuti trả lời câu hỏi của các mẹ : - Vì sao bé bú mẹ "hoàn toàn" sao vẫn bị thừa cân, béo phì? - Béo phì được công nhận là một tình trạng nghiêm trọng dẫn đến các bệnh mãn tính như bệnh tim, tiểu đường, cao huyết áp, một số bệnh ung thư và giảm tuổi thọ. - Bú sữa công thức có mối liên hệ chặt chẽ với bệnh béo phì trong thời thơ ấu và tuổi trưởng thành. - Một số nghiên cứu phát hiện ảnh hưởng dư cân trong 18 tháng đầu đời còn tiếp tục ảnh hưởng cho đến tuổi vị thành niên, một số nghiên cứu khác cho thấy có thể giảm ảnh hưởng từ tuổi vị thành niên đến lúc trưởng thành, nếu cá nhân đó áp dụng cách sống vận động tích cực. Theo cơ sở sinh lý học: - Chắc các mẹ cũng còn nhớ trong 1 bài viết trước đây, betibuti có đề cập đến chức năng "lập trình đầu đời" (early-life programming) của sữa non? - Cơ thể loài người có cơ chế chống hấp thụ dư thừa, chống tiếp nhận tế bào bất thường, bắt đầu ngay lúc mới sinh và bị ảnh hưởng rất nhiều nếu những cữ bú đầu tiên là sữa mẹ hay là sữa công thức. - Sữa non của mẹ có chức năng "lập trình" tạo cho hệ tiêu hoá của trẻ sơ sinh những thông số hấp thụ và trao đổi chất tối ưu. Cơ chế này giúp hạn chế thừa cân trong giai đoạn sơ sinh và các giai đoạn sau trong đời. - Trẻ sơ sinh bú sữa công thức chỉ có một nửa mức bình thường của hocmon leptin trong máu, so với ở trẻ sơ sinh bú sữa mẹ, đặc biệt là sữa non. Leptin là hocmon giúp điều chỉnh mức độ hấp thụ và chuyển hóa năng lượng, và được tìm thấy trong sữa mẹ. - Việc bú mẹ cũng giúp tạo ra insulin có ảnh hưởng lâu dài trên khả năng chuyển hóa năng lượng của cơ thể. - Hơn nữa, mức độ protein trong sữa mẹ tương đối thấp so với sữa công thức cũng giúp ổn định trọng lượng cơ thể về sau này. - Cả nước ối và sữa mẹ giúp thai nhi và trẻ sơ sinh tiếp xúc hương vị thức ăn, ảnh hưởng đến sở thích hương vị và lựa chọn thực phẩm sau khi cai sữa. Như vậy, tiếp xúc với thức ăn lành mạnh thông qua việc hấp thụ thức ăn của người mẹ trong thai kỳ và trong thời gian cho con bú giúp bé có thiên hướng chấp nhận của các loại thực phẩm lành mạnh hơn, khi bắt đầu ăn dặm và sau khi cai sữa. Những tiếp xúc đầu tiên với hương vị rất quan trọng trong việc xác định sở thích thực phẩm về sau trong đời. Cơ sở khoa học này cũng sẽ giúp các mẹ lý giải tại sao có những bé được cho rằng bú mẹ 100% vẫn bị béo phì, nếu bé không được bú đầy đủ sữa non trong những ngày đầu: https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 14 /236 - Không được bú sữa non trong những ngày đầu ngay sau khi sinh - Bổ sung sớm sữa công thức khiến bé thiếu các hocmon cần thiết cho lập trình đầu đời, giãn dạ dày, và thừa đạm, khi bé "bị" bú những cữ đầu là 30ml sữa công thức, thay vì 5ml-7ml sữa non của mẹ. - Thay thế hoặc bổ sung sữa công thức sớm trước 6 tháng - Cho bé ăn dặm sớm trước 6 tháng Y tế và sức khoẻ cộng đồng: - Tỉ lệ ncsm thấp nhất tại Mỹ là 25% vào những năm 70, do ảnh hưởng rầm rộ của sữa công thức (tương tự ở VN những năm 70 có khẩu hiệu quảng cáo phổ biến "SMA ngon hơn sữa MÁ") - [Tỉ lệ ncsm ở Mỹ hiện nay đã đạt được trên 75%.] - Báo cáo sức khoẻ y tế mới đây của Mỹ cho biết tỉ lệ các bệnh béo phì, tim mạch, tiểu đường, ung thư.. ở người trưởng thành của Mỹ rất cao và chi phí y tế cho các loại bệnh, ở bé k được bú mẹ hoặc ở mẹ k cho con bú, là 13 tỉ USD mỗi năm. - Hiện nay, việc quảng cáo sữa công thức ở các nước tiên tiến bị kiểm soát nghiêm ngặt theo "Luật Quốc tế về Quảng cáo các sản phẩm thay thế sữa mẹ" của Tổ chức Y Tế Thế giới WHO, và việc gia tăng tuyên truyền và nhận thức về sự hoàn hảo của sữa mẹ và tác hại của sữa công thức. Sữa công thức dùng cho trẻ sơ sinh chỉ được dùng theo toa bác sĩ. Giải pháp: Các mẹ tham khảo các bài viết khác của betibuti về sữa non, khớp ngậm đúng, tư thế cho bú tốt nhất để đảm bảo con bú sữa non ngay từ đầu, để có một khởi đầu hoàn hảo, đảm bảo cho con sức khoẻ lâu dài! https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 15 /236 DÂY CHUYỀN SẢN XUẤT - TT SỮA MẸ (Ảnh minh họa: Bé ngậm sai như ống nước hở, bé có khớp ngậm đúng như ống nước được nối chắc chắn.) Bé ti mẹ từng cữ là cả 1 dây chuyền từ sản xuất đến tiêu thụ, chủ yếu qua 4 bước sau: Bước 1 - (mẹ) tạo sữa (milk production) Bước 2 - (mẹ) tiết sữa (milk ejection) Bước 3- (mẹ và con) truyền sữa từ mẹ sang con (milk transfer) Bước 4- (con) nhận và hấp thụ sữa (metabolism) Tương tự, khi chúng ta hứng nước, nhưng nước nhỏ giọt và hứng được rất ít..., thì có nhiều điểm cần phải xem xét, chứ k chỉ là công suất của nhà máy nước, ví dụ, các chỗ nối có kín không? cái khoá nước đang mở hay đang đóng? xô hứng nước kín hay thủng? Nhiều người tưởng rằng cứ tạo nhiều sữa thì tự nhiên sữa sẽ tiết ra tốt, tự nhiên bé sẽ bú được nhiều. Nhưng nếu vậy, thì tại sao lại có hiện tượng tắc sữa hay cương sữa! Mẹ nào cũng có lúc sữa tức căng trong ngực mà k tiết ra được! Hoặc vì sao có khônghi sữa mẹ dồi dào, mà con bú không tăng ký! Như thế, chứng tỏ việc tạo sữa và tiết sữa và bú sữa là ba cơ chế độc lập! Trong cả quá trình này, bước 3 là cực kỳ quan trọng, vì hiệu quả của bước 3 còn giúp kích thích việc tạo sữa ở bước 1 và kích thích tiết sữa ở bước 2 ở mẹ, và tạo điều kiện tối ưu cho bước 4. Do đó, nếu con không ti được nhiều sữa, hay bú lâu không no, tăng cân quá ít,... giải pháp không phải luôn luôn là mẹ phải bồi dưỡng hoặc uống thuốc lợi sữa (chỉ giúp cải thiện bước 1), mà mẹ còn phải chú trọng tìm giải pháp cho bước 2 và bước 3! Betibuti đã có bài viết chi tiết về giải pháp bước 2 và 3 - đặc biệt bài "KHỚP NGẬM ĐÚNG" ("good latch"), là kiến thức và kỹ năng căn bản và quan trọng cho tất cả các bà mẹ nuôi con sữa mẹ. https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 16 /236 SỮA TRƯỚC, SỮA SAU (Foremilk - Hindmilk) Betibuti giải đáp băn khoăn của các mẹ rằng sao việc tăng cân của bé bú mẹ thường cứ giảm dần ở tháng thứ 3, thứ 4... dẫn đến quyết định của nhiều mẹ cho con bú sữa công thức, hoặc cho ăn dặm sớm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do bé không bú tròn cữ, không phải do chất lượng/ số lượng của sữa mẹ. Sữa già (matured milk) [- khác v sữa non (colostrum) của 5 ngày đầu sau khi sinh - một dịp khác betibuti sẽ bàn về sữa non sau nhe] được tạo ra trong 1 cữ bú gồm 2 phần: sữa trước (foremilk) và sữa sau (hindmilk). Sữa trước giống như món tráng miệng rất nhiều nước, nhiều vitamin, protein.. (vì thế bé k cần uống nước) giải khát và tạo cảm giác ngon miệng cho bé. Sữa sau giống như món chính rất nhiều năng lượng và nhiều chất dinh dưỡng, chất béo... giúp cho bé no và tăng cân. Trong hình minh họa là sữa trước và sữa sau. Nguyên do 1: Tuỳ từng bé, nhưng thường thì từ cuối tháng thứ 2, đầu tháng thứ 3, bé đã rất tỉnh táo và lanh lợi, nhiều bé rất thích hóng chuyện và tò mò với mọi tiếng động, hoăc mọi câu chuyện diễn ra quanh mình. Vì hóng chuyện nên bé ham chơi hơn ham ăn, nên khi bú hết sữa đầu, chưa được bao nhiêu sữa sau đã bỏ cữ bú. Cách khắc phục: Mẹ tuyệt đối im lặng, không nói chuyện với bé hay với bất kỳ ai khác khi đang cho bé bú. Chọn nơi cho bú yên ắng, có ít người qua lại, ít tiếng động, tác động từ bên ngoài. Cố gắng cho bé bú càng lâu càng tốt. Nguyên do 2: Một số mẹ sợ mất cân đối ngực hay sợ con bú một bên không đủ no, nên mỗi cữ bú đều cho bé bú 2 bên ti đều nhau. Dẫn đến tình trạng bé bú nhiều sữa đầu ở cả 2 bên ti, và không có đủ bữa ăn chính là sữa sau, mặc dù mẹ và bé đều có cảm giác bé bú rất nhiều và rất no. Nhưng bé lại không tăng cân đều, cứ như sữa mẹ không đủ chất. Cách khắc phục: https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 17 /236 Mỗi cữ bú, cho bé bú trọn một bên ngực (khoảng 15'-20') cho đến khi mẹ cảm thấy sữa thật sự cạn. Nếu bé vẫn chưa no mới đổi sang ti kia bú tiếp. Cữ bú sau, mẹ sẽ cho bé bú đổi bên thì sẽ tốt cho cả mẹ và bé về dinh dưỡng cho bé và thẩm mỹ cho mẹ . Nguyên do 3: Ngực mẹ to quá lượng sữa đầu về quá nhiều, mẹ cảm thấy bé bú hết 1 cữ no nê rồi mà 1 bên ngực cũng chưa cạn. Giống như khai vị nhiều quá, mà phải ăn hết khai vị mới được ra món chính, nhưng đến khi đó thì lại no mất rồi. Cách khắc phục: Mẹ vắt bớt sữa đầu (sữa này trữ đông lạnh, sau này ra 6 tháng dùng pha với bột cho bé ăn dặm rất tốt nhe), sau đó cho bé bú đến cạn bầu vú để đảm bảo bé bú đủ phần sữa sau. Chúc tất cả các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 18 /236 ẢNH CHỤP HIỂN VI SỮA MẸ/ SỮA CÔNG THứC Tham khảo ảnh chụp "sữa mẹ mới vắt" và "sữa công thức" dưới kính hiển vi (x400) Phía trên là sữa mẹ là hợp chất "sống" có chứa tế bào bạch cầu, các vi chất giúp giao tiếp tế bào, các thể miễn nhiễm khác... Phía dưới là sữa công thức là hợp chất "chết", không có các tp nói trên. Đầu kim chỉ vào 1 bọt khí trong sữa công thức. (nguồn internet: từ bài viết y khoa của 1 nhóm bác sĩ quốc tế) https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 19 /236 CÂU CHUYỆN SỮA MẸ "Câu chuyện về sữa mẹ" (Bài viết của Admin "Hội Các bà mẹ sinh con năm 2013" tặng Betibuti!) 1- Sữa mẹ là từ máu huyết của mẹ Trong bầu ngực của người mẹ có chứa những tuyến sữa và những tuyến sữa và có rất nhiều túi chứa xung quanh tập trung rất nhiều mạch máu. Và khi máu huyết của người mẹ chảy vào mạch máu vùng này sữa sẽ được tạo ra từ hocmon sữa mẹ. Như thế thì sữa mẹ được tạo ra từ máu huyết mà lại có màu trắng trong. Sữa mẹ bao gồm những thành phần trong máu huyết có chứa rất nhiều bạch cầu vi chất dinh dưỡng và chất đạm cần cho nhu cầu của bé. Máu huyết có sắc tố màu đỏ nhưng cơ chế tạo ra sữa mẹ lại không cần dùng đến sắc tố sẵn có này nên sữa mẹ lại có màu trắng. 2- Hocmon để tạo ra sữa mẹ Hocmon hoạt động chủ yếu để tạo và tiết ra sữa mẹ đó chính là prolactin và oxytocin. Đây được gọi là hocmon tạo ra sữa mẹ. Prolactin kích thích tuyến tạo sữa thêm sữa trong khi oxytoxin kích thích các tuyến này bóp tiết sữa và đẩy sữa theo các mạch ra đầu núm vú. Chính loại hocmon này góp phần vào việc tổng hoà tăng tiết sữa và em bé sẽ nút mạnh kích thích vào đầu ti mẹ. Nếu mẹ nghĩ sữa mẹ không đủ cho con thì mẹ không hẳn cần phải bù vào phần ko đủ bằng sữa bột mà điều quan trọng phải cho con ti nhiều lần trong ngày. Và điều cần nhớ rằng hocmon tạo ra sữa mẹ bị ảnh hưởng rất nhiều khi người mẹ căng thẳng, cho nên mẹ lúc nào cũng giữ mình trong tâm trạng thư thái và thoải mái. 3- 3 nguyên tắc tự nhiên để tăng lượng sữa mẹ i- Cho bú thường xuyên và đều đặn: Cho trẻ bú mẹ trên 10 lần 1 ngày. Khi bé được sinh ra đời rất cần sự xác nhận của cơ thể người mẹ rằng bé đã chào đời, mẹ cần cho bé bú càng sớm càng tốt khi bé mút mạnh vào đầu ti mẹ nghĩa là cơ thể mẹ đã hiểu bé đã chào đời và bắt đầu tạo ra sữa tức là sữa mẹ tăng tiết ra không chỉ là thức uống mà phải hiểu rằng khi bé mút nghĩa là bé đang sống và sự sống cần đến sữa mẹ nên sữa mẹ phải tiết ra. Thời gian cho bé bú không hẳn là cách 3 tiếng 1 lần hoặc khi mới ngủ dậy, không phải khi bé khóc mới cho bú mà phải cho bé bú trước khi bé khóc, không phải chờ cho ngực căng mới cho bé bú mà cho bé bú trước khi ngực căng tức. ii- Mẹ uống đầy đủ nước Lượng sữa tăng tiết trong 1 ngày của cơ thể người mẹ giao động trong khoảng 700-900cc. Trong quá trình mang thai cơ thể mẹ tích trữ rất nhiều chất béo các mô mỡ của mẹ tăng lên phục vụ cho quá trình tạo sữa sau khi sinh nhưng lại không chứa nhiều nước, mẹ cần uống đủ nước để góp phần tăng tốc vào việc tạo sữa bằng cách uống đủ nước ngày khoảng 2 lít, vào mùa hè do lượng mồ hôi thoát ra nhiều nên cần đảm bảo ngày 3 lít. Về nước uống cơ bản các loại trà đều có tốt ( trà gạo, trà lúa mạch ) đối với nước ép trái cây và nước có ga chứa rất nhiều đường nên mẹ cần giới hạn, trong bữa ăn uống nhiều canh rau. Cà phê trà xanh ( chứa hàm lượng cafein nhiều ) có tác dụng lợi tiểu mau đào thải nước ra khỏi người https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 20 /236 mẹ nên dù mẹ có uống nhiều nước cũng bị thất thoát đi nhiều do lượng cafein này đào thải ra khỏi người. Bia và các loại đồ uống chứa nồng độ cồn nhẹ cũng được khuyến kích nên dùng vì alcohol có tác dụng làm căng mạch máu và thúc đẩy lượng máu đến tuyến sữa nhiều hơn cũng góp phần làm tăng lượng sữa mẹ, nhưng tuyệt đối không được lạm dụng uống quá nhiều. Sữa tươi có chứa hàm lượng canxi khá nhiều rất tốt cho sự phát triển xương ở trẻ nhưng lại chứa hàm lượng chất béo quá nhiều nên mẹ không thể uống sữa tươi thay cho lượng nước hằng ngày, khi mẹ uống quá độ sẽ dẫn đến hiện trượng bị táo bón gây mệt mỏi ảnh hưởng đến sự tăng tiết sữa. iii - Giấc ngủ trưa là chìa khoá vàng tạo sữa Thiếu ngủ và mệt mỏi quá độ ảnh hưởng rất mạnh đến việc sản xuất sữa mẹ. Trong tháng đầu khi giấc ngủ của bé còn cạn và 1 đêm mẹ phải dậy từ 2 3 lần cho bé bú mẹ nên tập thói quen ngủ trưa cùng bé, khi bé ngủ mẹ cũng ngủ với bé để tạo đầy đủ năng lượng. ---- Đây là bài viết tăng lượng sữa mẹ bằng cách cho con bú trực tiếp, hiện nay Ad cũng thấy có cách thay vì cho bé bú dùng máy hút sữa + massage cũng áp dụng ngày 10 lần để kích sữa, và còn 1 cách nữa đó là cho bé ti 1 bên và hút sữa 1 bên cũng góp phần làm kích thích sữa về nhiều. Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 21 /236 HAI CƠ CHẾ TẠO SỮA MẸ TRƯỚC VÀ SAU 6 TUẦN 1- CƠ CHẾ SẢN XUẤT SỮA theo HOCMON (cho dù con có bú hay không) Trong 6 tuần đầu, cơ chế tạo sữa và tiết sữa của cơ thể mẹ vận hành theo CƠ CHẾ HOCMON kích thích của hocmon (endocrine control): tạo sữa nhờ hocmon Prolactin và hocmon tiết sữa Oxytocin. Các hocmon này được tiết ra khi tinh thần mẹ thoải mái, con tiếp da mẹ nhiều giờ trong ngày, con mút ti mẹ nhiều lần trong ngày (10 - 12 lần trong tuần đầu), mẹ con cảm nhận được mối liên kết mẫu tử. Trong đó, việc con ngậm ti mẹ đúng cách là cách kích thích đau dây thần kinh để tạo hocmon giúp rất hiệu quả. Vì thế trong giai đoạn 6 tuần này, tinh thần mẹ không thoải mái, giận, stress thì lượng sữa sẽ giảm đáng kể. 6 tuần này là thời gian cơ thể chạy tối đa công suất nhà máy sản xuất sữa, nếu hocmon được kích thích tối ưu. (Thường sản xuất dư thừa, và thường chảy sữa khi không bú, hoặc bú bên này chảy bên kia theo sự tăng giảm của hocmon là hoàn toàn bình thương.) 2- CƠ CHẾ SẢN XUẤT SỮA theo NHU CẦU TẠI CHỖ (tuyến sữa trống sữa thì sữa mới sản xuất tiếp) (Mô tả như hình minh họa) Sau 6 tuần (trung bình, nhưng thời điểm chính xác có thể khác nhau tuỳ người), cơ chế tạo sữa vẫn phụ thuộc vào 2 hocmon, nhưng lại được "kiểm soát" bởi CƠ CHẾ NHU CẦU TẠI CHỖ (autocrine control). Tốc độ tạo sữa dựa vào độ trống của tuyến sữa và ống dẫn sữa sau cữ bú. Càng trống sữa tạo cho lần sau sẽ càng nhanh. Bầu vú không tự nhiên đến giờ là căng sữa sẵn như trước nữa. Cũng không tự động chảy ướt áo như trước nữa. https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 22 /236 Hầu hết các mẹ không biết về sự thay đổi cơ chế này, chỉ thấy ngực rất mềm, không còn căng sữa, không còn chảy sữa, nên tưởng rằng mình bị giảm hay mất sữa. Có những trường hợp các mẹ vẫn tiếp tục cho con bú như bình thường, thì vẫn luôn đủ sữa, nhưng có nhiều trường hợp các mẹ bổ sung sữa công thức, từ đó sữa mẹ giảm đi thật sự. Do đó, từ sau 6 tuần cách kích sữa cho giai đoạn này phụ thuộc chủ yếu vào tốc độ làm trống sữa trong tuyến sữa. Có nghĩa là bú hút càng nhiều thì sữa càng nhiều. 3- Kết luận: CÁC Mẹ nếu tự nhiên cảm thấy ngực không tự căng sữa nữa, sữa không còn tự chảy ướt áo, hay không còn bú bên này chảy sữa bên kia nữa, thì nhớ đến sự thay đổi tự nhiên này và yên tâm cho con bú mẹ càng nhiều để sữa mẹ được sản xuất càng nhiều nhe. Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ đầy tự tin! https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 23 /236 CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN CỦA BÉ CÁC GIAI ĐOAN PHÁT TRIỂN Betibuti khuyến khích các mẹ tìm hiểu 5 lãnh vực phát triển của bé theo tháng tuổi và học cách hỗ trợ để bé phát triển tối ưu, (trên nền tảng hạ tầng của sữa mẹ). GIÚP CON YÊU PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT:CON SẼ PHÁT TRIỂN VÀ HỌC TẬP TỐT NHẤT KHI CƠ THỂ CON KHỎE MẠNH ở 3 tháng đầu con đã có thể ngóc đầu, bố mẹ hãy để con nằm úp bụng và chơi cùng con nhé. 3 tháng tiếp theo con đã biết lẫy, hãy đặt đồ chơi quanh con và để con lấy chúng. từ 6-9 tháng con đã biết ngồi, con sẽ học bằng cách hoạt động, bố mẹ hãy đặt đồ chơi xung quanh bé và cho bé 1 không gian an toàn để bé chơi 9- 12 tháng: cố gắng giúp bé hoạt động các ngón tay và ngón chân bằng cách chơi các trò chơi và các bài hát mà có sử dụng đến tay chân 12-15 tháng: con bắt đầu tự đi được, bố mẹ hãy dắt bé đi dạo và chơi ở bên ngoài nhé 15-18 tháng:con đã có thể leo trèo và nhảy nhót được rồi, hãy cho bé không gian an toàn để vận động cánh tay và chân bằng cách leo trèo, và nhảy múa cùng con nữa https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 24 /236 2-QUAN HỆ XÃ HỘI VÀ CẢM XÚC: CON SẼ HỌC TỐT NHẤT KHI MẸ YÊU CON, KHUYẾN KHÍCH CON VÀ GIÚP CON TIẾP XÚC VỚI NHIỀU NGƯỜI KHÁC 3 tháng đầu: con rất cần và tin tưởng ở mẹ: cho con bú và vỗ về con khi con khóc, như thế con có thể học và sẽ thấy yên tâm khi có mẹ 3-6 tháng: con bắt đầu thể hiện cảm xúc của mình rồi đấy: hãy chú ý đến cảm xúc của con,hãy đáp lại âm thanh và cảm xúc của con bằng cách mà khiến con vững tâm nhất 6-9 tháng: con thích ở bên những người quen thuộc với con nhất vì như thế giúp con cảm thấy yên tâm và cảm thấy được yêu thương 9-12 tháng: con thích chơi với người lớn, hãy hát và nhảy múa cùng con, cùng con chơi những đồ chơi mà có thể phát ra âm thanh 12-15 tháng: con thích khám phá thế giới xung quanh khi có sự giúp đỡ, hãy giúp con làm việc đó bằng cách theo dõi con, cười với con và hãy nói" con làm được rồi, con giỏi lắm" 15-18 tháng: ở cạnh con khi con thấy sợ hãi,ôm con và nói những từ tốt đẹp với con 3 – CON HỌC THẾ NÀO: CON MUỐN HỌC VÀ BỐ MẸ CÓ THỂ KHUYẾN KHÍCH CON 3 tháng đầu: Con nhìn vào mặt mọi người và cười. Bố mẹ nhìn vào mắt con khi thay đồ và cho con ăn. Hãy cười với con 3-6 tháng: Con thích cầm nắm. Con thích nhìn và sợ mọi thứ. Bố mẹ hãy giúp con chơi với đồ chơi an toàn 6-9 tháng: Con thích chơi đồ chơi. Bố mẹ chơi với con sử dụng các đồ chơi có tính năng, âm thanh và hình khối khác nhau 9-12 tháng: Con bò để khám phá. Cho con chơi và bò ở nơi an toàn, bố mẹ theo dõi con cẩn thận. 12-15 tháng: Con biết mình muốn gì. Bố mẹ để ý những thứ con thích và muốn chơi. Bố mẹ hãy chơi cùng con nhé. 15 – 18 tháng: Học mà chơi. Để con tìm cách thức chơi mới. Bố mẹ cũng nên gợi ý cho con. 4 – NHỮNG THỨ CON BIẾT – CON HỌC KHI BỐ MẸ GIÚP CON KHÁM PHÁ THẾ GIỚI XUNG QUANH 3 tháng đầu: Con học qua các giác quan. Bật nhạc nhẹ nhàng khi ôm con 3-6 tháng: Con để ý tới lịch trình. Bố mẹ nựng con và hát nhẹ nhàng cho con nghe trước giờ đi ngủ. 6-9 tháng: Con thích mọi người. Con con nhìn mọi người trong bức ảnh và sách. Bố mẹ cùng nhìn vào gương với con 9-12 tháng: Con thích chơi trò trốn tìm. Giấu 1 vật và sau đó mở ra. Chơi trốn tìm với con 12-15 tháng: Con bắt đầu viết nguệch ngoạc. Cho con bút màu và bút nhớ dòng khi vẽ cùng con https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 25 /236 15-18 tháng: Đặt đồ vật vào cùng chỗ. Giúp con chơi những đồ vật con có thể chất thành đống hoặc chơi trò lắp ráp đơn giản 5 - NGÔN NGỮ: CON HỌC KHI BỐ MẸ CHƠI, NÓI CHUYỆN, ĐỌC VÀ VIẾT CÙNG CON 3 tháng đầu: Con gây tiếng ồn và lắng nghe. Nói chuyện và phản ứng lại với âm thanh của con. Con học từ những điều bố mẹ nói 3-6 tháng: Con tạo ra âm thanh và phản ứng lại với âm thanh đó. Con học từ ngữ trước khi con có thể nói. Hãy nói cho con biết tên đồ vật chúng ta nhìn và chơi 6-9 tháng: Con bập bẹ và cố tập nói. Đọc sách cho con nghe. Đọc tên và giúp con chỉ đồ vật trong tranh. 9-12 tháng: Con sử dụng âm thanh và cữ chỉ. Nói cho con nghe. Chờ con tạo ra âm thanh và nói chuyện với con lần nữa. 12-15 tháng: Con bắt đầu sử dụng từ ngữ. Con muốn hiểu và nói từ. Nói cho con biết điều gì đang xảy ra khi chúng ta làm. 15-18 tháng: Con muốn mọi người hiểu con. Bố mẹ lắng nghe và cho con thời gian để nói. Cho con vốn từ của bố mẹ https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 26 /236 CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN DÀNH CHO TRẺ EM CỦA WHO PHẦN 1 - CHUẨN PHÁT TRIỂNIEN CỦA WHO LÀ GÌ? CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN của TỔ CHỨC Y TẾ THẾ GIỚI (WHO) Phần 1: CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN của TỔ CHỨC Y TẾ THẾ GIỚI (WHO) là gì? Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN của TRẺ EM toàn cầu cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đến 5 tuổi. Với những chuẩn mới này chúng ta có thể hiểu trẻ em nên phát triển như thế nào. Lần đầu tiên từ xưa đến nay, chúng ta biết được rằng trẻ em được sinh ra ở bất cứ nơi nào trên trái đất và nếu được nuôi dưỡng tối ưu, có cơ hội phát triển ở những mức cân nặng chiều cao theo nhóm tuổi theo những kênh phát triển tương tự như nhau. CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN này sẽ được sử dụng như một công cụ y tế cộng đồng phổ biến ở các cơ sở y tế và các tổ chức nhà nước cho việc theo dõi sự phát triện mạnh khoẻ của các bé và để nhận biết các nhóm đối tượng có vấn đề về phát triển, những nhóm thừa hoặc thiếu cân cần được y tế cộng đồng can thiệp. Phát triển bình thường là biểu hiện đầu tiên của sức khoẻ và cách đo hiệu quả của các chương trình y tế cộng đồng chống lại bệnh tật và tử vong ở trẻ nhỏ. CÁC BIỂU ĐỒ MỚI vì thế cung cấp các công cụ đơn giản để ghi nhận hiệu quả của các công cuộc cải thiện sức khoẻ cộng đồng. Bố mẹ, người chăm sóc trẻ, chuyên viên y tế vả thế giới hiện nay đã quen sữ dụng với chuẩn phát triển tham khảo cũ, dựa vào đó họ đo đạt các chỉ số cân nặng và chiều cao của bé theo độ tuổi. Chuẩn tham khảo cũ không cho biết trẻ phải phát triển như thế nào để có sức khoẻ tối ưu, mà chỉ mô tả trẻ em trung bình phát triển như thế nào. CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN MỚI tiến xa hơn so với chuẩn tham khảo cũ. Các chuẩn mới ghi nhận thêm các chỉ số quan trọng khác trong phát triển, ví dụ như chiều cao và cân nặng của bé được đánh giá so với chuẩn tối ưu. Có biểu đồ riêng cho bé trai và bé gái, và cho trẻ sơ sinh đến một tuổi và trẻ nhỏ đến 5 tuổi. Những chuẩn này quan trọng trong y tế và giúp xác định một đứa bé hoặc một nhóm trẻ mạnh khoẻ và phát triển tốt. Ví dụ, một đứa trẻ nhỏ hơn kênh đỏ trong biểu đồ cân nặng chiều cao (thiếu chiều cao/ thiếu cân) cần được khám để xác định bé có vấn đề về sức khoẻ hay phát triển. Trong y tế, đó là dấu hiệu để chuẩn đoán sớm các loại bệnh tật ở bé hoặc để kiểm tra hiệu quả của quá trình điều trị. Một điểm quan trọng cần chú ý là lần đầu tiên chúng ta có được chuẩn BMI (Chỉ số Khối Cơ thể - Body Mass Index) và biểu đồ BMI cho trẻ đến 5 tuổi, để giúp theo dõi tiến triển của tình trạng béo phì trẻ nhỏ ngày càng gia tăng. Thêm vào đó, CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN mới cũng bao gồm CÁC CỘT MỐC PHÁT TRIỂN (Windows of Achievement - tạm dịch tiếng Việt vì chưa nghĩ được từ chính xác) mô tả các cột mốc và các khoản thời gian cho 6 cột mốc phát triển vận động chính của bé, như ngồi, đứng, đi... Các chuẩn mới này tổng cộng đưa ra hơn 30 biểu đồ. Hầu hếu các bác sĩ và chuyên viên y tế và bố mẹ chỉ dùng thường xuyên vài biểu đồ (như cân nặng, chiều cao, BMI... nhưng các nhà nghiên cứu và thống kê sức khoẻ cộng đồng thì sẽ cùng nhiều biểu đo đạt và đánh giá hơn. Chủ yếu, các chuẩn mới phổ biến nhất bao gồm: https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 27 /236 1- Chiều dài (chiểu cao) theo độ tuổi (mới) 2- Cân nặng theo độ tuổi (mới) 3- Tỉ lệ cân nặng / chiều cao (lần đầu tiên được công bố) 4- Chỉ số khối Cơ thể BMI theo độ tuổi (lần đầu tiên được công bố) (***Chỉ dưa vào CÁC chuẩn 1, 2 chưa đủ để kết luận bé suy dinh dưỡng hay béo phì Phải tham khảo cả CÁC chuẩn 3, 4 và so với cả các cột mốc phát triển***) CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN MỚI của WHO khác với các biểu đồ được dùng trước đây như thế nào? Các chuẩn mới của WHO khác với các biểu đồ cũ trong nhiều phương diện, lần đầu tiên các chuẩn diển tả được trẻ "nên phát triển như thế nào", để hướng bé đến sức khoẻ tối ưu, chứ không chỉ là các biểu đồ để ghi nhận và theo dõi thụ động. Các chuẩn mới cho thấy tất cả trẻ em trên toàn thế giới có thể đạt các chuẩn chiều cao và cân năng và mức độ phát triển tương tự (trên CÙNG KÊNH) nếu được nuôi dưỡng và chăm sóc đúng cách và sống trong môi trường lành mạnh. Vì thế, đây là cách chủ động để kiểm tra và đánh giá sự phát triển của trẻ, tạo ra các điều kiện chuẩn và biết cách đúng để đánh giá 1 em bé hay một nhóm trẻ đối tượng so với chuẩn. Ví dụ, như một đặc điểm trong các chuẩn mới này là thiết lập chuẩn sinh học là bé được nuôi bằng sữa mẹ là chuẩn để đo mức độ phát triển mạnh khoẻ. Các chuẩn tham khảo cũ được xây dựng trên số liệu phát triển lẫn lộn giữa bé bú sữa công thức và bé bú mẹ. Ngoài ra, mẫu nghiên cứu (8,440 bé) để lập chuẩn được lấy từ 6 quốc gia khác nhau (Brazil, Ghana, Ấn Độ, Na Uy, Oman và Mỹ), giúp chuẩn mới thể hiện được tính toàn cầu thật sự, khác hẳn tiêu chuẩn trước, được xây dựng từ mẫu trẻ em của 1 quốc gia duy nhất. CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN MỚI này đã được nghiên cứu và thiết lập như thế nào? Các chuẩn này là kết quả của một công trình nghiên cứu công phu "DỰ ÁN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN CƠ SỞ THAM CHIẾU ĐA TÂM (The Multicentre Growth Reference Study - MGRS) do WHO khởi xướng năm 1997, tiến hành ở cấp cộng đồng ở 6 quốc gia trên thế giới, để xây dựng chuẩn mới áp dụng cho toàn thế giới thế giới để đánh giá sự phát triển sinh lý, chế độ dinh dưỡng và các cột mốc phát triển ở trẻ nhỏ từ sơ sinh đến 5 tuổi. Dự án được tài trợ với chính phủ Brazil, Hà Lan, Na Uy, Oman, Mỹ và Quỹ Bill & Melinda Gates, và được sự hỗ trợ của các chính phủ các nước tham gia và nhiều tổ chức phi chính phủ. Kết quả nghiên cứu được thông bào lần đầu vào năm 2004, chính thức công bố trên trang web của WHO 27/4/2006 và tài liệu đào tạo cho chuyên viên y tế các nước năm 2008 để các nước cơ thể chính thức được áp dụng ở tất cả các nước trên thế giới. Ở Việt Nam, các biểu đồ "Chiều cao theo độ tuổi" (cho bé gái/ cho bé trai) và biểu đồ "Cân nặng theo độ tuổi" (cho bé gái/ cho bé trai) đã được Viện Dinh Dưỡng Quốc gia chính thức áp dụng và được cập nhật trên các sổ theo dõi sức khoẻ của các bé trên toàn quốc. Tuy nhiên, nhiều diễn dịch "tam sao thất bổn" khiến 2 biểu đồ này không được hiểu đúng và phát huy giá trị theo ý nghĩa gốc của WHO. Ngoài ra, hai biểu đồ mới và quan trọng nhất là - Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 28 /236 Biểu đồ Tỉ lệ cân nặng / chiều cao biểu đồ Chỉ số khối Cơ thể BMI theo độ tuổi, là những công cụ chính để đánh giá phát triển tối ưu không được bao gồm trong các tài liệu chính thức này. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 29 /236 PHẦN 2 - CÁCH HIỂU CÁC CHUẨN PHÁT TRIỂN CỦA WHO 1- Giới thiệu các khái niệm căn bản: Như đã nêu trong phần 1, công trình nghiên cứu công phu "DỰ ÁN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN CƠ SỞ THAM CHIẾU ĐA TÂM (The Multicentre Growth Reference Study - MGRS) của WHO đã cung cấp cho thế giới các chuẩn phát triển mới cho trẻ em trên toàn thế giới, chính tên gọi của dự án cũng đã nói lên ý nghĩa là chuẩn phát triển của trẻ em không chỉ dựa trên 1 chỉ số và phải được xem xét "đa tâm", có nghĩa là đánh giá sự phát triển của các bé từ nhiều góc độ và phải dựa vào nhiều chỉ số khác nhau. Trước tiên, chúng ta chú ý các khái niệm căn bản sau: HỆ (System): Trong các chuẩn mới của WHO có 3 hệ dữ liệu theo thuật toán thống kê và thể hiện biểu đồ khác nhau: 1- Bách vị phân (Percentile); 2- Điểm-z (z-score or Standard Deviration Score); 3- Bình quân (Medium) có cách thể hiện dự liệu hơi khác nhau; Trong đó phổ biến nhất là hệ Điểm-z và hệ Bách vị phân, do đó trong bài viết này, Betibuti sẽ giới thiệu chi tiết hơn về 2 hệ này. BẢNG / BIỂU ĐỒ (Chart/ Graph): Mỗi hệ được thể hiện bằng các bảng biểu theo cách riêng, mới nhìn qua có vẻ giống nhau và dễ bị nhầm lẫn. Betibuti sẽ cố gắng giúp các mẹ phân biệt được các bảng biểu này. ĐIỂM (Score/ Percentile): Trong mỗi bảng/ biểu có những mốc tham chiếu chính. Trong hệ Bách vị phân đó là những số thể hiệu như 50% hay 50th, và trong hệ Điểm-z là các hệ số tham chiếu từ -3 đến +3. KÊNH (Range): là các khoảng nằm giữa từ các đường biểu thị của các hệ số tham chiếu. XU HƯỚNG (Trends): là hướng của đường thể hiện các số liệu của bé được ghi nhận trên biểu đồ. GIỚI TÍNH: các biểu đồ đều có bảng riêng cho bé trai và bé gái. 2- Giới thiệu hệ Bách Vị Phân: Hệ Bách vị phân: thể hiện bằng các biểu đồ tham khảo cho các chuẩn dựa trên % trẻ em cùng độ tuổi (bú mẹ hoàn toàn) áp dụng cho toàn thế giới. Gồm các biểu đồ cân nặng (cho bé trai/ cho bé gái) và biểu đồ chiều cao (cho bé trai/ cho bé gái), chúng ta quan sát thấy ở cột đứng bên phải của biểu đồ có các chỉ số 3rd (3%), 15th (15%), 50t (50%), 85th (85%), 97th (97%). Các con số % này biểu thị cho số % của trẻ em trên thế giới ở dưới kênh đó. Cách hiểu của biểu đồ này không phải 97% là tốt nhất, cũng KHÔNG PHẢI 50% LÀ TỐT NHẤT, mà trẻ phát triển hoàn toàn tốt trong kênh của mình so với cân nặng lúc sinh cho các bé trong khoảng 15% đến 85%. Vì không thể nào tất cả trẻ em trên toàn thế giới phải ở mức 50% để được gọi là phát triển chuẩn. Ví dụ, một bé được sinh ra nhẹ cân, 2.7kg ở kênh 15%, bé tiếp tục tăng cân ở quanh kênh 15% là hoàn toàn bình thường, không nên so sánh bé với những em bé khác cùng tháng tuổi. Về cân nặng, các bé ở 3% dưới cùng, là quá thiếu cân. Thường ở các nước có điều kiện dinh dưỡng và môi trường bình thường (không có chiến tranh, thiên tai, nạn đói) không có bé ở mức Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 30 /236 dưới 3%. Nếu bé ở mức 97% trên cùng, dễ thuộc trong nhóm béo phì, nếu xem xét chỉ số BMI cũng cao. Chỉ nhìn số đo cân nặng hay chỉ số phần trăm không thể kết luận ngay bé suy dinh dưỡng hay béo phì, mà phải kết hợp đánh giá bé qua các chỉ số và tương tác khác nữa. Hệ biểu đồ này mang tính tham khảo nhiều hơn, và được dùng để thể hiện mức độ chung của một cộng đồng ở phạm vi rộng, cho phép đánh giá chuẩn của 1 mước, hoặc một cộng đồng, so với chuẩn quốc tế. Ví dụ, khi có một vùng trải qua thiên tai, các tổ chức y tế và các tổ chức phi chính phủ có thể dùng hệ biểu đồ này để đánh giá ảnh hưởng của thiên tai đối với dinh dưỡng và phát triển của nhóm trẻ trong cộng đồng đó. 3- Giới thiệu hệ Điểm-z (z-score): Hệ này áp dụng thuật toán thống kê có tên "Các điểm tham chiếu của độ lệch chuẩn" (Standard Deviation scores) hay còn được gọi đơn giản là Điểm-z (z-score), thuật toán này phân chia tổ hợp (đối tượng thống kê) thành các kênh từ 1 đến 3 lớn hơn so với mức trung bình là z=0 (mean) và các kênh từ -1 đến -3 thấp hơn mức trung bình. Hệ Điểm-z, ngoài các biểu đồ tham chiếu về cân nặng và chiều cao theo độ tuổi, còn có các biểu đồ tham chiếu về "Tỉ lệ cân nặng/chiều cao" và "Chỉ số BMI theo độ tuổi" giúp chúng ta ghi nhận và đánh giá tốt hơn về chuẩn phát triển của bé. Có một điểm cần được đặc biệt lưu ý, là trong khi chuẩn z=0 chỉ là chỉ số trung bình, KHÔNG CÓ NGHĨA LÀ SỐ TỐI ƯU hay CHỈ SỐ CHUẨN ở các biểu đồ "cân nặng theo độ tuổi" và "chiều cao theo độ tuổi", (tương tự như chỉ số tham khảo 50% trong hệ bách vị phân, vì không phải tất cả các bé phải có cân nặng và chiều cao giống y nhau mới gọi là đạt chuẩn.) Về cân nặng, trong các kênh dưới 2 và trên -2 có thể là tốt (vì còn tuỳ bé cao hay lùn). Về chiều cao, trong kênh dưới 3 và trên -2 có thể là tốt (vì còn tuỳ bé nặng hay nhẹ). Đây là điểm bị các website phổ biến sai, khi cho là điểm không hoặc 10% là mức chuẩn tối ưu theo các biểu đồ chuẩn mới của WHO. Cách dịch "thiếu chuẩn cấp độ 1", hoặc "vượt chuẩn cấp độ 3" gây hiểu lầm và hoang mang cho các bố mẹ, và không thể hiện đúng ý nghĩa của các bảng dự liệu/ biểu đồ này. Ngoài ra, không thể chỉ xem một biểu đồ cân nặng mà kết luận là bé không đủ chuẩn hay không, cũng không phải chỉ số x dương + là tốt, âm - là xấu, và cũng không phải chỉ số z càng cao càng tốt. ***THẾ NHƯNG trong hai biểu đồ "tỉ lệ cân nặng/chiều cao" và "chỉ số BMI theo độ tuổi" thì điểm z=0 lại chính LÀ ĐIỂM THAM CHIỂU CHUẨN TỐI ƯU mà các bố mẹ nên cố gắng cho con đạt được. Đây là mấu chốt quan trọng của các chuẩn mới này khi WHO công bố rằng "lần đầu tiên chúng ta biết trẻ NÊN phát triển như thế nào là tối ưu." Do đó, nói đến chuẩn mới mà bỏ qua Biểu đồ "Tỉ lệ cân nặng/chiều cao" và Biểu đồ Chỉ số BMI cũng giống như mô tả ngày rằm mà quên mặt trăng vậy. Các mẹ tham khảo hình minh họa, 4 biểu đồ mẫu của 1 bé gái và 1 bé trai, và bảng diễn giải tổng hợp để hiểu rõ hơn phần nội dung mà Betibuti vừa mô tả trên đây. 4- Hiểu ý nghĩa của "Xu Hướng" (Trends) Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 31 /236 Như đã nói trên, không nên xem xét riêng từng biểu đồ, càng không nên chỉ nhìn vào một con số. VÍ DỤ, có mẹ hỏi Betibuti, "con em 5 tháng 7 kg, có bị còi không?". Một câu hỏi như vậy rõ ràng là không có đủ thông tin để đánh giá. Betibuti thường hỏi thêm các mẹ những thông tin sau: Bé trai hay bé gái, cân nặng và chiều cao từ khi sinh đến giờ, hàng tháng đo như thế nào?". Vì đó là những dự liệu cần thiết để thể hiện "xu hướng". Nên hiểu như thế này:đường hiển thị số đo của bé đi bám theo kênh tham chiếu là tốt. từ kênh thấp có thể tăng lên 1 hoặc 2 kênh trên biểu đồ cân nặng và chiều cao, cải thiện cân nặng hay cả cân nặng và chiều cao, nhưng chỉ số tỉ lệ cân năng/ chiều cao <2 là tốt. (vì z=2 là thừa cân rồi) từ kênh cao có thể chuyển xuống kênh thấp hơn, nhưng nếu nhờ đó chỉ số cân nặng/chiều cao được cải thiện cũng vẫn tốt xu hướng chuyển dần là tốt, thay đổi đột ngột là không tốt - có nghĩa bé tăng hay giảm cân quá nhanh là không tốt khi bé đang béo phì hoặc thừa cân, bé không cần giảm cân, mà chỉ cần giữ cân trong khi bé tiếp tục cao lên, "tỉ lệ cân nặng /chiều cao" và chỉ số BMI sẽ được cải thiện Đường BMI tham chiếu chuẩn cho bé 2 đến 5 tuổi tối ưu là đường hơi đi xuống, nên bé có số liệu đi theo xu hướng này là tốt. *Cách tính BMI (kg/m2) = cân năng (kg)/ bình phương của chiều cao (m). 5- Các biểu đồ và chỉ số khác giúp xác định suy dinh dưỡng: Các mẹ có thể ngạc nhiên vì sao trong hình minh họa và phần bài bên trên không đề cập đến trường hợp bé suy dinh dưỡng. Để xác định bé suy dinh dưỡng, ngoài việc sữ dụng 4 biểu đồ trên, các chuyên viên y tế cần phải khám cho bé cẩn thận và tham chiếu thêm các biểu đồ sau: Biểu đồ số đo vòng đầu Biểu đồ số đo vòng bắp tay Biểu đồ độ dày nếp da dưới xương bả vai Biểu đồ độ dày nếp da sau bắp tay Các cột mốc phát triển vận động Biểu đồ tốc độ tăng cân Biểu đồ tốc độ tăng chiều cao Biểu đồ tốc độ tăng vòng đầu Tất cả các biểu đồ nêu trong bài này có thể tìm thấy và tải về (bản tiếng Anh) tại trang web WHO.int. Cùng với phần bài viết cuối tuần sau, Betibuti sẽ lưu các bảng này (với diễn giải tiếng Việt) các biểu đồ này trong Photo Album của Hội Sữa Mẹ (Bé Ti Bú Ti) cho các mẹ tiện tham khảo. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 32 /236 Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ đầy tự tin, vì chuẩn mới của WHO đã một lần nữa xác đinh "bé bú mẹ 100% là chuẩn phát triển tối ưu"! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 33 /236 PHẦN 3 - CÁC CỘT MỐC PHÁT TRIỂN VẬN ĐỘNG CỦA BÉ THEO TIÊU CHUẨN CỦA WHO Lần đầu tiên (1996) WHO đưa ra chuẩn tham khảo cho trẻ em trên toàn thế giới về phát triển thể chất của trẻ em về phát triển các cột mốc vận động. Theo tiêu chuẩn của WHO, bé nhỏ con không được kết luận là "còi xương/ suy dinh dưỡng" nếu bé đạt các cột mốc phát triển vận động theo khoảng thời gian (xanh nhạt) trong bảng này nhe các mẹ ! Chúc các mẹ yên tâm và tự tin nuôi con bằng sữa mẹ lanh lợi, khoẻ mạnh! "Không béo nhưng mà khoẻ" vì "cân nặng không phải là thước đo sức khoẻ" nhe! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 34 /236 LỢI ÍCH CHO BÀ MẸ CHO CON BÚ PHẦN 1: LỢI ÍCH TÂM SINH LÝ SỨC KHOẺ TRƯỚC MẮT (GIẢM RỦI RO THIẾU MÁU, GIẢM CÂN, TRÁNH THAI TỰ NHIÊN) Phần 1: LỢI ÍCH TÂM SINH LÝ SỨC KHOẺ TRƯỚC MẮT (giảm rủi ro thiếu máu, giảm cân, tránh thai tự nhiên) Việc cho con bú cũng giữ một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo và gia tăng sức khoẻ cho bà mẹ. Hầu hết mọi người đã được nghe nhắc rất nhiều về các lợi ích và giá trị của sữa mẹ đối với bé, nhưng ít người biết và hiểu đầy đủ về vai trò quan trọng của việc cho con bú đối với sức khoẻ trước mắt và lâu dài của người mẹ. 1- Giảm nguy cơ bị thiếu sắt (thiếu máu): Chứng thiếu máu sau khi sinh biểu hiện thường xuyên hơn ở những phụ nữ nuôi con bằng sữa ngoài. Theo một số nghiên cứu khoa học tại Mỹ tỉ lệ phụ nữ bị thiếu máu sau khi sinh từ 7.2% đến 14.3% cao hơn ở những phụ nữ không cho con bú, hoặc cho bú trong thời gian ngắn, so với những bà mẹ cho con bú mẹ hoàn toàn. Nồng độ Hb tối thiểu của các bà mẹ không cho con bú thấp hơn phụ nữ cho con bú khoảng 50g/l. Cơ sở khoa học: - Co gọn tử cung, thải sản dịch: Bà mẹ cho con bú mẹ sớm sau khi sinh (bất kể lượng sữa non nhiều hay ít) từ 1 - đến 6 giờ sau khi sinh, đặc biệt kích thích hocmon prolactin & OXYTOCIN, vừa có tác dụng tạo & tiết sữa, vừa có tác dụng co thắt thu gọn tử cung, thải máu, mô nhau/ túi thai và sản dịch trong vòng 3 đến 12 ngày sau khi sinh một cách tự nhiên và triệt để, giảm mất máu và nguy cơ nhiễm trùng sau khi sinh. (Ngoài ra hocmon oxytocin còn là "hocmon" tình yêu giúp mẹ phấn chấn hạnh phúc và mạnh khoẻ, giúp mối gắn kết tinh thần với con càng thêm sâu đậm hơn theo từng cữ bú mẹ.) Bà mẹ không cho con bú, không có đủ hocmon oxytocin để co thắt tử cung, khiến tử cung chậm co gọn, dễ bị sót nhau, ứ sản dịch cho đến tận 24 ngày hoặc lâu hơn. Việc tử cung chậm co gọn và đóng kín làm tăng nguy cơ mất máu (rong kinh thứ cấp) và nguy cơ nhiễm trùng tử cung. WABA (World Alliance for Breastfeeding Action - Liên minh Hành động vì Nuôi Con Sữa mẹ Thế giới) trong thời gian gần đây tích cực vận động WHO (World Health Organization - Tổ Chức Y tế Thế giới) đưa việc cho con bú mẹ ngay sau khi sinh để giúp thu gọn tử cung nhanh chóng và tự nhiên, vào quy trình đỡ đẻ chuẩn của tất các Khoa sản của tất cả các bệnh viện trên thế giới, chứ không chỉ là quy trình được WHO khuyến khích như hiện nay. - Kinh nguyệt: Bà mẹ cho con bú 100% (không bỏ cữ) do tác động của hocmon gây ức chế quá trình rụng trứng và chống thụ thai, do đó thường không thấy kinh nguyệt trong suốt 6 tháng cho con bú mẹ hoàn toàn. Hiện tượng ngưng thấy kinh làm giảm nhu cầu hấp thụ chất sắt vào cơ thể mẹ. Nhu cầu chất sắt cần cho quá trình tạo sữa mẹ chỉ bằng 1/2 nhu cầu bù đắp chất sắt bị mất đi trong tháng của bà mẹ có kinh nguyệt. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 35 /236 Bà mẹ không cho con bú hoặc bú bỏ cữ sẽ có chu kỳ rụng trứng bình thường và có thể thấy kinh nguyệt trở lại trong 4 - 6 tuần sau khi sinh. Mất máu sau sinh nhiều do tử cung không được co gọn tự nhiên và kinh nguyệt trở lại sớm sau khi sinh (cai sữa hoặc vẫn cho con bú dặm sữa ngoài) là 2 nguyên nhân chính gây nên chứng thiếu máu sau khi sinh. 2- Tránh thai tự nhiên: Ngừa thai hiệu quả giúp bảo vệ sức khoẻ bà mẹ và gia tăng hạnh phúc gia đình về tâm lý và tài chánh. Phương pháp tránh thai tự nhiên (LAM - Lactational Amenorrhea Method ngưng rụng trứng/ không có kinh nguyệt trong thời gian cho con bú) được xem là tự nhiên, hiệu quả cao, không tốn kém, không có tác dụng phụ. Cơ sở khoa học: Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy trung bình, đối với bà mẹ cho con bú 100%, sẽ thấy kinh nguyệt trở lại vào tháng thứ 6 - 7 sau khi sinh. Việc sản xuất sữa liên tục nhờ nuôi con bú mẹ 100% làm ức chế quá trình rụng trứng và mất kinh nguyệt. Hơn thế nữa, cho dù trứng có rụng trong thời gian 6 tháng đầu, các nội tiết tố và hócmon trong cơ thể mẹ trong giai đoạn này khiến trứng không thể thụ tinh một cách hiệu quả (98%-99%). Bà mẹ cho con bú hoàn toàn theo định nghĩa của các nghiên cưu này là bà mẹ cho bé bú 100% (*), cách cữ không quá 4 tiếng cho các cữ ngày và không quá 6 tiếng cho các cữ đêm, trong 6 tháng liên tục từ sau khi sinh. (*) Ở các bài viết khác, Betibuti chia sẻ rằng có thể bù cữ bú bằng cữ hút, là để giữ cho không mất sữa, tuy nhiên cữ hút sữa có thể không tạo được hocmon ức chế rụng trứng như bé bú trực tiếp, vì vẫn thiếu động tác mút, massage các đầu dây thần kinh ở quầng vú đủ thời gian cần thiết. Cho bé bú dặm sữa ngoài làm kinh nguyệt trở lại sớm hơn. Khả năng có thai sẽ trở lại trong vòng 6 tuần kể từ khi bỏ cữ bú/ cai sữa. Do đó, nếu bé không bú mẹ hoàn toàn thì bà mẹ phải áp dụng sớm các biện pháp tránh thai khác. 3- Giảm cân: Trong quá trình mang thai, mẹ tăng cân nhiều.Trong thai kỳ thông thường, bà mẹ tăng trung bình 12kg (10kg - 20kg). Thông thường 25% của trọng lượng tăng lên đó là mỡ dự trữ (khoảng 2.5kg - 5kg). Cơ sở khoa học: Theo các nghiên cứu khoa học về cơ chế tạo sữa mẹ và thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ, cho con bú mẹ mà không cần bồi dưỡng nhiều giúp cơ thể "chế biến" sữa từ chính lượng mỡ này một cách tự nhiên và hiệu quả (sữa được tạo từ mỡ mẹ dồi dào acid béo dài như AA, DHA tốt cho quá trình phát triển não của bé). Khi mẹ cho con bú hoàn toàn suốt 6 tháng và mẹ ăn uống phong phú (healthy), hầu hết lượng mỡ dự trữ này sẽ được sử dụng hết trong 6 tháng (đối với mẹ tăng @10kg) và 1 năm (đối với mẹ tăng @20kg). Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 36 /236 Khi mẹ bồi dưỡng quá nhiều sau khi sinh, lượng mỡ dự trữ trong thai kỳ không được sử dụng góp phần vào nguy cơ gây béo phì ở mẹ sau này. Theo một nghiên cứu tại Mỹ, bà mẹ cho con bú vừa sữa mẹ vừa sữa ngoài, cho dù tập thể dục nhiều hơn và ăn uống kỹ hơn bà mẹ cho con bú hoàn toàn, họ vẫn giảm mỡ chậm hơn bà mẹ cho con bú hoàn toàn trong vòng 3 tháng sau khi sinh. Nghiên cứu này cũng so sánh kết quả giảm cân của các bà mẹ cho con bú suốt 12 tháng và lâu hơn giảm được @4.4kg, trong khi các bà mẹ chỉ cho con bú đến 3 tháng chỉ giảm được @2.4kg. Giai đoạn giảm cân khi cho con bú nhiều nhất từ 3 - 6 tháng sau khi sinh. Một số nghiên cứu khác tập trung vào dinh dưỡng của bà mẹ cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng cho thấy bà mẹ nuôi con bú hoàn toàn được đề nghị tăng năng lượng, vitamin A, canxi và chất sắt từ 0.1% đến 6% thông qua thực phẩm cân đối và phong phú, so với nhu cầu dinh dưỡng của phụ nữ bình thường. Không như nhiều người lầm tưởng phải ăn thật nhiều cơm và thật nhiều chất béo động vật để có đủ sữa và sữa nhiều chất cho con, chỉ vì họ không biết đến cơ chế sử dụng lớp mỡ dự trữ và hiện tượng mất kinh bảo toàn một lượng dưỡng chất trong cơ thể bà mẹ, đặc biệt là chất sắt và canxi, so với phụ nữ bình thường. Nhiều người cũng không biết rằng, cho con bú mẹ hoàn toàn đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của con và tiết kiệm năng lượng cho mẹ (để các bà mẹ trên toàn thế giới cho dù điều kiện sống và điều kiện kinh tế và dinh dưỡng tối thiểu, cũng có thể nuôi con mạnh khoẻ), nhờ các cơ chế điều tiết hoàn toàn tự nhiên: - Cơ chế sữ dụng mỡ dự trự - Mẹ thèm ăn những chất cần bổ sung (có thể có trong nhiều loại thức ăn khác nhau) - Lượng sữa mẹ điều chỉnh vừa đủ với nhu cầu của con (khi ngực hết căng khi ra tháng, nhưng con bú bao nhiêu, có sữa bấy nhiêu) - Giảm tiêu hao năng lượng và bảo toàn dưỡng chất nhờ mất kinh. Ngoài ra, theo các nghiên cứu này, 5 năm sau khi sinh, vòng bụng của bà mẹ không cho con bú, hoặc bú mẹ ít sẽ giảm ít hơn và lớp mỡ dự trữ dưới da cũng nhiều hơn. Chúc cm nuôi con sữa mẹ đầy tự tin! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 37 /236 PHẦN 2: LỢI ÍCH THẨM MỸ (GIẢM NGUY CƠ TEO HAY CHẢY XỆ BẦU VÚ) 1 - Cấu trúc bầu vú: Trong bài chăm sóc bầu vú mẹ, Betibuti đã mô tả rất chi tiết cấu trúc bầu vú và quá trình phát triển bầu vú mẹ. Khi nói về hình dáng và thẩm mỹ của bầu vú, chúng ta có thể nhắc đến các thành phần sau: - Cơ ngực + xương sườn, xương đòn gánh: Bầu vú chỉ có các mô mỡ, mô sợi, mô tuyến và không có cơ để tự nâng đỡ. Tuy nhiên, phía trong cùng trước lá phổi là một dàn xương và cơ chắc chắn giúp nâng đỡ 2 bầu vú trong các thời kỳ phát triển và thay đổi. - Dây chằng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Một hệ thống sợi collagen bắt đầu từ xương đòn gánh, đan kết như một cái rỗ nằm dưới da của cả bầu vú, nâng đở toàn bộ cấu trúc và tạo hình cho bầu vú. -Mô mỡ: ở 3 vị trí chính: (i) ngay bên dưới da, mỏng nhất ở vùng gần núm vú. (ii) mô mỡ giữa các mô tuyến khác (iii) mô mỡ sát cơ ngực. Số mỡ trong vú cũng như trong người khác nhau giữa người này và người khác, và thay đổi. - Làn da bao phủ bầu vú mềm mịn, nhạy cảm và có độ đàn hồi cao. Cấu trúc nâng đỡ được phát triển nhiều nhất trong giai đoạn từ dậy thì đến trưởng thành, và nếu được chăm sóc và hỗ trợ tốt sẽ hầu như không thay đổi trong quá trình phát triển của tuyến vú trong thai kỳ, trong quá trình cho con bú và trong quá trình "thu gọn" sau khi cai sữa. Nguyên nhân gây teo nhỏ hay chảy xệ của bầu vú: Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 38 /236 Một số các bà mẹ tưởng rằng cho con bú mẹ làm hư bầu vú mẹ, tuy nhiên việc cho con bú mẹ 100% trực tiếp, chăm sóc bầu vú mẹ đúng cách, cai sữa đúng cách không những không làm bầu vú mẹ chảy xệ, mà còn có thể giúp bầu vú phát triển hoàn chỉnh, hấp dẫn và cân đối hơn (ngay cả bầu bú không cân đối khi cho con bú, khi cai sữa cũng vẫn phục hồi được). Bầu vú thay đổi hình dạng theo tuổi tác cho dù bà mẹ cho sinh đẻ và có cho con bú hay không, do các yếu tố liên quan đến hình dạng bầu vú cũng thay đổi theo gene và theo thời gian, như độ đàn hồi của da theo tuổi tác, trọng lượng của bầu vú, lượng mỡ trong cơ thể, số lần mang thai (cho dù có cho con bú hay không). Ít có ai biết được rằng nguy cơ có bầu vú mất cân đối, chảy xệ, nhăn nheo, biến chứng bên trong và bên ngoài bầu vú, cần phải làm đi làm lại nhiều lần... khá cao trong giải phẫu thẫm mỹ bầu vú.. nhưng lại là tỉ lệ rất thấp ở bà mẹ cho con bú hoàn toàn và chăm sóc bầu vú đúng cách. Bộ Y Tế Mỹ có một tài liệu tuyên truyền (Complications of Breast Implants) chi tiết dày 6 trang để các cơ sở thẩm mỹ cung cấp cho khách hàng muốn nâng ngực để họ hiểu rõ rủi ro và những biến chứng ở bầu ngực của việc phẫu thuật này. Những nguyên do khiến bầu vú bị teo nhỏ, nhão chảy xệ diễn ra nhanh hơn: Cho con bú mẹ không phải là nguyên nhân, mà nguyên nhân là do chăm sóc bầu vú không đúng cách tổn thương các cấu trúc nâng đỡ bầu vú do những tác động tai hại như: massage quá mạnh, quá nhiều, "bóp trái chàm trong bầu vú", "nhồi vú", bơm hút quá nhiều, quá mạnh, quá lâu, tư thế bú không đúng cách, trang phục không đúng cách (không mặc áo ngực đủ lực năng đỡ bầu vú trong thai kỳ và trong thời gian cho con bú... Ngoài trừ trường hợp mẹ không cho con bú được do bệnh lý hay do sống xa con, có những bà mẹ sợ hư bầu ngực nên không cho con bú. Tuy nhiên kết quả thường không được như mong đợi. Không cho con bú hoàn toàn (cũng là cai sữa đột ngột, vì tuyến vú đã phát triển hoàn chỉnh từ trong thai kỳ và trong bầu vú đã có sữa non từ tuần 16 - 20) khiến bầu vú thu hồi rất nhanh, nhiều trường hợp bầu vú thu về nhỏ hơn bầu ngực trước khi có thai. Cai sữa đột ngột khi đang nuôi con bú mẹ khiến bầu vú thu hồi "bất thường", tốc độ thu hồi của tuyến vú và của các bộ phận khác không đồng bộ, khiến bầu vú càng dễ mềm nhảo và chảy sệ hơn. Ngoài ra, khi các mẹ thường để ý đến việc giảm mỡ bụng nhanh ngay sau khi cai sữa, mà không để ý đến tác động của việc giảm cân nhanh đối với bầu vú đang "thoái phát" do cai sữa. Tác động đôi, của phương pháp giảm cân ngay sau khi cai sữa và việc "thoái phát" của tuyến sữa đồng thời rất tai tại, góp phần chính vào việc làm bầu vú bị giảm mô mỡ và co tuyến vú, trong khi da của bầu vú không đàn hồi và thu gọn theo kịp khiến bầu vú chảy sệ nhanh hơn. Cho con bú lâu dài, chăm sóc bầu vú đúng cách và cai sữa từ từ giúp bầu vú trở về kích thước gần với trước khi mang thai, và có thể đầy đặn, mịn màng hơn. Các mẹ hãy tham khảo loạt bài viết của Betibuti về Chăm sóc bầu vú mẹ gồm 4 phần từ thai kỳ, trong quá trình cho con bú đến cai sữa, và bài Dinh Dưỡng của bà mẹ cho con bú, để biết cách chăm sóc bầu vú đúng cách, giúp bầu vú hoạt động tối ưu. Nhờ chăm chút bầu vú cho con bú mẹ, Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 39 /236 đầu ti thụt được khôi phục, da đầu ti và quầng vú được chăm sóc mịn và mềm hơn, làn da bầu vú được massage đều đặn cũng mịn màng hơn. Cho con bú lâu dài, đúng cách. Massage và chăm sóc bầu vú nhẹ nhàng và đều đặn giúp làn da giữ được độ đàn hồi lâu dài hơn, cơ cấu nâng đỡ được tôn trọng và "bảo quản" tốt và được hỗ trợ bởi loại áo ngực cho con bú phù hợp, giúp bầu vú giữ được cấu trúc. Dinh dưỡng giàu vitamin giúp bầu vú mạnh khoẻ trong suốt thai kỳ, trong quá trinh nuôi con bú mẹ và cai sữa. Tác nhân quan trọng nhất góp phần gìn giữ hình dáng và độ đầy của bầu vú mẹ và cách cai sữa khoa học. Cai sữa từ từ (giảm cữ bú dần trong ít nhất 3 tháng) và dinh dưỡng giàu vitamin cần thiết cho bầu vú như vitamin E, Vitamin A, giúp các cấu trúc khác này có thời gian để co lại, đồng thời với sự thu hồi của tuyến sữa trong bầu vú. Ngoài ra, các mẹ hãy thử một ngay vắt vài giọt sữa mẹ để massage, đầu ti, quầng vú và bầu vú (kể cả da mặt) trong suốt thời gian cho con bú và cai sữa và nếu có thể tiếp tục ít nhất 3 - 6 tháng sau khi cai sữa hoàn toàn, để bầu vú thích ứng với sự thu nhỏ của tuyến vú tự nhiên nhất. Hiểu đúng và áp dụng đầy đủ các phương pháp Betibuti đề nghị, câu nói "gái 1 con trông mòn con mắt" sẽ luôn luôn áp dụng đúng cho các mẹ nuôi 2, 3 con, đang cho con bú hay đã cai sữa, sau khi cho con bú mẹ hoàn toàn 6 tháng và ngay cả lâu dài..bầu bú mẹ chẳng bao giờ "hư", mà vẫn luôn giữ được sự gợi cảm riêng và ý nghĩa cao đẹp của thiên chức làm mẹ! Chúc cm nuôi con sữa mẹ đầy tự tin! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 40 /236 PHẦN 3: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (GIẢM NGUY CƠ LOÃNG XƯƠNG) Thật sự đây là điều bất ngờ thú vị... vì thông thường chúng ta tưởng rằng nguy cơ loãng xương của mẹ cho con bú cao hơn, vì mẹ cần cung cấp nhiều canxi cho con trong quá trình mang thai và cho con bú, và canxi đó được lấy từ mô xương của mẹ. Điều cần chú ý ở đây là lợi ích này chỉ có được, nếu bà mẹ cho con bú mẹ và cai sữa đúng cách Cơ sở khoa học: Quá trình mang thai và cho con bú làm thay đổi nội tiết tố và mất cân bằng canxi trong người mẹ dẫn đến khả năng canxi được lấy ra khỏi mô xương của mẹ để cung cấp cho con (không phụ thuộc dinh dưỡng của mẹ), khiến mẹ bị loãng xương sinh lý trong suốt thai kỳ. Quá trình "mất xương" (loãng xương hoá) của bà mẹ khoảng 2% đến 3% tổng lượng canxi trong cơ thể mẹ, diễn ra cao điểm từ giữa quý hai và suốt quý 3 của thai kỳ để đáp ứng nhu cầu phát triển xương ở giai đoạn cuối của thai nhi. Và canxi được tiếp tục lấy từ mô xương của mẹ vào sữa cho con khoảng 0.3g - 0.4g / ngày. Tuy nhiên, quá trình "mất xương" được BÙ ĐẮP (xương được TÁI TẠO) ngay trong thời gian ở bà mẹ cho con bú ngoài 3 tháng và tiếp tục sau khi cai sữa. Sau khi dừng cho con bú, hàm lượng chất khoáng xương ở hầu hết các mô nhận xương tăng lên tương đương hoặc cao hơn so với ngay sau khi sinh nở. Phục hồi của xương cũng tiếp tục diễn ra trong quá trình mang thai tiếp theo cho những phụ nữ thụ thai khi cho con bú. Như vậy, canxi được bù đắp trở lại vào mô xương của mẹ trong quá trình cho con bú và cai sữa, cho toàn bộ lượng canxi bị lấy đi khỏi mô xương từ trong thai kỳ và đồng thời trong quá trình cho con bú! Đáng ngạc nhiên là, sau khi sinh, nếu bà mẹ KHÔNG CHO CON BÚ / không tạo sữa, hoặc cho con bú rất ngắn, không có hiện tượng bù đắp/ tái tạo canxi, vậy lượng canxi đã được lấy từ mô xương của mẹ trong thai kỳ không được bù đắp, khiến người mẹ bị loãng xương. Nếu mẹ sinh đẻ nhiều lần và mỗi lần đều không cho con bú/ không tạo sữa thì tình trạng loãng xương là chắc chắn và có thể nghiêm trọng. Nghiên cứu khoa học về phụ nữ loãng xương sau mãn kinh cho thấy phụ nữ không cho con bú sau khi sinh có nguy cơ loãng xương cao hơn cả những phụ nữ mang thai và sinh con nhiều lần và cho con bú hoàn toàn và lâu dài. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 41 /236 Bây giờ chúng ta đã hiểu vì sao loãng xương lại phổ biến hơn ở những vùng tiên tiến, nơi phụ nữ không cho con bú hoàn toàn hoặc cho con bú không đủ 6 tháng đã phải đi làm lại, không có điều kiện cho con bú mẹ lâu dài. Ngày nay, các bà mẹ VN được thuận lợi nghỉ thai sản 6 tháng, không chỉ là cơ hội chăm sóc con tốt nhất, có điều kiện để nuôi con sữa mẹ hoàn toàn vì lợi ích sức khoẻ của con và lợi ích sức khoẻ của mẹ. Một điều thú bị khác Betibuti muốn chia sẻ là một nghiên cứu khoa học cho thấy hàm lượng canxi vào sữa mẹ và hàm lượng canxi bù đắp cho mẹ phù thuộc vào thực phẩm và điều kiện tiếp nắng, chứ không phụ thuộc vào viên vitamin bổ sung. Trong một khảo sát ngẫu nhiên, xem việc uống bổ sung canxi có tác động trong quá trình này hay không, so sánh giữa phụ nữ ở Cambridge (Anh) và Gambia (Châu Phi) cho thấy không có mối tương quan giữa lượng canxi trong sữa mẹ, quy trình mất và tái tạo xương. Quy trình diễn ra hoàn chỉnh ngay cả ở phụ nữ Gambia có dinh dưỡng canxi thấp nhất. Không cho con bú, mà bổ sung nhiều canxi cũng không giúp tái tạo xương cho mẹ. Như đã nêu trên thời gian cho con bú và cai sữa là giai đoạn quan trọng để bù đắp xương cho mẹ bằng thực phẩm. Các loại thực phẩm giàu canxi giúp mẹ phục hồi xương trong quá trình cho con bú, rất đa dạng và phong phú: - rau xanh: như các loại cải, bông cải xanh, atiso, củ cải, - cá hồi và các loại cá ăn đươc cả xương (cá trứng, cá hộp), hải sản... - đậu hủ (đậu phụ), rong biển, hạt hạnh nhân, hạt óc chó, mè vừng - cam, ngũ cốc, quả mân đỏ, quả quất, quả kiwi, quả hồng xiêm (saboche), quả bơ... - sữa và các sản phẩm sữa Và đặc biệt không nên kiêng cữ quá mức để thiếu dinh dưỡng cân đối và thiếu ánh nắng mặt trời, để đảm bảo không chỉ xương của con chắc khoẻ, mà xương của mẹ cũng chắc khoẻ đến tuổi già! Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 42 /236 PHẦN 4: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (GIẢM NGUY CƠ BỆNH LÝ TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ, CHỨNG MẤT TRÍ NHỚ ALZHEIMER'S) Cho con bú mẹ hoàn toàn ngoài 3 tháng giúp trả lại và duy trì sự cân đối hócmon của một cơ thể mạnh khoẻ, do nhiều hocmon phải thay đổi cho quá trình mang thai và sinh đẻ. Bỏ qua việc cho con bú mẹ, hay cho con bú mẹ rời rạc, cho con bú mẹ ngắn khiến cơ thể không có được sự hồi phục tự nhiên vốn có nữa. 1- Giảm nguy cơ bị mất trí nhớ - chứng Alzheimer's Alzheimer là bệnh thoái hoá thần kinh (neurodegenerative). Bệnh nhân dần dần bị mất trí nhớ, thay đổi tâm tánh và sa sút trí tuệ (dementia, démence). Phụ nữ thường mắc bệnh này hơn nam giới, phải chăng ngoài những nguyên nhân gây bệnh thông thường như môi trường, vi khuẩn... còn có mối liên hệ với các chức năng của bộ não có liên quan đến việc cho con bú mẹ, và từ những năm 70 đến nay số phụ nữ sinh con nhưng không cho con bú gia tăng, từ đó số bệnh nhân nữ giới cũng tăng hơn. Kết quả của một cứu khoa học mới được công bố tháng 8/2013 trên Tạp Chí của Chứng Mất trí nhớ Alzhiemer's (Jourmal of Alzheimer's Desease) cho thấy rằng các bà mẹ cho con bú càng lâu càng giảm được nguy cơ mắc chứng bệnh Alzheimer's. • Những phụ nữ cho con bú mẹ có biểu hiện giảm rủi ro bệnh Alsheimer's so với những phụ nữ không cho con bú • Thời gian cho con bú càng cao khả năng giảm rủi ro càng cao. • Phụ nữ sinh con nhiều hơn và cho con bú ít hơn, có nguy cơ Alzheimer cao hơn. Các nhà nghiên cứu thu được kết quả rõ rằng và nhất quán về mối liên hệ giữa việc cho con bú mẹ và chứng bệnh này, dù mẫu đối tượng khảo sát khá nhỏ (chỉ có 81 bà cụ ở Anh từ 70 đến Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 43 /236 100 tuổi, bị bệnh và mạnh khoẻ, phỏng vấn họ, vợ chồng, con cái, người nhà và người chăm sóc họ và xem xét lịch sử sinh đẻ, nuôi con và bệnh lý của họ.). Cơ sở khoa học của kết luận này là cơ chế hoá sinh trong cơ thể bà mẹ cho con bú giúp phục hồi khả năng chịu được sự gia tăng của hocmon insulin, thường bị giảm đáng kể trong quá trình mang thai, và chứng bệnh mất trí nhớ Alzheimer là hiện tượng rối loạn nhận thức, đặc trưng của việc chống hocmon insulin tăng lên trong não. Hocmon progesterone tăng trong quá trình mang thai, và giảm trong quá trình cho con bú, và progesterone được biết là làm giảm độ nhạy của não đối với hocmon oestrogen, là hocmon có vai trò quan trọng trong việc chống lại chứng Alzheimer's. 2- Giảm nguy cơ bị tiểu đường: Tiểu đường loại 1: Các bà mẹ bị tiểu đường loại một (tiểu đường phụ thuộc vào insulin) thường là những người bản thân đã được nuôi bằng sữa công thức từ nhỏ và tiếp tục nuôi con của họ bằng sữa công thức, hoặc cho con bú mẹ thời gian rất ngắn. Tuy nhiên, khi các bà mẹ mắc chứng tiểu đường này cho con bú, nhu cầu insulin của bà mẹ giảm không cần phải dùng thuốc bổ sung insulin, do hấp thu glucose của bà mẹ tăng trong thời gian cho con bú. Trong khi đó, bà mẹ không cho con bú vẫn phụ thuộc vào hocmon insulin. Tiểu đường loại 2: Dạng tiểu đường này phổ biến hơn ở các bà mẹ không cho con bú. Một nghiên cứu khoa học khác (2005) dựa vào các dự liệu thời gian cho con bú, cho con bú hoàn toàn, khoảng cách các làn sinh con cho thấy thời gian và mức độ cho con bú sau mỗi lần sinh con có ảnh hưởng đến nguy cơ bị tiểu đường. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy mỗi một năm cho con bú hoàn toàn có khả năng giúp giảm nguy cơ cao hơn là tính trên tổng thời gian cho con bú rời rạc. Ví dụ: một bà mẹ cho 1 đứa con bú mẹ hoàn toàn trong 1 năm, giảm được 44% nguy cơ tiểu đường, so với một bà mẹ cho con bú rời rạc (không bú mẹ hoàn toàn) thời gian cho con bú 1 năm qua 2 lần sinh con, giảm được 24% nguy cơ. Nói một cách khác, nếu lấy sức khoẻ của bà mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ làm chuẩn, thì một bà mẹ không nuôi con bú hoàn toàn trong vòng 1 năm có nguy cơ nhiễm bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn 78%. Tiểu đường thai kỳ: Nhiều phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ, tuy tình trạng này được phục hồi tự nhiên sau khi sinh, nhưng họ có nguy cơ bị tiểu đường loại 2 khi vè già. Ở nhóm này những phụ nữ không cho con bú, cho dù ăn kiêng và trị thuốc, cũng có nguy cơ bị tiểu đường trở lại sau khi sinh sớm hơn nhũng phụ nữ cho con bú hoàn toàn từ ngay sau khi sinh. Những nhà nghiên cứu (2001) kết luận rằng cho con bú hoàn toàn, gia tăng chức năng tuyến tuỵ, là liệu pháp thực tế dễ áp dụng và không tốn kém giúp giảm nguy có tiểu đường sau này cho những bà mẹ tiểu đường thai kỳ. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 44 /236 PHẦN 5: LỢI ÍCH SỨC KHOẺ LÂU DÀI (UNG THƯ VÚ VÀ CÁC BỘ PHẬN SINH SẢN NỮ...) 1- Giảm nguy cơ Ung thư vú: Vì sao tỉ lên ung thư vú gia tăng toàn cầu như thế, đặc biệt ở các nước công nghệ phát triển. Bệnh trạng và tử vong do ung thư vú đã khiến ngành y tế trên thế giới, đặc biệt là các nước tiên tiến, dốc tâm sức vào nghiên cứu những nguyên nhân của bệnh ung thư vú. Người ta cho rằng tỉ lệ này gia tăng cho ảnh hưởng các yếu tố của môi trường, nhưng những nghiên cứu chuyên sâu hơn, cho thấy có mối liên hệ giữa ung thư vú và các ung thư phụ khoa (ung thu buồng trứng, ung thư tử cung) có liên quan đến việc cho con bú mẹ. Cơ thể luôn có nhiều estrogen suốt đời có thể là nguyên nhân chính gây ra bệnh trạng sinh bướu trong tuyến vú (breast carciogenesis). Khoảng 75% của tất cả các bệnh ung thư vú là "ER positive" là những khối u kích phát do hocmon estrogen. Khoảng 65% trong số này lại cũng "PR positive" là những khối u phát triển hocmon progesterone. Nguy cơ phát sinh những khối u do hocmon estrogen thụ thể dương tính và hocmon progesterone thụ thể dương tính, giảm ngay lần mang thai đầu tiên và số lần mang thai tiếp theo, trong khi đó việc cho con bú làm giảm nguy cơ của cả hai dạng khối u estrogen và progesterone thụ thể dương tính và âm tính, cho thấy rõ việc nuôi con bú mẹ có một cơ chế bảo vệ đặc biệt chống bệnh ung thư vú. Nhóm nghiên cứu đề tài Các yếu tố Nội tiết trong Ung thư Vú (2002) đã kiểm tra kết quả của 47 nghiên cứu dịch tễ học từ 30 quốc gia và kết luận: "Những người phụ nữ cho con bú càng lâu dài càng được bảo vệ chống lại ung thư vú. Hoàn toàn không cho con bú hoặc thời gian cho con bú ít và rời rạc, điển hình của phụ nữ ở các nước phát triển hoặc phụ nữ trung lưu thành thị ở những nước đang phát triển, khiến tỷ lệ bệnh ung thư vú ở các nước này gia tăng. Trung tâm Nghiên cứu Ung thư VQ Anh (UK Cancer Research) cũng đưa ra kết quả tương tự (2008). Ở Mỹ, mỗi năm ngành y tế (2013) dự tính mất khoảng 13 tỉ USD để điều trị y tế cho các loại bệnh mãn tính và nan y, bao gồm ung thư trẻ con và ung thư vú ở và mẹ, do không cho con bú mẹ hoặc không được nuôi bằng sữa mẹ. Riêng ở Pháp, ngành y tế ghi nhận 41.000 trường hợp ung thư vú mới mỗi năm. Người ta ước tính rằng tỷ lệ tích lũy của ung thư vú ở các nước phát triển là tăng hơn gấp đôi, từ 2,7%-> 6,3% phụ nữ 70 tuổi, khi họ sinh con ít hơn và nuôi con bằng sữa công thức, không có khoảng thời gian cho con bú cần thiết trong đời của người phụ nữ. Nuôi con bằng sữa công thức dự tính có thể chiếm gần hai phần ba trong tỉ lệ gia tăng mức tăng của số ca ung thư vú. Phụ nữ có tiền sử gia đình bị ung thư vú, nhưng đã từng cho con bú sữa mẹ đủ thời gian, giảm được nguy cơ mắc bệnh ung thư vú tiền mãn kinh 59% - 60%. Cho con bú mẹ là một hành động tự nhiên và chủ động mà bà mẹ có thể làm để giảm nguy cơ ung thư vú của của chính mình, trong khi nhiều yếu tố nguy cơ khác, chẳng hạn như có tiền sử gene bệnh lý gia đình, môi trường sinh sống là những điều kiện mà con người không thể chủ động thay đổi được. Một loại protein kháng thể phức hợp trong sữa mẹ là a-lactabumin, còn được gọi là "HAMLET", (đã được Betibuti nhắc đến trong bài thành phần và chức năng của sữa mẹ, có chức năng loại bỏ các tế bào bất thường - chống ung thư cho bé), cũng đóng một vai trò quan trọng Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 45 /236 trong việc bảo bệ bầu vú khỏi những tế bào ung thư vú. Thời gian sản xuất sữa của bầu vú càng dài, càng liên tục thì khả năng loại bỏ tế bào ung thư vú càng được phát huy. Thêm vào đó, hocmon tạo sữa mẹ prolactin trước đây bị hiểu lầm là tác nhân sinh khối u trong tuyến vú làm việc nuôi con sữa mẹ bị nghi ngờ khiến nhiều bà mẹ bảo vệ bầu vú bằng việc không cho con bú mẹ. Tuy nhiên các nghiên cứu hiện đại gần đây cho biet nông độ prolactin trong thời kỳ mang thai và trong suốt thời gian nuôi con đầu lòng bằng sữa mẹ là tác nhân trực tiếp phòng chống ung thư vú. 2- Giảm nguy cơ Ung thư buồng trứng và nguy cơ Ung thư nội mạc tử cung Lịch sử sinh sản và nội tiết tố rõ ràng điều chỉnh nguy cơ ung thư buồng trứng. Rụng trứng liên tục mà không mang thai làm tăng khả năng của buồng trứng ác tính. Yếu tố bảo vệ bao gồm điều kiện nội tiết tố ức chế rụng trứng như mang thai, cho con bú, sử dụng thuốc ngừa thai. Ung thư buồng trứng do di truyền chỉ chiếm 10% các trường hợp bệnh lý. Các nhà nghiên cứu nghiên cứu phụ nữ quốc tế cũng đã kết luận rằng không cho con bú làm tăng nguy cơ ung thư nội mạc tử cung. Nguy cơ ung thư nội mạc tử cung có liên quan đến nồng độ của hocmon estrogen. Trong thời gian con con bú, nồng độ hocmon estrogen giảm do đó cũng giúp làm giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung. Kết luận: Các bà Ngoại, vì thế, thay vì nghĩ rằng nên cho cháu bú bình sớm, hoặc cho cháu ti bình vào buổi đêm để các bà giúp cho cháu bú bình, để giúp mẹ bé (là con gái mình) được nghỉ ngơi nhiều hơn, mà nên tạo mọi điều kiện và động viên tinh thần để con gái mình nuôi con bú mẹ 100% và càng lâu dài (>2 năm liên tục) càng tốt. Khả năng giảm nguy cơ mắc ung thư là một phần thưởng quý giá và xứng đáng cho các bà mẹ phát huy tối ưu thiên chức làm mẹ của mình. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 46 /236 KỸ THUẬT CĂN BẢN KHỚP NGẬM ĐÚNG "KHỚP NGẬM ĐÚNG - chìa khoá NCSM thành công" (Good Latch) Bài viết này sẽ trả lời các câu hỏi phổ biến của cm: - Vì sao cho bé nút rát ti và sữa không về? - Vì sao bơm liên tục mà sữa vẫn mấy ngày không về? - Tại sao massage bầu vú, vê đầu ti, làm đủ thứ cách mà sữa không về? - Vì sao cho bé bú mẹ 100%, nhưng vẫn không đủ sữa - Vì sao bị nứt cổ gà, tắt tuyến sữa? ... Câu trả lời cho tất cả các câu hỏi này là : Khớp ngậm đúng (a good latch) khi bú mẹ. Các mẹ tham khảo nội dung dưới đây và hình vẽ minh họa nhe. MÔ TẢ KHỚP NGẬM ĐÚNG: 1- Cằm bé cắm sâu vào bầu vú mẹ 2- Đầu bé ngửa ra (góc giữa cằm cổ khoảng 140o) 3- Lưỡi của bé đưa ra phía trước, đè lên nướu dưới 4- Miệng bé mở rộng (như cá đớp mồi), không chỉ ngậm đầu ti và ngậm sâu vào quầng vú. 5- Bé ngậm nhiều quầng vú dưới hơn quầng vú trên. (Đỉnh đầu ti sẽ chạm sát vòm trên trong họng bé.) 6- Mẹ không có cảm giác đau hay khó chịu khi bé nút. 7- Khớp bám rất chắc cho dù lúc bé ngưng nút. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 47 /236 8- Bé nút nhanh ngay lúc đầu (massage), sau đó khi có sữa bé nút, nuốt, thở, thỉnh thoảng nghỉ vài phút rồi lại nút tiêp. CƠ SỞ KHOA HỌC: 1- Từ giữa thai kỳ cho đến 30-40 giờ sau khi sinh, cơ chế sinh sữa và tạo sữa được điều khiển bởi hócmon ("endocrine/ hormonal control") - 2 hocmon chính là hocmon prolactin tạo sữa và hocmon oxytocin tiết sữa. Vậy nên, mặc dù sữa non đã được tạo sẵn trong thai kỳ sẽ không tiết ra cho đến khi có sự kích thích của hocmon oxytocin. 2- Có một số yếu tố khác giúp não xuất hocmon oxytocin sau khi sinh bao gồm: + mẹ tiếp da v trẻ sơ sinh, ngay trong giờ đầu sau khi sinh (càng sớm càng tốt) + tại quầng vú mẹ có đầu dây thần kinh kích thích lên não, kích thích hocmon oxytocin, vị trí của đầu dây thần kinh này được xác định ở trên quầng vú, cách chân ti 1cm-1.5cm, góc 7 giờ ở vú phải và đối xứng góc 5 giờ ở vú trái. (CÁC MẸ CHÚ Ý NHE!) + ở một số mẹ, chỉ cần nghe con khóc, nhìn ảnh con (nếu con bị cách ly) cũng có thể kích thích được hocmon này. LỢI ÍCH CỦA KHỚP NGẬM ĐÚNG: 1- Giúp lưỡi massage vào đúng đầu dây thần kinh nói trên, phản xạ tiết sữa mất khoảng 2 phút từ khi đầu dây thần kinh được kích thích. 2- Giúp lưỡi và vòm họng trên "ép vắt sữa" ngay phần ống dẫn sữa phình ra to nhất mỗi đợt tiết sữa, giúp bé bú được nhiều hơn, ống sữa thông nhanh hơn. 3 - Vị trí cổ ngửa giúp bé nuốt dễ hơn (các mẹ thử tự nuốt khi ngửa cổ và gập cổ, sẽ thấy góc hàm cổ 140o là dễ nuốt nhất), đồng thời khi đầu bé không tì lên ngực mẹ giúp các ống sữa chảy thông thoáng hơn. 4- Giúp tạo nên sự chênh lệch áp suất trong họng và bên ngoài tạo thành lực hút ổn định và "bám chắc", giúp tối ưu lượng sữa truyền từ mẹ sang con. CÁCH ĐỂ CÓ KHỚP NGẬM ĐÚNG: 1- Mẹ chọn tư thế nằm hoặc ngồi thoải mái, người bé áp sát vào người mẹ (tiếp da càng tốt). 2- Lau đầu ti mẹ bằng nước sạch (hoặc khi đã có sữa, thì lau bằng sữa mẹ) 3- đưa đỉnh ti chạm môi trên của bé, nếu bé sẵn sàng để bú, bé sẽ há miệng rộng (chú ý xem lưỡi bé lè dài ra phía trước). 4- một bàn tay mẹ đỡ cổ bé, để đầu bé ngửa ra thoải mái, cằm bé tựa bầu vú mẹ (phần dưới). 5- bàn tay kia tạo thành chữ C, ngón tay cái ấn nhẹ phia trên để hướng đỉnh ti lên phía môi trên của bé. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 48 /236 6- đặt môi dưới của bé vào mép dưới của quầng vú (khoảng 1.5cm từ chân ti) cho bé bắt đầu ngậm từ môi dưới. 7- đỉnh đầu ti lọt qua môi trên vào miệng bé, bé sẽ tự động ngậm được sâu và chắc. 8- Nếu bé không mở miệng lớn và không lè lưỡi dài ra, mẹ để đầu ti chạm đầu mũi bé, bé sẽ cố mở miệng rộng, mẹ dùng đầu ngón tay trêu đầu lưỡi bé, để bé thè lưỡi dài ra, rồi sau đó mẹ thực hiên trong vài giây 6 bước mô tả trên hình minh họa. Trong thời gian tập cho bé há miêng rộng và lè lưỡi dài ra để đón ti mẹ, các mẹ không cho bé ngậm ti giả hay ti bình nhe. VÌ SAO KHÔNG CÓ KHỚP NGẬM ĐÚNG: 1- bé nằm quá cao hoặc xa mẹ, cổ bị gập lại. 2- bé ngậm đầu ti, thay vì quầng vú (bé bú ti bình, ti giả trước - vì ti giả ngậm rất cạn, lưỡi co vào sau nướu dưới khi bú) 3- bé không đói hoặc chưa thật sự cần bú (có thể vì đã bú sữa ngoài hoăc buồn ngủ), không há miệng đủ to để ngậm sâu 4- ngực mẹ quá căng, nên quầng vú không ép vào được (vắt bớt vài giọt sữa, và massage quầng vú cho nềm trước khi cho bé bú. KHI KHÔNG CÓ ĐƯỢC KHỚP NGẬM ĐÚNG: 1- bé dễ bị tuột ra trong khi bú, khi chưa bú đủ 2- sữa non chậm tiết, sữa già xuống không đủ hoăc ít dần 3- đầu ti mẹ bị đau (vì đầu ti nhạy cảm để sữa ra, không phải để ngậm/ nút), gây "nứt cổ gà" Betibuti tin rằng với chiếc "chìa khoá vàng này" các mẹ sẽ thành công trong công cuộc nuôi con sữa mẹ! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 49 /236 TƯ THẾ BÚ MẸ TỐT NHẤT? TƯ THẾ BÚ MẸ nào tốt nhất? Các mẹ nào còn nhớ 1 bài viết trước của Betibuti, nói về khớp ngậm đúng? Trong bài viết đó, betibuti có mô tả rất kỹ cơ chế tiết sữa ban đầu dựa trên hocmon (endocrine), vị trí đầu dây thần kinh kích sữa, và vị trí lưỡi của bé như thế nào, các mẹ còn nhớ k? Hôm nay, Betibuti tiếp tục phát triển trên đề tài đó với tư thế bú mẹ. Có 3 tư thế bú mẹ phổ biến là: "kiểu ôm ru" (cradle hold), "kiểu nằm cạnh (side lying), kiểu ôm bóng (foodball hold - thường áp dụng cho sinh đôi). Rất là thú vị khi Betibuti nhận ra rằng, ở mỗi tư thế này, đầu lưỡi của bé massage quầng vú mẹ có hơi khác nhau. Tuy kiểu ôm ru có vẻ tự nhiên và phổ biến nhất, kiểu ôm bóng lại kích sữa tốt nhất, đặc biệt là trong tuần đầu khi sữa mẹ được tiết ra theo cơ chế hocmon (endocrine). Có phải nhờ tư thế này mà ngẫu nhiên các bà mẹ sinh đôi dồi dào sữa khi ncsm! Cm xem có phải chấm đỏ đúng là vị trí đầu dây thần kinh tiết sữa k? Tại sao hết tuần đầu, hoặc khi lượng sữa đã ổn định thì cho dù tư thế nào cũng không khác nhau, miễn là bé có khớp ngậm đúng? Vì đến thời điểm đó, cơ chế tiết sữa chủ yếu là cơ chế lực hút tại chỗ (autocrine) rồi. Vậy các mẹ mới sinh, có thể áp dụng tư thế ôm bóng này vài cữ bú ngay trong ngày đầu và trong tuần đầu, nếu có thể. Có một điều ít được chia sẻ trong cộng đồng NCSM là mỗi tư thế bú giúp thông một số vị trí tia sữa, chứ không phai tất cả các tia sữa trong bầu vú mẹ, do đó, nếu mẹ chỉ cho con bú 1 tư thế, sẽ không tối ưu lượng sữa của tuyế vú và tia sữa, dễ bị tình trạng tắc tia sữa dù bé vẫn bú mẹ đều đặn. Do đó, một phương pháp khác để giúp sữa mẹ được tạo, tiết và bú thông suốt hơn, là mẹ và con nên thay đổi linh hoạt các tư thế bú khác nhau! Các mẹ đọc, tham khảo, áp dụng và góp phần quảng bá thông tin nuôi con sữa mẹ thành công cho gia đình và bạn bè nhé! Chúc tất cả các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 50 /236 NUÔI DƯỠNG SINH HỌC (UPDATE 18/01/2014) (Ảnh minh họa: Con ngủ trong bụng mẹ trước khi chào đời, và con ngủ trên ngực mẹ sau khi chào đời.) Chúng ta cần ghi nhớ điều này: - Trẻ sơ sinh là một THAI NHI, vừa trải qua những sự thay đổi lớn. - Trẻ sơ sinh cần được tiếp tục nuôi dưỡng sinh học để phát triển không gián đoạn. - Trẻ sơ sinh cần cảm thấy yêu thương, cần biết là có mẹ ngay từ lúc chào đời." Betibuti nhớ đến bài thơ "Bầu trời trong quả trứng" của Xuân Quỳnh: "Tôi cũng không hiểu rõ Tôi sinh ra vì sao Tôi đạp vỡ màu nâu Bầu trời trong quả trứng Bỗng thấy nhiều gió lộng Bỗng thấy nhiều nắng reo Bỗng tôi thấy thương yêu Tôi biết là có mẹ..." I- Phương pháp "nuôi dưỡng sinh học" (biological nurturing) là gì? Trước tiên, chúng ta luôn luôn phải nhớ rằng bé, khi còn là thai nhi, đã được nuôi dưỡng sinh học bên trong cơ thể mẹ trong 9 tháng. Thai nhi được cung cấp môi trường nhiệt độ ấm áp ổn định từ thân nhiệt của mẹ, được bao bọc trong môi trường tiệt trùng của nước ối, được nghe hơi thở, nhịp tim, tiếng nói của mẹ, được cung cấp tất cả dưỡng chất và oxy qua dây nhau của mẹ. Thế mà chỉ sau vài phút, tất cả thế giới của bé thay đổi hoàn toàn: "từ thế giới bào thai vào thế giới rộng lớn" (from womb to world). Do đó, chúng ta phải hiểu rằng nuôi dưỡng sinh học sau khi bé sinh ra là tạo mối liên kết, là giai đoạn chuyển tiếp tối cần thiết giữa thế giới bào thai và thế giới này cho bé. Ở Việt Nam, và một số nơi trên thế giới vẫn áp dụng theo phương pháp cũ, hầu như tất cả trẻ sơ sinh luôn được quấn chặt trong khăn và được nằm riêng, hoặc người khác bế, vì sợ bé lạnh, vì sợ bé bám hơi mẹ, sau này con không tách được mẹ để mẹ đi làm, do đó phương pháp mẹ ấp con không có ở Việt Nam -- ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt bé sinh non, được nuôi kiểu Kangaroo (KMC - Kangaroo Mother Care). Phương pháp mẹ ấp con "da-tiếp-da" (skin-to-skin) và kiểu Kangaroo đã được chứng minh có năng lực tiếp tục nuôi bé phát triển và hoàn chỉnh hiệu quả nhất. Tuy nhiên, chủ yếu được áp dụng để nuôi bé sinh non. Từ đầu những năm 2000, phương pháp da-tiếp-da này đã được thực hành tại các bệnh viện trên thế giới và được WHO đặc biệt khuyến khích cho TẤT CẢ trẻ sơ sinh, kể cả trẻ sinh đủ tháng và mạnh khoẻ. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 51 /236 Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy rằng bé được nuôi theo phương pháp da-tiếp da bị bám hơi mẹ hơn những trẻ em khác. Ngược lại, trẻ được nuôi bằng phương pháp nuôi dưỡng sinh học phát triển tốt, thể hiện sự tự tin trong các bước phát triển tiếp theo. II- Phương pháp nuôi dưỡng sinh học có những lợi ích gì? 1- Tăng cường việc tiếp tục phát triển não: Da-tiếp-da là một trải nghiệm "đa giác quan" (multi-sensory) giúp gia tăng sự phát triển các mạch thần kinh và sự trưởng thành của não bộ. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy trẻ sơ sinh được ấp kiểu Kangaroo có được nhiều thời gian ngủ yên và sâu, giúp mạng lưới thần kinh tổ chức các mẫu tương tác và phát triển não. 2- Giúp trẻ an tâm: Được mẹ ấp da-tiếp-da kiểu Kangaroo, chỉ sau 20', nồng độ hocmon stress cortisol đo được giảm đi đáng kể (hocmon này được phát ra một cách tự nhiên trong những phút đầu sau khi chào đời, giúp kích hoạt một số tuyến thần kinh, hócmon và men nội tại). Và, đặc biệt là cảm giác đau của bé cũng giảm đi đáng kể (cũng tự nhiên tại gan vài phút đầu chào đời, khi hệ tuần hệ tuần hoàn thai nhi chuyển thành hệ tuần hoàn sơ sinh). Kết quả là, trẻ sơ sinh, được mẹ ấp thường xuyên ít khóc hơn và ít bị kích động hơn. 3- Ổn định thân nhiệt cho trẻ: Mặc dù, trẻ sơ sinh mạnh khoẻ có khoảng 2%-5% trọng lượng cơ thể là mô mỡ nâu (brown adipose tissue) giúp giữ ấm cơ thể bé, bé vẫn cần được da-tiếp-da với mẹ để điều chỉnh và ổn định thân nhiệt, bởi vì duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định là điều cần thiết cho sự phát triển liên tục của trẻ sơ sinh. Trong vòng vài phút sau khi mẹ bắt đầu ấp con, phần ngực của mẹ tự động điều chỉnh để "làm mát" hoặc "sưởi ấm" cho bé, để đáp ứng đúng nhiệt độ cơ thể cần thiết, gọi là "cơ chế điều nhiệt" (thermoregulation). Thật là kỳ diệu, đối với mẹ sinh đôi, sinh ba và ấp tiếp da nhiều bé cùng một lúc, từng phần da ngực của mẹ có thể điều nhiệt để đáp ứng thân nhiệt riêng của mỗi bé trong cùng một lúc! 4- Hỗ trợ phát triển hệ miễn nhiễm: Hệ thống miễn dịch của em bé được kích thích khi được mẹ ấp da-tiếp-da. Hệ thống miễn dịch trưởng thành của mẹ truyền các kháng thể thông qua làn da của mẹ và sữa mẹ cho bé, tăng độ ẩm cho da bé và tạo một lớp bảo vệ chống vi khuẩn có hại thâm nhập qua da của bé. 5- Hấp thụ dinh dưỡng tốt: Phương pháp mẹ ấp con giúp giảm hocmon stress cortisol + somatostatin ở trẻ sơ sinh, giúp bé hấp thụ tốt nhất sữa non của mẹ và chuyển hoá năng lượng dữ trữ từ glycogen và mô mỡ trắng(*), giúp tiêu hoá và hấp thu dưỡng chất tốt hơn, giúp nuôi não tối ưu và giảm các vấn đề tiêu hóa. Chỉ sau một giờ da-tiếp-da, hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh khôi phục lại sự cân bằng tạo nên "chức năng tiêu hóa" (GI function) tối ưu. 6- Ổn định nhịp tim và nhịp thở: Như được "dẫn dắt" bởi nhịp tim và nhịp thở đều đặn của mẹ, và sự điều tiết tối ưu của các hocmon cần thiết, nên khi được tiếp da với mẹ, cơ thể bé học cách tự điều chỉnh để có nhịp thở và nhịp tim ổn đinh. Khảo sát cho thấy 75% trường hợp hơi thở yếu và nhịp tim chậm được tự điều chỉnh chỉ nhờ được mẹ ấp da-tiếp-da. 7- Gia tăng khả năng bú mẹ: Nghiên cứu cho thấy trẻ sơ sinh được mẹ ấp tiếp da sớm ngay sau khi chào đời, có khả năng bú mẹ trong giờ đầu tiên gấp hai lần so với trẻ được quấn khăn. 60 phút da-tiếp-da làm tăng hocmon prolactin ở mẹ giúp tạo sữa và giúp bé bú mẹ liên tục. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 52 /236 Ngoài ra, phương pháp mẹ ấp con da-tiếp-da và cho con bú mẹ sớm còn giúp mẹ giảm những hocmon cần giảm, gia tăng những hocmon cần tăng, giúp mẹ phục hồi tâm lý và cơ thể sau khi sinh một cách nhanh chóng và tự nhiên. (*) "Cơ chế điều tiết đối ứng" (counter-regulation - Betibuti sẽ viết một bài chi tiết về cơ chế này) giúp cân đối nồng độ đường trong máu và năng lượng dự trữ 72g ở trẻ sơ sinh: Glycogen là hình thức dự trữ của đường glucose, lượng glycogen ở trẻ sơ sinh nhiều gấp 3 lần lượng glycogen dự trữ ở người lớn tính theo tỉ lệ trọng lượng cơ thể và mô mỡ trắng được dự trữ trong thai nhi trong quý 3 thai kỳ chiếm 10-12% trọng lượng. Sau khi bị cắt rời khỏi dây nhau 3g, nồng độ đường glucose ở trẻ sơ sinh giảm thấp nhất, gọi là hạ đường huyết sơ sinh sinh lý ở trẻ sinh đủ tháng và khoẻ mạnh (không phải hạ đường huyết bệnh lý). Hiện tượng này kích thích tuyến tuỵ tạo hocmon glucagon và kích hoạt cơ chế "điều tiết đối ứng". Cơ chế này giúp cân bằng nồng độ đường glucose trong máu bằng cách "tái chế đường glucose từ glycogen" (glycogenolysis) và axit béo tự do từ mô mỡ trắng (lipolysis of white adipose tissue) cung cấp năng lượng liên tục cho bé trong 72g đầu đời, đảm bảo đủ thời gian dạ dày bé nhỏ tiếp nhận vừa đủ lượng sữa non của mẹ và cho niêm mạc ruột học "lập trình đầu đời" (Betibuti cũng đã có bài viết về cơ chế "lập trình đầu đời") mà không cần glucose/ sữa công thức bổ sung cho đến khi sữa già của mẹ về dồi dào. III- Cách mẹ thực hành "nuôi dưỡng sinh học" bé sơ sinh: Bé chỉ mặc tã, người để trần được ấp trên ngực trần của mẹ. Bé được đắp khăn che kín lưng, hoặc được ấp trên ngực trần của mẹ bên trong áo mẹ. Thời gian ấp càng sớm càng tốt ngay sau khi chào đời trong ít nhất 1 tiếng 1 lần, và càng liên tục càng tốt. Và bé được bú ti sữa non mẹ trực tiếp càng sớm càng tốt, từ 8 - 12 cữ trong 3 ngày đầu tiên, nếu có thể, tiếp tục trong tuần đầu tiên. IV- Kết luận: Thế nên khi trẻ sơ sinh khóc, chúng ta có hai cách hiểu và hai lựa chọn: 1- cho rằng bé khóc vì đói, cho rằng sữa non của mẹ không đủ no, nên cho bé bú 1 bình sữa công thức. Kết quả: bé ngừng khóc và ngủ do chất gây buồn ngủ casomorphin trong casien protein của sữa bò, thành phần chính của sữa công thức. 2- hiểu rằng bé khóc do stress vì bị bất ngờ tách rời khỏi mẹ, nên cho bé được ấp da-tiếp da với mẹ. Kết quả: bé ngừng khóc và ngủ say và hưởng được trọn vẹn 7 lợi ích kể trên. Từ kiến thức bài viết cung cấp, Betibuti hy vọng các bố mẹ, ông bà lựa chọn cách 2 (đúng nhưng hiếm thấy ở VN) thay vì cách 1 (sai nhưng rất phổ biến), để bé được phát triển tối ưu. Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! ---- Tham khảo thêm (tiếng Anh): http://apps.who.int/rhl/newborn/gpcom/en/ Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 53 /236 NUÔI DƯỠNG SINH HỌC - DA TIẾP DA (VIÊT TIẾP BÀI 23/8/2013) Đáng tiếc là đến thời điểm này, vẫn nhiều mẹ đưa ra nhiều trở ngại không thể cho con da tiếp da mẹ, cảm thấy cho con bú vài bình sữa công thức đầu đời dễ làm hơn là ấp con với mẹ. Betibuti nhắc lại tóm tắt như sau: 1- Da tiếp da con ngay sau khi sinh (bắt đầu từ vài phút sau khi sinh liên tục không gián đoạn 1g, hoặc đến sau khi bé tự tìm ti mẹ bú được cữ đầu tiên là tốt nhất) Điều này phụ thuộc vào Bsi và BV, nên nếu không thể làm được thì: 2- Da tiếp da con ngay khi con được trở về v mẹ trong bệnh viện (1 g liên tục không gián đoạn, nhiều lần (có thể 8-12) trong ngày hoặc tất cả các cữ bú, lần tiếp mẹ bắt đầu không quá 6g sau khi sinh là tốt nhì) Nên nếu, cho dù là có đông người qua lại ngày đầu ở BV, có "sexy vài phút" để đưa được con vào tiếp da trong chăn với mẹ thì mẹ cũng vẫn cần phải đặt ưu tiên. Khoả thân vì con cũng đáng chứ sao, huống gì không đến mức phải khoả thân đâu mà các mẹ ngại? các mẹ sắp sinh suy nghĩ kỹ nhe! 3- Sau khi bé xuất BV, về nhà rồi.. có thể cho con da tiếp da thì cũng không thấy các mẹ làm? Cm vẫn than ít sữa thiếu sữa.. thì bao nhiêu lời khuyên như thuốc lợi sữa, móng giò, sữa nóng... mà không thấy các mẹ nhăc nhau, da tiếp da cho con nhiều vào! DA-TIẾP-DA và cho con bú trực tiếp! Hãy làm thử đi, bạn (và con bạn) sẽ thích ngay mà! 4- Tóm tắt lợi ích: Con tiếp da mẹ một giờ liên tục -> giảm khóc -> giảm nguy cơ bị bú sữa công thức -> được lập trình đầu đời, không bị hở ruột -> giảm nguy cơ sai khớp ngậm -> giảm nguy cơ mẹ bị tắc sữa, nứt cổ gà -> giảm nguy cơ con bú không hiệu quả -> giảm nguy cơ các mẹ không đủ -> giảm nguy cơ con bị dặm sữa công thức sớm hay con bị ăn dặm sớm 5- Sợ trời lạnh, con lạnh thì nên hiểu lại: Tưởng rằng "quấn con trong khăn con sẽ ấm hơn da-tiếp-da v mẹ" là sai. Con tiếp da mẹ (và đắp chăn cho cả 2 mẹ con chung) thì con sẽ được "điều nhiệt tốt hơn", là quấn trong chăn một mình. Vi khi con quấn 1 minh trong cái chăn của con: 1- cái chăn chỉ lưu giữ nhiệt của con, chứ nó không điều nhiệt cho con. Có nghĩa, có thể bé vẫn không đủ ấm, có thể bé quá nóng. 2- năng lượng để sưởi ấm con (và cái chăn) là năng lượng lấy từ cơ thể con) Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 54 /236 Trong khi đó, con tiếp da mẹ (và được quấn trong cùng cái chăn to v mẹ: - năng lượng để sưởi ấm cho cả cặp mẹ và con chủ yếu là năng lượng từ mẹ, là cơ thể mẹ toả năng lượng để sưởi ấm cho con, - cơ thể mẹ không chỉ sưởi ấm mà "điều nhiệt: có nghĩa, phần da tiếp xúc giữa mẹ và con giống như là một máy cảm ứng, luôn được điều chỉnh để nhiệt độ ấm ổn định nhất. Nếu con nóng, người mẹ sẽ giảm toả năng lượng, nếu con lạnh phần da tiếp xúc v con sẽ tăng năng lượng để con vừa đủ ấm. - nếu mẹ ấp hai 2 đứa sinh đôi, mỗi phần da mẹ tiếp xúc v mỗi đứa bé, sẽ cảm ứng điều nhiệt riêng cho từng vùng da đó. Để tối đa diện tích tiếp xúc thì con nằm dang tay chân như con ếch úp trên bụng mẹ, và đắp chăn cho cả mẹ và con, vây trong chăn sẽ lưu giữ được cả nhiệt từ thân nhiệt của mẹ và thân nhiệt của con. 6- Sơ vướng dây rốn tức bụng khi bé úp trên bụng mẹ là sai: Con mặc tã che rốn. không có đau rốn tức bụng như người lớn tưởng tượng. 7- Mẹ sinh mổ, sinh thường, đứng, nằm, ngồi đều có thể ấp con ngay sau khi sinh và tiếp tục sau đó. 8- Đọc bài viết đầy đủ cơ sở khoa học của Da tiếp-da để hiểu và làm cho đúng. Lơi ích và cách để làm đúng da tiếp da được nói đến rất nhiều trong các bài viết của Betibuti, đặc biệt là bài Nuôi Dưỡng sinh học của Betibuti. Đừng để sau này lại tiếc nuối nhe! Chúc các mẹ siêng đọc, hiểu đúng và làm đúng, để con được nuôi con sữa mẹ hoàn toàn! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 55 /236 "TI MẸ, TI BÌNH" - muốn tập cho bé ti bình để bé bú bổ sung sữa mẹ được vắt ra, hoặc để chuẩn bị cho khi mẹ đi làm lại. - thời điểm nào là tốt nhất để bắt đầu tập cho bé ti bình hoặc ti giả? - loại ti bình/ ti giả nào là tốt nhất? giống ti mẹ nhất? - nếu bé chọn ti bình, bỏ ti mẹ thì tập lại cho bé như thế nào? 1- Nhắc lại về Khớp Ngậm đúng: Bài viết này đòi hỏi kiến thức cơ bản của các mẹ về "khớp ngậm đúng". Mẹ nào chưa rõ khái niệm "khớp ngậm đúng" thì tìm đọc trước bài viết đó trên trang betibuti nhe! Vài (chưa phải là tất cả) ưu điểm của khớp ngậm đúng: - lưỡi massage quầng vú để kích thích tiết sữa trong khi bú; - đóng kín giữa bầu vú mẹ và môi, lưỡi bé, không cho sữa thoát ngược ra môi khi bé nút, và bé không hớp thêm không khí vào khi bú; - khi bé bắt đầu nuốt, trong họng sẽ giảm áp suất giúp bé bám chặt vào bầu vú mẹ và dòng sữa được hút ra và nuốt nhẹ nhàng, hiệu quả nhất; - đầu ti mẹ chạm sâu phía trên vòm họng, lưỡi tạo thành ống đón sữa vào thực quản khiến bé không bị sặc. 2- Vì sao không nên tập ti bình cho bé trước 6 tuần tuổi: Cơ sở khoa học: Theo phân tích khoa học, cách ngậm ti mẹ và ti bình (và ti giả/ vú cao su) rất khác nhau, do đó, đối với các mẹ mong muốn nuôi con bằng sữa mẹ, KHÔNG NÊN cho bé bú ti bình (hoặc ngậm ti giả) TRƯỚC 6 TUẦN TUỔI, để bé đủ thời gian thiết lập ổn định thói quen bú mẹ với khớp ngậm đúng. Trong vài trường hợp, bé cần bú sữa mẹ vắt ra trước 6 tuần tuổi, thì nên đút bé bằng cốc (ly) nhỏ, hoặc bằng thìa (muỗng). [Hình minh họa: Các mẹ quan sát hình minh họa, đặc biệt chú ý đến vị trí môi lưỡi khi bé bú bình, và vị trí môi lưỡi của bé quen bú bình khi bú mẹ, so với vị trí môi lưỡi của khớp ngậm đúng như vừa mô tả.] Bất kể hình thức của ti nhựa (nói chung cho tất cả các loại ti bình và ti giả), cho dù trông giống ti mẹ đến mức nào, thì cách ngậm ti nhựa cũng khác với ti mẹ. - Bầu vú mẹ có độ đàn hồi và độ dẻo cực tốt, và thay đổi hình dạng khi đưa vào khuôn, do đó khi bé ngậm sâu vào quầng vú, phần đầu ti và quầng vú sẽ dễ dàng thay đổi hình dạng, lấp đầy và che kín giữa môi và lưỡi của bé, như một nút cao su đậy kín cổ chai vậy. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 56 /236 - Ti nhựa có phần bầu càng to, trông càng giống ti mẹ, khi bé ngậm môi bé cũng loe ra khiến nhiều mẹ lầm tưởng là cách ngậm giống y ti mẹ. Nhưng thực chất, bầu ti nhựa càng to thì bé càng chỉ ngậm phần đầu ti, lưỡi hoàn toàn không đưa dài ra dưới bầu ti như ở khớp ngậm đúng, mà lưỡi co vào tựa sâu đầu ti nhựa. Ti nhựa không thay đổi hình dạng và không đậy kín cữa miệng như ti mẹ - Rất nhiều hãng sản suất bình sữa và ti giả cố gắng thiết kế về hình thức và chất liệu để ti giả càng ngày nhìn càng giống như ti mẹ. Tuy nhiên, họ không mô tả sự khác biệt so với bú sữa mẹ. - Với loại ti nhựa có bầu nhỏ thiết kế truyền thống, có bề ngoài nhìn ít giống ti mẹ nhất. Loại ti nhựa có bầu nhỏ, chiều sâu tổng đầu ti và bầu ti khoảng ngón tay cái của người lớn. Với loại ti này bé có thể ngậm sâu lút cả đầu ti và bầu ti nhựa, môi bé chạm đến nắp vặn, và đầu ti chạm vòm họng của bé. Tuy nhiên, miệng bé chúm chím không mở lớn, và lưỡi cùng không lè dài thành ống để đón sữa. 3- Rủi ro khi cho bé ti bình sóm ngay sau khi sinh - hoặc trước 6 tuần: Khi bú mẹ, mà bé ngậm ti mẹ theo cách ngậm ti bình, thì bé sẽ bú không có hiệu quả, hay tràn sữa ra cạnh mép, dễ bị sặc sữa, bú lâu mà không no, hoặc mau đói trở lại,.. mẹ có cảm giác mình không đủ sữa, (dù con bú sữa tràn ra ngoài, khi không cho con bú sữa chảy ướt áo), và phải cho con dặm sữa ngoài càng lúc càng nhiều. Ngoài ra khi không có khớp ngậm đúng: - bé bú và nuốt sữa mẹ không hiệu quả, ảnh hưởng đến tốc độ xuống sữa, khiến bé từ chối ti mẹ trực tiếp. - khi bé ngậm đầu ti, mẹ sẽ dễ bị nứt cổ gà, bị tắt tuyến sữa do bé bú không hiệu quả, sữa không được bú ra hết bị ứ động... Do đó, việc cho bé ngậm ti bình/ ti giả ngay sau khi sanh, hoặc bú xen kẻ giữa mẹ và bình, hoặc tập bé ti bình trong 6 tuần đầu, sẽ ảnh hưởng đến việc thành lập "khớp ngậm đúng" khi trẻ ti mẹ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và khả năng thành công của việc bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. 4- Cách tập ti bình (Không áp dụng trước 6 tuần tuồi) chuẩn bị cho mẹ đi làm trở lại. - KHÔNG được ép bé, không để bé khóc và có ác cảm với việc ti bình, phải kiên nhẫn với bé - Phản xạ có điều kiện đối với bé bú mẹ là mùi hương của mẹ (quầng vú mẹ có tinh dầu phát mùi hương đặc trưng của mẹ giúp bé liên tưởng đến bầu sữa mẹ, do đó, để việc tập ti bình giúp bé có thêm phản xạ co điều kiện mới, cho cách bú mới, Betibuti khuyến khích bố mẹ áp dụng các gợi ý sau: - Những lần tập ti bình đầu tiên, bé không nhìn thấy, không nghe tiếng, không nghe mùi của mẹ. Nghĩa là mẹ phải đi hẳn ra khỏi phòng, ra khỏi nhà càng tốt. Xịt phòng bằng mùi hương khác để thay đổi mùi cho căn phòng, hoăc bế bé sang phòng khác lạ. - Người khác, không phải mẹ, bế bé để làm quen vời ti bình. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 57 /236 - Tư thế bế bé bú cũng khác với tư thế bú mẹ, ví dụ: xoay nguòi ra ngoài, thay vì úp vào sát người như bú mẹ... - Tập khi gần giờ đầu cữ bú, không tập lúc bé quá đói, bé mới chớm đói sẽ hợp tác tốt hơn. (Không như quan niệm để thật đói mới hợp tác.) - Nếu bé chưa muốn hợp tác, cáu gắt, bỏ cữ, thì xúc cho bé VÀI THÌA cho đỡ đói, rồi lại tập tiếp. - Chỉ cho ti mẹ vào buổi đêm trong 1 tuần, cho đến khi bé quen bình rồi thì có thể ti cả hai bất kỳ lúc nào. 5- Giải pháp khắc phục tâp cho con ti mẹ trở lại, nếu bé từ chối ti mẹ: Có một số bé có thể bú cả mẹ và bình qua lại xen kẻ. Nhưng có những bé chỉ chọn một cách, hoặc ở thời điểm này thích 1 cách, thời điểm khác, lại thích cách khác. Tuy nhiên, con ti mẹ trực tiếp bao giờ cũng là tốt nhất cho cả mẹ và con, vậy ở những trường hợp con chỉ muốn ti bình, nhưng mẹ muốn tập lại cho con, Betibuti đề nghị như sau: Để tập cho bé ti mẹ trở lại, các mẹ phải kiên nhẫn và tự tin. Tuyệt đối không được căng thẳng cố ép bé ti mẹ trở lại, khiến bé có ác cảm với việc bú mẹ. Betibuti đề nghị cách khắc phục như sau: - ngưng không cho bé ti bình, và cho bé ăn sữa bằng thìa (muỗng)/ cốc (ly) nhỏ, trong 2, 3 cữ.. tuyệt đối không ngậm ti giả trong quá trình này - bé sẽ đủ no, nhưng bé sẽ có nhu cầu được mút ti, và sẽ đến thời điểm bé sẵn sàng ti mẹ trở lại để được mút ti mẹ - để biết khi nào bé sẵn sàng trở lại, mẹ nằm cạnh bé và đưa ti thử cho bé, nếu bé sẵn sàng bé sẽ chủ động tìm ti mẹ để mút, nếu bé chưa sẵn sàng thì mẹ lại thử lại ở những cữ sau. Kết luận: Và quan trọng nhất là mẹ phải tập cho bé khớp ngậm đúng khi bú mẹ [tham khảo hướng dẫn tại trang Betibut.] Đây là những gợi ý dựa trên những hiểu biết khoa học về tâm lý và sức khoẻ của bé, dĩ nhiên, còn có nhiều cách tâp khác mà các mẹ có thể trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm để Betibuti tiếp tục bổ sung và hỗ trợ tốt hơn cho các bố mẹ khác nữa. Chúc các mẹ yên tâm và luôn chủ động và thành công trong công cuộc nuôi con sữa mẹ, khi ở nhà, cũng như khi đi làm trở lại! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 58 /236 TI MẸ TRỰC TIẾP CÓ LỢI ICH NHƯ THẾ NÀO SO VỚI TI SỮA MẸ BẰNG BÌNH Hình minh họa: + động tác ngậm, vắt, mút, nuốt sữa khi bé bú mẹ trực tiếp + tuyến dầu trên quầng vú + dụng cụ tiếp sữa (supplementer feeding) Trong vài dịp trước đây, Betibuti có nhắc đến thứ tự ưu tiên nuôi trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: 1- Sữa mẹ bú trực tiếp 2- Sữa mẹ vắt ra 3- Sữa đi xin của mẹ khác ... 4- Sữa công thức (UNICEF 2005) Trong phạm vi bài viết này, Betibuti chỉ xem xét đến 3 mục đầu, và tìm hiểu xem có những cách làm nào để con con được hưởng nhiều lợi ích nhất từ sữa mẹ. 1- Lợi ích dinh dưỡng khi bú mẹ trực tiếp: - Sữa mẹ được sản xuất tươi ngon ngay trước và trong khi con bú, sữa đầu nhẹ hơn, giải khát và kích thích ngon miệng, như một món khai vị cần thiết, sữa sau như bữa chính được tăng béo đồng thời với thời gian các dịch tiêu hoá, tuỵ, mật được tiết ra đầy đủ để giúp tiêu hoá và hấp thụ chất (đặc biệt là chất béo) một cách hiệu quả nhất. (a) - Sữa non, sữa chuyển tiếp, sữa già có hàm lượng các chất phù hợp nhất với ngày/ tháng tuổi của con. - Sữa bé sinh non, sữa bé sinh đủ tháng cũng có hàm lượng phù hợp nhất cho bé. - Sữa ngày, sữa đêm, sữa hè, sữa đông, có hàm lượng các chất thích ứng linh hoạt trong từng cữ bú. - Sữa mẹ có nhiệt độ ổn định trong suốt cữ bú, bảo toàn mọi thành phần dinh dưỡng cho bé. Ngoài ra, dưỡng chất trong sữa mẹ ở dạng hoá sinh "thân thiện" và dễ hấp thụ nhất cho cơ thể bé, và luôn đi kèm với các loại men tiêu hoá tương ứng có trong sữa mẹ hoặc trong cơ thể bé, giúp cơ thể bé hấp thụ tốt nhất các chất dinh dưỡng cần thiết cho giai đoạn phát triển niêm mạc, não và hệ thống thần kinh. Nếu sữa mẹ không được bú trực tiếp, mà vắt ra bú ngay, thì chỉ kém ở điểm (a), nếu sữa mẹ trữ đông dùng sau này thì không có được sự tinh tế, linh hoạt theo bữa, theo ngày, nhưng vẫn đảm bảo dưỡng chất cho bé. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 59 /236 2- Lợi ích "bảo vệ" khi bú mẹ trực tiếp: Quầng vú mẹ, nếu các mẹ quan sát sẽ thấy, có những hột lộm cộm đó là các lỗ thoát của tuyến dầu (Montgomery/ Areola glands) giúp tạo mùi hương, dưỡng da, giữ ẩm và tiệt trùng phần đầu ti và quầng vú. Do đó, bình sữa mẹ/ núm vú mẹ luôn được tiệt trùng sẵn cho con, mà không cần đến một loại hoá chất tiệt trùng nào. (a) Sữa mẹ gồm có: dưỡng chất và các yếu tố bảo vệ (gồm HỆ MIỄN NHIỄM TỔNG QUÁT (non specific immune system) như men vi sinh pro-biotic, các phân tử kháng thể dồi dào trong sữa mẹ và HỆ MIỄN NHIỄM THÍCH ỨNG (adaptive immune system) như SIga, Ig, bạch cầu... Khi môi trường của con (và/ hoặc mẹ) có tiếp xúc với một loại khuẩn có hại hay mầm bệnh nào đó, hoặc con (và/ hoặc mẹ) bị bệnh, hệ miễn nhiễm thích ứng sẽ tạo nên những kháng thể cần thiết cho con chống lại loại khuẩn/ mầm bệnh đó. Khi con bú mẹ trực tiếp, con sẽ nhận được kịp thời các kháng thể cần thiết, bên cạnh những kháng thể tổng quát có sẵn trong sữa mẹ. (Betibuti sẽ có một bài viết chi tiết trong tương lai về HỆ MIỄN NHIỄM THÍCH ỨNG.) Do đó: nếu con không bú mẹ trực tiếp mà vắt ra bú ngay thì cũng chỉ kém điểm (a), nếu con bú sữa trữ lạnh, trữ đông sau một thời gian, thì con vẫn có được HỆ MIỄN NHIỄM TỔNG QUÁT, nhưng hệ miễn nhiễm thích ứng có thể không còn tác dụng nữa. nếu con bú sữa xin đã đun lên 70oC thì con nhận được gần như đầy đủ dưỡng chất, nhưng thiếu các yếu tố bảo vệ. (Đằng nào, thì vẫn hơn sữa công thức, vì dưỡng chất của sữa công thức cũng khó hấp thụ hơn, mà cũng không có tí kháng thể nào.) 3- Lợi ích phát triển răng hàm mặt, tai mũi họng: Có một điều các mẹ có thể chưa từng nghe nói đến là lợi ích này. Các mẹ có thể nghe giải thích rằng núm ti giả làm đẩy răng ra phía ngoài gây hô răng. Cách giải thích này không chính xác. Các thông tin dưới đây về lợi ích vận động cơ hàm mặt sẽ giúp đưa ra lời giải đúng. Động tác bú theo khớp ngậm đúng là một động tác phối hợp: ngậm, vắt, mút, nuốt giúp vận động toàn diện các cơ vùng hàm mặt, và lưỡi, cách bú này liên tục trong nhiểu năm đầu đời giúp cơ và xương hàm, khoang tai, mũi, họng. Xương hàm trẻ bú mẹ phát triển hơn, rộng hơn và khớp 2 hàm răng tốt hơn, giúp cho răng vĩnh viễn mọc lên dễ hơn, đúng vị trí và không bị chen chút gây hô, lệch, lòi sỉ. Mức độ phát triển tối ưu ở khoang tai mũi họng cũng giúp tăng khả năng thở và thính lực Mức độ phát triển của cơ lượng và cuống họng cũng tối ưu khả năng phát âm (nói/ ca hát) của bé (Động tác bú bình chủ yếu chỉ là ngậm và nuốt, vì sữa bình tự chảy xuống chứ không cần các cơ hàm mặt và lưỡi phải mút và vắt.) Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 60 /236 Ngoài ra, chất tinh bột (đường) trong sữa mẹ là Lactose, chỉ phân huỷ trong ruột, không phân huỷ trên miệng, nên không gây sâu răng. Sữa mẹ chống viêm nhiễm và kháng khuẩn, nên nếu bị sặc vào tai, mũi, họng không gây viêm nhiễm. (Bé bú sữa mẹ trực tiếp hay bình đều có được lợi ích này.) 4- Lợi ích tâm lý và tình cảm khi con bú mẹ trực tiếp: Đây là lợi ích rõ rệt nhất. Mối dây tình mẫu tử, cảm giác hạnh phúc, an tâm, bình yên mà mẹ và con có được khi con được mẹ ôm sát vào người và cho bú trực tiếp suốt nhiều năm tháng đầu đời. 5- Lợi ích chủ động nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể: Càng ngày chúng ta càng nghe nhiều hơn phương pháp nuôi con để bé chủ động (Baby led). Đối với bé sơ sinh thì được khuyến khích cho bú mẹ trực tiếp theo nhu cầu (on-demand) và da-tiếp-da. Đây là một đòi hỏi khó đối với nhiều bố mẹ, muốn kiểm soát mọi thứ trong việc nuôi con. Do trong một cộng đồng nuôi con bằng sữa công thức, người ta bàn nhiều về lượng bú vào và về cân nặng của bé, khiến các mẹ cho con bú trực tiếp cảm thấy bất an, mất chủ động, mất kiểm soát, nên lựa chọn cách "trung gian" là vắt sữa mẹ ra cho bé bú bình. 6- Tiết kiệm tiền và thời gian mua các dụng cụ, vắt/ hút sữa, tiệt trùng, bảo quản... Kết luận: Thế nên, khi đã hiểu những lợi ích này, Betibuti hy vọng các mẹ sẽ cố gằng tối đa trong hoàn cảnh của mình, đặc biệt là khi mẹ chưa đi làm, cách làm đúng khi nuôi con sữa mẹ. Chủ động không phải là đo được lượng sữa bé bú vào, mà chủ động chính là để con được bú mẹ trực tiếp càng nhiều càng tốt, là mẹ học và áp dụng các kỹ năng sau, để yên tâm biết rằng con bú đủ, bú tốt mà không cần quan tâm đến dung lượng: không cho con bú bình, ti giả sớm (trước 6 tuần) để đảm bảo con bú mẹ với khớp ngậm đúng cách cho con ăn bằng cốc (cup-feeding), bằng tay (finger-feeding), bằng thìa (spoon feeding), bằng dụng cụ bổ sung sữa (supplementer-feeding) cách quan sát và nghe tiếng nuốt sữa của con cách cảm nhận bầu vú nhẹ đi sau khi con bú cách quan sát cảm giác no phê của con sau cữ bú cách quan sát màu da và ánh mắt của con khi con tỉnh táo cách nhận xét phân và nước tiểu của con theo độ tuổi cách hiểu tăng trưởng và các cột mốc vận động theo tháng tuổi theo tiêu chuẩn đúng của WHO Hầu hết các kỹ năng này đã (hoặc sẽ) được chia sẻ trên trang FB Betibuti và cộng đồng Hội Sữa Mẹ (Be ti bu ti) để giúp các mẹ có thêm kỹ năng để các mẹ tự tin hơn. Chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công! Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 61 /236 CÁCH VẮT VÀ TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH CƠ CHẾ SẢN XUẤT SỮA NON VÀ CÁCH VẮT TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH Các mẹ cần đọc kỹ để áp dụng an toàn. 1- Sữa non có trong bầu vú mẹ từ khi nào? Cơ thể mẹ bắt đầu sản xuất SỮA NON (Colostrum) từ giữa thai kỳ. Thông thường khoảng tuần 16 - 20 của thai kỳ (mẹ sinh con rạ có thể thấy sữa non sớm hơn) trong bầu vú mẹ diễn ra quá trình hoàn chỉnh của tế bào tạo sữa (lactocytes - nang sữa) và những giọt sữa non đầu tiên bắt đầu được tạo ở đây gọi là Giai đoạn Tạo sữa 1 (Lactogenesis I). Ở giai đoạn này, khoảng cách giữa các nang sữa còn chưa kín, do đó sự lưu thông qua lại giữa huyết thanh (máu) và sữa khá cao, vì vậy sữa non có thể có màu hơi đỏ của máu, màu nhuốm hồng, màu vàng cam hoặc màu vàng nhạt (chứ không trắng như sữa già (Mature Milk) ở Giai đoạn Tạo sữa 2 khi hình thức, chất thay đổi và lượng sữa gia tăng đáng kể.) Betibuti đã có rất nhiều bài viết về tác dụng của sữa non trong 72 giờ đầu đời, cũng như tác hại của sữa công thức và bình sữa đối với bé sơ sinh. Các mẹ nên tham khảo lại các bài viết đó để hiểu vì sao việc những cữ bú đầu đời là sữa non của mẹ là cực kỳ quan trọng. 2- Vắt sữa non trước khi sinh để làm gì? Học cách để vắt tay, thu hoạch dần dần và dự trữ SỮA NON từ trước khi sinh là một kỹ năng cần thiết cho các bà mẹ. Ngay sau khi sinh, bé cần được CHỈ BÚ HOÀN TOÀN SỮA NON của mẹ. Tuy nhiên, trong một số tình huống đặc biệt, do quy trình của Bệnh viện, do sức khỏe của mẹ hoặc con, con có thể phải cách ly khỏi mẹ, sữa non trữ sẵn của mẹ sẽ cực kỳ hữu dụng. Các tình huống đặc biệt đó bao gồm: Mẹ bị tiểu đường/ tiểu đường thai kỳ Mẹ được chỉ định sinh mổ Mẹ có bất thường ở bầu vú/ đầu ti Bé bị hở hàm ếch Các tình huống sức khỏe khác của mẹ/ con ngay sau khi sinh 3- Vắt sữa non vào thời điểm nào là thích hợp? Các mẹ có thể thỉnh thoảng khi tắm hoặc chăm sóc bầu vú, có thể thấy sữa non từ tuần 32 đến 34 của thai kỳ. Tuy nhiên, việc thu hoạch sữa có thể thật sự bắt đầu từ tuần thứ 36, khi sữa non có thể nhỏ giọt dễ dàng hơn. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 62 /236 Chăm sóc bầu vú đúng cách trong thai kỳ cũng giúp cho sữa non của mẹ được sản xuất và tiết ra dễ dàng hơn. Các mẹ bầu nên tham khảo và áp dụng bài viết Chăm sóc bầu vú mẹ Phần 1, để áp dụng nhé. 4- Vắt sữa non như thế nào cho đúng và an toàn? Tuyệt đối không được dùng bất cứ máy hút sữa nào để hút sữa non trước khi sinh, mà chỉ được vắt nhẹ nhàng bằng tay. Cách vắt tay dễ học và dễ thuần thục sau một vài lần thực hành. Và kỹ năng này rất có ích về sau này trong quá trình nuôi con sữa mẹ lâu dài. Sữa non ở giai đoạn này được "thu hoạch từng giọt" như sau: vắt tay chỉ 3 đến 5 phút / lần x 3 - 5 lần/ ngày. dùng ống tiêm tiệt trùng (5ml - không kim) để thu từng giọt sữa non giữ túi nylon tiệt trùng gốc ban đầu, để cho ống tiêm có sữa vào, ghi ngày, dán lại trước khi trữ lạnh (dán tạm, nếu chưa đầy) thu tiếp sữa non vào ống tiêm cho đến khi đầy 1 ống 5 ml (không quá 3 ngày) 1 ống tiêm đầy (hoặc sau 3 ngày) thì niêm kín túi nylon và chuyển sang trữ đông trong 1 hộp kín (ví dụ. Lock n Lock). Vì sữa non khá đặc và dẻo nên chảy chậm và không ra thành tia như sữa già, nên nếu mỗi lần vắt mẹ thu được 0.5ml - 1ml, mẹ có thể thu được 2.5ml - 5ml/ ngày là kết quả rất tốt rồi. Lượng sữa non thu được này có vẻ không nhiều, tuy nhiên nếu các mẹ nhớ trong các bài trước Betibuti có mô tả dung tích dạ dày của bé sơ sinh trong ngày đầu chỉ 5 - 7ml, có nghĩa bé cũng chỉ cần bú 5 - 7ml/ cữ, các mẹ sẽ hiểu vì sao một lượng sữa nhỏ thu hoạch trong vài tuần cũng vừa đủ cho con trong ngày đầu nếu cần. Đọc đến đây, chắc hẳn có nhiều mẹ vẫn thắc mắc, lo lắng, vì hầu hết các mẹ có thể được khuyên không được vân vê, kích thích đầu ti vì sợ kích thích chuyển dạ, sinh sớm. Việc massage và vắt sữa này cũng có thể gây co thắt tử cung nhẹ, nhưng cách vắt và thời gian như mô tả trong bài viết này là an toàn và không kích ứng chuyển dạ (giống như những cơn chuyển dạ giả không đủ mạnh để gây sinh non), trừ khi mẹ đã ở sẵn trong tình trạng "doạ sinh sớm" từ trước tuần 36. Phương pháp vắt trữ sữa trước khi sinh này đã được chính thức giới thiệu trong nhiều tài liệu của các tổ chức chuyên môn về sữa mẹ, (như Tài liệu hướng dẫn số 2811 năm 2008 của La Lêch League GB, Tài liệu hướng dẫn số 322591 của Captial and Coast District Health Board New Zealand) 5- Cách tự vắt sữa bằng tay? Rửa tay sạch bằng xà phòng chườm bầu vú bằng khăn ấm (hoặc vắt sau khi tắm vòi sen ấm) massage bầu vú (có thể áp dụng phương pháp massage 3' của Betibuti) Động tác vắt gồm 3 bước: đặt - ấn - vắt Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 63 /236 Đặt ngón tay cái phía trên quầng vú và ngón tay trỏ dưới quầng vú, cách chân ti khoảng 3cm - 4cm (đầu ngón tay cái, đầu ti và đầu ngón trỏ thẳng hàng) Ấn giữ các đầu ngón tay cố định trên da, ấn ngược vào thành ngực Vắt: ép hai đầu ngón tay về phía đầu ti để vắt nhẹ nhàng Lặp lại động tác này nhịp nhàng theo 3 bước cho đến khi thấy những giọt sữa non tiết ra khỏi đầu ti. Dùng ống tiêm hút "thu hoạch" từng giọt sữa non này 6- Cho bé bú sữa non trữ sẵn này như thế nào tốt nhất? Khi đi sinh, bố mẹ bé mang sữa đông này trong hộp kín và túi trữ lạnh và gửi vào ngăn đông ở tủ lạnh của Bệnh viện. Khi cần dùng, bố mẹ bé sẽ ngâm cả ống tiêm (để nguyên trong nylon tiệt trùng) vào nước ấm, hay máy hâm sữa, và đút cho bé ăn từ ống tiêm + mút ngón tay bố/ mẹ (finger-feeding như hình minh họa). Mỗi cữ 5ml, có thể cách cữ 1g - 1.5g trong ngày đầu, cho đến khi bé được về với mẹ, da-tiếp-da và bú mẹ trực tiếp. Vì lượng sữa rất nhỏ, nên không nên chuyển sữa qua nhiều dụng cụ khác, vì sẽ làm hao tốn những giọt sữa quý giá này. 7- Ý nghĩa của việc vắt sữa non trước khi sinh: Giúp mẹ hiểu được cơ chế tạo sữa non trong thai kỳ và tự tin rằng trong bầu vú mẹ đã có sẵn sàng sữa cho con, chứ không phải chờ sữa về như quan niệm sai lầm phổ biến hiện nay. Giúp mẹ nhìn thấy hình thức (đặc, dẻo nên dễ nuốt) và dung lượng ít ỏi của sữa non là phù hợp với khả năng mút nuốt của con và phù hợp với dung tích dạ dày sơ sinh. Giúp mẹ có được một kỹ năng hữu ích của quá trình nuôi con sữa mẹ, để sử dụng sau này, khi bị căng ngực, cương sữa, trữ sữa v.v. mà không phải phụ thuộc vào máy hút sữa Giúp cho trong mọi tình huống, phòng hờ, bé luôn có sẵn sữa non của mẹ để việc "lập trình đầu đời" của niêm mạc ruột được hoàn hảo Giúp mẹ yên tâm chuẩn bị cho những ngày sắp sinh, vì mẹ tin tưởng rằng cho dù đẻ mổ hoặc các chỉ định cách ly mẹ, con vẫn có sữa non của mẹ cho những cữ bú đầu tiên. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 64 /236 THU TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH (PHẦN 2) Yêu cầu tham khảo bài viết PHƯƠNG PHÁP Thu thu trữ sữa non trước khi sinh - Phần 1, để áp dụng đúng và an toàn, khi cần: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=644331032272389&substory_index=0&id=2 89879814384181 1- GIẢI TOẢ NGỘ NHẬN VỀ NGUY CƠ SINH NON do KÍCH THÍCH ĐẦU TI Có một sự NGỘ NHẬN rằng khi phụ nữ mang thai kích thích đầu ti để vắt sữa non sẽ dẫn đến sinh non. Kích thích đầu ti - hoặc các hoạt động khác có thể sinh ra hocmon oxytocin như ăn các thức ăn có chất phenyethylamines như sô-cô-la, hôn, ôm, "tự sướng" hoặc "quan hệ" abcxyz - sẽ chỉ dẫn đến chuyển dạ nếu niêm mạc tử cung có đủ CÁC ĐIỂM TIẾP NHẬN hocmon oxytocin. Báo cáo thẩm định của BS Cox (2006) thẩm định những kết quả nghiên cứu trước của Di Lieto 1989, Stein 1990, Curtis 1999, trong đó những phụ nữ mang thai có sơ phút kích thích đầu ti khác nhau (từ 30 đến 110 phút). Không có kết quả nghiên cứu nào cho thấy có tác động rõ rệt trong chỉ số Bishop (dấu hiệu chuyển dạ) hay dẫn đến chuyển dạ. Báo cáo thẩm định của BS Cox (2006) cũng thẩm định một nghiên cứu khác của Moscone và Moore (1993) trên 57 bà mẹ tiếp tục cho bé lớn bú, khi mang thai bé sau. Những em bé sau của những bà mẹ này đều khoẻ mạnh và được sinh ra đủ tuần. [việc vắt sữa trong thai kỳ cũng giống việc cho bé lớn hơn bú mẹ trong thai kỳ] Trích: Thẩm định các nghiên cứu liên quan đến vắt trữ sữa non trước khi sinh (2010) của BS. Sue Cox - Chuyên Gia Tư vấn Sữa Mẹ Quốc tế hàng đầu, - Thành viên cơ quan Cấp chứng chỉ Chuyên gia Tư vấn Sữa Mẹ Quốc Tế - Giáo viên của Chứng chỉ Chuyên gia Tư Vấn Sữa Mẹ Quốc tế (Viện Sữa Mẹ Quốc tế) - Thành viên Hiệp Hội Nuôi Con Sữa Mẹ Úc (ABA) 2- Hiểu về tử cung và sự nhạy cảm của tử cung trong thai kỳ: Hocmon Oxytocin được biết đến là hocmon sinh ra từ việc kích thích đầu ti (massage, cho con bú, vắt sữa.. cần thiết để cơ thể mẹ tiết sữa) và một số hoạt động khác như nêu trên, một số người nhạy cảm hơn thậm chí có thể có lượng hocmon oxytocin tăng lên trong máu chỉ cần nghĩ đến các hoạt động/ kinh nghiệm trên. Hocmon Oxytocin cũng là hocmon gây co thắt tử cung, giúp mẹ chuyển dạ để sinh bé. Do đó, nếu chỉ dừng ở kiến thức này, kể cả một số người ngành y nhưng không cập nhật kiến thức mới sau 2006), người ta dễ dàng kết luận sai lệch và dẫn đến ngộ nhận rằng chỉ cần có hocmon oxytocin thì sẽ có chuyển dạ, và LẦM TƯỞNG rằng các hành động như massage chăm sóc bầu vú mẹ, quan hệ abcxyz, cho bé lớn bú, vắt sữa trong thai kỳ là các hoạt động "đầy rủi ro" và "không nên". Tuy nhiên, MỘT KIẾN THỨC QUAN TRỌNG không thể bỏ qua khi bàn chuyện bầu bì sinh đẻ là HIỂU VỀ TỬ CUNG. Tử cung không phải là một cái túi lúc nào cũng chực co thắt để gây sinh non trong suốt 38 tuần thai kỳ. Trong 38 tuần đầu của thai kỳ, ngay cả một lượng lớn hocmon oxytocin, hay pitocin (hocmon oxytocin nhân tạo) cũng không gây chuyển dạ và sinh non. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 65 /236 Thay vì vậy, tử cung cũng phải được phát triển và chuẩn bị trước cho việc chuyển dạ. Có thể hiểu có hai giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển của tử cung trong thai kỳ: giai đoạn "tỉnh" giữ bé trong bào thai và giai đoạn "động" đưa bé ra ngoài. Hai giai đoạn này (tạm gọi là "giai đoạn 1" và "giai đoạn 2") khác hẳn nhau về cách tử cung phản ứng với lượng hocmon trong máu. Trong "giai đoạn 1" (trước 37 tuần), khi bào thai đang lớn dần, tử cung "trơ" đối với hocmon oxytocin, có nghĩa là có thể massage bầu vú đầu ti, quan hệ tình dục, cho con bé lớn hơn bú, vắt sữa mà không ảnh hưởng gì đến sự phát triển của bào thai và cũng không gây co thắt tử cung hay sinh non chỉ vì các hoạt động có liên quan đến lượng hocmon oxytocin trong máu. Ví dụ, các trường hợp bà mẹ cho bé lớn bú khi mang thai bé nhỏ không cảm nhận cơn co thắt nào khi cho con bú (93% theo kết quả mẹ cho con bú trong thai kỳ của Moscona). Đặc biệt là ngay vài % có cảm giác các cơn co thắt cũng không dẫn đến chuyển dạ hay ảnh hưởng đến thai kỳ, giống như các cơn co thắt giả Braxton -Hicks. [việc vắt sữa trong thai kỳ cũng giống việc cho bé lớn hơn bú mẹ trong thai kỳ] Trong "giai đoạn 2", đến kỳ sinh nở (khoảng từ tuần 38), tử cung nhanh chóng thay đổi để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ, và tử cung trở nên "rất nhạy cảm" với hocmon oxytocin. Khả năng "trơ" hay "nhạy cảm" của tử cung đối với hocmon oxytocin là do trong giai đoạn đầu tử cung có ít điểm tiếp nhận, nhưng trong giai đoạn đủ tuần thai lại có rất nhiều nhiều "các điểm tiếp nhận hocmon oxytocin". Các điểm tiếp nhận hocmon oxytocin là các tế bào của tử cung có thể phát hiện ra sự hiện diện của hocmon oxytocin và kích hoạt những cơn co tử cung. Trước 37 - 38 tuần số lượng các tế bào này ít và rải rác khiến tử cung "trơ" trước hocmon này. Từ tuần 38, số tế bào này tăng nhanh dần và đến khi sinh đạt đến 300 LẦN số lượng "điểm tiếp nhận hocmon oxytocin" ngay SAU khi chuyển dạ để sinh bé. Trong những tuần cuối thai kỳ, hocmon oestrogen tăng lên cao nhất, đây là hocmon cần thiết để thúc đẩy sự gia tăng các "điểm tiếp nhận oxytocin", và vì thế các điểm tiếp nhận này chỉ trở nên dày đặc và đủ để nhạy cảm với hocmon oxytocin để chuyển dạ và sinh bé ở cuối thai kỳ (cùng với sự phối hợp của các nội tiết tố khác). Nhờ vậy, từ sau tuần 38, các hoạt động kích thích hocmon oxytocin cũng chính là các hoạt động giúp chuyển dạ nhanh chóng, ngoài ra, nhờ số điểm tiếp nhận đạt cao nhất sau khi sinh, mà việc cho con bú hoàn toàn và liên tục từ khi sau khi sinh, giúp tử cung của mẹ mau thu gọn và giảm nguy cơ sa tử cung và các bệnh liên quan đến tử cung, các chứng bệnh mà nhiều phụ nữ không cho con bú phải lo ngại. Việc tử cung có rất ít điểm tiếp nhận hocmon oxytocin trong "giai đoạn 1", chỉ là một trong những đặc tính bảo vệ cho tử cung tránh sinh non, ngoài ra còn có nhiều yếu tố bảo vệ khác. Trong phạm vi của bài này, và mối liên hệ với bầu vú mẹ và hocmon oxytocin, nên chúng ta chỉ nói đến đặc tính này. Tuy nhiên đây không phải là cơ chế duy nhất bảo vệ tử cung trong thai kỳ, còn có các cơ chế khác không liên quan đến đặc điểm này. Đó là lý do, có những trường hợp sinh non vì những nguyên do hoàn toàn khác, ví dụ như các hocmon ức chế như progestrogen, các protein xúc tác... KẾT LUẬN Do đó, dựa trên kiến thức và các thẩm định mới này, các Hiệp hội Sữa mẹ các nước tiên tiến trên toàn thế giới đều có tài liệu hướng dẫn phương pháp vắt trữ sữa non trước khi sinh và mô tả Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 66 /236 những trường hợp nào nên áp dụng để giảm thiểu những tình huống bé sơ sinh phải bú tráng ruột bằng sữa công thức, cũng như việc tiếp tục cho bé lớn bú mẹ đến khi sinh bé nhỏ là an toàn và tốt cho cả 3 mẹ con. Tài liệu đào tạo Liên minh Hành động vì Nuôi Con Sữa Mẹ Thế Giới WABA 11/2013 và gần đây nhất Tài liệu Tập huấn cho Chuyên viên Dự Án Alive&Thrive tại Việt Nam 12/2013 của ICF, Anh cũng đax bao gồm đề nghị và hướng dẫn các kỹ năng này cho các chuyên viên dự án và chuyên viên y tế tham dự. Phương pháp và kỹ năng cụ thể, đã được Betibuti chia sẻ trong bài viết (dựa trên tài liệu hướng dẫn của LLL - GB 2008): Phương pháp thu trữ sữa non trước khi sinh - Phần 1. https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=644331032272389&substory_index=0&id=2 89879814384181 Các lợi ích của 72 giờ vàng sữa non và các đặc tính của sữa non mà không có một loại dung dịch nào tự nhiên hay nhân tạo có thể sánh bằng, đã được mô tả trong các bài về sữa non của mẹ. https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=586628314709328&substory_index=0&id=2 89879814384181 Các mẹ nên đọc kỹ các bài này, đặc biệt là các mẹ bầu, để có sự hiểu biết và quyết tâm nuôi con sữa mẹ hoàn toàn. Betibuti chúc các mẹ nuôi con sữa mẹ đầy tự tin, nhờ hiểu rõ khả năng tuyệt vời của cơ thể người mẹ! _____ Nguồn tham chiếu: - From an unpublished study by Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC, Sugarman, M., M.D., 2003; discussed in Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 16. - Bøhler, E. Bergström, S. Subsequent Pregnancy affects morbidity of previous child. J Biosoc Sci 1995 27:431-442. - Moscone [sic], SR., Moore, M.J, Breastfeeding during pregnancy. J Hum Lact 1993; 9(2):83- 88. - Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 225-30, 235. - Amico, J., and Finley, B., Breast stimulation in cycling women, pregnant women and a woman with induced lactation: pattern of release of oxytocin, prolactin and luteinizing hormone. Clinical Endocrinology, 1986 25:97-106. - Kimura T, Takemura,M., Nomura, S., et al. Expression of oxytocin receptor in human pregnant myometrium. Endocrinology 137:780-785. 1996. - Fuchs AR, Fuchs F, Husslein P, Soloff MS. Oxytocin receptors in the human uterus during pregnancy and parturition. Am J Obstet Gynecol 1984 Nov 15;150(6):734-41. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 67 /236 - Chwalisz, K, Fahrenholz, F, Hackenberg, M., Garfield, R., Elger, W. The progesterone antagonist onapristone increases the effectiveness of oxytocin to produce delivery without changing the myometrial oxytocin receptor concentrations. Am J Obstet Gynecol 1991; 165: 1760-70. - Grazzini E, Guillon G, Mouillac B, Zingg HH. Inhibition of oxytocin receptor function by direct binding of progesterone. Nature. 1998 Apr 2;392(6675):509-12. - Zingg HH, Grazzini E, Breton C, Larcher A, Rozen F, Russo C, Guillon G, Mouillac B. Genomic and non-genomic mechanisms of oxytocin receptor regulation. Adv Exp Med Biol 1998;449:287-95. - AAFP Policy Statement on Breastfeeding can found at http://www.aafp.org/x6633.xml; the selected quote is from the sub-heading “Nursing Beyond Infancy.” - Ruth Lawrence, M.D. in Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, 5th edition. Mosby. St. Louis. 1999. p. 671. - Sue Cox, An Ethical Dilema: Should recommending of antenatal expressing and storing of collostrum be continued?, Breastfeeding Review 2010 - Hillary Flower, Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond, LLLI 2003 Ảnh minh họa: - http://biomhs.blogspot.com/2012/09/hormones-in-reproduction-ii.html Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 68 /236 CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ PHẦN 1: CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ, CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ Khi mang thai và nuôi con bú mẹ, cm nhận được vô số lời khuyên về dinh dưỡng và những lời bình luận về chất lượng sữa mẹ, chẳng biết như thế nào mới là đúng. Hình ảnh minh họa: Sữa mẹ là "sữa buffet", sữa công thức là "sữa cỏ + hoá chất". **Bài viết áp dụng cho mẹ mạnh khoẻ, đủ dinh dưỡng và tăng cân tốt trong quá trình mang thai. Không áp dụng cho mẹ suy dinh dưỡng hoặc có thể trạng suy nhược.** A - Sữa mẹ gồm những chất gì, và được chế tạo như thế nào? Sữa mẹ có hàng ngàn chất, ngoài những thành phần chính [mà sữa công thức luôn cố gắng sao chép], đến nay khoa học đã nghiên cứu khoảng 200 chất, còn rất nhiều thành phần khác của sữa mẹ vẫn chưa được nghiên cứu hết. Tuy nhiên, theo đặc tính "đặc điểm giống loài", sữa của loài nào là tối ưu cho loài đó, thì tất cả các thành phần của sữa mẹ đều là tốt nhất cho con. Sữa mẹ được chế tạo theo "công thức định sẵn", trung bình mỗi lít sữa già (matured milk) chứa khoảng 700 kcal, 890mL nước, 74 g chất bột đường, 42g chất béo, và 13g chất đạm, tuy thành phần chất có thay đổi linh hoạt, nhưng luôn trong một ngưỡng tối ưu nhất định, tính trên 24 giờ, vì sữa mẹ thay đổi trong mỗi cữ (sữa trước, sữa sau) và các cữ không giống y nhau. Một số thành phần chính trong sữa mẹ chủ yếu được sản xuất tại chỗ ngay trong "nan sữa" (lactocyte) của tuyến vú từ các phân tử hữu cơ vi sinh trong cơ thể mẹ, không phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng của mẹ trong thời gian cho con bú. Một số thành phần khác trong sữa mẹ, được truyền trực tiếp từ huyết thanh của mẹ vào thời điểm tạo sữa, có nghĩa là có phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày/ từng bữa ăn của mẹ. 1- Các CHẤT CÓ HÀM LƯỢNG ỔN ĐỊNH, chủ yếu được sản xuất trong nang sữa, KHÔNG PHỤ THUỘC CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ khi cho con bú: + CHẤT ĐẠM (PROTEIN) cung cấp amino-acid cho bé, giúp tăng trưởng cơ và xương, tạo kháng thể, làm dung môi cho hocmon, tạo các men cần thiết. - WHEY protein chiếm 60%, nhiều gấp 5 lần hàm lượng trong sữa công thức. Bên cạnh chức năng dinh dưỡng cho bé, whey protein có chức năng bảo vệ (a-lactalbumin, lysozyne, lactoferrin, immoglobulin...), đào thải chất dư thừa, chất độc, tế bào lạ. Whey protein sữa mẹ ở dạng lỏng, tiêu hoá và hấp thụ dễ dàng trong ruột của bé giúp hoàn chỉnh niêm mạc ruột, tạo kháng thể... Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 69 /236 - CASIEN protein chiếm 40%, có chức năng chính là đạm dinh dưỡng, kết tủa trong ruột dạng mềm như đậu phụ (tàu hủ) dễ tiêu hoá hấp thụ, do đó phân thải ra mềm, nhẹ không gây táo bón cho bé. [Trong khi đó, thành phần chính của sữa công thức là CASIEN protein bò, Betibuti đã có nhắc đến chất an thần CASOMORPHINE trong casien protein trong sữa công thức ở một bài viết khác. Casien bò trong sữa công thức hàm lượng lớn kết tủa trong ruột dai và khó tiêu dạng cao su, khiến phân thải cứng dễ gây táo bón.] + KHÁNG THỂ (thụ động): Một số kháng thể (protein) được truyền từ huyết thanh của mẹ theo thể trạng hàng ngày của mẹ vào sữa mẹ cho bé. Ngay khi mẹ tiêp xúc 1 loại vi khuẩn (có nghĩa là bé cũng có khả năng tiếp xúc loại vi khuẩn này khi tiếp xúc với mẹ), kháng thể đối với loại khuẩn đó sẽ được tạo ra và truyền vào sữa mẹ, giúp bé có sẵn khả năng chống khuẩn, để bé được bảo vệ tối ưu. + CÁC HỢP CHẤT NPN (NON-PROTEIN NITROGEN): có hơn 200 loại hợp chất NPN trong sữa mẹ: taurine, carnitine, amino-sugar, nucleic acid,... giúp phát triển não, võng mạc, gan. Ngoài ra, NPN còn làm dung môi cho các vi khuẩn có ích, giúp cơ thể điều tiết đối ứng (Betibuti cũng đã có 1 bài viết về cơ chế điều tiết đối ứng) để sử dụng năng lượng và chất dinh dưỡng dự trữ khi cần thiết. + CHẤT BỘT ĐƯỜNG (CARBOHYDRATE) - DISACCHARIDE LACTOSE còn gọi là đường lactose, là thành phần chính trong sữa mẹ, cung cấp 40% năng lượng cần thiết cho sự tăng trưởng của bé. Lactose là thành phần ổn định nhất trong sữa già, không phụ thuộc và chế độ dinh dưỡng hàng ngày của mẹ. Hàm lượng lactose trong sữa mẹ là cao nhất trong tất cả các loài nuôi con bằng sữa mẹ, phù hợp v đặc điểm của loài người là não bộ tiếp tục phát triển đáng kể trong 2 năm đầu đời. Lượng sữa non đầu tiên được tạo sẵn trong tuyến vú từ khoản giữa thai kỳ có hàm lượng lactose 23g/L vừa là thức ăn đầu tiên của bé, vừa giúp "hút nước" vào tuyến vú để kích thích quá trình tạo sữa trong các nan sữa ngay sau khi sinh. Lactose cũng giúp gia tăng việc hấp thụ canxi và sắt. Lactose không phân huỷ trong miệng mà chỉ phân huỷ tại thành ruột non bởi men lactase thành GLUCOSE và GALACTOSE. (Do đó, bé bú mẹ buổi đêm không bị hư răng sữa, như bé bú sữa công thức.) Glucose đặc biệt cần thiết cho việc phát triển bộ não và galactose cần thiết cho việc phát triển hệ thần kinh trung ương. + CHẤT BÉO (LIPID) Chất béo trong sữa mẹ cung cấp 50% năng lượng cho bé. Mặc dù số lượng acid-béo và tổng năng lượng không đổi, chất béo thay đổi trong cữ bú tỉ lệ nghịch với độ trống của tuyến vú. Có nghĩa đầu cữ sữa ít béo, cuối cữ sữa nhiều béo. Tuyến vú được bú/ hút cạn thường xuyên hơn, sữa sẽ béo hơn. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 70 /236 Chất béo trong sữa mẹ chủ yếu là TRIGlYCERIDE, và các acid-béo dài và trung (long and medium fatty acid), AA và DHA là những acid béo dài có dồi dào trong sữa mẹ, giúp phát triển võng mạc, bộ não, các mô thần kinh và hệ miễn nhiễm. [AA và DHA không có trong sữa bò. Loại AA và DHA bổ sung trong một số sữa công thức là chất béo động vật/ thực vật qua tác động biến đổi cấu trúc phân tử, nhưng không hoàn toàn giống với AA và DHA trong sữa mẹ.] Một thành phần béo hữu ích trong sữa mẹ là CHOLESTEROL, 100mg/L - 150mg/L vừa đủ nhu cầu tạo vỏ tế bào và cần thiết cho việc tăng trưởng não của trẻ nhỏ. Do được cung cấp đầy đủ nhu cầu, nên cơ thể bé sử dụng trực tiếp lượng cholesterol này mà không cần tự tạo, hay dự trữ. [Ngược lại, sữa công thức không có cholesterol, để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, cơ thể nhưng bé bú sữa công thức sẽ kích hoạt khả năng tự tạo và lưu trữ cholesterol, khi trưởng thành cơ thể vẫn tạo và trữ, sinh dư thừa cholosterole ở nhóm này.] PHOSPHOLIPIDS cũng là một thành phần chất béo trong sữa mẹ có vai trò quan trọng trong việc phát triển võng mạc, hệ thần kinh trung ương và bộ não. MHO: (human milk oligosaccharides) là một loại axit béo ngắn có tính năng đẩy chất thải và vi khuẩn ra khỏi ruột, giống như tác dụng của chất xơ (trong sữa mẹ không có chất xơ). Do đó, bé bú mẹ hoàn toàn không bị táo bón hay tiêu chảy dù bé đi nhiều lần 1 ngày hay nhiều ngày 1 lần phân vẫn mềm, vàng. Chất béo còn là dung môi để giúp hấp thụ một số vitamin quan trọng. + CAN XI (Calcium) Trong khi hầu hết các vitamin và khoáng chất có hàm lượng rất nhỏ (vi lượng) trong sữa mẹ và phụ thuộc và chế độ dinh dưỡng hàng ngày của mẹ, Canxi là khoáng chất có hàm lượng lớn (250mg/L - 300mg/L) trong sữa mẹ không phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng và nồng độ canxi trong máu của mẹ. Canxi được chú ý nhiều nhất, do thể hiện rõ nhất trong sự phát triển của trẻ nhỏ qua chiều cao và cân nặng. Canxi (Phospho và Magnesium) giúp phát triển xương, chức năng cơ, chức năng tim. Canxi trong sữa mẹ có đặc tính sinh học dễ hấp thụ nhất cho bé. Hầu hết canxi trong sữa mẹ bé có thể hấp thụ được hoàn toàn khiến bé cứng cáp khoẻ mạnh. [Canxi, sắt kẽm trong sữa công thức có hàm lượng cao hơn sữa mẹ, nhưng ở dạng khó hấp thụ, bị thải ra ngoài nhiều qua phân và nước tiểu, khiến hệ tiêu hoá và hệ bài tiết phải làm việc vất vả hơn.] + CHẤT SẮT: Cần để tạo hồng cầu. Tương tự như canxi, chất sắt có hàm lượng rất nhỏ và ổn định trong sữa mẹ, không phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày của mẹ. Chất sắt trong sữa mẹ được lấy từ máu mẹ. Cơ thể bé hấp thụ được 50% - 70% chất sắt trong sữa mẹ, nhưng chỉ hấp thụ được 5% - 10% chất sắt trong sữa công thức. Trẻ bú sữa công thức, không hấp thụ đủ sắt có nguy cơ thiếu máu. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 71 /236 Một em bé bú mẹ hoang toàn khó có thể thiếu bất kỳ một chất quan trọng nào. Loài người vẫn được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ cho đến khi sữa công thức ra đời trong thế kỷ trước. Bé chỉ cần một lượng chất sắt thấp hơn chuẩn bình thường để hoàn toàn mạnh khoẻ. Bổ sung sắt trực tiếp cho bé bú mẹ là một chỉ định cần phải xem xét lại, vì có thể nguy hiểm nếu chỉ định không chính xác và dùng lâu dài. Bổ sung sắt có thể gây táo bón, và ngộ độc nếu dư thừa. Trong các protein bảo vệ (một thành phần của hệ miễn nhiễm) của sữa mẹ có lactoferrin và transferrin, có chức năng "bắt" các vi khuẩn gây bệnh để đào thải ra ngoài qua phân, hoặc nước tiểu. Khi cơ thể bé thừa sắt, lactoferrin và transferrin thay vì bắt vi khuẩn thì sẽ "bắt" các phân tử sắt thừa để thải ra ngoài, làm giảm khả năng bắt vi khuẩn cần thiết của hệ miễn nhiễm. + ĐỒNG, KẼM: Cần cho các phản ứng hoá học trong cơ thể, kẽm cần cho men, chức năng miễn nhiễm, chữa lành vết thương, tạo protein, phân chia tế bào, tạo DNA. Kẽm trong sữa mẹ ở dạng vi sinh sẵn sàng để hấp thụ. Mẹ không cần bồi dưỡng đặc biệt, sữa mẹ vẫn đảm bảo có các khoáng chất này. + NƯỚC: Nước chiếm 89% thành phần của sữa mẹ, khi mẹ không uống đủ nước (khoảng 12 ly x 250ml / ngày đều đặn trong 24g) lượng sữa sản xuất được sẽ ít đi (không ảnh hưởng đến chất lượng sữa). 2- Các CHẤT CÓ HÀM LƯỢNG PHỤ THUỘC vào CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ khi cho con bú: + VITAMIN A: Vitamin A cần cho thị giác và duy trì cấu trúc da (biểu bì). Sữa mẹ là nguồn cung cấp vitamin A (retinol) dồi dào được lấy từ nồng độ vitamin A trong máu của mẹ. Khuyến khích mẹ ăn nhiều thực phẩm có màu đỏ giàu vitamin A và uống bổ sung vitamin để tăng lượng vitamin A trong sữa mẹ. Khuyến khích bé bú sữa mẹ để nhận vitamin A trực tiếp từ sữa, không khuyến khích bổ sung vitamin A trực tiếp cho bé. + VITAMIN D: Vitamin D cần cho việc phát triển xương, tạo tế bào, phòng chống một số nguy cơ (cao áp, rối loạn cơ chế tạo kháng thể chủ động...). Sữa mẹ có thể cung cấp lượng vitamin D cần thiết hoàn hảo cho bé. Mẹ cần bổ sung vitamin D trong quý 2 và quý 3 của thai kỳ và phơi nắng 45% da, 15' mỗi ngày, để sữa mẹ cung cấp vitamin D hoàn hảo cho bé. Bé cũng được khuyến khích phơi nắng sáng sáng 45% da, 15' mỗi ngày. Lượng vitamin D bao nhiêu là chuẩn, chưa được xác định cho toàn cầu. Lượng vitamin D trong cơ thể phụ thuộc vào việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, do đó khác nhau giữa từng vị trí địa lý, khí hậu, thời tiết theo mùa, phong cách sinh hoạt, màu da, lứa tuổi... Ở các nước ôn đới lạnh (như Canada, Mỹ, Bắc Âu) khả năng tiếp xúc 45% da trong nắng hàng ngày là không khả thi, hoặc khả năng tầng ozon bị mỏng và nguy cơ ung thư da cao (như Úc, New Zealand), thì bà mẹ và bé được chỉ định uống D bổ sung liên tục trong suốt thời gian không tiếp xúc nắng. Do đó, ở xứ nắng ấm quanh năm như Việt Nam (trừ vài tháng mùa Đông lạnh miền Bắc), không khuyến khích trẻ em bổ sung vitamin D giọt, mà khuyến khích bé bú sữa mẹ để nhận được lượng vitamin D cần thiết. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 72 /236 Hiện nay ở VN, một quan niệm sai lệch được lan truyền rộng rãi trong cộng đồng "rụng tóc chiếu liếm, rụng tóc vành khăn", trẻ vừa ngủ vừa vặn mình, thỉnh thoảng gồng người đỏ mặt, là thiếu canxi. Tuy nhiên cả 3 biểu hiện này đều là biểu hiện chung tự nhiên của trẻ khoẻ mạnh. (Khi sợ con mình thiếu canxi, nhiều mẹ tham khảo thông tin Mỹ, Canada, Anh, Đức, thấy bạn bè có con bên đó có Bsi chỉ định uống D... nên tự động bổ sung vitamin D giọt cho bé uống, có khi lâu dài đến 12, 18 tháng.) Uống D như thế dẫn đến thừa vitamin D. Vitamin D là loại vitamin không tự đào thải khỏi cơ thể khi dư thừa, mà sẽ tù đọng trong bàng quang gây mệt mõi, biếng ăn, chóng mặt, về lâu dài gây vôi hoá xương, đóng vôi trong thận, tác hại lâu dài không nhỏ. + Vitamin E Vitamin E giúp bảo vệ lớp màng các tế bào khỏi bị oxy hoá, lão hoá, giảm stress (intra patrum stress). Sữa mẹ dồi dào vitamin E. Vitamin E cần hấp thụ trong chất béo, do đó được hấp thụ tốt hơn trong sữa sau (hindmilk) nhiều béo. Trong chế độ ăn uống thông thường của mẹ, cũng dễ dàng có đủ vitamin E cho mẹ và con, không cần bổ sung thêm dạng thuốc. + Vitamin K Vitamin K giúp đông máu, nhận từ mẹ qua sữa mẹ. Trẻ sơ sinh được tiêm Vitamin K một lần duy nhất ngay sau khi sinh. Sau đó, nhận từ sữa mẹ và không cần bổ sung nữa. Mẹ được khuyến khích ăn nhiều rau quả có màu xanh. + Vitamin C: Vitamin C giúp chống oxy hoá, giúp hấp thụ chất sắt, chống dị ứng, tăng sức đề kháng. Cơ thể bé không tự tạo vitamin C, mà chỉ nhận được vitamin C từ sữa mẹ, do đó phụ thuộc trực tiếp vào khẩu phần ăn của mẹ. Chỉ C từ thực phẩm mới giúp gia tăng lượng C trong sữa mẹ. Mẹ cần được ăn nhiều rau củ, trái cây màu xanh, màu vàng, màu cam giàu C như bông cải xanh, cải, đu đủ... (ngoại trừ họ cam chanh có nhiều axit có thể làm nóng dạ dày, đặc biệt các bé bị trơ nhiều, hoặc trào ngược thực quản.) + Vitamin B (các loại B1, B2, B6, B12...): Giúp chuyển hoá năng lượng trong tế bào, được nhận từ huyết thanh của mẹ dồi dào. Mẹ được khuyến khích ăn các thực phẩm giàu vitamin B: chuối, khoai tay, cá hồi, gian, ngũ cốc, gạo lứt, các sản phẩm sữa... + Muối và Clo (Sodium, Cloride): cần để sát trùng và chống viêm cho mẹ và bé. Khi mẹ bị viêm tuyến sữa, nồng độ muối trong sữa mẹ tăng lên giúp chống viêm cho mẹ và bé có thể bú mẹ bình thường. + I-ốt: Cần để tạo hocmon tuyến giáp cần cho quá trình phát triển não trong thai kỳ và trọn đời. Ảnh hưởng bởi chế độ dinh dưỡng của mẹ. Mẹ cần ăn các thức ăn giàu i-ốt như cá biển, hải sản, rong biển và muối i-ốt. Ở những vùng thiếu i-ốt, bà mẹ cần được uống bổ sung i-ốt. + Flo: Cần cho quá trình tạo xương, làm chắc lớp vỏ xương vỏ răng. Chỉ cần một lượng rất nhỏ, có đầy đủ trong sữa mẹ. Nhiều nơi có nguồn nước đã bổ sung flo, mẹ không cần dinh dưỡng đặc biệt hay bổ sung flo. [Đối với sữa công thức đã có flo, nếu được pha với nguồn nước cũng có flo, bé uống sữa này sẽ bị hiện tượng thừa flo (florosis) sẽ bị vôi hoá sớm.] -----Còn tiếp Phần 2---- Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 73 /236 Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 74 /236 PHẦN 2: CHẤT LƯỢNG SỮA MẸ, CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG CỦA MẸ Sau khi đọc phần 1, các mẹ có nhớ chất nào được tạo trong nang sữa và không phụ thuộc vào dinh dưỡng của mẹ, chất nào phụ thuộc vào thực đơn hàng ngày của mẹ k? Các mẹ thắc mắc sao lại như thế? Vậy mẹ có cần bồi dưỡng không? Ăn uống thế nào là hợp lý nhất cho cả mẹ và con? 3- MÁU, MÔ XƯƠNG, MÔ MỠ và MÔ CƠ của mẹ đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng ổn định cho sữa mẹ: Trong cơ thể của người trưởng thành mạnh khoẻ, đều có sẵn năng lượng và chất dinh dưỡng dự trữ. Đặc biệt, lượng chất dự trữ này rất cao ở bà mẹ sau sinh và sẵn sàng để làm nguyên liệu chế tạo sữa tốt nhất cho con. Dinh dưỡng luôn được ưu tiên sản xuất sữa theo "công thức sữa mẹ" đảm bảo luôn đủ chất cho con (cũng như quá trình nuôi con trong thai kỳ qua dây nhau). Khi mẹ không bồi dưỡng chất bột đường và chất béo, cơ thể mẹ sẽ tạo sữa béo từ mô mỡ dự trữ của mẹ, phân tích thành glucose và acid béo dài - tốt nhất cho bé. Khi mẹ bồi dưỡng nhiều béo trong khẩu phần ăn sau sinh, số lượng acid béo trong sữa mẹ vẫn tương tự, nhưng loại phân tử acid béo sẽ thay đổi (phân tử acid béo động vật, acid béo thực vật...) những acid béo này, tuy nhiên là acid béo trung, acid béo trong sữa công thức là acid béo trung, không tốt bằng sữa làm từ mô mỡ của mẹ. Tương tự, cơ thể mẹ sẽ lấy canxi từ mô xương của mẹ phân tích thành canxi ở dạng dễ hấp thụ cho con. Hàm lượng canxi trong sữa mẹ đã được lập thành công thức trong quá trình mang thai, và không thay đổi trong quá trình tạo sữa. Protein cũng được lấy từ mô cơ của mẹ, nếu chế độ dinh dưỡng của mẹ quá ít protein. Chất sắt được lấy từ máu của mẹ. Cơ chế này hoạt động ổn định suốt quá trình sản xuất sữa mẹ từ khi bắt đầu tạo sữa cho đến khi cai sữa, giúp mẹ nuôi con và giảm cân một cách tự nhiên. Sữa mẹ được "nấu cho con" ngay trong tuyến vú theo từng cữ, bắt đầu bằng món khai vị nhẹ nhiều nước, sau đó phân tích chất béo từ các mô dự trữ của mẹ để đưa vào sữa mất nhiều thời gian hơn, nên chất béo được trong sữa tăng dần về sau cữ bú. Tuyến vú càng ít sữa, chất béo càng nhiều. Bú mẹ trực tiếp, sữa sau "nặng" dần, bé quen dần với cảm giác no, và biết khi nào là "vừa bụng". Sữa mẹ không có màu sắc, độ béo, độ đặc không thay đổi như sữa công thức. Do đó, nếu nhìn sữa béo nhiều, béo ít, màu trắng màu vàng để nhận định là sữa loãng hay đặc, có chất hay hết chất là hoàn toàn không đúng, vì chất béo không phải là chất bổ duy nhất trong sữa mẹ. Càng lớn con tăng cân càng ít. Không phải "con càng lớn, sữa mẹ càng mất chất", mà vì con càng ngày càng biết nhiều, thức nhiều, vận động nhiều, giao tiếp và phát triển nhận thức nhiều.. các hoạt động đó, đặc biệt là khả năng nhận thức, tiêu hao nhiều năng lượng. Trẻ càng lanh lợi, càng tăng cân ít đi so với 1, 2 tháng đầu. Do đó, năng lượng còn lại để tăng cân giảm đi là hoàn Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 75 /236 toàn bình thường và khoẻ mạnh. Không có "sữa nóng", "sữa mát". Sữa mẹ không mất chất khi mẹ không bồi dưỡng, hoặc ngoài 6 tháng hay ngoài 1 năm, như quan niệm sai lầm trong cộng đồng. Nhiều nghiên cứu khoa học, khảo sát chất lượng sữa mẹ ở các tầng lớp giai cấp khác nhau, thu nhập và điều kiện sống khác nhau trên thế giới cho thấy ngay cả khi chất lượng dinh dưỡng của bà mẹ có cách biệt nhau đến 200% (bồi dưỡng tối đa so với không có điều kiện bồi dưỡng), một số thành phần vẫn có hàm lượng y như nhau, một số thành phần chỉ khác nhau 10% và sữa mẹ của 2 nhóm đối tượng này đều ở trong ngưỡng dinh dưỡng tối ưu cho con. Tuy nhiên, bà mẹ vẫn phải có chế độ dinh dưỡng phong phú, đầy đủ để: (i) cung cấp vitamin và khoáng chất vào sữa mẹ, đối với các chất phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng của mẹ. (ii) đảm bảo đầy đủ năng lượng và đủ các chất giúp mẹ khoẻ mạnh, tinh thần sảng khoái, hệ thống hocmon và nội tiết tố vận hành tối ưu, để cơ thể mẹ sản xuất sữa tốt nhất, và tránh cho mẹ các bệnh như thiếu canxi, loãng xương, thiếu máu, suy cơ, suy dinh dưỡng... trong quá trình cho mang thai và cho con bú. 4- Quan niệm Ở CỮ và THỰC ĐƠN KIÊNG KHEM của bà đẻ trong cộng đồng Việt Nam: Trên toàn thế giới, dân tộc nào cũng chú ý đến chế độ dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi con bú. Tuy nhiên, mỗi dân tộc có những quan niệm và khuyến cáo khác nhau về cách ở cữ, các món nên ăn và không nên ăn, rất khác xa nhau. Trong khi bà mẹ Ấn Độ vẫn tiếp tục ăn cari cay khi nuôi con bú, bà mẹ Nhật vẫn ăn cá sống.. thì bà mẹ Việt Nam kiêng hầu hết những loại thức ăn này trong thời gian cho con bú. Nhiều bà mẹ trẻ cảm thấy căng thẳng, ức chế vì các quy định và chế độ kiêng cữ phức tạp, không hợp lý, không có cơ sở khoa học, không rõ nguồn gốc nguyên do, bị áp đặt bởi người lớn trong gia đình. Không thể thay đổi tư duy, nếu không tiếp nhận thông tin và tư duy mới! Do đó, các mẹ nên nghĩ cách tế nhị và hiệu quả để thảo luận các kiến thức nuôi con sữa mẹ mới nhất từ Betibuti va các nguồn thông tin đáng tin cậy nhất với những người lớn trong gia đình, để giảm áp lực Nhiều quan niệm và cách thực hành "ở cữ/ nằm ổ" được truyền lại từ nhiều thế hệ trước: nằm than, không tắm, không ra gió, kiêng ăn mọi thứ trừ một số "món lành"..., đến nay không còn phù hợp. Ngày xưa, các cụ sinh năm một liên tục mười mấy con, không được bồi dưỡng thai kỳ, không có siêu âm để chẩn đoán và chỉ định sanh... Bà mẹ sau sanh dễ mất nước, mất sức, thiếu máu, loãng xương, dễ nhiễm lạnh, dễ băng huyết... Do đó, các hình thức ở cữ là một cách để giữ ấm và giới hạn hoạt động giúp dưỡng sức cho bà mẹ, là cách phù hợp của thời đó. Ngày nay, tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của khoa học, các phương tiện y tế (siêu âm, máy móc chẩn đoán) và dinh dưỡng (thuốc bổ thai kỳ, truyền dịch, bồi dưỡng sau khi sanh...) giúp tăng cường sức khoẻ sinh sản cho bà mẹ, việc tắm rữa và giữ vệ sinh đúng cách, uống đủ nước, ăn đủ chất, phong phú, hoạt động lành mạnh, là cần thiết cho sức khoẻ của bà mẹ và đặc biệt là giúp các mẹ nuôi con sữa mẹ thành công. 5- NHU CẦU DINH DƯỠNG và THỰC ĐƠN LÝ TƯỞNG của bà mẹ cho con bú: Năng lượng (số calories) mà bà mẹ, trong thời gian nuôi con bú, phụ thuộc vào mẹ có nhiều mỡ dự trữ trong thời gian mang thai hay không và các hoạt động của mẹ có tiêu tốn nhiều năng Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 76 /236 lượng hay k. Trung bình bà mẹ cần thêm khoảng 500 Kcal / ngày trong thời gian cho con bú + khoảng 2000 Kcal nhu cầu năng lượng của người trưởng thành bình thường, (tuy nhiên lượng calories này có thể nhiều hơn hay ít hơn tuỳ từng người). Hầu hết các bà mẹ đều có cân nặng thừa sau khi sinh con, lượng cân thừa này sẽ dần dần được dùng trong những tháng nuôi con sữa mẹ, do đó, không nhất thiết mẹ phải ăn đủ tất cả các chất cần cho sữa mẹ trong bữa ăn hàng ngày, mà sữa mẹ vẫn đủ chất. Như thế, bà mẹ cần: i- ăn thực phẩm PHONG PHÚ để có đủ loại vitamin và khoáng chất để cung cấp vào sữa hàng ngày cho con. Các thức ăn cần thiết giàu vitamin và khoáng chất bao gồm: trái cây, rau quả nhiều màu sắc, các loại hạt, đậu đỗ, các loại gạo... ii- đảm bảo đủ đạm, béo, tinh bột, canxi để giữ cơ thể mẹ mạnh khoẻ, để BÙ ĐẮP các chất được lấy từ các mô của mẹ để tạo sữa cho con. Thực đơn cân đối và đủ chất: Các sản phẩm sữa, thịt cá, trứng, béo thực vật như vừng, lạc.. iii- đảm bảo uống ĐỦ NƯỚC (3L = 12 ly x 250ml chia đều trong ngày), giúp cơ thể tạo được nhiều sữa. Sữa tươi cũng tốt cho việc tạo sữa. Tuy nhiên, không nhất thiết phải uống sữa để tạo được sữa. Các loài thú nuôi con sữa mẹ chỉ ăn một loại thức ăn (cỏ, rơm, lá cây,..) vẫn tạo ra sữa đủ chất suốt thời gian cho con bú. Mẹ không cần thực phẩm lợi sữa đặc biệt nào để tạo sữa. Sữa mẹ được tạo và tiết nhờ hocmon, kích thích nhờ con bú đúng, và sức bú của bé (không bổ sung sữa công thức) quyết định lượng sữa của mẹ. Các mẹ không nên dùng các thuốc lợi sữa không rõ nguồn gốc, cách sử lý, bảo quản chế biến, mà nên kích sữa bằng phương pháp massage và cho bú/ hút đúng cách. (Betibitu đã có các bài viết về các phương pháp kích sữa.) Nên chế biến thức ăn tại nhà để đảm bảo độ tươi mới của nguyên liệu, giảm thiểu việc hấp thụ các chất bảo quản, phụ gia trong các món ăn chế biến sẵn. Một thực đơn cân đối là khi phối hợp các nguyên liệu và cách chế biến phù hợp cho mỗi bữa ăn. Vì một vài vitamin và protein có thể được hấp thụ tốt hơn khi phối hợp với các vitamin và khoáng chất khác. Ví dụ: Chất sắt sẽ được hấp thụ tốt hơn khi có vitamin C trong cùng bữa ăn. Vitamin A sẽ hấp thụ được trong chất béo. Ngược lại, dư thừa protein có thể khiến cơ thể thải protein cũng với một số vitamin và khoáng chất khác có trong bữa ăn đó. Bà mẹ và những thành viên trong gia đình giúp chăm sóc bà mẹ, có thể tham khảo các món ăn và cách chế biến theo sách dạy nấu ăn hoặc internet, để biết cách phối hợp và chế biến phù hợp, để các chất bổ sung lẫn nhau tốt nhất. Mẹ ăn uống phong phú và lành mạnh trong thời gian mang thai và cho con bú, giúp con có khẩu vị cho nhiều món ăn đó, sau này khi tập ăn dặm và ăn đặc sẽ ăn dễ ăn được nhiều món hơn. + Ngoài ra, các mẹ cũng nên: i- đảm bảo tiếp xúc nắng sáng để tạo vitamin D cho mẹ và con ii- hoạt động nhẹ nhàng vừa sức để gia tăng quá trình trao đổi chất iii- tắm rữa, vệ sinh da, răng, tóc, móng, ngực để đảm bảo vệ sinh cho mẹ và con 5- CÁC CHẤT CẦN TRÁNH của bà mẹ cho con bú: Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 77 /236 + Mẹ nên tránh: - các loại chất có cồn, chất kích thích như rượu, cafe, thuốc lá trong thời gian mang thai hoặc cho con bú. - Các loại thảo dược, gia vị có thể làm giảm/ mất sữa: cây ngải đắng (sage), lá ngò tây (parsley), hoa lài (jasmine), lá bạc hà cay (peppermint) + Khi cần uống thuốc trị bệnh, các mẹ cần xin bác sĩ các loại thuốc (i) không ảnh hưởng đến lượng sữa mẹ và (ii) an toàn cho bé bú. Không phải loại thuốc thảo dược nào cũng an toàn cho bé bú, nên các mẹ vẫn phải tra cứu và tìm hiểu trước khi sử dụng. + Khi ăn mỗi món ăn mới, mẹ có thể quan sát phản ứng của con để biết con có hợp với món ăn mới đó không để điều chỉnh thực đơn phù hợp cho cả mẹ và con. Quan trọng hơn cả vẫn là tinh thần của mẹ, thoải mái, tự tin, chủ động trong công cuộc nuôi con sữa mẹ. Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 78 /236 CHĂM SÓC BẦU VÚ MẸ PHẦN 1: “CẤU TẠO BẦU SỮA MẸ” VÀ “CÁCH CHĂM SÓC VÀ BẢO VỆ BẦU SỮA TRONG THAI KỲ” Trước tiên để biết cần chăm sóc và bảo vệ bầu vú như thế nào, Betibuti sẽ điểm qua một số kiến thức căn bản về sự phát triển và cấu trúc của bầu vú. 1- Sự phát triển của bầu vú: Từ tuần 4-5 bào thai, tế bào gốc của tuyến vú (glandular tissue) được phát triển thành dây sữa (milk line) nhưng chưa nhìn thấy rõ. Từ tuần 7-8 Từ tuần 12 đến 16, nhóm nhỏ các tế bào bắt đầu phân chia thành mô vú và các tuyến ống để sản xuất sữa trong tương lai. Các mô khác phát triển thành tế bào cơ sẽ tạo thành đầu ti và quầng vú (các mô tối xung quanh đầu ti) . Trong các giai đoạn sau của thai kỳ, kích thích tố của người mẹ, qua nhau thai vào thai nhi giúp các tế bào vú tạo thành các cấu trúc phân nhánh từ đó hình thành các ống dẫn sữa. Mỗi ống bé tí dẫn ra một lỗ riêng trên đầu ti. Trong 8 tuần cuối cùng, tiểu thùy (tuyến sản xuất sữa), trưởng thành và thực sự bắt đầu tiết ra một chất lỏng được gọi là sữa non. Ở trẻ sơ sinh (cả nam và nữ), sưng phồng bên dưới núm vú và quầng vú, có thể tiết 1 ít sữa non. Từ sơ sinh đến trước tuổi dậy thì, ngực nam và nữ và không khác nhau. Khi đến tuổi dậy thì nữ, hocmon estrogen được tiết ra, sau đó kết hợp với progesterone trong khoảng 3, 4 năm phát triển bầu vú và buồng trứng để đạt đến trưởng thành vào tuổi 16. Tuyến sữa, chồi nan sữa và các ống dẫn sữa tiếp tục phát triển qua mỗi kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, sự các tuyến sữa sẽ chỉ tiếp tục phát triển hoàn chỉnh trong giai đoạn mang thai. 2- Cấu trúc bên ngoài và bên trong của bầu vú của nữ giới: Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn Tài liệu tổng hợp kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của Chuyên gia Betibuti Trang 79 /236 Bên trong bầu vú có ba loại mô: mô tuyến, mô sợi (bao gồm dây chằng) và mô mỡ. Tỷ lệ tương đối của các loại mô thay đổi theo độ tuổi, chu kỳ kinh nguyệt, tuần của thai kỳ, và tình trạng dinh dưỡng. i- Bên ngoài bầu vú: - Da (dưới da là lớp mỡ đệm) tạo độ êm và đàn hồi cho bầu vú để chứa toàn bộ hệ thống cấu trúc và tuyến vú bên trong nở ra hay thu lại theo từng giai đoạn. Độ đàn hồi và dẻo dai của làn da này là rất quan trọng, cần được chăm sóc đúng cách. - Đầu ti (núm vú - nipple) là nơi thoát tia sữa được bảo vệ bởi chất dầu tự nhiên tiết ra bởi quầng vú. Đầu ti có nhiều lỗ mở, do đó nhại cảm, dễ bị tổn thương, dễ nhiễm trùng, tránh tác động hay kích thích trực tiếp vào đầu ti. - Quầng vú (areola) là phần da màu tối hơn xung quanh đầu ti thu hút sự chú ý của bé, có những hạt là những túi tinh dầu li ti dưỡng da và bảo vệ đầu ti và quầng vú, tinh dầu cũng có mùi hương đặc thù để bé nhận ra mẹ. Dưới quầng vú, cách chân ti 1.5cm là nơi ống dẫn sữa phình ra to nhất để chứa sữa cho bé "vắt" bằng lưỡi và môi khi bú mẹ, ở đây cũng có đầu dây thần kinh kích thích hocmon tiết sữa. [Các mẹ có nhớ trong Bài Khớp Ngậm đúng, Betibuti mô tả vị trí môi lưỡi của bé phải ngậm như thế nào để tối ưu vị trí này.] ii- Cấu trúc nâng đỡ và hỗ trợ bên trong: - Cơ ngực + xương sườn, xương đòn gánh: Bầu vú chỉ có các mô mỡ, mô sợi, mô tuyến và không có cơ để tự nâng đỡ. Tuy nhiên, phía trong cùng trước lá phổi là một dàn xương và cơ chắc chắn giúp nâng đỡ 2 bầu vú trong các thời kỳ phát triển và thay đổi. - Dây chằng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Một hệ thống sợi collagen bắt đầu từ xương đòn gánh, đan kết như một cái rỗ nằm dưới da của cả bầu vú, nâng đở toàn bộ cấu trúc và tạo hình cho bầu vú. - Mạch thoát bạch huyết (lymphatic drainage): Mỗi vú có nhiều đường mạch thoát bạch huyết với nhiều hạch ở vùng dưới ngực gần xương đòn và nách, tạo bạch cầu bảo vệ cơ thể. [Hiện tượng cương vú được đặc trưng bởi (i) ứ sữa trong các nang sữa và (ii) tăng dịch bạch huyết từ hệ thống mạch này. Do đó, một trong những động tác giúp giảm cương là massage để dịch thoát trở lại vào hệ thống hạch, bằng cách ngược từ bầu vú ra vai và nách.] - Dây thần kinh (nerve): Dây thần kinh ở vú phát sinh từ các chi nhánh của 4 , 5 và 6 dây thần kinh liên sườn. Chi nhánh thấp nhất của các dây thần kinh liên sườn thứ 4 nhạy cảm nhất ở quầng vú ở vào khoảng vị trí 5 giờ ở ngực bên trái và vị trí 7 giờ trên ngực phải . Quầng vú là phần nhạy cảm nhất của vú, nhạy cảm ngày càng tăng khi sinh. [Kích thích đầu dây thần kinh này khi bé ngậm bú đúng cách giúp tiết hocmon tạo sữa và hocmon tiết sữa. Vị trí đã được mô tả chi tiết trong các bài viết trước của Betibuti được gọi là "điểm đỏ".] - Mạch máu: Hệ thống mạch máu và khả năng cung cấp chất cho tuyến vú cũng quan trọng như sự luân chuyển máu trong dây nhau để nuôi thai nhi. "Động mạch trong vú" cung cấp 60% - Cập nhật tới tháng 15/2/2015 https://thuviensach.vn