🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Quy Trình Sản Xuất Giống Thủy Sản Có Giá Trị Kinh Tế Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ https://thuviensach.vn Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn ThÕ Kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. NguyÔn Duy Hïng Thµnh viªn TS. NguyÔn An Tiªm TS. KhuÊt Duy Kim H¶i NguyÔn Vò Thanh H¶o https://thuviensach.vn Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT Hµ NéI - 2013 NHµ XUÊT B¶N n«ng nghiÖp https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Lêi nhµ xuÊt b¶n S¶n xuÊt bÒn v÷ng lµ m« h×nh ngµnh thñy s¶n ®ang h−íng tíi nh»m b¶o vÖ nguån tµi nguyªn thñy s¶n vµ b¶o ®¶m an toµn, chÊt l−îng thñy s¶n. Trong nh÷ng n¨m qua, diÖn tÝch còng nh− s¶n l−îng nu«i trång thuû s¶n trªn c¶ n−íc liªn tôc t¨ng. NhiÒu hé nu«i trång thñy s¶n ®· chuyÓn tõ sö dông thøc ¨n tù chÕ sang thøc ¨n c«ng nghiÖp; tõ dïng hãa chÊt, thuèc kh¸ng sinh sang dïng c¸c chÕ phÈm sinh häc cho hiÖu qu¶ cao, ®ång thêi h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr−êng, ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng; t¨ng c−êng ¸p dông khoa häc kü thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm; ¸p dông c¸c biÖn ph¸p th©m canh vµ më réng diÖn tÝch nu«i nh÷ng gièng c¸ míi cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ cao; chuyÓn ®æi nu«i c¸c gièng c¸ truyÒn thèng sang c¸c gièng c¸ cho n¨ng suÊt cao, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, thÝch hîp ph−¬ng thøc nu«i b¸n th©m canh vµ th©m canh; ®Çu t− x©y dùng vµ cñng cè h¹ tÇng ao nu«i, hÖ thèng giao th«ng, cÊp tho¸t n−íc… NhiÒu hé d©n tho¸t nghÌo, æn ®Þnh cuéc sèng nhê m« h×nh nu«i c¸ gièng, vµ v−¬n lªn lµm giµu. Tuy nhiªn, do thÞ tr−êng thñy s¶n nguyªn liÖu kh«ng æn ®Þnh nªn ng−êi nu«i ch−a an t©m ®Çu t− s¶n xuÊt; nhiÒu hé d©n ch−a quan t©m ®Õn chÊt l−îng con gièng, ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh còng ch−a b¶o ®¶m ®óng quy ®Þnh; tõ ®ã g©y hao hôt trong qu¸ tr×nh nu«i. 5 https://thuviensach.vn Trong khi ®ã, diÖn tÝch −¬ng nu«i thñy s¶n ngµy cµng gia t¨ng, dÉn ®Õn c¹nh tranh gi÷a c¸c hé nu«i vµ gi¶m gi¸ thµnh c¸ gièng. V× vËy, cã nh÷ng hé nu«i thñy s¶n gièng t×m c¸ch gi÷ ®Çu con b»ng mäi gi¸ nªn ®· l¹m dông thuèc kh¸ng sinh ®Ó phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh trong qu¸ tr×nh −¬ng nu«i. §iÒu nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ chÊt l−îng thñy s¶n gièng ngµy cµng gi¶m sót, ®Õn khi nu«i th−¬ng phÈm kh¶ n¨ng m¾c bÖnh sÏ cao vµ khã ®iÒu trÞ h¬n. §Ó gióp ng−êi d©n cã kiÕn thøc, øng dông khoa häc kü thuËt vµo nu«i trång thuû s¶n ®óng quy tr×nh kü thuËt, b¶o ®¶m vÖ sinh an toµn thùc phÈm, cã kü n¨ng kiÓm tra chÊt l−îng con gièng, kiÓm so¸t m«i tr−êng vµ phßng trõ dÞch bÖnh, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xuÊt b¶n cuèn s¸ch Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ. Cuèn s¸ch cung cÊp c¸c quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt gièng c¸; sinh s¶n nh©n t¹o; −¬ng nu«i c¸; nu«i th−¬ng phÈm mét sè loµi thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ; h−íng dÉn kü thuËt phßng, trÞ mét sè lo¹i bÖnh th−êng gÆp cho c¸ gièng vµ c¸ bè mÑ… Do giíi h¹n vÒ ph¹m vi, cuèn s¸ch chØ cung cÊp quy tr×nh s¶n xuÊt gièng cña 9 ®èi t−îng thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ. Hy väng quy tr×nh s¶n xuÊt gièng cña c¸c ®èi t−îng thñy s¶n kh¸c sÏ ®−îc giíi thiÖu trong c¸c xuÊt b¶n phÈm tiÕp theo. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2013 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 6 https://thuviensach.vn Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng C¸ HåNG §á (Lutjanus erythropterus, Bloch, 1790) ThS. TrÇn M¹nh Hµ C¸ hång ®á I. GIíI THIÖU C¸ hång ®á thuéc: - Bé c¸ v−îc: Perciformes - Hä c¸ hång: Lutjanidae - Gièng: Lutjanus 7 https://thuviensach.vn - Loµi: Lutjanus erythropterus, Bloch, 1790 - Tªn tiÕng Anh: Crimson snapper, Redfin snapper. - Tªn tiÕng ViÖt: C¸ hång ®á C¸ hång ®á ph©n bè réng ë c¸c vïng biÓn Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng gåm vÞnh Oman ®Õn vïng biÓn §«ng Nam ¸, tõ phÝa b¾c ®Õn phÝa nam NhËt B¶n vµ tõ phÝa nam ®Õn phÝa b¾c ¤xtr©ylia. Trªn vïng biÓn ViÖt Nam, tõ B¾c ®Õn Nam ®Òu cã c¸ hång ®á ph©n bè. C¸ hång ®á lµ ®èi t−îng khai th¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ ®· ®−îc ®−a vµo nu«i trong c¸c lång bÌ. C¸ hång ®á cã th©n h×nh thoi, dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 2,4-2,6 lÇn chiÒu cao; ®Çu to, miÖng réng, hµm trªn mçi bªn cã 2 r¨ng nanh. Th©n c¸ ®−îc phñ v¶y l−îc cøng, cã c¶ ë m¸ vµ n¾p mang. Th©n c¸ mµu ®á t−¬i, phÝa bông hång nh¹t, c¸c v©y mµu ®á, r×a sau v©y ®u«i mµu ®en x¸m. ChiÒu dµi lín nhÊt 81,6 cm, th«ng th−êng lµ 40-50 cm. C¸ hång ®á lµ loµi c¸ ¨n thÞt, thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi c¸ t¹p vµ mét l−îng nhá gi¸p x¸c, mùc vµ c¸c ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng kh¸c. C¸ hång ®á th−êng t×m måi vµo ban ®ªm. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng thuËn lîi, c¸ rÊt tÝch cùc b¾t måi. Trong m«i tr−êng bÊt lîi, nh− khi nhiÖt ®é n−íc xuèng thÊp, n−íc qu¸ ®ôc hoÆc cã sãng giã m¹nh, c¸ ng−ng b¾t måi. 8 https://thuviensach.vn Trong tù nhiªn, c¸ th−êng sèng s¸t ®¸y ë nh÷ng vïng cã r¹n ®¸, ®¸ sái, r¹n san h«, nÒn ®¸y cøng cã ®é s©u tõ 5-100 m. C¸ hång ®á lµ loµi réng nhiÖt vµ réng muèi. NhiÖt ®é sinh tån cña c¸ n»m trong ph¹m vi 13-34oC; nhiÖt ®é thÝch hîp cho sinh tr−ëng lµ 12- 30oC, tuy vËy c¸ sinh tr−ëng nhanh trong mïa hÌ ë nhiÖt ®é n−íc tõ 25-30oC. C¸ hång ®á cã thÓ tån t¹i ë ®é mÆn 5-40‰, thÝch hîp ë ®é mÆn 10-25‰. C¸ hång ®á ®−îc coi lµ loµi c¸ −a n−íc ch¶y, ®é trong cao. Tuy nhiªn, hiÖn nay víi lo¹i c¸ ®· ®−îc thuÇn hãa qua vµi thÕ hÖ, c¸ cã thÓ sèng trong m«i tr−êng n−íc phó d−ìng trong ao vµ chÊt l−îng n−íc nu«i c¸ kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò quan träng. C¸ hång ®á thµnh thôc khi nu«i ®−îc 2 tuæi. Mïa vô ®Î cña c¸ cã thÓ kh¸c nhau tïy thuéc vµo vïng ph©n bè ®Þa lý. Th«ng th−êng c¸ ®Î vµo mïa xu©n vµ mïa h¹ (tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 6 h»ng n¨m) khi nhiÖt ®é n−íc kho¶ng 18 - 24oC. C¸ hång ®á thµnh thôc vµ ®Î nhiÒu lÇn mét ®ît, mçi ®ît th−êng kÐo dµi kho¶ng 15 ngµy. C¸ bét míi në th−êng n»m s¸t ®¸y bÓ, sau 3-4 ngµy th× b¾t ®Çu ¨n thøc ¨n ngoµi, sau 10 ngµy cã thÓ ®¹t kÝch th−íc 0,9 cm. 9 https://thuviensach.vn II. QUY TR×NH S¶N XUÊT GIèNG 1. S¬ ®å quy tr×nh s¶n xuÊt gièng TuyÓn chän tõ c¸ nu«i trong lång, bÌ ¦¬ng nu«i c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng ThuÇn d−ìng vµ nu«i vç thµnh thôc trong bÓ ¦¬ng nu«i c¸ bét lªn c¸ h−¬ng TuyÓn chän, kÝch thÝch cho c¸ ®Î Thu trøng vµ Êp trøng në 2. Quy tr×nh nu«i vç c¸ bè mÑ 2.1. TuyÓn chän c¸ bè mÑ TT C¸c chØ tiªu C¸ ®ùc C¸ c¸i 1 Ngo¹i h×nh C¸ khoÎ m¹nh, mµu s¾c hång t−¬i s¸ng, kh«ng dÞ h×nh, kh«ng cã bÖnh, ¨n khoÎ C¸ khoÎ m¹nh, mµu s¾c hång t−¬i s¸ng, kh«ng dÞ h×nh, kh«ng cã bÖnh, ¨n khoÎ 2 Tuæi 2+-3+ 2+-3+ 3 KÝch cì 10 Khèi l−îng: > 1,5 kg ChiÒu dµi: > 25 cm Khèi l−îng: > 2,0 kg ChiÒu dµi: > 30 cm https://thuviensach.vn C¸ bè mÑ tuyÓn chän ®Ó nu«i vç ph¶i cã nguån gèc râ rµng, thuÇn chñng vµ ®−îc nu«i vç theo ®óng quy tr×nh kü thuËt. 2.2. Kü thuËt nu«i vç c¸ bè mÑ - §iÒu kiÖn cña bÓ nu«i vç (nu«i vç c¸ bè mÑ trong bÓ): ThÓ tÝch bÓ tõ 30 m3 trë lªn cã m¸i che m−a, n¾ng; ®é s©u: 2 m; sôc khÝ: l¾p ®Òu xung quanh bÓ; hÖ thèng cÊp vµ tho¸t n−íc l−u th«ng liªn tôc. - Yªu cÇu m«i tr−êng cña bÓ trong qu¸ tr×nh nu«i vç: NhiÖt ®é n−íc: 21-27oC; ®é mÆn 25-32‰; pH: 7,5-8,5; DO ≥ 5 mg/l. - MËt ®é nu«i vç: 1-1,5 kg/m3. - Ch¨m sãc vµ qu¶n lý bÓ nu«i: + C¸ bè mÑ ®−îc nu«i vç b»ng thøc ¨n lµ c¸ t¹p t−¬i (c¸ ®èi, c¸ mùc) víi l−îng tõ 5-7% khèi l−îng c¸ nu«i. + H»ng ngµy cho c¸ ¨n 2 lÇn vµo 8 giê s¸ng vµ 15 giê chiÒu. + §Ó thóc ®Èy sù ph¸t dôc cho c¸ bè mÑ thµnh thôc, trong thêi gian nu«i vç tÝch cùc: cho c¸ ¨n bæ sung ba lÇn vitamin E, mçi lÇn 3-4 ngµy. LiÒu l−îng cho ¨n lµ 100-200 mg/kg thøc ¨n. KÝch thÝch c¸ ph¸t dôc b»ng viÖc cÊp n−íc l−u th«ng trong bÓ nu«i vç tõ 8-10 giê/ngµy. 11 https://thuviensach.vn + §Þnh kú 2-3 tuÇn kÐo c¸ ®Ó kiÓm tra ®é thµnh thôc vµ kÕt hîp phßng trÞ bÖnh cho c¸ b»ng t¾m n−íc ngät 10-15 phót. KiÓm tra ®é thµnh thôc cña c¸ c¸i b»ng èng th¨m trøng; cßn kiÓm tra ®é KiÓm tra ®é thµnh thôc cña c¸ thµnh thôc cña c¸ ®ùc b»ng c¸ch vuèt bông. H»ng ngµy tiÕn hµnh vÖ sinh cä bÓ nu«i vç vµ th¸o thay 50% l−îng n−íc cña bÓ. 2.3. Cho c¸ ®Î a) Yªu cÇu chän c¸ cho ®Î - C¸ c¸i: + KhoÎ m¹nh, bông to. + Dïng que th¨m trøng kiÓm tra: thÊy trøng trßn, c¨ng ®Òu, rêi, nh©n trøng ph©n cùc. - C¸ ®ùc: KhoÎ m¹nh, bông to, lç huyÖt më cã mµu ®á hång. Khi vuèt nhÑ cã sÑ tr¾ng ch¶y ra. b) Tiªm kÝch dôc tè - C¸c lo¹i kÝch dôc tè: HCG (Human Chorionic Gonadotropin). LRH-A (Luteotropin Releasing Hormoned Analog). 12 https://thuviensach.vn VÞ trÝ vµ c¸ch tiªm - LiÒu l−îng tiªm: LRH-A3: 5-8 mg/kg c¸ c¸i. HCG: 500-800 UI/kg c¸ c¸i. C¸ c¸i vµ c¸ ®ùc chØ tiªm mét lÇn. C¸ ®ùc tiªm víi liÒu l−îng b»ng 1/2 so víi c¸ c¸i. - VÞ trÝ tiªm: tiªm vµo phÇn mÒm gèc v©y ngùc. - C¸ch tiªm: Khi tiªm, ®Æt mòi kim vµo ®óng vÞ trÝ ®· ®Þnh, nghiªng mòi kim 450 so víi th©n c¸, b¬m thuèc nhanh vµ rót ra tõ tõ ®Ó tr¸nh thuèc bÞ trµo ra ngoµi. + Thêi gian c¸ ®Î: C¸ hång ®á th−êng ®Î thµnh nhiÒu ®ît vµ vµo ban ®ªm tõ 22-24 giê; thêi gian c¸ ®Î th−êng kÐo dµi tõ 2-4 giê. Trong thêi gian c¸ ®Î cÇn tr¸nh g©y tiÕng ®éng lín lµm ¶nh h−ëng tíi c¸. 13 https://thuviensach.vn 2.4. Thu vµ Êp trøng në - Thu trøng ë bÓ ®Î: Sau mçi lÇn c¸ ®Î dïng l−íi 60 m¾t/cm2 kÐo toµn bé sè trøng trong bÓ ®Î vµ cho vµo thïng nhùa 200 lÝt ®Ó läc trøng. Dïng tay khuÊy n−íc t¹o vßng xo¸y ®Ó cho c¸c chÊt cÆn b·, trøng háng (kh«ng thô tinh) l¾ng xuèng ®¸y vµ dån l¹i, ®Ó trøng yªn tÜnh kh«ng sôc khÝ trong vßng 15-20 phót, trøng thô tinh næi lªn trªn mÆt n−íc, dïng vît 80 cm2/m¾t vít trøng thô tinh. Vít liªn tôc nhiÒu lÇn ®Ó thu toµn bé trøng thô tinh. - Êp trøng: Thu trøng thô tinh vµo Êp trong c¸c bÓ composite cã thÓ tÝch 1 m3 (chiÒu cao h = 1 m). VÖ sinh khö trïng bÓ vµ c¸c dông cô tr−íc khi Êp b»ng chlorine víi liÒu l−îng 50 ppm. §Æt bÓ ë n¬i r©m m¸t. M«i tr−êng Êp trøng lµ n−íc biÓn läc s¹ch ®· qua xö lý hãa chÊt, cã c¸c yÕu tè m«i tr−êng ®−îc duy tr× æn ®Þnh. §iÒu khiÓn sôc khÝ ë møc sôc võa ph¶i. + MËt ®é trøng Êp tõ 400-500 trøng/1 lÝt n−íc. + §iÒu kiÖn m«i tr−êng Êp trøng nh− sau: ®é mÆn ®¹t 30‰; nhiÖt ®é trong kho¶ng 28-30oC; pH 7,5-8,5; «xy hßa tan 6-8 mg/l. Sau thêi gian Êp trøng kho¶ng 28-32 giê, trøng b¾t ®Çu në ra thµnh c¸ bét. 14 https://thuviensach.vn 2.5. ¦¬ng c¸ bét lªn c¸ h−¬ng - BÓ −¬ng: BÓ xi m¨ng cã thÓ tÝch V = 25- 30m3, chiÒu cao hn = 1,0 m; cã m¸i che n¾ng, m−a. ChuÈn bÞ bÓ: BÓ ®−îc vÖ sinh s¹ch sÏ, l¾p ®Æt hÖ thèng sôc khÝ vµ dïng chlorine, formol khö trïng víi liÒu l−îng 50 ppm. - MËt ®é, thêi gian −¬ng: MËt ®é −¬ng nu«i: 40-50 con/l; thêi gian −¬ng lµ 20 ngµy. - §iÒu kiÖn m«i tr−êng −¬ng: §iÒu kiÖn m«i tr−êng trong bÓ −¬ng nu«i lu«n b¶o ®¶m nh− sau: nhiÖt ®é n−íc: 26-32oC; ®é mÆn: 26-30‰; pH: 7,6-8,2; «xy hßa tan: ≥ 5 mg/l, ¸nh s¸ng: 500-2000 lux. - Ch¨m sãc vµ qu¶n lý: N−íc dïng −¬ng c¸ bét lªn thµnh c¸ h−¬ng lµ n−íc biÓn ®−îc läc s¹ch; møc n−íc trong bÓ −¬ng lµ 1/2 bÓ; tõ ngµy thø 4 mçi ngµy cÊp vµo bÓ −¬ng 5-10 cm n−íc. + H»ng ngµy tiÕn hµnh cÊp vµ thay n−íc. + Xi ph«ng ®¸y 2 lÇn/ngµy. + Tõ ngµy thø 1 ®Õn ngµy thø 4 thøc ¨n lµ t¶o Nannocholoropsis sp., Chlorella sp., trøng vµ Êu trïng nhuyÔn thÓ (Êu trïng hµ) víi mËt ®é 6-10 Êu trïng/ml vµ Rotifer cì nhá víi mËt ®é 3-4 con/ml. Mçi ngµy cho ¨n hai lÇn vµo 9h s¸ng vµ 15h chiÒu. + Tõ ngµy thø 4 ®Õn ngµy thø 10 thøc ¨n lµ Rotifer víi mËt ®é 6-8 con/ml. 15 https://thuviensach.vn + Tõ ngµy thø 10 ®Õn ngµy thø 15 thøc ¨n lµ Rotifer, Copepoda víi mËt ®é: Rotifer: 6-8 con/ml, Copepoda: 8-10 con/ml. + Tõ ngµy thø 15 ®Õn ngµy thø 25 thøc ¨n lµ Copepoda vµ Artemia víi mËt ®é: Copepoda: 8- 10 con/ml, Artemia: 4-6 con/ml. Trong qu¸ tr×nh −¬ng nu«i tõ ngµy thø 1 ®Õn ngµy 20 lu«n lu«n tiÕn hµnh cung cÊp thªm t¶o Chlorella sp. nh»m duy tr× sù æn ®Þnh cña m«i tr−êng n−íc trong bÓ −¬ng. - Thu ho¹ch: Khi c¸ ®¹t kÝch cì 1-1,5 cm tiÕn hµnh thu ho¹ch. 2.6. ¦¬ng c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng a) ¦¬ng trong bÓ xi m¨ng - BÓ −¬ng: BÓ xi m¨ng cã thÓ tÝch V = 30m3, hn = 1,0 m; cã m¸i che n¾ng, m−a. ChuÈn bÞ bÓ: BÓ ®−îc vÖ sinh s¹ch sÏ, l¾p ®Æt hÖ thèng sôc khÝ vµ dïng chlorine, formol khö trïng víi liÒu l−îng 50 ppm. - MËt ®é −¬ng: 2.000-2.500 con/m3. - Ch¨m sãc vµ qu¶n lý: + H»ng ngµy cho ¨n tõ 4-6 lÇn. + Thøc ¨n: Copepoda mËt ®é 15-20 con/l, Artemia c−êng hãa mËt ®é 5-10 con/l. Khi c¸ ®−îc trªn 2 cm tiÕn hµnh tËp cho ¨n b»ng thøc ¨n c¸ t¹p nghiÒn nhá vµ thøc ¨n c«ng nghiÖp d¹ng næi. + H»ng ngµy tiÕn hµnh thay 150-200% n−íc 16 https://thuviensach.vn trong bÓ vµ xi ph«ng ®¸y 2 lÇn/ngµy. + Theo dâi c¸c ho¹t ®éng vµ ®o c¸c th«ng sè vÒ m«i tr−êng ®Ó cã sù ®iÒu chØnh phï hîp. + Ph©n cì c¸: C¸ hång ®á lµ loµi c¸ ¨n thÞt vµ phµm ¨n nªn trong suèt qu¸ tr×nh −¬ng nu«i ph¶i th−êng xuyªn tiÕn hµnh ph©n cì c¸ ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng ¨n thÞt lÉn nhau vµ thuËn tiÖn cho viÖc qu¶n lý, ch¨m sãc. C¸ cã kÝch cì kh¸c nhau ph¶i ®−îc −¬ng nu«i riªng. HiÖn t−îng c¸ ¨n lÉn nhau xuÊt hiÖn râ rÖt tõ khi chóng b¾t ®Çu ¨n Artemia (kho¶ng 15 ngµy tuæi). Ph©n cì ®−îc tiÕn hµnh 1 tuÇn sau khi c¸ b¾t ®Çu ¨n Artemia, sau ®ã cø 1 tuÇn tiÕn hµnh ph©n cì 1 lÇn. Dïng khay ph©n cì b»ng inox vµ nhùa; mçi khay cã 1 cì m¾t nhÊt ®Þnh chØ cho phÐp 1 cì c¸ ®i qua. + Th−êng xuyªn cung cÊp thªm t¶o Chlorella sp. nh»m duy tr× sù æn ®Þnh cña m«i tr−êng n−íc trong bÓ −¬ng. - Thu ho¹ch: Khi c¸ ®¹t kÝch cì 3-4 cm tiÕn hµnh thu ho¹ch. b) ¦¬ng c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng trong ao ®Êt C¸ gièng - Ao −¬ng: Ao −¬ng cã diÖn tÝch 5.000 m2, 17 https://thuviensach.vn ®é s©u 1,4-1,8 m, bê vµ ®¸y ao ®−îc phñ b¹t. - ChuÈn bÞ ao −¬ng: Ao ®−îc b¬m c¹n n−íc vµ tiÕn hµnh vÐt bïn ®¸y, ph¬i kh« råi san b»ng nÒn ®¸y ao. CÊp n−íc vµo ao kho¶ng 20-30 cm, dïng saponin diÖt t¹p víi liÒu l−îng 150-200 kg/0,5 ha. Sau 3 ngµy cÊp thªm n−íc vµo ao ®Õn khi n−íc ®ñ 1,0 m råi tiÕn hµnh g©y mµu n−íc b»ng c¸ t¹p xay nhá víi liÒu l−îng 15-30 kg/100 m2. Sau 6 ngµy tiÕp theo bãn c¸ t¹p víi liÒu l−îng 5 kg/100 m2. C¸ t¹p ®ùng vµo bao tho¸t n−íc, buéc kÝn, treo vµo ao, h»ng ngµy xãc c¸c bao c¸ t¹p 2-3 lÇn. C¸ch lµm tèt nhÊt lµ nÊu chÝn hoÆc xay nhá c¸ t¹p r¶i ®Òu kh¾p ao. Sau mét tuÇn bæ sung thªm ph©n gµ 3-5 kg/100 m2, bãn NPK víi liÒu l−îng 0,2-0,4 kg/100 m2. NÕu thøc ¨n tù nhiªn ë ao kh«ng ®ñ, th× bãn thªm men b¸nh mú 3,0 kg/0,5 ha. Kho¶ng 15-20 ngµy sau, khi lu©n trïng vµ Copepoda ph¸t triÓn m¹nh ®¹t 100-150 con/ml th× tiÕn hµnh th¶ c¸ h−¬ng ra ao −¬ng. - MËt ®é −¬ng: 100-120 con/m3. - Ch¨m sãc, qu¶n lý: + H»ng ngµy tiÕn hµnh ®o c¸c th«ng sè vÒ m«i tr−êng nh− ®é mÆn, nhiÖt ®é, pH, «xy hßa tan. + Theo dâi mäi ho¹t ®éng, biÓu hiÖn cña c¸. H»ng ngµy cho c¸ ¨n 2 lÇn, thøc ¨n lµ c¸ t¹p xay ®−îc nÊu chÝn, thøc ¨n c«ng nghiÖp; khi cho ¨n r¶i ®Òu kh¾p ao. Theo dâi møc ®é ¨n cña c¸ 18 https://thuviensach.vn ®Ó ®iÒu chØnh l−îng cho ¨n võa ®ñ, tr¸nh hiÖn t−îng c¸ bÞ ®ãi ¨n thÞt lÉn nhau. + Duy tr× t¶o æn ®Þnh. - Thu ho¹ch: Khi c¸ ®¹t kÝch cì tõ 4-6 cm tiÕn hµnh thu ho¹ch. 2.7. ¦¬ng nu«i thøc ¨n t−¬i sèng a) G©y nu«i t¶o Chlorella sp. - M«i tr−êng nu«i t¶o: + Dung dÞch A: Na2NO3: 60g, KH2PO4: 5-10g, ph©n ®¹m: 18-20g; FeCl3: 0,5g, n−íc cÊt: 1.000 ml. + Dung dÞch B: vitamin B1: 10 mg; vitamin B2: 5 mg; n−íc cÊt: 100 ml. §un s«i dung dÞch A tõ 30-40 phót ®Ó hßa tan hÕt hãa chÊt. Dïng 1 ml dung dÞch A vµ 0,1 ml dung dÞch B hßa vµo 1 lÝt n−íc biÓn ®Ó nu«i t¶o. - Xö lý n−íc nu«i t¶o: Xö lý n−íc b»ng chlorine nång ®é 20 ppm, sôc khÝ m¹nh 24/24 giê víi c−êng ®é ¸nh s¸ng tõ 4.000-5.000 lux, tiÕn hµnh dïng thiosulphate sodium ®Ó trung hßa chlorine víi tû lÖ 1:1. N−íc tr−íc khi cÊp vµo bÓ nu«i t¶o ph¶i läc qua tói läc §µi Loan. - Thu ho¹ch: Khi thÊy t¶o ®¹t mËt ®é tõ 10.000.0000 - 20.000.000 Tb/ml th× tiÕn hµnh thu sinh khèi. 19 https://thuviensach.vn b) Nu«i ®éng vËt t−¬i sèng Rotifer vµ Copepoda - Nu«i trong bÓ xi m¨ng: Nu«i theo h×nh thøc b¸n liªn tôc. + §iÒu kiÖn nu«i: thÓ tÝch bÓ nu«i: 2-3 m3, ®é mÆn: 10-30‰, nhiÖt ®é: 25-30oC, sôc khÝ liªn tôc, th¶ lu©n trïng gièng: 150-250 con/ml. + Ch¨m sãc: cung cÊp ®Çy ®ñ thøc ¨n cho lu©n trïng lµ men b¸nh m× vµ t¶o Chlorella sp. LiÒu l−îng nh− sau: Men b¸nh mú: 1 g/1.000.000 lu©n trïng. T¶o: mËt ®é duy tr× 1.000.000 Tb/ml. + Thu ho¹ch: Khi lu©n trïng ®¹t 200-250 con/ml tiÕn hµnh thu ho¹ch. Dïng èng xi ph«ng hót lu©n trïng trong bÓ nu«i qua c¸c tói läc 80 m¾t/cm2. Trong qu¸ tr×nh thu ho¹ch cÇn ®iÒu chØnh sôc khÝ võa ph¶i nh»m tr¸nh g©y tæn th−¬ng. - Nu«i trong ao ®Êt: + ChuÈn bÞ ao: DiÖn tÝch ao: 5.000 m2. + T¸t c¹n ao, ph¬i kh«: • Bãn v«i ®Ó khö trïng diÖt t¹p víi liÒu l−îng 5-15 kg v«i bét/100 m2. • LÊy n−íc vµo ao ®é s©u 1,5 m víi c¸c yÕu tè m«i tr−êng nh− sau: ®é mÆn: 20-30‰, nhiÖt ®é: 25-30oC, pH: 7,5-8,5. + Ch¨m sãc: lµm “BÐo n−íc”. • Dïng c¸ t¹p cho vµo bao døa, lÇn ®Çu 15- 30kg/100 m2 (ngµy ®Çu tiªn); ngµy tiÕp theo 20 https://thuviensach.vn cho thªm mçi ngµy 3 kg/100 m2, liªn tôc trong 6-10 ngµy. • Bãn thªm NPK víi liÒu l−îng 0,2-0,4 kg/100 m2. • Sau 1 tuÇn bæ sung thªm ph©n gµ, liÒu l−îng 3-5 kg/100 m2. - Thu ho¹ch: • Dïng m¸y b¬m cã c«ng suÊt 13 m3/giê ®Ó thu ho¹ch. • Thêi gian b¬m thu ho¹ch lµ 8-10 giê/ngµy. - Ph−¬ng ph¸p c−êng hãa lu©n trïng: + B¬m n−íc t¶o xanh vµo bÓ, c−êng hãa mËt ®é t¶o ®¹t 20-25 ⋅ 106tÕ bµo/ml. + §−a lu©n trïng ®· läc s¹ch vµo bÓ, c−êng hãa mËt ®é ®¹t 2.000-2.500 con/ml, sôc khÝ võa ph¶i, duy tr× «xy hßa tan 4 mg/lÝt. + Dïng dÇu c−êng hãa DHA Selco ®−îc khuÊy kü b»ng m¸y xay sinh tè cho vµo bÓ lµm giµu víi tû lÖ 10 g/lÝt. + Thêi gian c−êng hãa 8 giê, sau ®ã thu lu©n trïng, röa s¹ch lu©n trïng, cung cÊp cho c¸ ¨n. b) Êp Artemia - §iÒu kiÖn m«i tr−êng Êp: + BÓ Êp: Dïng bÓ composite ®¸y h×nh phÔu cã thÓ tÝch lµ 0,5 m3. + §iÒu kiÖn m«i tr−êng Êp thÝch hîp: ®é mÆn: 25-35‰, nhiÖt ®é: 28-30oC, pH: 8-8,5, ¸nh s¸ng: 2.000 lux. 21 https://thuviensach.vn - C¸ch Êp: Tr−íc khi Êp, tiÕn hµnh ng©m trøng Artemia trong n−íc ngät 30 phót, sau ®ã tiÕn hµnh ng©m trong dung dÞch chlorine nång ®é 50 ppm thêi gian 1 giê råi ®em Êp. - Thu ho¹ch: Sau thêi gian Êp 24 giê, tiÕn hµnh thu läc s¹ch vá Êu trïng. - Ph−¬ng ph¸p c−êng hãa Artemia: Artemia sau khi në, tiÕn hµnh läc Êu trïng, lo¹i bá vá, ®−a vµo bÓ ®Ó c−êng hãa, mËt ®é Artemia trong bÓ ®¹t 200.000-250.000 Nauplius/l; c−êng hãa b»ng dÇu DC DHA Selco. B¬m n−íc t¶o xanh Chlorella sp. vµo bÓ c−êng hãa, mËt ®é t¶o ®¹t 15-20 triÖu tÕ bµo/ml. Trong thêi gian c−êng hãa, ®iÒu chØnh chÕ ®é sôc khÝ võa ph¶i ®Ó lu«n b¶o ®¶m hµm l−îng «xy > 4 mg/lÝt. Sau thêi gian c−êng hãa kho¶ng 18 giê tiÕn hµnh thu ho¹ch Artemia trong bÓ råi röa s¹ch, cho vµo bÓ lµm thøc ¨n nu«i c¸. 2.8. Kü thuËt phßng trÞ mét sè lo¹i bÖnh th−êng gÆp cho c¸ gièng vµ c¸ bè mÑ a) Phßng trÞ bÖnh cho c¸ gièng - BÖnh do nÊm: + BiÓu hiÖn bÖnh: Khi c¸ h−¬ng ®−îc 30 ngµy tuæi thÊy xuÊt hiÖn mét sè c¸ chÕt r¶i r¸c næi trªn mÆt n−íc, quan s¸t bªn ngoµi thÊy c¸c ®èm 22 https://thuviensach.vn mµu tr¾ng ë phÝa tr−íc v©y l−ng; soi qua kÝnh hiÓn vi thÊy c¸c quÇn thÓ nÊm h×nh sîi. + T¸c nh©n g©y bÖnh: Ch−a x¸c ®Þnh ®−îc loµi nÊm. + C¸ch phßng trÞ bÖnh: Th−êng xuyªn vÖ sinh s¹ch sÏ bÓ vµ c¸c dông cô s¶n xuÊt. N−íc cÊp vµo ph¶i xö lý qua hÖ thèng läc. TiÕn hµnh phun hãa chÊt pronopol xuèng bÓ −¬ng nu«i víi nång ®é 3-5 ppm. - BÖnh do vi khuÈn: + BiÓu hiÖn bÖnh: BÖnh xuÊt hiÖn khi c¸ gièng ®−îc 4-6 cm, khi ®ã x¶y ra hiÖn t−îng c¸ bá ¨n, bông ch−íng to, ®−êng tiªu hãa cã thøc ¨n kh«ng tiªu, c¸ ho¹t ®éng kÐm, b¬i chËm ch¹p, mµu s¾c c¸ biÕn ®æi sang mµu x¸m ®en. Qua gi¶i phÉu, soi kÝnh ph¸t hiÖn thÊy èng tiªu hãa cã rÊt nhiÒu khuÈn h×nh que. + T¸c nh©n g©y bÖnh: X¸c ®Þnh do vi khuÈn Vibrio sp., Vibrio anguillarum. Nguån g©y bÖnh cã thÓ tõ nguån thøc ¨n: lu©n trïng vµ Artemia. + C¸ch phßng trÞ bÖnh: • Lu©n trïng vµ Artemia kh«ng nªn nu«i trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao vµ mËt ®é −¬ng nu«i qu¸ cao. • §iÒu kiÖn m«i tr−êng n−íc −¬ng nu«i lu«n ph¶i s¹ch, kh«ng « nhiÔm. 23 https://thuviensach.vn • Trén vµo thøc ¨n c¸ thuèc kh¸ng sinh oxytetracycline víi nång ®é 1-2 g/1 kg c¸/ngµy. Cho ¨n liªn tôc 3-5 ngµy, kÕt hîp bæ sung B.Complex vµ vitamin C. - BÖnh do liªn cÇu khuÈn g©y ra: + BiÓu hiÖn bÖnh: th−êng xuÊt hiÖn trong giai ®o¹n −¬ng c¸ gièng. Vµo c¸c buæi s¸ng thÊy c¸ b¬i næi nhiÒu trªn mÆt n−íc. Quan s¸t mµu s¾c cña c¸ thÊy chuyÓn tõ mµu hång sang mµu ®en, n¾p mang mµu tr¾ng bît, tô m¸u ë phÇn ®u«i. + T¸c nh©n g©y bÖnh: do liªn cÇu khuÈn g©y ra (ch−a x¸c ®Þnh ®−îc loµi). + C¸ch phßng trÞ bÖnh: Khi cho c¸ ¨n nªn r¶i thøc ¨n ®Òu kh¾p ao ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng c¸ tËp trung ¨n, tranh ¨n dÔ dÉn tíi c¬ thÓ bÞ x©y x¸t. Cø 1 kg c¸ dïng 30-50 mg doxycycline trén víi thøc ¨n, cho ¨n liªn tôc 5-7 ngµy vµo c¸c buæi s¸ng vµ kÕt hîp dïng thªm erythromycin mçi ngµy 30-50 mg/kg c¸ trén lÉn víi thøc ¨n, cho ¨n liªn tôc kho¶ng 10 ngµy vµo c¸c buæi chiÒu tèi. b) Phßng trÞ bÖnh cho c¸ bè mÑ - BÖnh xuÊt huyÕt trªn th©n c¸: + BiÓu hiÖn bÖnh: C¸ chuyÓn mµu hång ®á sang mµu hång nh¹t, xuÊt huyÕt trªn da vµ v©y, c¸ bá ¨n, b¬i lê ®ê trªn mÆt n−íc. 24 https://thuviensach.vn + T¸c nh©n g©y bÖnh: do ký sinh trïng ch−a râ chñng lo¹i. + C¸ch phßng trÞ bÖnh: • TiÕn hµnh vÖ sinh s¹ch sÏ bÓ vµ thay 100% n−íc míi. • T¾m b»ng Iodine víi nång ®é 25 ppm trong 10 phót. • Sö dông thuèc erythromycin 40-50 mg/kg c¸ hoÆc dïng tetracycline kÕt hîp oxytetracycline víi liÒu l−îng 30-50 mg/kg c¸, trén víi thøc ¨n; cho ¨n liªn tôc 5 ngµy liÒn. - BÖnh do rËn n−íc + BiÓu hiÖn bÖnh: C¸ ¨n kÐm, mang c¸ bÞ loÐt chuyÓn sang mµu nhît. BÖnh th−êng x¶y ra ë cuèi mïa hÌ. + T¸c nh©n g©y bÖnh: do ký sinh trïng Clavellodes macrotrachelus g©y ra. + C¸ch phßng trÞ bÖnh: • Thay 100% n−íc trong bÓ. TiÕn hµnh t¾m n−íc ngät 15 phót cho c¸, kÕt hîp dïng Iodine nång ®é 20 ppm ®Ó t¾m. - BÖnh do s¸n l¸ ký sinh: + DÊu hiÖu: Trong thêi gian nu«i gi÷ c¸ bè mÑ th−êng x¶y ra hiÖn t−îng c¸ bá ¨n, tËp trung nhiÒu ë nh÷ng vßi sôc khÝ, m¾t c¸ ®ôc vµ låi ra. + Nguyªn nh©n g©y bÖnh: ®−îc x¸c ®Þnh lµ do s¸n l¸ ký sinh Pseudorhabdosynycus haliotre b¸m vµo mang c¸, néi t¹ng vµ m¾t c¸. + C¸ch phßng trÞ bÖnh: 25 https://thuviensach.vn • TiÕn hµnh thay n−íc th−êng xuyªn 2-3 lÇn/ngµy, mçi lÇn thay 100% l−îng n−íc trong bÓ. • T¾m cho c¸ b»ng formol nång ®é 150 ppm, thêi gian 20 phót, kÕt hîp dïng thªm «xy giµ (H2O2) nång ®é 100 ppm ®Ó t¾m trong 15 phót. 26 https://thuviensach.vn Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng C¸ Sñ §ÊT (Nibea dicanthus, LacÐpÌde, 1820) Lª V¨n Th¾ng C¸ sñ ®Êt bè mÑ I. §ÆC §IÓM SINH HäC CñA C¸ Sñ §ÊT 1. HÖ thèng ph©n lo¹i, ph©n bè Ngµnh: Vertebrata Líp: Osteichthyes Bé: Perciformes Hä: Sciaenidae Gièng: Nibea Loµi: Nibea dicanthus, LacÐpÌde, 180227 https://thuviensach.vn Tªn ViÖt Nam: C¸ sñ ®Êt. Tªn tiÕng Anh: Speckled drum, Blackspotted croaker. C¸ sñ ®Êt lµ loµi c¸ sèng ë tÇng ®¸y, gÇn bê, ph©n bè ë vïng biÓn phÝa nam NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é D−¬ng, vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi. Theo cuèn s¸ch Nguån lîi Thñy s¶n ViÖt Nam1, c¸ sñ ®Êt còng cã ë vïng biÓn n−íc ta. 2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i C¸ sñ ®Êt cã h×nh thon dµi, th©n dµi, h¬i dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 3,9-4,2 lÇn chiÒu cao. Mµu th©n tõ mµu ®en trªn l−ng ®Õn h¬i s¸ng ë bông. V©y ®u«i mµu tèi. Kho¶ng c¸ch gi÷a m¾t vµ ®Çu kh«ng cã vÈy, bé phËn ®Çu (tõ mâm, x−¬ng tr−íc m¾t vµ x−¬ng d−íi m¾t) ®Òu cã vÈy. M¾t trung b×nh, miÖng réng ë phÝa tr−íc, h¬i thÊp vµ h¬i lÖch phÝa d−íi, m«i máng, cã thÓ co duçi ®−îc. 3. Kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i tr−êng C¸ sñ ®Êt lµ loµi c¸ nhiÖt ®íi, cËn «n ®íi. - Lµ loµi c¸ réng nhiÖt, ph¹m vi nhiÖt ®é cã thÓ sèng tõ 5-34oC, nhiÖt ®é thÝch hîp lµ 20- 28oC. ____________ 1. Nguån lîi thñy s¶n ViÖt Nam, Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 2007. 28 https://thuviensach.vn - §é mÆn: C¸ sñ ®Êt lµ loµi réng muèi, cã thÓ sèng ®−îc trong kho¶ng S = 10-4‰, thÝch hîp nhÊt lµ S = 15-30‰. - Hµm l−îng «xy hßa tan: tõ 4-10 mg/l. 4. TÝnh ¨n C¸ sñ ®Êt lµ lo¹i c¸ ¨n t¹p thiªn vÒ ®éng vËt. TÝnh ¨n thay ®æi theo c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn c¸ thÓ. Khi cßn ë giai ®o¹n nhá chóng ¨n c¸c lo¹i nh−: lu©n trïng, nguyªn sinh ®éng vËt, Êu trïng hÇu vµ hµ, Copepoda, Artemia; khi lín trªn 3 cm th× chuyÓn sang ¨n c¸c lo¹i c¸ nhá, t«m nhá, c¸c lo¹i thÞt ®éng vËt th©n mÒm; giai ®o¹n c¸ gièng lín, nu«i th−¬ng phÈm c¸ sö dông ®−îc thøc ¨n c«ng nghiÖp hoÆc thøc ¨n tù chÕ biÕn. Trong s¶n xuÊt gièng c¸ sñ ®Êt cÇn ph¶i cung cÊp thøc ¨n cã hµm l−îng dinh d−ìng ®ñ vµ cì måi phï hîp ®Ó c¸ ph¸t triÓn, ®¹t tû lÖ sèng cao. 5. Sinh tr−ëng C¸ sñ ®Êt thuéc loµi cã tèc ®é sinh tr−ëng nhanh. Êp trøng c¸ thô tinh ë thang nhiÖt ®é 27-29oC, sau 15-17 giê c¸ b¾t ®Çu në; ë thang nhiÖt ®é 24-26oC c¸ në sau 22-24 giê; sau 50- 55 ngµy tuæi c¸ ph¸t triÓn thµnh c¸ gièng kÝch cì 4-5 cm. Nu«i th−¬ng phÈm trong ao, lång sau 1 n¨m c¸ ®¹t kÝch cì th−¬ng phÈm 1,5-2 kg/con, sau 2 n¨m tuæi cã thÓ ®¹t tíi 8 - 29 https://thuviensach.vn 10kg/con tõ kÝch cì c¸ gièng 30-50 g/con. 6. §Æc ®iÓm sinh s¶n Mïa vô sinh s¶n cña c¸ sñ ®Êt tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 7, nh−ng ®Î ré vµo th¸ng 6. C¸ bè mÑ trªn 3 tuæi, nÆng trªn 7-10 kg lµ cã thÓ tham gia sinh s¶n. Khi ho¹t ®éng sinh s¶n, c¸ th−êng cÆp ®«i, theo ®uæi nhau vµ ®Î rÊt nhanh. §iÒu kiÖn sinh th¸i ®Ó c¸ ®Î, Êp në trøng tèt nhÊt ë nhiÖt ®é 26-28oC, ®é mÆn 28-32‰. II. QUY TR×NH S¶N XUÊT GIèNG Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng c¸ sñ ®Êt bao gåm c¸c kh©u s¶n xuÊt chñ yÕu: nu«i vç c¸ bè mÑ, cho c¸ ®Î, Êp trøng vµ −¬ng nu«i Êu trïng, −¬ng nu«i c¸ gièng. 1. Nu«i vç c¸ bè mÑ 1.1. ChuÈn bÞ c¸ bè mÑ C¸ bè mÑ cã hai nguån: (1) Thùc hiÖn chän läc hµng lo¹t ë thêi kú c¸ gièng, tr−ëng thµnh vµ (2) TuyÓn chän tõ ®µn c¸ nu«i th−¬ng phÈm. Thêi kú c¸ gièng, chän nh÷ng c¸ thÓ cïng ®Î mét ®ît, ®Òu vÒ cì, mµu s¾c b×nh th−êng, kh«ng dÞ h×nh, dÞ tËt ®Ó nu«i d−ìng; sau 2 n¨m nu«i tuyÓn chän lµm c¸ hËu bÞ bè mÑ. 30 https://thuviensach.vn C¸ tù nhiªn ThuÇn d−ìng Nu«i vç Chän c¸ bè mÑ BÓ ®Î KÝch thÝch hormone C¸ ®Î C¸ nu«i Thøc ¨n t−¬i sèng: lu©n trïng Copepoda, Artemia Thøc ¨n hçn hîp Êp trøng ¦¬ng nu«i Êu trïng ¦¬ng thµnh gièng ThÞ tr−êng S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ Tiªu chuÈn tuyÓn chän c¸ bè mÑ: C¸ khoÎ m¹nh, mµu s¾c b×nh th−êng, kh«ng dÞ h×nh, dÞ tËt, kh«ng bÞ tæn th−¬ng, x©y x¸t; chän c¸ c¸i vµ c¸ ®ùc tõ 3 tuæi trë lªn, nÆng tõ 6 kg trë lªn. 1.2. M«i tr−êng nu«i vç c¸ bè mÑ C¸ bè mÑ ®−îc nu«i trong lång trªn biÓn. Khung lång nu«i lµm b»ng gç kÝch th−íc 3 ⋅ 3 31 https://thuviensach.vn m hoÆc 6 ⋅ 3 m; lång l−íi lµm b»ng sîi hãa häc, kÝch th−íc 3 ⋅ 3 ⋅ 4 m hoÆc 6 ⋅ 3 ⋅ 4 m, kÝch th−íc m¾t l−íi (2) tõ 30 - 40 mm, ®é th« chØ l−íi d = 1 - 1,5 mm. Lång ®−îc ®Æt ë n¬i cã nguån n−íc s¹ch, kh«ng bÞ « nhiÔm bëi chÊt th¶i c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp. M«i tr−êng nu«i vç: nhiÖt ®é n−íc trung b×nh 26-30oC, pH 7,5-8,2, hµm l−îng «xy trªn 4 mg/l, ®é mÆn 24-30‰. 1.3. MËt ®é MËt ®é nu«i vç c¸ bè mÑ tõ 3-5 kg/m3. Tû lÖ c¸ ®ùc vµ c¸ c¸i lµ 1/1. 1.4. Ch¨m sãc, qu¶n lý Mïa nu«i vç chÝnh vô c¸ sñ ®Êt tõ th¸ng 2 - 5. Qu¸ tr×nh nu«i vç c¸ bè mÑ sñ ®Êt trong lång cÇn b¶o ®¶m n¬i nu«i yªn tÜnh, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng æn ®Þnh. Thøc ¨n nu«i vç c¸ bè mÑ lµ c¸ t¹p hîp cì måi, nh−ng −a thÝch nhÊt lµ cá nh©m; khÈu phÇn ¨n b»ng 5-8% khèi l−îng c¸ nu«i; cho c¸ ¨n ngµy mét lÇn vµo lóc 8 giê. Cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5 c¸ sñ ®Êt thµnh thôc sinh dôc, tû lÖ thµnh thôc 90-100%. 2. Cho c¸ sñ ®Êt ®Î trøng 2.1. N¬i cho c¸ ®Î trøng vµ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng 32 https://thuviensach.vn C«ng viÖc cho c¸ sñ ®Êt sinh s¶n ®−îc thùc hiÖn trong bÓ ®Î hoÆc t¹i lång nu«i vç c¸ bè mÑ trªn biÓn. §iÒu kiÖn m«i tr−êng tèt nhÊt cho c¸ ®Î trøng: nhiÖt ®é n−íc tõ 27-30oC, ®é mÆn tõ 30-34‰, hµm l−îng «xy hßa tan ≥ 4mg/lÝt, pH 7,5-8,5. §èi víi c¸ bè mÑ ®−îc nu«i vç ë lång nu«i råi cho ®Î trong bÓ xi m¨ng th× ph¶i chuyÓn c¸ bè mÑ vµo trong bÓ ®Î tr−íc 15-20 ngµy ®Ó cho c¸ quen dÇn víi ®iÒu kiÖn sèng trong bÓ xi m¨ng. Thêi kú c¸ thµnh thôc hoÆc trong thêi gian ®Î trøng kh«ng ®−îc di chuyÓn c¸ bè mÑ lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù thµnh thôc vµ ®Î trøng. Trong thêi gian c¸ ®Î trøng yªu cÇu ¸nh s¸ng tèi dÞu vµ gi÷ yªn tÜnh. 2.2. Chän c¸ bè mÑ thµnh thôc cho ®Î Chän c¸ c¸i: sö dông èng nhùa mÒm cã ®−êng kÝnh 1 mm ®Ó hót trøng kiÓm tra, nÕu thÊy trøng cã mµu vµng xanh, c¸c h¹t trøng ®Òu, rêi nhau lµ c¸ thµnh thôc tèt; nÕu c¸c h¹t trøng dÝnh l¹i, nh·o, kh«ng rêi nhau chøng tá trøng cßn non. §èi víi c¸ ®ùc còng dïng èng nhùa mÒm cã ®−êng kÝnh 1 mm ®Ó kiÓm tra nÕu thÊy sÑ ®Æc, tan nhanh trong n−íc lµ sÑ tèt, chän c¸ cho ®Î. 33 https://thuviensach.vn Th¨m trøng c¸ c¸i 2.3. Sö dông chÊt kÝch thÝch sinh s¶n Sö dông hai lo¹i chÊt kÝch thÝch sinh s¶n sau: LRH-A3 kÕt hîp HCG. LiÒu l−îng: 15-20mg LRH-A3 + 300-500 UI HCG/kg c¸ c¸i; ®èi víi c¸ ®ùc liÒu l−îng b»ng 1/2 cña c¸ c¸i. LiÒu l−îng chÊt kÝch thÝch sinh s¶n cho c¸ cã thÓ nhiÒu hoÆc Ýt h¬n phô thuéc vµo møc ®é thµnh thôc cña tuyÕn sinh dôc vµ nhiÖt ®é m«i tr−êng n−íc t¹i thêi ®iÓm cho c¸ ®Î. VÞ trÝ tiªm lµ gèc v©y ngùc cña c¸ (tiªm 1 lÇn). ë thang nhiÖt 28-30oC thêi gian hiÖu øng cña chÊt kÝch thÝch sinh s¶n tõ 30-32 giê. Tû lÖ c¸ ®Î 90-100%; tû lÖ trøng thô tinh tõ 60-80%. 34 https://thuviensach.vn Tiªm chÊt kÝch thÝch sinh s¶n ë phÇn mÒm gèc v©y ngùc cho c¸ ®ùc 2.4. Thu trøng vµ t¸ch trøng - Thu trøng: Sau khi c¸ ®Î 8-10 giê tiÕn hµnh thu toµn bé trøng cã trong bÓ, hoÆc giai. Khi thu trøng dïng vît cã kÝch th−íc m¾t l−íi lµ 60 m¾t/cm2, vît h×nh ch÷ nhËt lo¹i nhá (80 cm ⋅ 35 cm ⋅ 120 cm) hoÆc vît lo¹i lín (7 m ⋅ 1,8 m ⋅ 6 m) ®Ó thu trøng. - T¸ch trøng: Thu toµn bé trøng cã trong bÓ chuyÓn vµo thïng nhùa cã thÓ tÝch lµ 100 hay 200 lÝt ®Ó t¸ch trøng. Trøng ®−îc thô tinh th−êng næi trªn mÆt n−íc, trøng kh«ng thô tinh hoÆc háng th−êng ch×m xuèng ®¸y. Dïng tay khuÊy trßn dßng n−íc trong thïng råi ®Ó yªn kho¶ng 20 phót cho trøng thô tinh næi trªn bÒ 35 https://thuviensach.vn mÆt, c¸c trøng kh«ng thô tinh, trøng háng vµ c¸c chÊt bÈn l¾ng ch×m xuèng ®¸y thïng. Dïng vît cã kÝch th−íc m¾t l−íi 60 m¾t/cm2 ®Ó vít hÕt trøng thô tinh chuyÓn sang bÓ Êp, tiÕn hµnh vít 2-3 lÇn ®Õn khi thu hÕt trøng ®−îc thô tinh. 3. Êp trøng 3.1. Dông cô vµ m«i tr−êng Êp trøng Dông cô Êp trøng lµ bÓ composite cã thÓ tÝch 0,5-1 m3. M«i tr−êng Êp trøng lµ n−íc biÓn s¹ch, c¸c yÕu tè m«i tr−êng lu«n b¶o ®¶m: ®é mÆn 28- 32‰, nhiÖt ®é 26-30oC, pH: 7,5-8,5, hµm l−îng «xy hßa tan: ≥ 5mg/lÝt. 3.2. MËt ®é Êp trøng Trøng thô tinh ®−îc chuyÓn vµo bÓ Êp. MËt ®é Êp trøng tõ 1.000-1.500 trøng/lÝt. 3.3. Qu¶n lý bÓ Êp trøng BÓ Êp ®Æt ë n¬i tho¸ng m¸t, tr¸nh ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu trùc tiÕp vµo trong bÓ. Duy tr× sôc khÝ liªn tôc. Hót bá trøng ch×m ë ®¸y bÓ b¶o ®¶m m«i tr−êng lu«n s¹ch. Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 26-30oC, trøng thô tinh sau 17-19 giê b¾t ®Çu në. Tû lÖ në ®¹t 80%. 4. ¦¬ng nu«i Êu trïng lªn c¸ cì 2-3 cm 4.1. BÓ −¬ng vµ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng - BÓ −¬ng: BÓ xi m¨ng hoÆc bÓ composite 36 https://thuviensach.vn h×nh trßn, vu«ng, ch÷ nhËt. Mùc n−íc trong bÓ tõ 0,7-1 m, dung tÝch bÓ 15-20 m3. - §iÒu kiÖn m«i tr−êng: ®é mÆn 26-30‰, nhiÖt ®é 26-32oC, pH 7,5-8,5, hµm l−îng «xy hßa tan ≥ 4 mg/lÝt. 4.2. MËt ®é −¬ng MËt ®é −¬ng tõ 2.000-3.000 con/m3. 4.3. Ch¨m sãc vµ qu¶n lý Duy tr× b¶o ®¶m c¸c yÕu tè m«i tr−êng −¬ng nu«i c¸: - Xi ph«ng ®¸y: Sau 5 ngµy tuæi tiÕn hµnh xi ph«ng ®¸y ngµy 1 lÇn ®Ó lo¹i bá ph©n vµ x¸c chÕt ra ngoµi bÓ −¬ng. - CÊp t¶o Chlorella vµo bÓ −¬ng ®¹t mËt ®é 50-100 v¹n/ml; ngµy thø 1 ®Õn ngµy thø 5 vít v¸ng ë tÇng mÆt bÓ −¬ng 2 lÇn/ngµy. - Thªm n−íc, thay n−íc: Møc n−íc ban ®Çu ë bÓ −¬ng 0,5-0,6 m. Ngµy thø 1-6, h»ng ngµy cÊp thªm n−íc vµo bÓ −¬ng ®Õn møc n−íc 1 m. Ngµy thø 7, thay 40% l−îng n−íc trong bÓ, sau ®ã cÊp thªm 10 cm n−íc, n©ng møc n−íc trong bÓ lªn 70 cm. Ngµy thø 9 cÊp thªm n−íc, n©ng møc n−íc trong bÓ lªn 0,8 m. Ngµy thø 11 cÊp thªm n−íc, n©ng møc n−íc trong bÓ lªn 0,9 m. Tõ ngµy thø 14 trë ®i, h»ng ngµy tiÕn hµnh xi ph«ng ®¸y vµ thay 40-60% n−íc trong bÓ. 37 https://thuviensach.vn - Cho ¨n: C¸ sau khi në ®−îc 3 ngµy, Êu trïng b¾t ®Çu më miÖng vµ ¨n thøc ¨n bªn ngoµi. Thøc ¨n ban ®Çu cña c¸ lµ lu©n trïng. Lu©n trïng ph¶i ®−îc c−êng hãa míi cho ¨n ®Ó t¨ng tû lÖ sèng cho Êu trïng, mçi ngµy cho ¨n 2 lÇn, duy tr× mËt ®é lu©n trïng trong bÓ −¬ng c¸ 6-8 con/ml. §Õn ngµy thø 13, ngoµi lu©n trïng, cho ¨n thªm Artemia siªu nhá, sau ®ã cho c¸ ¨n Artemia hoÆc Copepoda b¶o ®¶m mËt ®é tõ 10-15 con/ml trong bÓ −¬ng. Ngµy thø 25 trë ®i th× cho ¨n thøc ¨n hçn hîp lµ c¸ t¹p, thÞt cña ®éng vËt th©n mÒm 2 m¶nh vá b¨m nhá, kÝch cì thøc ¨n hçn hîp cho ¨n b¾t ®Çu 250∝m t¨ng dÇn lªn 400∝m vµ cuèi cïng lµ 700∝m,khi cho ¨n ph¶i quan s¸t theo dâi c¸ ¨n, ®Ó ®Þnh l−îng thøc ¨n thÝch hîp. Thêi gian nu«i 20-25 ngµy c¸ ®¹t cì 2-3 cm, tû lÖ sèng trung b×nh ®¹t 50%. §Õn giai ®o¹n nµy, tËp tÝnh sèng cña c¸ gièng nh− c¸ tr−ëng thµnh. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¸ ¨n lÉn nhau ph¶i tiÕn hµnh läc c¸, ph©n ®µn −¬ng riªng theo tõng kÝch cì. 5. ¦¬ng nu«i c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng (cì 4-6 cm) 5.1. N¬i −¬ng vµ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng - N¬i −¬ng: trong bÓ hoÆc trong ao. ¦¬ng trong bÓ xi m¨ng h×nh trßn, vu«ng hay ch÷ nhËt cã ®é s©u n−íc kho¶ng 1 m, dung tÝch bÓ 15-20 m3. ¦¬ng trong ao cã diÖn tÝch 1.000-3.000 m2. 38 https://thuviensach.vn - §iÒu kiÖn m«i tr−êng −¬ng nu«i: nguån n−íc s¹ch kh«ng bÞ « nhiÔm, n−íc ®Ó −¬ng nu«i ph¶i ®−îc läc qua c¸t. C¸c yÕu tè m«i tr−êng lu«n b¶o ®¶m: ®é mÆn: 26-32‰, nhiÖt ®é: 28- 32oC, pH: 7,5-8,5, hµm l−îng «xy hßa tan ≥ 4 mg/lÝt. 5.2. MËt ®é −¬ng nu«i ¦¬ng trong bÓ xi m¨ng mËt ®é tõ 100-200 con/m2; −¬ng trong ao ®Êt mËt ®é 50-100 con/m2. 5.3. Ch¨m sãc vµ qu¶n lý - ¦¬ng c¸ gièng trong bÓ xi m¨ng: thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt nh− nu«i giai ®o¹n cuèi cña c¸ h−¬ng. + Qu¶n lý m«i tr−êng nu«i: duy tr× m«i tr−êng nu«i b¶o ®¶m c¸c yÕu tè m«i tr−êng nh− yªu cÇu xi ph«ng ®¸y bÓ, thùc hiÖn thay 40-60% n−íc trong bÓ h»ng ngµy. + Cho ¨n: Cho c¸ ¨n thøc ¨n c«ng nghiÖp dïng cho c¸ chim v©y vµng giai ®o¹n −¬ng tõ c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng; khÈu phÇn ¨n b»ng 5-15% träng l−îng th©n; cã thÓ cho c¸ ¨n c¸c thøc ¨n lµ c¸ t¹p, thÞt ®éng vËt th©n mÒm 2 m¶nh vá b¨m nhá, kÝch cì thøc ¨n phï hîp víi cì miÖng c¸, khÈu phÇn ¨n b»ng 5-15% träng l−îng th©n. Khi cho ¨n ph¶i quan s¸t theo dâi c¸ ¨n, ®Ó ®Þnh l−îng thøc ¨n cho thÝch hîp. 39 https://thuviensach.vn + Thêi gian nu«i: 25-30 ngµy c¸ ®¹t cì 4-6 cm; tû lÖ sèng trung b×nh ®¹t 60-70%. - ¦¬ng c¸ gièng trong ao ®Êt: + Qu¶n lý m«i tr−êng nu«i: duy tr× m«i tr−êng nu«i b¶o ®¶m c¸c yÕu tè m«i tr−êng. + Bãn xuèng ao x¸c m¾m c¸ t¹p víi l−îng 8-10 kg/100m2, 2 tuÇn bãn mét lÇn nh»m g©y nu«i Copepoda lµm thøc ¨n cho c¸ trong th¸ng nu«i ®Çu. + Cho ¨n: Cho c¸ ¨n thøc ¨n c«ng nghiÖp dïng cho c¸ chim v©y vµng giai ®o¹n −¬ng tõ c¸ h−¬ng lªn c¸ gièng, khÈu phÇn ¨n b»ng 10-15% träng l−îng th©n hay c¸ t¹p b¨m nhá (kÝch cì thøc ¨n phï hîp víi cì miÖng c¸, khÈu phÇn ¨n b»ng 10-15% träng l−îng th©n). Khi cho ¨n ph¶i quan s¸t theo dâi c¸ ¨n, ®Ó ®Þnh l−îng thøc ¨n cho thÝch hîp. + Thêi gian nu«i: 20-25 ngµy c¸ ®¹t cì 4-6 cm; tû lÖ sèng trung b×nh ®¹t 40-50%. 6. Yªu cÇu thiÕt bÞ dïng cho quy tr×nh c«ng nghÖ TÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ph¶i ch¾c ch¾n, kh«ng nøt nÎ, kh«ng rß rØ. §èi víi bÓ nu«i Êu trïng, thµnh bÓ ph¶i nh½n bãng, gãc bÓ ®−îc bo trßn. Yªu cÇu chi tiÕt cña tõng lo¹i ®−îc quy ®Þnh nh− sau: 40 https://thuviensach.vn - C«ng tr×nh cÊp n−íc: N−íc biÓn ®−îc b¬m lªn hÖ thèng läc c¬ häc theo ph−¬ng ph¸p läc xu«i qua c¸c líp c¸t mÞn, c¸t to, ®¸ nhá, ®¸ to vµ tù ch¶y xuèng bÓ chøa xö lý. BÓ chøa x©y dùng cã cao tr×nh ®¸y b¶o ®¶m nguån n−íc tù ch¶y vµo c¸c bÓ −¬ng nu«i Êu trïng. BÓ c¸ bè mÑ vµ bÓ nu«i t¶o, cã hÖ thèng m¸i che. - BÓ gi÷ t¶o: cã cao tr×nh ®¸y b¶o ®¶m tù ch¶y ®Ó cÊp cho bÓ −¬ng nu«i Êu trïng. - BÓ g©y nu«i t¶o: thiÕt kÕ n¬i tho¸ng m¸t, ®ñ ¸nh s¸ng, cã m¸i che di ®éng; hÖ thèng lç x¶ b¶o ®¶m x¶ c¹n hoµn toµn khi cÇn thiÕt; mÆt trong bÓ t¶o cÇn s¬n tr¾ng, b¶o ®¶m vÖ sinh s¹ch sÏ tr−íc khi nu«i cÊy. - BÓ nu«i c¸ bè mÑ vµ −¬ng nu«i Êu trïng: hÖ thèng bÓ cã m¸i che b»ng nhùa tr¾ng; thiÕt kÕ lç tho¸t n−íc b¶o ®¶m cã thÓ x¶ c¹n hoµn toµn khi cÇn thiÕt. - BÓ xö lý n−íc th¶i: ph¶i ®−îc x©y dùng ch×m trong lßng ®Êt, kh«ng l¸ng ®¸y, b¶o ®¶m n−íc th¶i thÊm hót nhanh; ë c¸ch xa khu vùc s¶n xuÊt. 41 https://thuviensach.vn Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng C¸ R¤ §åNG (Anabas testudineus, Bloch, 1792) Trung t©m KhuyÕn ng− TiÒn Giang C¸ r« ®ång bè mÑ C¸ r« ®ång lµ loµi c¸ n−íc ngät phæ biÕn ë n−íc ta. C¸ sèng ë ao hå, ruéng, kªnh, m−¬ng vïng ®ång b»ng. Tuy kÝch th−íc c¬ thÓ c¸ nhá nh−ng c¸ cã chÊt l−îng thÞt th¬m ngon ®−îc nhiÒu ng−êi −a thÝch. Do vËy, trªn thÞ tr−êng c¸ r« ®ång ®−îc tiªu thô dÔ dµng vµ gi¸ trÞ lu«n lu«n cao h¬n nhiÒu loµi c¸ kh¸c. C¸ r« ®ång cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng tèt víi m«i tr−êng kh«ng thuËn lîi nh− thiÕu «xy, nhiÖt ®é cao, pH thÊp... §©y lµ ®Æc tÝnh quý ®Ó cã thÓ 42 https://thuviensach.vn ph¸t triÓn nu«i c¸ r« ®ång ë nhiÒu lo¹i h×nh thuû vùc kÓ c¶ thñy vùc cã diÖn tÝch nhá (hå, ao, ruéng, bÓ xi m¨ng,...). C¸ r« ®ång sinh s¶n ®−îc ngoµi tù nhiªn, nh−ng do t¸c ®éng cña con ng−êi nªn chÊt l−îng m«i tr−êng sèng cña c¸ r« ®ång ngµy cµng xÊu ®i; mÆt kh¸c do trong qu¸ tr×nh khai th¸c kh«ng chó ý ®Õn b¶o vÖ nguån lîi loµi c¸ quý nµy ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng gi¶m sót ®¸ng kÓ nguån lîi c¸ r« ®ång ngoµi tù nhiªn (sè l−îng Ýt, kÝch cì c¸ thÓ nhá,...). I. Kü THUËT SINH S¶N C¸ R¤ §åNG 1. Nu«i vç c¸ bè mÑ 1.1. Thêi gian nu«i vç ViÖc nu«i vç c¸ bè mÑ tiÕn hµnh tr−íc mïa vô sinh s¶n 2-3 th¸ng. 1.2. Tiªu chuÈn chän c¸ - C¸ ®ùc: kÝch th−íc nhá, th©n thon dµi; mïa sinh s¶n vuèt bông c¸ cã tinh dÞch mµu tr¾ng s÷a ch¶y ra. - C¸ c¸i: th©n h×nh lín vµ t−¬ng ®èi trßn h¬n; mïa sinh s¶n bông to. Chän c¸ 10-12 th¸ng tuæi, cã träng l−îng trung b×nh tõ 50-100 g/con. C¸ khoÎ m¹nh, kh«ng dÞ h×nh. 43 https://thuviensach.vn 1.3. Kü thuËt nu«i vç - §iÒu kiÖn ao nu«i: DiÖn tÝch ao nu«i vç tõ 200-300 m2 lµ thÝch hîp. §é s©u mùc n−íc ao 0,8-1,2 m. Xung quanh ao ph¶i cã l−íi ch¾n cao 0,3-0,5 m. Ao ph¶i chñ ®éng cÊp tho¸t n−íc vµ dÔ dµng thay ®æi khi n−íc bÈn do sö dông thøc ¨n giµu ®¹m ®Ó nu«i vç. - C¶i t¹o ao nu«i vç: b¬m c¹n ao, lµm cá vÖ xung quanh bê ao s¹ch sÏ, lÊp hang hèc; sªn vÐt bïn ®¸y ao, chØ ®Ó l¹i líp bïn dµy 15-20 cm; bãn v«i víi liÒu l−îng 7-10 kg/100 m2 ao; diÖt hÕt c¸ t¹p, c¸ d÷, ph¬i ®¸y ao 2-3 ngµy; bãn lãt 20-30 kg ph©n chuång/100 m2 ao. Tr−íc khi th¶ c¸ vµo nu«i vç cÇn lÊy n−íc vµo ao qua l−íi läc. Ao nu«i vç c¸ bè mÑ 44 https://thuviensach.vn - Tû lÖ c¸ ®ùc, c¸ c¸i: nu«i vç theo tû lÖ 1 c¸ ®ùc: 1 c¸ c¸i; c¸ ®ùc vµ c¸ c¸i nu«i chung. - MËt ®é nu«i vç c¸ bè mÑ: tõ 10-15 con/m2 mÆt n−íc. - Cho ¨n vµ ch¨m sãc: Trong thêi gian nu«i vç cÇn sö dông thøc ¨n giµu ®¹m, thøc ¨n c«ng nghiÖp d¹ng viªn næi, hoÆc thøc ¨n tù chÕ. C¸ch phèi chÕ: 30-35% bét c¸, c¸ t−¬i hay thùc phÈm cã nguån gèc ®éng vËt xay nhuyÔn trén víi 50-60% c¸m, g¹o cho c¸ ¨n. Thøc ¨n cÇn ®−îc kÕt dÝnh vµ cho ¨n trong sµn ®Æt cè ®Þnh quanh ao. Cã thÓ cho c¸ ¨n thªm bÌo c¸m, èc b−¬u vµng, s¶n phÈm phÕ th¶i tõ n«ng nghiÖp,... L−îng thøc ¨n mçi ngµy: 5-7% träng l−îng ®µn c¸. Sè lÇn cho ¨n: 2 lÇn trong ngµy vµo s¸ng sím vµ chiÒu m¸t. Trong qu¸ tr×nh nu«i cÇn theo dâi m«i tr−êng n−íc, nÕu qu¸ bÈn cÇn thay n−íc ngay. CÇn cung cÊp ®ñ n−íc, kh«ng ®Ó n−íc ao qu¸ c¹n. T¹t v«i phßng ngõa bÖnh cho c¸ víi l−îng 1,1-2 kg/100cm3 n−íc ao. 2. Kü thuËt cho c¸ ®Î 2.1. Dông cô cho c¸ ®Î Cã thÓ cho c¸ ®Î trong bÓ xi m¨ng cã diÖn tÝch vµi mÐt vu«ng ®Õn vµi chôc mÐt vu«ng hoÆc trong thau, lu sµnh, hå tr¶i b¹t,... 45 https://thuviensach.vn N¬i cho c¸ ®Î cÇn yªn tÜnh, dông cô cho c¸ ®Î ph¶i cã l−íi che ch¾n; mùc n−íc: 30-40 cm. Dông cô cho c¸ ®Î 2.2. Chän c¸ bè mÑ cho ®Î a) Yªu cÇu chän c¸ cho ®Î Chó ý thao t¸c nhÑ nhµng. - C¸ ®ùc: khoÎ m¹nh, linh ho¹t, dïng tay vuèt nhÑ bông c¸ cã tinh dÞch mµu tr¾ng ®ôc ch¶y ra. - C¸ c¸i: cã bông to nh« ra hai bªn h«ng cña c¸, dïng tay vuèt nhÑ, bông c¸ mÒm, lç sinh dôc cã mµu hång. b) Tiªm kÝch dôc tè Tr−íc khi tiªm kÝch dôc tè cho c¸ ®Î 2-3 giê, cÇn ®−a c¸ vµo bÓ hoÆc vÌo cho c¸ khoÎ. Lo¹i kÝch dôc tè vµ liÒu l−îng sö dông nh− sau: - Sö dông c¸c lo¹i kÝch dôc tè: + HCG (Human Chorionic Gonadotropin) 46 https://thuviensach.vn + LH-RHa + DOM (Lutenizing Hormone Releasing Hormone analog + Domperidone). - LiÒu l−îng sö dông: + C¸ c¸i: (1) HCG: tiªm 1.500-2.000 UI/kg c¸ c¸i; (2) HoÆc LH-RHa: tiªm 0,2 mg + 2 viªn DOM (hoÆc 2 viªn motilium)/kg c¸ c¸i. + C¸ ®ùc: Tiªm b»ng 1/2 liÒu tiªm cña c¸ c¸i. + ChØ tiªm1 lÇn. - VÞ trÝ tiªm: Th−êng tiªm vµo phÇn xoang c¬ ë gèc vi ngùc (cã thÓ tiªm vµo phÇn c¬ ë gèc v©y l−ng). - Thêi gian hiÖu øng: Sau khi tiªm 8-10 giê c¸ sÏ ®Î (trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 28-30oC). - Thêi gian ®Î kÐo dµi 2-3 giê. + Bè trÝ cho c¸ ®Î: Sau khi tiªm kÝch dôc tè, tiÕn hµnh bè trÝ cho c¸ ®Î trong c¸c dông cô ®· ®−îc chuÈn bÞ s½n. Tû lÖ ®ùc/c¸i: Bè trÝ 1 c¸ ®ùc cho 1 c¸ c¸i hoÆc 2 c¸ ®ùc cho 1 c¸ c¸i. + MËt ®é: Cã thÓ th¶ chung 2-4 cÆp c¸/m2 hoÆc 1-2 cÆp c¸ vµo 1 thau (chËu) cã dung tÝch 20 lÝt. Sau khi c¸ ®Î xong tiÕn hµnh thu trøng ®Ó Êp. + Mét sè th«ng sè ®¹t ®−îc khi cho c¸ ®Î trong vô chÝnh: Tû lÖ c¸ ®Î 96-100% Tû lÖ trøng thô tinh 82-93% Tû lÖ në 87-98%. 47 https://thuviensach.vn 3. Êp trøng 3.1. Dông cô Êp Dông cô Êp trøng cã thÓ lµ thau, bÓ xi m¨ng..., ph¶i vÖ sinh s¹ch sÏ, ®Æt ë n¬i tho¸ng m¸t, dÔ ch¨m sãc, qu¶n lý. Cã thÓ dïng dông cô cho c¸ ®Î ®Ó Êp c¸ nh−ng ph¶i thay 2/3 l−îng n−íc cò trong dông cô cho ®Î b»ng n−íc míi b¶o ®¶m chÊt l−îng ®¹t yªu cÇu kü thuËt. Dông cô Êp trøng 3.2. N−íc Êp trøng N−íc dïng ®Ó Êp trøng ph¶i lµ n−íc s¹ch, l¾ng läc tr−íc khi dïng Êp trøng. 3.3. MËt ®é Êp - 3.000 trøng/lÝt n−íc trong ®iÒu kiÖn n−íc tÜnh. 48 https://thuviensach.vn - 6.000 trøng/lÝt n−íc trong ®iÒu kiÖn n−íc cã sôc khÝ. 3.4. Ch¨m sãc trøng Khi cã trøng h− (cã mµu tr¾ng ®ôc) cÇn ph¶i vít bá, nªn thay 1/3-1/2 l−îng n−íc trong dông cô Êp. 3.5. Thêi gian Êp Êp trøng trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 28-30oC, sau kho¶ng 18-20 giê c¸ në; 2-3 ngµy sau khi c¸ në th× chuyÓn ®i −¬ng. II. Kü THUËT ¦¥NG C¸ BéT THµNH C¸ GIèNG 1. ChuÈn bÞ ao −¬ng 1.1. DiÖn tÝch Ao hoÆc ruéng −¬ng cã diÖn tÝch tõ 200-1.000 m2 hoÆc lín h¬n. 1.2. §iÒu kiÖn ao −¬ng - Ao ph¶i chñ ®éng cÊp tho¸t n−íc khi cÇn, mÆt ao tho¸ng, bê ao ch¾c ch¾n kh«ng cã c©y rËm (lµ n¬i tró Èn cña c¸c loµi ®Þch h¹i c¸ Èn nÊp). - Tr−íc khi th¶ c¸ −¬ng ph¶i sªn vÐt bïn ®¸y ao, kh«ng nªn ®Ó líp bïn ®¸y qu¸ dµy, tèt nhÊt cßn 15-20 cm. 49 https://thuviensach.vn - Söa dän bê bäng cho ch¾c ch¾n, lÊp c¸c lç mäi, hang hèc quanh ao. - Bãn v«i kh¾p ao, liÒu l−îng 10-15 kg/100 m2 ao ®Ó diÖt trõ mét sè vi khuÈn g©y bÖnh cho c¸ vµ c¶i t¹o nÒn ®¸y. - NÕu cã ®iÒu kiÖn nªn bãn v«i trªn bê ao ®Ó tr¸nh phÌn bÞ röa tr«i xuèng ao khi trêi m−a. - §èi víi c¸c ao kh«ng cã ®iÒu kiÖn th¸o c¹n n−íc cÇn dïng thuèc diÖt c¸ ®Ó diÖt c¸ t¹p vµ c¸ d÷ trong ao. L−îng dïng theo h−íng dÉn trªn bao b×. - Bãn ph©n: Bãn ph©n cho ao nh»m cung cÊp chÊt dinh d−ìng ®Ó t¹o nguån thøc ¨n tù nhiªn cho c¸. + Ph©n h÷u c¬ (gµ, vÞt, heo): liÒu l−îng 20- 30kg/100 m2. C¸ch bãn: r¶i ®Òu kh¾p ®¸y ao trong lóc ph¬i ao. Bãn ph©n xong míi lÊy n−íc vµo ao. + Ph©n v« c¬ (urª, NPK): liÒu l−îng 0,3- 0,5kg/100 m2. C¸ch bãn: Sau khi lÊy n−íc vµo ao ®ñ yªu cÇu, bãn ph©n v« c¬. Hßa tan ph©n vµo n−íc vµ t¹t ®Òu kh¾p ao. Sau khi lÊy n−íc vµo ao 1-2 ngµy, tiÕn hµnh th¶ c¸ −¬ng nu«i. Khi lÊy n−íc vµo ao, n−íc ph¶i ®−îc läc qua l−íi ®Ó kh«ng cho c¸ t¹p, c¸ d÷ vµ c¸c sinh vËt kh¸c vµo ao −¬ng ¨n h¹i c¸ vµ c¹nh tranh thøc ¨n cña c¸. 50 https://thuviensach.vn 1.3. MËt ®é −¬ng Th¶ −¬ng víi mËt ®é 400-600 con/m2. 2. Qu¶n lý, ch¨m sãc 2.1. C¸ch th¶ bét c¸ - C¸ bét chøa trong bao nylon: Th¶ bao c¸ xuèng ao 15-20 phót cho c©n b»ng nhiÖt ®é bªn trong vµ bªn ngoµi, sau ®ã më miÖng bao, ng−êi th¶ c¸ ®i lïi vÒ phÝa sau th¶ c¸ ra tõ tõ cho ®Õn khi hÕt c¸ trong bao. - C¸ bét chøa trong dông cô hë nh− thau, thïng (n¬i s¶n xuÊt c¸ bét cÇn gÇn ao −¬ng c¸ gièng): Thªm tõ tõ n−íc ngoµi ao vµo dông cô chøa c¸, lµm vµi lÇn cho c¸ quen víi n−íc ao míi, 10- 15 phót chuyÓn thïng xuèng ao, tõ tõ nghiªng thïng vµ ®i lïi vÒ phÝa sau cho c¸ ra ngoµi ®Õn khi hÕt c¸ trong thïng. 2.2. Thøc ¨n - Thêi gian 7-8 ngµy ®Çu: cho c¸ ¨n lßng ®á trøng (gµ, vÞt) vµ bét ®Ëu nµnh. KhÈu phÇn cho 100.000 c¸ bét/ngµy lµ: 4 lßng ®á trøng + 400g bét ®Ëu nµnh. C¸ch cho ¨n: lßng ®á trøng luéc chÝn, bãp nhuyÔn, hßa tan trong n−íc cïng bét ®Ëu nµnh. T¹t ®Òu thøc ¨n kh¾p ao. Mçi ngµy cho ¨n 3 lÇn: 7h s¸ng, 11h tr−a, 5h chiÒu. 51 https://thuviensach.vn - Tõ ngµy thø 10-20: cho c¸ ¨n bét c¸, c¸m vµ bét ®Ëu nµnh. KhÈu phÇn cho 100.000 c¸/ngµy lµ: 300 g ®Ëu nµnh + 300 g c¸m + 300 g bét c¸. C¸ch cho ¨n: Trén ®Òu 3 lo¹i thøc ¨n trªn, sau ®ã r¶i ®Òu trªn mÆt ao. Ngµy cho ¨n 3 lÇn. - Tõ ngµy thø 20-30: cho ¨n c¸m mÞn vµ bét c¸. KhÈu phÇn cho 100.000 c¸/ngµy: 800 g c¸m mÞn + 800 g bét c¸. C¸ch cho ¨n: Trén ®Òu hai lo¹i thøc ¨n vµ r¶i kh¾p ao hoÆc cho vµo c¸c sµn ®Æt xung quanh ao. - Ngµy thø 30-60: cho c¸ ¨n 50% c¸m, 50% bét c¸. L−îng cho ¨n b»ng 10-15% träng l−îng ®µn c¸ trong ao −¬ng. Cho c¸ ¨n trong sµn, hoÆc r¶i ®Òu trong ao. Chó ý: Thøc ¨n nªn trén thªm vitamin C, liÒu l−îng 30-40 mg/kg thøc ¨n. 2.3. Ch¨m sãc, qu¶n lý ao −¬ng Trong qu¸ tr×nh −¬ng nªn h¹n chÕ thay n−íc, tuy nhiªn khi thÊy n−íc ao bÈn hoÆc cã ®iÒu kiÖn th× nªn thay n−íc ®Ó kÝch thÝch ho¹t ®éng b¾t måi cña c¸. H»ng ngµy, tr−íc khi cho c¸ ¨n ph¶i vÖ sinh sµn ¨n vµ kiÓm tra l−îng thøc ¨n cßn l¹i ®Ó t¨ng hoÆc gi¶m thøc ¨n hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng d− thõa thøc ¨n lµm thèi n−íc hoÆc thiÕu thøc ¨n c¸ sÏ s¸t h¹i lÉn nhau. 52 https://thuviensach.vn B¶o ®¶m ®ñ sè l−îng vµ chÊt l−îng thøc ¨n gióp c¸ mau lín vµ ®¹t tû lÖ sèng cao. 2.4. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sau 50-60 ngµy −¬ng - Tû lÖ sèng 20-33%. - Cì c¸ gièng 600 con/kg. 53 https://thuviensach.vn Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm C¸ TH¸T L¸T (Notopterus notopterus, Pallas, 1767) ThS. NguyÔn Thµnh Trung, TrÇn Ngäc Nguyªn & CTV C¸ th¸t l¸t C¸ th¸t l¸t cã phÈm chÊt thÞt ngon, cã thÓ chÕ biÕn ®−îc nhiÒu mãn ¨n phôc vô nhu cÇu tiªu thô néi ®Þa vµ xuÊt khÈu, lµ mÆt hµng cã 54 https://thuviensach.vn gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Do bÞ khai th¸c qu¸ møc, thiÕu c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ nguån lîi nªn s¶n l−îng c¸ th¸t l¸t khai th¸c tù nhiªn ngµy cµng gi¶m vµ kÝch cì khai th¸c ngµy cµng nhá. Nguån lîi c¸ th¸t l¸t trong tù nhiªn cã nguy c¬ sôt gi¶m. C¸ th¸t l¸t cã thÓ sèng ®−îc ë c¸c ao n−íc tÜnh, chÞu ®−îc m«i tr−êng chËt hÑp, n−íc cã hµm l−îng «xy hßa tan thÊp, pH thÊp... nªn cã thÓ nu«i trong ao, ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô, gi¶m viÖc khai th¸c qu¸ møc, phôc håi vµ ph¸t triÓn nguån lîi trong tù nhiªn. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1998 nguån c¸ gièng th¸t l¸t vÉn hoµn toµn lÖ thuéc vµo tù nhiªn. §Ó chñ ®éng s¶n xuÊt gièng ®¸p øng nhu cÇu nu«i, viÖc nghiªn cøu mét sè ®Æc tÝnh sinh häc sinh s¶n c¸c loµi c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ s½n cã ë ®Þa ph−¬ng trong ®ã cã c¸ th¸t l¸t nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn nguån lîi c¸ lµ yªu cÇu cÊp thiÕt. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc “Sinh s¶n c¸ th¸t l¸t”, do Së Khoa häc, C«ng nghÖ - M«i tr−êng tØnh CÇn Th¬ ®Çu t−, Chi côc B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn nguån lîi Thñy s¶n CÇn Th¬ thùc hiÖn tõ th¸ng 6-1998 ®Õn th¸ng 12-1999, ®· nghiªn cøu thµnh c«ng viÖc cho c¸ th¸t l¸t sinh s¶n nh©n t¹o. Nghiªn cøu ®−îc ®¸nh gi¸ xuÊt s¾c, lµ nÒn t¶ng ban ®Çu cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo s©u h¬n. 55 https://thuviensach.vn I. MéT Sè §ÆC §IÓM SINH HäC CHñ YÕU 1. Ph©n bè C¸ th¸t l¸t cã tªn khoa häc lµ Notopterus notopterus (Pallas, 1767) sèng ë c¸c vïng cöa s«ng, kªnh, r¹ch, ao hå, ®ång ruéng... C¸ chÞu ®−îc m«i tr−êng n−íc cã hµm l−îng «xy vµ pH thÊp. C¸ cã thÓ sèng ®−îc ë c¸c ®Çm n−íc lî ven biÓn... Trªn thÕ giíi, c¸ th¸t l¸t ph©n bè ë c¸c n−íc nh− Lµo, Campuchia, Th¸i Lan, Mianma, Malaixia, In®«nªxia, Ên §é... ë ViÖt Nam, c¸ th¸t l¸t xuÊt hiÖn tõ Qu¶ng B×nh trë vµo Nam. TÊt c¶ c¸c thuû vùc ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®Òu cã c¸ th¸t l¸t ph©n bè. 2. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, ph©n lo¹i - §Æc ®iÓm h×nh th¸i: C¸ cã th©n dÑt hai bªn, l−ên bông s¾c. V¶y nhá phñ toµn th©n, v¶y ë vïng ®Çu lín h¬n v¶y ë th©n, vµ b¸m vµo da rÊt ch¾c. §−êng bªn hoµn toµn. Vi l−ng nhá n»m lÖch vÒ phÝa sau; vi bông rÊt nhá; vi hËu m«n rÊt dµi tõ hËu m«n nèi liÒn ®Õn ®u«i; vi ngùc b×nh th−êng; vi ®u«i lµ mét thïy trßn. C¸ cã l−ng mµu x¸m ®Ëm, h«ng vµ bông cã mµu tr¾ng b¹c. 56 https://thuviensach.vn MiÖng kh«ng co rót, r¹ch miÖng xiªn kÐo dµi ®Õn ®−êng th¼ng ®øng kÎ qua gi÷a m¾t. M¾t lín võa, n»m lÖch vÒ mÆt l−ng cña ®Çu, gÇn chãt mâm. - Ph©n lo¹i: C¸ th¸t l¸t thuéc: - Bé: Osteoglossiformes - Hä: Notopteridae - Gièng: Notopterus - Loµi: Notopterus notopterus (Pallas, 1767) 3. Dinh d−ìng C¸ th¸t l¸t lµ loµi c¸ ¨n t¹p, thiªn vÒ thøc ¨n ®éng vËt nh− gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ, c¸ con, phiªu sinh vËt vµ c¶ rÔ c©y thuû sinh trong n−íc... 4. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng Ngoµi tù nhiªn, c¸ 1 n¨m tuæi cã chiÒu dµi trung b×nh 16 cm, nÆng 40-60g/con; khi c¸ ®¹t kÝch cì nµy ®· ®−îc khai th¸c b¸n th−¬ng phÈm. Trong ao, sau 12 th¸ng nu«i c¸ ®¹t 80- 100 g/con. 5. Sinh s¶n - Mïa vô sinh s¶n tËp trung tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 8 h»ng n¨m, cã thÓ kÐo dµi ®Õn gi÷a th¸ng 11. 57 https://thuviensach.vn - Tuæi vµ kÝch th−íc thµnh thôc: C¸ th¸t l¸t ngoµi tù nhiªn thµnh thôc khi ®−îc h¬n 1 n¨m tuæi, ®¹t kÝch th−íc 18-20 cm. Khi thµnh thôc sinh dôc vµ vµo mïa sinh s¶n c¸ cã ®Æc ®iÓm: + C¸ ®ùc m×nh thon dµi, gai sinh dôc phÇn ®Çu nhän. + C¸ c¸i khi thµnh thôc bông to, gai sinh dôc phÇn ®Çu tï. + TuyÕn sinh dôc c¸ th¸t l¸t ®ùc cã d¹ng tuyÕn ®¬n, h×nh tói. + Trøng c¸ thµnh thôc cã mµu vµng, to trßn, ®−êng kÝnh tõ 2,5-3,5 mm. + Søc sinh s¶n t−¬ng ®èi cña c¸ c¸i tõ 13.000 trøng/kg ®Õn 20.000 trøng/kg. Sè l−îng trøng trong buång trøng vµo mïa sinh s¶n dao ®éng tõ 700-1.800 trøng tuú kÝch cì c¸ c¸i vµ trøng ë nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. C¸ ®Î nhiÒu lÇn trong n¨m. - Trøng c¸ thuéc lo¹i b¸m ®¸y, ®−îc ®Î vµo tæ vµ ®−îc c¸ ®ùc b¶o vÖ. C¸ bè mÑ dïng ®u«i ®¶o cho n−íc vËn ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc trao ®æi khÝ cña trøng, gióp cho trøng ph¸t triÓn. Tinh sµo c¸ ®ùc 58 https://thuviensach.vn No·n sµo c¸ c¸i Vuèt trøng II. Kü THUËT S¶N XUÊT GIèNG 1. Nu«i vç c¸ bè mÑ 1.1. Ao nu«i vç - Ao nu«i vç cã diÖn tÝch tõ 100-400 m2. - Bê ao ph¶i ch¾c ch¾n, kh«ng hang hèc hoÆc rß rØ. - §¸y ao b»ng ph¼ng, líp bïn ®¸y 0,1-0,2 m. - Ao ph¶i cã ®iÒu kiÖn cÊp vµ tho¸t n−íc chñ ®éng. - N−íc ao cã pH 7-8; hµm l−îng «xy hßa tan > 3 mg/1. 1.2. C¶i t¹o ao nu«i - Tr−íc khi th¶ c¸ mét tuÇn, tiÕn hµnh c¶i t¹o ao nu«i. - T¸t c¹n n−íc, diÖt b¾t c¸ t¹p. - Sªn vÐt líp bïn ®¸y ao. 59 https://thuviensach.vn - KiÓm tra bê ao lÊp mäi vµ c¸c hang hèc quanh bê ao. - Bãn v«i víi l−îng tõ 7-8 kg/100 m2. - Ph¬i n¾ng tõ 2-3 ngµy, sau ®ã tiÕn hµnh cho n−íc vµo ao qua l−íi läc. 1.3. Chän c¸ bè mÑ nu«i vç - Ngo¹i h×nh: C¸ kh«ng bÞ dÞ tËt, dÞ h×nh, m¹nh kháe, kh«ng bÞ x©y x¸t. - Khèi l−îng 80 g trë lªn. - Tuæi c¸: C¸ h¬n 1 n¨m tuæi, kÝch th−íc tõ 18-22 cm. - C¸ bè mÑ tr−íc khi th¶ vµo ao ph¶i ®−îc xö lý ng©m trong dung dÞch n−íc muèi 2-3% thêi gian 15-30 phót. C¸ ®−îc th¶ nu«i vµo lóc s¸ng sím hoÆc chiÒu m¸t. 1.4. MËt ®é nu«i vç - C¸ bè mÑ ®−îc th¶ nu«i víi mËt ®é 0,2-0,5 kg/m2 ao. - C¸ ®ùc vµ c¸ c¸i nu«i chung víi tû lÖ 1:1 ®Õn 3:1 (3 c¸ c¸i, 1 c¸ ®ùc) hoÆc nu«i vç riªng. 1.5. Thøc ¨n nu«i vç C¸ th¸t l¸t lµ loµi ¨n t¹p, nghiªng vÒ thøc ¨n ®éng vËt, nªn cã thÓ nu«i vç b»ng c¸c lo¹i c¸, tÐp vôn, èc, cua..., hoÆc cho ¨n b»ng tÊm, c¸m trén víi bét c¸ l¹t tû lÖ 50% bét c¸ + 50% tÊm 60 https://thuviensach.vn c¸m. Bæ sung thªm c¸c lo¹i vitamin b»ng rau xanh hay viªn vitamin trén vµo thøc ¨n. - Thøc ¨n t−¬i sèng: (c¸, tÐp vôn, cua èc) + chÊt kÕt dÝnh + 2% Premix. - Thøc ¨n nh©n t¹o: 50% bét c¸ + 50% c¸m + chÊt kÕt dÝnh + 2% Premix. 1.6. Qu¶n lý vµ ch¨m sãc - C¸ch cho ¨n: Thøc ¨n ®−îc cho vµo sµn ¨n. Sµn ¨n ®Æt cè ®Þnh ë bèn gãc ao. C¸ ®−îc cho ¨n 2 lÇn/ngµy (vµo lóc 7 h s¸ng vµ 17 h chiÒu). H»ng ngµy, tr−íc khi cho c¸ ¨n, kiÓm tra sµn ¨n ®Ó ®iÒu chØnh luång thøc ¨n cung cÊp. - ChÕ ®é cung cÊp n−íc: Thay n−íc theo chÕ ®é thñy triÒu, mét th¸ng 2 lÇn vµo c¸c kú n−íc c−êng (cßn gäi lµ n−íc rßng). Mçi ®ît thay n−íc 2-4 ngµy, cÇn th¸o x¶ bít n−íc trong ao ra khi n−íc rßng, ®Ó nhËn n−íc míi khi n−íc lín. - Thêi gian nu«i vç vµ kiÓm tra: B¾t ®Çu nu«i vç c¸ tõ th¸ng 12 d−¬ng lÞch h»ng n¨m. Sau khi nu«i vç 2 th¸ng tiÕn hµnh ®¸nh b¾t kiÓm tra c¸ bè mÑ b»ng gi¶i phÉu tuyÕn sinh dôc, quan s¸t ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh thôc vµ chuÈn bÞ cho ®Î vµo mïa m−a h»ng n¨m. 61 https://thuviensach.vn §Þnh kú kiÓm tra: Mçi th¸ng ®Þnh kú ®¸nh b¾t kiÓm tra mét lÇn. 2. Kü thuËt sinh s¶n 2.1. Chän c¸ cho sinh s¶n Do c¸ th¸t l¸t kh«ng thÓ vuèt thö tinh còng nh− dïng que th¨m trøng ®Ó xem, nªn th−êng dùa vµo biÓu hiÖn h×nh th¸i bªn ngoµi ®Ó chän c¸ cho ®Î. Chän c¸ ®ùc to, kháe, kh«ng x©y x¸t, kh«ng dÞ h×nh, gai sinh dôc dµi, phÇn ®Çu nhän ®iÓm hång. C¸ c¸i c¬ thÓ mËp m¹p, bông to nh« lªn ë hai bªn h«ng c¸. NÕu dïng tay sê vµo bông c¸ th× cã c¶m gi¸c mÒm ®Òu, gai sinh dôc låi nhiÒu, phÇn ®Çu gai sinh dôc to, cã mµu hång ®á. Cuèi mïa sinh s¶n (th¸ng 11) c¸c biÓu hiÖn bªn ngoµi khã ph©n biÖt so víi thêi ®iÓm ®Çu mïa sinh s¶n. Sau khi chän c¸ ®ñ tiªu chuÈn cho ®Î, c¸ ®−îc ®−a ngay vµo bÓ n−íc s¹ch cã dßng ch¶y nhÑ vµ ®−îc gi÷ 2-5 giê tr−íc khi tiªm kÝch dôc tè cho ®Î. 2.2. KÝch thÝch tè Cã thÓ sö dông ba lo¹i kÝch thÝch tè sinh s¶n sau: HCG, LH-RHa, n·o thïy c¸ chÐp; cã thÓ sö dông liÒu ®¬n hoÆc hçn hîp nh− sau: - N·o thïy: LiÒu sö dông ®¬n: 5-10 mg n·o thïy/kg c¸ c¸i. 62 https://thuviensach.vn LiÒu kÕt hîp: 5 mg n·o thïy kÕt hîp 3.000- 5.000 UI HCG/kg c¸ c¸i. - HCG: Sö dông liÒu tõ 5.000-10.000 UI/kg c¸ c¸i. - LH-RHa + DOM: Sö dông liÒu tõ 100- 150∝g LH-RHa + 5mg Dom/kg c¸ c¸i. 2.3. Ph−¬ng ph¸p tiªm - C¸ch tiªm: + Tiªm vµo gèc vi ngùc: kim tiªm chÕch víi th©n c¸ 45o-60o, s©u 1 cm. + Tiªm vµo c¬ l−ng: kim tiªm chÕch víi th©n c¸ 20o-25o; s©u l,5 cm. - Sè lÇn tiªm: + C¸ c¸i: tiªm hai lÇn. • LiÒu s¬ bé: l−îng thuèc tiªm b»ng 1/3 tæng sè liÒu tiªm. • LiÒu quyÕt ®Þnh: tiªm 2/3 liÒu cßn l¹i. + C¸ ®ùc: tiªm mét lÇn cïng thêi gian víi tiªm liÒu quyÕt ®Þnh ë c¸ c¸i. LiÒu tiªm cña c¸ ®ùc b»ng 1/2 tæng liÒu tiªm cña c¸ c¸i. - Thêi gian tiªm gi÷a liÒu s¬ bé vµ liÒu quyÕt ®Þnh tõ 12-24 giê. 2.4. C¸c h×nh thøc cho ®Î - Sinh s¶n tù nhiªn trong ao nu«i vç: Khi tiÕn hµnh c¶i t¹o ao ®Ó nu«i vç c¸ bè mÑ, 63 https://thuviensach.vn cÇn vÐt kü bïn ®¸y ®Ó c¸ lµm tæ khi ®Î. §Æt gi¸ thÓ quanh ®¸y ao (gi¸ thÓ lµ c©y cá kh«), n¬i gÇn bê vµ ®Þnh kú th¨m tæ 5-7 ngµy mét lÇn, nhÊt lµ vµo c¸c ngµy con n−íc rßng. Tæ lµ mét hè h×nh trßn, cã ®−êng kÝnh tõ 20- 40 cm, gÇn bê. C¸ gom c©y cá kh« vµo tæ lµm vËt ®Ó trøng b¸m. Sau khi ®Î xong, c¸ ®ùc sÏ canh gi÷ tæ ®Ó ng¨n ngõa ®Þch h¹i tÊn c«ng vµ b¬i xung quanh tæ nh»m t¹o sù chuyÓn ®éng n−íc, t¨ng c−êng hµm l−îng «xy trong n−íc ®Ó trøng ph¸t triÓn tèt. Dùa vµo ®Æc ®iÓm nµy, vµo mïa sinh s¶n, khi thÊy gÇn bê ao cã c¸ lªn ®íp khÝ trêi nhiÒu lÇn trong mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh, vµ thØnh tho¶ng cã r−ît ®uæi c¸ l¹, th× cã kh¶ n¨ng ®· cã tæ c¸ ®Î, cÇn ph¸t hiÖn n¬i c¸ ®Î ®Ó thu lÊy trøng ®em Êp. §©y lµ h×nh thøc cho ®Î dÔ thùc hiÖn, Ýt tèn kÐm, nh−ng sè l−îng tæ thu r¶i r¸c, kh«ng tËp trung vµ kh«ng ®−îc sè l−îng nhiÒu c¸ con ®ång cì, chØ thùc hiÖn ë quy m« nhá t¹i c¸c gia ®×nh tù s¶n xuÊt gièng ®Ó nu«i. - Sinh s¶n cã kÝch thÝch sinh lý vµ sinh th¸i: Sau khi chän c¸ bè mÑ vµ tiªm kÝch dôc tè, th¶ tõng cÆp vµo trong bÓ xi m¨ng kh«ng cã m¸i che, diÖn tÝch bÓ kho¶ng 0,5 m, mùc n−íc s©u 0,6 m, d−íi ®¸y bÓ cã ®Æt tæ (tæ ®−îc lµm b»ng r¬m hoÆc cá kh« ®an nh− bµn ch¶i, mçi cäng 64 https://thuviensach.vn r¬m cá nh« dµi ra kho¶ng 0,3-0,5 cm). Tæ cã diÖn tÝch 0,2-0,3 m2. KÝch thÝch c¸ ®Î b»ng c¸ch cÊp n−íc míi vµ lµm m−a nh©n t¹o liªn tôc sau khi cho c¸ vµo bÓ. - Sinh s¶n nh©n t¹o: Chän c¸ bè mÑ cho lªn vÌo chøa trong bÓ xi m¨ng, tiªm kÝch dôc tè vµ kÝch thÝch n−íc liªn tôc. Sau khi tiªm liÒu quyÕt ®Þnh 20-24 giê, vuèt thö thÊy trøng rông, tiÕn hµnh vuèt trøng cho thô tinh nh©n t¹o. Vuèt trøng vµo thau s¹ch; mæ c¸ ®ùc lÊy tinh sµo nghiÒn kü sau ®ã cho tinh dÞch vµo thau trøng khuÊy ®Òu ®Ó trøng thô tinh, sau 2-3 phót cho n−íc muèi sinh lý vµo víi thÓ tÝch b»ng 1/3 thÓ tÝch trøng; tiÕp tôc ®¶o ®Òu ®Õn khi trøng tr−¬ng n−íc råi mang trøng cho vµo bÓ Êp. L−îng tinh dÞch cña mét c¸ ®ùc cã thÓ thô tinh cho trøng cña 6 c¸ c¸i cã träng l−îng c¸ thÓ t−¬ng ®−¬ng. Sau khi cho ®Î, cã thÓ nu«i vç t¸i ph¸t dôc c¸ th¸t l¸t trong ao ®Êt hay trong bÓ xi m¨ng. Thêi gian nu«i vç t¸i ph¸t dôc tõ 6-7 tuÇn. Mét c¸ c¸i cã thÓ tham gia sinh s¶n ba lÇn trong n¨m. 3. Êp trøng 3.1. H×nh thøc Êp trøng Cã hai h×nh thøc Êp trøng: - Êp trøng kh«ng khö dÝnh: Trøng sau khi thô 65 https://thuviensach.vn tinh ®−îc r¶i lªn mÆt l−íi cña khung Êp ®· chuÈn bÞ s½n. Khung Êp lµm b»ng l−íi mïng v¶i mÞn, ®ãng trong mét khung gç h×nh vu«ng, c¹nh tõ 30- 50 cm, sau ®ã cho vµo bÓ Êp. BÓ Êp cã dßng n−íc ch¶y liªn tôc b¶o ®¶m ®Ó trøng ph¸t triÓn tèt. - Êp trøng khö dÝnh: Trøng sau khi thô tinh ®−îc tiÕn hµnh khö dÝnh trøng b»ng dung dÞch tannin nång ®é 20 ppm; thêi gian cho dung dÞch tannin vµo khö dÝnh trøng lµ 1-2 phót; sau ®ã röa trøng b»ng n−íc s¹ch 2-3 lÇn tr−íc khi cho vµo b×nh Êp (weis), khung l−íi hoÆc trong thau n−íc cã sôc khÝ ®Ó Êp. 3.2. Nguån n−íc N−íc sö dông ®Ó Êp trøng ph¶i ®−îc l¾ng läc, pH = 7, «xy hßa tan > 3mg/l. NÕu sö dông nguån n−íc m¸y ph¶i ®Ó l¾ng trong bån chøa cã sôc khÝ nh»m lµm bay h¬i chÊt s¸t trïng clor. 3.3. C¸ch Êp trøng Cã ba c¸ch Êp kh¸c nhau: a) Êp trong thau - VËt liÖu: thau nhùa cã thÓ tÝch 30-50 lÝt n−íc. - MËt ®é Êp: 50 trøng/lÝt. - C¸ch Êp: Trøng sau khi thô tinh cho vµo c¸c thau nhùa chøa n−íc cã sôc khÝ liªn tôc, ®Þnh kú 12 giê thay n−íc mét lÇn, mçi lÇn thay 1/3 ®Õn 2/3 l−îng n−íc trong thau. 66 https://thuviensach.vn Th−êng xuyªn kiÓm tra vít trøng kh«ng thô tinh ®Ó tr¸nh tr−êng hîp trøng kh«ng thô tinh bÞ háng, thèi trong thau Êp lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn ph«i cña trøng thô tinh. b) Êp trong khung l−íi mÞn VËt liÖu: khung h×nh ch÷ nhËt lµm b»ng gç, ®· ®−îc ng©m röa s¹ch, kÝch th−íc 30 cm ⋅ 50 cm ⋅ 5 cm; hoÆc bao b»ng l−íi mïng, v¶i mÞn. MËt ®é Êp: 200 trøng/dm2. C¸ch Êp: Trøng c¸ sau khi thô tinh ®−îc r¶i ®Òu lªn mÆt l−íi (trøng khö dÝnh hoÆc kh«ng khö dÝnh), ®Æt c¸c khung cã trøng vµo bÓ xi m¨ng cho dßng n−íc nhÑ ch¶y liªn tôc. §Þnh kú kiÓm tra vµ vít trøng háng ra. c) Êp trøng c¸ b»ng b×nh Êp (b×nh weis) - VËt liÖu: B×nh Êp ®−îc lµm b»ng nhùa, thuû tinh, hoÆc t«n cã cÊu t¹o ®Ó cho n−íc cÊp ®i tõ d−íi lªn vµ tho¸t ra ë phÝa trªn. - MËt ®é Êp: 300 trøng/lÝt. - C¸ch Êp: Trøng sau khi thô tinh vµ khö dÝnh cho vµo b×nh Êp cã dßng n−íc ch¶y qua, trøng trong b×nh ®−îc dßng n−íc x¸o trén nhÑ (kh«ng ®−îc v−ît 1/2 chiÒu cao cña b×nh). Khi thÊy c¸ b¾t ®Çu në, cho dßng n−íc ch¶y nhÑ, tû lÖ sèng sÏ cao h¬n. Sau khi Êp kho¶ng 6-7 ngµy c¸ në, thêi gian Êp kho¶ng 140 -160 giê tïy thuéc vµo nhiÖt ®é Êp vµ thêi tiÕt. Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trung 67 https://thuviensach.vn b×nh lµ 29,5oC, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i c¸ th¸t l¸t nh− sau: B¶ng 1: C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i c¸ th¸t l¸t Thêi gian sau khi thô tinh C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn ph«i Ghi chó Giê Phót 0 10 Trøng thô tinh, mµng no·n hoµng t¸ch khái trøng 0 55 XuÊt hiÖn ®Üa mÇm 1 25 Giai ®o¹n ph©n c¾t 2 tÕ bµo 1 40 Giai ®o¹n ph©n c¾t 4 tÕ bµo 2 10 Giai ®o¹n ph©n c¾t 8 tÕ bµo 2 40 Giai ®o¹n ph©n c¾t 16 tÕ bµo 4 30 Giai ®o¹n ph©n c¾t nhiÒu tÕ bµo 7 10 Ph«i nang cao 10 10 Ph«i nang thÊp 17 40 Ph«i vÞ 19 45 Thêi kú ph«i thÇn kinh 25 10 H×nh thµnh d©y sèng 68 §−êng kÝnh trøng 3,45 mm https://thuviensach.vn Thêi gian sau khi thô tinh C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn ph«i Ghi chó Giê Phót 25 25 PhÇn ®u«i nh« lªn chuÈn bÞ t¸ch khái no·n hoµng 26 50 PhÇn ®u«i t¸ch khái no·n hoµng 27 05 Ph«i cö ®éng xoay quanh 48 00 Tim ph«i ho¹t ®éng 148 15 C¸ në C¸ dµi 0,95 cm Tïy thuéc vµo ph−¬ng ph¸p cho ®Î, h×nh thøc Êp, chÊt l−îng c¸ bè mÑ, thêi tiÕt, tû lÖ në cña c¸ th¸t l¸t dao ®éng tõ 47-99%. B¶ng 2: KÕt qu¶ Êp trøng b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau TT Ph−¬ng ph¸p Êp MËt ®é Êp Tû lÖ në (%) 1 N−íc tÜnh, sôc khÝ 50 trøng/lÝt 47-75 2 PhÔu (b×nh weis) 300 trøng/lÝt 77-92 3 Khung l−íi mÞn 200 trøng/dm2 82-99 69 https://thuviensach.vn C¸ míi në cã chiÒu dµi tõ 0,9-1 cm víi khèi no·n hoµng rÊt lín do ®ã c¸ kh«ng b¬i léi ngay mµ chØ n»m cö ®éng mét chç, ®Õn 24 giê sau khi në c¸ míi di chuyÓn, nh−ng còng thØnh tho¶ng vËn ®éng m¹nh chuyÓn chç n»m chø kh«ng b¬i léi trong n−íc ®−îc. Sau khi në 3-4 ngµy, khèi no·n hoµng nhá l¹i, lóc nµy cã thÓ chuyÓn c¸ sang bÓ −¬ng. C¸ bét C¸ gièng 4. Kü thuËt −¬ng c¸ 4.1. ¦¬ng c¸ trong bÓ a) §iÒu kiÖn bÓ −¬ng - BÓ −¬ng cã kÝch th−íc 1,5 m ⋅ 2,5 m ⋅ 0,5 m, kh«ng bÞ rß rØ tho¸t n−íc, bÓ kh«ng cã m¸i che. - Nguån n−íc ph¶i trong s¹ch, cÊp ®ñ suèt thêi gian −¬ng; pH = 7-7,5; «xy hßa tan tõ 3 mg/l trë lªn. b) ChuÈn bÞ bÓ −¬ng Tr−íc khi cho n−íc vµo, bÓ −¬ng ®−îc dän s¹ch vµ khö trïng b»ng v«i víi liÒu 0,01 kg/bÓ; 70 https://thuviensach.vn sau ®ã bÓ ®−îc ph¬i n¾ng mét ngµy, röa s¹ch vµ cho n−íc vµo ngËp 0,4 m. Do tËp tÝnh Èn nÊp, nªn trong bÓ −¬ng cã thÓ ®Æt nhiÒu vËt che tèi ®Ó cho c¸ tró Èn ban ngµy nh− g¹ch èng, g¹ch tµu... c) MËt ®é −¬ng: 200 con/m2 d) Thøc ¨n - §éng vËt t−¬i sèng gåm: trïn chØ vµ trøng n−íc (phiªu sinh ®éng vËt). - Thøc ¨n nh©n t¹o: + Lßng ®á trøng gµ luéc chÝn. Cho ¨n ba ngµy ®Çu víi liÒu l−îng 1 trøng/v¹n c¸/ngµy. Mçi ngµy cho ¨n ba lÇn vµo 7 h s¸ng, 12 h tr−a vµ 17 h chiÒu. L−îng thøc ¨n buæi chiÒu b»ng 2/3 tæng l−îng thøc ¨n c¶ ngµy. + C¸m mÞn + bét c¸ xay mÞn: Thøc ¨n trén theo tû lÖ 70% bét c¸ vµ 30% c¸m mÞn. KhÈu phÇn ¨n lµ 100 g thøc ¨n/v¹n c¸/ngµy, sau ®ã t¨ng dÇn hoÆc gi¶m theo sù b¾t måi cña c¸. Mçi ngµy cho c¸ ¨n ba lÇn, l−îng thøc ¨n buæi s¸ng b»ng 1/5, buæi tr−a b»ng 1/5 vµ buæi chiÒu b»ng 3/5 tæng l−îng thøc ¨n c¶ ngµy. ®) Qu¶n lý vµ ch¨m sãc - C¸ch cho ¨n: + Thøc ¨n lµ ®éng vËt t−¬i sèng: B¶y ngµy ®Çu cho ¨n trøng n−íc, mçi lÇn cho ¨n 100 g/v¹n c¸/ ngµy. 71 https://thuviensach.vn Tõ ngµy thø 8-30 cho ¨n trïn chØ, thøc ¨n ®−îc ®Ó trong ®Üa ®Æt ë ®¸y bÓ vµ chØ cung cÊp thªm thøc ¨n khi thøc ¨n trong ®Üa ®· hÕt. + Thøc ¨n nh©n t¹o: Lßng ®á trøng luéc chÝn, bãp nhuyÔn, hßa tan trong n−íc vµ r¶i ®Òu trªn mÆt bÓ. Thøc ¨n chÕ biÕn ®−îc nÊu chÝn vµ bãp nhuyÔn, hßa tan trong n−íc, khi cho ¨n r¶i ®Òu thøc ¨n lªn mÆt bÓ. Khi c¸ ®−îc 8 ngµy tuæi vß thøc ¨n thµnh viªn cho vµo ®Üa ®Æt ë ®¸y bÓ. - Thay n−íc: Trong qu¸ tr×nh −¬ng, chØ cÊp n−íc thªm khi n−íc bÞ gi¶m do bèc h¬i. Khi bÓ bÞ nhiÔm bÈn tiÕn hµnh rót bít 2/3 n−íc trong bÓ, chØ ®Ó l¹i 1/3, sau ®ã thªm n−íc míi vµo, tr¸nh lµm ¶nh h−ëng ®Õn c¸ −¬ng. 4.2. ¦¬ng c¸ trong ao a) §iÒu kiÖn ao −¬ng - Nguån n−íc: Ao −¬ng ph¶i cã nguån n−íc s¹ch kh«ng bÞ « nhiÔm, ®iÒu kiÖn cÊp n−íc thuËn lîi; nhiÖt ®é n−íc tõ 26-30°C; pH tõ 7-8,5; hµm l−îng «xy hßa tan tõ 3mg/l trë lªn; ®é ®ôc tõ 20-30 cm. - Ao −¬ng: Ao h×nh ch÷ nhËt, tû lÖ chiÒu dµi vµ réng lµ 3:1 hoÆc 4:1, diÖn tÝch tõ 100-400 m2, ®é s©u 0,8-1,2 m. 72 https://thuviensach.vn §¸y ao ph¶i b»ng ph¼ng, líp bïn ®¸y d−íi 0,1 m, cã ®é dèc nghiªng vÒ cèng tho¸t. Bê ao ph¶i ch¾c ch¾n, kh«ng cã hang hèc ®Ó tr¸nh thÊt tho¸t c¸ vµ dÔ thu ho¹ch. - ChuÈn bÞ ao −¬ng: Tr−íc khi th¶ c¸ nu«i 1 tuÇn th× tiÕn hµnh c¶i t¹o ao theo quy tr×nh sau: Ao ®−îc t¸t c¹n, vÐt bïn ®¸y, lÊp hang mäi, bãn v«i diÖt t¹p víi liÒu l−îng 7-10 kg v«i/100 m2 ao; ph¬i n¾ng 2-3 ngµy. Dïng ph©n chuång ®· ñ bãn lãt g©y nguån thøc ¨n tù nhiªn phï du sinh vËt; liÒu l−îng 20-30 kg/100 m2. Ph©n chuång bãn ®Òu víi bïn ®¸y ao, sau hai ngµy cho n−íc vµo s©u tõ 0,8-1 m. NÕu thiÕu nguån ph©n chuång cã thÓ bãn ph©n NPK bæ sung víi liÒu l−îng 2-4 ppm. §Æt gi¸ thÓ cho c¸ Èn nóp b»ng chµ. Chµ ®−îc bã thµnh tõng bã ®Æt quanh ao ®Ó thuËn lîi khi cho ¨n, ch¨m sãc vµ thu ho¹ch. b) MËt ®é −¬ng: 150-200 con/m2 ao. c) Thøc ¨n - Thøc ¨n nh©n t¹o: + Lßng ®á trøng gµ ®· luéc chÝn: Cho ¨n ba ngµy ®Çu víi l−îng 1 trøng/v¹n c¸/ngµy. Mçi ngµy cho c¸ ¨n ba lÇn: buæi s¸ng 7 h, buæi tr−a 12 h vµ buæi chiÒu 17 h. L−îng thøc ¨n buæi chiÒu b»ng 2/3 cña buæi cßn l¹i. 73 https://thuviensach.vn + C¸m mÞn + bét c¸ xay mÞn: Cho c¸ ¨n theo tû lÖ 70% bét c¸ vµ 30% c¸m mÞn. KhÈu phÇn ¨n 100g/v¹n c¸/ngµy, sau ®ã t¨ng dÇn hoÆc gi¶m theo sù b¾t måi cña c¸. Mçi ngµy cho c¸ ¨n ba lÇn, theo ®Þnh l−îng: buæi s¸ng 1/5, buæi tr−a 1/5 vµ buæi chiÒu 3/5 tæng l−îng thøc ¨n. d) Qu¶n lý vµ ch¨m sãc - C¸ch cho ¨n: + Lßng ®á trøng luéc chÝn, bãp nhuyÔn, hßa tan trong n−íc vµ r¶i ®Òu quanh ao n¬i ®Æt chµ. + Thøc ¨n chÕ biÕn ®−îc nÊu chÝn, vµ bãp nhuyÔn, hßa tan trong n−íc. Khi cho ¨n r¶i thøc ¨n quanh ao. Khi c¸ ®−îc 8 ngµy tuæi vß thøc ¨n thµnh viªn r¶i ë n¬i ®Æt chµ. - KiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸ vµ ao nu«i: C¸ th−êng cã ®Æc tÝnh sèng Èn nóp thµnh tõng nhãm ë n¬i ®Æt chµ, sau khi −¬ng bèn tuÇn tuæi c¸ b¾t ®Çu ngoi lªn mÆt n−íc hÝt thë khÝ trêi. NÕu quan s¸t thÊy cã c¸ næi trªn mÆt n−íc, cÇn vít bá vµ tiÕn hµnh xö lý ao nu«i. Mµu n−íc ao ph¶i ®−îc theo dâi th−êng xuyªn (mµu ®ät chuèi lµ mµu thÝch hîp cho ao nu«i). NÕu ao −¬ng bÞ nhiÔm bÈn do t¶o në hoa ph¶i tiÕn hµnh thay 1/3 n−íc míi, khi b¬m n−íc míi tr¸nh lµm x¸o trén ao nu«i. Sau khi −¬ng 30 ngµy, c¸ ®¹t chiÒu dµi th©n 3-4 cm. 74 https://thuviensach.vn ®) Tû lÖ sèng Tû lÖ sèng cña c¸ −¬ng tïy thuéc vµo chÊt l−îng c¸ bét, vµ chÊt l−îng thøc ¨n cung cÊp. Tû lÖ sèng c¸ −¬ng ®¹t cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn cho ¨n ®éng vËt sèng. B¶ng 3: Tû lÖ sèng cña c¸ th¸t l¸t sau 30 ngµy −¬ng TT Thøc ¨n Tû lÖ sèng (%) 1 Bãn ph©n g©y mµu n−íc 23,6 ± 1,47 2 Thøc ¨n chÕ biÕn 45,7 ± 5,49 3 §éng vËt sèng 77,3 ± 5,67 Thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn c¸ gièng Tr−íc khi thu ho¹ch ®Ó tr¸nh hao hôt vµ b¶o ®¶m søc kháe cho c¸ ph¶i thùc hiÖn luyÖn c¸ tr−íc khi ®¸nh b¾t 5-7 ngµy vµo lóc s¸ng sím hoÆc chiÒu m¸t; thao t¸c ®¸nh b¾t c¸ ph¶i nhÑ nhµng. C¸ sau khi ®¸nh b¾t ph¶i ®−îc gi÷ trong bÓ hoÆc giai, sau ®ã ®−îc t¾m n−íc muèi nång ®é 2-3% trong thêi gian 15-20 phót. VËn chuyÓn c¸ b»ng thïng x« cã sôc khÝ, hoÆc tói nilon b¬m «xy. III. Kü THUËT NU¤I C¸ THÞT 1. §iÒu kiÖn ao, ruéng nu«i - GÇn nguån n−íc s¹ch, kh«ng bÞ « nhiÔm, ®iÒu kiÖn cÊp tho¸t n−íc thuËn lîi. 75 https://thuviensach.vn - Chän n¬i cã vïng ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm phÌn, tho¸ng m¸t, nhiÒu ¸nh s¸ng, gÇn nhµ ®Ó tiÖn ch¨m sãc vµ b¶o vÖ. 1.1. Ao nu«i Ao cã h×nh ch÷ nhËt, tû lÖ chiÒu dµi vµ chiÒu réng lµ 2:1 hoÆc 3:1 ®Ó dÔ ch¨m sãc, qu¶n lý vµ thu ho¹ch. §é s©u ao tõ 1,2-1,5 m, b¶o ®¶m l−îng n−íc trong ao lu«n ë møc 90-120 cm. Mçi ao nªn cã cèng cÊp tho¸t n−íc riªng. 1.2. Ruéng nu«i Ruéng nu«i th−êng cã diÖn tÝch tõ 0,5-2 ha, bê ch¾c ch¾n, kh«ng cã hang hèc. Ruéng cã m−¬ng bao xung quanh. M−¬ng réng 2-3 m, s©u 0,8-1,2 m, ®¸y ph¼ng dèc vÒ phÝa cèng tho¸t n−íc. M−¬ng n−íc c¸ch bê ruéng 0,5 m ®Ó tr¸nh s¹t lë. Ruéng nu«i cã cèng cÊp tho¸t n−íc riªng, cèng tho¸t n−íc cã khÈu ®é 0,3-0,5 m n»m s¸t ®¸y m−¬ng, phÝa ®Çu cèng tho¸t cã l−íi ®¸y bÞt kÝn ë miÖng cèng, ngoµi cã ®¨ng tre quÊn tr−íc cöa cèng. 2. ChuÈn bÞ ao, ruéng nu«i T¸t c¹n n−íc, b¾t c¸ t¹p, kiÓm tra bê, lÊp mäi vµ c¸c hang hèc quanh bê ao, ruéng nu«i. 76 https://thuviensach.vn Ao míi ®µo ph¶i bãn v«i víi liÒu l−îng 10-15 kg/100 m2, sau ®ã ph¬i ®¸y ao 2-3 ngµy råi lÊy n−íc qua l−íi läc vµo ao vµ bãn ph©n g©y nguån thøc ¨n tù nhiªn. Ao ®· qua mét vô nu«i ph¶i b¬m c¹n n−íc ao, vÐt bít bïn ®¸y chØ gi÷ l¹i líp bïn non tõ 15-20 cm, råi bãn v«i víi liÒu l−îng 7-10 kg/100 m2. 3. Chän gièng nu«i vµ th¶ gièng 3.1. ChuÈn bÞ gièng Con gièng cã kÝch cì ®ång ®Òu kh«ng bÞ x©y x¸t. Gièng kháe m¹nh th−êng tËp trung thµnh nhãm, trèn trong gi¸ thÓ, kh«ng b¬i léi rêi r¹c. 3.2. Th¶ gièng Nªn th¶ c¸ vµo lóc s¸ng sím hoÆc chiÒu m¸t, tr−íc khi th¶ ph¶i ng©m tói chøa c¸ vµo ao tõ 15-20 phót tr¸nh g©y sèc do nhiÖt ®é vµ m«i tr−êng n−íc ao thay ®æi. MËt ®é th¶ tõ 5-10 con/m2. 3.3. Thøc ¨n Thøc ¨n cho c¸ lµ ®éng vËt t−¬i sèng nh−: t«m tÐp, c¸ nhá b¨m nhá hoÆc xay nhuyÔn trén víi chÊt kÕt dÝnh; cã thÓ cho ¨n b»ng c¸m, tÊm trén bét c¸ l¹t theo tû lÖ 30% bét c¸, 70% tÊm c¸m. 4. Ch¨m sãc, qu¶n lý 77 https://thuviensach.vn Nªn cho c¸ ¨n b»ng sµn ¨n ®Ó theo dâi, ®iÒu chØnh l−îng thøc ¨n phï hîp. Cho c¸ ¨n 2 lÇn/ngµy. Do c¸ ho¹t ®éng m¹nh vµo ban ®ªm, nªn buæi s¸ng chØ cho ¨n 1/3 khÈu phÇn thøc ¨n, buæi chiÒu 2/3 khÈu phÇn thøc ¨n trong ngµy. KhÈu phÇn thøc ¨n b»ng 5-10% träng l−îng c¸ th¶ nu«i. H»ng ngµy, theo dâi l−îng thøc ¨n ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp, quan s¸t ho¹t ®éng cña c¸, ®Þnh kú cÊp n−íc míi cho ao nu«i,.... 5. Thu ho¹ch C¸ nu«i cã ®ñ thøc ¨n, sau 1 n¨m cã thÓ ®¹t träng l−îng tõ 80-100 g/con. Lóc nµy cã thÓ thu ho¹ch c¸ th−¬ng phÈm ®Ó b¸n. 78 https://thuviensach.vn