🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Quảng Ninh Đất Mạ Anh Hùng Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn QUẢNG NINH ĐẤT MẠ ANH HÙNG ---❊ ❖ ❊--- Tác giả: Dương Thiên Lý Thể loại: Tiểu Thuyết NXB Thế Giới Đóng gói: @nguyenthanh-cuibap Nguồn text: Waka https://thuviensach.vn “…Ai cố ý quên quá khứ thì người đó có thể xem là kẻ vô cảm, vô can. Dĩ nhiên không ai làm lại được lịch sử. Nhưng có thể rút ra từ lịch sử những bài học cho tương lai. Chọn cách nào để viết về lịch sử một vùng đất anh hùng nhưng đầy đau thương như Quảng Ninh, Quảng Bình. Cuốn tiểu thuyết này không phải là một phần lịch sử trong Dư địa chí Quảng Bình. Nó là một sự tái tạo hiện thực bằng ngôn ngữ văn chương, ngôn ngữ tiểu thuyết. Lịch sử được bắt đầu và kết thúc bằng chính con người. Thế thì nhà văn cũng hãy bắt đầu từ con người...” (Bùi Việt Thắng) https://thuviensach.vn LỊCH SỬ VÀ NHÂN CHỨNG Dương Thiên Lý là một cây bút nữ xông xáo, đầy nhiệt huyết với không chỉ quê hương Quảng Bình (nơi chị sinh ra) mà với tất cả dải đất hình chữ S nói chung - cái không gian mà mỗi chúng ta tự hào gọi là đất Nước. Tôi biết chị định cư và lập nghiệp nhiều năm nay ở Bình Phước xa xôi nhưng tấm lòng với nơi chôn nhau cắt rốn thì không bao giờ phôi phai. Nếu có thể nói thì Dương Thiên Lý có một quê hương chung là Việt Nam. Chị có đồng bào chung của mình là người Việt Nam dẫu cho thuộc dân tộc nào. Dương Thiên Lý có ý thức trau dồi nghề văn, rèn dũa ngòi bút để viết làm sao ngày càng trong sáng hơn, sâu sắc hơn về quê hương mình, đồng bào mình. Tôi thực sự khâm phục người phụ nữ “ăn sóng nói gió” này đã không quản ngại gian khổ, như con thoi từ Bình Phước ra Hà Nội tâm sư học đạo (dự liền mấy khóa bồi dưỡng nghiệp vụ văn chương của Trung tâm bồi dưỡng viết văn Nguyễn Du, Hội Nhà văn Việt Nam). Dường như với chị thì “đi một ngày đàng học một sàng khôn”. Quả là “vợ có công chồng không phụ”. Sự bền bỉ và tận hiến của Dương Thiên Lý với nghề chữ cuối cùng đã được đền đáp. Cho đến nay chị đã sở hữu đến mấy chục đầu sách thuộc đủ các thể loại. Như nhà văn Nguyễn Tuân đã nói: Công việc của nhà văn là đi - đọc - viết. đi và viết thì rõ rồi. Còn đọc dẫu cho “cơm áo không đùa với khách thơ”, thì tôi đố rằng chị cũng rất chịu khó. Không chịu khó thì lấy đâu nền tảng, lấy đâu ra bột mà gột nên hồ để viết về quá khứ như cuốn tiểu thuyết mới Quảng Ninh đất mạ anh hùng mà quý vị có trong tay đây, theo tôi, là một cuốn tiểu thuyết lịch sử - tư liệu. Không hư cấu vì lịch sử không cần hư cấu, nếu hư cấu tùy tiện và thấp lè tè. đang là thời kỳ độc giả riêng thích văn xuôi “phi hư cấu”. Bằng chứng là cuốn tiểu thuyết lịch sử - tư liệu Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 của nhà báo - nhà văn Trần Mai Hạnh đã nhận được Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam, năm 2014 và Giải https://thuviensach.vn thưởng văn học đông Nam Á (aSEaN), năm 2015. đặt bút viết Lời giới thiệu cho tiểu thuyết Quảng Ninh đất mạ anh hùng của tác giả Dương Thiên Lý thì trong đầu tôi lại bỗng vang vọng ca khúc hào sảng, trữ tình Quảng Bình quê ta ơi của nhạc sĩ Hoàng Vân. Bây giờ nó vẫn vang lên tha thiết trong chương trình Giai điệu tự hào của đài Truyền hình Việt Nam (VTV). ai cố ý quên quá khứ thì người đó có thể xem là kẻ vô cảm, vô can. Dĩ nhiên không ai làm lại được lịch sử. Nhưng có thể rút ra từ lịch sử những bài học cho tương lai. Chọn cách nào để viết về lịch sử một vùng đất anh hùng nhưng đầy đau thương như Quảng Ninh, Quảng Bình? Cuốn tiểu thuyết này không phải là một phần lịch sử trong Dư địa chí Quảng Bình. Nó là một sự tái tạo hiện thực bằng ngôn ngữ văn chương, ngôn ngữ tiểu thuyết. Lịch sử được bắt đầu và kết thúc đều bằng chính con người. Thế thì nhà văn cũng hãy bắt đầu từ con người. Dương Thiên Lý đã thao tác chữ nghĩa theo cách này. Tác giả chỉ dành có 6 trang đầu giới thiệu tổng quan về Quảng Ninh, một huyện quan trọng của tỉnh Quảng Bình về nhiều mặt. Ngắn gọn nhưng đầy đủ. Một toát yếu về địa - văn hóa, địa - chính trị như là những “thông số văn hóa” để độc giả dù chưa một lần đặt chân đến vùng đất này cũng có thể hình dung ra Quảng Ninh (không phải là tỉnh). Từ chương hai đến chương mười ba là dành viết về con người Quảng Ninh nói riêng, con người Quảng Bình nói chung trong cuộc kháng chiến chống Pháp ác liệt, kết thúc bằng chiến dịch lịch sử điện Biên Phủ. “Chín năm làm một Điện Biên. Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng” Tố Hữu Viết về chiến tranh cách mạng, cuối cùng nhà văn không thể đi chệch khỏi quỹ đạo phản ánh và ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Chủ nghĩa anh hùng cách mạng đã sản sinh ra những con người anh hùng thời đại. Những con người anh hùng đều từ quần chúng nhân dân mà ra. Vì thế trong cuốn tiểu thuyết lịch sử - tư liệu Quảng Ninh đất mạ anh hùng của tác giả Dương Thiên Lý, như chúng ta thấy, không có những nhân vật cá thể, mà là nhân vật tập thể, nhân vật quần chúng vốn như một đặc https://thuviensach.vn điểm có tính chất thi pháp của nền văn học cách mạng lấy cảm hứng sử thi - lãng mạn làm nòng cốt. Những nhân vật sắc nét như “Mạ tôi”; “Cậu tôi”; “Ba xuân”; “Hai Nhị”; “Bà Nụ”; “Ông Sắt”; “anh Sắc”; “O Tốt”; “Chim Yến”… tạo nên một “dàn” nhân vật, trong đó mỗi người mang trong mình dòng máu con Rồng cháu Tiên. xúc động nhất là chuyện “O Tốt” chịu kế khổ nhục để đem lại bình an cho người khác, cuối cùng được chiêu tuyết. Hóa ra chiến công trong chiến tranh đôi khi không phải hiện ra nơi hòn tên mũi đạn mà ở những hy sinh thầm lặng, thậm chí đôi khi “vô tăm tích” của muôn vàn con người bình thường nhưng vĩ đại. Tác giả không thiên vị nhân vật nào vì chiến công này là của toàn thể nhân dân, và nếu có nỗi đau nào ập xuống thì không nỗi đau nào của riêng ai, và nếu có thành quả nào được tạo dựng, lập nên như một kỳ tích thì đó là mồ hôi, nước mắt và thậm chí là máu của đồng bào, đồng chí. Viết tiểu thuyết lịch sử - tư liệu Quảng Ninh đất mạ anh hùng, tôi hình dung tác giả Dương Thiên Lý có cái tâm thế và cảm xúc mạnh mẽ như nhà thơ Nguyễn đình Thi đã viết trong bài thơ Đất nước: “Nước chúng ta. Nước những người chưa bao giời khuất. Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất. Những buổi ngày xưa vọng nói về”. Có vẻ như Dương Thiên Lý không hề có kỹ thuật khi viết tiểu thuyết lịch sử - tư liệu Quảng Ninh đất mạ anh hùng. Tôi không nghĩ thế. Viết tiểu thuyết kiểu này điều quan trọng nhất là sự trung thành của tác giả với lịch sử. Lịch sử không thể đem ra để trao đổi, bán chác và lợi dụng như ai đó đã từng làm mù quáng. Lịch sử cũng không phải là một thứ trang sức để nhà văn kém tài “lòe” thiên hạ. Lịch sử và nhân chứng, có thể là nhân chứng sống trực tiếp và cũng có thể gián tiếp. Lịch sử không phải là “cái đinh” đóng lên tường để ai muốn treo mắc lên đó bất cứ cái gì cũng được. Lịch sử có tiếng nói riêng, độc quyền của mình. Lối viết của tác giả Dương Thiên Lý trong Quảng Ninh đất mạ anh hùng, theo tôi, là trung thành với sự thật lịch sử. Không tô vẽ, không màu mè, không uốn lượn. Nên đôi lúc có cái https://thuviensach.vn cảm giác khô cứng của tư liệu. đây là một thử thách không dễ bề vượt qua đối với bất kỳ cây bút nào muốn đối diện và tái tạo lịch sử, dù đó là lịch sử gần hay xa. Lại có người khi đọc Dương Thiên Lý - những tác phẩm trước Quảng Ninh đất mạ anh hùng - thường nhận xét về giọng điệu hào sảng, đôi lúc bồng bột có thể không hợp với đề tài lịch sử. Nhận xét ấy có thể đúng. Nhưng đọc văn của bất kỳ ai, riêng tôi thường chú ý đến cái gọi là “tạng văn” của người ấy - “tạng văn” do “tạng người” mà ra. Các cụ nói “văn là người” quả là chí lý. Cái “căn” của Dương Thiên Lý là “thiên di”, cái “khí” của chị là nhiệt huyết nên hay va đập. Cái “lộc” của chị là ăn về hậu vận. Nói vậy cho vui vẻ một tí. đọc văn Dương Thiên Lý thấy câu chữ cứ chực cựa quậy, xáo trộn, tung tẩy, đôi khi “mất trật tự”. Nhưng cuối cùng thì đâu vào đấy, hàng ngũ chỉnh tề. Bề ngoài không có sự cân đối, nhịp nhàng, thậm chí đôi lúc thiếu sự mềm mại, uyển chuyển. Tóm lại như ai đó nói quá đi là thiếu “âm tính”. Không sai. Nhưng chưa thấu tình đạt lí. Nếu gần gũi sẽ thấy ngòi bút này đôi khi cố dùng cái ồn ào để che giấu một nỗi buồn mênh mang. Tôi nghĩ đó là một nỗi buồn đẹp. Một nỗi buồn đẹp thì nên cổ súy. Quý vị cứ mở trang sách đọc mà xem! Xin trân trọng giới thiệu với quý độc giả gần xa tiểu thuyết mới của tác giả Dương Thiên Lý: Quảng Ninh đất mạ anh hùng./. BÙI VIỆT THẮNG https://thuviensach.vn CHƯƠNG 1 Quảng Ninh là vùng đất eo thắt, hẹp nhất lãnh thổ Việt Nam, có diện tích tự nhiên 1.190,89 km2 địa hình thấp dần từ Tây sang đông, núi và gò đồi chiếm hơn 80% diện tích. Phía Tây Quảng Ninh là dãy Trường Sơn hùng vĩ có biên giới tự nhiên tiếp giáp với nước Lào. Phía đông Quảng Ninh là dải cát vàng ôm sát biển đông với chiều dài trên 20km, dải cát này nhà bác học Lê Quý đôn gọi là đại Trường Sa. Phía đông Bắc theo trục Quốc lộ 1A giáp thành phố đồng Hới. Phía Tây Bắc giáp huyện Bố Trạch và phía Nam giáp huyện Lệ Thủy. Đồi núi ở Quảng Ninh không cao lắm. Đỉnh U Bò, đầu Mâu cao trên 1.000 mét, Cà Roòng, Thần Đinh thấp hơn một chút. Dân Quảng Ninh vẫn lưu truyền một câu sấm: “Đầu Mâu vi bút Hạc Hải vi nghiên Trường Sa vi bản” Người đời gọi núi đầu Mâu như ngọn bút, phá Hạc Hải như nghiên mực, dãy cát phía đông như trang giấy trải rộng. Núi đầu Mâu cách huyện lỵ khoảng 20km về phía Tây. Theo đại Nam Nhất Thống Chí thì: “Thế núi hùng dũng cao chót vót, đứng sững ở bên trời. Tương truyền cạnh núi có giếng, trong giếng có cá lạ; chân núi kề sông cái, sẵn giống cua cá; hồi đầu bản triều nhà Nguyễn đắp lũy dài từ đầu Mâu đến động Hải, cao một trượng 5 thước, rộng hơn 30 thước, xe ngựa có thể đi lại trên mặt lũy, ngoài lũy có sông ngòi làm hào, núi chắn sông bao rất hiểm trở làm chỗ ngăn chặn lớn nhất giữa Bắc - Nam, tục gọi là “Lũy Thầy” vì do đào Duy Từ xây đắp...” https://thuviensach.vn Núi Thần đinh cách huyện lỵ Khoảng 20km về phía Tây Nam. Núi Thần đinh có động sâu thẳm rộng rãi. Trong động có thạch nhũ rất lạ, có cái như tàn vàng, có cái khi gõ phát ra tiếng kêu như chuông như trống. Phía ngoài động có giếng đá, nước ngọt quanh năm không cạn. Dinh Võ xá cách huyện lỵ 5 km về phía Nam. Chúa Nguyễn dựng dinh ở đây gọi là Dinh Mười. Khu vực dinh thự có đồng ruộng lầy sâu, quân Trịnh đã bị quân Nguyễn đánh úp ở vùng lầy thụt này, vì thế có câu ca rằng: “Một lo đồng Hải - Lũy Dài. Hai sợ ruộng lầy Võ xá”. Thế núi hiểm trở là vậy, hình sông lại có hướng khác thường, tạo dòng chảy xuôi về phía Bắc. Sông Nhật Lệ rộng hàng km dài hơn 90 km. Ở giữa địa hạt Quảng Ninh và Lệ Thủy có phá Hạc Hải. Phá Hạc Hải cách làng Quảng xá khoảng 5km, rộng chừng 5.000 mẫu, ở trên các sông ngòi Quảng Ninh và Lệ Thủy thông vào; ở dưới theo sông Kiến Giang ra biển. Phá Hạc Hải rộng bốn bề giới hạn mù mờ, mùa nắng hạ nước hạ xuống, trông phá nhỏ nhưng đến mùa mưa mênh mông bát ngát phá được gọi là Hải Nhi (biển nhỏ)... Về khí hậu thì vùng đồi núi ven biển đất bạc và thưa thớt, sách đại Nam Nhất Thống Chí chép rằng: “Khí núi, tiết biển đan xen nhau, mùa hạ thường nắng, mùa thu mùa đông thường mưa. Chợt nắng liền nóng, chợt mưa liền lạnh...” Miền núi đồi, miền ven biển đất bạc, cây cối thưa thớt, khí hậu khắc nghiệt là vậy, nhưng ở đồng bằng thì non sông tươi đẹp, bể cả thì sông nước mênh mông, núi đồi hùng vĩ. “xóm làng trù mật, lợn gà từng đàn, cỏ nước ngon lành nên trâu bò béo tốt, đất cát phì nhiêu nên được thóc không cần khó nhọc...” Tác giả Dương Văn an viết trong Ô Châu Cận Lục như sau: “Trai làng Vũ - Khuyến chăm việc canh nông, gái Trường Dục siêng nghề khung cửi... anh em Phúc Lộc dạy nhân học luật, dân làng Cái xá rất khéo đắp bờ. Gái làng Hoành Bồ biết xem mây trận. Trần xá có nước quanh https://thuviensach.vn co, làng Nguyệt Áng non sông lồng bóng nguyệt; xã xuân Hồi vườn tược đượm màu xanh. Hai làng Phúc Nhĩ, Phúc Thị ắt hẳn nhà nhà được phúc; nhân dân trù mật có xã Tả Phiên; làng xóm vui vầy thì có Quảng xá, Văn Yến - Văn La sẵn tay văn sĩ... làng Phúc Lương danh tính tốt lành, tiếng Cổ Hiền danh thơm muôn thuở; Phúc Duệ sao chịu tiếng hèn, Trung Trinh vẫn ghi ở dạ; Gia Cốc lúa tốt vàng tươi, của ngọc thực no nê lớn bé...” đất Quảng Ninh có truyền thống văn hóa lâu đời, nhiều thuần phong mỹ tục. Người Quảng Ninh nổi tiếng hiếu học, học giỏi. Vùng đất “địa linh” này đã nuôi dưỡng nhiều danh nhân văn hóa tiêu biểu như Thượng đẳng công thần khai quốc công thần tịnh Quốc công chiêu quận công Nguyễn Hữu Dật (được ví là Khổng Minh của Việt Nam), Hào lương hầu Nguyễn Hữu Hào, tác giả tập truyện thơ dài “Song tinh bất dạ”; Thượng đẳng thần - Lễ thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh; Thượng thư binh bộ Hoàng Kim xán; Thống đốc quân vụ đại thần Hoàng Kế Viêm; Tư thiện đại phu lễ bộ thượng thư Ngô đình Giới; Tam giáp đồng tiến sĩ Lê Hữu đệ; đệ tam giáp đồng tiến sĩ Phạm Văn Khải, Nguyễn Phạm Tuân, Lê Chẩn, Lê Sỹ, đề Én, đề Chít, Hoàng Phúc, Hoàng Thị Tám, đề Thường, Cai Thải, Thầy Mười (Quảng xá)… Trong những danh nhân đó, nổi bật là Lễ thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh, người có công khai sáng miền Nam nước Việt mở mang bờ cõi (cuối thế kỷ xVII, được nhân dân tôn vinh, ngưỡng mộ)… trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp lần thứ nhất, quan đại thần Hoàng Kế Viêm đã liên kết với quân cờ đen chống quân xâm lược, đã giết chết tướng giặc ở Ô Cầu Giấy. Những người đỗ đạt khoa bảng làm quan ở nhiều nơi như quan Án sát Hải Dương, Dương Văn Trinh; Quốc sư Nguyễn Nhuận dạy vua Hàm Nghi; cử nhân Dương Văn Yên, Dương Văn Ứng; Tướng thần Dương Viết Oai; Tổng lãnh Dương Viết Hạc; Dương Viết Căn; Tri phủ Phú xuân Nguyễn Văn Thành; Dương Thành Nhâm. Có một người mà không thể không nhắc đến công lao của cụ đối với dân Quảng Ninh, đó là cụ Nguyễn Ngồi. Ngay từ những năm 1929, cụ Nguyễn Ngồi đã bỏ tiền nhà ra xây dựng ba phòng học rồi đi xin quan phủ cho về mở lớp dạy chữ Quốc ngữ. https://thuviensach.vn Làng Quảng xá sớm có phong trào và truyền thống làm cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của đảng Cộng Sản, và sự dìu dắt của ông Nguyễn Trung Thầm, các thầy giáo Dương Viết Nặc, Dương Viết Hạng, Dương Viết Hiểu, Nguyễn Tốn, Nguyễn Chuân, Nguyễn động đã tổ chức các nhóm thanh niên yêu nước. Từ cái nôi đó, Hội “Tương tế ái hữu giáo sư hương trường”, Hội Thanh niên Phan anh…. ra đời. https://thuviensach.vn CHƯƠNG 2 Cuộc đời của mạ tôi là một chuỗi ngày nhớ mong, chờ đợi người thân. Ông ngoại tôi bị giặc Pháp chém chết ở cửa Thuận an ngay cái đêm mặt trận Huế bị vỡ, Việt Minh đi vào hoạt động bí mật. Bà ngoại không nuôi nổi năm con thơ dại, đành phải gửi mạ tôi ra Quảng Bình đi ở. Năm ấy mạ tôi 12 tuổi, thứ ba trong nhà, cậu Tuất lớn nhất, đến dì Chắt, dì Lực kế mạ, sau mạ còn cậu út tên Doản. Mạ tôi kể, bà ngoại đưa mạ ra bến đò Phú xuân để gửi đi Quảng Bình, hành trang ngoại sắm cho mạ tôi chẳng có gì ngoài một cái bị cói đựng vài bộ quần áo lành, rách và một nắm cơm với dúm cá trích kho keo lẫn với mấy quả sung đã muối chua. Món sung muối chua kho cá trích ăn rất ngon. Mà đặc biệt hơn là cá trích kho keo lẫn với quả sung muối chua rất hợp. Vị chan chát, chua chua của sung muối đánh hết vị tanh, cái nhớt của cá. Lại nữa, quả sung kho kỹ săn tít, bắt muối ớt nhai kỹ mùi vị riêng biệt, thơm thơm bùi bùi, có khi thích ăn hơn miếng cá. Nói thêm về mấy bộ quần áo ngoại gói ghém để đưa cho mạ tôi đem ra Quảng Bình thì thật cười mà… rớt nước mắt. Chả là, nhà đông con lại xấp xỉ một chín một mười như nhà ngoại tôi, quần áo chẳng mấy khi phân tách rõ bộ đồ con trai con gái, đứa nọ mặc lẫn đồ đứa kia là chuyện thường, không có gì đáng nói. Ngoại tôi bảo, Hương Giang ra Quảng Bình phải được “ưu tiên”, mấy đứa ở lại có gì mặc nấy, rách rưới, khâu vá… sao cũng xong miễn đừng để trật thịt phơi da ra kẻo người ta chê cười là được. Đã giao hẹn từ ở nhà, con gái lớn rồi, đi làm ăn đỡ đần mạ và gia đình, chẳng có gì đáng để nói nên người đi người ở không được khóc lóc làm đau lòng. Vậy mà khi ra đến bến đò, bà ngoại và mạ tôi cứ ôm lấy nhau mà khóc. Chú Biền, một tài công nhà đò phải xóc nách má tôi lên thuyền. Bà ngoại đứng trên bờ, gọi với xuống: “Hương Giang ơi, Tết mạ sẽ ra thăm con!” https://thuviensach.vn Chẳng biết có phải nhớ mãi câu nói của ngoại mà Tết năm nào mạ tôi cũng ra bến đò đón bà. Mỗi chuyến đò dọc cập bến, mạ lại lật đật chạy đến tìm trên thuyền, ngó nhìn tường tận từng người khách, cuống quýt gọi, hỏi: “Mạ ơi!” “Có biết mạ tôi không?” “Có ai biết mạ cháu ở đâu không?” “Mạ ơi, mạ nói mạ ra thăm con mà. Mạ ơi!” “Mạ nào?” “Dạ, mạ Hương Giang quê Hương điền, Phú Vang đó…” Đông qua xuân tới, hạ hết thu sang… háo hức đón Tết, chờ mong tin tức, bến đò năm nào cũng thuyền ghe xuôi ngược, người thăm quê nội, ngoại, người thăm cha mẹ, người thăm con cháu. Riêng mạ tôi không có ai thăm nom được lần nào. 14 tuổi, mạ tôi đi lấy chồng. Nỗi nhớ mong bà ngoại và anh chị em canh cánh trong lòng mạ tôi thì cậu Doản đột ngột xuất hiện. Cậu Doản theo Việt Minh, bị lộ, bọn Pháp truy lùng quá róng riết, cậu cùng mấy người trốn ra Quảng Bình tập trung tại chiến khu bến Nước đắng. Mạ tôi kể lại chuyện ngày cậu Doản chưa đi bộ đội, năm ấy làng ta đói lắm, ông ngoại nấu một nồi cháo thực to đem ra sân đình cứu gấp người nghèo. Nồi cháo to nhưng người đói thì đông vô kể, mỗi người chỉ được môi cháo loãng cầm hơi. Rồi cháo loãng cầm hơi cũng không có nữa, người chết đói nằm vạ vật khắp nơi. Cậu Doản cùng với mấy trăm người phá kho thóc Tư Mằm của Nhật rồi kéo nhau vào cướp dinh quan huyện. Đó là ngày Cách mạng Tháng Tám ở quê tôi. Cậu tôi tham gia đội quân cướp chính quyền đó rồi đi bộ đội. Bốn năm sau cậu tôi mới ghé về nhà. Mạ tôi kể, khi cậu Doản ghé nhà thì tôi chưa sinh, mạ mới có hai anh trai tôi. Cậu Doản cho hai anh tôi mấy cái “cắc tút” để đánh đáo. Mạ tôi nhớ như in hình ảnh cậu Doản ngồi góc ổ rơm ôm anh trai tôi. Cậu nói với mạ tôi, đơn vị chuẩn bị vào chiến dịch Thu đông. Cậu còn kể chuyện chú Tư tôi bị Pháp bắt đi lính khố xanh, thế mà làm sao chú trốn được sang Thái Lan rồi tìm về với cách mạng. Chú Tư tôi vào bộ đội, đơn vị tình nguyện sang chiến đấu ở chiến trường Lào. Cậu Doản ở nhà tôi chơi một ngày, mạ tôi vá lại cái ruột tượng đựng gạo của cậu bị thủng hai lỗ tròn như hai đồng xu. Nhà còn mớ khoai lang, mạ tôi luộc cho cậu ăn. Mạ hỏi cậu: “Từ ngày em đi bộ đội có biết tin tức gì ở trong ta không?” “Dạ, không, duy nhất một https://thuviensach.vn lần em thấy mạ le te cái nón chạy theo chị cả khi chị đi lấy chồng. Chị cả lấy chồng bên La Vang Quảng Trị”. “Mạ thật tội nghiệp, cậu hỉ”. Thử hỏi có cuộc chiến tranh nào dằng dặc gặm nhấm mảnh đất quá chừng bão giông và nhiều tần tảo này. Mảnh đất mỏng manh đầy bóng giặc như cái bánh đa rắc hạt mè đen dễ gãy dễ bẻ, như dáng hình của mạ ngàn năm dướn căng thân mình gầy guộc ra đại dương, bền bỉ chở che cho con cho cháu, cho gia đình được bình an yên ả truyền kiếp như thế này. Nhưng làm sao mà yên ả được khi hình sông thế núi, con người non nước này cứ như có một sự lựa chọn vô hình vô ảnh nào đó phải luôn luôn đứng ở tuyến đầu chống chọi lại cái ác, cái phi nhân từ bốn phương tràn tới. Pháp tràn vào làng bắt bớ trai tráng đi phu đi lính, bắn giết người vô tội một cách man rợ, làm cho bao người quá đỗi đớn đau. Mà sức chịu đựng của con người ở mảnh đất này cũng quá phi thường. Những lớp người như cha như chú, như cậu đây quá đỗi đa đoan bật ra những phẫn uất, liều mạng sống chống lại bọn bán nước, lũ cướp nước. Từ cái đa đoan không muốn có nhưng lại vẫn phải có như một nghiệp chướng. Thăm thẳm chiều sâu, ngút ngàn chiều dài, chịu đựng bền dai hơn nữa. Lặng lẽ như cỏ cây, như nắng gió, như miền rơm rạ tro trấu vấn vương chung thủy, mùa lại mùa trên những cánh đồng im ắng mênh mông. Mạ tôi ngồi đó, mắt nhìn ra xa xăm, nói rất nhiều với cậu tôi. Mạ biết, chỉ còn lúc này đây, rồi sẽ xa cách, biết có ngày gặp lại? Mạ tôi cười nhòe trong nước mắt, chậm rãi nói với cậu: “Cô Giỏi, con ông được ở làng bên, chị dò hỏi ướm cho em rồi. Nó ngoan lắm. Cậu tính sao?” Cậu Doản cười: “Lần sau em về chị cho em buồng cau, cơi trầu chạm ngõ nhé”. Cây cau nhà tôi năm nào cũng ra buồng, mạ tôi không bán, cứ để dành cho cậu chạm ngõ. Hết vụ cau này đến vụ cau khác, hết buồng cau này đến buồng cau khác, những trái cau già rụng xuống gốc đã mọc lên từng đám cau non mà cậu tôi vẫn chưa về. Nhiều đêm mạ tôi ra đứng dưới gốc cau, chắp tay vái: “Ba hồn bảy vía chú Lĩnh ơi, cậu Doản ơi… các em ở đâu về với chị đi”. https://thuviensach.vn Những buổi chiều bảng lảng, mạ tôi thường ngồi một mình, đắm đuối nhìn cổng đường đi ra Quốc lộ 1A. Rồi một hôm, mạ tôi nhận được tin sét đánh, bà ngoại qua đời. Mạ xé khăn tang cho cả cậu và các dì của tôi nữa, rồi mạ đội lên đầu ba tôi vành khăn trắng, khóc rấm rứt: “Doản ơi, chị Chắt ơi, Lựu ơi. Các Chị ở đâu, em ở đâu, có biết mà về chịu tang cho mạ không?” https://thuviensach.vn CHƯƠNG 3 Ba tôi bị bắt đi làm phu xây dựng đồn Cầu ở Hồ xá. Mạ tôi khóc lóc lăn lộn nài nỉ ông nội “mần cách chi đó cứu được chồng con về”. Ông nội thương con trai vợ dại con thơ bán hết mấy mẫu ruộng tốt ôm tiền đi chuộc con. Ba tôi về lại khăn gói quả mướp đi làm ăn xa với mấy người bạn trong làng. Mỗi lần về qua nhà, ngoài ít đồng dúi cho vợ mua gạo nuôi con, ba tôi thường có chuyện kể cho cả nhà nghe. Một lần ông kể chuyện ông Kè cho mạ con tôi nghe. Không biết ông Kè tham gia phong trào Việt Minh từ lúc nào, chỉ biết khi giặc Pháp đổ bộ vào Quảng Bình thì ông đã có mặt trong chiến khu Rào đá, bến Tiêm Nước đắng dưới chân núi Thần đinh. Ông Kè trước đây làm nghề dạy học, rồi theo Việt Minh, gửi đứa con gái sang bà ngoại ở. Mạ vợ ông Kè là bà Nụ ở xóm Cừ. Bà Nụ nhận với ông Kè sẽ nuôi cháu Thắng chu toàn cẩn thận. Quan quân trên đồn theo bọn chỉ điểm, ba bốn ngày lại mở một đợt càn quét về làng tìm dấu vết ông Kè. Nhưng chúng hăm hở lúc đi bao nhiêu thì ê chề rã rượi lúc về bấy nhiêu, ông Kè vẫn xuất quỷ nhập thần, tuyệt vô âm tín. Quan đồn lệnh cho hương lý trong làng phải rình rập, nếu thấy bóng dáng ông Kè về làng là phải bắt ngay cho bằng được. Mà thực ra, đâu chỉ có ông Kè, ở làng này bất kỳ ai theo Việt Minh chúng đều lùng sục, tìm bắt gắt gao. Chúng bắt được ai thì tra khảo, đánh đập thừa sống thiếu chết. Đã có lần chúng bắt được một cán bộ Việt Minh, liền dong về làng, lùa cả làng ra chứng kiến chúng tra khảo, đánh đập người này. Lần ấy, cả làng ai cũng khóc, mà phải khóc vụng khóc thầm, khóc mà để quan đồn biết thì coi chừng… mạ tôi kể lại chuyện bữa đó, ba tôi vừa đi làm xa về, biết lính đồn đang đi từng nhà bắt dân chúng ra xem chúng tra khảo Việt Minh, ba tôi vội chui xuống hầm trốn. “Mạ mi không tránh được thì phải đi, cứ nói tui https://thuviensach.vn không ở nhà…” “đúng rồi, ba mi cứ ngồi yên dưới đó, ở trên ni tui lo. Không đi không được với tụi nó mô”. Vừa lo xong công việc xóa dấu vết căn hầm, lính đồn đã sầm sập vô. Chưa vô tới sân, chúng đã lớn tiếng quát: “Ông bà Hương Giang mô, ra đình xem quan trên xử bọn theo Việt Minh. Mau!” “Dạ, ông nhà tui đi đâu đó ba bốn hôm ni chưa về, chỉ có mình tui thôi”. Ra đến đình làng đã thấy chúng treo cổ ông Thuyên, ông Lạo lên cây cừa. Quan đồn hất hàm nói với dân làng: “Hai tên Việt Minh dám cả gan tích trữ lương thực, vũ khí trong nhà. Theo Việt Minh là sẽ có kết quả thế đó.” Ông Thuyên và ông Lạo bị chúng treo trên cây cừa ba ngày, có lính canh, đến ngày thứ tư mới cho hạ xuống chôn cất. Lại một bữa, chúng bắt được ông đại, ông Sai đem trói vào cọc gỗ rồi nã đạn nát nhừ cả người. Sau này mới hay, có kẻ ngầm báo lên đồn hai ông tiếp tế cơm gạo, muối vải lên rừng cho Việt Minh. Mấy năm liền, làng tôi nhà nào có con cái theo Việt Minh lên chiến khu thì ban đêm ban ngày không khi nào được yên ổn làm ăn. Nhiều khi bọn mật thám mò về ban đêm giả người thân ở chiến khu xin gạo, muối, vải… đã có người lầm tưởng mắc bẫy chúng. Ông Thăng nghe tin con trên chiến khu đói cơm đói thuốc đêm đem cả nồi, ruột tượng gạo chuyền qua cửa sổ dấu trong vườn “để chúng nó về lấy”. Ngờ đâu, sáng mai thức dậy chưa mở mắt đã nghe tiếng giày đinh thình thịch đập cửa xông vào. Ông Thăng chưa kịp trở tay đã bị hai tên lính xốc nách, nhét giẻ vào mồm lôi xềnh xệch lên đồn, còn bị buộc sau lưng cái nồi đồng và ruột tượng gạo, bằng chứng đêm qua tiếp tế cho Việt Minh. Tên quan đồn đi sau vảnh bộ râu cá trê như lông dê y chang con thú khát máu đang ngoác mồm như lỗ khu con tru để nuốt chửng ông Thăng vậy. Dáng đi của tên quan đồn mới thật khó tả, nó phệnh phạo, khềnh khàng. “ai theo Việt Minh làm giặc, sớm muộn cũng bị quan đồn treo cổ. Nhà ai lỡ có người theo lên rừng phải mau mau gọi nhau về đầu thú, quan lớn sẽ khoan hồng…” Vài ba hôm sau, tàu bay “bà già” liệng vè vè suốt ngày ve vẩy quất qua quất lại trên ngọn tre ngọn đa thả xuống từng chùm truyền đơn. Những tờ truyền đơn xanh xanh đỏ đỏ vẽ lòng vòng loằng ngoằng mấy người Việt https://thuviensach.vn Minh mình đầy lông lá, đuôi dài như vượn, như khỉ. Lại có tờ truyền đơn vẽ bảy tám người đu bám không gãy một cọng đu đủ. Lượm những tờ truyền đơn xanh đỏ tím vàng nhảm nhí đó, nhiều người không thèm coi, vo lại làm mồi đốt bếp. Thất bại với trò truyền đơn, quan quân trên đồn tính cách khác. Cái cách khác đó cũng rất nhảm nhí. Đó là việc, chúng dùng thằng Láu, hơn Thắng con gái ông Kè mấy tuổi nhưng vì học dốt nên chung lớp. Một buổi sáng, vừa vào đến lớp, thằng Láu xòe trước mặt mấy đứa học cùng một mớ truyền đơn mà không biết nó lượm được hay ai đưa cho, dảu miệng ra như đít con vịt bầu, bô bô: “Chúng mày nhìn mà xem, cha con này theo Việt Minh, mấy người đu không gãy một cọng đu đủ. Sao mà quan trên khéo vẽ thế, cái hình lão già lụ khụ giống y chang con Thắng”. “đâu có giống, bạn Thắng tóc đen da trắng, khác xa người trong tờ giấy kia chứ”. “Hừ! Thì nó vô rừng ở với Việt Minh mà coi, dăm bữa thôi là giống y chang đám người trong này. Mai mốt quan Pháp về quan Tây về bắt lũ Việt Minh chúng mày móc mắt, nhổ hết răng, hết tóc cho coi…”. Thắng nghe thằng Láu nói mà tức uất đỏ cả mặt nhưng nó vẫn đứng im không nhúc nhích. Mấy đứa bạn của Thắng xúm lại bên Thắng. “Các bạn ơi, đừng nghe thằng Láu nói, bạn Thắng đừng sợ. Đừng sợ! Các bạn đừng chơi với thằng Láu nữa, nó là đồ mất dạy, đúng là láu cá láu tôm”. Thấy mấy đứa xúm lại có vẻ bênh vực Thắng, thằng Láu trợn mắt: - Cha mày được quan chiêu hồi mà không về đầu thú thì tội càng nặng. Quan Tây sẽ bắt cả nhà mày đấy. Thằng Láu nói mà mặt cứ vểnh lên một cách hách dịch, cái cằm nhọn hoắt như con chuột chù vảnh qua vảnh về, hai tai dảnh lên như tai thỏ. Đặc biệt nó có hai cái răng cửa chỉa ra ngoài như hai răng nanh con chồn hôi, trông càng gớm ghiếc. Thằng Láu nghĩ, trong đám này chỉ có nó là nhất, cha nó theo quan lên đồn ở, được quan đồn tin tưởng nên nó càng ra mặt hách dịch. Thật đúng là cha bán nước, con cũng lại bán nước hại dân. *** https://thuviensach.vn Mới sáng ra mà đã nắng gay gắt, trời oi nồng, ngột ngạt khó tả, cồn cát như một nồi rang. Giữa nền cát trắng chang chang ấy có rất nhiều bóng liêu xiêu lúp xúp của những bà mạ và lũ con trai gái choai choai đang cặm cụi cắt cây rười về bán lấy tiền mua gạo. Ở vùng cát trắng gió Lào này, cây rười là một đặc ân trời cho. Một quy định bất thành văn ở địa phương này là không được cắt, phá cây rười còn non, nhỏ. Chỉ khi cây rười đã già, hoặc héo khô người ta mới cắt, bó lại gánh về. Cây rười khô dùng lợp nhà thì hết chê, còn không để làm củi cũng tốt. Củi rười đun ít khói, đượm tàn nên dễ bán. Cây rười được thu hoạch quanh năm. Chỉ với cây liềm sắc và đôi quang gánh tốt là người ta đã có thể lên đồi cát khai thác cây rười. Một gánh rười khô có thể đổi được hai ký lúa, nhiều khi còn dư dả mua thêm được mớ rạm về kho mặn. Mà sao cũng lạ hè, chỉ con rạm kho có thể lùa hết được bát cơm xuống bụng một cách ngon lành. Con rạm có tám còng, mỗi còng là một miếng cơm, phần cơm còn lại sẽ được mai, mình con rạm ấy giải quyết chóng vánh. Lại nói đến những cái bóng liêu xiêu lúp xúp của đám người khai thác cây rười. Họ đi chân nọ nối chân kia loạng choạng bởi trên vai thì gánh củi rười đè nặng, dưới chân thì cát trắng lún sâu. ấy vậy mà đám người vẫn lầm lũi bước, họ cứ chồm về phía trước như sắp bổ chúi bổ dụi xuống với cát. Cả làng cả xóm bám sông mà sống, bám bãi cát mà khai thác củi rười bán bán mua mua. Công việc thì nặng nhọc, cát thì nóng bỏng như nồi rang, gió biển ràn rạt oi bức mặn mòi, có khi lại nghe từng vạt gió tanh nồng, một thứ mùi đặc trưng mà chỉ vùng đất này mới có. Ở xứ biển và đồi núi này, chẳng có gì hào phóng bằng gió và nắng. Nắng như thiêu như đốt, nắng kinh khủng quanh năm. Nhưng nắng thì có giới hạn bằng bình minh và hoàng hôn. Như vậy, dù có khắc nghiệt đến mấy thì nắng cũng chỉ biểu hiện sức mạnh được một phần hai thời gian trong ngày. Khác với nắng, một trong hai thứ hào phóng nhất mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất núi đồi, ven biển này là gió. Gió sỗ sàng suốt tháng, gió bất kể đêm ngày. Các cụ dạy: “Thủy hỏa sinh phong” quả không sai, con nước lên cũng gió, nước ròng cũng gió. Gió núi thường thổi về chiều và đêm. Gió https://thuviensach.vn biển thường thổi mạnh về hai mùa hè, thu. Gió nam nếu thổi từ Tây Nam thì mạnh và nóng, tục gọi là “gió nam trong”. Năm nào “gió nam trong” kéo dài thì làm cho thời tiết oi bức, khó chịu làm hạn hán nghiêm trọng, rất ảnh hưởng đến nguồn nước sản xuất và dân sinh. Nếu gió thổi từ phía đông Nam đến thì dịu và mát, tục gọi là “gió nam ngoài”. “Gió nam ngoài” mang theo hơi nước của sông biển nên tạo không khí mát mẻ, dễ chịu. Nhưng người dân Quảng Ninh đâu có được hưởng những cái bình yên đó. Thực dân Pháp luôn đem bất hạnh đến cho dân lành. Khi chính quyền ta gặp khó khăn thì thực dân Pháp và bọn phản động tiến hành nhiều cuộc càn quét đánh phá, tàn sát dã man đưa tình hình của cuộc kháng chiến trên địa bàn Quảng Ninh vào thế bị động, liên tục phải hứng chịu nhiều thử thách cam go. Ở Thu Thừ, Vạn xuân, địch cướp của đốt nhà, phá nhà dân ở các thôn giáo dân không theo chúng. Vào các làng này, đàn bà con gái nếu không chạy trốn được thì khó thoát tay bọn địch. Tại thôn Trung Nghĩa (Trần Ninh) Pháp bắt hai cha con một thường dân. Để hãm hiếp con gái vừa mới lớn, chúng đã dùng dao bổ đôi đầu người cha rồi đưa con gái ông này về đồn hãm hiếp cho đến chết, quăng xác ra sông. Cùng ngày, chúng bắt một người có thai sáu bảy tháng rồi hãm hiếp đến lúc bà ngất đi. Quá dã man, bọn địch lấy dao đâm vào bụng cho lòi thai nhi ra rồi cả bọn cười hô hố rất khoái chí. Những người dân không khuất phục chúng đều bị địch bắt, xâu dây thép vào tay, đem phơi nắng, bị chúng xẻo mũi, cắt tai, kê đầu lên tảng đá dùng dao chặt, tưới dầu xăng lên người rồi châm lửa đốt, treo người lên cao rồi chất củi thiêu sống… chuyện kể rằng, ngày đầu kháng chiến, có tên Pháp trong một trận đi càn bị ta bắn cụt ba ngón tay, từ đó nó như một con quỷ điên cuồng, khát máu. Tên này vào làng Lộc đại, Hữu Cung (Hưng Ninh) với con dao găm lăm lăm trong tay, hễ gặp ai bất kỳ trẻ già trai gái là hắn lăn xả đến đâm vào bụng cho lòi ruột ra. Người bị đâm rú lên thì hắn cười ha hả “ừ có thế mới xứng với ba ngón tay của ta”. Sáng ngày 15 tháng 7 năm 1947 bọn địch từ đồn xuân Dục, Vạn Ninh và tả ngạn sông Kiến Giang là đồn Mỹ Trung tổ chức đánh vào làng Quảng xá ở cách đó chỉ https://thuviensach.vn 3km. Bọn địch đã nhiều lần lăm le đánh vào Quảng xá. Dân quân du kích phối hợp với bộ đội đã củng cố phòng tuyến hầm hào. Phong trào “hạ rầm gỗ” xuống làm hầm bí mật nuôi dưỡng cán bộ Việt Minh, cất dấu vũ khí, lương thực để thực hiện “trường kỳ kháng chiến”. Dưới sự chỉ huy của các đồng chí Nguyễn Trung Thầm, Dương Viết Hiểu, Dương Viết Nặc nhân dân Quảng xá xây dựng phòng tuyến với quy mô lớn, theo hình thức chiến lũy khép kín để sẵn sàng chống Pháp đổ bộ tấn công. Với đặc điểm của làng Quảng xá, địch muốn tấn công vào tất sẽ phải dùng ca nô đổ bộ vào, biết ý định đó, bộ đội dưới sự chỉ huy của đại đội trưởng Nguyễn Văn Phỏng đã triển khai vị trí chiến đấu dọc bờ sông và các trục đường chính. Cuộc chiến không cân sức, đơn vị chỉ có ba khẩu súng trường bắn tắc bụp phát một và hai mươi quả lựu đạn, còn lại là dáo mác thô sơ chống cự với đội quân được trang bị mạnh. Cậy đông và lắm đạn, quân địch bắn dọn đường rồi nhanh chóng bao vây làng Quảng xá. Bộ đội, dân quân du kích nổ súng, ném lựu đạn rồi hô xung phong nhảy ra dùng giáo mác đánh giáp lá cà, tiêu diệt giặc. Không chỉ quân đổ bộ vào bao vây làng mà bọn giặc còn gọi pháo, đạn ca nông bắn từ biển quyết tâm triệt hạ mục tiêu được xác định ngay từ đầu là làng Quảng xá. Biết không thể chống cự với giặc, để bảo toàn lực lượng, bộ đội chủ lực được lệnh tạm rút lui. Giặc vào làng, thực hiện “đốt sạch, diệt sạch, phá sạch”. Trong một buổi chiều, chúng lùng sục, tàn sát gần tám mươi người, trong đó chủ yếu là lực lượng dân quân du kích. “đường thôn đỏ máu đào, đường làng trắng khăn tang”. Lực lượng tự vệ, dân quân du kích và nhân dân Quảng xá bị thảm sát tàn khốc. Trước nguy cơ bị địch xóa sổ, trên cho hướng một số dân quân du kích thoát nạn hôm đó được phép trá hàng để hạn chế và trì hoãn sự tấn công tàn sát của địch. Hình thức trá hàng này đã bị bọn phản động trong làng Quảng xá lợi dụng, treo cờ trắng để cầu thân với Pháp. Đứng đầu lũ phản động này là tên Nguyễn Chữ. Trận này riêng làng Quảng xá 65 dân quân tự vệ hy sinh, bị địch bắt đi 36 người. Đại đội dân quân tự vệ làng bị xóa sổ. Còn lại một số ít thoát được phải chạy lên chiến khu hoạt động chờ thời cơ. https://thuviensach.vn Ngày 13 tháng 8 năm 1947, giặc Pháp từ Quán Hàu vào thôn Vân La (Vĩnh Ninh) bắt một ông già sau khi xét trong nhà ông có một quả lựu đạn của du kích để quên lại. Chúng tra khảo rất dã man nhưng ông già một mực không khai, bọn Pháp tức giận lấy cưa cưa cổ ông già, lấy dao sắc cắt ông như cắt tiết một con vật. Không khuất phục được ông già, bọn Pháp lôi ông ra sân bắn chết. Ngày 30 tháng 8 năm 1947, 12 tên Pháp do tên Việt gian Thiếp dẫn đường đến lùng bắt cán bộ ở Thuận Lý (Trấn Ninh), chúng bắn chết 25 thường dân sau đó bỏ xác vào một ngôi nhà, chất củi, tưới dầu xăng phóng hỏa làm cho mọi người cháy thành tro. Đáng thương thay, trong số những nạn nhân đó có hai người đang mang thai… không dừng lại ở đó, chúng còn bắt theo một cụ già, mấy người phụ nữ và 60 con bò đưa về đồn… Thời gian sau đó, địch ở đồn xuân Dục, Vạn xuân lập tề kiểm soát toàn bộ khu vực Nam. Chúng thường xuyên đưa quân đi lùng sục, khủng bố, tàn sát hòng dập tắt ý chí cách mạng của làng Quảng xá. Mỗi khi chỉ điểm báo có Việt Minh về hoạt động bọn địch lại đem quân bao vây làng tìm bắt thân nhân dân quân và các du kích hoạt động tại làng để khảo tra. Bọn địch rất thâm độc, mỗi khi bắt được Việt Minh, trước khi hành quyết họ, chúng đều cho tập trung đông đảo dân làng đến chứng kiến để đe dọa, lung lạc tinh thần đồng bào. Trong hai năm, chúng đã bắt 8 người, thầy Dương Viết Thanh, ông Nguyễn Thống, cụ Nguyễn Dêm, anh Nguyễn Chư, anh Nguyễn Thuyền, anh Dương Tạc, cụ Nguyễn Văn Luật, anh Dương Thế Sằn. Không chỉ bắt người, địch còn ra sức vơ vét của cải của các gia đình có con em tham gia cách mạng. Mặc dù bọn địch đàn áp, tàn sát rất dã man nhưng phát huy truyền thống yêu nước, dân Quảng xá vẫn tổ chức được lực lượng dân quân du kích tự vệ bí mật đưa con em thanh niên lên chiến khu gia nhập quân đội hoặc đi học để về phục vụ kháng chiến cứu quốc. Các cơ sở của đại đội độc lập, cán bộ nằm vùng dần được phát triển. Nhiều gia đình trong làng có hầm bí mật nuôi giấu cán bộ như nhà mẹ động, mẹ Thứ, mẹ Lõn, mẹ Son… https://thuviensach.vn Đầu năm 1949, phong trào chống Pháp đã lớn mạnh ở làng Quảng xá và các địa phương khác trong huyện Quảng Ninh. Ngay trong hàng ngũ bảo an dân vệ ở đồn Mỹ Trung cũng có người của ta cài vào. Tiếng là đi lính bảo an nhưng anh Nguyễn Trật và 5 người khác vẫn thường xuyên liên lạc, làm việc cho cách mạng. Nhiều nữ thanh niên như chị đàu, chị Ngữa, chị Bánh, chị Giới, chị Bừa, chị Thởi đều hăng hái tham gia hoạt động liên lạc giữa bộ đội trinh sát và lực lượng nội ứng ở đồn Mỹ Trung. Địch ở đồn Mỹ Trung và đồn xuân Dục kéo về càn quét làng Quảng xá đã bị bộ đội du kích đánh trả quyết liệt, địch tháo chạy về đồn để lại ba xác chết. Trong số ba xác chết đó có một xác là sĩ quan Pháp. *** Má Hải với lấy cái quạt mo cuộn khum lại chà mạnh đôi chân sần sùi những mụn rôm đỏ li ti mà nghe ra vẫn chưa thấy bớt ngứa ngáy khó chịu. Chiều nay gánh củi rười lấy đi của má biết bao mồ hôi công sức chỉ đổi được non hai ký gạo đỏ quạch và mớ khoai lang rảnh rớt như những ngón tay người già. Thật may, hồi chiều, ba xuân bắt được mớ kỳ nhông béo ngậy, má Hải đã tính đem bán thì Hai Nhị ngăn không cho, bảo để kho tiêu. Kỳ nhông mùa này sẵn và béo. Kỳ nhông sống trên cồn cát nhà khá giả thì chiên ăn chơi, dân lao động món này đem kho mặn đưa cơm thì quả là không gì bằng. - Hai thằng nghe má tính như ri có ổn không… Ba xuân đặt chén cơm xuống mâm cái cạch, quay qua anh Hai Nhị ngơ ngác: - Anh Hai… anh Hai… - Ờ ờ, để nghe má nói răng đã chừ. Má tính răng? Má Hải khẽ khàng đặt chén xuống mâm, với lấy củ khoai lang gầy như ngón tay nhỏn nhoẻo nhai, ngẩng lên nhìn hai đứa con trai, giọng tỉnh queo: - Ngày mai thằng Hai Nhị lên đồn Mỹ Trung xin một chân gác bốt, trước mắt kiếm lấy cái ăn và gom nhặt tin tức cho mấy anh. Mọi động tĩnh ở Mỹ Trung phải nắm được thật rõ. Thằng ba xuân đêm nay có người về đón lên https://thuviensach.vn rừng. anh em bọn mi hợp đồng chặt chẽ với nhau giúp mấy anh mà giữ làng giữ xóm. Má thấy tình hình có chiều hướng cách mạng đang đi đến thành công rồi đó. Má tính như rứa, tụi bây coi được không? Ba xuân nhón củ khoai to nhất đưa cho anh Hai Nhị, giọng xởi lởi: - Má tính vậy, anh Hai coi được không? Má Hải gắp bỏ chén anh Hai Nhị khúc kỳ nhông nạc hỏi nhỏ: - Ba xuân chắc ưng bụng rồi, thằng Hai tính răng, nói để má biết. Lên đồn làm lính gác thôi mà… - Trốn lính thì khó chứ vô đó thì dễ ợt. Nhưng làm lính đâu chỉ có việc đứng gác hả má? - Ờ… ờ… để má hỏi mấy anh xem sao. Còn ba xuân, chuẩn bị đi, đêm nay mấy anh cho người về đón lên rừng, việc đó chắc như rạm tháng tám kho tiêu, không bàn ra tính vô gì ráo trọi. - Việc ba xuân má con ta quyết như vậy đi, còn việc của con để bàn tính với mấy anh đã. Đây là một quyết định hệ trọng, không thể không tính toán kỹ má à. Hai Nhị vừa trả lời vừa chống hai tay xuống nền nhà lấy thế đứng dậy rồi tiến về phía góc vách, chỗ có cái bàn để mấy chai nước nấu sẵn. anh gỡ miếng lá chuối khô cuộn chặt làm nắp chai chống bụi cát vô. Hai Nhị ngửa cổ tu ừng ực. Bóng Hai Nhị lay lắt trên vách. Đặt chai nước đã vơi phân nửa xuống bàn, Hai Nhị lại buông một câu trống không: - Hình như thùng gạo nhà mình gần hết rồi đó! Nói xong, Hai Nhị ra sân trước, sau đó có tiếng võng đưa cọt kẹt. Mặt trời đã lặn từ lâu nhưng không gian vẫn oi nồng khó chịu. Hai Nhị không nghe má “ừ”. Tiếng “ừ” nhỏ xíu. Hiu hiu buồn. Ba xuân đón chén cơm từ tay mạ mà đầu óc cứ quanh quẩn đâu đâu. Cả một đời lam lũ, dè sẻn từng củ khoai hạt thóc nuôi con, đời mạ thật vất vả. Ba xuân biết chén cơm cuối nồi mạ cũng dành cho mình. Mạ biết và anh em Ba xuân đều biết, đêm nay mấy anh trên rừng sẽ https://thuviensach.vn về đón Ba xuân thoát li đi theo cách mạng. Ba xuân quay ra sân nói to cốt để anh Hai nghe: - Trời đất, mạ cứ nhường cơm tụi con thế ni, chừng nào chúng con lớn đây… - Ừa, mạ mong được nhường cơm cho tụi bây như ri mãi à. Mong thì mong vậy không biết có được không. Thời buổi loạn lạc thế ni… Nói xong mạ Hải bần thần ngồi nhìn ra trước sân nhà, chỉ nghe tiếng võng đưa cọt kẹt nhưng mạ vẫn có thể hình dung ra được nét mặt của thằng con trai. Nét mặt bình thản, có phần lạnh nhạt. Cái thằng… thiệt tình… càng lớn càng lầm lì, đã hai mươi mấy tuổi rồi mà chẳng đả động gì đến chuyện vợ con. Mạ có sốt ruột thúc thì Hai Nhị lần lữa: “Từ từ rồi tính đi mạ”. Chợt, mạ Hải giật mình, ba xuân khẽ khàng đặt chén xuống mâm nhỏ nhẹ: - Con no rồi, mạ để con dọn đỡ. Mạ Hải hờ hững: - Để đó cho mạ. Con ra xem anh Hai có dặn dò gì không. Mạ Hải đưa tay chà chà chóp má. Trời hôm nay răng bức bối rứa hè. Không gian cứ oi nồng dữ dằn quá làm lòng dạ mạ cũng bứt rứt không yên. Mạ Hải quá hiểu lòng mình, khi bà quyết định cho thằng Hai con trai qua đồn Mỹ Trung làm lính. Có con đi lính ở đồn gần, nhà cũng đỡ bị soi xét. Nhưng không biết cái quyết định ấy có đem lại cho gia đình nỗi bất hạnh nào không. Việc làm đó có trôi chảy như mạ nghĩ không. Có dễ dàng như ăn khoai bóc vỏ vậy không. Mà liệu củ khoai đó có ngon lành không hay là nó bị sâu hà sâu ngậm. Mạ nghĩ đi nghĩ lại. Khó khăn và gian truân đây. Ba xuân thấy mạ cứ bần thần ngồi, nhẹ nhàng cúi xuống kéo tay mạ: - Mạ không ăn nữa thì dọn đi chứ, khoai lang hấp nồi cơm để nguội đâu có ngon nghẻ gì nữa. Thôi mạ nghỉ đi, để đấy con dọn mâm bát cho. - Mày vô núi theo mấy anh thì mạ yên tâm rồi, còn anh Hai con… Ba xuân lặng lẽ bưng mâm bát xuống bếp, trong tâm trí vẫn còn hình ảnh đôi tay mạ thoăn thoắt cắt cây rười. Đôi tay nhăn nheo, nổi đầy gân xanh https://thuviensach.vn gân tím. Người ta nói, đàn bà có đôi tay nổi gân xanh gân tím như rứa thường bị khổ về đường chồng con. Ba xuân mím môi cố giữ không bật ra tiếng thở dài, một thói quen làm nhiều lần mạ và anh Hai nhìn với ánh mắt khó chịu. Một lần mạ bảo: “Thằng ba phải bỏ ngay cái tiếng thở tiêu cực đó đi, nghe mà não ruột não gan”. Rửa xong mấy cái chén cái bát, ba xuân lơ đãng bước ra sân. Trời thăm thẳm đen. Cái oi nồng vẫn ùa vào nhà, quấn quýt. Trời đất hôm nay răng lạ rứa. Gió máy ai nhốt hết trơn trọi rồi. Hay gió máy cũng đồng lõa với đêm đen hành hạ người ta đây. Thật khó chịu với ông trời. Ba xuân chạnh lòng nghĩ đến cái đêm giông bão ầm ầm, cha và anh rể chồng chị cả Hạnh theo thuyền đi đánh cá. Thuyền chạy bão mà tàu giặc coi là thuyền tiếp tế cho Việt Minh. Thật đáng thương, con thuyền gỗ nhỏ với mấy ngư dân chất phác kiếm sống nhận trọn mấy quả moóc chê tan ra từng mảnh, chìm nghỉm dưới lớp lớp sóng bạc đầu và màn đêm đen kịt. (Mãi tận sau này gia đình mới biết đêm đó ông Hải cùng con rể theo thuyền ra biển không chỉ đơn thuần là đi đánh cá mà nhiệm vụ chính là tiếp nhận vũ khí chuẩn bị cho chiến dịch đánh vào chi khu đồng Hới). Cha và anh rể không về, đêm đó Hai Nhị ôm mạ, Ba xuân ôm chị Hạnh, những tưởng có bao nhiêu nước mắt đổ hết vào biển cả sóng xanh. Mạ thấu lắm nỗi đau mất mát. Mà càng thấu thì càng thấy sợ, càng sợ bà càng cố vun vén cho gia đình. - Để con coi… Ba xuân chỉ nói rứa, chứ “để coi” là biết coi mần răng. *** Mấy hôm sau, khi cu Yến theo mạ ra chợ, ngang qua đồn Mỹ Trung, thấy cậu Hai đứng trên chòi gác, tay ôm súng, mặc bộ đồ rất ngộ. Vừa thấy cậu, cu Yến đã nhảy cẫng: - Mạ ơi, xem cậu Hai kìa! Cậu Hai hôm nay coi ngộ quá đi. Hạnh níu tay cu Yến: - Để cậu Hai gác! đi đi con! https://thuviensach.vn - Cậu Hai mần chi mạ hè? - Cậu làm lính. - Lính chi hả mạ. - Con đừng hỏi nữa. Cậu Hai làm lính quốc gia. Lúc nớ, cu Yến thấy mạ nó cúi mặt bối rối. Nó còn quá nhỏ để hiểu nỗi lòng người mẹ khi phải trả lời con những câu hỏi như rứa. Từ ngày anh Hai Nhị trở thành “lính quốc gia”, ở nhà mạ Hải ít bị dòm ngó, tra xét. Hàng xóm gần gũi thân tình với mạ Hải có gia đình bà Chi. Bà Chi có hai con trai, một mười lăm, một mười bảy tuổi đều đã lên rừng vô núi theo mấy anh. Lính đồn chẳng để bà Chi sống yên ổn lấy một ngày. Có lần, đang đêm đông mưa rét, tụi lính ập vào, dựng đầu bà dậy. Đồ đạc trong nhà bị chúng lục tung. Tội nghiệp bà Chi bị lính trói quặt tay ra sau lưng dong về đồn. Khám xét bất thần mà không tìm thấy dấu tích gì, bà Chi chắc sẽ được thả về thôi. Nhưng với cái kiểu làm lâu nay của đồn Mỹ Trung “thà giết nhầm hơn bỏ sót” thì sống kiểu “hai ngày ở nhà ba ngày ở đồn” như rứa chịu sao nổi. Những lúc thấy bọn lính đồn đối xử với bà Chi như rứa, mạ Hải lại đưa tay chặn ngang ngực, lẩm bẩm: “May quá!”. Nhưng ở đời, ai có ngờ và ai có hay được từ đầu những gì mình đang làm đây rồi có phúc hay họa. Chẳng có ai đoán được trước cả. Từ ngày Hai Nhị lên đồn, Ba xuân vô rừng nhảy núi theo bộ đội, mạ Hải kéo Hạnh đưa cu Yến về ở cùng. Tội nghiệp mạ con nhà nó, chồng chết, con dại, tui không cho dựa dẫm thì chúng biết nhờ cậy vào ai. Bà Hải nó phải nói qua nói về, hàng xóm láng giềng làng trên xóm dưới ai mà chẳng hiểu cái lý ngàn đời ở làng Quảng xá này là thế. Một buổi tối, Hai Nhị không về nhà, cu Yến thấy bà ngoại hôm nay rất lạ, lâu lâu cứ giở phên cửa ngó chừng ra ngoài. Bốn Hạnh ngồi bên bếp than đỏ lửa. Than hồng thi thoảng lại tí tách bắn ra những tia lửa nhỏ. ấm nước đã sôi ùng ục từ lúc nào mà Bốn Hạnh vẫn ngồi im re, mãi đến khi cu Yến nhắc mạ mới giật mình. Nhấc ấm nước xuống, Hạnh còn nhìn quanh rồi chặc lưỡi. Cái chặc lưỡi giống y chang như ngoại cu Yến: “Nấu chi nhiều vậy trời. Có còn cái chai không nào để chứa nữa mô” https://thuviensach.vn Ngoài kia là trời đang về đêm. Đêm tĩnh lặng chỉ có tiếng côn trùng kêu rả rích và chỉ thêm tiếng gió lượn đầy. Nhà đã đóng cửa kín bưng mà không hiểu sao cu Yến lại thấy ngọn lửa chỗ mạ nó ngồi cứ phập phù phập phù. Bà ngoại cu Yến hết đến ngồi trên chõng tre rồi lại chống tay đứng dậy đi lên đi xuống, đi lui đi tới. Cu Yến thấy bà ngoại nó cứ đi vòng vèo qua lại mãi, bà không đứng yên một chỗ được, nó thấy mắc cười quá. Cu Yến buột miệng: - Nhìn ngoại thấy tức cười ghê à. Giống y chang con lật đật, mạ hè! Bà Hải phì cười, nụ cười của ngoại méo xẹo à. Hạnh nghiêm mặt, nạt: - Hỗn quá nghe! ai dạy con nói bà ngoại như vậy đó! Vòng tay xin lỗi bà ngoại mau đi! Cu Yến giật mình hết hồn hết vía, bị mạ mắng cho một trận, nó lúng túng đứng dậy vòng tay xin lỗi bà ngoại lập tức. Cu Yến nhận ra lời nói mạ nó vô cùng gay gắt và nghiêm túc nên nó líu ríu làm theo ngay. Bà Hải cười cười, vuốt má cu Yến: - Ngoan, được rồi. Cháu đi ngủ trước đi! Cu Yến ngoan ngoãn leo lên giường. Đang thiu thiu thì cu Yến giật thót người bởi chó sủa vang dậy. Rồi tiếng súng, tiếng bước chân chạy thình thịch. Bà ngoại giật bắn người, buông cái thoi dệt lưới còn cuộn cước dùng để vá lưới xuống nền nhà nghe cái “cạch”. Hạnh bỏ luôn cái quạt lá đang phe phảy cho cu Yến, xốc nó dậy rồi choàng tay ôm luôn ngoại cu Yến vào lòng. Năm, mười phút sau, tất cả lại rơi vào thinh lặng. Đêm vẫn toàn là tiếng gió. Đêm ấy, cu Yến còn quá bé nên không cảm được cái im lặng đó rùng rợn người đến như thế nào. Một lúc sau cu Yến lại thiu thiu ngủ. Trong giấc ngủ nó mơ, nó nghe tiếng then cửa được giở lên và tiếng bà ngoại nó thì thào: - Mần răng rồi? Không có tiếng trả lời. Liền sau đó cu Yến lại nghe mơ hồ những tiếng rên khe khẽ: https://thuviensach.vn - Trời ơi, máu! *** Sáng sớm, Hai Nhị về, người khét lẹt mùi thuốc súng. Cu Yến theo sau cậu Hai hít hà. Nó thấy mùi cậu không giống mọi bữa, nhưng khác chỗ nào, nó không rõ. Vừa về tới nhà, Hai Nhị xăm xăm đi vô buồng. Thấy Ba xuân nằm thiêm thiếp với cánh tay quấn băng loang những máu đỏ, Hai Nhị đứng sững. Hai Nhị cứ đứng bất động như thế cho đến khi có tiếng chị cả Hạnh: - Hai Nhị về đó à em… Hai Nhị giật bắn người quay lại, suýt chút là đụng đổ chén cháo nóng hổi trên tay chị cả. Hai Nhị liếc mắt nhanh rồi lách người ra khỏi buồng: - Chị vô cho Ba xuân ăn đi! Quậy cả đêm, chắc mệt lắm rồi. Viên đạn chếch chút nữa thì mạ con chị em ta hết nước mắt. Ơn trời! Hai Nhị vừa mắc cái áo lên móc thì bà Hải tan chợ về. Hôm nay, bà Hải về sớm. Vừa vào tới nhà, bà thẫn thờ gỡ cái nón lá trên đầu: - Chết rồi! - Ai hả mạ? Hạnh hỏi vọng ra từ buồng Ba xuân. - Thằng Tiệc, thằng Toán. Hai Nhị trả lời thay bà Hải nhưng không hiểu sao giọng anh nghèn nghẹn - Nó chết trên tay con đó, mạ ơi! Bên kia buồng, Ba xuân đang há miệng nhận từng muỗng cháo từ tay chị cả, nghe vậy thì hững ra. Hạnh nhìn thấy, ái ngại hỏi: - Thằng Hưng là bạn mày phải không út? Ba xuân quay mặt vô vách buồng, gật nhẹ. Trong đầu anh chợt hiện ra những tia chớp của lửa đạn và những gương mặt mập mờ trong đêm. Giọng bà Hải vẫn đều đều ở gian ngoài: - Tự nhiên mạ thấy lo lo cho những đứa con của mạ, của làng cát này lắm. Hay là chúng ta đi lên chiến khu sống đi. https://thuviensach.vn - Không được đâu mạ ơi. Một nhà mình thì còn có thể chứ cả làng này thì sao bỏ đi lên chiến khu hết được. Ở đâu cũng vậy thôi mạ ơi. Đang đánh nhau mà! Hạnh vừa bước ra khỏi buồng vừa nói. Hai Nhị nhìn mạ, khi ánh mắt chạm phải nếp nhăn trên mặt bà, tự nhiên anh thấy xót xa. Cả cuộc đời bà, hình như chưa bao giờ được thanh thản ngồi ngắm trời, ngắm đất. - Bữa nay bán được không mạ? Bà Hải se sẽ lắc, nghoảnh đầu gọi với xuống nhà dưới: - Hạnh, đem mấy con cá đi muối mắm giùm mạ đi con. Vừa thấy chị cả, Hai Nhị hỏi trống không: - Nhà còn gạo không? - Cũng sắp hết gạo rồi! - Ừa. Để em tính. Hai Nhị cúi xuống, cầm tay bà Hải, anh cảm nhận rõ những đường gân nham nhám gờn gợn trong tay. Hai Nhị cũng không hiểu sao đôi tay này ngày càng gân guốc và gầy đi nhiều rứa. Hai Nhị cầm tay mạ rất lâu, ái ngại. Buông tay mạ, Hai Nhị nghĩ thầm - Không sao, không sao, cũng sắp đến kỳ lương rồi. Trong buồng, cu Yến đang ngồi chơi với Ba xuân “cho cậu đỡ buồn”, nó thấy cậu út quay mặt vô vách. Cu Yến ngồi ở đầu giường, liếc mắt nhìn sang thấy trái khế nơi cuống họng cậu cứ chạy lên chạy xuống liên tục. *** Sau dạo đó, Hai Nhị và Ba xuân ít khi gặp nhau. Phần vì công việc trên đồn, Hai Nhị không được cấp trên ưa nên hay bắt bẻ này nọ và giao nhiều công vụ. Đến cả việc đồn cho xe đi lấy nước cũng phải có lính đi kèm, mà công việc nặng nhọc đó thường xuyên được giao cho Hai Nhị. Ba xuân thì với lí do sức khỏe chưa thực sự hồi phục sau lần bị thương ở cánh tay nên ít khi về nhà. Mà nhiều khi về đến nhà thì Hai Nhị đã ngủ lâu rồi. Mà cái nết của anh, Ba xuân là người hiểu rõ nhất. Hai Nhị đã ngủ say, nếu muốn đánh https://thuviensach.vn thức, ít nhất hàng chục phút. Đang ngủ say, bị đánh thức, Hai Nhị thường cau có, muốn nhờ việc gì cũng làm không đến nơi đến chốn. Anh em ít khi ngồi chuyện trò nên muốn nói với nhau cái gì lại thông qua cu Yến. “Cu Yến, nói với cậu út, sắp xếp công việc ở nhà sửa cái vách sau bếp. Hở họng hở hầu hết rồi mà cứ để rứa à?” “Cu Yến, kêu cậu Hai mua cho ngoại chai dầu xanh, ngoại hết dầu rồi mà cứ tiếc tiền không chịu…”. Cu Yến ngạc nhiên lắm, vì nó thấy mỗi lần hai cậu dặn nó, đều nói rất to. Nó không cần hoặc chưa cần nói lại ý của cậu này thì cậu kia đã nghe rõ mồn một rồi. Nhưng cu Yến cũng không băn khoăn nhiều vì nó thích việc chạy từ nhà trên xuống nhà dưới, từ nhà trước lon ton đưa tin ra nhà sau. Đối với cu Yến, việc truyền tin qua lại cho hai cậu là một trò chơi vô cùng mới mẻ và thú vị. Mỗi đêm nghe chó sủa vang, với tiếng chân chạy thình thịch và tiếng súng nổ liên tràng, Hạnh thường vòng tay ôm bà Hải và cu Yến cho đến khi đêm trở lại bình yên vốn có của nó. Ngày mai thế nào thì mạ ở chợ về sẽ biết. Lần này, bà Hải về nhà sau buổi chợ, hờ hững buông cái nón xuống nền nhà, bà sẽ nói “chết rồi”. Cái giọng nói câu “chết rồi” của bà Hải càng ngày càng nhẹ. Cứ như cái “chết rồi” ấy được biết trước vậy. Đối với bà Hải, câu “chết rồi” nhẹ như cơn gió thoảng qua, quá đỗi bình thường. Bình thường như bàn tay ngửa rồi úp, khiến giọng bà bật ra, nhẹ tênh. Mỗi lần như thế, Hạnh lại hỏi: “ai hả mạ?”. Có khi, Hai Nhị vừa nhìn ra trước cửa vừa trả lời, lại có khi Ba xuân nhìn ra cửa sau vừa nói tên cái người mà bà Hải vừa buột ra “chết rồi” nhẹ hều ấy. Thi thoảng cu Yến còn nghe cậu Hai nó chép miệng: “Tội nghiệp, nó mới cưới vợ xong!” Lại có lúc cu Yến nghe cậu út hỏi ngoại: “Nếu không phải loạn lạc, chết trẻ như thế người ta làm vòng hoa trắng phải không mạ?” “Ừa, vòng hoa trắng. Tội nghiệp nó, con nhỏ kém mày ba tuổi út à. Mà nghe người xóm trên nói, mạ nó bữa này lạm cạm lắm rồi! Tội thiệt là tội, đầu bạc khóc tiễn đầu xanh!” *** Cứ tưởng chuyện “đầu bạc khóc tiễn đầu xanh” là chuyện nhà “người ta”, xa lạ với chuyện “nhà mình” lắm, vậy mà… https://thuviensach.vn Trong cái gió thổi từng đợt tanh nồng, bà Hải và cu Yến ôm xác Hạnh mà khóc hu hu. Hạnh chết khi chưa đầy tuổi “đang xoan”. Cái tuổi đương xanh, xanh mướt. Nỗi đau róng riết đó như vắt kiệt hết nước mắt của đời bà Hải. Hôm đó Hai Nhị và Ba xuân chết đứng bên gốc dương. Hai Nhị cứ nhìn chăm chăm vào đôi bàn tay run rẩy của chính mình, còn Ba xuân thì bấu chặt xuống thảm lá dương khô dày dưới đất. Hai người không khóc. Không khóc mới đáng sợ. Vì không khóc nỗi đau chìm vào sâu bên trong, nó mưng mủ, buốt đến tận xương, tận óc, tận tim. Sáng ấy, Hai Nhị tham gia bố ráp. Sáng ấy, Ba xuân chỉ huy một mũi chống càn. Hai Nhị là “lính quốc gia”. Ba xuân là chỉ huy du kích. Chị cả Hạnh vừa vùi được mớ tài liệu xuống gốc bụi rười, trở lại đến mé hàng dương bờ cát thì gục sấp. Viên đạn lạc găm giữa trán, một vệt máu khô xanh đen mảnh như lá dương chéo từ hai bên hốc mắt xuống mép. Thật lạ, cặp mắt cả Hạnh khép hờ mà vẫn óng ánh một nụ cười mãn nguyện. Cả Hạnh chết giữa cuộc càn. Bà Hải thương đứa con gái yểu mệnh, mồ côi cha, góa bụa, sống lam lũ bươn chải trên cát, chết nằm xuống cát… con gái chết, bà Hải đau lắm, nhưng bảo bà căm thù kẻ đã giết người, kẻ đã giết con mình thì bà phải căm thù như thế nào đây? Dẫu rằng viên đạn giết chết cả Hạnh không bay ra từ tay súng của thằng Hai, nhưng nó cũng là phía bên kia. Phía bên vừa sáng sớm đã xua quân đến bố ráp, đàn áp dân lành. Cái chết của cả Hạnh đến dễ và nhanh như trở bàn tay ngửa lên rồi lật úp. Cái chết nhẹ tênh, nhẹ như nụ cười mãn nguyện trên môi đứa con gái yêu quý của bà. Bà Hải đau lắm! Nỗi đau trong lòng bà càng vun đắp niềm tin vào tương lai, vào chính nghĩa mà nụ cười chiến thắng của con gái đã nói ra điều đó. Bà biết, chính bà chứ không phải ai khác, chính bà đã chỉ đường cho hai đứa con trai trong nhà: “Muốn được sống yên lành thì một thằng phải lên bốt làm nội gián, một thằng phải vô du kích…”. Một thằng làm “lính quốc gia”, một thằng chỉ huy du kích, làm sao thằng này che đạn được cho thằng kia? *** https://thuviensach.vn Vừa chôn cất cho cả Hạnh xong, Ba xuân dìu mạ ra chỗ tập trung tù binh. Hai Nhị thiểu não ngồi giữa đám lính thất trận. Ba xuân dõng dạc: “Hai Nhị, bước ra khỏi hàng. Mau!” Hai Nhị thất thểu bước ra, đứng tách hẳn sang một bên. Bà Hải chạy đến bên con trai, Ba xuân liếc mạ, hạ giọng: “Mạ, để tụi con làm nhiệm vụ”. Ba lính đồn được đọc tên đứng tách qua một bên gồm Hai Nhị, Hấn và một người tên Sõng nhà xóm chợ. Số còn lại trên chục người được Ba xuân giảng giải rõ chính sách khoan hồng của Việt Minh rồi phóng thích ngay tại chỗ. Bà Hải kéo tay Ba xuân: “Mày tính đưa luôn thằng Hai lên rừng bữa nay à, con?” “Dạ! Sau trận này, thế nào anh và hai người kia cũng bị lộ. Mà đã lộ thì không hoạt động hiệu quả được. Vả lại, cứ cái kiểu mèo vờn chuột thế ni, con oải lắm rồi. Phải lo thôi mạ ơi” “Nhưng con đã báo cáo việc này với cấp trên chưa, liệu mấy anh….” Ba xuân kéo tay Hai Nhị đang đau đớn ôm vai mạ. “anh phải cứng cáp lên. Từ giờ phút này ba đồng chí tuyệt đối tuân thủ sự chỉ đạo của tôi!” “Báo cáo rõ” ba người đồng thanh đáp. Nắng đã chói chang, trùm lên bãi cát, hàng dương những cái nóng cái oi muôn thuở của nó. *** Bà Hải nhớ như in bữa Ba xuân ra lệnh trói Hai Nhị và hai người lính đồn Mỹ Trung bị bắt làm tù binh. Cái thằng thiệt là hỗn hào. ai đời cho người trói anh nó như trói quân thù quân hằn không bằng. Đành rằng sau đó, nó lại tự tay cởi trói cho anh và hai người kia. Hai Nhị xoa xoa vệt dây hằn đỏ cánh tay, cười bảo bạn: “Trước mặt đám lính kia, mặc dù họ đã được giác ngộ, nhưng biết đâu, cẩn thận vẫn hơn, chịu đau tý chút”. https://thuviensach.vn CHƯƠNG 4 Những năm đầu thời kỳ bí mật, làng Quảng xá nổi tiếng là vùng quê tin theo cách mạng, nhiều người đi theo Việt Minh. Người làng Quảng xá rất hiểu cái giá của độc lập tự do. Bên cạnh đó cũng có một số ít người cầu an, xúi nhau xé vải diềm bâu cột lên cây sào tre làm cờ trắng phất cao xin đầu hàng quan đồn, quan Tây. Chính thằng Láu là con hương lý, một kẻ bợ đít giặc, được giặc tin dùng. Trưa học về, Thắng đem những điều thằng Láu nói, nói hết cho bà Nụ nghe. Ngoại của Thắng có hai người con gái. Dì ruột của Thắng cũng đã từng vác mã tấu đi tự vệ, đi du kích, sau giả đò đi buôn chuyến rồi theo bộ đội đi Nam những năm 1946, nay không rõ tin tức. Đợi Thắng nói hết, bà Nụ nghiêm sắc mặt, buông giọng chầm chậm, chỉ vừa đủ cho cháu nghe: - Thắng, con hãy học cho giỏi, đừng nghe thằng Láu nói xấu. Thằng Láu còn con nít mà đã ra giọng bợ đít quan đồn, nó ngu lắm. Nó không biết gì mà điều này điều nọ với con đâu. Nói vậy để trấn an cho cháu và cũng là tự nói với mình thôi, thực ra bà Nụ biết giặc đến chiếm đóng, làng xóm cũng bị phân hóa, tốt xấu đều đã rõ. Một lần, trong bữa ăn cơm, bà hỏi dò: - Thằng Láu có hỏi và nói xấu gì với cháu nữa không? Thắng thận trọng trả lời: - Nó hỏi, hai bà cháu mày ăn mấy mà hay đi chợ vậy hả. Tiền bạc ở đâu mà có nhiều mua lắm gạo lắm muối. Có phải bà mày tiếp tế cho Việt Minh không? Nghe cháu nói vậy, bà Nụ chột dạ, nghĩ, thằng này không thể coi thường được. Bà biết bọn tề ngụy đã đánh hơi những việc làm của bà. Bà Nụ thận trọng hơn qua từng việc làm hàng ngày. Cần đi chợ mua sắm những gì, bà https://thuviensach.vn không trực tiếp đi mua nữa mà nhờ cháu con bạn bè thân thích mua cho mỗi người mỗi ít. Mua được hàng hóa tiếp tế rồi, đợi cho Thắng ngủ say, bà Nụ khéo léo gói ghém cho cẩn thận những thứ cần thiết gửi đi. Mà nơi đặt hàng tiếp tế cho Việt Minh của bà Nụ cũng thật đặc biệt. Vườn nhà bà Nụ có một khóm tre to, bên cạnh khóm tre bà dựng một cái nhà xí. Bà Nụ khoét một hố sâu ngay dưới gốc tre. Địa điểm này dưới con mắt bọn tề ngụy thì là nơi bẩn thỉu, ô uế nên chẳng mấy khi chúng bén mảng đến đấy. Gạo, muối, vải vóc hay thuốc men đều được gói bọc cần thận rồi dấu sẵn dưới hố sâu đó. Đêm đêm, khi biết chắc chắn không có giặc lùng sục, bà Nụ đốt một ngọn đèn nhỏ để trong buồng. Thấy ám hiệu an toàn, người của ta từ chiến khu về cứ việc đến đúng địa chỉ đem hàng đi. Một đêm, bà Nụ nhận được thư của ông Kè gửi. Bà Nụ mừng lắm, nói với cháu: - Thắng à, Việt Minh là bố cháu, là người tốt, đi đánh giặc cứu nước, giành độc lập tự do. Việt Minh, bố cháu không thể làm việc xấu đâu. Nghe gì, thấy gì cháu bỏ ngoài tai, mặc kệ chúng nó nghe. Bà cháu bà Nụ không biết có sơ suất gì mà chiều nào cũng có kẻ ruồng bủa quanh xóm theo dõi bà Nụ để nắm quy luật hành động. Giờ nào bà Nụ có nhà, giờ nào bà đi vắng… chúng đều biết được. Nghe chó xóm làng sủa, biết có kẻ lạ mặt rình rập, bà Nụ lại đưa bông vải ra sân phơi để ra vẻ theo công việc bình thường. Bà Nụ còn gọi to đứa cháu gái dặn thế này thế nọ, rồi xúc lúa xúc ngô vãi ra sân ra vườn cho gà ăn như công việc bình thường. Cái gì cũng có nguyên do, sở dĩ bọn tề ngụy theo dõi nhà bà Nụ là vì, đã có lần, vì tức giận cãi nhau với thằng Láu, Thắng đã vô tình nói ra những điều bà dạy. Không ngờ chỉ những chi tiết nhỏ đó mà thằng Láu về mách lại với hương lý cha nó, và lập tức bà Nụ bị chúng theo dõi sát nách luôn. Một buổi sáng tinh mơ bọn hương lý dẫn lính đồn xộc thẳng vào nhà bà Nụ. Thấy bà Nụ đang ngồi dệt vải, không nói năng chi, bọn chúng chia nhau lục soát xáo trộn hết trơ hết trọi mọi thứ trong nhà ngoài sân. Ngay cái cơi trầu để góc sập chúng cũng lia ra giữa nhà. Có thằng cầm săm soi từng mảnh vỏ, lá trầu, quả cau, lọ vôi… tìm dấu lạ. Khi lục tung mọi thứ lên rồi, https://thuviensach.vn chúng không gặp một mảy may gì. Thằng quan đồn tức giận đưa tay giật mạnh chiếc khám thờ ở gian giữa làm khám thờ đổ sập xuống đánh rầm, gỗ ván vỡ tung tóe. Lần đầu trong đời bà Nụ chứng kiến cái cảnh động trời làm bà xám mặt, la lên: - Nơi thờ cúng tổ tiên thiêng liêng sao các ông làm vậy? Các ông không sợ tội với trời đất à… Thì ra phía sau khám thờ bà Nụ còn dấu một bức ảnh chân dung ông Kè. Bức chân dung được một thày giáo có tên là Hào, người Hà Tĩnh cùng dạy học vẽ tặng ông Kè ngay ở trường đồng Hới. Bức chân dung được bà Nụ cuốn gọn cất kỹ sau khám thờ. Đứng ngay giữa nhà, như bắt được của cấm, thằng quan đồn Mít - tơ - rông cười hô hố nhe hai hàm răng hô như lưỡi cuốc muốn bổ thẳng vào mặt bà Nụ. Thằng quan đồn vừa cười vừa trải rộng bức chân dung nhìn chăm chú. Mặt thằng tây đỏ gay, những chòm lông ngực màu nâu hung hung giật giật rung rung thấy mà kỳ tướng. Nó quay cái mắt đỏ gay có hàm răng hô qua phía tên thông ngôn: - Việt Minh! Việt Minh… Cả hai tên cụm đầu cùng xem rồi xi lô xi la hí hửng ra mặt. Mít - tơ - rông cuộn bức chân dung lại như chiếc ống sáo, quay về phía bà Nụ, trợn ngược đôi mắt vàng thau nhìn vẻ hí hửng: - Cảm ơn bà già cho quan lớn vật báu. Tốt, tốt… Vừa nói hắn vừa đưa tay vẫy đồng bọn trở ra. Bọn giặc đi rồi, bà Nụ lòng tiếc ngẩn nhưng chẳng biết làm sao lấy lại được nữa. Bà biết con bà lao vào con đường kháng chiến là mạo hiểm, là xả thân sống chết coi thường. Bà Nụ dấu bức chân dung mà tâm trí luôn nghĩ, nếu ông Kè có mệnh hệ gì thì bà cũng còn giữ được chút kỷ niệm cho con cháu sau này. Chiều hôm sau, quan đồn đưa lính xuống dồn dân ra tập trung nghe hiểu thị. Trước đó lính đồn và lũ hương vệ trong thôn đã đi từng nhà kiểm đếm số hộ khẩu. Ra tập trung, chúng biết rõ nhà nào đủ người, nhà nào thiếu https://thuviensach.vn người. ai không ra tập trung, nếu không có lí do chính đáng sẽ bị phạt nặng bằng công gánh đất đắp ụ súng, đào giao thông hào trên đồn. Khi dân làng đã tập trung đông đủ ở sân đình nắng rát, tên thông ngôn khệ nệ bước sau Mít - tơ - rông lên bục đất cao ra dáng oai vệ. Mít - tơ - rông lấy bức chân dung ông Kè cuộn lại giơ lên cao rồi tháo rộng ra trước mặt mọi người. Nhận ra chân dung ông Kè, mọi người ngồi lặng lẽ. Chẳng biết bọn này có âm mưu gì, định giở trò gì ra với dân làng, mọi người nhẫn nại ngồi. Hàng trăm cặp mắt nhìn lên bức chân dung ông Kè. Gió nam thổi víu cong ngọn tre đầu đình, tấm chân dung trong tay Mít - tơ - rông rung phần phật, phần phật. Chỉ vào bức chân dung, Mít - tơ - rông trợn mắt, phùng mang: - Đây là hình một tên cán bộ cấp cao của Việt Minh, nó đã bị quan quân trên đồn bắt được. Tấm hình này, người thân của nó cất giữ, bữa trước quan lớn tìm được đưa đến đây để mọi người biết. Nếu có Việt Minh khác lẻn về làng là phải kịp báo lên đồn ngay, quan bắt được Việt Minh là người báo quan sẽ được trọng thưởng. Nhìn bức chân dung ông Kè rõ ràng, một số người nhẹ dạ tin là quan đồn nói thật. Việc mấy hôm nay quan đồn đưa lính lùng sục nhà bà Nụ càng làm cho mọi người đoán chắc ông Kè đã bị bắt thật. Bà Nụ ngồi cúi mặt xuống nhìn đám cỏ xanh ở dưới chân cho dịu bớt căng thẳng. Bà ôm chặt con cháu gái để tự trấn an cho mình và cho cháu đỡ khiếp sợ. Dẫu biết rõ âm mưu bịa đặt, dối trá dân làng nhưng trong bối cảnh này bà Nụ cũng biết ngậm tăm mà thôi. Mít - tơ - rông đưa bức chân dung cho tên thông ngôn, xi la xi lô một tràng. Tên thông ngôn chỉ ông già Sắc tóc râu bạc phơ bắt đứng dậy, hắn còn xoắn xoắn râu ông già kéo đến gần dí sát bức chân dung, hất hàm hỏi: - Việt Nam hay Việt Minh? - Dạ bẩm quan lớn, Việt Nam, dạ Việt Minh… Ông già Sắt run run trả lời. - Tốt, tốt. Thằng này là Việt Minh. Thằng Việt Minh đã bị quan lớn xử tội rồi, còn bức hình này, không để lại làm gì, ông già hãy xé nát ra. xé nát https://thuviensach.vn bức hình này ra quan lớn sẽ thưởng cho ông. Nào, làm đi. Ông già Sắt nhìn bức chân dung người hàng xóm tốt bụng của mình, người đã giác ngộ, đưa đường dẫn lối cho con trai ông đi theo cách mạng. Hiện tại con trai ông đang chỉ huy một đơn vị bộ đội chiến đấu rất ngoan cường ở mặt trận Quảng Trị. Ông Sắt biết rõ âm mưu của bọn Mít - tơ - rông, nếu ông xé bức chân dung này là đã trúng ý của chúng, chúng đang muốn chia rẽ dân làng, nhất là các gia đình có con theo kháng chiến. Một ý nghĩ chợt lóe trong đầu, ông Sắt cầm bức chân dung, nâng cao, hô lớn: “Hồ Chủ Tịch muôn năm. Việt Nam muôn năm. Việt Minh muôn năm”. “Đoàng”. Ông Sắt ngã vật xuống. Một dòng máu đỏ thắm chảy ra giữa trán ông Sắt. Tên Mít - tơ - rông dương súng từ lúc nào, nó nhắm thẳng giữa trán ông già râu tóc bạc phơ, lạnh lẽo bóp cò. Dân làng nhốn nháo đứng dậy la ó. Tên thông ngôn quát to: - Im lặng. Ngồi xuống. Đứa nào nhốn nháo, tao bắn vỡ đầu như lão già này. Vừa nói tên thông ngôn vừa đi lại chỗ ông già Sắt, nó tái mặt khi thấy mắt ông già đang trợn lên nhìn mình. Quay vội đi hướng khác, với tay lấy bức chân dung ông Kè đưa ngay cho một thanh niên ngồi gần đó, hỏi: - Việt Nam hay Việt Minh? - Dạ thưa quan lớn, tôi là dân thường… Tên thông ngôn kéo tay cậu thanh niên mới lớn lại bên Mít - tơ - rông. Tên quan Pháp sờ bàn tay cậu thanh niên: - Tốt, tốt, tay không cầm lựu đạn, tay không cầm súng. Tốt, tốt… Cậu thanh niên dớm chân định về chỗ ngồi thì tên quan Tây kéo lại, hất hàm hỏi: - Đây là tên Việt Minh phải không? - Thưa quan lớn, con không biết ạ. “đoàng”. Cậu thanh niên chỉ kịp kêu lên hai tiếng mạ ơi rồi ngã xuống. “Con ơi”, một tiếng kêu thảm thiết, một người phụ nữ vạch lối mọi người băng lên. Mọi người nhìn ra, đó là o Tốt. O Tốt xán lại chỗ tên quan Tây: https://thuviensach.vn - Con tôi có tội gì, sao các ông bắn nó. Các người độc ác quá trời. Một thoáng chần chừ, o Tốt quay lại ôm choàng lên xác con. Tên thông ngôn lặng lẽ đưa mắt nhìn quan thầy, len lén vuốt mắt cho cậu thanh niên xấu số rồi đưa tay ra gạt o Tốt sang một bên. Có mấy người ngồi gần đó, đứng lên níu vai o Tốt lại, một người nào đó nói nhỏ: “Thôi chết một mình nó, chúng tôi đã thấy xót lắm rồi. Người sống còn phải lo mà trả mối thù này chứ. Bọn chúng là con chó cắn càn, liều mạng với chúng nó lúc này không giải quyết được đâu. Nghe tụi tui đi o”. O Tốt được mọi người dìu về phía sau sân cỏ, nơi cậu con trai đã được khiêng về đó nằm sóng đôi với ông Sắt. Mít - tơ - rông thực sự lúng túng trước cảnh chính hắn gây ra tội ác ngay trên sân đình làng. Gọi tên thông ngôn lại một góc, Mít - tơ - rông trợn mắt, phô hàm răng hô quát mắng liên hồi rồi hết chỉ đám dân làng vây quanh hai xác chết lại chỉ đám đàn bà con nít ngồi cụm lại với nhau trên bãi cỏ. Tên thông ngôn khúm núm xi la xi lô vâng dạ liên hồi rồi ngoắc tay ra hiệu bà Nụ đứng lên cho quan Tây hỏi: - Mụ Nụ lên đây cho quan hỏi. Bà Nụ đẩy Thắng sang cho người ngồi bên cạnh, rồi từ từ đứng lên. Thắng chới với hai cánh tay như hai cọng củi muốn níu bà lại nhưng không kịp nữa rồi. Hai chân bà Nụ buốt tê dò dẫm bước lên trước mặt tên quan đồn. Bà Nụ đưa mắt nhìn về phía đám đông dân làng đang vây quanh xác ông Sắc và cậu thanh niên con trai duy nhất của o Tốt, một phụ nữ có nhan sắc mà chịu nhiều điều ong tiếng ve mặc dù o không hề có chuyện nọ chuyện kia. Thấy thái độ và cử chỉ của bà Nụ, Mít - tơ - rông đắc ý xòe bức chân dung ông Kè về phía bà Nụ, hất hàm hỏi: - Đây có phải là con rể của bà không? - Đây là con tui! Mở to mắt nhìn bức chân dung, bà Nụ trả lời dứt khoát. https://thuviensach.vn - Đây là con rể bà, vậy con gái bà đâu? Tên thông ngôn xen vào, Mít - tơ - rông nắm tay thằng tay sai: “Tốt, tốt”. Bất thần, bà Nụ bước sấn đến, giật phắt bức chân dung mà tên thông ngôn đang cầm trên tay ôm chặt vào lòng. Bà Nụ nhắm mắt, vẫn ôm chặt bức chân dung như chờ đợi điều gì. Tiếng lên đạn lích kích. Mít - tơ - rông ngửa mặt lên trời, tay trái đặt vào khẩu súng ngắn đeo trễ nơi thắt lưng, tay phải nó đưa lên làm dấu thánh. Không gian như đặc quánh lại, ai nấy ngồi im phăng phắc. Có người đưa tay ôm đầu đừng để nghe tiếng nổ chát chúa vang lên. Bất ngờ, bà Nụ bước thêm hai bước làm tên quan Tây cũng bất ngờ lùi lại phía sau hai bước. Tên thông ngôn vội giơ tay ngăn bà Nụ, hỏi dò: - Con gái, con rể mụ đã mấy lần về nhà lấy gạo, muối lên chiến khu, hả? - Chúng theo Việt Minh, bỏ con lại cho tui nuôi, tui biết chúng ở mô mà tiếp tế cơm gạo. - Không lý sự, vậy mụ cất giữ chân dung con rể để làm gì? Biết tên quan Tây và đám tay chân đã có ý chùn, bà Nụ điềm tĩnh hơn nữa, đưa tay vuốt nhẹ bộ ngực lép xẹp của mình rồi buông lời rất nhẹ nhàng: - Tui nghe tin hắn bị lính đồn các ông bắn chết, con gái tôi bị các ông bắt đi giam cầm ở mô đó, các ông còn giả bộ hỏi chi rứa. Còn bức chân dung này tui cất để lập bàn thờ cho nó không được sao. Nó sống thì đi làm Việt Minh, nhưng giờ chết rồi thì thành ma. Đã là ma thì làm gì có ma Việt Minh nữa mà các ông sợ. Tên thông ngôn dịch lại từng lời của bà Nụ cho Mít - tơ - rông nghe. Cả làng Quảng xá ngồi chờ cái giây phút kinh hoàng của tiếng “đoàng”. Một phút… rồi hai phút… ba phút trôi qua. Không gian chùng xuống, im phăng phắc, có thể nghe rõ tiếng đập thình thịch trong lồng ngực và tiếng thở hổn hển của người yếu bóng vía. Bất thình lình, khẩu súng trên tay tên quan Tây rơi xoạch xuống đất. Tên thông ngôn hốt hoảng chạy tới quỳ xuống nhặt khẩu súng đưa hai tay dâng https://thuviensach.vn lên quan thầy. Mít - tơ - rông không hề để ý đến những cử chỉ đó, chậm chạp bước đến bên bà Nụ giật bức chân dung ông Kè, đưa lại cho tên thông ngôn xi la xi lô với nó một hồi rồi cẩn thận cho khẩu súng ngắn vào bao đeo bên hông, bấm khuy cài chắc chắn. Với một động tác nịnh hót quen thuộc, tên thông ngôn dập gót, ưỡn ngực, nghiêm trang: “Tuân lệnh”. Mít - tơ - rông không ngạc nhiên khi thằng tay sai dùng tiếng bản địa, vì nó biết ý của thuộc cấp muốn tỏ rõ cái oai phong của quan Tây với dân làng. Trao bức chân dung cho bà Nụ, tên thông ngôn tỏ vẻ trang trọng, rồi nói với âm điệu nghiêm cẩn: - Quan lớn nói, mẹ quan ở Pháp quốc ngày quan xuống tàu sang Việt Nam cũng giữ một bức chân dung của quan. Người mẹ nào cũng thương yêu con mình mà không nề nguy hiểm. Tình ấy thật cao cả. Quan thấy bà ôm bức chân dung của ông Kè, mặc dù ông ấy là Việt Minh thì quan nghĩ ngay đến người mẹ của mình mà không dám nổ súng. Đợi tên thông ngôn dịch xong, tên quan Tây rảo bước đến chỗ hai xác chết mà mấy phút trước chính tay hắn bóp cò súng. Hắn lặng lẽ đưa tay phải, cái tay vừa bóp cò súng lên làm dấu thánh xưng tội với Chúa. Làm xong cử chỉ đó, hắn lặng lẽ theo hướng cánh đồng về đồn. Mạ tôi lại xuống chợ đồn sớm. Đêm qua bọ mạ xì xầm gần đến sáng kể cho nhau nghe câu chuyện đau buồn trên. Mấy tháng sau, đồn xuân Bình binh biến, đại đa số dân vệ, bảo an, lính dõng tìm lên chiến khu theo Việt Minh. Trong danh sách Ban địch vận, Ủy ban kháng chiến huyện có một sĩ quan Pháp, đó là Mít - tơ - rông. https://thuviensach.vn CHƯƠNG 5 Mạ kể rằng, trong số Việt gian, tề ngụy đầy thú tính, gian manh xảo trá phải kể đến thằng Càn ở làng Trung Quán. Càn có thú tiêu khiển là cưỡi ngựa. Là con nhà Việt gian chính hiệu, hay còn nói khác hơn nữa, hắn là con nhà nòi của cái giống mật thám ác ôn chính cống. Cha hắn làm mật thám từ khi Pháp đổ bộ vào làng Quảng xá năm 1946. Trước khi làm mật thám, cha con thằng Càn cầm đầu nhóm cướp khét tiếng một vùng. Nhưng có một điều lạ, “chim không ăn cành rìa tổ”, băng cướp do cha thằng Càn cầm đầu không bao giờ động đến nhà nào trong làng Trung Quán. Nhưng còn các làng khác thì sao, “nhớn bùi bé mềm”, từ nhà giàu cho đến nhà hơi giàu, hoặc chỉ có của ăn của để một chút là cha thằng Càn cho quân đến “hỏi thăm” ngay. Để chống lại băng cướp hung hãn đó, nhà giàu thường bảo nhau một cách phòng vệ có một không hai mà lại khá hiệu quả. Đó là miếng võ “rải chông”. Chông làm thật đơn giản. Đầu tiên đem hạt bắp đun sôi, vùi xuống bếp trấu cho mềm, lấy gai bồ kết, gai mỏ quạ thứ già, cứng xiên vô hạt bắp rồi phơi khô. Chiều tối, đem chông rải khắp sân, ngõ rồi tắt đèn đi ngủ sớm. Ngày trước, dân nghèo, dân lao động lấy đâu ra giày đinh, giày cao cổ mà đi như bây giờ, băng cướp xông đến nhà nào xéo phải thứ chông hạt bắp xiên gai đó thì chỉ có cách ráng chịu đau, bảo nhau rút lui “có trật tự” mà thôi. Bị thất bại nhiều lần như thế, rồi cuối cùng cha con thằng Càn cũng nghĩ ra được cách vô hiệu hóa “chông” tự chế của dân nhà giàu trong vùng. Lặn lưng một mớ bạc, cha con thằng Càn vô Huế mua mấy con ngựa rồi tìm thợ giỏi đóng móng tốt đem về. Khi kéo quân đi ăn cướp, có hôm thì thằng Càn, có hôm thì trực tiếp cha hắn cưỡi ngựa xông vào trước. Mà cách vô hiệu hiệu hóa chông hạt bắp cũng khá đơn giản, đó là cho con ngựa kéo lê mấy khúc cây chuối đằng sau. Thân chuối mềm, chông hạt bắp cứ xiên vô tư. Thế là bao nhiêu chông đều được thân cây https://thuviensach.vn chuối thu gom hết, quân ăn cướp cứ việc xông vào hót lúa, bắt heo bắt gà đem đi mà gia chủ thả cửa bớ làng bớ nước. Thời gian đó, dân trong vùng, trừ làng Trung Quán ra, còn lại nhiều nhà giàu, nhà hơi giàu, nhà có của ăn của để đều bị vài ba bận băng cướp của cha con thằng Càn mò đến “hỏi thăm”. Bị mất của, xót, có nhà giàu tổ chức tay chân chống cự đều bị cha con thằng Càn đốt nhà, đánh đập giã man. Nói đến băng cướp này, trẻ con đang khóc lập tức im bặt như gặp ma gặp quỷ vậy. Thế rồi không biết ma xui quỷ khiến thế nào, cha con thằng Càn bỏ ngang việc ăn cướp mặc cho lũ tay chân đàn em du thủ du thực vật vạ van xin được tiếp tục cách mưu sinh nghề bất lương. Thì ra, bỏ ngang việc ăn cướp, cha con thằng Càn xoay qua làm mật thám cho quan đồn người Pháp. Vừa bỏm bẻm nhai trầu, mạ vừa kể cha con thằng Càn làm mật thám cho quan Tây còn kiếm nhiều bạc hơn nghề ăn cướp. Rồi, như sực nhớ ra điều chi đối với cha con thằng Càn, mạ bước lên mấy bước vòng qua chậu than củi đang rực đỏ bên bậu cửa để sưởi ấm phòng cảm lạnh ra đầu hồi nhà phía trái nhổ cái “toẹt” miếng nước trầu đỏ quạch. Sở dĩ mạ ra đầu hồi nhà phía trái là theo thói quen lâu nay, bà ra đó để ngắm trời ngắm đất. Đầu hồi nhà phía phải dưới vườn có trồng mấy khóm mía lau. Mía lau được chăm bón nên tốt lạ thường, mắt già khó nhìn vóng qua được. Chẳng biết mạ có thói quen nhìn trời nhìn đất, nhìn ra lộ lớn tự bao giờ. Con cháu kính hiếu tôn trọng thói quen đó nên ngày ngày đốt sẵn chậu than củi để mạ ngồi sưởi khi trời đông giá lạnh hoặc chậu nước mát, chiếc quạt máy khi nắng nôi bức sốt. Mạ bảo, thằng Càn học được từ cha hắn nhiều cái ma mãnh, gian tham lắm. Không biết bọ mạ hắn nghĩ sao khi đặt cái tên cho nó là Càn. Càn ở đây là làm càn, càn quấy hay càn quét, chỉ có cha con nhà hắn và những nạn nhân của cha con hắn mới biết. Thằng Càn lém miệng, lại háu gái, thích cưỡi ngựa đi đây đi đó khắp vùng. Mấy con ngựa cha con hắn mua về từ Huế phải nói là thứ giống tốt. Nhưng thằng Càn chỉ thích cưỡi con ngựa https://thuviensach.vn màu xám tro, con ngựa cái tơ khoảng hai hay ba tuổi gì đó. Cha con thằng Càn vào nghề mật thám tương đối dễ dàng. Với cặp kính dái dê đen xít, đội mũ phớt, cưỡi ngựa đi quanh đi quất trong xóm trong làng, lại có thâm niên ăn cướp, ai dám chọc ngoáy vô. Nhà giàu trong vùng vẫn nơm nớp lo sợ, một đêm nào đó, bất thần, đèn đuốc sáng trưng, tiếng ngựa hí, tiếng sàn sạt cây chuối kéo lê, tiếng kêu cứu lại không xảy ra với nhà mình. Nhà giàu, người có máu mặt còn kiêng nể thì loại chân đất mắt toét ai còn dám nhìn, dám nghĩ, dám nói đến cha con thằng Càn nữa. Mạ bảo thằng Càn thích cưỡi ngựa mần như rứa để tạo cái dáng bề ngoài cho nó oai ra nhẽ, đi lại thuận tiện, dễ dàng luồn lọt, lách lác vào vùng sâu vùng xa của làng xã thôn xóm để mà nắm tình hình rồi cung cúc đem lên đồn cho quan Pháp lĩnh thưởng. Năm đó, thằng Càn 28 tuổi mà đã rành rẽ sành sỏi và nham hiểm. Cha con thằng Càn ngày càng có quyền uy trong vùng này mà còn có quyền thế đối với bọn tề ngụy ở các vùng lân cận như các làng hai bên bờ sông Kiến Giang. Đó là các làng như Quảng xá, Trung Quán, Tà Phan, Ninh Châu, Hiền Vinh, Mỹ Gia… Thế rồi, ông trời có mắt, cha thằng Càn một bữa nhậu say ở chợ huyện cưỡi ngựa về đến bến đò Hiền Vinh thì đột quỵ. Con ngựa hắn cưỡi khôn thật, chủ nằm gục trên lưng mà nó vẫn đưa được về đến nhà. Thằng Càn thấy cha chết một cách đáng ngờ thì lấy làm cay cú lắm. Nghe đâu phiên chợ sau, quán thịt chó leo dây của lão Hiến mắt toét bị quan Tây đưa lính đến khám xét, lục lọi suốt buổi. Người ta bảo, cha thằng Càn uống rượu thịt chó ở quán lão Hiến rồi về gần đến nhà thì nằm gục xuống lưng ngựa. Khốn khổ cho lão Hiến toét, bợm nhậu đến ăn thịt chó uống rượu đến say mềm thì nhiều chứ đâu có một mình cha thằng Càn mà bảo người ta đầu độc. Thế rồi đận ấy cũng qua đi, quán thịt chó leo dây của lão Hiến toét ở chợ huyện, bợm nhậu vẫn lại ra vô như không có chuyện chi xảy ra cả. Từ ngày cha chết, Càn càng tỏ ra ma ranh hơn, nó hiểu rất cặn kẽ từng địa bàn cần đến. Nó biết hầu hết các nơi đã từng làm cơ sở cách mạng. Gia đình nào có chồng, có con, anh chị em đi kháng chiến, bộ đội dân quân du kích nó đều có sổ ghi chép cẩn thận. Điều đặc biệt hơn nữa, thằng Càn nắm https://thuviensach.vn rất rõ gia cảnh các chị em ở trong vùng. Cô nào có chồng, cô nào đang có người yêu, cô nào còn đang “kén cá chọn canh”… tất thảy không lọt con mắt sắc lẻm ẩn nấp đằng sau cặp kính dái dê đen xịt. Khi đã “lọt” vào cặp mắt cú vọ, các “nạn nhân” sẽ bị thằng Càn lân la đến, lợi dụng, sử dụng bằng nhiều mánh khóe, thủ đoạn để làm những trò hèn mạt chiếm lĩnh bằng được mặc cho họ van xin, lạy lục. Ngoài việc tự mình tìm hiểu các đối tượng, thằng Càn còn yêu cầu chức sắc các làng các xã dưới quyền hắn cung cấp thêm các địa chỉ cụ thể để nó “mần việc”. Mạ kể, một bữa đi chợ Trung Quán, thấy thằng Càn đứng vơ vẩn ở dãy hàng cá, hàng tôm. Nó cúi xuống chọc tay bới bới mớ tôm đang nhảy lao xao trong rổ mà mắt thì đảo như người rang đậu phộng nhìn xoi mói hết chỗ này qua chỗ khác. Bà bán tôm gắt: “Cái nhà anh ni, tôm tươi nhảy tanh tách thế còn chọc ngoáy chi mãi, anh có mua hay không để cho tui còn bán, chợ vãn rồi đó”. Thằng Càn quắc mắt: “đù mạ… mụ sợ thằng này không có tiền à. Chợ vãn thì sao? Rách việc…”. Rồi thằng Càn quệt bàn tay có những ngón mập ú như quả chuối lên tay áo bà bán tôm trước bao nhiêu cặp mắt sợ sệt của mọi người. Bà bán tôm đã định đứng dậy tay đôi với thằng Càn thì mấy bà ngồi cạnh níu áo lắc đầu, đưa mắt ra hiệu cho khổ chủ bỏ qua chuyện đó đi. Thằng Càn đi rồi, một bà có mớ cá bống ngồi cạnh dè dặt: “O không biết thằng ni hay sao mà định một hai với hắn. Hắn mần rứa với o còn là may cho o đó. Bữa trước, mớ cá đáng giá ba đồng mà nó gói tất, quẳng lại một đồng bạc còn kèm theo cái lườm tưởng như thiêu cháy cả dãy chợ nữa đó….”. Thằng Càn hằm hằm cái mặt đi nhanh ra góc chợ nơi đó con ngựa của hắn đang buộc dưới gốc cây ổi. Thấy Càn ra chỗ con ngựa, một thằng bé chừng mười một mười hai tuổi khép nép ngả chiếc mũ nan rách trước mặt nó, giọng run rẩy: “Dạ, ông cho con xin tiền cỏ”. Thằng Càn tỏ vẻ khó chịu ra mặt, móc tờ bạc vứt toẹt vào cái mũ nan rách. Cất giọng the thé: “Có thế thôi, biến đi cho khuất mắt tao”. Thằng bé lẽo đẽo chạy theo sau đít ngựa, giọng khẩn khoản: “Thưa, kiếm được ôm cỏ cho ngựa ông, bữa nay con phải nhờ đứa em mần thêm… ông cho xin thêm…”. Thằng Càn quắc mắt: “đù mạ mi… thêm với nếm gì nữa. Biến!”. https://thuviensach.vn Tội nghiệp thằng bé, nếu không nhanh né sang một bên chắc đã lĩnh gọn ngọn roi quất ngựa. Thằng Càn thúc ngựa bạt mạng giống như bị ma đuổi phóng về Nguyệt Áng rồi quay lại hướng Quảng xá. Từ Quảng xá, thằng Càn lại phóng ngựa ra xóm chài. Thì ra, một hôm, Càn được lý trưởng Tòa cho biết cụ thể trường hợp gia đình o Tốt ở xóm chài Quảng xá ven sông Kiến Giang. Cha o Tốt bị tên bay đạn lạc ngay từ trận càn đầu tiên Pháp đánh lên vùng giữa huyện. O Tốt sống với mạ trên chiếc thuyền cũ kỹ, nối tiếp nghề chài lưới, đủ kiếm ăn qua ngày. Những ngày giông gió, thuyền chài kê mũi lên bãi bồi tránh nấp, mạ con o Tốt mới về nhà. Hầu hết thời gian hai mạ con o luôn ở trên thuyền, thả lưới, giăng câu, nấu nướng, ăn ngủ. Khi Tốt vừa qua tuổi mười tám, cũng là khi hai mạ con o đau đớn tiễn đưa người chồng, người cha xấu số về nơi yên nghỉ cuối cùng. Cuộc đời của hai mạ con sẽ cứ lặng lẽ bên bờ sông nếu như không có thằng Càn xuất hiện. Không nôn nóng, hấp tấp, vồ vập, với o Tốt, thằng Càn có một xảo quyệt, mưu mô nham hiểm. Thằng Càn kiên trì lung lạc, dụ dỗ, chờ đợi cơ hội thuận lợi. O Tốt vốn dĩ đã có người yêu đi du kích rồi được bố trí lên chiến khu tham gia bộ đội chủ lực. O Tốt gặp anh một lần về thăm quê ngoại. anh Sắc là một thanh niên con gia đình nông dân chăm chỉ làm ăn, hơn o Tốt bốn tuổi. Nhà Sắc nghèo, như bao gia đình nông dân ở vùng này vì sưu cao thuế nặng. Thuở ấy, con nhà nghèo không ai được đi học. Mãi về sau nhờ có phong trào Bình dân học vụ, Sắc mới được làm quen với chữ a chữ c. Được cái, Sắc rất thông minh, anh học nhanh, tiến bộ rõ rệt. Chỉ một thời gian ngắn, ngoài việc đọc thông viết thạo, Sắc còn được các anh trong đơn vị dạy cho thêm phép tính cộng trừ nhân chia và những câu văn đơn giản, trong sáng. Gặp nhau ở quê ngoại o Tốt, hai người trở nên thân thiết. Tình bạn ngày càng gắn bó, sâu đậm thêm. Gia đình hai bên cũng đều nhất trí, vun vén. Đã có một lễ đặt trầu đính ước cho đôi trẻ. Nhưng rồi, Sắc có tên trong danh sách lực lượng quân chủ lực rút lên căn cứ Nước đắng. Từ đó https://thuviensach.vn Sắc lại được bố trí vô đơn vị bảo vệ cơ quan lãnh đạo kháng chiến của huyện nhà. Công tác quan trọng, Sắc không có điều kiện gặp gỡ Tốt nữa. Dễ đến ba bốn tháng rồi mà chưa một lần nhận được tin tức gì của người yêu, Sắc rất thương rất nhớ và lo cho o Tốt. Cả đến khi cơ sở cách mạng kết nối được đường dây liên lạc giữa chiến khu với vùng địch hậu mà Tốt và Sắc vẫn bặt tin nhau. Một lần Sắc cùng Ba xuân được nhận nhiệm vụ đặc biệt về vùng địch hậu ở Trần xá tổ chức lực lượng dân quân trong lòng địch. Đợt công tác này còn có cả một anh ở Chi bộ Châu Gia, người nói là có biết o Tốt. Sắc mừng lắm, anh đã gói kỹ món quà là chiếc lược ngà để dành cho Tốt. Nhưng háo hức bao nhiêu thì lại thất vọng bấy nhiêu. O Tốt cùng mạ lênh đênh trên thuyền xuôi ngược nay bến này mai khúc sông khác mà chẳng để lại lời nhắn nhủ gì. Buồn vì không gặp người trong mộng, Sắc dốc hết sức cho chuyến công tác, quên cả chuyện làm dáng, khiến ria mép thi nhau phát triển với đám râu tua tủa dưới cái cằm thi thoảng lại vênh lên cười đùa cùng Ba xuân để xua đi nỗi xa xót người yêu. Mạ đang kể say sưa chuyện Ba xuân và anh chàng Sắc đi phát triển lực lượng dân quân du kích hoạt động trong lòng địch thì bất chợt một tiếng nổ lớn ngoài lộ và chiếc xe chở gạch vật nghiêng xuống con mương bên cạnh. Chiếc xe chở nặng bất ngờ nổ bánh trước. Tiếng nổ khá to. Mạ giật mình, hô to: “Ca nông Pháp điểm cầm canh bà con ơi! ai về hầm nấy, đừng đi lại loạng quạng trúng đạn bỏ mạng đó”. Mấy cậu choai choai đang say xưa nghe mạ kể chuyện đánh giặc, cười nghiêng ngả khi thấy mạ bất chợt sống lại thời đạn bom ác liệt ngày nào. Đúng là đại phúc, đại thọ. Chỉ còn mấy chục tháng nữa thôi là mạ bước sang tuổi một trăm. Gần trăm tuổi mà mạ chỉ mới mất hai răng cửa, tóc đổ màu cà phê, không ra đen, không ra trắng, trông rất đặc biệt. Trong số người ngồi nghe mạ kể chuyện, một thằng cháu vừa học lịch sử đến đoạn chiến dịch Thu đông 1953, chiến thắng điên Biên Phủ nghe mạ hô to liền nhanh chóng chui xuống gầm giường, mấy thằng bạn thấy thế nhảy tót vô bồ đựng ló góc nhà. Mạ quát to: “Tổ cha mi, chui vô bồ đựng ló mà thoát được hả?” “Bồ đựng ló là chi hả mạ?” “Thì đựng ló https://thuviensach.vn là đựng thóc nờ… mi ngồi nghe tau kể mà cũng lắm chuyện đó hè. Mà nì, mấy đứa mô hết rồi, ra đây mạ kể tiếp nì”. Thằng Chuột chạy lon ton đến ngồi cái phịch xuống trước mặt mạ, miệng lia thia: “Mạ kể nữa đi, rồi hai mạ con o Tốt có bị răng không. Cái thằng Càn có làm khó được chi cho mạ con o Tốt không mạ ơi”. Mạ đưa ngón tay trỏ lên quẹt vèng hai khóe miệng rồi lại nhỏ nhẹ kể chuyện. Có điều, từ lúc mạ nghe tiếng nổ bánh xe ngỡ tiếng ca nông điểm cầm canh ngày nào thì giọng mạ chùng xuống, như hồi nhớ đến người bạn thời đi ở đợ với mình. Người bạn chăn trâu cắt cỏ ở nhà chánh tổng Vạn với mạ chính là mạ o Tốt. Cái chết của mạ o Tốt đã cứu được bao nhiêu sinh mạng vô tội ở khúc sông này, vùng quê này. Ngày ấy, ca nông điểm cầm canh, câu bất tử liên hồi của Pháp bất kể ngày đêm, có khi là chập tối, lúc lại đúng bình minh khi ông mặt trời ló ra sau dãy núi đầu Mâu. Một quả nổ cái ình, hai quả nổ cái ình. Rồi ba quả, bốn quả, liên hồi ình ình, ình ình. Mà điểm rơi thì vô cùng, có quả đạn làm tung một bụi sim trên đồi cát, có quả rơi bùm xuống sông làm đàn cò trắng đang tha thẩn kiếm ăn hốt hoảng tung cánh bay mất dạng. Sáng hôm đó, vừa gỡ xong mẻ lưới sớm, o Tốt cắm sào đem cá lên chợ bán. Bà mạ ở nhà nấu xong niêu cơm, kho vừa cạn nước nồi cá bống thì một tiếng nổ chát chúa vang lên. Trên bờ, bụi tre nước te tướp, mấy đọt măng bị mảnh đạn xén ngang, ứa nước vàng bốc mùi hăng hắc. Bà mạ tội nghiệp bị một mảnh đạn găm thẳng vô ngực trái. Bà gục xuống bên niêu cơm, nồi cá bống kho tiêu béo ngậy thơm phưng phức. Ngồi chợ mà lòng dạ như lửa đốt, vơ vẩn một lúc rồi như có người xui khiến, o Tốt chỉ kịp trút mớ cá vô rổ chị bạn với lời dặn: “Bán giùm em, đắt rẻ bán giùm em. Em phải về, chắc mạ có chuyện…” Từ trên bờ đê, o Tốt vẫn thấy thuyền cắm sào, những làn khói bếp vẫn vằn vèo thả lên trời xanh yên bình. Tất tưởi, o Tốt bước nhanh xuống thuyền. Trời! https://thuviensach.vn Mạ nằm gục bên bếp, cạnh niêu cơm và nồi cá kho, tay vẫn cầm đôi đũa… - Rồi sao nữa mạ? - Răng mạ nói nhờ cái chết của mạ o Tốt mà bao nhiêu dân nghèo chài lưới, bao nhiêu người dân vô tội ở khúc sông này, vùng quê này thoát được cái chết bất ngờ. Mạ kể đi! - Ờ ờ… để mạ kể. Mà tau kể tới chỗ mô rồi hè. - Mạ kể chuyện mạ o Tốt trúng mảnh đạn ca nông nằm gục trên thuyền ngoài bến sông làng ta đó hè. - Ờ ờ… nhưng tau kể lộn rồi, đoạn đó để sau tau nói, giờ tau kể chuyện ngày bà bạn còn sống tề. - Ôi chao! Bạn bè nào của mạ ở đây hè! - Thì bà bạn đó, mạ con Tốt đó… Vẫn bỏm bẻm nhai trầu, phì phà phì phụt của người già mất mấy cái răng cửa, với cái giọng đều đều mạ kể tiếp. Mạ con o Tốt vẫn ở trên con thuyền nhỏ làm nghề chài lưới trên sông. Mỗi lần đi ngang qua bến sông ni, nơi thuyền của mạ con o Tốt thường hay neo đậu, thằng Càn cũng cắm sào cho thuyền lúc thì xa xa, lúc thì gần gần, không để người trên thuyền kia để ý mà đủ cho hắn quan sát, toan tính. Trước đó, thằng Càn đã vô làng hỏi kỹ mấy đứa tay chân hắn về mạ con o Tốt. Bọn tay chân tin cậy của Càn buộc phải cho hắn biết thôi. Mà có khó chi việc đó đâu, quy luật làm nghề giăng câu thả lưới ở làng chài này có gì bí mật. Nói cho thằng Càn biết được quy luật đi lại làm ăn kiếm cá kiếm tôm của mạ con o Tốt thì cũng chẳng mần răng hại cho ai, lại còn được ông chủ thưởng cho vài đồng uống rượu, đánh bạc thì người nào chẳng thích. Chỉ có thông tin người yêu o Tốt là bộ đội Việt Minh đang ở chiến khu là thằng Càn sốt sắng nhất. Thằng Càn thưởng cho kẻ mật báo tin này bằng một chầu thịt chó bảy món ở quán Hiến toét ngoài chợ huyện. “Ông chủ phải cẩn thận, người yêu o Tốt không phải dạng vừa đâu hè. Thấy nói người ấy giỏi võ, một mình đánh bại hàng chục thanh niên trai tráng đó tề”. https://thuviensach.vn “Ô hay! Tau đụng chi đến thằng người yêu của hắn mà mi nói nó giỏi võ. Nó có giỏi võ đến mấy thì cũng không lại với quan Tây trên đồn tề. Mà thôi, mi uống rượu, ăn thịt chó đi hè, tiền tau trả rồi, phải không lão chủ quán?” Thằng Càn đưa mắt liếc Hiến toét, quẳng nắm tiền xu ra mặt bàn bóng nhoáng những mỡ và vài ba miếng riềng thái mỏng nằm lẫn với đám lá mơ xanh xanh tia tía. Hiến toét lấm lét đưa hai tay vơ đám tiền xu đút vô cái bâu cáu bẩn trên tấm áo màu nước lòng. Cũng không phải dạng vừa, thằng Càn đưa tin o Tốt có người yêu là bộ đội Việt Minh lên cho quan Pháp đồn Mỹ Gia. Quan thầy, đệ tử bàn bạc kế hoạch đối phó với cơ sở Việt Minh hoạt động trên sông Kiến Giang là mạ con o Tốt và lực lượng dân quân du kích, bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực ở huyện Quảng Ninh. Một hôm, chiều về tà, mặt trời đã tụt xuống ngọn núi Thần đinh, Càn thúc ngựa đến bến sông. Chậm rãi buộc ngựa vào gốc cây ven đường, lững thững đi thẳng xuống bờ sông nơi có thuyền của mạ con o Tốt đang đậu chờ gỡ mẻ lưới giăng từ khoảng xế chiều. Càn có vẻ đã tính toán rất kỹ cho việc này. Cử chỉ, dáng điệu và cả sự tự tin hiện ra trên nét mặt Càn đã nói rõ được điều đó. O Tốt đang nấu cơm tối. Bếp đun ở trên thuyền trăm nhà như một đều được thiết kế giống y chang nhau. Đó là một chiếc hộp gỗ hình chữ nhật, chiều dài khoảng tám mươi phân, ngang ước chừng hai gang tay. Chiếc hộp gỗ đó được đắp đất sét trong lòng, trên đặt chiếc kiềng sắt. Củi đun với dân chài ven sông Kiến Giang chỉ là chuyện vặt. Mùa lũ, mùa nước ròng cành khô trôi nhiều vô kể, thậm chí cành cây trôi trên dòng sông này cũng là còn thành một trở ngại cho việc buông câu giăng lưới kiếm ăn. Niêu cơm bao giờ cũng được nấu trước, cạn nước thì vùi xuống cạnh bếp đun. Tiếp theo đó đun đến ấm nước, nồi canh và cuối cùng mới là nồi cá, xoong tôm. Các cụ dạy, “bán hàng ăn chũm cau”, thật quả không sai. Giăng câu thả lưới nhiều khi bắt được cá to, tôm tươi ngon nhưng những thứ đó thường được “sống” lại, sáng sớm mai đưa lên chợ. Vợ chồng, con cái lại chỉ ăn những thứ cá tôm hoặc đã xây xát đầu đuôi, hoặc đã chết kém ngon… chuyện đó với dân chài nghèo trên bến sông này âu cũng thường https://thuviensach.vn tình. Bữa đó, bếp nhà o Tốt cũng vậy. Tầm trưa, một con cá đối chắc bị chân vịt ca nô đi tuần tiễu quạt trúng đầu dạt vào mạn thuyền o Tốt. Mạ già chẹp miệng: “Tội nghiệp con cá, đầy một bụng trứng thế ni, không vướng nạn chắc nay mai sẽ có hàng hà sa số đối con. Thôi, mần sạch rồi ướp mắm muối để chiều kho măng con ạ”. Lại nói chuyện kiếm măng, kể cũng khá dễ dàng. Bờ sông Kiến Giang có nhiều bụi tre nước. Mùa mưa, tre nước đâm măng tua tủa. Chỉ mất chừng mươi phút ghé thuyền vô nơi có bụi tre nước, sắp sẵn con dao phát nữa là đã có vài đọt măng tươi non mơn mởn. Măng tre nước tươi, bóc vỏ, thái mỏng kho lẫn với cá thì thật hết chỗ nói. Còn nếu không kho, có thể đem thứ này nấu canh chua, nấu canh với còng cua, còng tôm giã nát cũng tuyệt. - Trời, mệ kể chuyện chi lòng vòng quá trời, cuối cùng thằng Càn nó mần răng với mạ con o Tốt kìa. Thằng Chuột láu táu hỏi. - Ừa, để mệ nói cho nghe. Chuyện đâu còn đó, bọn mi nghe tau kể chuyện thì phải học tính kiên nhẫn đi nha. Bữa ni kể chưa xong, ngày mai ngày mốt, tau chưa chết đâu tụi mi lo, hỉ. O Tốt cứ lặng lẽ nấu cơm, đầu nghiêng nghiêng chải mớ tóc dài đen mượt chắc mới gội lúc trước. Trên bờ, thằng Càn lặng lẽ nhìn chằm chằm vào thân thể o Tốt, người con gái đang phơi phới tuổi xuân căng đầy bờ vai. Thằng Càn hít thật sâu, hít căng lồng ngực như hút lấy cả thân thể kia vô tròng mắt thèm khát của mình. Cặp mắt của tên mật thám khét tiếng mà lúc này dường như cũng bị dáng dấp thanh xuân mềm mại của thiếu nữ chinh phục hoàn toàn. Tốt mải đun nấu và chải tóc thực sự không để ý, khi ngẩng lên bắt gặp ánh mắt cú vọ của thằng Càn đang như dán vô người mình thì thoáng giật mình, lúng túng. Thằng Càn nhẹ nhàng đứng hẳn lên rồi cất tiếng chào. Tiếng chào đầy mưu toan với tính toán: “xin chào người đẹp. xin chào o Tốt…”. Tốt không trả lời. Tốt thoáng nghĩ, người này là ai, ở đâu đến đây, đến đây mần chi hè…. thằng Càn cũng không phải dạng vừa, nó xoay nhanh kế hoạch tiếp cận. Nó hỏi, nó chào đến câu thứ ba, thứ tư bằng cách gọi đúng họ tên o Tốt. Lại một thoáng giật mình và sau đó o https://thuviensach.vn Tốt nhanh chóng tỉnh táo, nhanh chóng lấy lại thăng bằng bình tĩnh trước tên mật thám gián điệp mặt người dạ thú đó. O Tốt không nhìn mặt người hỏi, thong thả trả lời: - Dạ! anh hỏi ai ạ? Thằng Càn đắc ý vì o Tốt cuối cùng cũng đã chịu bắt chuyện, mặc dù cách tiếp cận mục tiêu của hắn không thực sự tế nhị và vui vẻ chi lắm. Nó vỗ vỗ tay tỏ ra rất phấn khích: - Là tui hỏi chính o đó! Tốt đưa tay gạt mớ tóc đen mướt ra sau lưng, nghiêng đầu hỏi lại, giọng điềm tĩnh: - Hỏi tui? anh gọi tui? O Tốt vừa nói vừa chỉ vào mình. Sao anh biết tên của tui mà hỏi rứa hè. Tui có vinh dự được làm quen anh khi mô hề. Thằng Càn nhếch mép cười, cái cười của nó mới gây chuyện làm sao. - Trước lạ sau quen. Rồi tui sẽ có vinh dự làm quen với o thôi, sớm muộn gì chuyện đó cũng xảy ra mà, mần chi phải so đo tính toán, phải không mạ hề - bất ngờ thằng Càn lôi mạ o Tốt vô câu chuyện rất xảo trá khi thấy bà lấp ló đầu trong mui thuyền. Mạ o Tốt chui hẳn ra khỏi khoang thuyền ra sát bên bếp đun ngồi đó với con, cất giọng đầy tự tin hỏi lại thay câu chào của kẻ kiếm chuyện bất đắc dĩ. - Này nhà anh kia, muốn kiếm chuyện thì đi chỗ khác, mạ con tui không có chi để làm quen với anh đâu. Thằng Càn xua tay, giọng vẫn cố tỏ ra thân thiện: - Là con có lời chào mạ. Mạ là mạ o Tốt, vậy mạ cũng là mạ con đó tề. Mạ và o nói không biết, không quen với con. Điều đó đúng, vô cùng đúng. Nhưng con thì lại biết rất rõ mạ con o Tốt. Con biết o Tốt nhà ta có người yêu, à quên, chồng chưa cưới là Việt Minh nay đang ở trên chiến khu Nước đắng nữa kìa… Không chờ o Tốt nói thêm câu gì, thằng Càn cười gằn khoái trá rồi lên ngựa quay về. https://thuviensach.vn Mạ con Tốt nghi lắm. Tối đó, o giục mạ ăn cơm sớm rồi lặng lẽ nhổ sào, chèo thuyền qua bên kia, bỏ ngang không gỡ cá ở vạt lưới đã giăng lúc chiều. Bỏ bến quen thuộc và khúc sông nhiều tôm nhiều cá, kể cũng tiếc, nhưng không muốn giáp mặt thằng mật thám nguy hiểm, mạ con o Tốt buông xuôi thuyền mặc dòng nước đưa đẩy muốn đến đâu thì đến. Khoảng dăm bữa nửa tháng, thấy có vẻ yên yên, mạ con o Tốt lại quay về bến cũ. Đêm ấy, vừa giăng xong mẻ lưới chưa kịp uống chén nước cho ấm bụng, o Tốt đã thấy thằng Càn ngồi trên một chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng ghé sát bên cạnh. - Chào o Tốt! Tiếng chào đầy hồ nghi và ranh mãnh của thằng Càn làm o Tốt giật mình, luống cuống, chưa biết xử lý mần răng thì kẻ đối mặt cũng không đợi lâu, nó nói một lô, một lô luôn tù tì: - O Tốt có tin tức gì về người chồng chưa cưới không. Hay là nhờ tui tìm giúp cho. Mà cũng đã đến lúc phải giới thiệu với o, để ta làm quen nhau hỉ. Tui là Càn, làm việc ở bên đồn Mỹ Trung. Trên đồn chúng tui đã có đầy đủ tư liệu về người chồng chưa cưới của o, về gia cảnh nhà o… có điều… tui…. Thằng Càn bỏ lửng câu nói càng làm o Tốt bối rối, có phần lo sợ. Không biết vì sao con người này lại biết về mình rõ ràng đến vậy. Thực ra, thằng Càn bỏ lửng câu nói cũng là một chiêu trong giáo trình dạy làm mật thám việt gian mà các quan thầy đã dạy nó. Trong các cuộc đối thoại, thằng Càn hay bỏ lửng câu hỏi, câu trả lời để theo dõi, dò la sự phản ứng của người đối diện. Bữa nay, thằng Càn áp dụng với cuộc chạm trán o Tốt phải nói là hơi bị hiệu quả. O Tốt mặc dù đã được người yêu “tập huấn” và được mạ dìu đỡ trong công việc, công tác nhưng đối diện với một thằng mật thám gian trá như thằng Càn, o vẫn cảm thấy bị động, lúng túng. Sự bị động, lúng túng lo lắng còn tăng thêm khi o Tốt thấy đằng sau lưng quần tên mật thám lồ lộ phần đuôi của khẩu súng đen chùi chũi. Thấy cách tiếp cận mục tiêu của mình đã phát huy tác dụng, thằng Càn quyết định https://thuviensach.vn tung thêm chưởng nữa để lung lạc tinh thần mạ con o Tốt. Càn rà tay xuống mặt sông, búng búng ngón trỏ như cách người ta búng nước đuổi tôm đuổi cá, hạ giọng: - Đậu riêng một thuyền một bến thế này, quan Pháp nghi ngờ lắm đó. O Tốt chột dạ, bụng nghĩ nhanh: “Thằng này tấn công ngay thế này, mình phải xử lý ra răng hè. Tình huống này chưa thấy các anh nói bao giờ. Phải mần răng chừ. Phải mần răng chừ.” Rồi o Tốt cũng tìm ra cách đối phó. O Tốt cấu tay mạ, đánh trống lảng: - Mần cái nghề ni, cực khổ lắm anh ơi. ai mà chẳng muốn vui bạn vui bè, nhưng vui vẻ mà chụm cả vô một chỗ thì liệu có kiếm được miếng ăn không. Người khôn của hiếm. Cá tôm ngày nay bị bom bị đạn, bị ca nô tàu chiến của các ông quan Tây quần đảo suốt đêm ngày thế ni thì thử hỏi chúng sống sao nổi. Đây anh coi, suốt từ sáng sớm đến đêm sẫm thế ni mà đâu có được bao dăm con tôm con cá. Vừa nói o Tốt vừa cố tình kéo cái xạ sống cá đeo mạn thuyền lên cho thằng Càn coi. Thằng Càn chặc lưỡi, với tay lấy ngọn đèn dầu bé tẹo để dưới chân o Tốt, lí nhí: - Cho xin tí lửa, mồi điếu thuốc, từ chặp tối đến giờ nhịn suông, nhạt miệng quá. Rồi như sực nhớ ra, thằng Càn xòe gói thuốc lá thơm trước mặt o Tốt và bà mạ, cười nịnh: - O mần điếu thuốc cho ấm bụng. Con mời mạ hút thuốc…. Mạ o Tốt chiêu ngụm nước súc miệng rồi ghé đầu xuống sông nhổ mạnh, giọng tỉnh rụi: - Không giám, mạ con tui nỏ ai biết ăn thuốc, chắc anh biết rồi hè. Mà đêm hôm gió máy thế ni, có công việc chi mà anh kiếm mạ con tui vậy. Tui nói rồi đó, mạ con tui chỉ lo làm lo ăn, chuyện quốc gia đại sự có liên quan chi mô…. O Tốt bồi thêm: - Mạ tui nói đúng rồi đó. Mạ con tui chỉ lo làm lo ăn mà còn chẳng đủ… https://thuviensach.vn Thằng Càn ranh mãnh đã biết những người đối diện né tránh không muốn nói chuyện với nó, liền ngả sang giọng mơn trớn, kiểu như quan tâm đến công việc mưu sinh của mạ con o Tốt: - Hai mạ con đàn bà con gái trơ trọi trên bến sông vắng vẻ thế ni lại không có người đàn ông, khi gió to sóng lớn, trở tay sao kịp? Hay mạ con o Tốt muốn dùng phương kế mưu sinh này làm chỗ bắt mối liên lạc cho người yêu, cho cách mạng, cho Việt Minh đấy. Mà thôi, tui phải đi, nói rứa để mạ con o Tốt liệu. Cũng là tui lo cho mạ con o thôi. Nói đoạn, thằng Càn lặng lẽ chèo thuyền đi. Đúng là đặc tính của Việt gian mật thám, đến và đi ẩn hiện như ma như quỷ. https://thuviensach.vn CHƯƠNG 6 Đêm ấy, Dương Viết Chương và Nguyễn Sắc mỗi người một đường khác nhau, rời chiến khu về Quảng xá. Nguyễn Sắc được giao liên đón đưa thẳng ra bến sông Trần xá, lên thuyền xuôi về Quảng xá. Đêm tĩnh lặng vào khuya, gió Tây Nam le re trên những tán lá bần lá sú ven bờ. Đêm nay, gió dường như nhẹ nhàng hơn mọi đêm khác. Dưới sông, nước đã ròng kiệt, có lẽ gió và nước đang chờ trăng lên. Sắc bụm tay vốc nước sông vã vào mặt cho tỉnh cơn buồn ngủ. Đứng dưới tán một cây bần lá xum xuê lòa xòa xuống tận mặt nước, anh vạch lá quan sát. Kia có một xóm chài chừng mươi chiếc thuyền nhỏ ẩn mờ trong đêm. Cậu giao liên nói, o Tốt lâu nay đã không đậu thuyền một mình nữa mà thường quây quần lại với bạn chài. Bụng bảo dạ, chắc o Tốt và mạ đang ở một trong mấy chiếc thuyền yên tĩnh đậu kia. Nguyễn Sắc vơ một nắm dề bèo tây lá cao cả mét có điểm những chùm hoa tim tím làm ngụy trang rồi lặng lẽ lội ra phía những chiếc thuyền. Ra đến chỗ nước sâu, Nguyễn Sắc đội dề bèo lên đầu rồi bơi ngửa mũi hờ trên mặt nước để thở. Nước sông mát dịu, Nguyễn Sắc đã nhận rõ mùi cá nướng thơm ngậy bốc ra từ bếp lửa nào đó trên thuyền. Không biết lúc này em yêu đang mần chi, có biết anh đang tìm đến với em đây. Nắm dề bèo tây lòa xòa trôi tới sát chỗ mấy chiếc thuyền chài, Sắc nhận ra một chiếc thuyền không gác mái chèo lên vóc chèo mà đã tháo ra gác lên mui. Nguyễn Sắc cong ngón tay giữa áp móng vào lòng bàn tay phải búng vào nước mấy cái nghe như tiếng con tôm con cá đớp mồi trong đêm. Trên thuyền, một bàn tay nhẹ nhàng khỏa vào nước cũng búng nhẹ như tiếng con tôm con cá đớp mồi. https://thuviensach.vn “Đúng là em rồi!” “Đúng là anh rồi!” Sắc như reo lên trong lòng. O Tốt cũng như phải nín thở để trống ngực đỡ bớt tiếng thình thình. O Tốt hé mở tấm liếp che một đầu mui thuyền, nghiêng đầu ra nhìn. Từ dưới bụi dề bèo tây hoa lá xum xuê nổi bồng bềnh lững lờ dạt đến bên thuyền. Một cánh tay nhô lên, níu vào mạn thuyền. O Tốt cẩn thận khẽ nâng mái chèo đặt xuống lòng thuyền rồi khom người đi nhanh vào khoang thuyền chờ đợi. Phần “thủ tục” thế là xong. Bằng một động tác nhanh nhẹn, tháo vát quen thuộc, Nguyễn Sắc đã nhanh chóng có mặt ở khoang thuyền. Kể cũng chẳng có gì nói vì những động tác này, với Sắc đã rất quen thuộc. Thuở nhỏ, Sắc đi kéo lưới giăng câu, chỉ cần gác một chân lên thuyền là đã trườn lên được ngay vô trong khoang. Nhưng hình như bây giờ, động tác của Sắc còn nhanh nhẹn gấp bội ngày ấy nữa tề. Kể chuyện thì lâu, chứ thực chỉ có mấy giây là Sắc đã nằm gọn gàng trên sạp thuyền rồi. Phía lái thuyền, bà mạ nằm nghiêng ôm con mèo tam thể, chắc đã say giấc. Mà dù có chưa say giấc thì cũng như mọi lần, mạ vẫn “ngáy” pho pho… pho pho. Sắc và Tốt đã quá quen với cách ôm mèo ngủ ngáy pho pho mỗi khi hai người có dịp gặp nhau trên thuyền. O Tốt nhoài người, chui đầu ra, cúi xuống. Sắc vòng hai tay sau mái tóc mềm đen mướt của o Tốt. Họ hôn nhau. Nụ hôn sau một thời gian ở rừng sâu về đồng bằng sông nước tưởng như kéo dài vô tận… O Tốt chờ đợi dẫu phải trong tư thế người nằm ngửa, người quỳ chòm hom. Nhưng không vì thế mà giảm đi chút thi vị của thế giới yêu đương giữa đôi trẻ mặn nồng chung thủy. Những nụ hôn nồng nàn say đắm cứ tiếp nối nhau, tiếp nối nhau… mới xa nhau có mấy tháng sao thời gian trôi lâu đến vậy. Đêm lắng sâu… Tốt thấy lòng mình ấm hẳn lên. Càng thương Sắc nhiều hơn, Tốt càng nóng lòng chờ anh về. Sự xuất hiện của thằng Càn trong thời gian gần đây làm cho o Tốt không thể không lo ngại. Thằng Càn thật giả khôn lường, lắm mưu ma xảo quyệt, lại có quyền có thế… Tốt bây giờ như miếng mồi ngon trước con hổ đói, khó lòng thoát ra nổi. O Tốt nhìn ra mặt sông, đêm đen xịt, thi thoảng tiếng một con cá đi ăn đớp mồi nghe buồn https://thuviensach.vn buồn… chiến tranh là cái thứ chi mà mần con người khổ cực đến rứa. Thế gian rộng lớn ư? Rộng lớn mà chẳng đủ một nơi yên bình để cho đôi lứa tự tình. Bất ngờ, Nguyễn Sắc ghé tai người yêu, hổn hển: - Ta lên bờ đi em. Ở dưới ni anh thấy không ổn… O Tốt víu đầu người yêu vào ngực, hất hàm ý nói mạ đã ngủ say rồi. Sắc lắc đầu, nói như gió thoảng: - Không! Không phải anh ngại mạ mô. Ý anh là, ta gặp nhau trên thuyền thế ni không ổn, bạn chài họ tinh lắm đó. Đành rằng đều là người một nhà, chẳng ai có lòng dạ khác mô. Ta cứ lên bờ cho chắc em ạ. O Tốt cười, tát nhẹ má Sắc, trách yêu: - Anh cũng láu cá lắm đó hè… nhưng thôi, ta lên bờ đi. Hai người nhanh chóng tụt xuống sông biến vào đêm. Dưới gốc cây bần to đổ nghiêng quá nửa thân xuống sông là một căn hầm bí mật. Căn hầm này rất đặc biệt. Chỉ có dân sông nước sành sỏi mới nghĩ ra, thiết kế được mà thôi. Nói căn hầm bí mật này rất đặc biệt vì cửa vào lại ở dưới sông. Lỗ thông hơi được bố trí ngay trong thân cây bần. Thật là trời xui đất khiến, mấy khi có cây bần mục ruỗng trong thân bao giờ. Thế mà cây bần này lại có thân rỗng để những người phải thường xuyên đối mặt với sự sống cái chết làm lỗ thông hơi. Thật đúng là dù có đầu óc giàu tưởng tượng thế nào đi chăng nữa người ta cũng không nghĩ ra được dưới gốc cây bần già nua mục rỗng nằm nghiêng mình soi bóng nước kia lại che chở biết bao mầm sống. Căn hầm bí mật dưới gốc cây bần già để phòng cho Sắc và đồng đội có về nghỉ lại chưa đi được khi gặp bất trắc. Đúng lúc này, căn hầm lý tưởng ni vừa đủ cho đôi trẻ nằm gọn quay mặt vào nhau thầm thì to nhỏ. - Rồi anh lại đi… - Anh đi, anh lại về! Tốt khóc, rồi nhỏm dậy lấy vắt cơm ủ hồi tối vẫn còn nóng mà lúc tụt xuống sông o đội trên đầu bẻ nhỏ chấm muối mè cho Sắc ăn. Sắc nhai https://thuviensach.vn chậm, tận hưởng món “đặc sản” của người con gái mình yêu đêm ngày chờ đợi. anh thấy quá hạnh phúc. Vắt cơm đâu có giống niêu cơm Thạch Sanh đãi quân sĩ ngày nào nên dù nó có to có nhiều mấy và người ăn có cố tình nhai lâu nhai kỹ kiểu gì rồi cũng phải hết. Sắc cứ muốn nhỏm dậy mà ôm chầm lấy Tốt, người anh nao nao, như trong trạng thái không trọng lượng. O Tốt cũng ở chung cảm giác nao nao đó, thân thể cứ như muốn bốc lửa, mà thứ lửa vô hình này rừng rực, rừng rực chứ không âm âm ỉ ỉ như thứ lửa bếp lò. Thế mới gay go. Cực gay go. Không thể kìm nén được mãi. Chẳng biết trời xui đất khiến thế nào, khoảng không gian chật hẹp, căn hầm chỉ đủ để hai người xoay trở… Cuối cùng rồi việc gì đến nó đã đến. Hai người xoắn bện vào nhau như sợi dây thừng, như hai con rắn. Con rắn có mớ tóc ngắn cắn ngực con rắn tóc dài. Nó day, nó dụi cái cằm râu ria đen tua tủa làm bộ ngực căng tròn của o Tốt muốn bốc cháy. Những âm thanh rì rào, nho nhỏ, thổn thức, rấm rức… “đừng… đừng… ừng… ừng…ừ… ư… ư”. “Rồi… rồi…”. “Mặc kệ anh đó…. chết em rồi… ồi… ồ” “đã giao hẹn rồi, tuyệt đối không được mần tới chỗ đó… mần răng chừ… ừ… ừ… ư… ư”. Bỗng “rắc… rắc” tiếng cành cây gãy gọn khô khốc. Sắc đưa tay bụm miệng người yêu rồi bất ngờ bật ngửa, nằm thẳng đuỗn sát mép hầm. O Tốt nhoài nhoài định chui ra, Sắc lật nghiêng kéo tay người yêu, thì thầm: “Ra răng được….”. “Không ra, định nằm đây đến sáng à…”. “anh không nói ý đó, nếu có ra xem tình hình thế nào thì người đó là anh chứ không phải em”. O Tốt vấn mái tóc xổ tung, rồi ngồi dựa lưng vô thành hầm, vẻ bất an. Sắc dợm bước, quay lại đưa hai tay quàng cổ Tốt, nói trong hơi thở: “Em cứ ngồi đó, anh đi một thoáng sẽ quay lại với em. Còn sớm mà…” *** Thì ra, đêm đó, thằng Càn cùng một tốp lính đồn Mỹ Trung đi tuần qua khu vực xóm chài neo Đậu. Theo thói quen, đến gần chỗ thuyền mạ con o Tốt, Càn cho lính dừng lại rồi tìm cách lội ra dò la xem “tình hình mạ con o Tốt mần ăn ra răng”. Không ngờ, trong lúc luống cuống, thằng Càn đạp https://thuviensach.vn phải cành cây khô. Cú đạp khiến cành cây gẫy phát ra tiếng kêu khô khốc. Tiếng động lạ trong đêm không qua được con mắt tinh nhạy của dân chài. Biết có người đang theo dõi mình, đám thuyền chài nhanh chóng tản ra. Chỉ khổ cho bà mạ o Tốt. Mọi khi có con gái “đứng mũi chịu sào”, mạ chỉ việc ngồi lái, đưa đẩy mái chèo. Nhưng bữa ni, mạ ráng ra đứng mũi thuyền, chống sào đẩy đi vun vút. Không biết sức mạnh ở đâu mà bữa ni mạ khỏe thế. Mạ cố tình chống sào ngược nước, đẩy thuyền lên phía thượng lưu để đánh lạc hướng theo dõi của thằng Càn. Trên bờ, thằng Càn thấy con thuyền quen thuộc của mạ con o Tốt lúc ẩn lúc hiện và không có gì khả nghi thì đứng lắm mỏi chân, nhìn lắm mỏi mắt, hắn vẫy tay kéo lính bỏ đi. Thật may, khi vừa chui đầu lên, Sắc bắt gặp mùi thuốc lá thơm nức, anh biết bọn lính đi tuần đang rình nấp gần đó. “Không ai ngu như bọn mi, đã đi rình đi nấp mà còn hút thuốc thơm. Bộ bọn mi coi dân nằm cứ tụi tao đui điếc hết sao. Cứ đợi đấy. Bữa ni cho bọn mi thoát, bữa khác gặp nhau thì biết tay…”. Khi thấy mạ chống thuyền lên phía thượng lưu, thằng Càn đã đưa lính về đồn, Sắc quay lại căn hầm dưới gốc cây bần. O Tốt chờ sẵn ngay cửa, ôm đầu Sắc, rối rít: “Răng rồi hè? Mạ em mô rồi? Tụi giặc sao rồi?” Sắc gỡ tay Tốt, giọng vui vẻ: “Mạ đẩy thuyền ngược lên tê. Thằng Càn rút rồi… răng nữa bây chừ hè”. “Muốn răng thì được răng…”. “Răng thì răng luôn đi, anh còn có việc nữa kìa…” *** Thực ra, lúc đó hai anh chị Sắc và Tốt đã xong một bữa “tâm sự” như đồng khô hạn gặp trận mưa rào. Cách mạng rồi sẽ thành công, sẽ thắng lợi. Lúc đó, chẳng riêng gì o Tốt và Sắc mà bao trai gái, bao lứa đôi làng trên xóm dưới sẽ thoải mái hẹn hò, trao gửi yêu thương, đắp xây hạnh phúc. Tốt và Sắc ý thức được điều đó. Còn bây giờ, việc chính của Sắc và Tốt là gây dựng lực lượng dân quân du kích hoạt động trong lòng địch. O Tốt tin tưởng sẽ có nhiều cuộc gặp như thế ni nữa. Nhưng… đột ngột về, đột ngột đi… chỉ thêm nhớ thêm nhung cho người ta… gặp nhau ngoài https://thuviensach.vn công việc ra, họ còn rất ít thời gian dành cho nhau. Chưa kịp nói với nhau điều gì cả, thương Sắc quá. Nước mắt nóng hổi lăn tròn trên má, xuống ngực. Bầu ngực trinh nguyên, căng đầy. Hơi thở gấp gáp, nhấp nhô… thổn thức, đợi chờ…. *** Tốt lặng lẽ lội ra thuyền, rồi đu người bật lên. Con thuyền khẽ chòng chành. Mạ đã dậy từ lúc nào, yên lặng ngồi phía đằng lái. Tốt khom người luồn vào mui đi ra phía mạ. - Sắc đi rồi hả con? Mạ hỏi mà không nhìn con gái. Tốt đã quá quen cái vẻ này của mạ, o biết mạ thương Sắc, thương con gái quá mà. Tốt nhoài tay với cái lược sừng mạ để trong lòng, chắc mạ vừa bới tóc xong. Tốt bẽn lẽn: - Dạ! đêm qua… Mạ…. Mạ lườm yêu con gái: - Mạ dậy từ khi nghe con thuyền chòng chành lúc Sắc lên với con đó. Rồi mạ… ngủ khì và chỉ thức lại lúc con và Sắc lên bờ. Mạ biết hai đứa con lên hầm… ừa, ở trên đó an toàn hơn…. Tốt đưa mắt nhìn mớ đồ vừa thay ra để trong cái chậu sành ngoài mũi thuyền, vẻ bối rối: - anh Sắc có nhiều việc cần bàn với con lắm mà. Vả lại, ở dưới thuyền, đậu gần nhau thế ni, chắc anh ấy ngại bạn chài, mạ thông cảm cho nha. Mạ Tốt mắng yêu con gái: - Cha bố cô. Mạ không thương không lo cho chúng bay thì lo cho ai, thương ai bây chừ. Có điều… con gái con đứa… lại đang bom đạn ì ầm thế ni… liệu… liệu rồi bọn mi có nên vợ nên chồng…. Tốt lặng lẽ gục đầu vào ngực mạ. Mạ nghe một tiếng thở dài rất khẽ trong lồng ngực con gái. Mạ nhẹ nhàng xoa xoa vai con. Bàn tay mạ ấm áp lạ thường làm Tốt nhớ đến những cử chỉ âu yếm này từ ngày o còn thơ ngây. Mạ chẳng biết nói điều gì với con gái lúc này cả… https://thuviensach.vn Mạ đã qua rồi những tháng ngày sôi nổi, xốn xang như con gái mạ bây giờ. Mạ hiểu những giây phút thiêng liêng của người con gái trước ngưỡng cửa của hạnh phúc… Thời ấy cha Tốt, cũng nông dân như mạ, cũng nhà nghèo như mạ. Đêm ngày sấp ngửa với mảnh ruộng và ngược xuôi trên dòng Kiến Giang giăng câu thả lưới. Đến chơi nhà mạ, việc gì cũng làm, cuốc đất trồng rau, tỉa lúa, vá chài vá lưới, uốn mài lưỡi câu… mà cha Tốt khéo tay, lại khỏe. Có một điều lạ, rất duyên ăn nói trò chuyện với mọi người, nhưng những khi đối diện người yêu thì như người bị rút mất lưỡi. Sống đời vợ chồng với nhau bao năm, hai người rất hợp, chỉ đường con cái là hiếm hoi, gắng mãi cũng chỉ được mình Tốt. Khi cha Tốt bị tên bay đạn lạc cướp đi mất, mạ quyết chí ở vậy nuôi con thờ chồng. Cũng có vài ba chỗ đánh tiếng muốn chung tay nuôi dưỡng Tốt, nhưng mạ không chịu, nói, không ai có thể thay thế được hình ảnh cha Tốt trong lòng mạ. Hai mạ con lui thui trên chiếc thuyền nhỏ, khi giăng câu, khi thả lưới, ngày lại ngày qua, ngược xuôi trên dòng Kiến Giang lúc kiệt lúc ròng. Cảnh đơn chiếc, mạ thấy buồn cho mình một, lại thương cho Tốt mười. Mạ mong cho ngày thằng Sắc sắp xếp được công việc, mạ sẽ cho hai đứa chúng nó làm mâm cơm đơn giản, có đại diện hai bên gia đình, làng xóm, bạn chài… thế là đủ cho chúng nó thành vợ thành chồng… https://thuviensach.vn CHƯƠNG 7 Thằng Càn theo dõi hai mạ con o Tốt ngày càng sát sao, nghiêm ngặt. Lần nào đi qua đây, hắn đều dừng lại nghe ngóng. Hắn nóng ruột muốn tạo ra cái cớ gì đó để có thể thực hiện âm mưu của mình. Tên Càn biết thế nào người yêu của o Tốt cũng phải về móc nối gây dựng lại cơ sở. Nhiều đêm phục kích trên bến sông chưa mang lại kết quả, hắn suy tính chỉ còn lấy cớ o Tốt có người yêu đi Việt Minh để tiếp cận mục tiêu. Càn sắp xếp công việc đi gặp lý trưởng Tề. Tề vốn chẳng ưa gì cha con thằng Càn. Đều là loại bợ đít quan đồn tây, Việt gian bán nước với nhau cả mà thằng Càn cậy nó có quyền làm mật thám cho quan đồn dưới huyện, to hơn ông lý trưởng quèn ở quê, ở xã, chẳng nể nang gì dân “thổ địa” cả. Dù không ưa nhưng nỗi bực tức Tề phải nén kìm giữ trong lòng, ngoài mặt vẫn phải vui vẻ, kiêng nể vì Càn có quyền và được đồn tây tin cậy. Quyền hành thằng Càn lớn lắm, bắt người chẳng cần lệnh lạc gì cả. Bắt nhầm người, tra tấn người thừa sống thiếu chết cũng chẳng ai làm gì được hắn. Thật không cái tức giận nào bằng cái giận trong lòng mà ngoài thì vẫn phải nịnh nọt, khéo léo từng lời ăn tiếng nói. Tề còn thấy ấm ức khi công việc của làng của xóm nhà mình mà thằng Càn vẫn can thiệp. Ừ thôi, “giàu làm chị, khó lụy làm em”, cũng chẳng mất gì vài câu xã giao, khen bốc nó lên tận chín tầng mây. Mà dù có thế thì Tề thấy cũng cứ nhắm mắt đưa chân, mình chẳng mất gì mà nhiều khi còn có lợi. Nghĩ thế và làm thế. Lý trưởng Tề hăng say thực thi nhiệm vụ thằng Càn giao cho. Một hôm, mới sáng ra, thuyền chài mạ con o Tốt vừa về bến, bà mạ đang sắp sửa lên chợ bán cá thì lý trưởng Tề đem theo hai thằng tay chân đến. Lý trưởng Tề xoay xoay cái mũ “phớt” đen trên đầu, vê vê ria mép, mở giọng nạt nộ ra mặt: https://thuviensach.vn - Này mạ con o Tốt, theo lệnh tôi, tối tối phải đưa thuyền về đậu đúng nơi quy định ở bến đò Quảng xá. O Tốt giả bộ không nghe thấy, cứ lặng lẽ ngồi tra mồi câu cá. Đợi bà mạ lên bờ, lý trưởng Tề và hai thằng tuần đinh sát tới lục tung rổ cá. Thấy con cua đinh (ba ba) vàng rộm được buộc cổ bằng sợi dây chuối bà mạ đang xách trên tay, một thằng tuần đinh ghé tai lý trưởng Tề, ngọt nhạt: - Thưa ông lý, cái giống cua đinh ni, nấu với chuối xanh, thịt ba chỉ, đậu phụ thì bao nhiêu rượu cũng ít. Bổ lắm đó. Thằng tuần đinh đứng bên cạnh lý trưởng Tề, giằng con cua đinh trong tay bà mạ, nó nhắc nhắc ước lượng: - Con ni chừng hai ký hơn. Béo lắm, bổ lắm, ông lấy đem về trưa nay ông con ta làm chầu, hỉ. Mặc cho thầy trò lý trưởng Tề vẽ ra món nhậu khoái khẩu với con cua đinh mắc câu đêm qua, bà mạ Tốt hỏi, giọng không ra sợ sệt, không ra quan tâm đến cái lệnh “miệng” mà hắn vừa dõng dạc tuyên bố khi nãy: - Ông lý nói sao, tối đến chúng tôi phải đưa thuyền về bến đò Quảng xá? Các ông thừa biết, dân chài chúng tôi đêm đêm phải đi tìm cá theo con nước mà làm ăn chứ. Không thể đậu một chỗ được. Đậu một chỗ lấy gì mà sống. Đêm qua mạ con tui không đi giăng câu thả lưới thì giờ sao có mớ cá và con cua đinh này mà bán cho các ông. Lý trưởng Tề gãi gãi đầu, giọng đã bớt hách dịch: - Bà nói cũng có lý, nhưng đây là lệnh của quan trên. Lệnh của quan Tây trên đồn đó chứ nỏ phải chúng tui bày ra khó dễ cho các người mô. Nói để bà biết, quan trên bảo, cho tự do làm ăn, để rồi tiếp tế cho Việt Minh về hoạt động hay sao? Nghe thằng Tề nói vậy, bà mạ o Tốt hạ giọng: - Các ông bảo tiếp tế, tiếp tế cái gì? Việt Minh người ta ở mãi tận đẩu tận đâu, các ông nói đã đánh cho họ tan tác rồi thì còn ai mà chúng tôi tiếp với chả tế. Bắt người ta tối đến neo thuyền tại bến, lấy chi mà bỏ vô bụng đây https://thuviensach.vn hả? Mà nhà tui có còn ai nữa đâu mà tiếp tế với liên lạc. Các ông làm việc cho quan Tây, đành rằng ăn lương ăn bổng của chúng nhưng cũng phải có tình có nghĩa xóm làng nữa chứ. Lý trưởng Tề bậm môi, phảy tay, vẻ dứt khoát: - Không à? Thế thằng chồng chưa cưới của con gái mụ đang ở trên chiến khu, bà tưởng lâu nay chúng tôi không biết đấy phỏng? - Nó làm việc gì, làm cho ai, giờ ở đâu, đến các ông cũng không tìm ra, không biết nữa là, huống gì tôi. Lý trưởng Tề dậm chân lên mai con cua đinh, sai thằng tay sai bứt thêm sợi dây mơ bên đường buộc cổ lại cho chắc chắn rồi hạ giọng đấu dịu: - Tui biết, không đời nào bà lại khai báo đứa con rể tương lai yêu quý đâu, nhưng lệnh trên đưa ra thì phải chấp hành. Thôi, muộn rồi, bà lên chợ đi, con cua đinh này bao nhiêu tiền, mai mốt có, tui trả. Nói đoạn, lý trưởng Tề vẫy mấy thằng tay chân đi, mặc cho bà mạ o Tốt đứng tiếc ngơ tiếc ngẩn. *** Mấy hôm sau, theo dõi không thấy chấp hành lệnh trên, thằng Tề dẫn lính đồn Mỹ Trung đến bắt cả hai mạ con o Tốt dẫn về đồn giam giữ, mặc cho họ kêu than và bạn chài lạy lục xin xỏ. Đưa hai người về đồn, chúng tách ra giam mỗi người một nơi. Một buổi sáng, thằng Càn xuất hiện, hắn dẫn o Tốt sang phòng giam mạ cô. Mạ Tốt bị tra tấn thân bầm dập cả mặt mày, nói không ra tiếng. Biết bọn chúng chẳng nắm được gì, chỉ thực hiện “thà nhầm hơn bỏ sót” nên mạ con đưa mắt nhìn nhau, quyết “cạy răng không nói”. Hôm sau, hôm sau nữa… Càn diễn lại trò kích động tâm lý, đánh mềm ý chí của o Tốt và mạ. Bà mạ thều thào: “đừng nghe mấy ông nói càn nói quấy, mạ có biết gì đâu mà khai với báo… con… vững tâm…”. Tốt gào lên như xé lòng: - Mạ tôi có tội tình gì mà các ông tra tấn tàn ác đến vậy? O Tốt la hét, quăng quật thân thể giữa hai thằng lính giữ chặt hai tay. - Che giấu Việt Minh! Làm cơ sở cho Việt Minh đêm đêm về hoạt động. https://thuviensach.vn - Việt Minh nào? Bắt không được họ, các ông chẳng biết làm thế nào lại quay sang vu cáo cho chúng tôi. Các ông thật hèn. Thằng Càn cười gằn: - Hèn, o nói tụi tui hèn. Ừ thì chúng tui là thằng hèn đó. Tui hỏi o, đêm đêm mạ con o chèo thuyền sang bờ bên kia mần chi? Không phải đợi Việt Minh từ chiến khu về hay sao? O nói tui hèn, tui không cãi, nhưng tui nói để mạ con o biết, quan đồn đã sắp sẵn thòng lọng, hãy đợi đó. Thằng Sắc có tinh khôn giỏi giang thế nào rồi cũng có ngày ăn đạn đồng cho coi. O Tốt tấn đưa mắt nhìn thằng mật thám gian ác vẻ khinh thường, nói to cốt để cho mạ nghe thấy: - Tui đã nói mạ con tui không biết Việt Minh nào ở đây cả. Các ông người đông, súng đạn nhiều, giăng bố khắp nơi mà cũng chẳng biết họ ở mô. Chúng tui dân chài, đếm mặt nước bằng từng mái chèo thế này, biết được cái chi mà các ông cứ bắt bíu chúng tui. Thằng Càn đấu dịu: - Thôi đừng quanh co nữa cô em ơi. Chuẩn bị mà ở với quan Tây cho ngoan. Việc gì mà bấu víu với loại người sống chui sống lủi, sướng không muốn lại muốn khổ… hô hố… hi hí…. Thằng Càn cười hô hố hi hí như điên như khùng rồi sai lính dẫn Tốt về phòng giam. Hôm sau, Càn lại đến, hỏi như chọc khoáy vào ruột gan Tốt: - Thế nào, có định khai báo gì không cô em? O Tốt vấn tóc cho gọn, nói dứt khoát: - Tui đã nói rồi, tui không biết. Không biết cái chi thì khai báo cái chi đây. Các ông phải thả mạ con tui ra. Mạ tui chết mất. Sao các ông ác quá vậy? Thằng Càn nói như cắt ngang lời o Tốt: - Tôi biết em thương mạ lắm, con gái người nào mà chẳng thương mạ mình. Nhưng mà, phải tỏ rõ tình thương ấy ra sao mới cứu được mạ chứ… https://thuviensach.vn Chưa biết thằng Càn ra điều kiện gì, Tốt chẳng cần suy nghĩ nhiều, đánh liều nói: - Thôi được, bây giờ các ông muốn gì nào? Các ông bảo tôi khai báo gì nào? - Tốt lắm! Thằng Càn đổi giọng dịu dàng nhỏ ngọt với o Tốt. - Em có biết cách gì không? Càn nheo mắt, nhếch mép cười gượng gạo. Hàm răng hô xỉn vàng khói thuốc càng méo xệch với cái giọng cười đểu cáng của Càn càng làm o Tốt thấy lợm giọng. - Cách gì? Tốt nóng lòng. Thằng Càn hạ giọng chậm rãi, dằn nhẹ từng tiếng: - Bằng… cách… ngủ… với… quan… Tây! O Tốt thấy ớn lạnh khắp người như vừa bị dòng điện truyền khắp cơ thể. O không còn nghe thấy thằng Càn nói những gì nữa. Càn vẫn đều đều cái giọng khê đặc khói thuốc và men rượu. Nhưng hình như nó có vẻ đắc chí hơn, chậm rãi nhắc lại: - Ngủ… một… đêm… thôi. Nhẹ nhàng… nhẹ nhàng… có… gì đâu… mà… khó khăn thế nhỉ. O Tốt nhìn thẳng vô mặt thằng Càn, muốn tìm thấy cái sự đểu cáng và lạnh lùng của nó, một thằng mật thám khét tiếng gian ác. - Không được! Tui không chấp thuận! Thằng Càn quắc mắt nhưng rồi không biết hắn nghĩ sao, lại dịu giọng, nhưng vẫn giở thói dồn ép: - Vậy thì… tùy em thôi… ai chẳng có suy nghĩ và hành động của mình… nếu em không đồng ý, tôi không thể đảm bảo cuộc sống riêng của mạ con em đâu nhé…. *** - Mệ kể chuyện ni chúng con thấy kỳ kỳ thế nào ấy. Thằng Chuột ngúc ngắc cái đầu trọc lông lốc ghé tai hỏi nhỏ. https://thuviensach.vn Mạ nhổ miếng nước trầu đỏ quạch xuống gốc cây ổi mé vườn, thủ thỉ với thằng cháu lém lảu nhất trong nhà: - Tổ cha mi, chỉ được cái hỏi khó. Ừa, nhưng mi không nói thì mạ quên khuấy đi mất đoạn quan trọng. Để tau kể đoạn ni rất gay cấn cho tụi bay nghe hè. Chuyện là thế ri, thực ra, mạ con o Tốt bị bắt đưa về đồn giam là có lí do. Dương Viết Chương và Nguyễn Sắc vừa ra đến địa điểm tập kết thì bị bắt. Thật không có gì so sánh được với nỗi kế hoạch bị lộ. Bọn lính đồn mật phục tinh khéo đến nỗi, cả hai chiến sĩ dày dặn kinh nghiệm cùng bị thụt xuống hố do chính tay họ đào, họ gác cành cây rồi ngụy trang cẩn thận từ trước. Thì ra, đoạn cây gác qua hố sâu là một thân phi lao chắc chắn đã bị lính đồn thay bằng thanh gỗ thông mục, sắp gãy. Lúc mới có một mình Chương thì thanh gỗ gác qua hố sâu chưa gãy, đến khi Nguyễn Sắc đi lại bên đồng đội đang đứng chờ mình, trọng lượng hai người đã bẻ gãy nó. Cả hai rơi phịch xuống hố, không kịp trở tay. Đúng là không kịp trở tay, hai người còn đang lúng túng dưới hố chưa biết chuyện gì xảy ra thì hàng chục tiếng cười khoái trá của bọn lính hô hố, hi hí vang lên trong đêm. Bộ dạng của Chương và Sắc lúc đó không thể không nói là làm người ta mắc cười. Quần dài, áo bị bọn lính lột phăng ra làm thành dây trói, hai người phong phanh mỗi cái quần xà lỏn. Mà xà lỏn của Nguyễn Sắc mới thật thảm hại, phía quan trọng thì còn lành lặn, phía sau rách bươm, để trật cặp mông đen thui lui bê bết bùn đất. Bọn lính đồn mật phục bắt Chương và Sắc đêm ấy đều vào loại tinh quái. Mấy bữa trước, theo sự “điều tra” của thằng Càn, quan quân đồn Mỹ Trung đã biết quy luật hoạt động của Dương Viết Chương và Nguyễn Sắc. Và mẻ lưới giăng sẵn đã phát huy tác dụng. Bắt được người đưa về đồn, chúng tách riêng giam mỗi anh một chỗ, cho ăn uống tử tế và tuyệt nhiên không tra khảo gì. Mãi sau này họ mới biết kế hoạch cực kì thâm hiểm của quan quân đồn Mỹ Trung, mà đặc biệt là thằng https://thuviensach.vn Càn, đồn phó trưởng thành từ tên mật thám Việt gian khét tiếng khắp một vùng rộng lớn. - Tụi bay nghe kịp chưa? Tau nói bọn lính đồn bắt mạ con o Tốt là có lí do mà. - Bọn con nghe kịp rồi, mệ kể tiếp chuyện mạ con o Tốt bị bắt giam trên đồn Mỹ Trung đi. Thằng Chuột giục. - Ừa, mà mạ kể đến chỗ mô rồi hè… à à, đến đoạn o Tốt bị thằng Càn làm nhục… *** Miệng đắng chát, nước mắt chảy xuống nhòe nhoẹt. “anh Sắc ơi! Tình thế này, em mất anh thật rồi. Em không thể đi hết tình yêu của chúng mình nữa rồi anh ơi.” Tốt vật vã suốt đêm, người mềm oặt, rũ rượi. Khuôn mặt chân thật, hiền từ của Sắc cứ hiển hiện trong đầu, cả những câu nói thủ thỉ của anh, dự tính cho tương lai hạnh phúc của hai người cứ mồn một trong lòng trong tim cô. Đan xen vào giữa hình ảnh tốt đẹp đó là những câu hỏi, lời dụ dỗ ngon ngọt của thằng Càn dồn dập, soi xoáy, chặt chém, chích chọc vào người o Tốt. Tảng sáng, Tốt như thành một con người khác hẳn. Nét mặt o rắn rỏi hơn, căng đanh ra rất nhiều, o chấp nhận đánh đổi. Chẳng còn cách nào để thoát khỏi nanh vuốt hiểm sâu của thằng Càn được. Đời mạ đã khổ nhiều rồi, chẳng có cơ hội thứ hai nào nữa đâu để mà tính toán hay chọn lựa… còn Sắc, Tốt tin rằng anh sẽ hiểu mà thông cảm cho mình. *** - Sao? Suy nghĩ kỹ rồi chứ? Càn xuất hiện với câu hỏi đầy đắc chí. - Mà nếu em không chấp nhận với quan Tây… vẫn còn có một cách. Thằng Càn đẩy cánh cửa phòng giam mở rộng thêm ra, đến ngồi xổm cạnh o Tốt, nói nhỏ: - Chỉ còn cách là… chịu làm vợ bé của anh... https://thuviensach.vn O Tốt im lặng. Thằng Càn đứng dậy đóng cửa phòng giam. Rồi đột ngột lao vào ôm chầm lấy o Tốt. - Không được! Tốt vùng đẩy thằng Càn ra. - Sao? Em không đồng ý anh à? Tốt lớ quớ kéo vạt áo che ngực. Trong lúc giằng co, thằng Càn đã xé rách áo o Tốt. Cặp vú chắc mẩy vênh vênh lên xuống theo nhịp thở hổn hển của Tốt càng làm thằng Càn thêm phấn khích. Càn điên dại lao đến vồ o Tốt. Sức mạnh cơ bắp con nhà luyện võ nghệ thằng Càn chưa đủ vật ngửa được cái dẻo dai vốn sẵn có của con gái dân chài đang độ xuân xanh. Nhưng dù sao, thằng Càn vẫn có được cái nó cần. Đó là lời nói rời rạc như đứt từng khúc của o Tốt. - Tôi… chấp…. nhận… nhưng, phải thả mạ tôi và hai người khác nữa ra. Thằng Càn nhíu mày, do dự: - Thả mạ ra, tất nhiên rồi. Thế còn hai người nữa, là ai vậy... à… à, ý o muốn nói đến hai tên Việt Minh đang bị giam ở đồn này phải không… để coi… mà sao o lại muốn chúng tôi thả hai tên Việt Minh. O có biết hai tên đó nói gì về mạ con o không. Nói để o biết, cả hai thằng đó đều phủ nhận chuyện chúng quen biết thân thuộc gì với mạ con o đâu. Tên Chương nói thế thì tôi còn có thể hiểu được… nhưng còn tên Sắc mà bảo không quen biết thân thuộc gì với mạ con o thì hết nói. O Tốt gục đầu vẻ mệt mỏi: - Các ông đừng vòng vo nữa, tui không muốn nói đi nói lại nhiều. Các ông có đồng ý, chấp thuận yêu cầu của tui kh…ông…. thả mạ tui, tui phải được đưa mạ về tận nhà đã… Thằng Càn vuốt vuốt áo, xốc quần, kéo khẩu súng ngắn ra sau lưng rồi mở cửa phòng giam, đi nhanh ra. Hắn không quên ngoái đầu lại dặn với: - O chờ tôi lên trình đồn trưởng… Tên đồn trưởng đang háo hức chờ đợi. Được con nhỏ thuyền chài dâng hiến để cứu mạ nó ra thì quá tốt. Còn không được ăn mà “lọt sàng xuống nia” cho thằng thuộc cấp hưởng của ngon vật lạ thì kể cũng tiếc… xong, để https://thuviensach.vn lấy lòng tên tay sai đắc lực này và nhất là kế hoạch giăng bẫy bắt mẻ cá to thành công được thăng lon thăng chức thì… ok. Ok. - Ngài đồn trưởng nói, tưởng chỉ thả mạ con o Tốt ra chứ thả luôn cả hai tên Việt Minh kia thì… tiếc lắm. - Mày dịch thế nào thì tùy, nhưng phải nói với đồn trưởng hiểu được ý tau. Hai thằng Việt Minh này chẳng qua chỉ là con tốt trên bàn cờ. Bọn đầu sỏ chúng nó ở trên chiến khu, mình không thể lên đó mà bắt được. Hai thằng này lại bị ta vô hiệu hóa rồi. Thả chúng về, chưa chắc cấp trên của chúng nó còn tin tưởng giao việc. Mà còn tin tưởng giao việc thì cũng không còn nơi để bám rễ nữa… Xi la xi lô một hồi, cuối cùng tên thông ngôn cũng nói ra câu thằng Càn chờ đợi nhất: - Đồn trưởng giao việc này cho đồn phó giải quyết. Nhưng ngài nói nếu sau này không được việc thì đừng có đổ vấy đổ thừa cho đồn trưởng. Ngài ấy nói ngài ấy sắp được về Pháp quốc rồi, đồn Mỹ Trung sớm muộn cũng dưới quyền chỉ huy của ông. Càn xua xua tay, nhăn mũi, nói như thở hắt ra: - Tau biết rồi… nhưng mày còn chưa dịch sát ý tau. Ý tau hỏi, o Tốt đòi phải thả cả hai tên Việt Minh ra kìa… Tên thông ngôn lại xi lô xi la một chặp nữa. Thằng đồn trưởng luôn miệng “mẹc xà lù”. Thằng Càn túm tay tên thông ngôn, văng tục: “Mẹc cái con cặc, mày hỏi nó, có thả hai tên Việt Minh không?” Thằng Càn làu bàu trong miệng, bước nhanh về phía nhà giam. Càn cho lính đi kèm Tốt để o đưa mạ về tới nhà, trước khi đi, nó đã dặn kỹ tên lính phải canh chừng ở đó cho đến tối. Tối thằng Càn trực tiếp đến đón o Tốt về đồn. Cũng từ tối hôm đó, Tốt không còn là dân chài lưới nữa và đã chính thức trở thành vợ bé của đồn phó Càn. Thằng Càn phao tin Tốt đã bỏ người yêu Việt Minh để lấy hắn. Tốt cho lính sửa sang lại nhà cửa như có ý công khai với xóm làng. https://thuviensach.vn Mạ o Tốt không nói không rằng, khiêng chiếc chõng tre một mình ăn riêng, ở riêng ngoài bếp. Ngày một ngày hai, thi thoảng mạ bỏ đi nhà bà con ở nhờ nhiều ngày làm cho Tốt càng thêm đau khổ. Trái lại với o Tốt, thằng Càn càng đắc chí, hắn siêng về nhà hơn. Càn thỏa mãn với kế sách tài tình của mình. Mạ Tốt càng khó hiểu về sự thay đổi lòng dạ nhanh chóng của con gái. Bà đau đầu, chóng mặt, băn khoăn mãi không tìm thấy lí do gì mà Tốt lại khác đối với con mạ cách đây mấy chục ngày trước. Mạ thực sự sốc vì con gái thay đổi tình cảm nhanh hơn người trở bàn tay. Mạ thật đau lòng, tiếc nuối cho cuộc đời đứa con gái. ai có ở hoàn cảnh mạ mới thấu hiểu, đẻ con ra, nuôi nấng chăm bẵm bao tháng bao ngày, để đến khi nó bị kẻ không thương yêu gì lôi đi mất. Đúng là bọn lòng lang dạ sói, bỉ ổi đê hèn… Càng nghĩ lòng mạ càng đau như thắt. Cái gì cũng có giá của nó. Tốt tự tin mà an ủi mình như vậy, o nghiến răng chịu đựng tất cả, chịu đựng cho qua những ngày tháng ê chề, hờn tủi. Đã có nhiều lúc Tốt nghĩ quẩn, muốn tìm đến với cái chết bằng nắm lá độc, thứ lá sẵn có trong rừng. Rồi, thật trớ trêu, Tốt có bầu. Ốm nghén, nôn ọe, mất ngủ triền miên, người xanh như tàu lá. Lạ thay, con gái có bầu, sắp có cháu ngoại bồng ẵm, bà mẹ nào chẳng mong điều đó. Nhưng bà mạ o Tốt lại cảm thấy hờ hững với cái tin đó, cái tin bà sắp được lên chức bà ngoại. Bà mạ Tốt không mừng rỡ cũng đã khó hiểu, Tốt cũng không vui vẻ gì khi biết mình đang có một sinh linh ngày đêm lớn dần trong bụng càng khó hiểu hơn. Và, lẽ ra, Càn phải là người mừng rỡ trước tin này mới phải, vì, đây sẽ là hạnh phúc đầu tiên được làm bố. Hai vợ trước, mặc dầu được chăm bẵm chiều chuộng, thuốc bổ, thức ăn bồi dưỡng ngập đầu mà vẫn khô đét như con cá mắm. ấy vậy mà, khi được tin o Tốt mang bầu, Càn lại tỏ ra thờ ơ, đôi lúc còn nổi cáu vô cớ. Rồi Tốt cũng trở về được với những công việc đời thường cần phải làm cho cuộc sống của mình, của mạ, của con. Những việc lớn lao đang cần tới sự tỉnh táo của cô. https://thuviensach.vn CHƯƠNG 8 Nguyễn Sắc không tin được Tốt lại phản bội mình dễ dàng đến như vậy. Đã nhiều lần anh muốn xin cấp trên cho về bến sông xưa với xóm vạn chài xem rõ ngọn ngành thực hư thế nào. Nhưng, người đồng đội vào sinh ra tử là Dương Viết Chương lại thật sự tỉnh táo, anh khuyên Sắc hãy bình tĩnh, kiểm tra lại các nguồn tin của quần chúng báo lên. Cả Chương và Sắc đều biết việc Tốt làm vợ lẽ của thằng Càn là có thật. Dương Viết Chương ngạc nhiên và khó hiểu không kém Sắc. Có lần Chương tâm sự với Sắc: “Có thể Tốt bị lính bắt về đồn rồi bị làm nhục, bị cưỡng ép, bị buộc phải lấy thằng Càn để giải thoát cho mạ, cho mình…”. Dù sao, hai người cũng hiểu rằng thằng Càn đã thành công trong việc li gián mạ con o Tốt với cách mạng. Và còn thâm độc hơn là hắn đã cướp trắng được người yêu đầu đời của một chiến sĩ cách mạng trung kiên. Nếu không bình tĩnh mà nóng nảy làm ẩu, càng trúng kế của bọn chúng. Nghe Dương Viết Chương tâm sự, Sắc hiểu biết cái sự sâu xa mà Tốt phải gánh chịu. Sắc nghĩ cũng có lý, nhưng bụng vẫn ấm ức một điều, vì sao Tốt lại nhận lời lấy thằng Càn nhanh chóng và dễ dàng đến vậy. Còn một điều đau khổ, dằn vặt Sắc nhất là thằng Càn đi về ung dung ngay tại ngôi nhà mà chính anh và đồng đội cùng xóm giềng tạo lập cho mạ con Tốt quá tự nhiên. Điều này thì Dương Viết Chương chưa giải thích được. Sắc buồn bực bỏ cơm mấy ngày, anh lặng lẽ ra bờ sông ngồi chẳng buồn tiếp chuyện với ai ngoài Chương. Nhìn Sắc bần thần lặng ngắm những dề lục bình lững lờ trôi với chùm hoa tim tím trên sông, Chương ái ngại lắc đầu. Chương biết trong lòng bạn đang như có người xát muối cho dù mình đã cố gắng động viên chia sẻ. Mùa này, nước dòng Kiến Giang trong vắt, nhìn thấu đáy… sông còn khi trong khi đục, lòng người thật khó dò tìm. Không biết giờ này em đang làm gì, có nhớ đến anh không… Sắc ngắt https://thuviensach.vn ngọn cỏ ống rồi tỉ mẩn xâu cuống kết thành con thuyền có mui thả xuống nước. Như mọi lần nhớ Tốt, anh lại ra bờ sông tìm cỏ ống làm thuyền thả về xuôi. Không biết những chiếc thuyền lá cỏ có về đến bến sông của Tốt không. Thuyền lá cỏ thả đi, lòng Sắc cũng thấy nhẹ nhàng hơn. Chẳng biết làm sao lần này thả thuyền lá cỏ xuống nước, nó cứ xoay tròn thành vòng xoáy trước mặt. Rồi bất thần, một cơn gió nhẹ thổi đẩy con thuyền lá cỏ ngược lên phía thượng nguồn… Sắc và Chương đâu có biết, từ ngày được Tốt chấp nhận cảnh chồng chung, thằng Càn đã o ép bằng được mạ con o bỏ thuyền lên ở hẳn trên bờ. Mạ con o Tốt nghiễm nhiên được quyền đi lại bất cứ nơi nào, không hề bị ai ngăn cản. Chẳng ai dám động đến vợ bé của ông mật thám khét tiếng lại đang là ngài đồn phó đầy quyền uy. Tuy lại về sống chung với con nhưng mạ Tốt vẫn giữ thái độ im lặng, không hề nói với o nửa lời. Sáng dậy mạ nấu nồi cơm độn mấy củ khoai ăn cả ngày, mặc cho con gái van lạy, “gạo thiếu chi mà mạ độn khoai”. “O cứ mặc tui, ăn khoai thì đã sao, đừng có tham vàng bỏ ngãi là được…”. Mạ vắng nhà suốt ngày. Đã có lần Tốt nghe mạ nói với mạ đạc hàng xóm: “Thật không cái khổ nào, cái buồn nào bằng ngồi không ăn rỗi. Lên bờ chẳng biết mần chi, nhiều lúc nhớ dòng sông, nhớ mái chèo, nhớ, thèm nghe tiếng cá quẫy, tiếng con bìm bịp kêu nước lớn nước ròng… mà, ở nhà mần chi cho nó gai cả hai con mắt…”. Rồi, mạ o Tốt cũng tìm được niềm vui. Đó là việc bà hăng hái tham gia công việc trong hội phụ nữ kháng chiến với mấy mạ trong xóm. Mạ biết, cũng như hồi còn ở ngoài bến sông đào hầm bí mật, trong làng trong xóm các mạ cũng có hầm bí mật để nuôi giấu bộ đội, cán bộ, du kích về hoạt động. Một buổi sáng, mạ đức hớt hải xé dậu sang ghé tai nói nhỏ: “đêm qua, anh Sắc đưa mấy người về xóm trên, họ đã định xuống đây gặp mụ nhưng về sau có động lại thôi. Chắc chắn nay mai anh Sắc sẽ về đây đó.” Mạ có ý chờ Sắc về để nói chuyện với anh cho vơi bớt nỗi buồn, giờ nghe mạ đức nói vậy thì bà vừa mừng vừa lo. Mừng vì được gặp lại Sắc, người https://thuviensach.vn thanh niên bà coi như con đẻ, nhưng lo vì... không biết anh Sắc có thông cảm cho mạ con mình không. Nhất là cái đận, thằng Càn ép o Tốt uống thuốc lá xổ thai. Thì ra, biết chắc chắn mình không thể có con do trăng hoa với gái làng chơi quá nhiều, mắc bệnh, thằng Càn độc ác tìm lên người thiểu số vùng trên kiếm lá xổ thai về bắt vợ bỏ đứa con trong bụng. Mạ tin tưởng mạ đức, người bạn sinh ra lớn lên cùng nhau trên mảnh đất bãi bồi ven sông này. Hai người đã trải qua những ngày lay lắt với rau cải chấm nước mắm con còng con cáy bé xíu ngoài sông, với còng cua râu tôm nấu canh lá ngót, xì xụp chan chan húp húp. Cho đến bây giờ, bụng ai tốt, ai xấu, ai thẳng ai cong… chẳng ai lạ lùng chi nữa. Tham gia vào hội phụ nữ kháng chiến của xã, mạ đã có một số lần cùng chị em đi tiếp tế cho du kích, bí mật chở cán bộ, bộ đội về hoạt động. Riêng Tốt, o kín đáo sắp xếp, chờ đợi ngày được phân giải với anh em, với Sắc…. Một buổi tối, o Tốt bí mật lặng lẽ đi theo mạ. Đến nhà mạ đức, khi hai người đang nhỏ to với nhau thì Tốt xuất hiện. Linh tính báo cho o Tốt biết ở nhà mạ đức, các mạ đang bàn tính việc gì to lớn lắm. O Tốt biết mạ hay đi đến những nhà mạ đức, mạ đạc… đâu phải các bà đi chơi suông. O Tốt quỳ xuống trước mặt hai mạ, nức nở: “Con lạy các mạ… con khổ lắm… con lấy thằng Càn là việc chẳng đừng, con bị o ép… con phải lấy nó để giải cứu anh Sắc anh Chương, giải cứu cho mạ… con xin các mạ, các mạ có gặp anh Sắc, nói anh thông cảm và trả thù bọn chúng cho con, cho chúng con. Con của con đã bị thằng Càn tìm mọi cách ám hại, không cho cháu được sinh ra làm người…”. Mạ o Tốt nghe con gái nói vậy thì chân tay bủn rủn, khuỵu xuống, nếu mạ đức không nhanh tay dìu đỡ, chắc bà phải té sấp xuống hiên nhà. Hồi tỉnh, mạ o Tốt bình tĩnh nhìn kỹ lại đứa con gái đã chịu nhiều đau khổ mà mình hiểu lầm. Nghĩ mà thương con gái của mạ quá. Nước da con bé ngày trước hồng hào tươi tắn ra thế mà giờ đây quả thật xanh xao, vàng vọt… các cụ đã nói “một lần sa bằng ba lần Đẻ”. Tự dưng mạ thấy ân hận. Mạ ôm chầm lấy con gái, nước mắt tuôn trào ướt đẫm mái tóc đã thưa ra nhiều của Tốt. Vai Tốt rung rung trong vòng tay của mạ. Mạ thấy như mình có lỗi với con gái… https://thuviensach.vn Mạ ơi, Tốt nói trong tiếng nấc nghẹn và nước mắt, những ngày mạ không ở nhà, nhiều lần con đã tính chuyện tìm đến cái chết để mạ và anh Sắc khỏi khổ. Con muốn gặp lại anh Sắc… mà con gặp lại anh, biết ăn nói mần răng để anh ấy hiểu được cái bụng của con hả mạ. Mạ nghe con gái nói vậy lòng càng quặn thắt. Đời mạ đã xót xa đắng đót quá rồi, nay đến con gái, đứa con mới mười chín tuổi đầu mà phải chịu nhiều đắng cay chua xót thế sao. Ôi, thế mà mạ nghĩ nhầm về con, hiểu nhầm về con yêu của mạ bấy lâu nay rồi. Con gái đáng thương của mạ, con lỡ dẵm lên gai rồi. Ta phải cố nhổ cái gai đó ra cắt bằng được cái ung nhọt đó đi. Mạ và các mạ cùng bạn bè làng xóm sẽ luôn ở bên con. Con phải thật bình tĩnh, tỉnh táo để cắt cái ung nhọt bẩn thỉu đang bám riết lấy con và chữa lành vết thương lòng. Con nhớ, phải thật cẩn thận, nhất là cách ứng xử với thằng Càn. O Tốt cúi đầu, nói đanh thép: - Xin các mạ hiểu thấu lòng con. xin các mạ tin tưởng ở con. Chúng ta sẽ chuyển bại thành thắng. Phải tương kế tựu kế, phải tìm cách moi cho được tin tức cần thiết cho cách mạng. - Đúng rồi đó. Con hợp tác với mạ rồi, mạ bảo, đã dẵm phải gai thì lấy cái gai đó mà lể cái ung nhọt đó. Các cụ nói rồi, thuốc đắng giã tật. Ta cứ thực hiện như vậy, để mạ bàn lại với hội phụ nữ, nhất là mạ thằng Sắc. Thôi, xong việc rồi, con về nhà đi kẻo lâu quá nó nghi con đấy. Tốt đi rồi, mạ ngồi lặng, ngẫm nghĩ, sao đứa con gái chưa đầy hai chục tuổi mà đã nghĩ được những điều sâu xa như vậy. ấy vậy mà mình trong thời gian đó cứ chửi mắng nó, căm ghét nó hoài. *** Thuyền mạ con o Tốt lại tiếp tục làm nghề chài lưới trên bến sông quê như xưa. Tốt bắt đầu có sự thay đổi lớn trong cách sống. Mà sự thay đổi này chính thằng Việt gian mật thám, thằng đồn phó đầy nợ máu với dân nay là chồng o đã dạy o. O Tốt nghĩ chỉ có mình mới bắt nó phải đền nợ máu cho dân gấp trăm ngàn lần nó đã gây ra. https://thuviensach.vn O Tốt ăn mặc sang trọng hơn, có nhiều mốt mô đen hơn, chợ búa chơi bời nhiều hơn. Lại còn thường xuyên đi lại đàn đúm, dạo chơi các hội hè đình đám với đám vợ quan vợ lính trong đồn. Đã nhiều lần o Tốt còn có mặt trong nhiều đám nhậu nhẹt của đám hương lý, quan đồn. Đây chính là những nơi o moi được nhiều thông tin quan trọng cung cấp cho cách mạng. Nhưng có một điều, mọi thông tin đó, o Tốt chưa một lần được tổ chức cho gặp lại người yêu nên đành phải thông qua một cơ sở rất đáng tin cậy là mạ đức, mạ Sắc. Tiếng là làm chài nhưng thời gian này o Tốt thường để mặc mạ “mần chi thì mần”, o ăn chơi đàn đúm còn nhiều hơn theo nghề chài lưới. Đã có nhiều điều ra tiếng vào về o Tốt. “Con Tốt bữa nay không còn là con Tốt của xóm chài này nữa rồi. Giờ nó là bà đồn phó, có quyền có tiền… chỉ khổ bà mạ, quanh quẩn với con thuyền nhỏ chẳng lên nổi đến bờ”. Tốt bỏ ngoài tai tất cả, bụng nghĩ “rồi mọi chuyện sẽ được sáng tỏ”. Thằng Càn càng quan tâm “ưu tiên” cho cô vợ ba còn “mới mẻ trẻ trung” nhuận sắc nhuận màu hơn hẳn hai con vợ thiếu da thiếu thịt thừa đỏng đảnh, chua ngoa. Nhiều lúc, o Tốt cũng băn khoăn, không biết bụng dạ thằng chồng thế nào mà hồi này hắn thường thả lỏng mọi hoạt động đi lại chơi bời của vợ. Thuyền của mạ con o Tốt mặc sức đi đâu, làm gì, quan quân trên đồn, ngoài phủ chẳng dám cản, dám gây khó dễ. Mấy thằng chỉ huy, mấy thằng lính được giao việc kiểm soát dân chài trên sông dưới đồn Võ Quán đi ca nô gặp thuyền, hỏi biết của mạ con o Tốt, cũng phải bỏ qua. Một hôm tối trời, biết thằng Càn đưa lính đi lùng sục ở hạ lưu, Tốt cùng hai chị nữa lặng lẽ chở gạo, muối ngược lên chiến khu. Qua cầu Long đại phía trên làng, vượt lên tới bãi đắng, Vĩnh Tiêm thì đã mười hai giờ đêm. Tốt trùm khăn mặt kín chỉ hở đôi mắt, chẳng ai nhận ra. Đơn vị nhận hàng đêm hôm đó có cả Sắc nữa. Người giao hàng, người nhận hàng lại là người khác nên anh đâu thấy ả. Họ cứ lụi cụi khuân vác, đâu biết gì thêm. Tốt lại phía lái giữ dây để thuyền khỏi trôi. “Khẩn trương lên các đồng chí ơi”, tiếng thì thầm của ai đó nghe quen quen. Tốt nghiêng tai, khum tay thêm thính lực. Hình như tiếng Sắc. Nội quy bảo mật không cho phép tò mò, https://thuviensach.vn không phải nhiệm vụ, không có việc được giao thì miễn trao đổi liên lạc. Tốt giữ mãi ý nghĩ, “hình như tiếng anh Sắc” trong lòng. Công việc giao nhận hàng hóa rồi cũng xong. Đơn vị nhận hàng xếp xuống thuyền vài nải chuối, sọt sắn để nghi binh đường về. Chắc Sắc không để ý, không ngờ tới và cũng không nhận ra có o Tốt đi trên thuyền hàng này. Thật ra, đã có lúc, Sắc muốn búng tay xuống nước ra ám hiệu tìm bắt liên lạc với người yêu, nhưng phần vì mải công việc, phần vì mặc cảm nên đành nuốt ý định vào lòng. Giao nhận hàng khẩn trương rồi kẻ xuôi người ngược, Tốt không ngờ và cũng không dám chắc được gặp Sắc như vậy, nhất là trong lúc này. Bóng đêm đen đặc đồng lõa với sự xa cách đã làm cho chẳng có ai nhận ra, cũng chẳng có ai phát hiện được Tốt có mặt đêm nay… Thằng Càn về đến nhà thì đằng đông đã rạng sáng. Tốt cũng mới về đến nhà trước đó một chặp. Tốt lại phải làm cái việc bất đắc dĩ người phụ nữ theo yêu cầu đàn ông của thằng Càn. Lúc khoái lạc của hắn đã lên đến tận trời mây, Tốt nhẹ nhàng dò xét. Sau một hồi cấu véo, xoa nắn theo cách riêng để tỏ ra ghen tuông với vợ lớn của Càn, Tốt nũng nịu: “Ông đi đâu mà giờ mới mò về với con này. Đêm qua chắc lại đổ hết cho nó rồi chứ gì… khốn khổ thân tui, có chồng cũng như không, đêm hôm vò võ…”. Thằng Càn còn đang trần truồng, cái bụng bự tổ chảng phồng lên xẹp xuống theo nhịp thở ồ ồ phát ra từ cái miệng khắm lặm mùi thuốc lào, mùi men rượu: “Tôi… tôi đi… tuần… tuần tra… chứ có… có đi mô mà mình giận”. Lại một cái véo đau điếng trúng cái món khó bảo, mới lúc trước còn dương dương tự đắc, sau một hồi lâm trận, giờ nhẽo nhèo như con sâu khoai, thằng Càn nhăn mặt nhăn mũi: “ấy ấy, đừng mần rứa, đừng mần rứa, nếu là lỗi thì tui mới có lỗi chứ nó thì biết gì mà em làm tình làm tội nó”. “Thôi được, nay tha, nhưng mai còn đến đằng nhà nó thì chớ có chết đó…”. Thằng Càn vừa muốn nằm nghỉ, vừa mất cảnh giác, buột miệng: “ấy, không được mô, đêm qua tụi tui kết hợp với đám quân đồn Võ Quán đi phục kích dọc sông đoạn qua Trần xá mà chẳng được gì, chắc đêm nay phải đi nữa”. O Tốt xoắn tai Càn, hỏi https://thuviensach.vn giật: “Ông dám đêm nay lại đi nữa hả?” Thằng Càn kéo đầu o Tốt vào lòng, xoa dịu: “Phải… phải đi… cưng chịu khó chờ nhé”. Tốt nũng nịu: “Phải đi, thế đi với ai, đi đâu, nói mau…” “đi với quân đồn Võ Quán, đến thôn 3 bên tê đường…, đi biệt mật, phục kích Việt Minh”. “Thôn 3… nơi con đường mòn từ chiến khu về… không được…” - Tốt thoáng lo lắng cho du kích. Tin mật báo từ Tốt sang mạ kịp thời đến thẳng chỉ huy du kích. Hai trung đội vừa tây vừa ngụy ẩn phục dưới những bụi sim, bụi mua ven đường mòn làm mồi cho lũ muỗi đói lâu ngày mà đến rạng sáng vẫn chẳng có thấy ma nào, chúng uể oải rút về. Cái điệp khúc véo, xoắn, xoa, vuốt, ưỡn lên dìm xuống cứ thế tiếp diễn đi theo là những cuộc lùng sục tay trắng vẫn hoàn tay trắng làm thằng Càn ngờ ngợ một cái gì đó. Càn nhiều lần bị chỉ huy đồn Mỹ Trung, đồn Võ Quán nạt nộ, quát tháo mà chưa tìm ra được câu trả lời, hắn quay sang nghi ngờ o Tốt. Nhập nhoạng tối, thằng Càn sặc sụa mùi rượu, mặt mũi đỏ gay vì hơi men, súng lục giắt lưng đem theo hai tên lính đến gọi cổng o Tốt. Mạ đã đi nằm nghỉ, Tốt chẳng nể hai tên lính, túm tay chồng lôi tuột vào buồng trong. Thằng Càn lúng túng xua tay: “ấy đừng ấy đừng, đêm nay tui phải đi nữa…” “đêm phải đi mà giờ còn lần đến đây mần chi?” “Phải đi, nhưng muộn lại, chừng nửa đêm tui mới đưa quân đi…”. Tốt đi guốc vào bụng thằng Càn, đoán chắc “chắc nó đánh nghi binh, đêm đi mật phục, không bao giờ nó uống rượu… nếu bây giờ mình hoặc mạ ra khỏi nhà là dính kế chúng nó ngay”. O Tốt nói to cốt để cho mạ và hai tên lính đi cùng với Càn nghe thấy: “Nửa đêm mới đi, giờ ông có định ở đây với con này hay lại lần đến với con mẹ phải gió đằng tê?” Thằng Càn giật tay o Tốt, đẩy cửa bước nhanh ra sân, quay lại quát hai tên lính đang lớ ngớ đứng chờ đầu hiên: “Về thôi tụi bay. Về…”. Thằng Càn về rồi, o Tốt vào nằm xuống cạnh mạ, thủ thỉ: “Nó đã nghi ngờ mạ con ta. Con dám chắc ngoài vườn, ngoài ngõ nhà mình giờ đang bị chúng nó vây kín.” “Ừa, mạ biết rồi, đêm nay chúng nó không đi đâu”. Thằng Chuột kéo tay mạ, hỏi: https://thuviensach.vn - Bà ơi, thế rồi đêm đó sao hả bà? - Cháu hỏi đêm ấy là đêm nào? - Là cháu hỏi bà về cái đêm lão đồn phó đến đánh lừa o Tốt ấy. - À, đêm đó chúng không đi phục ở đâu xa mà kéo nhau đến phục luôn ở khu vực nhà o Tốt. Mạ con o Tốt rất tinh ý, thằng Càn về là mạ con tắt đèn đi ngủ luôn. Phục mãi không thấy mạ con o Tốt đi báo tin cho du kích nên bọn thằng Càn lủi thủi kéo nhau về sau khi đã “chiêu đãi” đám muỗi đói. - Mạ con o Tốt giỏi quá ha. Bà kể tiếp đi… Với o Tốt, sau nhiều chuyến đưa hàng đi tiếp tế trót lọt, những lần báo tin chính xác hoạt động của đồn Mỹ Trung, Võ Quán cho cách mạng, cô dần dần lấy được lòng tin với anh em, trong lòng o đỡ dần sự buồn tủi. Tốt tính đến việc giải quyết số phận của thằng Càn. Phải thanh toán nó thôi, càng để nó thêm ngày nào, cách mạng, đồng bào sẽ khốn đốn với nó. Tuy rằng phần lớn thời gian các buổi tối Càn đều về nhà o Tốt, song thằng này rất ít khi ngủ lại. Tốt nhiều lần định dùng rượu chuốc cho thằng Càn thật say rồi báo cho du kích, song Càn luôn cảnh giác, nó không uống say bao giờ, và thường có hai tên lính đi tháp tùng. Lãnh đạo kháng chiến Quảng xá thấy cần thiết phải bắt hoặc thanh toán thằng Càn để trừ khử mối hiểm họa. Tối đó, Càn cưỡi ngựa về nhà không đem theo hai tên lính hộ tống. Càn bước vào cửa, Tốt đã chuẩn bị tư thế để làm thỏa mãn nhu cầu đàn ông mà lần nào về hắn cũng vồ đến như hổ đói bất chấp đối phương phản ứng. Tốt thấy lạ. Hôm nay hắn chỉ đứng giữa nhà quan sát chung quanh như muốn kiếm tìm một cái gì đó. Tốt thắp ngọn đèn dầu hỏa soi lối đi ra ngoài bể nước, dội nước rửa tay chân, lau mình mẩy theo thói quen lâu nay mỗi lần Càn về. Càn đứng giữa nhà một lúc, hắn gọi Tốt vào, hất hàm hỏi: “Mạ cô đi mô?” “Ông hỏi mạ tui mần chi?” “Thế ra tui không có quyền biết mạ cô đi đâu làm gì à?” “Ô hay, mạ tui đi đâu mần chi thì có liên quan gì tới ông mô. Nhưng thôi, ông đã hỏi, cũng chẳng có gì phải giấu giếm, mạ tui ra https://thuviensach.vn