🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Phía Ấy Người Đi Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Phía Ấy Người Đi Bùi Đức Ba Chào mừng các bạn đón đọc đầu sách từ dự án sách cho thiết bị di động Nguồn: http://vnthuquan.net Phát hành: Nguyễn Kim Vỹ. https://thuviensach.vn Mục lục - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 - - Chương Kết - https://thuviensach.vn Bùi Đức Ba Phía Ấy Người Đi - 1 - Như ngàn vạn trẻ sơ sinh lúc lọt lòng mẹ, bé Hoà oe oe cất tiếng khóc chào đời. Nhưng thật lạ, tiếng oe oe non nớt không dứt, cứ dồn lên như những đợt sóng âm, dằng dặc từ khi trời hửng sáng đến lúc mặt trời đứng bóng. Hoà khóc ba ngày ba đêm. Chỉ đến khi rã rời không đủ hơi sức để khóc, Hoà mới chịu ngậm núm vú để bú bầu sữa căng tròn ngọt ngào của mẹ rồi ngay sau đó chìm lịm vào giấc ngủ ngon lành. Kéo dài ba tháng, dù là đêm trăng thanh gió mát hay là đêm mưa phùn giá lạnh, không sót đêm nào Hoà không khóc dạ đề. Nghe mà ái ngại, não lòng. Bà lão trong làng không xem người, xem mặt mà chỉ lắng nghe tiếng khóc ấy, nói: “Cuộc đời thằng bé này sẽ khác người, nhẫn chịu những chuyện đau lòng”.Ông Chánh Huyện lắc đầu, nhìn con đang ngằn ngặt khóc, nói với bà vợ: “ Nó là con trai mà khóc ngày khóc đêm, khác thường lắm, gan lì đấy, nhưng đời nó sau này sẽ khổ”. Bà Chánh mủi lòng, ôm chặt đứa con yếu đuối trong lòng rồi cúi xuống đặt nụ hôn rõ lâu lên đôi má thơm ngậy mùi sữa của nó. Bà ngắm nhìn mãi gương mặt, hình vóc của đứa con dứt ruột đẻ đau: vầng trán rộng, mắt sáng, sống mũi cao thẳng, mặt trái xoan, chân tay nhăng nhẳng dài, trông khôi ngô sáng sủa. Bà mong ước đứa con lớn lên trong vòng tay ôm ấp của mẹ sẽ có ngày giàu sang danh giá. Bà vợ cả ốm rồi mất sớm, ông Chánh Huyện tên là Hào, trước năm 1945 làm Chánh Huyện nên người ta gọi như thế, lấy vợ kế. Hoà là con của bà vợ kế. Những đứa cháu của Hoà, con các anh mà bà cả sinh ra, có đứa lớn tuổi hơn Hoà.Chỉ có An con anh Lề là sàn sàn tuổi chú Hoà. Chú cháu từ tấm bé đã thân thiết như bạn hữu cùng trang lứa, tuy rằng chú hơn cháu hai tuổi. Có người lầm tưởng hai chú cháu là anh em ruột bởi hai người chơi bời có nhau, đi học rủ nhau. Người trong làng bảo, chú cháu nó dính vào nhau như liền khúc ruột. https://thuviensach.vn Điều người làng nhận xét là đúng. Cuối năm 1954 sau khi hiệp định Giơ ne-vơ được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi, quân Pháp rút về nước. Hoà theo trường vào Nam bằng máy bay, An trốn nhà lên tàu há mồm ở Hải Phòng theo dòng người từ miền Bắc di cư vào Nam. Trẻ nhỏ sít soát tuổi nhau thì chẳng kể là anh em cũng dễ thân thiết, là chú cháu thì càng gần gũi. Thế giới tuổi thơ ở thôn quê trước năm 1954 thường đam mê với những trò chơi thả diều, câu cá, trèo cây bắt chim, đánh khăng, đánh đáo, bơi lội trên sông. Gái thì nhảy dây, nhảy vô, giải danh, chơi ô ăn quan, bịt mắt bắt dê… Lũ trẻ ở làng Xuân Giao nơi Hoà và An chôn rau cắt rốn, khi dứt tiếng súng của lính Pháp càn quét, khi ngưng tiếng súng của du kích đánh trả, hoặc sau buổi tan trường, cuối buổi chăn trâu cắt cỏ chúng lại tụ tập vui chơi nơi cuối thôn, đầu đình. Những con trâu căng bụng đã ăn no cỏ, được buộc thừng dưới gốc tre, gốc nhãn và lũ trẻ lao vào những trò chơi quen thuộc. Dưới mái đình là trung tâm tụ hội của dân làng, sân đình là tụ điểm vui chơi của lũ trẻ. Đình làng được xây từ thế kỷ 18,19 toạ lạc gần con đường cái quan rải đá lổn nhổn như nắm đấm, củ khoai. Con đường ấy chạy dọc giữa làng, có đôi lần xe lu bánh sắt của lục bộ chạy bằng hơi nước nổ máy xình xịch lăn trên đường. Bọn trẻ hồn nhiên ném đá vào bánh xe để được nhìn những viên đá xanh bị nghiền nát rồi vỗ tay đèn đẹt cười thích thú. Song song với con đường cái quan là con sông đào rộng chừng chục mét, nước lặng lờ. Cây cầu cong cong xây bằng gạch đỏ như một nét hoa mĩ của khuông nhạc vắt ngang dòng sông, nối đường làng với khuôn viên mái đình. Cây cầu từng chứng kiến lũ trẻ trong làng vào mùa hè, hò hét, nói cười, thi nhau lao ùm ùm từ mặt cầu xuống lòng sông, thoả sức bơi lội, lặn ngụp. Dọc theo ven sông, cách nhau chừng năm ba chục mét lại có những mái lều lợp rạ lợp tranh xơ tướp cùng những vó lưới lặng lẽ, cần mẫn quanh năm thả xuống https://thuviensach.vn lòng sông. Bốn gọng vó lưới bằng thân tre đực già, uốn khum khum như bốn vó của loài nhện khổng lồ, ngày đêm nhòm ngó rình rập trên mặt nước, sẵn sàng bổ xuống dòng sông để tấn công, chộp bắt bầy tôm cá khờ khạo xấu số. Bao quanh mái đình là vườn nhãn xanh tốt quanh năm, tán lá xum xuê. Vào mùa thu hoạch, quan viên trong làng tính đếm rồi bán chác, chia phần. Quả chín ăn rồi, vỏ nhãn, hạt nhãn vứt rải rác khắp các ngõ thôn. Ngôi đình có chính điện thờ Thành Hoàng và Khổng Tử. Ban thờ, bát hương sơn son thiếp vàng. Thềm đình có hai con ngựa đá đứng chầu, nghe nói thiêng lắm. Đã lâu lắm rồi, có người đùa bỡn, nhảy đại lên lưng ngựa, ôm cổ ngựa nhún nhảy, la hét, chồm chồm như đang phi nước đại. Chỉ một tuần sau, người ấy bị “Ngài vật chết” sùi bọt mép, giẫy đành đạch như cá trên thớt. Cột và dầm của mái đình to lừng lững , một vòng tay ôm không xuể, bằng đá xanh được đẽo gọt vuông vức, chạm trổ hoa văn hình muông thú, hoa lá, cây quả thật kỳ công. Phía trước sân đình là hai cây hoa gạo cùng với rặng nhãn xanh mướt. Hoa nhãn nở cuối xuân, hoa gạo rực rỡ đỏ ối vào đầu hè chang chang nắng. Nối tiếp là đồng làng thẳng cánh cò bay, hai mùa lúa tốt. Tít xa, nhô lên khỏi màu xanh của đồng lứa là những tháp chuông của nhà thờ Phú Thượng, Phú Hạ. Chuông chùa ngân nga vào buổi chiều, nối theo là tiếng chuông nhà thờ gióng giả từ xa vọng đến, nhè nhẹ ngân nga như bám vào ngọn tre, tan vào cánh đồng bát ngát. Làng Xuân Giao theo đạo Phật kề cận với giáo phận Thiên Chúa hùng mạnh. Những chuyện đau lòng trong thời kháng chiến chống Pháp - nhất là vào những năm 1948-1953 giữa làng công giáo toàn tong với làng nhiều tín đồ Phật giáo đã diễn ra. Buổi chiều mùa hè, An sang nhà ông nội rủ chú Hoà ra sân đình chơi. An mang theo chiếc diều cong cong như vầng trăng khuyết, cánh diều bằng giấy được dán bằng nhựa cây sung và nhựa quả cậy. Chú Hoà vui vẻ đi cùng, tay cầm theo cuốn Quốc văn giáo khoa thư. Biết Hoà hiền như con gái lại mau nước mắt, bà Kế dặn cháu, đừng để đứa nào chòng ghẹo chú. Hai chú cháu ra sân đình cùng nhau thả diều. Hoà nâng cánh diều trên đầu, An rải dài và cầm căng đầu dây. Khi cánh diều rời tay chú cũng là lúc An https://thuviensach.vn chạy nhanh bước chân cho cánh diều nương mình hoà vào khoảng không từ từ cất cánh lên cao. Gió đồng làng dào dạt phóng khoáng trong không trung, nâng cánh diều bay bổng. Sợi dây diều se bằng sợi đay được nới lỏng theo cánh diều bay. Chỉ dăm ba phút diều đã lơ lửng trên trời xanh. Tay cầm sợi dây diều căng căng, nằng nặng khơi niềm hứng thú cho chủ nhân của con diều đang lượn lờ. Sáo trúc gắn vào thân diều gặp làn gió thổi, phát ra âm thanh vi vu lan rộng trong không trung có sức cuốn hút. Hoà và An ngửa mặt, mắt chăm chú dõi theo cánh diều lơ lửng, lắng nghe tiếng sáo, lòng lâng lâng vẻ mặt hớn hở thích thú. Khi cánh diều đã chiếm ngự hết tầm độ cao, nó lơ lửng như vầng trăng giữa bầu trời yên tĩnh. Đó cũng là lúc Hoà rời sân đình, bước qua cây cầu ra đường cái quan, tìm kiếm viên đá nhỏ trên mặt đường. Ghè, đập rồi mài đá trên mố cầu cho đến khi nó tròn vo, nhẵn thin như viên bi. Mài đến khi phồng rộp đầu ngón tay mới có được viên bi đá. Đút viên bi đá vào túi, lát nữa Hoà sẽ cho cháu. Tìm đến chỗ ngồi quen thuộc của mình dưới gốc nhãn, chăm chú đọc Quốc văn giáo khoa thư. Cùng dưới gốc của mấy cây nhãn lớn, bóng râm rợp mát, nhóm con gái chơi rải ô ăn quan, nhóm khác giải danh, chơi chuyền bằng những chiếc que tre, tốp kia nhảy dây nhảy vô rúc rích cười nói. Bọn con trai đánh đáo, mấy đứa chơi bi. Thằng Cội và thằng Cán là đôi bạn chí thân, hai đứa mặc quần đùi, áo nâu bạc màu, mặt cháy nắng. Nó không nhập cuộc vào các trò chơi mà rảo bước qua lại sân đình, ngó nghiêng nhìn lũ con gái, chúng nháy mắt ra hiệu với nhau về ý định sẽ hành động. Đám con gái thấy thằng Cội và thằng Cán tiến đến, vội vun lại những viên sỏi nhỏ, thu lại những que chuyền đang chơi, bảo nhau dè chừng hai thằng phá đám. Cội và Cán đến gần, mau lẹ móc trong túi một nắm quả ké đầy những gai lông vò lên đầu hai đứa con gái, dù biết rằng thế nào cũng nhận được những món quà nguyền rủa thậm tệ “lũ khốn nạn” “đồ du côn” từ miệng con gái. Cội và Cán chẳng biết sợ ai. Ngày còn theo học lớp đồng ấu dã rủ nhau chơi trò tai quái. Đã mấy lần chúng bảo nhau bắt sâu róm, đào lấy vốc giun https://thuviensach.vn đem đến lớp, len lén đút vào cặp sách con gái. Có lần chúng nó còn gói bãi cứt chó, đút vào ngăn bàn thầy, chỉ vì buổi học hôm trước thầy đã phạt thằng Cội phải quỳ trước lớp vì mắc tội đi học muộn. Lại có lần cuối giờ học, nó bí mật dung lưỡi câu cá móc vào đít quần đứa con gái ngồi bàn trên. Sợi cước mang lưỡi câu được buộc chặt vào chân bàn. Trống tan trường, cô gái đứng dậy, thế là trong tích tắc đồng hồ, “soạt”, đít quần bị lưỡi câu móc toạc, mông đít phút chốc lộ trắng hếu. Lũ con trai che miệng cười khúc khích. Đám con gái trông thấy vội quay đi, xấu hổ đỏ mặt. Cô gái quần rách mông uất ức chảy nước mắt, một tay cầm mảnh vải quần rách che mông, tay kia lau nước mắt, miệng chửi không dứt: “Tổ sư thằng hại bà”. Chẳng thể bắt được tay, day tận mặt nhưng ai cũng đoánthằng Cội và thằng Cán chơi cái trờ quái quỷ này. Lũ con gái cạch mặt, không bao giờ thèm trò chuyện với hai đứa. Đến khi đọc thông viết thạo, dù rằng chưa mãn khoá lớp đồng ấu, thằng Cội và thằng Cán rủ nhau cùng bỏ học. Bỏ học rồi chúng càng ngỗ ngược. Ban ngày ban mặt, hai đứa rủ nhau chui qua hàng rào, luồn qua khóm tre, chui vào vườn của người trong làng khi biết chủ nhân vắng nhà. Chúng vặt trộm quả na, quả ổi, quả nhãn, vặt trộm nhà kia quả chanh, quả khế. Mấy lần hai đứa rủ nhau ăn trộm trứng gà trong ổ, gà kêu cục ta cục tác. Có trứng trong tay, chúng đập vỡ một đầu quả trứng kề miệng hút chùn chụt. Không may bị bắt quả tang, người ta chửi rủa và đòi bắt đền bố mẹ hai đứa. Ông Cành bố thằng Cội dữ đòn, bắt Cội nằm úp sấp, quật sợi roi mây lằn mông đít thằng con bất trị. Nó cắn môi, đôi mắt trô trố chỉ rơm rớm nước mắt mà chẳng chịu van xin, nhẫn lỗi. Thế rồi, ông Cành cũng không chịu đền trứng gà cho người ta. Sau khi tớp mấy ngụm rượu, mặt ông đỏ như da gà chọi rồi chửi đổng, có của thì phải giữ, hớ hênh thì mất, bắt đền cái con cặc tao. Thằng Cán thì dát đòn, leo lẻo van xin, rối rít lạy mẹ tha tội rồi hứa sẽ từ bỏ cái thói xấu ăn trộm vặt. Thế nhưng mỗi khi thằng Cội rủ rê đi hái trộm hoa quả, nghe bùi tai, nó quên biến lời hứa với mẹ, chỉ còn nghĩ đến túi quả căng đầy, được ngấu nghiến ăn đến no nê. Hái trộm được chanh non, khế chua nó chầm muối ăn rau ráu như đàn bà ăn giở.Hai đứa không ưa những ai cùng trang lứa cắp sách tới trường, Cán bảo, một lũ ngu, chỉ biết cặm cụi với sách vở học hành. Thằng Cội vỗ ngực https://thuviensach.vn cười khẩy, tuyên bố dõng dạc, chúng tao chỉ cần biết đọc biết viết, biết làm hai con tính cộng trừ là đủ lắm rồi. Bây giờ nhìn thấy Hoà ngồi một mình đang mải mê đọc sách, ngứa mắt, Cội bàn với Cán đến giật cuốn sách trong tay Hoà. Nó cướp sách không phải để đọc, để học mà chỉ là để thoả mãn cái thú chơi ngang ngược. Cả hai len lén đến từ phía sau lưng , đẩy Hoà ngã chổng vó. Thằng Cội vồ lấy cuốn sách, hai đứa hớn hở, đủng đỉnh bước đi, cười hềnh hệch. Chúng không ngờ là An đang có mặt thả diều ở góc sân đình. Hoà lồm ngồm bò dậy, móc viên bi đá trong túi ném thằng Cội. Viên bi không trúng đích, Cội quay lại cười giễu cợt. Không chịu được, Hoà gọi, An ơi! Thằng Cội, thằng Cán cướp sách của chú rồi. Hoà gào to, trả sách cho tao. Nghe rõ tiếng gọi của chú, An vội vã buộc sợi dây diều vào gốc nhãn mặc cho cánh diều chao đảo. An chạy tắt băng qua góc sân đình để đón đầu rồi quát to, trả sách chú tao, đồ kẻ cướp. An tung cứ đá đủ mạnh vào trụ chân thằng Cội, nó ngã sấp mặt, cuốn sách Quốc văn giáo khoa thư tuột khỏi tay văng ra mặt đất. Trong lúc thằng Cội lổm ngổm bò dậy, thằng Cán co cẳng chạy tháo thân. An tiến tới giáng quả đấm vào mặt Cội, trúng mũi nó, máu mũi đỏ ối chảy ra. Biết rằng không đủ sức đánh lại An và Hoà, Cội tháo chạy. Hoà thu lại cuốn sách. Vừa chạy, Cội vừa buông lời đe doạ hằn học để vớt vát thể diện, rồi có ngày chú cháu mày biết tay thằng Cội này. Hoà và An vẫn ở lại sân đình. An đến với sợi dây, con diều của mình, Hoà lại ngồi tựa lưng gốc nhãn đọc Quốc văn giáo khoa thư. Sau này, khi đã trưởng thành, Hoà vẫn thuộc lòng những bài trong Quốc văn giáo khoa thư ở lớp đồng ấu:Yêu cha mẹ, Người học trò tốt, Gọi dạ bảo vâng, Đứa trẻ lễ phép…Những lời răn dạy của cuốn sách như những hạt mưa rơi rả rích thấm dần vào đất, thấm vào suy nghĩ và hành vi của cậu học trò siêng năng, đa cảm giầu suy nghĩ. Những lời giáo huấn nghĩa lý của cuốn sách ấy như quẩy hành trang mang theo trong suốt cuộc đời Hoà. Đúng như một nhà phân tâm học lừng danh đã đúc kết: “ Điều gì học từ thời còn trẻ thì giữ lâu hơn những điều học khi khôn lớn”. Ngay từ thủa theo học lớp đồng ấu, Hoà có thói quen thức dậy từ tờ mờ https://thuviensach.vn sáng khi những chú gà trống đua nhau thi thố tiếng gáy nơi xóm mạc gọi bình minh. Rồi sau đó, thắp ngọn đèn dầu , mở sách đọc to những bài học của mình cho cả nhà nghe tiếng, cứ như là muốn thưa với cha mẹ rằng, con đã thức và chăm chỉ học hành. Vì hiếu học tự giác như vậy, ông bà Chánh huyện mừng lắm nên đã chăm chút việc học cho Hoà. Học xong trường làng, luôn luôn đứng nhất lớp, năm học cuối tiểu học, bố cho Hoà theo học trường Trung Linh và rồi học tiếp bậc thành chung ở trường Hồ Ngọc Cẩn cạnh toà giám mục ở Bùi Chu. Chú Hoà học ở trường nào thì bố mẹ của An cũng muốn con mình theo học cùng trường với chú để chú kèm cặp. Chú học lớp trên, cháu học lớp dưới. Học ở bậc thành chung, tháng nào Hoà cũng được vinh danh, ghi tên trong tấm bảng danh dự treo trên tường cạnh góc bảng đen. Định lý, định luật của môn học Toán, Lý, Hoá, Hoà đọc không sai sót một chữ. Học trò trường Trung Linh và Hồ Ngọc Cẩn biết danh trò Hoà bởi thầy hiệu trưởng nêu tên Hoà - tấm gương trò giỏi siêng năng. Nữ sinh trong lớp ở tuổi dậy thì, mái tóc dài mượt mà, ánh mắt trong trẻo ngưỡng mộ những chàng trai giỏi giang. Hoà lọt vào tầm nhìn tự nhiên mà kín đáo, khéo léo đưa duyên mà dịu dàng đáng yêu. Hoà còn nhớ cô gái ấy, cặp mắt đen huyền, gương mặt trái xoan, mái tóc thoảng hương bưởi, bao lần đứng xếp hàng vào lớp, cố ý đứng sát bên Hoà với ánh mắt lúng liếng đưa duyên. Anh khéo léo nhích xa một chút như kẻ tự nhiên vô tình. Tình yêu lúc này còn là vùng cấm địa mà Hoà không muốn thâm nhập, anh có ý thức về bổn phận của mình là cắp sách đến trường học tập, chưa phải lúc để thương để nhớ. Việc học như được đến với chân trời cùng bao điều mới lạ, được cập bến này rồi bến khác, khơi dậy những hoài bão, chiếm ngự toàn bộ tâm trí của Hoà. Muốn nuốt lời giảng của thầy vào bụng, Hoà đến với những trang sách chứa đựng kiến thức. Môn Toán, Lý, Hoá với Hoà như thách đố như mời chào vẫy gọi, nó trở thành niềm đam mê. Học tập trở thành tình yêu và niềm vui đối với ai có ý chí và năng lực. Thế giới học đường với những trang sách mở là nguồn dinh dưỡng nuôi những khát vọng vươn tới những thành tựu dưới mái trường. Con đường cái quan từ làng Xuân Giao qua Trung Linh nối liền với Bùi https://thuviensach.vn Chu. Ngày hai buổi chú cháu Hoà cuốc bộ đến trường phải qua những ụ hố chằng chịt, ngoằn ngoèo. Mùa đông nón lá áo tơi để chống lại gió bấc mưa phùn. Mùa hè, đôi bàn chân bỏng rát vì đá dăm và đường nhựa, cuối năm học mới có được đôi săng đan cao su. Học trò miền quê đồng bằng Bắc Bộ lúc này phải đối mặt, đương đầu với súng đạn, pháo kích như cơm bữa cùng những trận càn quét của giặc Pháp vào làng. Có lần bất chợt gặp lính Tây đen, Tây trắng giầy đinh lộp cộp, súng dài trong tay, hành quân tiến vào làng xóm. Gặp học sinh trung học trên đường chúng bắt đứng lại rồi lục soát, ngờ có lựu đạn hoặc truyền đơn của Việt Minh. Sách, bút lọ mực rơi tung toé trên mặt đường. Học trò biết tiếng Pháp, giải thích mạch lạc, chúng xoắn tai, đá đít rồi cho đi. Lần khác, thằng Tây trắng vớ lục soát một nữ sinh. Nó giật phăng cặp sách quăng bên vệ đường. Đôi bàn tay lông lá của nó chộp lấy ngực nắn bóp rồi bạo dạn sờ mó cơ thể nữ sinh. Nó vừa hôn vừa cắn, miệng phả ra làn hơi khen khét, hôi hôi của mùi thuốc lá rẻ tiền. Hoảng sợ quá, nữ sinh mặt tái bợt bạt như không còn một giọt máu, lưỡi líu lại, miệng không cất nổi tiếng kêu cứu. Thằng Tây ôm xiết cô gái, hôn lấy hôn để, lũ lính cùng đồng đội cười hô hố, chúng nhìn cô bằng cặp mắt xanh lét ánh lên vẻ thèm muốn. Trong tích tắc, ngực áo nữ sinh bị xé toạc, lộ làn da trắng ngần, phô cặp vú mới nhú. Nữ sinh bất chợt thét to. Thật may mắn, tình cờ từ luỹ tre xa vọng đến tiếng nổ đẹt đùng nghe chat chúa, có lẽ là tiếng súng của du kích trong làng khởi đầu cuộc chống càn. Và nữa, giữa đường cái quan, không một bụi tre, không một mái lều trợ giúp cho lũ lính giở trò dâm dục.Trong tình huống thuận lợi ấy, Hoà và An bảo nhau tiến đến. Với vốn tiếng Pháp học dưới mái trường đủ để giao lưu, cả hai nối lời xin buông tha nữ sinh. Buộc lòng phải rời nữ sinh, nó xổ ra một mớ những lời chửi tục “Mẹc xà lù”, “Cu sông”, “Lơ siêng” rồi đá Hoà và An quay lơ bên vệ đường. Nữ sinh ấy tên là Thương cùng học một lớp với An, người làng Xuân Thành kề bên làng Xuân Giao. Sau cái ngày ghê sợ ấy, mỗi lần đến trường, Thương lại cắp cặp đứng chờ bên khóm tre nơi khúc rẽ đầu làng Xuân Giao để cùng với Hoà, An đến trường. Cứ chợt nghĩ tới cái lần bị thằng Tây ôm hôn, suýt nữa bị làm nhục, https://thuviensach.vn tim Thương lại đập thon thót. Bây giờ thì cô mong được Hoà và An che chở và thầm biết ơn hai người. Những lần đến trường, có khi Thương mang theo vóc chắt nếp rang, củ khoai luộc hoặc vốc cốm đầu mùa ủ trong lá sen tươi lại có lúc bẻ trong vườn nhà mấy quả ổi, quả khế ngọt giành để chia đều cho Hoà và An. Hoà khái tính chưa lần nào chịu nhận phần hơn. Thương sẵn lòng mang giùm chiếc cặp sách cho An nhưng cũng ý tứ đến gần cổng trường là trả lại để tránh những cặp mắt xoi mói, dòm dỏ và những lời đàm tiếu của lũ bạn trong lớp. Cả năm trời, không ai biết , không ai ngờ tình cảm riêng tư kín đáo của Thương giành cho An. Vả lại, ngày ấy, học sinh trung học đến trường là chuyên tâm vào việc học, không mấy ai công khai thổ lộ tình yêu. Yêu đương dưới mái trường như là một nghịch lý, người khe khắt còn cho là dơ dáng, thiếu đứng đắn. Nữ sinh mắc vào vòng yêu đương là lẳng lơ đĩ thoã. Tuổi chớm yêu nhiều xao xuyến nhưng lại dè dặt biểu lộ nhất là đang tuổi đến trường. Tuy vậy, tình yêu có những động thái riêng bởi sự thôi thúc của trái tim. Thương kín đáo buông ánh mắt chất chứa những xao động trong lòng, cứ như thể ánh mắt ấy muốn âu yếm giành riêng cho An. Chiếc cặp của An, Thương ân cần giành lấy như một trách nhiệm và có cả niềm vui để mang đến trường. ÌTnh yêu tuổi học trò là thế. Đã có lần An bất chợt bắt gặp ánh mắt là lạ của Thương, An vô tư chưa hiểu điều gì đã xảy ra nơi ánh mắt ấy. Còn Thương vẻ bẽn lẽn, cặp má bỗng chốc ửng hồng, mí mắt cụp xuống, tim đập thánh thót, rồi ngay sau đó cặp mắt lại vô tình ngước nhìn trìu mến. Gương mặt chữ điền , sống mũi thẳng, cánh mũi rộng, cặp lông mày chỉ hơi xếch, đôi khi nhíu lại của An làm Thương ưa nhìn, ưa ngắm hơn bất cứ ai. An vẫn nhớ ghi lời mẹ dặn: con mới chỉ được xếp thứ năm thứ mười trong lớp, thua xa chú Hoà, bao giờ vượt lên xếp thứ nhất thứ nhì trong lớp thể nào mẹ cũng mua cho chiếc cặp sách mới và cho theo mẹ lên thành phố Nam Định chơi một lần. Nam Định hấp dẫn vô cùng đối với trẻ vùng quê An. An được nghe đứa bạn cùng lớp kể chuyện mình được theo cha mẹ lên Nam Định chơi: Nơi ấy phố phường tấp nập, nhà cửa san sát hai bên mặt đường, toàn nhà ngói, nhiều nhà hai tầng, ba tầng…Ban đêm, đèn điện như https://thuviensach.vn sao xa. Chao ôi! Cửa hàng cửa hiệu bao nhiêu là hàng hóa, bánh kẹo. Phở nghi ngút khói, thơm lừng, ngon ơi là ngon. Lạ nhất là que kem ngọt lịm mà lạnh tê đầu lưỡi, ngùn ngụt khói. Đúng là như thế. Mẹ An cũng kể như vậy. Tháng, một hai lần bà vẫn cuốc bộ từ gà gáy tinh mơ, đi vài chục cây số đến thành phố cất hàng tạp hoá, từ cái kim, cuộn chỉ đến khăn mặt, bút, vở, đường, dầu hoả về bán ở làng Xuân Giao. Được mẹ khích lệ, lại được chú Hoà kèm cặp môn Toán, Lý, chỉ trong vòng ba tháng An trở thành học sinh khá về môn Toán. Như một quy luật dưới mái trường, trò càng học khá, càng chăm học. Với An, học bài làm bài giờ đây đã trở thành niềm vui. Cũng bởi An sẵn lòng cởi mở nên Thương và nhiều bạn bè trong lớp không ngại ngần nhờ An gỡ cho những mắc míu ở bài tập này bài tập kia. Trống tan trường, đôi khi Thương vẫn nhờ An nán lại lớp học mươi mười lăm phút để giải những bài toán, bài lý khó. Thương bảo, mình chẳng thích nhờ vả người khác, chỉ muốn nhờ An mà thôi. Giọng nói của cô êm ái đầy cảm xúc với ánh mắt dìu dịu trong trẻo. Gia đình Thương theo đạo Thiên Chúa, cặp mắt Thương phớt xanh như pha nước biển. Thương đang tuổi trăng tròn, nước da mịn màng, gương mặt trái xoan, đôi môi đậm đỏ mà gọn, cánh mũi xinh xắn như bảo nhau tô điểm cho vẻ đẹp trời cho của nữ sinh duyên dáng. Trên đời này, người xấu cũng có tiếng, người đẹp như bông hoa khoe sắc, bắt mắt người đời. Thanh niên , tuổi trẻ rất hay bình phẩm về con gái có nhan sắc mà họ biết mặt. Dù chẳng được yêu, không phải là người mà mình theo đuổi vậy mà, mấy chàng học sinh đệ tứ, đệ tam học trên Thương một , hai lớp vẫn nhập vai giám khảo, bình phẩm và hạ thang điểm. Họ nhận xét, bình giá từ mái tóc, hàm răng, đôi môi, nụ cười, gương mặt, nước da,…rồi cùng thống nhất, cái Thương lớp đệ lục dung nhan xinh xắn. Cho điểm 8. Dáng vẻ thuỳ mị cho điểm chung cuộc 9. Họ không cho điểm 10. Điểm 10 là điểm hoàn mỹ, lý tưởng, tuyệt đối. Trên đời này chỉ có tương đối là tuyệt đối, hoạ chăng chỉ có Đức https://thuviensach.vn Mẹ hoặc hoa hậu là giành được điểm tuyệt đối mà thôi. Một vài chàng trai bạo dạn, buông thả những lời có cánh, mong chiềm được mối thiện cảm của người đẹp nhưung họ chỉ nhận được nụ cười mỉm và làn da bỗng chốc ửng hồng trên gò má của Thương mà thôi. Thương lặng im, không đáp lời. Những năm 1948-1953, giặc Pháp tăng cường càn quét, cướp phá các thôn làng không theo đạo Thiên Chúa quanh giáo phận Bùi Chu trong đó có làng Xuân Giao. Sát cánh cùng đội quân lê dương Tây đen, Tây trắng là lũ lính Bảo Hoàng (lính nguỵ) người Việt. Từ lúc trời tờ mờ sáng, màn sương giăng mắc khắp mái rạ bờ tre, đại bác, moóc- chi- ê (đạn súng cối) bắt đầu tác oai tác quái. TIếng rít khô sắc như xé màn sương kèm theo tiếng nổ đanh gọn là của đạn moóc- chi – ê, xen kẽ tiếng nổ ùng oàng dữ dội như thét gầm của đại bác làm rung chuyển xóm làng. Đại bác và moóc-chi- ê bắn cấp tập, kéo dài chừng nửa tiếng đồng hồ báo hiệu trận càn quét lớn sắp diễn ra ở làng Xuân Giao. Rải rác mái nhà trúng đạn pháo, cột kèo mái rạ tan tác, xơ tướp. Những bụi chuối, cây xoan, cây khế bị phạt ngang thân. Bờ ao, sân nhà bị cầy lên. Một góc mái đình trúng đạn bị sạt lở. Đây đó, đầu thôn cuối làng có tiếng than khóc nghe ai oán. Đến khi nghe rõ tiếng súng trường rào rạt ngoài bờ tre, trên mái lá với âm thanh lẹt đẹt, đoàng đoàng đan vào nhau là lúc lính Lê dương và lũ lính Bảo Hoàng đã tràn vào làng. Du kích không cản nổi cuộc càn quét lớn, có người bị tử trận, lính Lê dương chặt đầu, cắm cọc bêu họ ở đầu làng. Nhà bị đốt cháy, tiếng lửa đùng đùng, khói cuộn, tro bay. Tiếng xi-la-xi-lô của giặc Tây, lính nguỵ chửi tục gào thét. Nghe tiếng đạn nổ, chó hốt hoảng cụp đuôi chạy, núp vào bụi tre, khóm chuối. Gà kêu quang quác vì sự rượt bắt của lũ lính, lợn sề và đàn con bị bắn chết ngay tại chuồng. Lợn thịt bị bắt, trói lại, kêu eng éc như bị chọc https://thuviensach.vn tiết. Bọn lính Bảo Hoàng bắt dân làng dắt trâu, khiêng lợn về đồn. Dẫn đầu tụi lính ngụy là thiếu uý người Việt, đồn trưởng Thuỷ Nhai. Hắn đốc thúc lính xộc vào những căn nhà trong làng để vơ vét của cải, thóc gạo. Bọn người nhà của lũ lính thuộc dân làng tề theo chân làm nhiệm vụ khuân vác của cải thu được. Không biết có sự thù hận xa xôi nào chăng? Hay có một thế lực nào dẫn dụ mà những người kia lại nhẫn tâm theo lũ quỷ ác. Đồn trưởng Thuỷ Nhai mắt trợn trừng, ria sâu róm đen nhánh, mặt hầm hầm vẻ dữ dằn, tay cầm súng lục cùng ba tên lính mang súng dài, mặt lạnh lùng như đanh lại, ập vào nhà ông Cành bố thằng Cội. Từ khi nghe rõ tiếng súng trường đẹt đùng nối nhau, kinh nghiệm mach bảo bọn lính đang tiến vào thôn xóm. Mặt tái mét, quần xắn ống cao ống thấp. ông Cành cùng vơí vợ lật đật, run rẩy mang chiếc nồi đồng dìm xuống ao. Hai vợ chồng khiêng mấy thúng thóc, hổn hển thở, vùi thóc dưới đống rạ. Sau đó, ông hộc tốc ra chuồng gà, trói nghiến chúng lại đem giấu trong bụi dong riềng um tùm. Ông cầu trời, sao cho của cải nhà mình không lọt vào tay lũ giặc tham lam cướp bóc. Chợt nghĩ tới con trâu trong chuồng, tim ông Cành đập hoảng loạn, mặt càng tái dại, cặp mắt trô trố của ông như mất hết thần sắc. Con trâu nó lại chẳng bé như cây kim sợi chỉ, không rẻ như mớ tôm mớ tép. Trâu kia mà bị mất vào tay lũ lính thì đau hơn hoạn, uất chết đi được. ông nghĩ thế rồi lắc đầu, thổi phù một làn hơi dài buồn bã. Chính vào cái thời điểm hoang mang tột đỉnh, như kẻ mộng du, ong ong, u u trong đầu, chợt óc ông bừng tỉnh cùng mưu mẹo khôn ngoan. Phải. Phải lắm, đàn gá nhà ông sẽ là vật hiến tế cho “quỷ dữ” để cứu mạng trâu, dù rằng mất đi đàn gà cũng tiếc đứt ruột. ông nói mưu chước khôn ngoan ấy với bà vợ. Bà vợ gật gù khen giỏi. Ông Cành bước xấp bước ngửa ra bụi dong riềng mang năm con gà đã buộc chân, xách chúng về đặt ngay trước cửa nhà. Thiếu uý đồn trưởng Thuỷ Nhai còn trẻ, bộ ria mép đen nhánh như vệt https://thuviensach.vn nhựa đường, mắt to nhiều lòng trắng, lông mày xếch, kém ông Cành trên chục tuổi. Lăm lăm khẩu súng lục ánh lên màu nước thép, đạn đã lên nòng, đồn trưởng nghiêm sắc mặt, lạnh lùng hất hàm, hỏi trống không vẻ hách dịch của kẻ có uy quyền. - Gia chủ là ai? Ông Cành cúi lom khôm trước cửa, mau lẹ thụp lậy như tế sao. Mặt lấm lét nhìn đồn trưởng, giọng run run, nhũn nhặn: - Thưa quan lớn, vợ chồng chúng con đây ạ - Nhà có mấy người? Thằng Cội và em nó mặt tái mét, từ trong nhà ló mặt ra cửa. Ông Cành đưa mắt nhìn hai con, vội vã lên tiếng: - Dạ! Nhà con cả thẩy có bốn người. Hai thằng bé kia là con. Đưa mắt nhìn lướt qua hai đứa bé rồi xéo mắt tập trung nhìn mấy con gà đã lớn, lông mượt, mào đỏ chót, đồn trưởng Thuỷ Nhai nghiêm nét mặt, dằn giọng: - Mầy con gà này dành để tiếp tế cho du kích Việt Minh chứ gì ? Hoảng sợ quá, vợ chồng ông Cành cũng quỳ xuống, không ngừng vái lậy, lưỡi líu lại, nói líu ríu : - Chúng con không dám thế, không dám thế - ông vân vi giãi bày : - Chúng con biết quan lớn khó nhọc đến đây. Nhà chăn thả được đàn gà, chọn mấy con béo tốt : gà trống thiến, gà mái tơ, giành để biếu quan lớn – ông Cành sờ nắn ức và lườn của mấy con gà rồi tiếp tục bày tỏ, gà béo lắm, thịt ngon phải biết quan lớn ạ. Mấy con gà đột nhiên kêu oang oác, vỗ cánh phành phạch như phụ hoạ cho lời nói của ông Cành. Viên thiếu uý chẳng muốn nghe thêm lời dông dài, hắn lạnh lùng xẵng giọng : - Biết rồi, khổ lắm - hắn quay sang ra lệnh cho lính : - Chúng mày mang gà về đồn – viên thiếu uý ậm ọe hắng giọng, hất hàm về phía ông Cành : - Ông phải tức khắc bắt ngay mấy con gà khác, về đây làm thịt cho các quan. https://thuviensach.vn Ông Cành nở nụ cười héo hắt, quay sang bảo vợ rút rơm nhóm bếp. Bà Cành lập cập thổi lửa phù phù, tay run run đặt nồi nước chuẩn bị cho việc làm lông và luộc gà. Ông Cành tất bật bước chân, lật đặt bước mau về phía cuối vườn, chui sâu vào bụi dong riềng lôi ra ba con gà mái ghẹ đã buộc chân, lẩm bẩm rủa thầm : “Quân đốn mạt”. Nhưng rồi ông mỉm cười, nghĩ rằng mưu sâu của mình đang thành tựu, miệng lẩm bẩm : “ Thả con săn sắt, bắt con cá rô… đổi gà lấy trâu, trên đời này mấy ai có được mưu chước khôn khéo như thằng Cành”. Chỉ mươi phút gà đã được cắt tiết, làm lòng. Lửa rơm cháy đùng đùng, ba con gà đã luộc chín, da gà bóng nhẫy, vàng ươm, mùi thịt gà thơm phưng phức khiến lũ lính và anh em thằng Cội thi nhau nuốt nước miếng. Ông Cành tất tưởi chui vào bếp, lấy đĩa muối rồi hối hả bước ra vườn vặt quả chanh cốm cùng nắm lá chanh. Thịt gà luộc được chặt thành miếng to, viên thiếu uý và lũ lính nhồm nhoàm nhai, nuốt, không ngớt miệng khen thịt gà ngon, gia chủ tốt bụng. Được lời khen, vợ chồng ông Cành vui hớn hở như mở cờ trong bụng. Anh em thằng Cội dán mắt vào những miếng thịt gà mà tụi lính đang ăn ngấu nghiến. Thèm quá, nước miếng tứa ra nhưng nó biết mình không có phần. Trẻ con ở vùng quê có bao giờ được thoả thuê ngoạm những miếng thịt gà béo ngậy, to tướng như bọn lính kia đâu? Mười ba, mười bốn tuổi, chưa phải là người lớn nhưng cũng không phải là quá bé. Cội mơ hồ khao khát, sẽ có một ngày nó được ăn nhiều, ăn thoả thích thịt gà. Nó có quyền được ăn, không ai cấm đoán như mấy thằng lính kia. Đồn trưởng Thuỷ Nhai, cầm trong tay chiếc đùi gà luộc còn ấm nóng, hắn chầm vào đĩa muối chanh, hàm răng khoẻ khoắn ngoạm một miếng rõ to rồi đứng dậy, cầm theo miếng đùi gà bước về phía chuồng trâu. Vợ chồng ông Cành tim đập thon thót, vẻ mặt căng thẳng, trĩu nặng lo âu. Đôi mắt ông Cành dõi theo từng bước đi của đồn trưởng. Viên thiếu uý ngó nhìn con trâu mập mạp đang bình thản cọ đôi sừng cong đen nhánh vào thành chuồng, vẫy đuôi xua muỗi. Hắn gật gù mái đầu. Trong giây lát, loé lên trong suy nghĩ, một dự định đã thành hình. Thiếu uý nhếch mép cười mỉm. https://thuviensach.vn Quay bước rời chuồng trâu, trở lại bên mâm thịt gà, hắn hạ giọng như tâm tình với ông Cành : - Con trâu của nhà ông có giá lắm. - Dạ - Trâu mộng to, khoẻ, vợ chồng ông giỏi chăm sóc quá. Vào vụ cày bừa không có nó thì… - Viên thiếu uý buông lửng câu nó, ông Cành tiếp lời : - Sắp vào vụ cày bừa, không có nó thì vất vả lắm, khốn nạn vì không có trâu cày, lỡ cả thời vụ. - Thiếu uý tỏ ra hiểu giá trị của con trâu đối với nhà nông, hắn gật gù : - Con trâu là bạn của nhà nông. Trâu là nhất, mất nó thì tiếc đứt ruột. Hai chữ “mất nó” phát ra từ miệng thiếu uý làm ông Cành giật mình e ngại. Bây giờ thì giọng ông Cành lộ rõ sự khúm núm thay cho van lạy với dụng ý cầu xin. Ông tán dương viên đồn trưởng : - Quan lớn nói chỉ có đúng, chẳng sai vào đâu được. Phải lắm ! Con trâu là đầu cơ nghiệp. Nhà nông chúng con quý trâu hơn vàng. Nó là cánh tay phải của mình, sống chết cũng cố mà giữ lấy trâu để… - Viên đồn trưởng buông lời mơn trớn, thăm dò : - Tôi thấy ông là người tử tế, thiện chí với quân đội Bảo Hoàng, thật đáng khen - Thiếu uý chậm rãi, có lẽ rồi đây ông vẫn thiện chí với chúng tôi chứ ? Hắn xoay xoay khẩu súng lục trong lòng bàn tay, tung nhẹ, khẩu súng quay tròn trên không trung nửa khoe uy lực của sung đạn nửa đe dọa rồi bắt lấy như một diễn viên xiếc tung hứng, vẻ suy nghĩ rồi hạ giọng : ông hợp tác với tôi chẳng sợ thua thiệt đâu ! Ông Cành nhoẻn miệng cười xun xoe, luôn miệng : - Dạ ! Dạ ! Vâng ! Quý hoá quá, được giao hảo với quan lớn là phúc đức cho con. Viên thiếu uý đồn trưởng chòng chọc nhìn xoáy vào mắt trô trố của ông Cành, thầm nghĩ, thằng cha này dùng được. Ngừng lại một hồi rõ lâu, đồn trưởng bất ngờ nghiêm giọng : - Lát nữa có lệnh của quan Tây, chúng tôi rút quân. Ông phải dắt con trâu kia về đồn Thuỷ Nhai. Tôi sẽ nói chuyện dài dài với ông sau. https://thuviensach.vn Mệnh lệnh của đồn trưởng thật bất ngờ, ngoài dự kiến của ông Cành, làm ông phát hoảng. Vợ chồng ông cùng quỳ trước mặt đồn trưởng, chắp tay sụp lậy không ngớt, ông dãi bầy, van xin : - Chúng con không phải là người chống đối quan trên. Xin quan lớn rộng lòng thương, đừng bắt trâu nhà con, tội nghiệp lắm. Ơn trời biển này, con xin ghi lòng tạc dạ. Viên đồn trưởng đanh mặt, đôi lông mày xếch như lưỡi gươm tăng thêm vẻ dữ dằn, hắn nghiêm giọng : - Cứ mang về đồn rồi xét sau. Không nhiều lời, mất thời gian. Nhà nào dính líu đền du kích thì bắn giết bằng hết, cả người, cả trâu, nhất định không bỏ sót. Uất ức quá như thể bỗng chốc bị vu oan, ông Cành nước mắt giàn giụa: - Bọn du kích rồ dại chống lại các quan, chúng như trứng chọi đá. Con không phải là hạng người tối mắt tối mũi mà theo chúng. Xin quan lớn như đèn trời soi xét cho… Bông có tiếng súng nổ dồn dập trong làng như cắt ngang lời ông Cành. Viên đồn trưởng cũng giương cao nòng súng, bóp cò, bắn nối theo, chẳng cần ngắm vào mục tiêu nào. Súng bắn dồn dập như phủ đầu, tín hiệu của việc bắt đầu cuộc rút quân. Đồn trưởng vẫy khẩu súng lục trong tay ra lệnh cho lũ lính rút quân rồi chĩa nòng súng về phía ông Cành nói: - Dắt trâu theo tôi ngay, không được một phút chậm trễ, kẻo bỏ mạng, nghe chưa! …Bao nhiêu chuyện vừa diễn ra trong cuộc càn quét của giặc vào Xuân Giao. Bà lão trong làng được chứng kiến cảnh thương tâm, vừa kể chuyện, bà ngậm ngùi, nước mắt ứa ra: chuyện nghe tiếng đạn đại bác, tiếng moóc chi- ê nổ dồn dập, thanh niên trai tráng trong làng nhanh chân chạy dạt sang làng bên cạnh ngoài vòng càn quét. Kẻ chậm chân không kịp trốn chạy thì chỉ còn một con đường chờ sẵn, ấy là con đường chết. Họ trở thành tấm bia sống cho những nòng súng sẵn sàng khạc lửa đạn gieo chết chóc. Chuyện anh Câm tai điếc trong làng Xuân Giao. Từ buổi lọt lòng mẹ, anh đã mang tật bẩm sinh vừa câm vừa điếc. Không nói được thì huơ chân huơ tay, https://thuviensach.vn miệng nhoẻn cười, ú a ú ớ. Anh không hề biết lũ giặc đã tràn vào thôn xóm. Lính Tây sau lưng anh, chúng lăm lăm khẩu súng trong tay, quát to ra lệnh, thằng kia, đứng lại, giơ tay lên - mệnh lệnh bằng tiếng Pháp. Sự câm điếc đã phản bội anh, không cho anh có cơ hội để nghe mệnh lệnh của tử thần đang gõ cửa. Anh vẫn bước, súng nổ giòn, đạn găm vào đầu vào lưng. Anh Câm ngã vật, nằm trên vũng máu, mắt mở trừng trừng, ngơ ngác như đang muốn hỏi, mình vì sao phải chết, chết vì cớ gì? Và nữa, cánh quân Tây đen, Tây trắng sau khi đã đốt cháy rụi mấy mái nhà rạ xơ xác của dân làng, chúng tràn vào nhà ông Chánh Huyện. Nhà hai tầng, xây năm 1940, từ cái ngày ông Hào còn đương chức, là người giầu có bậc nhất trong làng, sản nghiệp có đến vài chục mẫu tư điền. Viên sĩ quan trung uý, quan hai da trắng người Pháp, đeo lon hai vạch vàng, chỉ huy trưởng cuộc càn quét. Cặp mắt y xanh lét, râu quai nón màu râu ngô, lăm lăm khẩu súng ngắn ánh màu thép. Đảo mắt nhìn toà nhà hai tầng, kề bên là dãy nhà ngói năm gian trong khuôn viên rộng, có sân gạch tường hoa bao quanh và cổng gỗ lim to bản, nặng trình trịch. Mấy cây mít góc sân, xanh dầy tán lá, thân cánh bám chi chit những quả non mới nhú. Nó hiểu, đây là cơ ngơi của nhà giàu. Viên trung uý xổ ra một tràng tiếng Pháp để hạ mệnh lệnh. Lũ lính lê dương súng trong tay, mau lẹ xộc vào căn nhà hai tầng và dãy nhà ngói để lục soát. Không có người nào ẩn nấp trong nhà. Bà Chánh Huyện và đàn con sợ hãi ngồi túm tụm bên nhau ngoài cửa. Âu lo hiện trên nét mặt, mấy sợi tóc bạc lất phất trước mặt cùng với những nếp nhăn hằn sâu, làm cho đuôi mắt như thể bị rạn nứt, khiến người ta lầm tưởng người đàn bà này đã ngoài năm mươi tuổi, dù rằng bà Chánh Huyện mới trên bốn mươi. Bởi vậy, những con quỷ Lê dương dâm dục đã không để mắt đến bà. Âu cũng là may mắn. Từ ngày ông Chánh không may lâm bệnh nặng, tiền thuốc thang chạy chữa rất tốn kém. Năm ấy, trời đại hạn, mặt ruộng nứt nẻ, cây lúa héo khô, vàng rụi, thóc lép trắng đồng. Hoàn cảnh ngặt nghèo, hoạ vô đơn chí, bà Chánh Huyện buộc lòng phải cho những mẫu tư điền theo nhau đội nón ra đi. Của cải khánh kiệt, may còn giữ được cái xác nhà. Thế rồi, chẳng cưỡng lại được mệnh trời, ông Chánh vĩnh biệt ra đi, bỏ lại https://thuviensach.vn vợ con. Cảnh nhà càng sa sút. Bà Chánh goá chồng, ở vậy nuôi đàn con dại, phải thường xuyên đối diện với bom đạn của giặc Pháp càn quét xóm làng. Bởi vậy, gương mặt bầu bầu của bà quanh năm rầu rầu, ánh mắt buồn bã sầu muộn như không bao giờ còn muốn nở nụ cười trước cuộc đời. Viên sĩ quan Pháp hất hàm, hỏi bằng tiếng Pháp: - Ông chủ nhà này làm gì? Có ở nhà không? - May mắn quá, Hoà đủ vốn từ tiếng Pháp để hiểu thằng Tây kia nói điều gì. Anh trả lời lưu loát: - Cha tôi trước năm 1945 làm Chánh Huyện. Chẳng may ông lâm bênh hiểm nghèo nên đã qua đời. Đưa tờ giấy chứng tử cho viên trung uý, anh rơm rớm nước mắt, Hoà không khỏi lo lắng thấp thỏm. Đọc lướt nhanh giấy chứng tử, ngước nhìn tấm ảnh lớn lồng trong khung với mũ áo chỉnh tề của ông Hào, chụp thủa còn đương chức đương quyền, treo chính giữa gian nhà, nó như xác minh cho điều Hoà nói. Viên sĩ quan Pháp chừng như biết rằng gia đình này không phải là thân nhân của du kích. Bây giờ thì hắn nhìn Hoà chằm chặp, vẻ ngạc nhiên. Không thể ngờ một thằng bé Việt Nam ở chốn thôn quê lại nói trôi chảy tiếng mẹ đẻ của hắn. Đôi mắt xanh lét của hắn dịu lại, như pha màu nước biển. Dắt khẩu súng ngắn vào bao, nó xoa đầu Hoà, nở nụ cười thân thiện rồi móc túi cho Hoà chiếc kẹo. Hoà nhoẻn miệng cười, nói lời cảm ơn bằng tiếng Pháp đúng ngữ điệu “méc-xi”. Viên sĩ quan hỏi: - Mày học lớp mấy? - Thưa ngài, tôi học lớp đệ tam trường Hồ Ngọc Cẩn. Hồ Ngọc Cẩn là trường học lớn ở Bùi Chu, một số sĩ quan Pháp đóng quân ở Nam Định biết trường trung học này bởi lúc bấy giờ trường trung học có rất ít ở các tỉnh thành. Viên sĩ quan Pháp gật gật mái đầu tóc xoăn xoăn: - Tao có nghe tên trường học này. https://thuviensach.vn Ánh mắt nó thoảng buồn nhìn xa xăm. Dòng chảy ký ức cuốn theo những kỷ niệm gia đình vợ con, đang trôi ngược về nước Pháp và ngưng tụ ở mái ấm gia đình mà nó có thằng con trai đang đi học. Viên trung uý giọng buồn buồn: - Tao có đứa con bé hơn mày, nó cũng đang cắp sách tới trường. Thế rồi, nó nhún vai, giải thích về trận càn quét- Chúng tao đến cái làng của mày để tìm diệt du kích Việt Minh. Muốn diệt Việt Minh thì phải huỷ diệt làng mạc, nhà cửa của tụi du kích và lẽ đương nhiên phát hiện ra du kích thì tiêu diệt. Chiến tranh là thế, mày hiểu chứ? Hoà buộc lòng phải gật đầu như thể đồng tình vào lời giải thích của viên võ quan. Cứ phải bắn, phải giết, phải thiêu trụi xóm làng ư?- Hoà nghĩ, xóm làng này là của dân làng, nào phải chỉ là của những du kích. Hoà tự tin đáp lời: - Những ngôi nhà của dân làng bị thiêu đốt, gia súc, của cải bị cướp đi, họ không phải là du kích. Có sự lầm lẫn nào chăng? Viên sĩ quan lại nhún vai: - Ô la la! Chiến tranh, chiến tranh là thế ! Cũng thật là lạ, không hiểu là do có chút thiện cảm với thằng bé nói trôi chảy tiếng Pháp hay vì một lý do nào khác, viên sĩ quan Pháp đã khoát tay, dứt khoát không cho lũ lính dưới quyền được phép châm ngọn lửa đốt nhà bà Chánh Huyện. Bọn lính Lê dương bĩu môi, trố mắt ngạc nhiên. Chúng nói với nhau, chẳng hiểu thằng bé kia đã nói điều gì mà ngăn cản được mệnh lệnh đốt nhà của ông trung uý. Bởi biết tiếng Pháp nên Hoà nghe được điều này, anh vui vui, mỉm cười. Phải đợi cho lũ lính Lê dương và Bảo Hoàng rút quân khỏi làng, Hoà mới tức tốc chạy sang nhà An. Hoà chứng kiến cái cảnh : căn nhà gỗ năm gian đã cháy thành tro bụi. Tro tàn phủ dầy thành lớp trên sân gạch. Cột kèo bằng gỗ chảy thành than vẫn còn nghi ngút khói, nền nhà hừng hực nóng. https://thuviensach.vn Gió thổi mạnh cuốn tro tàn ra cổng, rải đầy trước ngõ. Cây mít, cây chanh, cây khế, trồng gần nhà vì lửa nóng táp đến, lá quăn lại, khô cong queo như vỏ đỗ. Bếp làm bằng tre pheo, nứa lá nên ngọn lửa tàn nhanh hơn. Mấy đứa em trai của An giờ này đang lúi húi cời đống tro tàn còn nóng, mong tìm thấy những vật dụng còn sót lại trên nền bếp. Bởi khóc nhiều nước mắt tràn ra gặp tro than, dính vào làm cho gương mặt đứa nào cũng loang lổ màu đen nhẻm. Nhìn lũ cháu nhỏ, Hoà động lòng, nước mắt ứa ra từ lúc nào, anh hỏi An : - Mẹ cháu đâu ? An sụt sịt, quệt nước mắt : - Mẹ cháu đi cất hàng trên tỉnh, hai ngày nay vắng nhà. - Các cháu có giấu có chạy được thứ gì trước khi tụi lính đốt nhà không ? - Không giấu được là bao bởi em cháu còn bé, mình cháu chạy không xuể. Chỉ mới kịp vội vã liệng cái mâm đồng, cái nồi và mấy chiếc bát đĩa xuống ao là lũ lính Bảo Hoàng đã ập vào nhà. Chúng quát hỏi chủ nhà, không thấy người lớn, nó sục sạo trong nhà vơ luôn quần áo. Làm gì có của nả mà kiếm chác, chỉ có mấy thùng thóc, thúng gạo nó khuân đi bằng sạch. Rồi, chẳng cần hỏi han thêm nữa, ra chuồng trâu, nó mở chuông, dắt trâu đi. Sau đó, sẵn mồi lửa trong tay, chúng đốt nhà ngay lập tức. Chú Hoà lắng nghe rồi than thở, giọng não nề như giọng người lớn tuổi : - Khổ thân các cháu. An lại kể, đôi lông mày nhíu lại : - Nhà cháy, lửa đùng đùng bốc cao theo ngọn gió, cháu liều chết, chạy ào vào trong nhà, vơ vội vơ vàng được vài cái quần áo của các em mà tụi lính bỏ lại và cái cặp sách. Nhìn cảnh căn nhà đã cháy thành than, gương mặt nhem nhuốc tro bụi của các cháu rồi liếc nhìn cặp sách của An, vẻ mặt Hoà đăm chiêu, tư lự. An còn tiếp tục đến lớp ư? Từ nay nó không còn mái nhà nương thân, đàn em https://thuviensach.vn thì nhỏ dại, liệu mẹ nó có còn đủ sức cho con đến trường không? Khổ thân anh em chúng nó. Hoà chợt nghĩ tới bố chúng nó. Anh Lễ theo kháng chiến, nghe nói bị ngã nước, ốm đau liên miên phải tìm đường ra thành thị chạy chữa rồi xin làm ký lục ở công sở, chịu tiếng “dinh-tê” về với địch. Giờ này chẳng có tin tức gì và cũng không biết ở nơi đâu, bặt vô âm tín. Còn mẹ An? Bà đảm đang chịu đựng, tần tảo nuôi con. Cả cái gia đình năm miệng ăn trông vào bà. Con dâu nhà ông Chánh Huyện chẳng mấy ai vất vả sớm khuya, chịu thương chịu khó như mẹ An. Qua vụ gặt hái đến ngày nông nhàn, cũng bởi gánh nặng con cái phải vất vả mưu sinh, bà lặn lội lên tỉnh cất hang về bán ở cái làng Xuân Giao này để kiếm tiền cho con ăn học. Nhờ thế, nhà có đồng ra đồng vào, An được cắp sách đến trường. Mẹ An không than thở về nỗi vất vả nuôi con, cũng không than thở về nỗi một thân một mình lo toan mọi việc. Tuy nhiên, bà không thể không buồn, bởi vậy rất ít khi An được chứng kiến mẹ vui. Nụ cười của mẹ thật hiếm hoi. Những người nặng nề tâm trạng thường ít nói ít cười, như người trầm cảm, giấu giếm cả giọt nước mắt. Khi có được niềm vui hiếm hoi thì tiếng cười của mẹ An cũng không rổn rảng. Sau này phải xa mẹ, di cư vào Nam, bao giờ lòng An cũng trĩu nặng nỗi niềm biết ơn, thương mẹ. Mỗi khi nhớ đến mẹ thì ám ảnh nhất lại là nụ cười buồn hiếm có của bà. An vẫn nhớ chuyện mới xảy ra cách đây dăm ngày. Ông Húc chỉ huy du kích xã, dáng người thâm thấp, vậm vạp, môi dầy, lông mày đậm, tiếng nói oang oang đến nhà gặp mẹ An. Ông mang theo khẩu súng trường trung chính, tựa súng trước cửa như muốn khẳng định uy quyền của vị chỉ huy. Mắt ông nhìn xoáy vào mắt người tiếp chuyện, giọng ông gay gắt giáng đòn phủ đầu: - Chúng tôi biết, bà vẫn thường xuyên lên tỉnh thuộc vùng kiểm soát của giặc Pháp mua hàng của chúng về đây bán kiếm lời, như thế là tiếp tay cho địch đấy. Không thể nhẫn chịu người ta ghép cho mình vào tội trạng “tiếp tay cho địch”. Tiếp tay cho địch nhục nhã lắm. Mẹ An nhìn thẳng vào đôi mắt https://thuviensach.vn nghiêm lạnh, ráo hoảnh của ông Húc rồi đốp chát trả miếng: - Ông Húc ạ, đừng có vu oan giá hoạ như thế. Miệng gần lỗ tai, ông nói cho lỗ tai ông nghe. Ông thừa biết, tôi một nách bốn con dại, phải tần tảo nuôi chúng. Việc phải đi cất hàng trên tỉnh về bán để kiếm ra đồng tiền nuôi con sao lại nỡ nói liều là tiếp tay cho địch. Nói như thế là phải tội với trời - Vẫn với giọng phẫn nộ, mẹ An không buông tha – Tôi xin hỏi ông, vợ ông mua bóng đèn, cuộn chỉ của tôi đấy, như thế có là tiếp tay cho địch không? Tiếp tay cho địch là Việt gian à? Như thể một võ sĩ vừa ra đòn đã lập tức bị đối phương phản đòn quyết liệt. Ông Húc núng thế, biết mình nỡ lời, đang phải đối diện với người đàn bà chẳng vừa, không dễ đe doạ, có phần đáo để. Ánh mắt ông bớt phần nghiêm lạnh, ông Húc hạ giọng xoa dịu: - Tôi không dám nói bà là Việt gian nhưng khuyên bà điều này, vào vùng địch nguy hiểm lắm. - Ông nói thế còn nghe được. Thế nhưng, nguy hiểm tôi cũng phải chịu, chẳng nỡ để con tôi không có miếng ăn, không được học hành. Ai bố thí cho con tôi nào? Ông Húc có phần nói đúng, vào vùng địch kiểm sóat không ít khó khăn nguy hiểm. Lên tỉnh mua hàng, bọn nhà đoan đánh thuế. Chúng chặn lại, nghi mẹ An là phần tử mua hàng về tiếp tế cho du kích Việt Minh, có lần bị tống giam một vài ngày. Bà phải nhờ người họ hàng có mối quen biết xin cho cái giấy phép hành nghề buôn bán vặt. Thời buổi loạn lạc này. kiếm kế sinh nhai khó cả đôi đường. Đường mua phải chịu thuế má nặng nề thăn chặn. Đường bán bị ngăn chặn đe doạ. Có ai cảm thông cho người phụ nữ phải nhọc nhằn một nắng hai sương, tần tảo nuôi con. Lúc này, mẹ An và cả An nữa thấy lờ mớ trước mắt mình những hàng rào vô hình muốn ngăn chặn cuộc sống sinh nhai đầy khó khăn. An không thể hiểu nổi, vì sao mua cây kim, sợi chỉ, thếp giấy, lọ mực về bán lại là tiếp tay cho địch. An biết mẹ mình không bao giờ là Việt gian. An hiểu rằng, nhờ mẹ mua hàng về bán kiếm lời nên anh có tiền mua sách bút. Đôi lông mày xếch của anh nhíu lại, suy nghĩ của An được đẩy tới mang nặng nỗi bất bình oán trách việc https://thuviensach.vn gán cho mẹ cái việc tày đình nhơ nhớp “ tiếp tay cho địch” của ông Húc. Chiều muộn, mẹ An gánh hàng về, mồ hôi nhễ nhại, ướt đầm lưng áo. Vừa bước chân đến đầu làng đã có người cho hay làng bị giặc càn quét, nhà bà bị đốt thành tro và rằng ông này, bà nọ… đã bị lũ giặc bắn chết. Cái tin dữ dội ấy như sét đánh khiến bà bàng hoàng, mặt tái mét, đôi chân bủn rủn như muốn sụm xuống. Mẹ An vẫn cố quẩy gánh hàng mau bước về nhà. An cùng ba đứa em trai ngồi ở cổng mong ngóng nhìn về hướng đầu làng mong mẹ về. Trông thấy đàn con đủ cả bốn đứa chạy đến đón mẹ, bà mừng mừng tủi tủi, nước mắt trào ra. Các con oà khóc, tranh nhau nói với mẹ: “ Nhà ta cháy mất rồi! Trâu bị bắt rồi!” “ Mẹ ơi! Đêm nay ngủ ở đâu? ”. Thằng Chu nũng nịu, mếu máo: “Con đói”. Bà bảo các con : “ Mẹ biết, mẹ biết cả rồi, các con đừng khóc nữa.” Nhìn đống tro tàn, thỉnh thoảng có làn giáo cuón theo làn tro bụi bay lả tả, mẹ An không cầm được nước mắt. Bà khóc nhưng không thành tiếng, không vật vã, không kêu gào thảm thiết. Lau khô dòng nước mắt hoen trên hai gò má, bây giờ thì cắn chặt hai hàm răng, nước mắt bà ráo hoảnh, gương mặt bà lộ rõ sự lo âu căng thẳng nhưng không nhăn nhó, lòng bà rối bời. Bà giục An chia gói kẹo bột cùng mấy tấm bánh tẻ cho các em rồi sang nhà chú Hoà vay mấy bơ gạo để nấu cơm. Bà ngồi lặng yên ôm thằng Chu vào lòng. Trăng bắt đầu ló, khi ẩn khi hiện trong mây mờ.Ánh sang mờ tỏ soi chiếu xuống nền nhà chất đầy tro tàn. Ánh trăng nhuộm màu đen đúa, nhợt nhạt. Dòng suy nghĩ của mẹ An bắt đầu cuồn cuộn không thôi. Những phân vân, lo âu thi nhau ập đến. Ngày mai và rồi sau này sẽ sống ra sao,bà thở dài. Tối hôm nay sang ngủ nhờ bên nhà bà Chánh. Tạm thời năm bữa nửa tháng thì được nhưng ở nhờ mãi sao đành! Mẹ An lặng lẽ trầm ngâm… Còn việc nuôi nấng đàn con, cho chúng có bữa ăn để sống lại càng nan giải. Đang độ tháng ba ngày tám, thóc cao gạo kém. Lúa bây giờ chỉ mới trổ đòng đòng, https://thuviensach.vn vài tháng nữa mới có hạt thóc, hạt gạo thu hoạch…Hay là thuê mướn người ta dựng tạm túp lều mái rạ. Bỗng nghe văng vẳng từ xa tiếng khóc ai oán của thân nhân những người vừa bị giặc giết trong trận càn làng của giặc, mẹ An lắc đầu thở dài. https://thuviensach.vn Bùi Đức Ba Phía Ấy Người Đi - 2 - Bây giờ việc đi cất hàng trên tỉnh không còn được dễ dàng như ngày trước nữa. Bản thân bà đã chứng kiến ngườivào thành phố bị kiểm soát giấy tờ ngặt nghèo. Người ta có giấy tờ hành nghề buôn chuyến hẳn hoi vậy mà vẫn bị bọn nó hống hách vu oan là mua hàng về tiếp tế cho du kích Việt Minh. Cãi chẳng nổi cái lũ lộng hành, có quyền có thế. Vậy là, hàng bị tịch thu. Còn bà, về đến làng, tuy rằng ông Húc không còn bạo mồm bạo miệng nói bà là tiếp tay cho giặc nhưng lại vòng vo răn đe bóng gió: “ mua hàng trong vùng địch tạm chiếm là có lợi cho địch”. Có lợi cho địch thì ắt hẳn có hại cho ta. Bà và cả An nửa hận lời nói độc miệng của ông Húc. Thời buổi loạn lạc thế này, kiếm được miếng ăn sao mà khó thế. Phải rồi, đi đường bà được nghe người ta kháo chuyện với nhau, cuộc chiến đang lan tràn ở các tỉnh đồng bằng. VIệt Minh và lính Pháp đánh nhau to lắm. Bọn lính Lê dương và tụi lính Bảo Hoàng thẳng tay đốt phá trong những trận càn quét. Khổ cho dân lành lương thiện. Cái làng Xuân Giao này, lần này bị đốt phá cướp bóc ghê người, thật hãi hùng. Phải tìm con đường để sinh sống nuôi con. Không thể ở lại cái làng này được nữa, vả lại nhà cửa có còn đâu, không thể chịu được mãi cái cảnh xóm làng bị càn quét, bắn giết liên miên. Mạng sống bị đe doạ và kiếm ăn thì nào có dễ dàng. Trời Phật có thấu cho chăng? Ánh mắt bà u ẩn như thả mãi về chốn xa xăm. Trên nền trời đùng đục, vầng trăng lúc tỏ lúc mờ bởi những áng mây xam xám cứ vật vờ trôi, đôi lúc phủ rợp vầng trăng. Sau bữa ăn tối, mẹ con An sang ngủ nhờ bên bà Chánh Huyện. Mẹ An không chợp được mắt cứ nghĩ ngược nghĩ xuôi về những ngày tới. Nghĩ mãi, bà đi đến một quyết định dứt khoát. Mấy hôm nữa, mẹ con bà sẽ dắt nhau lên thành phố Nam Định tá túc nhà bà chị chồng một thời gian rồi liệu https://thuviensach.vn cơ. Rồi ngụ cư hẳn ở một nơi nào, lúc này không thể nói trước được. Việc kiếm kế sinh nhai đành phải liệu vậy. Ngoảnh nhìn những đứa con đang ngủ yên, đều đều nhịp thở, gương mặt chúng sáng sủa hồn nhiên vô tư như chẳng hề có điều gì xảy ra, nước mắt mẹ An chan hoà hai gò má. Sáng hôm sau, mẹ nói với An, giọng buồn buồn, mắt ươn ướt nước: “ Mẹ con ta chỉ ở lại làng mình vài ba ngày nữa để thu xếp việc nhà rồi lên Nam Định tìm đường kiếm sống. Đành lòng phải thế con ạ, không còn cách nào nữa đâu, mẹ đã nghĩ kỹ rồi. Bao giờ bán cho xong món hàng vừa mua về, thu gom những khoản nợ lặt vặt ở những người dân làng nghèo khó là sẽ ra đi. Họ mua hàng của mình nhưng vì túng bấn nên đang còn khất nợ.” Trước ngày ra đi, An đến lớp sớm hơn thường lệ, lúc cỏ hai bên vệ đường còn đẫm ướt sương mai. Đến trường để chào thầy, tạm biệt bạn học. Thầy, trò, bạn bè trong buổi chia biệt không sao tránh được sự mủi lòng, những giọt nước mắt rớt dài trên gò má. Khôg có nụ cười vui hồ hởi, cũng chẳng có vẫy tay đưa tiễn mà đây đó là những ánh mắt những lời chào chia biệt buồn bã. Rời bàn tay này lại nắm bàn tay kia của bạn bè cùng lớp. Con gái hình như quên cả nỗi thẹn thùng có hữu, bạo dạn nắm tay An, ánh mắt lưu luyến rưng rưng. Cảm giác bất ngờ, đột ngột quá, Thương mắt đỏ hoe, cắn chặt mãi làn môi để ngăn dòng nước mắt. Chiếc khăn mù - xoa cứ chốc chốc lại chấm chấm, quệt quệt vệt nước đọng ở mí mắt. Thương cúi mặt, muốn giấu những giọt nước mắt nhưng bất lực, không tài nào kiểm sóat nổi. Tiếng sụt sịt phát ra nghe rõ mồn một. Giọng Thương buồn bã: “ Thương không ngờ đến nông nỗi này, chiều nay Thương đến nhà An để chia tay…” Buổi chiều, Thương đến tìm An đang ở nhà chú Hoà. Con đường từ đầu làng Xuân Giao dẫn vào nhà Hoà phải ngang qua cổng nhà thằng Cội. Thấy bóng dáng người con gái xinh xắn, thằng Cội rời nhà mình, bám theo sau, https://thuviensach.vn hắn nói như quát lên: - Cô kia, đứng lại! Thương vẫn thoăn thoắt bước. Cội chạy theo hỏi: - Cô ở đâu đến làng này? – Thương quay ngoắt lại đáp: - Ở Xuân Thành Chợt nhìn rõ vẻ xinh đẹp của Thương, Cội trố mắt nhìn rồi chạy vượt lên đứng chắn ngang đường. Đôi mắt lồi lồi của Cội nhìn chòng chọc như thể lần đầu tiên trong đời hắn được nhìn người con gái có vẻ đẹp khác thường. Cái đẹp thật kỳ lạ, buộc thằng con trai ở lứa tuổi 15, 16 phải dịu giọng: - Tên cô là gì? – Thương bĩu môi, không trả lời. Cội lại hỏi: - Đến nhà ai? Tôi chỉ lối cho. - Đến nhà anh Hoà, anh An. Thằng Cội cau mày tức tối vì nó đoán ra ngay, cô gái kia là bạn học thân thiết với lũ chú cháu thằng An. Chẳng nên dại dột chòng ghẹo bạn gái của chúng. Lượng sức mình, nó không thể đánh nổi thằng An tuy rằng hai người xấp xỉ tuổi nhau. An lại chẳng ngại chuyện đánh nhau, ở cái làng này không ai dám bắt nạt. Đã có lần Cội gây sự, thách thức quyết đấu, phân định thằng thua bằng tay vo. Cội xông vào đấm phủ đầu. Không ngờ An bình tĩnh đỡ và tránh đòn rồi phản công quyết liệt, giáng mấy quả đấm chắc nịch vào mặt Cội. Quả trúng mắt nẩy đom đóm, tối sầm mắt mũi. Quả trúng mặt, trúng mũi làm mặt Cội có chỗ sưng vù, mũi đổ máu cam, Cội thua đau. Mấy hôm phải vác bộ mặt thâm tím, thật xấu hổ với mọi người. Nghĩ đến trận đánh nhau nhớ đời ấy, Cội hận lắm nhưng đành phải nhường đường cho Thương đi. Nó không thôi dán mắt nhìn theo mái tóc dài mượt mà vất vẻo ngang mông theo dáng đi uyển chuyển của người con gái. Và rồi, chỉ trong giây lát trong người Cội dồn ứ nỗi bực dọc tức tối. Nó căm lắm, căm hận bởi thua An về sức vóc, kém An về học hành. Bây giờ lại thua An thêm một điều: An có bạn gái xinh đẹp, điều này làm nó tức tối nhất. Cội thầm ao ước, cô gái kia là bạn của Cội thì hãnh diện biết bao nhiêu với bạn bè. https://thuviensach.vn Chú Hoà nhường phòng học của mình cho An và Thương tự do trò chuyện. Cuộc gặp mặt giữa Thương và An không vui lên được. Không gian yên ắng như lắng xuống. Mọi vật trong căn phòng như cùng lặng im để được chứng kiến, lắng nghe hai người trò chuyện. An buồn buồn, anh phá vỡ không khí trầm lắng: - Tuy An không đến lớp nữa nhưng Thương còn đến lớp theo học, đó là điều may mắn, chỉ mong Thương chịu khó học hành. - Tiếc cho An học khá mà phải thôi học.- Thương thở dài- Sau này liệu An có còn đi học nữa không? - An không thể biết trước được. Việc này còn tuỳ thuộc ở mẹ An. Nếu có thể nuôi được con ăn học, chắc rằng mẹ lại cho An đến trường. - Thương chỉ mong An được như thế. Bàn tay Thương làm dấu, cầu bề trên sáng láng, mong Chúa Trời với phép màu nhiệm cho An vượt qua chặng đường tha hương, khổ ải, vượt qua những trắc trở gian nan, cho An được ngày ngày cắp sách đến trường cùng bè bạn. Thương lại đưa tay làm dấu thánh một lần nữa, cầu Đức Chúa Trời cho mối thân tình của An và Thương không bao giờ phai nhạt, rồi đây hai người được mãi mãi bên nhau. Thương chậm rãi lấy ra từ trong túi của mình chiếc khăn mù-xoa màu xanh lơ, bên trong gói chiếc cặp ba lá, giọng dìu dịu: - Tặng An làm kỷ niệm để nhớ mãi Thương. Vẻ bẽn lẽn, lúng túng vì xúc động làm má Thương ửng hồng. Người con gái lần đầu tiên trong đời đặt chân trên ngưỡng cửa tình yêu không khỏi xao động. Mỗi tình đầu hồn nhiên chân thành vừa chớm nở như bong hoa hé nụ lại bất ngờ gặp bão gió mà không ai có thể dự đoán được. Bây giờ thì cuộc chia tay của đôi trẻ sắp diễn ra. Nỗi buồn dần dà thâm nhập mà chỉ có người trong cuộc mới nhận ra. Khái niệm “đau khổ” lúc này Thương đang thấm thía. An rụt rè nhận kỷ vật, anh nói với Thương: https://thuviensach.vn - An có quyển bài tập Toán chọn lọc, Thương giữ lấy để tham khảo. Tay đỡ lấy cuốn sách, Thương đăm đắm nhìn An, ánh mắt lấp lánh những tia sáng êm dịu, ấm áp không ngòi bút nào tả nổi. Lần đầu tiên trong đời mình, Thương gọi An là “anh” và xưng “em” với cái nghĩa yêu thương một cách hồn nhiên: - Em xin anh. Lòng Thương dấy lên những phút giây xao động, giọng dịu êm. - Cuốn sách này em sẽ giữ gìn cẩn thận để mãi mãi nhớ anh. Bất chợt Thương thấm giọt nước mát trào ra trên khoé mắt. An cảm nhận được Thương đang buồn, đang xúc động, trong giây lát này anh chợt nhận ra gương mặt với vẻ đẹp đáng yêu của Thương, đẹp hơn trong cảm nhận mà trước kia anh đã biết. Tất cả những nét trên gương mặt như bảo nhau cùng hộ trợ tô điểm cho sắc đẹp cỉa Thương và đáng yêu nhất lại là ánh mắt trong trẻo mà dịu dàng của em. An nắm bàn tay mềm mại của Thương, em ngước nhìn rồi bẽn lẽn làm cho làn mi cong cụp xuống. Đôi bàn tay của hai người truyền hơi ấm cho nhau. Tuy vậy anh không dám nghĩ, dám tin đời mình sẽ gắn bó với Thương. Nỗi mặc cảm về bước đường tha hương vô định đang lên tiếng nhắc nhở anh. Trăng chênh chếch treo lơ lửng trên đầu ngọn tre. Chẳng thể ngồi mãi bên nhau, Thương từ biệt ra về. An tiễn Thương trên đoạn đường làng rợp bóng trăng, luỹ tre hai bên đường lao xao ngọn gió từ đồng làng thổi tới. Đã đến lúc chia tay, Thương rưng rưng nước mắt, em chủ động nép mình ngả mái đầu vào ngực An, giọng dịu dàng, dặn đi dặn lại: - Anh đến đâu, ở đâu, làm gì nhớ viết thư cho Thương hoặc nhắn qua chú Hoà cho em hay. Nhớ anh nhé! Hứa với em đi. Bây giờ thì An như bừng tỉnh. Anh mơ hồ suy đoán rằng, bước đường tha hương của mẹ con anh rồi đây sẽ chẳng biết sẽ đến góc biển chân trời nào. Có lẽ không thể trở về quê hương được nữa, không còn được gặp Thương nữa. An thở dài. Viết thư cho Thương ư? Viết về nỗi buồn tha hương, viết https://thuviensach.vn về cuộc sống mưu sinh nhọc nhằn, vất vả liệu có ích gì không? Chắc chắn chỉ làm cho Thương buồn, An nghĩ thế, anh hờ hững gật đầu. Im lặng một hồi lâu, An chậm rãi trả lời. - Dù có viết thư hay không viết thư thì chúng mình bao giờ cũng nhớ đến nhau, cầu mong cho nhau những điều may mắn phải không Thương? Trong giây phút chia tay này, An đã tiên liệu đây là cuộc chia ly chứ không đơn thuần là cuộc chia tay. Thương không nhìn thấy nước mắt An rớt trên gò má. Bất chợt, Thương mau lẹ móc từ trong túi áo mình ra 5 đồng bạc, giúi nhanh vào túi An rồi nói: - Mấy đồng này dù chẳng đáng là bao nhưng cũng cần để anh uống nước dọc đường. Để chiều lòng Thương, An không nỡ từ chối. Vả lại, không ai lường trước được những khó khăn gặp phải trên đường tha hương. Tuy vậy, nhận đồng tiền của bạn gái, anh ngường ngượng. Ngừơi con trai tự trọng đang lớn lên trong An. Trở về với căn phòng mà cả gia đình đang phải ở nhờ nhà bà Chánh, An ngồi lặng một mình không ánh đèn, những suy nghĩ lăn tăn chợt đến. Thế là đã hai ngày nay An thôi học. Bây giờ thì bạn bè lớp đệ lục của anh hiển hiện rõ mồn một trong ký ức. Bạn trai: Hùng, Trường, Khánh…con gái: Thương, Thắm, Đào…Con trai, đứa lầm lỳ ít nói, thằng vỡ giọng ồm oàm. Con gái hay thẹn thùng. Giờ ra chơi, chúng co cụm thành nhóm để trò chuyện. Chuyện chẳng phải bí mật mà vẫn cứ kín đáo như thể để chúng biết mà thôi. Bạn học đệ lục vậy mà khối đứa ngọng líu ngọng lô, giọng đọc phát âm l thành n, sủa mãi không xong, khiến cả lớp cười nôn ruột… Thầy dạy Văn dáng lòng khòng, người nhỏ thó, giảng văn quên cả giờ ra chơi. Thầy dạy Sử cận thị nặng, giọng hùng hồn, cuốn học trò vào tiết học. Còn thầy dạy Toán lời giảng khúc chiết dẫn học trò đến với những kết luận chặt chẽ. An cũng không rõ vì sao mình lại thích nhất môn Toán, dòng tộc của anh nghiêng hẳn về năng khiếu các môn học tự nhiên. Tháng vừa qua, https://thuviensach.vn An giành được một điểm 10, hai điểm 9, xếp thứ nhì trong lớp, thực hiện được yêu cầu của mẹ. An vẫn nhớ, mẹ đã từng khích lệ anh ngày nào, con cố gắng vươn lên xếp thứ nhất, thứ nhì trong lớp mẹ hứa cho con lên Nam Định chơi. Nhưng nghĩ mà buồn, ngày mai mình sẽ đến thành phố Nam Định, nhưng lại không phải là đi chơi với mong ước của tuổi thơ mà đơn giản chỉ là một cuộc chạy loạn vì giặc Pháp, phải tha phương cầu thực bởi mái nhà đã thành tro bụi. Ở lứa tuổi 15 người ta không ngập chìm trong phiền muộn, hình ảnh về thầy về bạn chợt đến rồi chợt đi, An chỉ tiếc rằng không còn được cùng bè bạn cắp sách đến trường. Thế là ngày mai mẹ con anh sẽ xa rời cái làng quê chôn rau cắt rốn này… Kết thúc trận càn quét xóm làng vừa rồi, ông Cành cũng vài người chủ trâu lớn tuổi bị bắt phải đích thân dắt trâu nhà mình theo bọn lính về đồn Thuỷ Nhai. Đến nơi, lũ lính được lệnh giữ lại trâu, đuổi họ ra về. Người ta không chịu, đứng lỳ ở cổng đồn khóc lóc van lạy. Họ nằn nì với lũ lính, xin lại những con trâu vô tội. Cổng đồn Thuỷ Nhai trở nên ồn ĩ. Viên thiếu uý đồn trưởng xồng xộc trong đồn bước ra, chững chạc trong bộ quân phục, mặt hầm hầm, hàng ria sâu róm đen nhánh dựng lên. Nó khoát khẩu súng ngắn trong tay thành một vòng cung rồi giơ khẩu súng lên cao, bóp cò nổ liền ba phát chỉ thiên. Mọi người im phăng phắc, lấm lét nhìn đồn trưởng. Hắn dằn giọng, chúng bay muốn sống thì ra về ngay, đừng nhiều lời. Đứa nào lì lợm, muốn thi gan với súng đạn thì hãy mở to mắt ra xem con trâu kia! Ba phát súng của đồn trưởng nối nhau: đoàng, đoàng, đoàng nhằm vào đầu một con trâu. Trâu trúng đạn, đầu vỡ một mảng, óc trăng trắng phọt ra hòa với dòng máu đỏ ngầu. Nó lăn kềnh giãy chết. Bốn chân quờ quạng đạp trên mặt đất mềm, đào bới thành vệt, trũng sâu như rãnh cày. Mắt trâu mở thao láo, ánh mắt không lờ đờ mà trừng trừng như ai oán viên đồn trưởng đã không cho nó được sống. Mấy người dân làng mặt biến sắc vẻ khiếp sợ. Họ lắc đầu thở dài, biết rằng có van xin nữa cũng vô ích. Nước mắt uất ức trào ra, miệng https://thuviensach.vn lẩm bẩm chửi rủa lũ giặc tham lam tàn ác rồi đành rủ nhau ra về. Ông Cành lững thững đi sau đoàn người mất trâu, viên đồn trưởng rảo bước đến bên ông, ghé tai bảo: - Ông là người tử tế, biết quý trọng quân đội Bảo Hoàng, tối mai ông bí mật lên đây, tôi sẽ ban cho một đặc ân.- hắn nháy mắt, hất hàm nhìn con trâu nhà ông Cành. Viên đồn trưởng nói nhỏ, chúng ta phải cùng nhau thoả thuận một việc. Ông Cành luôn miệng: - Đa tạ quan lớn! Đa tạ quan lớn! Viên thiếu uý gật gù: - Trường hợp độc nhất vô nhị này phải chọn mặt gửi vàng. Ông chẳng việc gì phải hé miệng với ai. Bọn dân làng bị mất trâu chúng mà biết sẽ ganh tỵ đấy, không có lợi cho ông đâu. Chú ý lắng nghe, con mắt lồi của ông Cành chớp lia lịa, giọng ông xun xoe: - Con sẽ nhất nhất tuân theo đúng như lời dạy bảo của quan lớn. Ngay chiều hôm sau, vợ chồng ông Cành luộc gà, đồ xôi đùm vào trong bọc lá chuổi tươi, buộc dây lạt cẩn thận rồi, chờ cho trời nhá nhem nhọ mặt người, gà đã lên chuồng, hai bố con ông mang theo đùm xôi gà, len lén vòng đường tắt tìm đến đồn Thuỷ Nhai. Viên đồn trưởng, mặc quần xà lỏn, mặt tươi hơn hớn, phì phèo điếu thuốc lá cắm trên miệng tiếp đón bố con ông Cành. Sai nhà bếp dọn mâm cơm tối có thịt trâu – trâu bị bắn chết hôm qua, chặt thịt gà luộc mà ông Cành vừa đem biếu vào đĩa to, chất đầy tú hụ. Viên thiếu uý cho hai bố con ông Cành ngồi cùng mâm với mình uống rượu mạnh. Thiếu uý đồn trưởng uống cầm chừng nhưng lại ép ông Cành uống hết chén này đến chén khác. Khi ông Cành đã ngà ngà say, mặt đỏ lựng, mắt vằn những tia máu, lời nói lè nhè líu lưỡi, thiếu uý vỗ đồm độp lên vai ông Cành: - Tôi sẽ trả con trâu mộng cho ông. Sướng nhé! Nhưng ông phải cam kết với tôi một việc. Dễ thôi! - Xin quan lớn cứ nói. Được giúp quan là phúc đức cho thằng Cành này. https://thuviensach.vn - Tốt ! Tốt lắm ! Từ nay về sau ông sẽ cộng tác chặt chẽ với tôi, dò la bọn du kích trong làng mình rồi trình báo thật chính xác về quân số, nơi ở của chúng, sẽ có thưởng. Ông Cành ề à, vội vã cướp lời : - Việc quan lớn giao cho, con đâu dám từ chối, nhất định làm được. Viên thiếu uý nhếch mép cười, bộ ria sâu róm đen nhánh quăn lên, trườn dài trên mép. Hắn lại rót tiếp cho ông Cành chén rượu đầy. Thiếu uý không ngờ mình đã kiếm được kẻ đồng minh cộng tác chẳng mấy khó khăn và biết rằng cái kế “con trâu nhử mồi”, mưu mô nội gián đã hình thành, hứa hẹn đầy triển vọng.Hắn nhìn chòng chọc vào con mắt lấm lét của ông Cành, nhếch mép cười ruồi, thầm nghĩ , thằng này dùng được. Hắn rót đầy chén rượu, tự thưởng cho mình, tớp một hớp cạn đến đáy chén rồi hà một hơi sặc mùi rượu. Thiếu uý đồn trưởng lim dim đôi mắt, lăn tăn với ý nghĩ đầy hứng khởi. Chẳng còn bao lâu nữa, dưới sự chỉ huy của mình, những làn đạn của binh lính đồn Thuỷ Nhai sẽ giòn giã phát hoả, hạ gục bọn du kích Việt Minh ở làng Xuân Giao. Quan trên người Pháp sẽ phải ngả mũ khâm phục vị đồn trưởng tài năng. Cái ngày phong hàm trung uý và có cơ thưởng mề đay nữa chứ sẽ chẳng còn bao xa…Trở về với thực tế, đồn trưởng Thuỷ Nhai gắp cho bố con ông Cành những miếng thịt trâu màu thâm thẫm, xam xám giúi vào bát. Ông Cành cảm kích, xoa xoa đôi bàn tay đen đúa. Thiếu uý giục : - Ăn uống thoả thuê đi, không phải khách sáo gì cả. Từ nay chúng ta là người nhà thân tình. Ông Cành lại xoa xoa đôi bàn tay vẻ hả dạ. Viên đồn trưởng đôi mắt nhiều lòng trắng bây giờ cũng đã vằn lên những tia máu đỏ, nhìn thằng Cội một chập rồi như phát hiện ra điều gì đặc biệt, nó nói: - Thằng cu này trông giống bố nó như đúc - Bởi nước da đen và cặp mắt lồi lồi của hai bố con ông Cành giống nhau.Thiếu uý lại chậm rãi, thằng cu này trông vẻ nhanh nhảu, láu lỉnh, được việc đấy. - Thưa quan lớn được việc gì ạ? https://thuviensach.vn - Được việc là ý tôi muốn nói, từ nay ông đừng ló mặt gặp tôi, bọn dân làng và du kích trông thấy sẽ bị lộ. Việc quân cơ không thể thế được. Vậy nên, có thông tin gì về du kích, ông sai thằng này đến bẩm báo với tôi- thiếu uý quay sang hỏi thằng Cội, mày tên là gì? - Dạ, Cội ạ. Ngẫm nghĩ trong giây lát, hắn quay sang dặn thằng Cội: - Đến đồn này, gặp lính gác, mày nói, tôi là cháu ruột thiếu uý. Mật khẩu đấy, rõ chưa? Thằng Cội gật đầu lia lịa, nhanh nhảu đáp: - Dạ! Dạ! Vâng, con rõ rồi. - Thế rồi, lập tức quay về, chầm chậm bước chân, không được nán lại lâu trước cửa đồn, sẽ lộ bí mật, hỏng bét. Ngay sau đó, tao sẽ phái người mặc thường phục rảo bước theo sau. Khi nào người ấy đi ngang qua mày, mày sẽ trao bản báo cáo mật của bố mày cho người ấy. Hiểu nhiệm vụ này bí mật rồi chứ? Thằng Cội luôn miệng: - Dạ ! Vâng. Cội lại được viên đồn trưởng gắp cho thịt trâu chất đầy bát. Nó ăn thịt trâu, thịt gà no căng bụng. Từ bé đến giờ, nó mới được ăn thịt trâu no nê, thoả thích đến thế. Có ăn mới biết thịt trâu dai dai nhưng đầm đậm, ngon miệng lắm. Cội hớn hở vui. Từ nay nó được nhận là cháu ruột của quan đồn trưởng, hãnh diện quá. Cả làng Xuân Giao không một ai được vinh hạnh như thằng Cội này. Cội trô trố nhìn đồn trưởng, thầm biết ơn, lòng tràn ngập kiêu hãnh. Ra về, Cội được viên đồn trưởng cho ba đồng bạc. Bố con ông Cành được đồn trưởng cho gói lại những miếng cổ cánh gà, và vô khối thịt trâu thừa thãi trong bữa ăn cùng đùm xôi nếp mang về. Ở làng Xuân Giao này, chỉ một mình nhà ông Cành được viên đồn trưởng Thuỷ Nhai hoàn trả lại trâu. Dân làng cùng bị bắt trâu trong trận càn quét vừa qua đến hỏi han ông, hy vọng nhờ ông Cành mách bảo, chỉ cho đường https://thuviensach.vn đi nước bước để đòi trâu về. Chẳng dại gì mà nói rõ sự thật, ông bảo với họ, có hai trăm bạc như tôi thì dễ dàng chuộc lại trâu.Các ông bà có đủ tiền, không hơn không kém thì đến đồn Thuỷ Nhai xin gặp quan đồn trưởng mà chuộc trâu về. Họ thở dài ngán ngẩm. Những gương mặt xạm màu đất chau mày nhẩm tính giá trâu cày lúc này, họ trao đổi bảo nhau, chẳng ai ngu đần, rồ dại mà đi chuộc lại trâu với giá tiền đắt đỏ hơn mua ngoài chợ. Và nữa, cứ nhớ tới cái mặt đằng đằng sát khí của thằng đồn trường với khẩu súng nạp đạn lăm lăm trong tay mà phát sợ. Họ nản lòng, không còn ai có ý định chuộc lại trâu, chỉ còn biết thở dài tiếc nuối xen lẫn than thở và những lời nguyền rủa quân ăn cướp. Làng Xuân Giao bây giờ chỉ còn vài con trâu, đồng ruộng vào vụ cày thiếu sức kéo, trâu nhà ông Cành được dân làng luân phiên thuê cày ải, giá thuê trâu được đẩy lên cao chưa từng thấy. Người có trâu lợi dụng thời cơ kiếm lợi. Một sào ruộng thuê trâu cày lên giá một thúng thóc mà vẫn khó thuê cho kịp thời vụ. Những gia đình nghèo khó không kham nổi giá thuê trâu cày. Chẳng thể bỏ ruộng hoang hoá, buộc lòng phải gập lưng cuốc ruộng. Đêm hôm khuya khoắt vẫn còn người cặm cụi cuốc ruộng cho kịp thời vụ. Trên cánh đồng mênh mông quạnh vắng, dưới ánh trăng mờ tỏ, bóng người thấp thoáng, lom khom cuốc ruộng, trông vật vờ như những bóng ma. Ông Húc chỉ huy du kích xã cũng phải tìm đến nhà, nói khó, thuê ông Cành cày cho một mẫu đồng sâu. Ông Cành vui lòng nhận lời, tờ mờ sáng hôm sau đã vác cày, dắt trâu đến cày mướn. Công xá chỉ đòi bằng nửa người khác lại còn xởi lởi cho được khất đến vụ thu hoạch mới phải trả. Bởi vậy, vợ ông Húc xinh đẹp có tiếng ở làng Xuân Giao, người làng ai cũng khen bà trẻ, đẹp lại khéo chiều chồng. Bà ta tấm tắc khen ông Cành tử tế, tốt bụng, người trong làng chẳng mấy ai bì kịp. ông Húc ngờ vợ mình phải lòng ông Cành nhưng không có tang chứng đành bóng gió nói với vợ, trên đời này chẳng có thằng chồng nào chịu nổi vợ mình tán tụng thằng đàn ông khác. Linh cảm mách bảo, chồng nổi máu ghen tuông, bà Húc câm như thóc. Ông Húc len lén để mắt dò xét, hậm hực chửi thầm, tổ sư thằng Cành https://thuviensach.vn dê cụ. Ông mà bắt được trai trên gái dưới thì mày mất mạng. Ông Húc không phát hiện được hai người vụng trộm tư tình. Sự thật là ông Cành tấm tắc khen bà Húc trẻ đẹp nhất làng lại kiếm được ông chồng giỏi cả việc công việc tư. Lúc này ông Cành tán dương vợ chồng ông Húc để lấy lòng cả hai người. Bà Húc cười hi hí, thùm thụp đấm vào lưng ông Cành. Dần dà, ông Húc ngộ tỉnh ra rằng, thằng Cành thế mà tốt bụng, đúng như lời than phục của vợ ông. Sau ngày cày thuê cho ông Húc mẫu đất, ông Cành và ông Húc thân tình như đôi bạn tri kỷ. Có ấm nước chè tươi mới nấu, ông Húc mời gọi ông Cành sang uống, cùng nhau rít thuốc lào nổ tanh tách, phun khói mù mịt. Có cút rượu ngang, ông Cành kéo tay ông Húc sang nhà mình, ngồi khoanh chân trên chiều giữa sân, chén thù chén tạc, ăn cá rô ron rán giòn, nhấm nháp mấy hạt lạc rang và đĩa rau muống xào tỏi. Thân thiết với nhau đã hàng tháng, một buổi tối trăng mờ, ông Cành mời ông Húc sang nhà mình uống rượu giải sầu. Cả hai vui vẻ nâng chén. Đột nhiên ông Cành dốc bầu tâm sự trĩu nặng u uất: - Tôi mang mối hận thâm gan tím ruột. Ông Húc nhăn mặt, cau mày muốn chia sẻ nguyên nhân: - Hận ai? Cho tôi biết đi, chúng mình thân thiết với nhau như ruột thịt, giấu nhau làm gì. - Hận bọn binh lính đồn Thuỷ Nhai với quan thầy của nó là bọn Pháp. Chúng nó là lũ cướp. Tôi mất đứt mấy trăm bạc mới chuộc lại được con trâu… Của đau con xót. Tôi nung nấu muốn tìm ra phương cách trả mối hận này. Uất lắm. Uất lắm. Ông Húc gật gật mái đầu vẻ thông cảm rồi dông dài giảng giải: - Du kích xã mình còn yếu. Quân số thì ít, vũ khí chỉ có vài quả tạc đạn, mấy khẩu súng mút- cơ – tong, không đủ sức giáng trả những trận càn quét lớn của giặc. Trận giặc càn vừa rồi, hai du kích hy sinh - ông Húc ngưng lại trong giây lát rồi sôi nổi, nhưng rồi sẽ có ngày chúng ta hồi sức, du kích lớn https://thuviensach.vn mạnh, quyết diệt trừ bằng hết trung đội Bảo Hoàng ở đồn Thuỷ Nhai, bám làng, chống giặc càn quét. Còn việc tiêu diệt những đạo quân Lê Dương Tây đen Tây trắng, là nhiệm vụ của bộ đội chính quy. Ông Cành cướp lời, giọng bừng bừng sôi nổi như để hả giận hờn: - Thế mới bõ tức. Giá mà được sát cánh cùng các anh để trả hận, thằng Cành này mới hả dạ. Ông Cành đề nghị hai người kết nghĩa huynh đệ, tuy không sinh cùng ngày, cùng tháng, cùng năm nhưng thề nguyền cùng chung sống chết. Ông Húc cười hề hề, gật đầu, mặt tươi hơn hớn vẻ hể hả. Họ cùng nhau tợp ngụm rượu cạn đến đáy để ghi nhớ lời thề. Tớp xong ngụm rượu, ông Cành nhếch mép cười tinh quái, ném ánh mắt khinh bỉ nhìn ông Húc, khoái trá, thầm nghĩ, mày sẽ vào tròng của tao con ạ. Ông Cành xin vào du kích, ông Húc mừng lắm, nói: - Thế là làng ta có thêm một chiến sỹ giết giặc cưú làng, cứu nước. Từ nay tiểu đội du kích xã ta, cả thảy sáu người. - Là những ai vậy? Ông Cành rót đầy chén rượu cho ông Húc, chăm chú chờ đợi câu trả lời. Ông Húc tớp ngụm rượu, men rượu rần rật trong huyết quản, cao hứng kể tên từng chiến sỹ du kích. Họ rải rác trong xã. Người thả vó lưới ven sông, kẻ làm nghề đánh dậm, người thì ở thôn Thượng làm ruộng, kẻ ở thôn Hạ đóng cối làm mộc. Gắp con cá rô ron rán vàng, tiếp vào bát cho ông Húc, ông Cành như để thưởng công cho vị chỉ huy xã đã tận tâm cung cấp đầy đủ, vô cùng chính xác tên tuổi, nơi cư ngụ của từng chiến sỹ du kích trong xã cho mình. Bộ não của ông Cành làm việc hết công suất để ghi nhớ không sót những thông tin vừa thu nhận được. Ông Húc trao nhiệm vụ cho ông Cành, phải đào hầm bí mật ở gậm giường hay bụi tre, phòng địch bất ngờ càn quét. Ông còn bảo rằng, chiến sỹ du kích nào cũng đều có hầm bí mật, được nguỵ trang kín đáo ở góc vườn, bờ ao bụi tre hay gậm giường nhà mình. https://thuviensach.vn Ông Cành cười thầm, đôi mắt lồi của ông chớp liên hồi, ánh lên vẻ tinh quái, óc vân vi bao ý nghĩ thầm kín… Bí mật về đội du kích từ danh tính, trang bị đến cửa nhà, nơi trú ẩn đã bị phơi bày. Có thế chứ! Một mẫu đồng sâu chỉ nhận nửa công trâu cày, tao chẳng dại đâu. Chỉ có mày là thằng khờ dại, ngu ngốc Húc ạ! Mày hám lợi lại ngây thơ cả tin. Tao nào có thân tình, huynh đệ gì với mày. Từ tấm bé, có bao giờ thằng Cành này chịu thua thiệt và cũng chưa bao giờ tao coi mày là bạn tri kỷ. Thời buổi loạn lạc này, khôn sống mống chết. Con trâu là đầu cơ nghiệp, nó là tiền là bạc, ai mà chẳng quý, phải bằng mọi cách giữ lấy nó. Tình thế buộc thằng Cành này phải bẩm báo với đồn trưởng Thuỷ Nhai vào ngày mai về số lượng, tên tuổi, nơi cư ngụ của du kích. Âu cũng là cuộc đổi trác sòng phẳng, đổi trâu mộng lấy năm mạng du kích… Đột nhiên ông Cành cười ha hả, ông Húc cũng tức thời cười hề hề phụ hoạ. Tiếng cười dễ dãi và chính ông cũng chẳng hiểu vì sao mà mình cười. Người thì cười bởi trong lòng phấn khích vì mưu mẹo thành đạt. Kẻ thì cười vì muốn hoà niềm vui với chiến hữu thân tình. Theo đề nghĩ của ông Húc với cấp trên, ông Cành được đề bạt làm tiểu đội phó du kích xã và ba ngày nữa có cuộc họp huyện đội. Chỉ huy du kích các xã được triệu tập để nghe cấp trên phổ biến tình hình nhiệm vụ mới. Ông Húc bận việc gia đinh, bởi con lợn sề của nhà ông đúng ngày trở dạ sinh đẻ, phải ở nhà để chăm chút nó. Ông Cành thay mặt xã đội đi họp thay thế. Việc ông Cành phải đi họp lập tức được ông bẩm báo với quan thiếu uý đồn trưởng vào buổi tối hôm ấy. Ông tức tốc sai thằng Cội đến thẳng đồn Thuỷ Nhai gặp thiếu uý trưởng đồn, dặn con phải bắt liên lạc bí mật theo mật khẩu và cách thức mà quan đồn trưởng đã dạy bảo, kèm theo đề xuất của mình. Ông đề nghị binh lính đồn Thuỷ Nhai kịp thời hành động ngay tắp lự trong thời gian mình vắng nhà, bận đi họp huyện đội. Đồn trưởng gật gù mỉm cười, bộ ria mép sâu róm lại quằn lên như giẫy giụa. Hắn bằng lòng lắm về đề xuất khôn ngoan, có tính toán của ông Cành. Việc ông đi họp https://thuviensach.vn như vô tình mà thoát khỏi cuộc chụp mũ tấn công vô cùng bất ngờ của binh lính đồn Thuỷ Nhai. Không ai có thể ngờ vì ông là nội gián cho giặc nên thoát chết. Thiếu uý thầm khen, thằng Cành tinh khôn lắm. Bây giờ thì thiếu uý cười hể hả, phô những chiếc răng cửa ám khói thuốc, kẽ răng đen sì vì màu cà phê. Đồn trưởng thầm khen thằng Cội nhanh nhảu, được việc lắm. khen bố nó là người tử tế, trung thành với quân đội Bảo Hoàng, lập công đầu trong việc hạ sát du kích. Hắn thưởng cho ông Cành ba hộp thịt bò to, sơn màu rêu xám được sản xuất từ bên Tây, cử ngừơi mặc áo thường phục mang đến tận nhà, cho thằng Cội một bao thuốc lá rẻ tiền và 5 đồng bạc. Bố con ông Cành thoả thuê hút thuốc lá. Thằng Cội lim dim cặp mắt trô trố, khoái trá nhả khói ra đằng mũi, tỏ vẻ ăn chơi như người lớn. Căn phòng khét lẹt mùi thuốc lá làm bà Cành ho rũ rượi. Chờ cho bà Cành hết ho, ông Cành tấm tắc khen quan đồn trưởng xởi lởi rộng rãi, ông hoan hỉ nói với vợ, thịt bò hộp mềm, có trộn kèm khoai tây thái vuông con cờ, cà rốt thái nhỏ và thêm đậu cô ve ăn lạ miệng lắm. Ở cái làng Xuân Giao này chẳng có thằng chó nào được xơi thịt bò hộp như nhà mình. Ông khen cái vỏ hộp thịt bò làm bằng sắt, tiện dụng quá, dùng làm bơ đong gạo, làm gáo múc nước thì tuyệt diệu. Thế rồi, dưới sự chỉ huy của đồn trưởng Thuỷ Nhai, cuộc hành binh của trung đội lính Bảo Hoàng được tiến hành ngay lập tức vào lúc 12 giờ đêm ngày hôm sau, lúc mà trên nền trời chỉ lác đác vài vì sao hắt ánh sáng vô cùng yếu ớt. Không cần đại bác, moóc chi ê yểm trợ, cuộc hành quân bí mật thầm lặng, binh lính như ngậm tăm mà tiến. Binh lính chia thành tốp tiếp cận, bao vây không sót một căn nhà nào của du kích làng Xuân Giao. Trên con đường làng dẫn đến nhà chiến sỹ du kích tuyệt nhiên không có một tiếng súng nổ, chỉ nghe thấy tiếng chó sủa ở các ngõ. Đêm đang vào chiều sâu. Lũ lính đạp cửa, xông vào nhà, bắt sống du kích trong lúc vợ chồng họ đang ôm nhau trên giường. Lại có tốp lính lật nắp hầm bí mật, lia một băng đạn rồi quăng lựu đạn giết chết du kích khi họ thấy động đã kịp https://thuviensach.vn chui xuống hầm trú ẩn. Những mái nhà lợp tranh lợp rạ của du kích bị ngọn lửa bùng bùng thiêu đốt, vàng rực trong đêm. Của nả bị cướp sạch hoặc đập nát dù chỉ là một vài thùng thóc tẻ, gạo tẻ, con gà, con vịt, cái mâm, cái bát… Nửa trung đội do thiếu uý đồn trưởng dẫn đầu ập vào nhà ông Cành, bắt đi mấy con gà, bắn chết con lợn cấn tai chuồng. Trước khi rút quân, viên đồn trưởng gặp bà Cành, nó nháy nháy cặp mắt nhiều lòng trắng ra hiệu thân thiện rồi nhoẻn cười, nói nhỏ, bắt gà, bắn lợn nhà ông bà để che mắt dân làng. Viên đồn trưởng giúi nhanh mấy chục bạc vào túi bà Cành. Một tốp lính xộc vào nhà ông Húc, không kịp kháng cự, ông ta bị trói giật cánh khuỷ. Mắt ông ngơ ngác, không thể hiểu nổi vì căn cớ gì mà cuộc đột nhập này không hề nghe thấy tiếng súng nổ như mọi lần. Bọn lính xuất hiện bất thần như ma quỷ hiện hình. Du kích trong làng, những đồng đội của ông liệu có ai lâm vào cảnh ngộ này không? Bỗng rộ lên tiếng súng nổ chát chúa ngoài chuồng lợn… Tiếng lợn sề và lợn con kêu eng éc vì trúng đạn. Tiếng lợn kêu cắt ngang suy nghĩ về đồng đội của ông Húc. Viên đồn trưởng lúc này cũng đã bước vào sân nhà ông Húc. Lũ lính báo cáo, kẻ bị gô trói kia chính là chủ nhân ngôi nhà này. Đồn trưởng tiến đến, chọc mũi súng ngắn vào cằm ông Húc, hất mạnh. Mặt ông ngửa lên. Cặp mắt đầy lòng trắng của viên thiếu uý nhìn xối vào mặt ông Húc, hắn cười ha ha nghe rờn rợn trong đêm rồi nói, tao biết mày là thằng Húc chỉ huy du kích. Trước khi lìa đời, tao cho mày biết, những thằng du kích dưới quyền mày và cả mày nữa, đều chung số phận, nhất loạt về chầu diêm vương. Hắn lại cười ha ha. Ngọn súng chĩa thẳng vào đầu ông Húc, một phát súng lục nổ đanh, tiếp theo là hai phát vào ngực. Ông Húc ngã vật ra sân, nằm trên vũng máu tuôn chảy. Trong đêm tối trời, màu máu đen đen. Bà Húc lao đến ôm xác chồng. Bà và hai con nhỏ lăn lộn trên sân, gào khóc thảm thiết. https://thuviensach.vn Chiếc đèn pin của đồn trưởng rọi thẳng vào mặt bà Húc. Mấy lần nó bấm rồi lia, tập trung chùm ánh sáng vào mặt bà. Viên đồn trưởng đã không lầm, đôi mắt hau háu của hắn đã nhận ra vẻ đẹp khác thường của người đàn bà ba mươi tuổi, làn da trắng nõn nơi cổ áo không giấu được dưới ánh đèn pin soi mói. Bây giờ thì vẻ đẹp trời cho của người phụ nữ chống lại bà, xui khiến kẻ có quyền lực trở thành tên dâm ô đểu cáng. Thiếu uý lạnh lùng, vô cảm với cái xác chết của ông Húc. Cuộc đời binh nghiệp dạn dầy, xác chết và máu chảy có nghĩa lý gì đâu. Trái tim bình thản đập. Tệ hại hơn, nó đã hoá đá bao trái tim con người. Bây giờ con người thiếu uý rần rật, từng đường gân thớ thịt râm ran thật khó tả. Sự thèm muốn xác thịt khó lòng kiểm sóat nổi, đồn trưởng lôi xềnh xệch người đàn bà tội nghiệp vào nhà, đóng sập cửa lại mặc cho bà gào khóc, van xin thảm thiết. Thiếu uý bật diêm châm lửa, thắp sáng ngọn đèn dầu Hoa Kỳ. Lửa đèn vàng xuộm, sáng lên đủ để cho viên đồn trưởng thích thú thụ hưởng vẻ đẹp trời cho của bà Húc. Trong giây lát, thiếu uý lột quần, lột áo bà Húc. Nước da trắng ngần và đường con nét uốn khêu gợi của người đàn bà mau lẹ phơi ra trước con mắt thèm muốn của thiếu uý. Thiếu uý nuốt nước miếng, bà Húc nghiến chặt hàm răng, toàn thân run rẩy khiếp đảm. Viên thiếu uý đặt khẩu súng lục lên bàn, lặng lẽ cởi bỏ bộ quân phục. Sức vóc đàn ông thắng sức chống cự của đàn bà. Hắn bế thốc và sấn sổ trên giường. Cơn uất hận sôi lên đối với kẻ đã giết chồng và đang làm nhục mình, nó giúp bà đủ khôn ngoan, mách bảo bà hãy dùng chiêu vô hiệu nghiệm của đàn bà. Bà Húc mau lẹ tóm chặt “cái của nợ” của đồn trưởng trong lòng bàn tay và bằng sức mạnh tối đa của lòng căm hận, một cú bóp, xoáy vặn cực mạnh trong phút giây. Viên đồn trưởng rú lên đau đớn, mặt nhăn nhúm, toàn thân rã rời. Bà Húc hất mạnh hắn ngã lăn từ trên giường xuống nền nhà như cái bị thịt rũ rượi. Và rồi, vơ lấy khẩu súng lục trên mặt bàn, bà quật mạnh như trời giáng vào sọ não đồn trưởng. Một âm thanh khô gọn phát ra. Hắn trợn mắt, giãy đành đạch, không kêu nổi tiếng nào, ngáp vài cái rồi nằm bất động. Bà Húc vội vàng mặc quần áo. https://thuviensach.vn Nghe thấy tiếng động lạ, bọn lính đứng ngoài cửa xông vào nhưng đã quá muộn, vị chỉ huy của chúng đã tắt thở, mắt trợn trừng. Lũ lính trói nghiến người đàn bà gây ra án mạng. Căn nhà bị lập tức phóng hoả. Bà Húc chằm chặp nhìn lũ lính mắt ráo hoảnh, gương mặt đanh lại như vô cảm. Chỉ đến khi nhìn xác chồng, thấy căn nhà cháy đùng đùng, hai đứa con đang khóc lóc thảm thiết, nước mắt bà Húc mới trào ra hoen trên gò má. Bà Húc cùng với xác thiếu uý được đưa về đồn. Về đồn rồi, lũ lính lại cũng bị sắc đẹp như ma lực của người đàn bà lôi cuốn làm chúng mụ mị. Một thằng to lớn vạm vỡ giành quyền tiên phong chiếm hữu thân xác bà. Bàn tay không đẩy nổi thân hình như đô vật của nó, bà Húc nhằm cổ họng, nghiến chặt hàm răng uất ức của mình. Máu chảy đầy cổ, nó thét lên ghê rợn như lợn bị chọc tiết. Lũ lính xông vào cứu nguy, may mà thằng kia không chết, thật hú vía. Bà Húc bị đấm, bị đá đến ngất xỉu. Và cuối cùng bà biến thành đồ chơi luân phiên cho lũ quỷ dâm đãng. Chúng hãm hiếp bà đến chết. Sau này, người ta biết và kể cho nhau nghe rành rẽ, đồn trưởng Thuỷ Nhai chết rồi còn được thượng cấp vinh danh công trạng “võ quan quả cảm” đã liều thân trong trận chiến vô cùng oanh liệt, tiêu diệt du kích Việt Minh. Chiến tranh là thế, xấu xa, nhơ nhớp được che đậy, công trạng thăng hoa. Ông Húc được nêu gương là cán bộ chỉ huy du kích quả cảm, anh dũng hy sinh bảo vệ quê hương xóm làng. Âu cũng là của chồng công vợ. Sau khi tiểu đội du kích làng Xuân Giao bị tổn hại, hy sinh nặng nề, dân làng Xuân Giao hoang mang, lao xao bàn tán về cuộc đột kích bất ngờ của lính đồn Thuỷ Nhai. Ông già, bà lão móm mém nhai trầu, ngồi ở gốc nhãn đầu đình, đàn ông đàn bà đi cày đi bừa, gặp nhau ở cuối luỹ tre, đầu bờ ruộng, họ cứ như dính vào nhau để trò chuyện. https://thuviensach.vn Ai cũng thấy lạ về cuộc đột kích này. Cớ sao giặc lại nhằm trúng nhà du kích đến thế, cứ như người đánh dậm tài giỏi úp được cá lớn. Thương cho mấy anh du kíhc hiền lành tử tế. Người ta đều là người họ gần hay họ xa của dân làng, đã chết thảm thương thật tội nghiệp. Dân làng đoán rằng có Việt gian nội gián làm tay sai, đã chỉ điểm cho giặc. Thật đáng nguyền rủa lũ bán nước hại dân. Bầu không khí ngờ vực như khói lam chiều, là là phủ mái rạ, bờ tre rồi loang ra trong thôn xóm. Sự ngờ vực, bán tín bán nghi, không có nhân chứng vật chứng, chẳng làm gì nổi ai rồi cũng như gió thoảng mây bay, chẳng chết mà sợ - ông Cành nghĩ thế. Điều mà ông Cành lo mất ăn mất ngủ lại là Huyện đội du kích cũng phán đoán như dân làng, có Việt gian chỉ điểm và yêu cầu ông phải gấp rút điều tra lôi ra ánh sáng để mau chóng tiễu trừ phần tử Việt gian nguy hiểm. Ông Cành băn khoăn lắm. Đầu ông mông lung nghĩ ngợi, nhiều đêm giật mình thức giấc lại triền mien nghĩ vân vi làm đôi mắt ốc nhồi của ông càng lồi, lưỡng quyền nhô cao cùng với nước da đen xạm khiến ông trông như quỷ đói. Liệu có kẻ nào ngờ vực, đặt dấu hỏi về cơ may thoát chết của mình? Ông Cành tự trấn an, điều này không đáng lo. Vì được triệu tập đi họp nên thoát khỏi cuộc tập kích mà thôi. Liệu có ai biết rõ sự thật về con trâu mộng nhà ông được đồn trưởng Thuỷ Nhai trả lại? Và nữa, liệu có ai biết ông và thằng Cội đã mấy lần gặp thiếu uý đồn trưởng và được hậu thưởng? Điều này làm ông phân vân, e ngại lắm. Mong trời cao che chở cho – ông lẩm bẩm như người mắc chứng thần kinh. Chao ôi! Huyện đội mà biết đích xác bố con ông là Việt gian thì hậu quả không thể lường hết được – nghĩ thế, mồ hôi rịn ra, lấm tấm trên trán và thái dương ông Cành. Gương tày liếp, ở xã Xuân Hoành bên song, lý trưởng xã thậm thụt với giặc đã bị đội đặc nhiệm của Việt Minh ám sát cảnh cáo với tội danh “ Việt gian bán nước”, “Chó săn theo giặc”, chết thê thảm lắm. Nỗi sợ hãi xâm chiếm, mặt ông như kẻ thất thần, hoang mang cực điểm. https://thuviensach.vn Che giấu bằng cách nào? Phải làm gì đây để thoát thân? Ông nhen nhúm ý định, rời khỏi cái làng Xuân Giao lúc này là thượng sách. Chạy vào vùng giặc Pháp kiểm sóat ư? Thế thì có khác gì “cháy nhà ra mặt chuột”, tự thú về hành vi gian manh. Cay đắng lắm, nhục nhã ê chề nếu phải mang mối nhục “Việt gian bán nước”- Ông Cành giương mắt nhìn vào đêm sâu, giờ này bờ giậu, lùm cây nhuộm đêm dày đặc. Ngoài vườn râm ran tiếng côn trùng rả rich như đang tấu lên khúc nhạc đa thanh, lắm phức điệu với giai điệu mang âm hưởng buồn bã- vả lại, bước chân ra thành thị, liệu mình có kiếm được việc làm để nuôi thân không? Thành phố không có ruộng cho ông cày. Không khéo lại thành thằng ăn mày, khố rách áo ôm, sao mà khốn nạn đến thế! Nghĩ chán nghĩ chê, đầu ong ong, u u như muốn vỡ tung. Thế rồi, bỗng loé lên ý nghĩ mới. Ông thở phào, hạ quyết tâm. Để vợ con ở quê, đàn bà con trẻ chẳng việc gì mà lo ngại. Còn ông, tìm đường lên chiến khu. Đến chiến khu kháng chiến để giữ gìn thanh danh, để bảo toàn mạng sống, để chứng minh cho sự trong sạch. Còn ai trong sạch hơn người kháng chiến. Thật là thượng sách- ông Cành nghĩ thế. Cầm chiếc điếu cày, nhồi bi thuốc, châm lửa, ông rít một hơi cực sâu, tiếng tanh tách giòn tan như niềm vui lên tiếng giải toả nỗi bức bách trong lòng. Chưa bao giờ ông thấy rít điếu thuốc lào lại khoan khoái như lúc này… Á,à ! Mình là xã đội phó du kích, gia nhập bộ đội kháng chiến, thế nào chẳng được làm cán bộ, được trọng dụng… ông reo vui trong thầm lặng. Hôm sau, ông Cành phấn chấn lội xuống ao, chụp nơm bắt cá mè, cá giếc. Bà vợ trói gà, cắt tiết vặt lông. Dọn mâm cơm có thịt gà, cá rán, bà Cành tiễn chồng lên đường. Ông ra đi, vợ lưu luyến, sụt sịt khóc, đỏ đôi con mắt. Thằng Cội mắt ráo hoảnh nhìn bố, nó rửng rưng, lòng thầm ước, ông vắng mặt suốt đời ở cái nhà này là may mắn cho tôi. Từ nay, tôi không còn lo ngại sợi roi mây quất https://thuviensach.vn lằn mông đít, chẳng đứa con nào ưa ông bố hay rượu, dữ đòn. Cái ngày ông Húc đội trưởng chết thảm bởi đồn trưởng Thuỷ Nhai bắn bỏ, vợ ông bị lũ lính bắt đi. Hai đứa con khóc thảm thiết bên xác bố, cạnh nền nhà trơ trọi với đống tro tàn nghi ngút khói. Xác ông Húc đã được ai đó phủ một manh chiếu. Vũng máu đông đặc bị ruồi nhặng bu kín. Hoà cùng nhiều dân làng túa đến xem, họ bảo nhau cùng xúm vào chôn cất cho ông ở bãi tha ma ngoài cánh đồng. Ai cũng mủi lòng, cám cảnh cho hai đứa trẻ con ông, cái Ngó và cái Sen mới bảy, tám tuổi đã thành trẻ mồ côi. Vợ chồng bác phó mộc không con nhận đứa lớn làm con nuôi. Bà lão mắt loà sống độc thân rước đứa bé về ở với mình. Hoà khóc, nước mắt lưng tròng. Anh có mấy đồng bạc định dành để mua sách cũng đem cho hai đứa trẻ. Cứ loạn lạc thế này, đến bao giờ mới hết cảnh thương tâm. Dòng chảy suy tư dẫn Hoà nghĩ tới cháu An. Mẹ con thằng An giờ này ở phương trời nào, có kiếm đủ miếng ăn không. Chắc là nó không được đi học nữa rồi, khổ thân – nghĩ như thế, mắt Hoà ươn ướt nước. Và rồi, anh nghĩ tới cái làng Xuân Giao nhỏ bé của mình. Mấy năm nay diễn ra bao cảnh chết choc, ly tán vì chiến tranh loạn lạc. Sao trên đời này nhiều khổ đau, lắm nỗi buồn đến thế. Trời tối hẳn. Ngọn đèn Hoa Kỳ được thắp lên cũng chỉ đủ tạo thành một quầng sáng trong căn phòng yên ắng. Với quyển vở, mở ra, những con chữ nhảy múa chơi vơi trước mắt, Hoà đọc mãi mà chữ nghĩa chẳng nhập tâm. Phụt tắt ngọn đèn, đập con muỗi đậu trên má, anh ngồi im lặng trong bóng tối một lúc lâu. Tiếng muỗi vo ve như thổi mãi giai điệu buồn đến không thể nào chịu nổi. Anh buông màn, lần đầu tiên trong đời học sinh, Hoà lên giường nằm sớm hơn thường lệ. Cũng lạ thật, từ ngày An rời làng ra đi, Hoà như thiếu vắng người bạn, anh thường có những giây phút chợt buồn chợt nhớ. Thời gian như vó câu qua cửa sổ, Hoà đã là học sinh trung học đệ nhất cấp, https://thuviensach.vn đã bước lên lớp đệ tam của trường Hồ Ngọc Cẩn danh tiếng. Thay vì đọc to những bài trong quốc văn, bây giờ mỗi buổi sáng thức dậy Hoà đọc to những bài tiếng Pháp, tiếng Anh, đọc cho đến khi thuộc lòng, anh vẫn là trò đứng đầu lớp. Học sinh trung học ở vùng quê của Hoà, bước vào mấy năm đầu của thập niên năm mươi vì bom đạn loạn lạc, vì giặc càn quét liên miên, hơn nửa học sinh các lớp phải bỏ học. Cô Thương đang học lớp đệ lục có lẽ rồi cũng bỏ học. https://thuviensach.vn Bùi Đức Ba Phía Ấy Người Đi - 3 - Thương không còn nhí nhảnh, dễ cười hồn nhiên như ngày nào Hoà mới quen. Thế là đã gần một năm rồi An thôi học, rời làng Xuân Giao. Cứ chừng nửa tháng, Thương lại dè dặt hỏi, chú Hoà có biết tin tức gì của anh An không? Câu hỏi tự nhiên vậy mà cũng làm Hoà động lòng xa xót. Giờ này không biết tin tức gì về An, Hoà thấy mình như người mắc nợ với Thương. Anh hiểu rằng Thương quyến luyến nhớ mong An, nó nặng ìtnh cảm với cháu mình. Là chú của An tình cảm tự nhiên đến, Hoà coi Thương như cháu, anh muốn che chở cho đứa cháu gái yếu đuối. Bây giờ, buổi sáng nào đến trường, Hoà không để Thương phải đứng chờ lâu ở khúc ngoặt đầu làng. Anh đi học sớm hơn thường lệ và đứng chờ Thương. Chỉ có như thế Hoà mới thấy yên lòng. Chờ và rồi cùng đi với Thương đến trường như là bổn phận, trách nhiệm. Nếu An còn ở nhà và ngày ngày cắp sách đến trường chắc nó cũng sẽ làm như thế - Hoà nghĩ. Chuyện xảy ra mới đây, thằng Cội bắt gặp Thương đang đứng chờ Hoà để cùng đến trường. Sấn đến, nó giật cặp sách, lục xem các cuốn vở để tìm kiếm cái tên của cô gái rồi cười hềnh hệch, phô bộ răng vàng khè nói, thế là từ nay anh quen Thương và mau lẹ véo vào mông đít Thương để giao duyên. Thương xấu hổ, e thẹn mặt đỏ nhừ. Nó cười to hơn, mắt thô lố nhìn chòng chọc vào mắt Thương, giọng bờm xơm, đỏ mặt à, anh chỉ thích làm quen với gái đẹp, gái làng này xấu xí, chẳng ai ưa. Thương đang lúng túng thì Hoà xuất hiện. Cội vội vã lủi mất, nhưng vẫn cố liếc mắt đưa duyên về phía Thương. miệng lẩm bẩm chửi, mẹ cha thằng Hoà, tự nhiên vác mặt đến như thằng phá đám. Nó chợt nảy ra ý nghĩ, quấn quýt nhau đến trường thế kia là có tình ý riêng, rõ là phải lòng nhau. Ông phải phá để con Thương rời thằng Hoà. https://thuviensach.vn Ngay ngày hôm sau, nó gặp Thương, bịa chuyện Hoà sắp lấy vợ rồi, chỉ chờ ngày ăn hỏi cưới xin. Lẽ đương nhiên, Thương không ghen nhưng bị bất ngờ. Cô đem chuyện ấy thuật lại với Hoà. Hoà bực lắm, chợt nghĩ, còn thằng An ở nhà chắc rằng nó sẽ dạy cho thằng Cội bài học lễ độ. Thiếu vắng An như thiếu vắng người bạn trung thành, thiếu một trợ thủ đắc lực. Cuối năm học, cây gạo đứng đơn độc gần đầu làng đã đơm hoa đỏ ối. Những vớ lưới im lìm trơ gọng tre khô khẳng trên mặt song như vô hồn, vô cảm. Thương nói với Hoà: - Chẳng còn bao lâu nữa cháu sẽ thôi học. - Vì lý do gì vậy? - Bố cháu bảo, thời chiến loạn lạc thế này, ngày ngày cắp sách đến trường dễ gặp rủi ro vì bom rơi đạn lạc. Gái thôn quê học đến như cháu cũng là tàm tạm. Im lặng một hồi lâu, giọng Thương thấm đẫm ngậm ngùi, oán hờn. - Từ ngày anh An thôi học, cháu không còn được chăm chỉ như trước nữa, sức học dần dần đuối đi. Hàng ngày cắp sách đến trường, chẳng riêng gì tai hoạ bom đạn, cháu còn linh cảm dễ gặp bất trắc, nản lòng lắm chú ạ. Hoà thấu hiểu cái ngụ ý sâu xa mà Thương dè dặt ngại nói ra, ấy là sự xuất hiện thường xuyên của thằng Cội trên đường đến trường. Nó như vật chướng ngại, làm cho những buổi cắp sách đến trường không còn mấy hứng thú. Đường đến trường còn đâu nữa niềm vui bạn bè, niềm vui được chờ đợi người thân yêu, chỉ còn nơm nớp lo ngại, băn khoăn. Đột nhiên Thương lại hỏi: - Đã gần một năm rồi, không có tin tức gì của anh An chú nhỉ? Hoà gật đầu buồn bã. Những làn gió phóng túng từ cánh đồng ùa tới. Hai người đi trên con đường mấp mô những ụ đất, sâu trũng những ổ gà, ổ trâu đọng bùn lệt sệt. Lâu lắm rồi, con đường đến trường không ai tu bổ. Thời loạn lạc này nó https://thuviensach.vn càng trở nên gập ghềnh như muốn chối từ những bước chân của khách bộ hành. *** Mẹ con An bước chân rã rời đến thành phố Nam Định khi đường phố đã lên đèn. Cửa hàng cửa hiệu rực rỡ ánh sáng trong con mắt trẻ thơ thật vô cùng hấp dẫn, tưởng như thế giới thần tiên. Lần đầu tiên trong đời bốn anh em An được biết, được ngắm nhìn cảnh phố phường rộn rã người xe, chan hoà ánh điện. Thành phố bao nhiêu là cảnh lạ mắt. Già trẻ mặc quần áo đẹp đủ màu, giầy dép đủ kiểu, nhà cửa san sát. Không giống với người ở quê An, bốn mùa quần nâu áo vải, chân đất quanh năm. Lạ quá, đường phố có Tây trắng khoác tay bà đầm tóc vàng, váy màu súng sính, khác hẳn váy đen, váy nâu của đàn bà thôn quê. Thi thoảng vài thằng lính Tây say rượu, nghễu nghện bước, phì phèo thuốc lá. Mấy đứa trẻ mươi mười hai tuổi bám theo bập bẹ tiếng Tây bồi, ngửa tay xin thuốc “ Đon- nê – moa- sigaret”. Tiếng rao hàng không ngớt của trẻ bán thuốc lá, bán kem, bánh Tây. Có người mời khách đến mỏi mồm. Những đứa trẻ đánh giầy, bán lạc rang húng lừu chỉ xấp xỉ tuổi của anh em An, chúng cũng chân đất như người ở làng quê. Bà bán ổi, bán khế, bán kẹo bột ngồi dưới cột đèn bên vỉa hè, mặc áo chằng chịt những mụn vá. An lờ mờ hiểu, ở thành phố hay làng quê, nơi nào cũng có kẻ giàu người nghèo. Mẹ mua cho mỗi đứa một que kem. Kem bốc khói nghi ngút. An mút và cắn những miếng nhỏ để được thưởng thức dài dài cái vị ngọt lịm, lạnh tê đầu lưỡi thật tuyệt vời. Thằng Chu, em út của An háu ăn, cắn phập một miếng kem lớn ròi vội vàng lè xuống đất, khóc tức tưởi. Bởi lần đầu tiên được ăn kem, nó chưa thể quen với cái lạnh buốt lạ lùng nơi chân răng đầu lưỡi. Kỷ niệm ăn kem lần đầu ở lứa tuổi mười bốn, mười lăm trên đường tha hương, An nhớ suốt đời. Buổi tối hôm ấy, bên hè phố vắng, nhạt vàng ánh điện, mẹ con An ăn cơm https://thuviensach.vn nắm chấm muối vừng mang từ quê lên rồi lần mò, lếch thếch tìm đến nhà bà cô ở phố nhỏ trong thành phố mới lạ này. Ở nhờ nhà bà cô, người mà anh em An gọi là cô Đằng. Cô có ánh mắt rưng rưng gần gũi. Cô thương đàn cháu tha hưong không nhà không cửa. Buổi sáng mua cho các cháu tấm bánh tẻ, đĩa bún vặn, củ khoai luộc, chia đều cho bốn đứa. Nhìn những đứa cháu mình háu ăn, biết là chúng đói, mắt cô rơm rớm nứơc. Mẹ An ra chợ Rồng thăm thú, tìm cơ hội mưu sinh. Liệu có thể mua mẹt hàng tạp hóa để ngồi bán nơi góc chợ? Hay là mua mớ rau, mớ tép đem bầy bấn ở đầu chợ, góc phố. Cậy nhờ người ta xin cho cái thẻ môn bài để được hành nghề buôn bán, nhưng không được, đành bó tay. Cũng chẳng ai thuê gồng gánh, giặt giũ, nấu nướng lúc này. Thời buổi kiếm ra đồng tiền ở thành phố thật là khó khăn. Miệng ăn núi lở, phải nuôi năm miệng ăn, cái ruột tượng buộc ngang lưng, đựng số tiền mà mẹ An đã góp nhặt những ngày mua hàng tạp hóa từ tỉnh về bán ở làng Xuân Giao, bây giờ ngày một teo tóp đến mức báo động. Sáng nay đã bán đi đôi hoa tai- của hồi môn ngày cưới nhưng số tiền cũng chẳng được là bao. Ngày nào mẹ An cũng phải mua cân gạo hẩm, củ khoai, mớ rau, mớ tép cho hai bữa ăn. Buổi tối, nhìn đàn con ngủ lăn lóc trên manh chiếu trải góc nhà, muỗi vo ve bay, bà rưng rưng nước mắt. Trong đêm đen, mở ruột tượng, tẩn mẩn đếm số tiền còn lại như kẻ đi buôn tính vốn lời, mẹ An buột thở dài khe khẽ. Thế rồi, cơ may run rủi đến, ông Thuận bác họ An, người có cửa hàng buôn bán lớn ở thành phố này. Ông dò biết hoàn cảnh khó khăn của mẹ con An. Tìm đến nhà cô Đằng, ông nói với mẹ An: - Tội nghiệp các cháu quá, tôi thương thằng An thất học nên đã tìm kiếm https://thuviensach.vn nơi chốn cưu mang. Nơi này người ta muốn nhận cháu làm con nuôi. Họ là người giàu có lắm. Buổi sáng cháu được đi học, buổi chiều ở nhà giúp mẹ nuôi làm những công việc lặt vặt, rửa bát, quét nhà. Như người sắp chết vớ được cọc, vui mừng khôn tả, mẹ An nở nụ cười hiếm hoi. Thế là con bà lại được ăn được học. Cảm giác như vừa được gột sạch tội lỗi. Chao ôi! Nếu mà thằng An không được tiếp tục cắp sách đến trường thì thật là ân hận, bà như người mắc tội với con. Mẹ An thẽ thọt nói: - Thật là phúc đức cho cháu. Mẹ con em đội ơn bác. Ánh mắt bà chán chứa lòng biết ơn, thầm mong ông Trời ông Phật phù hộ cho con bà và người đàn bà sẽ nhận An làm con nuôi. An lễ độ, khoanh tay, cúi đầu chào ông Thuận. Ông bảo: - Cháu ông Chánh Huyện có khác. Ông Thuận nhìn An chằm chặp như muốn cân đo đong đếm rồi nhoẻn cười, gật đầu vẻ đắc ý: - Thằng bé khỏe mạnh, có sức vóc – Trong sâu thẳm lòng ông ẩn chứa điều thầm kín, mắt nheo nheo, ánh mắt tôi tối. Sáng hôm sau tiễn con, mẹ An âu yếm nói: - Lúc này, mẹ không còn đủ sức cho con ăn học- bà khóc, tay lau nhanh nước mắt- bây giờ thì mẹ mừng lắm, con mẹ lại được ăn được học. Ông Trời ông Phật đã phù hộ cho mẹ con ta. Vuốt mái tóc An, bà ân cần dặn: - Đấy nhé! Con đã nghe bác Thuận nói, cháu ông Chánh phải cho xứng. Về nhà mẹ nuôi phải ngoan ngoãn chăm chỉ, siêng năng học hành. Thút thít khóc, nước mắt tràn ra, anh nắm tay từng đứa em rồi vuốt ve mái tóc rễ tre đen nhánh của chúng, anh dặn: - Em của anh An phải ngoan ngoãn, nghe lời mẹ, đừng làm mẹ phải buồn. Mẹ moi ruột tượng, cho An ba đồng bạc. Anh lắc đầu, trả lại mẹ rồi nói: - Để mẹ nuôi các em. Bước theo chân ông bác họ, tai anh vẫn nghe rõ mồn một, phân biệt được từng giọng nói của ba đứa em, thằng Pha, thằng Ban, thằng Chu dù rằng chỉ https://thuviensach.vn với cùng một câu ngắn gọn: “ Em nhớ anh An lắm”. Cuộc tiễn biệt diễn ra trong ngắn dài nước mắt. Hơn một tuần sau, mẹ An và ba con từ biệt cộ Đằng, rời Nam Định, dắt díu nhau ra Hải Phòng kiếm sống. Bến cảng không có việc cho đàn bà. Phu bốc vác toàn là đàn ông. Họ còng lưng cõng những bao bì lên tàu, xuống bến vất vả lắm. Đàn bà kiếm được việc làm ở nơi đất cảng không hề dễ dàng. Dù muốn buôn bán vặt vãnh đi chăng nữa thì cũng chẳng đào đâu ra vốn liếng. Nguy cơ phải ăn mày, ăn xin nơi đất cảng khó tránh khỏi. Cùng đường, mấy mẹ con An dấn thân theo chân đoàn người nghèo khó lam lũ. Họ là những người ở vùng quê Thái Bình, Nam Định, Hải Dương, Hưng Yên chạy loạn đến đây để được tuyển mộ làm phu mỏ. Đoàn người lam lũ, lếch thếch, đầu đội vai gánh đồ lề, bíu ríu vợ con xuống ca nô, theo đường biển rời Hải Phòng ra làm phu mỏ ở Sở than Cẩm Phả. Thân phận phu mỏ xúc than, gập lưng đẩy xe goòng trên tầng mỏ đã giúp mẹ An nuôi con trong thời buổi loạn lạc khốn khó. Đời mẹ vất vả, nhọc nhằn nhất là những ngày làm phu lầm lũi than bụi này. Đôi lần bà đọc những câu ca nghe ai oán: “Ngày ngày nghe tiếng còi tầm/ như nghe tiếng vọng từ âm phủ về” và “Ăn cơm với cá mòi he/ lấy chồng Cẩm Phả đun xe suốt ngày”. Chiến tranh không phải chỉ có đạn bom khốc liệt rình rập mà việc kiếm kế sinh nhai cũng vô cùng khắc nghiệt. Không một danh họa lỗi lạc nào có thể phác họa được bức tranh hoàn chỉnh về người mẹ nuôi con trong thời loạn lạc và cũng chẳng có nhà văn thiên tài nào lột tả hết nỗi khó khăn trăm bề của người phụ nữ Việt Nam trong chiến tranh. Họ là những anh hùng vô danh tính. Hình bóng họ sống mãi trong lòng những đứa con, sống động hơn cả những bia đá, tượng đồng uy nghi, hoành tráng. Một số người ở làng Xuân Giao có việc lên Nam Định rồi trở về làng. Hòa tìm đến hỏi thăm họ có biết tin tức gì về mẹ con An không? Dò hỏi đến năm bảy người, có người nói rằng, đã lâu lắm rồi thấy mẹ con An ở nhờ https://thuviensach.vn nhà bà Đằng. Và nữa, An may mắn được bà chủ quán Bar nhận làm con nuôi. Họ chỉ biết đến thế. Hòa vui vẻ gặp Thương, anh nói đã có tin tức về An. Tin về An làm cho Thương náo nức vui, cặp mắt màu nước biển rạng ngời nhưng chỉ trong khoảnh khắc lại nhường cho nuối tiếc vì tin tức ngắn ngủi quá. Bàn tay Thương mau lẹ làm dấu thánh trước ngực, cầu xin Đức chúa Trời nhân từ che chở cho người bạn yêu thương vựơt qua đường đời sóng gió. Hơn một năm sau, An viết thư rồi chuyển tay nhờ một người làng đem đến cho chú Hòa. Lá thư ngắn, hỏi thăm chú và Thương cùng những người thân thuộc nhất. Cuối thư anh mong chú Hòa và Thương gặp may mắn trên bước đường học tập mà An hằng khao khát. Không một câu một chữ nào anh nói về mình đang làm gì, ở đâu và cũng né tránh bộc lộ nỗi niềm buồn vui của mình. Thật trớ trêu, An mong mỏi người bạn gái gặp may mắn thì cũng là lúc Thương đã bỏ học. Cầm lá thư của An trong tay, Hòa nghĩ lan man. Thời buổi loạn lạc này, hai đứa An và Thương, kẻ chân trời, người góc biển thật là ít cơ may gặp lại được nhau. Giờ này với hai đứa, có lẽ chỉ còn là những hoài niệm nhớ nhung mà thôi. … An mặc quần áo mới, cắp cặp rảo bước đến trường. Sóng bước bên An là Thương đang nở nụ cười tươi rói khiến gương mặt người con gái đã đẹp càng đẹp hơn lên. Nắng sớm mới lên tô hồng làn da trên đôi má. Chiếc cặp ba lá óng ánh ôm mái tóc dài mềm mại của Thương nhịp theo bước đi uyển chuyển. Bên con đường làng, màu vàng của cánh đồng lúa bát ngát đã thay thế cho màu xanh ngày nào của cây lúa trổ đòng. Cánh đồng trải ra tít tắp tận mãi viền xanh chân trời. Gió đồng quê dìu dặt thổi mang theo hương lúa thoang thoảng thật dễ chịu. Không gian, cảnh vật bình yên qúa. Tiếng trống trường vẳng xa như giục học trò mau bước… An bừng tỉnh. Ôi giấc mơ! An mơ thấy mình đang là học sinh cắp sách tới trường. Giấc mơ khiến https://thuviensach.vn An không thể chợp mắt được nữa. Chuông đồng hồ mới điểm bốn giờ sáng. Căn buồng nhỏ tĩnh lặng, vắng ngắt. Bật ngọn điện, ánh sáng vàng nhạt hiện rõ mọi vật trong căn phòng nhỏ. Manh chiếu trải trên nền nhà. Năm, ba cuốn sách, cuốn vở mới, chúng lặng lẽ chờ ngày cắp sách đến trường của An. Anh đã mua sẵn sách vở chuẩn bị cho ngày đến trường. Thế mà đã hai năm rồi, nó vẫn yên vị, chất đống ở góc phòng ở của mình. Chồng sách vở như giễu cợt sự thất học của An. Nếu việc học không bị gián đoạn thì năm nay anh đã là học sinh lớp đệ tứ. Sự thật chua chát quá, tiếng là con nuôi, thực chất An là đứa ở không công cho người tình của ông bác họ. Ông Thuận đã khôn ngoan khai thác được cảnh ngộ và mong ước của mẹ con An, mong muốn An được ăn được học. Một cú lừa dối ngoạn mục mà An là nạn nhân. Nhà hàng Bar của người tình ông bác thiếu bồi bàn. An trở thành món quà hiến dâng, làm không công kiêm rửa bát, quét nhà, hầu hạ chủ. Họa hoằn gặp khách hảo tâm, họ cho anh những đồng bạc lẻ. Gom góp lại, An mua sách vở, chuẩn bị cho ngày đến trường. Vận may không đến với An. Ông bác họ bảo rằng, lúc này trường sở không nhận học sinh giữa khóa học, phải chờ đến niên học mới. An đành kiên nhẫn chờ đợi. Thế rồi ngày hè đến rồi qua, tiếng ve thôi rả rich, ngày tựu trường đã đến. Ông Thuận và bà chủ quán Bar không hề đến trường xin học cho An dù rằng niên học này nhà trường vẫn mở rộng cánh cửa tuyển sinh. Thế nhưng hai người phân bua giống nhau rằng, bây giờ Pháp và Việt Minh đang đánh nhau to, chiến sự lan rộng, vậy nên trường trung học trong thành phố này ngừng việc tuyển sinh. An thất vọng ê chề, đôi lông mày hơi xếch của anh nhíu lại vẻ đăm chiêu, suýt nữa An bật khóc tiếc nuối. Ông Thuận và bà chủ quán Bar đã nói đúng năm mươi phần trăm sự thật. Ấy là chiến sự đang diễn ra ác liệt. Tờ báo Tia sáng giật hàng tít lớn, cuộc chiến ở Điện Biên Phủ đã bắt đầu, bộ đội Việt Minh và quân đội Pháp đánh nhau dữ dội https://thuviensach.vn ở miền núi rừng Tây Bắc. Khách vào quán, nhiều người chụm đầu, nhỏ to trò chuyện, họ phán đoán thế cuộc sẽ có nhiều diễn biến đổi thay. An mơ hồ nhận ra cảnh ngộ bị lừa dối của mình. Đề phòng An có thể trốn khỏi cửa hàng, bà chủ rào đón răn đe, mày chưa đến tuổi làm thẻ căn cước (chứng minh thư), đừng dại dột bỏ cửa hàng mà ra đi, sẽ bị Sở Cẩm bắt tống giam, tao chẳng cứu nổi đâu. Hàng ngày, nhìn học sinh cùng trang lứa với mình cắp sách đến trường, An tủi thân. Sự học kể cũng lạ. Người có năng lực và siêng năng học hành thì thèm khát đến trường như đói thèm ăn, khát thèm uống. Kẻ lười biếng tối dạ thì coi việc hàng ngày phải cắp sách đến trường là cực hình đầy ải. Có An làm bồi bàn, bà chủ quán Bar rảnh rỗi thời gian ngồi tiếp khách. Khách hàng là người Pháp là người Việt giàu có ở thành phố này. Đôi khi, họ quấn nhau lên tầng hai của nhà hàng vui chăn gối. Bà chủ nghiêm sắc mặt, dằn giọng đe nẹt An, là thằng ở, không được bép xép với ông bác của mày, tao cắt lưỡi. Chuyện quen ai, quan hệ cùng ai là việc của tao. Bác mày cũng chỉ là một trong số hàng trăm thằng đàn ông mà tao quen biết. Dù bà chủ không căn dặn, An cũng chẳng bao giờ muốn trò chuyện với ông Thuận. Thấy bóng ông, anh lảng tránh, trông thấy ông, cảm giác tủi nhục giận hờn dâng lên nghèn nghẹn trong ngực. Người lừa dối lại chính là bác ư? Sự thật là thế. Ông Thuận né tránh nhìn trực diện vào mắt An như muốn né tránh nhìn thẳng vào sự thật, muốn che giấu điều khuất tất. Nụ cười tình nịnh bợ, lời tán tỉnh xun xoe ông dành cho bà chủ quán. Ánh mắt lẳng lơ đàng điếm của ông, anh thấy ghê tởm đáng ghét quá. Cái cảm tình kính trọng, biết ơn ngày nào đối với ông nay đã tắt lịm, được thế chỗ bằng nỗi giận hờn. An không phải một lần được chứng kiến cái âm thanh nực cười dội từ tầng hai xuống tầng một. Thằng con nhỏ ba tuổi của bà chủ ngỡ tưởng ông https://thuviensach.vn Thuận áp chế, hành hạ mẹ, nó gào khóc toáng lên. Ứ được đè mẹ. Đáp lại lời khóc gào, ông Thuận cười hềnh hệch như muốn nói với thằng bé không cha kia rằng, tao là người được quyền đè lên mẹ mày. Nó cứ gào, ông cứ cười, cứ đè mẹ nó. Thằng bé ấy làm sao hiểu nổi cuộc vui thú tình ái đang diễn ra. Vợ ông Thuận cũng không hiểu, không ngờ người chồng đạo mạo, đầu chải bóng nhẫy Bơ-ri-ăng-tin có vợ đẹp con khôn lại tham lam lạc thú, chăm chỉ ngoại tình. Trên đời này, đàn ông vẫn là người tham lam. Thời gian trôi đi, sự thật được phơi bày, trí khôn mách bảo, An không bao giờ được bà chủ quán Bar coi là con nuôi. Vả lại, nếu là con nuôi bà ta anh thấy hổ thẹn lắm. Ở đây mãi anh sẽ thất học. Nghĩ như thế, An lựa lời nhũn nhặn xin với bà chủ cho mình đi tìm mẹ, tìm các em. Nỗi nhớ mẹ, nhớ các em làm anh nhiều lần âm thầm khóc trộm. Bà chủ xồn xồn át giọng nói, ông Thuận bán đứt mày cho tao làm đứa ở nhà này. Dẹp ngay cái ý nghĩ rồ dại đi tìm mẹ ấy đi. Trốn khỏi nhà này, tao trình Sở Cẩm, mày sẽ rũ tù. Lời nói của bà chủ như gáo nước lạnh táp vào mặt, anh bị sốc, mặt tái dại. Thật thế ư! Mình là món hàng à? Ông Thuận có bán anh cho bà nhân tình kia không? An không tin và cũng không cần biết, đó là chuyện riêng của ông ấy với bà ta. Anh không hề muốn giáp mặt để hỏi ông bác họ về chuyện này bởi anh ghê tởm ông lắm rồi. Điều mà An nhận ra ấy là, không phải cứ họ hàng là tử tế với nhau. Tình họ hàng chẳng bằng đồng tiền. Người ta sẵn sàng lừa dối, đánh đổi thằng cháu để mua vui, để lao vào những cuộc tình vụng trộm. Chí đã quyết- An nghĩ, không sớm thì muộn thế nào rồi mình cũng sẽ rời cái nhà hàng đĩ điếm Paul Bert ở Nam Định này. Những ngày này, người dân phố phường và khách vào quán Bar hay mua báo, những tờ báo xuất bản ở vùng giặc Pháp chiếm đóng. Họ chuyện trò về chiến sự được đăng báo, được nghe ở radio. Nào là ở Trung bộ, ở đồng bằng Bắc bộ, ở Miên, ở Lào và nhiều nhất là trận chiến động trời ở Điện Biên Phủ. Họ bàn tán thầm thì, nhỏ to như có điều hệ trọng đang nung nấu sẽ xảy ra.. Pháp đang phải căng sức chống đỡ Việt Minh, có cơ bị đánh bại. Nếu như vậy, chính thể mới được xác lập. Thời của những nhà quyền quý https://thuviensach.vn giàu sang, của những ông cai ông kí, ông Chánh ông Lý, ông chủ đồn điền, chủ xưởng máy đang lụi tàn. Mượn của khách, An đọc báo Tia sáng và một hai tờ nhật báo khác, dần dần anh vỡ vạc được rằng ông Chánh ông Lý… không phải là bạn, là đồng minh của những người đang đánh quân Pháp ở chiến trường. Ông nội anh lá Chánh huyện đã mất, nghe người ta nói bố anh đang làm kí lục ở công sở nào đấy ở vùng Pháp tạm chiếm. Rồi đây sẽ ra sao, các con cháu của họ có gặp những rắc rối gì không? Dấu hỏi đó dần dà len lỏi vào tâm tư non nớt của An, không tìm được lời giải đáp. Và rồi không đầy nửa năm sau nó trở thành nỗi băn khoan ám ảnh nặng nề. Lứa tuổi mới lớn như anh dễ dàng bị kích động lôi kéo, tiếp nhận những chiêu thức tuyên truyền một phía, đẩy anh về đầu kia chiến tuyến, đối lập hoàn toàn với thể chế mới. Những ngày cháu An làm bồi bàn ở quán Bar thì chú Hòa vẫn miệt mài theo học ở trường trung học Hồ Ngọc Cẩn. Giữa năm 1952 Việt Minh tấn công Trung Linh, trương Hồ Ngọc Cẩn rời sang Bùi Chu. Hơn cả Nam Định, Bùi Chu có trung học đệ nhất cấp nhờ công lao của Đức Giám mục và Cha Hiệu trưởng. biết thân phận mình mồ côi cha, mẹ phải thắt lưng buộc bụng cho con học hành. Vừa là bản năng vừa là ý thức, Hòa vô cùng siêng năng hiếu học. Trang ghi trong kỉ yếu Hồ Ngọc Cẩn: “Hòa hiền lành, thông minh và học siêng vô cùng, những định lý anh đọc không thiếu một dấu phẩy”. Siêng năng là bản tính, thông minh là trời cho giúp Hòa vững vàng trên chặng đường đời trong những ngày cắp sách hiện tại và mai sau. Xét cho cùng, chính người cha kính yêu của Hòa là tấm gương học hành cho anh noi theo. Ông từng là trò của nền cựu học nơi cửa Khổng sân Trình. Và rồi thời thế thay đổi, ông đã giã từ mực Tàu bút lông để đến với lọ mực, bút chì của nền tân học quốc ngữ. Ông chưa có được cái khí phách kiên cường như các chí sĩ cầm gươm, trực tiếp nhập thân vào phong trào chống Pháp đương thời tuy rằng ông có thiện cảm và ủng hộ họ. Làm Chánh huyện ông dạy các con: “Nhân bất học, bất tri lý”, quý cái chữ, trọng học vấn. Từ những https://thuviensach.vn năm 30 trở về trước, ông Chánh huyện nuôi thầy đồ rồi thầy dạy chữ quốc ngữ làm gia sư cho các con. Các con bà cả rồi con bà hai đều đựơc cho đi học. Dù nhỏ hay lớn tuổi mà lười biếng học hành vẫn thường bị ông bắt nằm úp sấp, roi mây vun vút quất lằn mông đít. Sau này, các con bà cả, người học xong sơ học yếu lược, người học hết bậc thành chung. Mấy người anh ruột của Hòa, anh Khiêm, anh Tản, anh Minh khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ vào năm1946 đã bỏ học, theo kháng chiến, khoác balô lên đường làm anh lính vệ quốc. Hòa nghe phong thanh anh Tản, anh Khiêm làm chức cán bộ chỉ huy bộ đội Việt Minh. Bây giờ bặt tin. Không biết họ còn sống hay đã gục ngã ở chốn trận mạc. Có thể, các anh đã phải vùi thây nơi rừng xanh núi đỏ ở chiến khu cực nhọc. Tuy nhiên, các anh là con bà cả nên có khoảng cách khá xa về tuổi tác đối với Hòa. Các anh hơn Hòa mươi, mười lăm tuổi nên tâm tư tình cảm và cả con đường đời các anh đã chọn không tác động bao nhiêu đến tâm lý, lẽ sống của cậu học sinh Tây học trường Trung học Hồ Ngọc Cẩn. Thực tế đời sống đã tác động từ nhiều chiều đến với Hòa. Anh đã tận mắt chứng kiến cảnh chiến tranh bom đạn đầy thương tâm, bất trắc. Quân Pháp và Bảo Hoàng bạo tàn càn quét, cướp phá làng Xuân Giao yêu quý của anh. Anh cũng thấy Việt Minh tấn công Trung Linh vào giữa năm 1952, bắt đi cha Cung, cha Kính. Điều này anh thấy là lạ nhưng rồi người ta bảo, bởi lẽ các cha gần gũi, giao thiệp rộng với người Pháp. Chiến tranh có nhiều cách lý giải những hiện tượng đã diễn ra. Khi trường Hồ Ngọc Cẩn rời Trung Linh về Bùi Chu tọa lạc ngay gần tòa Giám mục, học sinh bên Đời và bên Đạo học chung một trường. Ngoài những tri thức trong sách giáo khoa mà loài người gom góp được trở thành mục tiêu tích lũy của trò và thêm nữa, đức tin công giáo qua giọng âm vang, êm ái của Đức Cha cùng lẽ màu nhiệm đau khổ được lý giải trong kinh Phúc âm như mưa dầm thấm đất, dần dà từng bước thầm lặng thâm nhập đức tin của Hòa… Thời gian mau lẹ, vùn vụt trôi, năm học kết thúc. Nắng sớm đầu hè hoe hoe https://thuviensach.vn vàng ngập tràn trên con đường từ Bùi Chu về làng Xuân Giao. Hôm nay Hòa về làng để được gặp mẹ, gặp các em trước khi từ giã mẹ và các em để lên Hà Nội thi Tú tài phần I. Vậy mà đã gần hai tháng nay anh chưa về làng, phải ở lại nhà trọ để có đủ thời gian, tập trung hết sức mình cho bài vở cuối năm, cho tổng ôn tập của lớp đệ nhị- lớp cuối cấp trung học. Bấy giờ bước chân hướng về làng, lòng Hòa dâng lên niềm phấn khích, bước chân dẻo dai không biết mệt mỏi. Rặng tre bên đường như reo trong gió, nắng vàng ươm như rải thảm trên cánh đồng. Dư âm của buổi tổng kết năm học và đặc biệt hơn cả là lễ phát phần thưởng cho học trò xuất sắc đang dặt dìu thăng hoa trong hồi ức. Cuộc đời học trò dưới mái trường với niềm vui nhè nhẹ khi dành được điểm 9 điểm 10, thụ hưởng niềm vui lâng lâng khi được thầy giáo, cô giáo biểu dương khen ngợi và niềm tự hào chiếm ngự trong lòng nếu vinh dự được là học sinh giỏi của lớp, của trường. Hòa đã gặt hái trọn vẹn một mùa vui học hành của đời cắp sách. Còn gì vui hơn, tự hòa nào bằng đối với học sinh Hồ Ngọc Cẩn khi đoạt được phần thưởng hạng nhất toàn trường. Mới hôm qua, nhà trường long trọng tổ chức lễ rước vong quanh nhà thờ của Giáo phận để vinh danh học trò xuất sắc. Hòa xúc động, trái tim rộn rã đập vui trong lồng ngực, nở nụ cười mãn nguyện, run run bước chân lên bục nhận phần thưởng của “ Quốc trưởng Bảo Đại” do đích danh thầy hiệu trưởng trao tay trong tiếng vỗ tay ràn rạt, trong ánh mắt khâm phục của học sinh toàn trường… Bước chân đến khúc ngoặt đầu làng, Hòa chạm trán thằng Cội, niềm phấn khích của anh vụt tắt. Đôi mắt lồi thao láo nhìn Hòa, Cội như đoán được niềm vui của người đi xa lâu ngày, giờ này có điều gì đang phấn chấn rảo bước về nhà. Cội bĩu môi, chun mũi vẻ khinh khỉnh giọng tưng tưng: - Có gì mà vui thế? Chẳng vui được lâu đâu, sắp đổi đời rồi anh bạn con cụ Chánh ạ. Nó định nói điều gì thế nhỉ? – Hòa nghĩ, hãy im lặng xem sao, Cội lại bĩu môi, xéo mắt nhìn Hòa nói: - Hết thời của nhà giàu rồi. Ông Chánh ông Lý, địa chủ ngày xưa thì danh https://thuviensach.vn giá lắm, bây giờ thì chẳng ai nể trọng đâu- Thằng Cội nói những điều này bởi bố nó theo kháng chiến mới ghé về thăm nhà vài ngày, nói cho mẹ con thằng Cội biết thế. Thằng Cội đang cố ý xỏ xiên mình – Hòa nghĩ, mặt nong nóng, hai lần nó nhắc lại chữ “ông Chánh”, ở làng này người ta gọi bố Hòa với cái tên quen thuộc ấy. Lúc này gây gổ, chửi rủa nó ư? Chẳng đến bến bờ nào. Nhường nhịn cho xong chuyện để tránh phiền hà, anh trả lời cộc lốc: - Thế đấy! Cội không buông tha, nó giễu cợt hằn học để thỏa bực dọc: - Ông và tôi đều là người của cái làng Xuân Giao này. Mười bảy, muời tám tuổi đầu cả rồi. Kiếp người cả đấy. Vậy mà ông thì được rong ruổi cắp sách, dáng thư sinh trắng trẻo, còn thằng Cội này đen nhẻm bùn đất, ngày ngày theo đít trâu cày. Sao lại vô lý đến thế. Cũng tại giàu nghèo cả thôi ông ạ! – Hòa trả miếng: - Chịu khó làm lụng thì lo gì nghèo hèn, mà nhà anh đâu có nghèo. - Ông làm sao hiểu thời cuộc bằng tôi. Tranh luận với kẻ ngông ngạo chẳng ích gì, im lặng là vàng, Hòa lẳng lặng rảo bước nhanh hơn để lại thằng Cội lẽo đẽo phía sau. Tuy vậy, trở về nhà mình với những phút giây tĩnh tại, Hòa mơ hồ nhận ra rằng thời thế đang biến chuyển. Thời mới đang ló dạng. Cuộc sống của gia đình và bản thân mình rồi sẽ ra sao, mình còn được theo học nữa không? Không, không thể bỏ học – Hòa thầm nói với mình. Suy tư gờn gợn, lăn tăn trôi về với những ngày cuối năm của lớp đệ nhị. Bạn bè cùng lớp, mấy đứa được nghe radio, được đọc báo về tin tức chiến sự, chúng bảo rằng Pháp thua trận ở nhiều chiến trường trên toàn cõi Đông Dương và rằng trận Điện Biên Phủ khốc liệt lắm. Bao nhiêu là chuyện thực thực, hư hư; mỗi ngày một chuyện mới lạ. Trong lòng Hòa vởn lên những e ngại lo toan. Niềm vui nơi mái nhà ấm áp tình cảm gia đình, mẹ con, anh em chỉ có thể kéo dài vài ngày. Đầu mùa hè 1954, Hòa lên Hà Nội dự thi Tú tài. https://thuviensach.vn Anh dừng lại thành phố Nam Định một ngày, tìm đến nhà chị Đằng để hỏi han tin tức, nơi ở của An. Chị Đằng bảo, cháu An đang làm bồi bàn rồi trỏ lối cho Hoà tìm gặp. Hai chú cháu gặp nhau, mừng mừng, tủi tủi. Biết rõ cháu An phải làm con ở không công, Hòa rơm rớm nước mắt. Thăm hỏi chuyện ở làng quê, trường học, biết Thương đã bỏ học và rồi nghĩ đến phận mình lòng An trĩu nặng, lắng trong tiếc nuối làm gương mặt An phảng phất nét u buồn. Không khí căn phòng như chùng xuống.. Giọng nói của cả hai đượm tâm trạng nên không ồn ào rổn rảng. An chậm rãi bày tỏ ý định sẽ đi tìm mẹ và các em khi thời cơ thuận lợi đến. Và rằng, mai đây sẽ đi đâu, về đâu mình không đoán định được tương lai. Xoay sang hỏi han chú Hòa: - Thi xong Tú tài I, chú có dự định gì? - Chú còn biết làm gì hơn là tiếp tục con đường học tập. Chẳng cần chú Hòa hỏi về nguyện vọng của mình, An bày tỏ khao khát: - Nếu có cơ may cháu vẫn muốn được theo học chú ạ. Thế rồi như một lẽ tự nhiên, chuyện thời cuộc đang diễn ra len vào cuộc trò chuyện của hai chú cháu. - Việt Minh họ đang giành thắng lợi trên chiến trường Đông Dương - Chú cũng biết như thế đấy. Nếu quân Pháp bại trận, buộc lòng phải rút khỏi Đông Dương, rút khỏi Việt Nam, thì chế độ mới ắt sẽ được xác lập tức thời. Câu chuyện thường ngày An nghe được của khách hàng trò chuyện với nhau ở quán Bar này bây giờ An nói với Hòa: - Nhiều người khá giả ở thành phố này họ than phiền rằng chế độ mới không phải của lớp người giàu sang, lắm tiền nhiều của. - Có lẽ đúng. Nghe đâu, người lắm ruộng nhiều vườn, nhà cao cửa rộng người ta gọi là địa chủ. Kẻ có xưởng máy, cửa hàng gọi là tư sản. Ông cai, ông ký, ông Chánh ông Lý không được coi là bạn hữu của giai cấp công nông – Ngưng lại trong giây lát, Hòa trầm ngâm, ở quê mình, người nghèo khó ít ruộng vườn đang trông chờ, hy vọng vào cuộc đổi đời nay mai. https://thuviensach.vn Sự phân vân cùng lo âu, hoang mang chiếm ngự tam tư của hai chú cháu. Nguời thì nhíu lông mày như cau có, người thì nheo nheo cặp mắt suy tư. An xoay sang hỏi Hòa: - Chú có được biết người ta nói gì về việc mở trường, mở lớp ở chế độ mới không? - Không được nghe ai nói nhưng chú cho rằng, chế độ mới vẫn mở trường học. Thời nào mà chẳng có trường có lớp, chương trình thì ắt rằng có những phần không như chú cháu mình theo học. Cả hai cùng một lúc buột thở dài, cứ như là trước mặt họ xuất hiện vật cản đang ngáng bước chân của mình. Ngày hôm sau, Hòa lên Hà Nội. Ngày 7-5-1954 là ngày lịch sử đáng ghi nhớ, quân đội viễn chinh Pháp đại bại ở chiến trường Điện Biên Phủ. Thiếu tướng Đờ-cat-tơ-ri cùng bộ tham mưu tập đoàn cứ điểm này bị bắt sống. Hàng vạn lính lê dương Tây đen, Tây trắng lốc nhốc phất cờ trắng đầu hàng. Ở khắp các mặt trận trên toàn cõi Đông Dương nói chung, Việt Nam nói riêng, nhuệ khí của quân đội Pháp rệu rã. Chúng phải co cụm lại trong đồn bốt, lui về các thành thị tạm chiếm như thể án binh bất động. Thành thị nhộn nhạo, nhan nhản lính Pháp. https://thuviensach.vn Bùi Đức Ba Phía Ấy Người Đi - 4 - Ngày 20-7-1954 hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, những cuộc hành binh càn quét cướp phá của quân đội viễn chinh Pháp buộc phải chấm dứt. Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định và vùng mỏ HònGai Cẩm Phả thuộc vùng kiểm soát tạm thời của Pháp trước khi chúng cuốn cờ về nước. Chẳng còn bao lâu nữa ranh giới tạm thời chia đôi đất nước được thiết lập ở vĩ tuyến 17 lấy cầu Hiền Lương làm dấu mốc. Bà chủ quán Bar không còn mạnh mồm mượn oai “Sở Cẩm” để nạt nộ, dọa dẫm nhằm giữ An làm bồi bàn không công nữa. Thế nhưng những cuộc giao lưu ái tình của bà vẫn đều đều diễn ra, nửa kín đáo, nửa công khai. Quán Bar vần ngày ngày mở cửa bán bìa rượu hảo hạng, khách đông hơn. Bây giờ bạn tình của bà chủ quán có cả sĩ quan quân đội Pháp. Một chuyện xảy ra tại quán Bar vào buổi tối. Ông Thuận đến nhà hàng, đầu chải Bơ-ri-ăng-tin bóng lộn, chân đi giày đơ-cu-lơ ( deux couleur )trắng đỏ, com lê màu mỡ gà. Mùi nước hoa bung ra từ mái đầu, ngực áo. Thời điểm này không may mắn cho ông. Bà chủ ngồi sát sạt, kề đùi bên viên quan ba người Pháp, cằm hắn đầy râu quai nón đen sì. Cặp mắt xanh lét của viên võ quan háu háu như dán ánh mắt lên bộ ngực ngồn ngộn đang phập phồng của bà chủ quán Bar. Bà liếc mắt lẳng lơ đưa tình như mời mọc, làm viên quan ba khoái trá cười tình nhe hàm răng trắng ởn. Bước vào phòng, bất ngờ được chứng kiến cảnh ấy, mặt ông Thuận hầm hầm, mắt ánh lên vẻ giận dữ bực bội. Ông Thuận điên tiết, máu ghen nổi lên, miệng lẩm bẩm chửi : “Đồ đĩ thõa”. Ngẩng mái đầu phi-dê quăn tít, thờ ơ nhìn ông Thuận như chưa từng quen biết, bà chủ quán nghiến răng, cười nhạt rồi đưa mắt cho viên quan ba Pháp như ngầm bảo, hãy tống cổ thằng vô duyên, lố bịch kia. Thằng Pháp đứng bật dậy, huơ tay, nói bập bẹ tiếng Việt, cút. Ông Thuận bối rối, mặt tái dại, đưa ánh mắt cầu mong người tình https://thuviensach.vn của mình rủ lòng che chở. Viên võ quan sấn tới, vung tay tát lệch mặt ông Thuận cùng một cú giầy đinh đạp thẳng vào bụng. Ông Thuận kêu thất thanh, ngã dúi dụi, tóc xõa xượi dính cát, mặt hằn vết ngón tay, áo com lê màu mỡ gà in dấu giày đinh màu đất bụi. Ông lồm ngồm bò dậy và lủi mất, thằng Pháp miệng chửi “Mẹc xà lù”. Sau cái lần nếm đòn nhục nhã, lại bị người tình thờ ơ lạnh nhạt, ông Thuận không bén mảng đến nhà hàng nữa. Có lẽ ông đã hiểu một điều giản dị, ở cái vùng tạm chiếm này, người Pháp có quyền hung bạo chà đạp và rằng người đàn bà ham hố chung đụng thân xác với nhiều đàn ông thì ắt hẳn bà ta coi đàn ông là giống đực mà giống đực thì nhan nhản, chẳng cần tình nghĩa với một thằng đực nào. Chính những ngày nhộn này ở thành phố lại là thời cơ dễ dàng nhất cho An trốn khỏi nhà hàng quán Bar. Sáng ấy bà chủ đang yên giấc, An dậy thật sớm, xếp hai bộ quần áo của mình vào tay nải mang theo, anh lủi thủi lẻn khỏi nhà ra bến xe đi Hải Phòng, hôm sau từ Hải Phòng ra Cẩm Phả mỏ. Hỏi thăm người dân phố mỏ, anh tìm đến nhà mình. Phút gặp lại mẹ và các em mừng mừng tủi tủi nhưng mẹ An lại băn khoăn, liệu con mình có làm phật lòng ông bác và mẹ nuôi tốt bụng hay không. An giãi bày sự thật với mẹ, mẹ con lẫn lộn buồn vui. An sẽ phải làm quen với đất mỏ. Hỏi han người dân nơi đây, điều đầu tiên anh biết về Cẩm Phả là nơi đây không có trường trung học. Anh lắc đầu, buồn ngao ngán như kẻ thất tình và anh đủ trí lực để hiểu một điều cốt yếu, mẹ không thể đủ sức, đủ tiền nuôi An lúc này. Vùng than Cẩm Phả phố xá bé nhỏ lầm lụi, đường phố lô nhô đất đá, mặt đường đen đúa bụi than. Ven mặt phố hiếm hoi lắm mới nhìn thấy một vài cây dâu da, chùm hoa trắng như mâm xôi dưới trời nắng nóng hầm hập. Phiến lá nào cũng cõng bụi than lem nhem. Ở sườn đồi, sát ngay phía sau lán nhà thợ mỏ, đoàn xe hỏa chạy xình xịch kéo những toa than đầy có ngọn, bánh sắt nặng nề nghiến trên đường ray nghe ai oán. Ngày ngày, tầng mỏ và hầm lò như nuốt chửng những người phu mỏ. Họ nai lưng trên tầng https://thuviensach.vn than hoặc chui sâu vào hầm lò tối bưng để đào than, xúc than cho chủ mỏ người Pháp. Bốn giờ sáng, tiếng còi tàu nghe âm u, kéo dài lê thê “ủ, ủ, ủ …”. Âm thanh bao trùm không gian, giục giã phu mỏ thức giấc. Mắt nhắm mắt mở đoàn phu mỏ rời mái nhà, lán thợ, tất bật ra bến xe lên tầng mỏ hoặc xuống hầm lò. Đã mấy ngày nay An lê bước khắp nơi ở miền mỏ lam lũ này. An bước chân đến mỏ Cọc 6 rồi Đèo Nai. Ở đây người ta khom lưng đẩy những toa xe goòng bánh sắt chở đầy than, lăn bánh trên đường ray. Những chiếc khăn mỏ quạ màu đen trùm kín khuôn mặt phụ nữ mỏ để tránh bụi bẩn. Đứng trên tầng mỏ Đèo Nai, An thả mắt về phía vịnh Bái Tử Long. Xa xa, màu xanh mờ mờ của biển như phủ khói sương. Những dãy đảo đá nhấp nhô, trầm mặc, im lìm như ngồi suy tư trên biển. An thấy mình bơ vơ, lạc lõng và bé nhỏ quá. Những ngày này, ở lứa tuổi mười lăm, mười sáu như An khó có thể kiếm được việc làm ưng ý. Từ tầng mỏ trở về với lán nhà phu mỏ, lô xô mái nhà ngói thấp, xen những mái nhà tranh tre nhuộm màu bụi, tâm trạng An mang nặng nỗi chán trường. Anh lại lê bước đến khu trường tiểu học. Mái trường được xây cất ở phố nhỏ vắng vẻ, buồn tênh, leo tèo vài lớp học. Vậy mà mái trường buồn tẻ này đã làm thức dậy những hồi ức cùng nuối tiếc của An về mái trường và thuở học sinh nơi quê nhà. Lòng buồn buồn khó tả. Những ngày này miền mỏ cũng thật tà khác thường, chẳng bình yên. Nhiều phu mỏ nghỉ việc một vài ngày để dò nghe chuyện thế cuộc. Ở chợ, ngoài đường và trong những gian nhà, người ta bàn bạc, trò chuyện về chế độ mới sẽ được xác lập, chuyện di cư vào Nam. Hôm nay rộ tin này, ngày mai lan truyền tin khác. Thật có, giả có, tin tức đồn thổi nhiều lắm. Nhiều cai ký, giám thị, người cộng tác với chính quyền Pháp và cả thường dân cũng rục rịch chuẩn bị di cư. Người thì lo sợ bị phân biệt đối xử, mắc vòng lao lý, kẻ thì mong đổi đời ở đất phương Nam. Tin đồn thổi, Đức mẹ vào Nam làm đồng bào công giáo hoang mang. Có những tin loan truyền có sức https://thuviensach.vn lôi cuốn, ai vào Nam sẽ được cấp nhà, cấp đất. Lại có tin vô cùng hấp dẫn với An, ở miền Nam nhiều trường học được mở để đón nhận học sinh miền Bắc di cư, được nhận học bổng toàn phần. Mong được đi học như người khát nước mong dòng nước ngọt, như ngọn lửa âm ỉ bấy lâu nay vẫn cháy trong lòng An thì giờ này tin loan truyền kia như ngọn gió mạnh thổi bùng khao khát được cắp sách đến trường. Đất phương Nam bỗng chốc trở thành miền đất hứa có sức lôi cuốn kỳ lạ với anh. Trên đương phố mỏ, trước cửa nhà, những người sắp di cư vào Nam, họ đã bầy bán hàng trăm thứ đồ dùng, vật dụng bởi không thể mang theo xuống tàu di cư vào Nam. Nào là giường, tủ, bàn ghế, áo quần, chăn màn, bát đĩa. Có cả cột kèo, tre pheo, nứa lá. Tất cả là đồ cũ. Họ bán tống bán tháo với giá cả rẻ rúng, vừa bán vừa cho. Đêm đã đi vào chiều sâu, phố mỏ chỉ còn những tốp người làm ca hai, bóng họ đen đúa đổ dưới ánh trăng mờ đục, đang rảo bước về nhà. An trằn trọc không ngủ được. Ý nghĩ mông lung trong óc… Ở Cẩm Phả mình được đoàn tụ với mẹ và các em, rồi đây sẽ xin được việc làm, góp sức cùng mẹ nuôi các em. Chúng sẽ học tiểu học ở đất mỏ này. Với An, nơi đây, sẽ không còn một lựa chọn nào khác là làm phu mỏ… Con đường lên mỏ bụi cuốn mù mịt sau bánh xe. Làm việc trên tầng mỏ phải cật lực cuốc, xúc rồi khom lưng đùn đẩy xe goòng, mạt mày đen đúa bụi than… Khoảnh khắc này, trong đầu An lại chợt nhớ cái tin đồn đang loan truyền ngoài phố mỏ từ mấy ngày nay, nhất là cái tin về trường học được mở ở miền Nam để đón nhận học sinh di cư… Phải rồi, chú Hòa cũng lựa chọn con đường theo học…trong đầu An đã định hình con đường dứt khoát di cư vào Nam. An sẽ giã biệt mẹ và các em. Nước mắt ứa ra lúc nào anh không hay biết cứ như thể cuộc chia ly đang diễn ra. Anh thở dài một hơi rồi nhè nhẹ đặt bàn tay lên đầu, lên ngực, lân la sờ từng khuôn mặt các em như thể để nhận dạng từng đứa, thằng Pha, thằng Ban, thàng Chu. Anh nhẹ nhàng nhồm dậy để chúng nó khỏi giật mình, cúi xuống áp má lên từng đứa. Lại nhè nhẹ https://thuviensach.vn nằm xuống, tay lau nước mắt. Mẹ An đang ngủ say, nhịp thở đều đều, lúc này An có cảm giác nghe sao mà nặng nề. Anh muốn trò chuyện với mẹ quá và rồi, anh nói thầm trong dạ, không thành tiếng thành lời: “Con sẽ giã biệt mẹ. Mong mẹ rộng lòng hiểu cho con. Con biết rằng mẹ vẫn mong muốn cho con được ăn học. Bây giờ đã 16 tuổi mà con chẳng đỡ đần được là bao cho mẹ, tha thứ cho con mẹ nhé. Mà sao ông trời bắt tội mẹ con mình mãi thế này”. Bây giờ nước mắt An lại trào ra, trào nhiều hơn. Ngày hôm sau, An không dám nói ý định di cư vào Nam của mình, ngại rằng mẹ sẽ giữ lại. Anh viết lá thư dài bốn trang giấy gửi mẹ giãi bày nguyện vọng ra đi, mong mẹ tha thứ cho mọi lỗi lầm. Giọt nước mắt của anh nhỏ xuống trang thư hoen vài con chữ. Thư để lại được giấu trong ngăn tủ. Và rồi, ngày hôm sau nữa, chờ cho mẹ đi làm, trong lúc các em vẫn còn đang ngủ, anh mua ba gói xôi để lại cho các em. Trước lúc ra đi anh cúi xuống đặt nụ hôn cuối cùng lên má chúng, nhẹ tay xoa đầu nó rồi vội vã rời nhà ra bến xe đi Hải Phòng. Đến Hải Phòng phải chờ mấy ngày để lên tàu há mồm vào Sài Gòn bởi đoàn người chờ di cư vào Nam đông quá. Ngay chiều hôm ấy, đi làm về, linh tính mách bảo, mẹ An phán đoán chính xác, con bà đã trốn nhà về Hải Phòng tìm đường di cư vào Nam. Lòng buồn thương tê tái, ánh mắt bà chốc chốc lại ngơ ngác như người mất hồn. Sáng hôm sau mẹ An nghỉ việc, tức tốc đi Hải Phòng, nửa ngày tìm kiếm ở nơi bến cảng để gặp con. Bà nuôi sẵn ý định giữ con ở lại, bắt con quay về. Hôm sau quay về Cẩm Phả, bà nói với những người quen biết rằng, không gặp được An ở bến cảng. Thực ra, để cho việc ra đi của An nguôi ngoai trong lòng bà mới kể rõ sự thật. Bến cảng chiều hôm ấy nườm nượp người bước chân xuống tàu há mồm để di cư vào Nam. Già có, trẻ có. Vợ chồng con cái dắt díu nhau lên tàu. Cảnh chộn rộn, bao nhiêu là người mắt đỏ hoe, lã chã nước mắt. Gặp An nơi bến tàu huyên náo ấy, anh chào mẹ rồi quỳ xuống van xin: “Cho con được vào Nam theo học…”. Mẹ không còn lòng nào níu giữ An. Nước mắt ứa ra, mẹ nói với An: “Thôi đứng dậy, mẹ không https://thuviensach.vn giữ nữa đâu, cố mà học hành…”. Mẹ cho An mấy chục bạc, An cầm rồi trả lại, nói: “Mẹ giữ lấy để nuôi các em con…”. *** Sau chặng đường hành trình một tuần trên biển, tàu há mồm cập bến cảng Sài Gòn. Ai cũng lộ vẻ mệt mỏi bởi vừa trải qua chặng đường biển dài gần hai nghìn cây số. Mắt trũng sâu, mặt mũi phờ phạc hốc hác vì say sóng, vì ăn uống kham khổ thiếu rau xanh, ít nước uống và còn vì sinh họat bó buộc trên tàu như tù đầy. Tuy nhiên ai nấy vô cùng phấn khích vì tàu đến bến. Vui như vừa trút được gánh nặng đường trường. Nụ cười đã nở trên môi, ánh mắt mọi người rạng rỡ. Trời Sài Gòn nắng chang chang, từng làn gió sông, gió biển thi thoảng ào đến nhưng không đủ mạnh để xua đi cái nóng. An và đoàn người di cư được dẫn tới khu lều bạt dựng tạm dùng làm nơi tiếp đón đồng bào di cư. Trong lều, nóng ngột ngạt với đoàn người lôi thôi nhếch nhác. Nồng nực hơi người quện với mùi mồ hôi. Được uống cốc sữa bột do các nhà chức trách cấp phát, mồ hôi càng túa ra. An được đưa tới trạm tạm cư này cùng đoàn người vừa rời tàu lên cảng đến đây. Nghe người ta mách bảo, anh lại tìm đến trại tạm cư khác với hy vọng điều kiện sinh hoạt khá hơn. Ai cũng được phát mười đồng trợ cấp một ngày, chỉ đủ ăn hai bữa lưng lửng bụng. Bệnh viện Bình Dân đường Phan Thanh Giản, trường Tôn Thọ Tường đường Trần Hưng Đạo, nhà thờ Huyện Sĩ, trường Giáo lý và một vài cơ sở công quyền đều trở thành trại tạm cư. Trại nào cũng đông nghẹt người di cư tá túc. Ai nấy chen chúc nhau từ trong nhà đến ngoài hành lang, thật khó tìm được chỗ để trải trọn vẹn manh chiếu. Tầng trên, tầng dưới và ngay cạnh cầu tiêu, nơi nào có thể ngả lưng để kiếm giấc ngủ qua đêm là đã có người chiếm chỗ. https://thuviensach.vn May mắn, An tìm được một góc ngoài hành lang của trường học, không khí bớt ngột ngạt hơn nhờ ở hàng cây phượng vĩ rợp bóng quanh trường tuy rằng nắng vẫn chênh chếch chiếu, nắng choi chói đôi mắt. Nơi này vừa đủ cho một chỗ đặt mình. An không thấy có gia đình nào được cấp chỗ ăn, chỗ ở đàng hoàng. Những gương mặt đăm chiêu, sầu não cùng những lời than phiền có thể bắt gặp ở tất cả các trại tạm cư. Lúc này không có niềm vui, nụ cười trong ánh mắt, đây đó vang lên tiếng khóc của trẻ thơ và những lời dỗ dành ngon ngọt của mẹ của bà chúng. Mệt mỏi, căng thẳng nhưng đang ở lứa tuổi ăn được, ngủ được, An thiếp đi, mặc cho cả khu trường láo nháo, ồn ào cứ như thể cái chợ họp liên miên suốt ngày đêm. Trại tạm cư như cái chảo rang hầm hập làm bùng nổ những câu chuyện phiền muộn, thấm đẫm cảnh ngộ thời thế, nghe đều não lòng. Chợt tỉnh An không biết mình đã ngủ lâu chưa. Ngồi dậy, anh lắng nghe những người nằm, ngồi xung quanh mình nhỏ to trò chuyện. Một bà ở miền quê, nhai trầu thuốc bỏm bẻm, giọng rầu rĩ: - Ra đi thế này, gia đình tôi đã bỏ lại ngôi nhà năm gian với sáu sào vườn, tám mẫu ruộng thượng đẳng điền. Bây giờ thành vô gia cư. Quay sang, An rụt rè, tò mò hỏi: - Bà có nhà cửa, nhiều ruộng vườn như thế, sao lại phải ra đi? Một ông ngồi bên cạnh, tỏ ra am hiểu thời thế cướp lời: - Như thế chế độ mới quy bà là địa chủ, tránh sao ruộng đất không bị người ta tịch thu. An chợt tạt ngang liên hệ đến nhà mình, ở quê vẫn còn mấy mẫu ruộng, không biết chừng họ cũng quy mẹ mình là địa chủ. Anh cười một mình tự hài hước, địa chủ kiêm phu mỏ Cẩm Phả. Người khác tiếp lời: - Tôi lại thấy an tâm, bởi vào đây tin chắc là mình được sống. Các ông bà, ai mà chẳng có chút tiền bạc, của cải mang theo. Dần dà có điều kiện kiếm thêm sẽ mua nhà mua cửa. Chưa đủ tiền thì thuê nhà ở tạm, rồi cũng ổn. Bây giờ cứ coi là vạn sự khởi đầu nan. https://thuviensach.vn - Ở Hải Phòng, nhà tôi hai tầng mặt phố, tầng một là cửa hiệu bán vải vóc. Người ta rỉ tai bảo rằng, buôn bán là tiểu thương, tư sản bóc lột. Nếu cứ ở ngoài Bắc thì chẳng thể giữ nổi tài sản lại nhiều chuyện rắc rối khó lường nên đành bán tống bán tháo mọi thứ để vào Nam. Ai ngờ thời thế đảo lộn… ông thở dài. Một ông mặt vuông chữ điền, vẻ chất phác thật thà nói: - Nhà tôi chẳng được khá giả như nhà các ông các bà nhưng nghe người ta nói Đức Chúa vào Nam, tôi là tín đồ công giáo nên bước theo chân Chúa. Bàn tay ông mau lẹ làm dấu thánh. Một bà vẻ mặt nhăn nhó tham gia chuyện: - Ông nhà tôi ngày trước làm Chánh tổng. Nhờ trời cũng có ngót chục mẫu ruộng, vào vụ phải thuê người cày cấy. Người ta khuyên, sắp cải cách ruộng đất, các ông Chánh ông Lý là cường hào địa chủ, chẳng còn mong có ngày mở mày mở mặt nữa. Không biết chừng còn bị phiền phức, hãy di cư vào Nam mà làm ăn. Quê tôi lại đang rục rịch cải cách ruộng đất, vậy nên phải trốn bỏ làng quê, nhắm mắt đưa chân. - Trốn đi cũng phải, thế là khôn. Nhắm mắt đưa chân vào chỗ sống thì ai mà chẳng làm. Rồi đây khắp nơi cải cách ruộng đất, lôi thôi lắm bà ạ. Ở Thái Nguyên người ta tiến hành cải cách ruộng đất từ 1953 kia. Nghe nói, vô khối người bị chế độ mới quy kết cho là địa chủ cường hào là Việt Nam quốc dân đảng nên bị bắn mất mạng. Mỗi người một cảnh đời, chẳng ai giống ai. Đời này nhiều ngang trái nhưng cũng lắm vẻ đa dạng, không thể cứ rập khuôn máy móc, trăm người như một. Địa chủ có loại đầy tội lỗi, có loại vô can, có kẻ dựa vào giàu sang quyền thế để cướp đoạt làm giàu. Họ khôn ngoan, lợi dụng cảnh mất mùa đói kém, cảnh thuế má ngặt nghèo để bóp hầu bóp cổ, mua rẻ bán đắt những thửa ruộng của dân nghèo, tích tụ hàng chục, hàng trăm mẫu ruộng tốt nhất làng. Loại địa chủ tham lam, táng tận lương tâm ấy, ruộng đất của họ bị tịch thu đã đành. Tuy nhiên, nhiều người chí thú làm ăn, chịu đựng hai sương một nắng, chân lấm tay bùn, họ sống tằn tiện để dành dụm đồng tiền tậu trâu, tậu ruộng trở nên khá giả. Họ cùng có năm, mười mẫu ruộng https://thuviensach.vn tốt. Địa chủ như thế làm gì mà xấu xa nên tội. Họ là địa chủ vô can. An chợt nghĩ tới chuyện ông Cà, kỳ quặc lắm. Ông tên thật là Ca, người làng Xuân Giao gọi chệch là Cà. Bởi nhà ông có vại cà to tướng, quanh năm sẵn cà muối, cà nén. Sau những buổi làm đồng, đi cày đi cấy, cào cỏ tát nước trở về, trước bữa ăn ông lót dạ củ khoai, quả ổi. Rồi, vào vại cà nhón mấy quả, ăn với vài bát cơm. Sau đó ra chum vục gáo nước, uống ừng ực mấy ngụm thế là xong bữa. Bởi ăn uống kham khổ như vậy, ông Cà có của ăn của để, tiền dành dụm được bao nhiêu ông tậu ruộng tậu đất, cơ ngơi có hơn chục mẫu. Ông là địa chủ như thế đấy, liệu ruộng vườn của ông có giữ nổi không? Ở trại di cư, bao nhiêu là chuyện An mới nghe lần đầu trong đời. Nó không hấp dẫn lý thú như thần thoại cổ tích nhưng đủ sức lôi cuốn vì nghe lạ tai lắm. Lạ mà có thật. Thật mà như viễn tưởng. Nó đã và đang diễn ra ở nơi này nơi kia bởi sự thay đổi lớn lao của thời cuộc. Những chuyện được nghe, vui ít buồn nhiều, người kể chuyện như nhân chứng sống làm cho An phải phân vân suy nghĩ. Đôi lông mày rầm rậm của anh cứ như nhíu lại rồi giãn ra không biết bao nhiêu lần. Tư duy non nớt của lứa tuổi 16 như đang chiụ sự va đập của thực trạng xã hội- dù nó chỉ là một phần, cái phản ánh chỉ từ một phía. Tuy nhiên thực trạng ấy không phải bao giờ cũng dễ dàng lý giải được một cách khách quan giàu thuyết phục. Thực trạng mà anh được nghe dần dần trở thành những định kiến khắt khe, không thiện cảm của anh đối với thể chế mới ở đất Bắc… chỉ năm bữa, nửa tháng nữa thôi, quân Pháp buộc phải rút hết về nước, chế độ mới sẽ được xác lập… Bây giờ thì sự ồn ào quá mức của trại di cư đông nghẹt người cùng nắng nóng của thời tiết Sài Gòn và những dư vị của những chuyện vừa mới nghe làm anh bức bối khó chịu, cặp lông mày của An nhíu lại mãi. Sang thu, trời Sài Gòn dễ chịu như thể để xoa dịu những nỗi cực vì nắng nóng của những người di cư trong các trại tạm cư. Ngả đường gần bờ sông Sài Gòn tràn lan những làn gió mang luồng hơi mát từ biển từ sông ùa vào. Buổi chiều khoảng năm giờ, nắng vàng nhàn nhạt, nắng và gió như bảo https://thuviensach.vn nhau cùng dìu dặt với con người và phố xá. Từng tốp người mới đến Sài Gòn, nhiều học sinh di cư thả bước dọc theo đường Catina (tự do) từ nhà thờ Đức Bà đến bờ sông Sài Gòn để ngắm phố phường hoa lệ. Cửa hàng nhiều tầng lộng lẫy, khách sạn sang trọng, xe hơi bóng nhoáng. Ánh đèn lung linh giữa hàng me trong gió lao xao. Sài Gòn còn đẹp hơn trong trí tưởng tượng của An. Tuy vậy, cái đẹp của phố phường là cái đẹp ngoại cảnh, chỉ làm cho người ta khuây khỏa chút ít theo bước chân thưởng ngoạn. Thoáng chợt, An thầm ao ước được dắt mấy đứa em, cho chúng nó được ngắm phố phường hoa lệ của cái thành phố được mệnh danh là Hòn ngọc viễn Đông. Chắc chúng háo hức, thích thú lắm. Lòng bâng khuâng chiếm ngự, anh quay bước trở về trại tạm cư. Chính phủ của ông Ngô Đình Diệm bắt đầu quan tâm tới những học sinh di cư mất liên lạc với gia đình, An nằm trong số đó. Trại học sinh di cư Phú Thọ mới được xây cất trên nền bãi rác cũ của thành phố. An được chuyển đến trại mới này. Khu trại với những căn nhà tầng lợp tôn, trông xa giống như một chuồng bồ câu khổng lồ. Học sinh cùng lớp ở chung một nhà. Hai người một lô dài 3 mét rộng 2 mét. Mặt sau là cửa xếp có thể dùng làm bàn học. Trại cho ăn hai buổi trưa, chiều, hàng tháng cấp cho chín chục đồng tiêu vặt. Không có tiền ăn sáng vậy nên cái đói dai dẳng, không thôi hành hạ lứa tuổi ăn được, ngủ được. Không hẹn mà nên, An tình cờ gặp chú Hòa ở trại Phú Thọ. Gặp nhau, hai chú cháu mừng rỡ khôn tả. Hai thân phận, hai nỗi buồn tứ cố vô thân giờ này chụm lại để cùng đương đầu với sự thiếu gia đình, thiếu tình thương đang thách đố. Họ cùng được an ủi. Xa quê hương, xa gia đình thì tình cảm ruột thịt, chú cháu như bạn hữu càng trở nên có ý nghĩa. Nó được xiết chặt một cách hồn nhiên. Chú Hòa kể cho An nghe, sau khi thi và đậu Tú tài I ở Hà Nội, chú mất liên lạc nói đúng hơn là không liên lạc được với gia đình vì Hà Nội thuộc vùng kiểm soát ba trăm ngày của thực dân Pháp. Không nguồn tiếp tế, phải trải https://thuviensach.vn qua những ngày làm gia sư để kiếm sống nuôi thân. Lúc này hiệp định Giơ ne-vơ được thực thi theo tiến độ đã định, đất nước sẽ chia làm hai miền. Hoàn cảnh thời cuộc bắt Hòa phải chọn một trong hai con đường “đi hoặc ở lại”. Nếu ở lại, chưa chắc gì được tiếp tục đi học và nếu được đi học, Hòa phải học theo chương trình khác và như thế sẽ nhiều phiền toái. Thêm vào đó là mối lo sợ về sự phân biệt đối xử của chế độ mới với gia thế con ông Chánh Huyện. Điều này làm Hòa lo lắng, phân vân nhiều nhất. Mối lo cứ len lỏi tự nhiên vào giấc ngủ chập chờn làm anh sút cân, khiến người gày gò, mặt hốc hác như kẻ thiếu ăn dài ngày. Hoang mang, lo ngại được nhân lên theo những tin đồn thổi hỗn tạp ở Hà Nội. Mà tin thất thiệt ở Hà Nội thì nhiều hơn bất cứ nơi nào ở Miền Bắc, kể cả tin nghe ớn lạnh cả xương sống, Mỹ sẽ thả bom nguyên tử. Bao nhiêu là lý do hùn hợp với nhau giục Hòa lựa chọn con đường vào Nam, mà ngọn lửa khao khát và đam mê học lên Đại học chưa lúc nào thôi bùng cháy trong lòng anh. Vả lại tuổi mười tám đôi mươi vốn lắm mộng mơ, giàu hoài bão, pha chút phiêu lưu muốn biết đây biết đó. Sài Gòn là hòn ngọc Viễn Đông mà Hòa mới chỉ đọc và rồi hình dung qua bài “Thành phố Sài Gòn” trong Quốc văn giáo khoa thư. Anh quyết định vào Nam càng sớm càng tốt để được đi bằng máy bay, một phương tiện mà lúc này anh có quyền mơ ước. Hòa cũng tự tin nghĩ rằng, với bằng Tú tài I trong tay, việc học lên đại học cũng giống như leo thang, bước từ nấc thang này lên nấc thang khác. Hòa vẫn nhớ ngày lên đường di cư… Xe tải chở Hòa và một số đồng bào tới sân bay Gia Lâm trong lúc người dân Hà Thành còn chìm trong giấc ngủ. Anh mở to cặp mắt, chằm chặp nhìn Tháp rùa, Hồ Gươm khi chiếc xe lao nhanh qua đường bờ hồ. Khung cảnh bờ hồ tĩnh lặng huyền ảo quá. Không gian như pha loãng màu sữa làm thành màu đêm bao phủ. Mặt hồ lấp lánh sắc màu huyền thoại linh thiêng này? Câu ca dao thuở nào như giọt ngân thánh thót trong tâm khảm Hòa: Thăng Long, Hà Nội đô thành/ Nước non ai vẽ nên tranh họa đồ./ Cố đô rồi lại tân đô,/ Nghìn năm vạn vật cửa ô vẫn còn. Liễu vẫn rủ bên hồ như nét buồn trầm tư. Trong thinh lặng vô tình của tạo vật huyền diệu, đẹp mà nao https://thuviensach.vn nao buồn, phút giây nao lòng, khắc khoải nhớ mẹ, Hòa buột miệng kêu: “Mẹ ơi! Con giã từ đất Bắc”. Nước mắt anh ứa ra nhiều, tràn hai gò má. Sau ngày di cư vào miền Nam, ở tại Sài Gòn, nhờ có bằng Tú tài I Hòa dễ dàng xin vào học lớp đệ nhất để rồi thi Tú tài II. Còn An, anh xin theo học lớp đệ lục trường trung học Chu Văn An. Khó mà nói hết niềm vui của học sinh như Hòa và An khi lại được cắp sách đến trường. Đã qua rồi cái chặng phải bơ vơ giữa ngã ba đường bởi thời cuộc tác động và đổi thay đến chóng mặt. Cuộc hành trình cập bến học đường phải qua đoạn đường dài hàng ngàn dặm, phải biền biệt xa quê hương, xa gia đình, xa những người thân yêu. Không biết có còn ngày nào để được gặp lại nữa không. Hai chú cháu đã nhỏ không ít những giọt nước mắt đau buồn và cả lo âu cùng những băn khoăn về con đường phía trước. Khi niềm vui đủ độ thăng hoa, người ta có nhu cầu tâm lý cần được chia ắẻ. Hòa và An muốn báo tin vui với mẹ mình ở đất Bắc rằng con đã được tựu trường. Và nữa, lúc này hai chú cháu cũng nóng lòng muốn biết tin tức của gia đình. Hai người ra bưu điện mua hai tấm bưu thiếp. Bưu thiếp là phương tiện thông tin duy nhất của dân chúng hai miền Nam Bắc, thay cho thư tín. Nó được phát hành ở bưu cục hai miền, được lưu hành từ ngày Nam Bắc chia đôi, tồn tại trong vòng hai năm trời. Tờ bưu thiếp để ngỏ hai mặt, màu vàng nhạt, làm bằng chất liệu như tờ bìa, dài 15cm, rộng 10cm, in hình bản đồ Việt Nam. Dòng đầu tiên của tờ thiếp in lời khuyến cáo của nhà đương cục hai miền. Người viết bưu thiếp chỉ được quyền thông tin đời sống, sức khỏe gia đình, không được phép thông tin chính trị xã hội. Ai viết trái với điều đã khuyến cáo, bưu thiếp ấy sẽ bị loại bỏ. Chỉ duy nhất ở Việt Nam, ngày ấy có phương tiện “thư tín”- bưu thiếp độc đáo này. Quyền tự do thư tín đích thực không có cơ sở để tồn tại ở cái đất nước mà hai miền là hai chế độ xã hội, chính trị đối kháng nhau, mang tên hai quốc gia độc lập: Việt Nam dân chủ cộng hòa ở miền Bắc và Việt Nam cộng hòa ở miền Nam. Duy chỉ có người dân lương thiện là phải tuân thủ chịu đựng. Muốn thông tin được nhiều trên tờ bưu thiếp bé nhỏ, chữ viết phải nhỏ như con https://thuviensach.vn kiến. Rủi ro cho kẻ học vỡ lòng, quen viết chữ to, chỉ mới viết được vài ba chục chữ đã kín đặc hai mặt tờ thiếp. Gửi thiếp ra Bắc, tính ngày tính tháng, ngong ngóng mong tin tức hồi âm, ba tháng sau Hòa nhận được tấm thiếp mẹ gửi. Mẹ Hòa viết có đoạn ý tứ kín đáo: “ Quê mình đang cải cách ruộng đất. Bố con ông Cành có quyền thế nhất làng, nhất xã. Đất đai của mẹ và các anh vì nhiều quá nên bây giờ không được giữ lại”. Đọc đi đọc lại tờ thiếp nhiều lần, đôi mất sáng của anh chớp chớp mãi bởi óc cứ lan man suy luận về ngôn từ kín đáo của mẹ. Hòa trao tấm thiếp cho An xem. An tập trung đọc tờ thiếp vài lần. Đọc rồi, hai chú cháu chụm đầu, nhỏ to suy luận, bàn bạc ý tứ của tờ thiếp. Cả hai biết rằng, người viết bộc lộ thái độ bất mãn xã hội thì tờ thiếp sẽ không có cơ hội đến tay người nhận, vậy nên ý tứ phải viết sao cho khôn khéo kín đáo. Người đọc phải cố gắng giải mã những con chữ với nghĩa tiềm ẩn của người trong cuộc. Tờ thiếp đã cho hai chú cháu biết ông Cành, thằng Cội đang nắm quyền hành ở làng Xuân Giao- quyền thế nhất làng, nhất xã thì cũng là ngang chức lý trưởng thời thuộc Pháp. Điều này suy luận không khó lắm, bây giờ người ta gọi bằng cái từ của thời mới là chủ tịch thì phải. Còn thằng Cội, có công trạng gì? Có tài cán gì? Nó được tu nghiệp ở đâu mà mau lẹ lên chức thế nhỉ! Hai chú cháu nhìn nhau, cùng lắc đầu, không lý giải được. Cội có quyền trong tay thì thật đáng ngại - An nghĩ. Còn, “đất đai không được giữ lại” có nghĩa là bán đi à? Hòa hỏi An là để bày tỏ thắc mắc của mình dù biết rằng An cũng chẳng thể giải đáp được. Hòa thì biết rõ hơn An về tính của mẹ mình. Chỉ khi nào đời sống lâm vào cảnh ngộ cực kỳ khó khăn, nếu chỉ còn một lựa chọn là bán đi những thửa ruộng lúc ấy bà mới chịu bán đất, bán ruộng. Vậy là, gia đình Hòa đang lâm vào thế khốn khó. Hòa và An không thể suy luận thật chính xác mấy chứ “ không được giữ lại” mang cái nghĩa là đã bị trưng mua, trưng thu hoặc ruộng đất đã bị tịch thu trong cải cách ruộng đất. Hòa lan man nghĩ, anh Khiêm, anh Tản, anh Minh đều là quân nhân trong quân đội Việt Minh chống Pháp thì làm gì có chuyện ruộng đất của mẹ và của các https://thuviensach.vn anh ấy bị tịch thu. Đầu óc Hòa cứ rối lên như bát canh hẹ. Điều mẹ viết khó suy luận, khó giải hơn là một bài toán hóc búa. Rồi, cả hai chú cháu trở nên lặng lẽ với suy nghĩ của riêng mình, chẳng còn muốn suy luận theo chiều buồn bã, vô bờ bến. Hố thành kiến ngăn cách với chế độ miền Bắc nới rộng thêm trong lòng hai chú cháu. Sau khi chú Hòa nhận được thiếp mười ngày An cũng nhận được tờ bưu thiếp của mẹ gửi vào. Mẹ và các em vẫn bình an làm cho anh yên lòng. Bây giờ mẹ làm công nhân mỏ, không còn gọi là phu mỏ như trước nữa. Tờ bưu thiếp mẹ viết có đoạn nghe là lạ: “Ruộng đất và vườn thổ nhà ta ở quê được trưng thu, trưng mua”. An chẳng hiểu trưng thu, trưng mua là thế nào. Cặp lông mày của anh nhíu lại với những suy nghĩ của mình. Thế rồi, anh lật từ điển để tra cứu nghĩa gốc của mấy chữ ấy, nhưng tìm mỏi mắt mà không thấy từ “trưng thu”, trưng mua” đành phải bó tay. Anh thầm trách mấy nhà làm từ điển đã không đưa vào cuốn sách những từ cần tìm hiểu. Hòa và An không thể biết rằng, ruộng đất bị trưng thu, trưng mua trong cải cách ruộng đất sẽ được bồi thường chút ít, bồi thường bằng những thùng thóc tẻ. Đất đai, ruộng vườn của địa chủ, phú nông bị trưng mua, trưng thu hoặc tịch thu. Tịch thu là mất trắng. Tờ thiếp của mẹ còn cho An biết, Bá Hoán chị ruột của mẹ anh cũng đã di cư vào Nam trên chuyến tàu há mồm cuối cùng rời bến cảng Hải Phòng. Mấy tháng trời An cất công tìm Bá Hoán. Anh đặt ra thời gian biểu của việc tìm kiếm. Nhờ các buổi chiều không phải đến trường học, An dành các buổi chiều thứ hai, thứ tư, thứ sáu cho việc tìm Bá. Các buổi chiều khác đi bán báo hoặc học võ thuật để phòng thân. Anh tìm đến trại tạm cư này rồi trại tạm cư khác ở trong và ngoài đô thành Sài Gòn bằng bàn chân cuốc bộ dẻo dai của mình. Người ta ân cần hỏi anh, bà ấy là người tỉnh nào, bao nhiêu tuổi, dáng người thế nào, mang họ gì? Vì ở các trại tạm cư thường là tập trung người ở nhiều tỉnh thành khác nhau ở miền Bắc vào. Có người ở Hà Nội, Nam Định, Hải Phòng, lại cũng có người ở Ninh Bình, Hải Dương, https://thuviensach.vn Hưng Yên…Trại này có người tên Hoán nhưng lại là người Hà Nội, trại kia có người tên Hoán nhưng lại là người Ninh Bình. Trại khác có cô Hoán tầm tuổi mười tám đôi mươi, chưa chồng, người Phủ Lý…Tìm hỏi đến người phụ trách trại để xem danh sách, tên tuổi, quê hương người tạm cư. Người ta khước từ và nói rằng, vì lý do an ninh nên người bên ngoài không thể được tiếp cận danh sách người của trại. Vả lại, ai người ta thèm cho một thằng bé học sinh tuổi trẻ được xem danh sách kia. Việc tìm ra Bá Hoán không dễ dàng, tuy nhiên An vẫn không thôi ý định tìm Bá Hoán. Thế rồi, tình cờ một buổi chiều đi bán báo, An rảo bước rao bán quanh mấy phố gần chợ ông Tạ. Ở một góc phó, người ta đang xúm xít, tò mò xem một bà người Bắc đang bị một thằng mặc sắc phục cảnh sát mặt mũi bặm trợn, trông vẻ ngổ ngáo, mắt trợn trừng áp chế. Viên cảnh sát hung hăng, đá tung gánh hàng tạp hóa. Khăn mặt, kim chỉ, gương lược, lọ cao, dây chun, bút vở học trò văng vãi ra mặt hè. Nó đòi phải nộp năm chục bạc vì đã ngồi bán ở vỉa hè này, thuộc quyền cai quản của nó. Bà kia nhỏ nước mắt, mặt nhăn nhó, năn vỉ van xin. An rảo bước tiến lại và sững sờ nhận ra, người đàn bà miền Bắc kia không phải người xa lạ, mà chính là Bá Hoán, chị ruột của mẹ anh. Không một lời nói, anh rẽ đám đông tiến lại gần, trừng mắt nhìn thằng vô lại. Ánh mắt anh như cháy lửa giận dữ, đôi lông mày vốn đã xếch thì giây phút này trông càng xếch hơn. An cắn chặt hai hàm răng, những thớ thịt đường gân hai bên cằm như săn lại thành một khối rắn chắc, chuẩn bị cho một hành động dồn sức quyết liệt sắp diễn ra. Không một lời nói, mà hành động võ thuật sẽ thay cho ngôn ngữ giao tiếp. Bằng một miếng võ cực mạnh mà anh học được của võ sư lừng danh Sài Gòn được tung ra. Thằng cảnh sát dính đòn, ngã lăn trên hè phố. Gượng đứng dậy, nó rút súng chĩa vào ngực An. An kịp tung một cú đá ở tầm cao, khẩu súng văng ra mặt phố. Tay thằng ấy tê dại như thể bị trời giáng, ánh mắt giận dữ nhìn An, mặt hằm hằm tức giận nhưng thoáng lộ vẻ sợ hãi. Cùng lúc, người đi đường xúm lại đông hơn, mấy người giúp Bá Hoán nhặt nhạnh hàng tạp hóa vương vãi. Người ta giận dữ, rộ lên lời nguyền rủa: “ Quân đốn mạt, ức https://thuviensach.vn