🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Phi Lý Một Cách Hợp Lý Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Cho những điều kỳ quặc, phức tạp và vẻ đẹp của bản chất con người LỜI GIỚI THIỆU Đ ây là lời giải thích mà tôi cho là hợp lý: khả năng quan sát và suy ngẫm về bản chất con người của tôi bắt nguồn từ chấn thương của bản thân và những ảnh hưởng kéo dài của nó. Việc bị tước mất thời niên thiếu, chịu đựng những vết bỏng độ 3 trên khoảng 70% cơ thể, phải nằm viện gần ba năm, nếm trải đau đớn mỗi ngày, chịu đựng những yếu kém của hệ thống y tế hết lần này đến lần khác và những vết sẹo lớn trên cơ thể khiến tôi cảm thấy lạc lõng gần như trong mọi hoàn cảnh xã hội. Kết hợp lại, những yếu tố này (theo cảm nhận của tôi) đã giúp tôi trở thành người quan sát cuộc sống tốt hơn. Đó cũng là điều đã đưa tôi đến với lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội. Xin đừng hiểu lầm; tôi không có ý nói rằng những vết thương của tôi là cần thiết. Chẳng ai có thể hợp lý hóa nỗi đau và sự khốn khổ lớn như thế. Song, những trải nghiệm phức tạp về vết thương, thời gian nằm viện và cuộc sống với những vết sẹo nặng nề cùng những khuyết tật của cơ thể đã trở thành chiếc kính hiển vi để tôi nhìn vào cuộc sống. Qua lăng kính này, tôi có thể quan sát được nỗi thống khổ của con người. Tôi đã nhìn thấy những người chế ngự được nỗi đau của họ và chiến thắng; đồng thời, tôi cũng nhìn thấy những người chịu khuất phục trước khó khăn. Tôi từng trải nghiệm nhiều thủ tục y tế khác nhau và những tương tác kỳ lạ của con người. Từ giường bệnh, tôi có thể quan sát mọi người xung quanh sống cuộc sống đời thường của họ, thắc mắc về thói https://thuviensach.vn quen của con người và suy xét về những lý do tại sao chúng ta lại hành động theo cách chúng ta vẫn thường làm. Những vết sẹo, nỗi đau, những chiếc kẹp y tế kỳ dị và băng ép bao phủ từ đầu tới chân khiến cảm giác sống một cuộc đời cách biệt với cuộc sống hằng ngày vẫn đeo bám tôi sau khi ra viện. Khi tôi bước những bước chân đầu tiên trở lại thực tại mà tôi từng cho là hiển nhiên, tầm nhìn của tôi đã mở rộng, bao quát cả những hoạt động hằng ngày như cách chúng ta đi chợ, lái xe, làm tình nguyện, tương tác với đồng nghiệp, chịu rủi ro, xung đột và cư xử thiếu chín chắn. Và tất nhiên, tôi không thể không chú ý tới kết cấu phức tạp chi phối cuộcsống tình ái của mỗi người. Với lăng kính đó, tôi quay sang nghiên cứu tâm lý học. Chẳng mấy chốc, đời sống riêng tư và nghề nghiệp của tôi trở nên liên quan mật thiết với nhau. Tôi nhớ những liều thuốc giảm đau giả trị1 của mình và tôi tiến hành nhiều thử nghiệm để hiểu rõ hơn tác động của sự kỳ vọng lên những phương pháp điều trị đau đớn. Tôi nhớ vài tin xấu mà tôi từng nhận được khi nằm viện và cố gắng tìm hiểu cách tốt nhất để thông báo tin xấu cho các bệnh nhân. Có rất nhiều chủ đề khác vượt qua ranh giới cá nhân/nghề nghiệp và càng ngày tôi càng học hỏi được nhiều hơn từ những quyết định của chính mình và cách cư xử của những người xung quanh. Đó là thời điểm cách đây hơn 25 năm và kể từ đó tôi đã dành phần lớn thời gian của mình để cố gắng hiểu rõ hơn về bản chất con người, chủ yếu tập trung vào những khía cạnh mà chúng ta thường mắc sai lầm cũng như những điều có thể làm để cải thiện quyết định, hành động và kết quả của chúng ta. 1 Thuốc giả trị (placebo): thuốc mang tính trấn an về tâm lý chứ không thật sự chữa được bệnh. (BT) Sau khi viết các bài luận mang tính học thuật về những chủ đề này trong nhiều năm, tôi bắt đầu viết về nghiên cứu của tôi cùng https://thuviensach.vn những hàm ý của nó theo phong cách đàm thoại nhiều hơn và ít hàn lâm hơn. Có lẽ vì tôi đã kể rằng lý do để tôi bắt đầu những nghiên cứu của mình là những trải nghiệm của bản thân nên nhiều người đã bắt đầu chia sẻ với tôi cuộc đấu tranh của riêng họ. Đôi khi họ tò mò muốn biết quan điểm của khoa học xã hội về một trải nghiệm cụ thể, nhưng đa phần là các câu hỏi về những thử thách và quyết định của mỗi người. Trong thời gian tôi phản hồi nhiều nhất có thể những yêu cầu được gửi đến, tôi nhận thấy một số câu hỏi được nhiều người cùng quan tâm. Năm 2012, với sự cho phép của những người hỏi, tôi bắt đầu trả lời công khai một số câu hỏi mang tính khái quát trong chuyên mụcAsk Ariely (tạm dịch: Hãy hỏi Ariely) trên tờ Wall Street Journal. Quyển sách mà bạn đang cầm trên tay là tuyển tập những câu trả lời đã được biên tập và mở rộng từ chuyên mục này cùng một số câu hỏi và câu trả lời chưa từng được đăng báo. Quan trọng nhất, quyển sách này còn bao gồm một số bức biếm họa tuyệt vời của họa sĩ tài năng William Haefeli mà theo tôi là đã làm sâu sắc hơn, hoàn thiện hơn và bao quát hơn các câu trả lời của tôi. Giờ bạn đã có quyển sách này. Ngoài khả năng lý giải của tôi, còn điều gì khiến những lời khuyên của tôi có giá trị hơn, chính xác hơn hay hữu ích hơn nữa không? Tôi sẽ để bạn là người nhận xét. Thân, Dan Ariely https://thuviensach.vn CÁC CÂU HỎI ĐƯỢC ĐĂNG TRÊN WALL STREET JOURNAL https://thuviensach.vn KHI TRÁCH NHIỆM NGÀY MỘT TĂNG Dan thân mến, Hằng năm mỗi khi Giáng sinh đến, tôi lại cảm thấy có trách nhiệm phải gửi những tấm thiệp Giáng sinh tới tất cả mọi người tôi quen biết và vì vậy, số lượng bưu thiếp mà tôi gửi đi ngày càng nhiều. Giờ thì tôi không thể kiểm soát được nữa. Liệu tôi có thể chỉ gửi bưu thiếp tới những người bạn thực sự thân thiết thôi không? - HOLLY. V ài năm trước, tôi đã được Giáo hội Nhân bản Tâm linh2 truyền chức mục sư. Do đó tôi nghĩ rằng vị thế hiện tại của tôi đủ để khẳng định rằng việc chỉ gửi bưu thiếp tới những người bạn tốt của bạn là hoàn toàn bình thường. Là một nhà khoa học xã hội, tôi không nghĩ rằng những người bị gạch khỏi danh sách nhận thiệp của bạn sẽ thấy khó chịu và nhiều người trong số họ thậm chí còn không để ý đến điều đó. Việc làm này cũng khiến họ bớt cảm thấy có trách nhiệm phải gửi lại bạn một tấm thiệp vào năm tới. Vì thế khi làm điều này, bạn cũng đang giúp họ giải quyết vấn đề tương tự. Nếu bạn thật sự muốn bỏ hẳn việc điên cuồng mua thiệp vào mỗi Giáng sinh, bạn có thể thử theo đạo Do Thái nhé. 2 Nguyên văn: Church of Spiritual Humanism. Nhân bản Tâm linh là hệ ý thức trong đó con người kết hợp niềm tin tôn giáo với https://thuviensach.vn nền tảng khoa học và khả năng lý luận của con người (BT). BẠN BÈ, KỲ VỌNG, HẠNH PHÚC https://thuviensach.vn NGHỆ THUẬT VÀ NIỀM VUI KHI NÓI “KHÔNG” “Và khi họ đã hoàn thành mọi việc trong danh sách việc phải làm, họ sống hạnh phúc bên nhau trọn đời.” Dan thân mến, Tôi mới được thăng chức và giờ tôi nhận được đủ kiểu yêu cầu làm https://thuviensach.vn những việc mà tôi cảm thấy không mấy hứng thú. Tôi thừa nhận tầm quan trọng của việc giúp đỡ đồng nghiệp cũng như tổ chức, song những việc đó chiếm quá nhiều thời gian khiến tôi không thể làm việc của mình được nữa. Làm sao tôi có thể sắp xếp những ưu tiên của mình được tốt hơn đây? - FRANCESCA. Ồ phải rồi - mặt trái của thành công. Thường thì thăng chức nghe có vẻ là một điều tốt đẹp, nhưng chỉ khi được lên chức chúng ta mới nhận ra rằng đi cùng nó là nhiều yêu cầu và phiền phức hơn trước (kỳ lạ là dường như chúng ta không nhớ bài học từ những lần lên chức trước đó nên mỗi lần như thế chúng ta lại kinh ngạc khi phát hiện ra cái giá phải trả thêm). Hãy quay trở lại với câu hỏi của bạn. Tôi đoán rằng cuộc sống mới của bạn đang diễn ra như thế này: Hằng ngày, các đồng nghiệp tử tế mà bạn muốn giúp đỡ sẽ nhờ bạn làm điều gì đó giúp họ. Thêm vào đó, yêu cầu này thường là vào một thời điểm nào đó rất xa trong tương lai – khoảng một tháng tới chẳng hạn. Bạn xem lịch và thấy mình khá rảnh rỗi. Thế là bạn nhủ thầm: “Một tháng tới mình hầu như rảnh rỗi, làm sao mình có thể trả lời ‘không’ được chứ?” Nhưng bạn đã nhầm. Trong tương lai, bạn sẽ không hẳn rảnh rỗi suốt, chỉ là chi tiết công việc chưa được ghi vào lịch mà thôi. Đến ngày hẹn, bạn sẽ có cả tỷ việc và phải làm tối mày tối mặt – đấy là chưa kể những đòi hỏi bổ sung của yêu cầu kia nữa. Lúc đó bạn sẽ ước rằng giá như mình đã không nói “Được.” Đây là vấn đề rất phổ biến và tôi muốn đưa ra ba công cụ đơn giản có thể giúp bạn tập trung tốt hơn vào những ưu tiên của mình. Trước hết, mỗi khi có ai nhờ vả, hãy tự hỏi xem bạn sẽ làm gì nếu thời hạn là trong tuần tới. Theo cách đó, bạn sẽ phải kiểm tra lịch https://thuviensach.vn và xác định xem liệu bạn có thể hủy bỏ một vài công việc khác để dành thời gian cho yêu cầu mới này không. Nếu bạn có thể hủy bỏ vài việc thì hãy chấp nhận yêu cầu. Nhưng nếu bạn không thể ưu tiên yêu cầu đó hơn những công việc khác thì cứ trả lời: “Không.” Công cụ thứ hai: Khi bạn nhận được yêu cầu, hãy tưởng tượng rằng bạn đang kiểm tra lịch để xem liệu bạn có thể thực hiện được không và bạn thấy rằng mình đã kín lịch đến mức không thể thay đổi bất kỳ điều gì – có thể bạn phải ra khỏi thành phố chẳng hạn. Khi đó, hãy thử đánh giá phản ứng của bản thân đối với tin này. Nếu bạn cảm thấy buồn, bạn nên nhận lời. Trái lại, nếu bạn cảm thấy nhẹ nhõm với việc bạn không thể làm, hãy từ chối ngay. Cuối cùng, hãy thực hành cảm giác “niềm vui từ bỏ,” tức niềm vui khi một việc nào đó bị hủy bỏ. Để sử dụng công cụ này, hãy tưởng tượng rằng bạn chấp nhận yêu cầu, nhưng sau đó yêu cầu này bị hủy. Nếu bạn cảm thấy mừng rỡ, bạn đang trải nghiệm “niềm vui từ bỏ” và như thế bạn đã có câu trả lời cho mình rồi. NƠI LÀM VIỆC, QUYẾT ĐỊNH, TƯ DUY DÀI HẠN https://thuviensach.vn SỰ BẤT MÃN VỚI NETFLIX3 “Nếu em có mười quả trứng trong rổ, hai trong số đó bị rơi vỡ, em sẽ buồn đến mức nào?” Dan thân mến, Tôi là một người dùng Netflix lâu năm. Mới đây, Netflix xóa bỏ https://thuviensach.vn khoảng 1.800 bộ phim trong hệ thống của họ, trong khi chỉ thêm vào vài bộ phim hay. Tôi biết có lẽ tôi sẽ chẳng bao giờ xem bất kỳ bộ phim nào trong số 1.800 phim ấy nhưng tôi vẫn rất buồn về điều này và tôi thực sự nghĩ tới việc hủy đăng ký sử dụng Netflix. Tại sao tôi lại cảm thấy như thế? - KRISTEN. 3 Netflix là nhà cung cấp dịch vụ truyền hình qua Internet với nội dung chủ yếu là phim và các chương trình truyền hình (ND). B ản thân tôi cũng là một người thích phim ảnh nên tôi thấu hiểu những băn khoăn của bạn. Nguyên tắc nằm sau phản ứng cảm xúc trước việc xóa bỏ những bộ phim này là tính ghét mất mát4. Tính ghét mất mát là một trong những nguyên tắc cơ bản và được hiểu rõ nhất trong giới khoa học xã hội. Theo nguyên tắc này, việc mất đi điều gì đó có tác động về mặt cảm xúc mạnh mẽ hơn so với việc đạt được điều gì đó có cùng giá trị. Trở lại với Netflix, có khả năng là việc xóa các bộ phim trong tài khoản của bạn được nhận thức như một sự mất mát và chính vì vậy, nó khiến bạn buồn rầu hơn. Tác động của tính ghét mất mát có thể mạnh đến mức nỗi buồn khi mất đi những bộ phim không hay lấn át cả niềm vui khi có được những bộ phim hay hơn. 4 Nguyên văn: loss aversion (BT). Một ảnh hưởng khác của tính ghét mất mát là trong khi người dùng cũ của Netflix, chẳng hạn như bạn, nhìn những bộ phim mới trên Netflix theo một cách tiêu cực và coi sự thay đổi đó như một sự mất mát, thì những người dùng mới chỉ xem những bộ phim mới mà không biết đến những bộ phim cũ bị gỡ bỏ sẽ nhìn nhận những cập nhật này theo cách tích cực hơn rất nhiều. Với những điều kể trên, tôi khuyên bạn hãy cố hình dung Netflix https://thuviensach.vn như một viện bảo tàng. Nó không phải là một dịch vụ cung cấp cho bạn một vài bộ phim cụ thể mà cung cấp cho bạn nhiều chương trình giải trí tối ưu và có nội dung. Ở các bảo tàng, chúng ta không nghĩ bản thân sở hữu bất kỳ tác phẩm nào trong đó, vì vậy chúng ta sẽ không thấy buồn khi các hiện vật trưng bày bị thay đổi. Tôi đoán là nếu bạn định hình lại quan điểm của mình theo cách này, bạn sẽ hài lòng với Netflix hơn. GIẢI TRÍ, TÍNH GHÉT MẤT MÁT, GIÁ TRỊ https://thuviensach.vn CHUYỆN ĂN KIÊNG “Không phải em đang ăn đâu. Em đang tự điều trị đấy.” Dan thân mến, Đây có lẽ là câu hỏi rất phổ biến bởi tất cả mọi người đều ăn kiêng vào một thời điểm nào đó. Câu hỏi đặt ra là: Tại sao chúng ta lại để sự thỏa mãn tức thời của việc ăn uống lấn át những cân nhắc dài hạn? Tại sao chúng ta hủy hoại sức khỏe của mình hết lần này đến lần khác? Làm sao chúng ta có thể kiềm chế ham muốn ăn uống quá https://thuviensach.vn mức của mình? - DAFNA. N hư bạn đã chỉ ra thì về cơ bản, việc ăn kiêng đi ngược lại bản chất vốn có của chúng ta. Chúng ta thường có những hình mẫu lý tưởng cho bản thân trong tương lai, như những việc chúng ta sẽ làm, những việc chúng ta sẽ không làm, những quyết định chúng ta sẽ đưa ra và những quyết định chúng ta sẽ không đưa ra. Nhưng thực tế trong các quyết định hằng ngày, những cân nhắc ngắn hạn thường sẽ thắng thế và những hy vọng cũng như những mong muốn dài hạn của chúng ta sẽ bị đẩy xuống dưới (thậm chí còn bị xếp xó nữa cơ). Khi không thấy đói và ai đó hỏi chúng ta sẽ ăn bao nhiêu món tráng miệng trong tháng tới, chúng ta sẽ nghĩ là mình chỉ ăn tối đa một hoặc hai món thôi. Tuy nhiên, khi chúng ta ngồi trong nhà hàng và người phục vụ đặt thực đơn tráng miệng (hay tệ hơn là cả khay món tráng miệng) trước mặt và trong đó có món ưa thích, chúng ta sẽ có ý niệm rất khác về tầm quan trọng của việc ăn món tráng miệng kia ngay lập tức. Chỉ cần nhìn thấy món bánh sô-cô-la ba tầng, các ưu tiên của chúng ta liền thay đổi. Trong kinh tế học hành vi, chúng tôi gọi đó là “xu hướng tập trung vào hiện tại.” Thêm vào đó, ăn kiêng thực sự là một việc khó khăn – khó hơn rất nhiều so với việc bỏ hút thuốc. Tại sao vậy? Bởi với việc hút thuốc, chúng ta chỉ có thể là người hút hoặc không hút. Nhưng với việc ăn kiêng, chúng ta không thể dễ dàng tách biệt thành người ăn và người không ăn được. Chúng ta phải ăn và vì vậy câu hỏi đặt ra là: Chúng ta ăn gì và chính xác là khi nào chúng ta nên ngừng ăn? Vì không có một quy định ngừng ăn rõ ràng nên chúng ta khó có thể tuân thủ bất kỳ phương pháp ăn kiêng cụ thể nào. Vậy chúng ta có thể làm gì với vấn đề này? Cách tiếp cận đơn giản https://thuviensach.vn nhất là phải nhận thức rõ mức độ của thách thức này và cố gắng ngay từ đầu để tránh đặt mình trước sức hấp dẫn của các loại thực phẩm không có lợi cho chúng ta. Nếu ở nhà không có bánh kẹo, chúng ta sẽ ăn ít bánh kẹo hơn. Nếu thay thế bánh kẹo bằng những trái ớt chuông, chúng ta sẽ ăn những trái ớt sẵn có này. Chúng ta có thể tự nhủ rằng món tráng miệng kia quá khó ăn. Hoặc chúng ta sẽ chỉ ăn tráng miệng trong ngày Sabbath5. Một nguyên tắc hữu ích và tương đối đơn giản là không để bất kỳ loại nước ngọt hay đồ ăn vặt nào ở nhà. Một phương pháp bao gồm các quy định khắt khe và giáo điều như vậy có thể rất hữu ích. Việc áp dụng những quy định này sẽ giúp chúng ta nhận thức tốt hơn việc liệu chúng ta có đang tuân thủ kế hoạch dài hạn của mình hay không, đồng thời giúp chúng ta củng cố hành vi mà mình mong muốn. 5 Một ngày lễ mà người Do Thái gác lại công việc để thành tâm cầu nguyện, kéo dài từ chiều thứ Sáu đến chiều thứ Bảy mỗi tuần. Đối với người Công giáo, ngày này là ngày Chủ Nhật (BT). ĂN KIÊNG, TỰ CHỦ, QUY ĐỊNH https://thuviensach.vn NHỮNG KHOẢN VAY BỊ LÃNG QUÊN VÀ ĐƯỢC XÓA BỎ Dan thân mến, Nhiều năm trước, một người bạn hỏi vay tôi một khoản tiền lớn. Lúc đó tôi sẵn lòng giúp cô ấy, nhưng đã nhiều năm trôi qua kể từ ngày đó mà cô ấy vẫn chưa một lần nhắc tới khoản vay kia và điều này đang làm hỏng mối quan hệ giữa chúng tôi. Tôi nên làm gì bây giờ? Tôi có nên nói điều gì chăng? - MARIEL. B ởi bạn là người giúp đỡ và cho cô ấy vay một khoản tiền nên có thể bạn nghĩ rằng cô ấy là người phải có trách nhiệm nhắc đến vấn đề đó. Trên quan điểm đạo đức, điều này có thể đúng, nhưng vấn đề ở đây là khi bạn đã cho cô ấy vay tiền, bạn đã làm chênh lệch cán cân của mối quan hệ này và sự mất cân bằng đó khiến cô ấy cảm thấy khó khăn hơn rất nhiều khi phải đề cập tới chuyện này. Dĩ nhiên phải có một người chủ động đề cập và với sự chênh lệch về quyền hạn, tôi cho rằng người đó nên là bạn. Chúng ta đã xác định được rằng bạn nên là người đề cập đến chuyện tiền bạc này, câu hỏi tiếp theo là bạn sẽ nói gì. Nếu bạn cần tiền, hãy nói đại loại như: “Mấy năm trước tớ rất sẵn lòng cho cậu vay tiền nhưng độ vài tuần nữa tớ phải kiểm kê tài khoản rồi https://thuviensach.vn nên cậu xem giúp khi nào tiện thì trả tiền cho tớ nhé!” Nếu bạn không cần số tiền đó và sẵn sàng xóa nợ cho người bạn kia thì hãy nói rằng: “Mấy năm trước tớ có cho cậu vay một ít tiền và tớ muốn cậu hiểu rằng số tiền đấy cũng giống như một món quà dành cho cậu.” Dù theo cách này hay cách kia, việc nói đến chuyện tiền nong này sẽ có đôi chút không thoải mái trong thời gian trước mắt, nhưng về lâu dài nó có thể cứu vãn tình bằng hữu của các bạn. TIỀN BẠC, BẠN BÈ, SỰ CHO ĐI https://thuviensach.vn HÔN NHÂN VÀ NHỮNG QUAN ĐIỂM KINH TẾ “Sẽ thiếu công bằng nếu tụi mình kết hôn trước khi những người đồng tính cũng được phép kết hôn. Thật đấy!”6 Dan thân mến, Một người bạn của tôi là nhà kinh tế học từng nói rằng hôn nhân https://thuviensach.vn giống như việc cá cược với ai đó một nửa những gì bạn có rằng bạn sẽ yêu thương bạn đời mãi mãi. Anh có nhất trí với quan điểm này không? - SHANE. 6 Nguyên văn: “It wouldn’t be fair for us to get married until gays can be legally married, too. That’s my story and I’m sticking to it.” Câu thứ hai thường được dùng sau những lời bao biện (BT). C ác nhà kinh tế học có rất nhiều cách thức thú vị để nhìn nhận hành vi của con người. Một số cách thì sai lầm nghiêm trọng, nhưng ngay cả khi những mô hình này sai thì chúng vẫn khá thú vị và đôi khi rất hữu ích. Việc nghĩ về hôn nhân như một vụ cá cược là một điển hình của quan điểm kinh tế sai lầm nhưng lại hữu ích. Việc mô tả một mối quan hệ xã hội sâu sắc và lãng mạn như một hành động đánh cược sẽ bỏ sót rất nhiều khía cạnh khác của mối quan hệ giữa người với người (phần sai lầm), song nó cũng nhấn mạnh khả năng mất mát tiềm tàng, điều mà người ta thường không tính đến khi họ quyết định kết hôn (phần hữu ích). Nói chung, tôi nghĩ rằng quan điểm về hôn nhân này sai lầm nhiều hơn là hữu ích, nhưng ở đây có ba điều tôi dám chắc: Thứ nhất, mặc dù mô tả hôn nhân là một cuộc cá cược có thể là một câu chuyện hữu ích về sự thận trọng nhưng đó không phải là cách mà những người đã kết hôn nghĩ về sự chung sống, về con cái, về sự gắn bó và những kế hoạch tương lai của họ. Thứ hai, tôi cũng chắc chắn rằng mặc dù có thể vui và thú vị khi nghĩ về những cuộc hôn nhân của người khác là sự cá cược, chúng ta không nên nghĩ về các mối quan hệ của bản thân theo cách ấy. Và cuối cùng, tôi cũng chắc rằng chúng ta không nên đề cập quan điểm này với người bạn đời của mình. https://thuviensach.vn CÁC MỐI QUAN HỆ, NHỮNG MONG ĐỢI, NHỮNG TIÊN ĐOÁN https://thuviensach.vn MẠNG XÃ HỘI VÀ QUY TẮC XÃ HỘI “Lười biếng á? Anh đang kết bạn trên mạng xã hội mệt nghỉ luôn này.” Dan thân mến, Chức năng của nút “Like” (Thích) trên Facebook là gì? Tại sao trên Facebook không có các nút chức năng khác, chẳng hạn như “Dislike” https://thuviensach.vn (Không thích) hay “Hate” (Ghét)7? - HENRY. 7 Sau một thời gian khảo sát và thử nghiệm thì hiện nay, bên cạnh nút “Thích,” trang mạng xã hội Facebook đã bổ sung thêm năm nút biểu hiện cảm xúc mới: Love (Yêu), Haha, Wow (Ngạc nhiên), Sad (Buồn) và Angry (Giận dữ) (BT). N út “Like” trên Facebook không chỉ là cách chúng ta phản hồi cho người khác. Nó là một cơ chế phối hợp xã hội cho chúng ta biết mình có thể và nên phản hồi như thế nào. Nó chỉ dẫn chúng ta một cách tinh tế về những điều nên (và không nên) đăng cũng như tế nhị cho chúng ta biết chúng ta có thể và không thể cư xử như thế nào trên Facebook. Việc thêm vào các nút như “Dislike” (Không thích) hay “Hate” (Ghét) sẽ làm thay đổi quan niệm của chúng ta khi đọc những bài đăng khác nhau; nó sẽ khuyến khích chúng ta có những phản ứng tiêu cực hơn và tôi chắc chắn rằng nó sẽ phá hủy bầu không khí tích cực của mạng xã hội rất nhanh chóng. Không biết các bạn nghĩ sao, riêng tôi thì mong muốn có thêm nút “Love” (Yêu). *** Dan thân mến, Tôi tốt nghiệp đại học vài năm trước. Kể từ đó cuộc sống xã hội của tôi chỉ giới hạn trên Facebook. Điều này làm tôi rất không hài lòng. - JAMES Facebook có rất nhiều khía cạnh tuyệt vời, nhưng tôi cũng nhất trí với bạn rằng nó không thể thay thế được những mối tương tác trực tiếp giữa người với người. https://thuviensach.vn Khi bạn đang còn học đại học, có thể bạn có cuộc sống xã hội sôi nổi, song bạn cũng tích lũy các khoản vay sinh viên. Bây giờ thì phần xã hội đã qua đi và tất cả những gì còn lại là những khoản nợ. Có lẽ bạn nên thay đổi cách nghĩ – lần tới, khi bạn nghĩ chẳng có ai thật sự quan tâm tới việc bạn sống hay chết thì hãy thử quên trả nợ xem. Bạn sẽ được quan tâm ngay đấy. TRUYỀN THÔNG XÃ HỘI, CẢM XÚC, QUY TẮC XÃ HỘI https://thuviensach.vn CÀ PHÊ CHỒN (KOPI LUWAK) “Vâng, sản phẩm đã được kiểm nghiệm trên loài thỏ và chúng mê mẩn thứ này.” Dan thân mến, Trong chuyến đi gần đây tới Los Angeles, tôi dừng chân ở một quán cà phê với món cà phê rất đắt đỏ gọi là kopi luwak hay còn gọi là cà phê chồn. Tôi hỏi lý do cho mức giá đó và người pha chế đã kể tôi nghe câu chuyện về quy trình đặc biệt làm ra loại cà phê này. Có một https://thuviensach.vn loài động vật ở Indonesia gọi là cầy vòi hương8 ăn quả cà phê, sau đó chúng thải ra hạt cà phê. Người ta thu thập những hạt đã được “xử lý” này và dùng chúng để tạo ra một loại thức uống vô cùng kỳ lạ với hương vị dịu dàng. Loại cà phê này có thể bán với mức giá hàng trăm đô-la cho khoảng 400 gram. Tôi rất tò mò nhưng không đủ hứng thú (hoặc không đủ can đảm) để mua, chứ chưa nói đến việc uống nó. Anh có thể giải thích tại sao người ta lại sẵn sàng mua loại cà phê này không? - CHAHRIAR. 8 Tên tiếng Anh là Asian palm civet. Tránh nhầm lẫn với cầy hương (BT). T rước hết, tôi nghĩ là bạn đã phạm một sai lầm. Đúng ra bạn nên trả tiền và uống thử một cốc cà phê này – một phần là bởi bạn vẫn rất tò mò về loại cà phê độc đáo và khác thường này, còn một phần là bởi nó sẽ tạo nên một trải nghiệm mang tính cá nhân và thú vị (một vài đô-la sao có thể so sánh với một trải nghiệm hay). Vì vậy, lần tiếp theo bạn dừng chân tại một quán cà phê có bán loại cà phê chồn này, hãy thử uống nó – thậm chí có thể uống luôn hai cốc với ít lông lá và cả những thứ kèm theo nữa. Về chất lượng của cà phê chồn thì những thông tin quảng cáo mà tôi tìm thấy nói rằng những con cầy vòi hương biết cách chọn những hạt cà phê ngon nhất và hệ tiêu hóa của chúng làm lên men những hạt cà phê này, giúp giảm tính a-xít và cho ra hương vị cà phê ngon hơn (tôi không biết chính xác quy trình này diễn ra như thế nào nhưng nghe rất thú vị). Câu hỏi quan trọng ở đây là tại sao người ta sẵn sàng trả nhiều tiền cho loại cà phê chồn này? Một lý do là họ đang trả tiền cho sự khác biệt và một câu chuyện thú vị. Một lý do khác có liên quan https://thuviensach.vn đến công sức (và hình thức) lao động để tạo ra sản phẩm. Quy trình sản xuất đặc biệt này rõ ràng phức tạp hơn nhiều so với một cốc cà phê thông thường và nhìn chung, người ta sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho loại hàng hóa đòi hỏi nhiều công sức sản xuất hơn – ngay cả khi sản phẩm đó không tốt hơn. Cà phê chồn có vẻ như là một ví dụ hoàn hảo về nguyên tắc định giá dựa trên công sức lao động. Cuối cùng, tôi tự hỏi không biết người ta sẽ sẵn sàng trả bao nhiêu tiền cho những hạt cà phê không phải thải ra từ một loài động vật ở Indonesia mà từ hệ tiêu hóa của một người Mỹ. Mặc dù đó sẽ là một câu chuyện rất hay và cũng phải tốn nhiều công sức lao động để làm ra nó, phiên bản cà phê này vẫn quá “mạnh” đối với chúng ta. THỰC PHẨM VÀ ĐỒ UỐNG, GIÁ TRỊ, NHỮNG TRẢI NGHIỆM https://thuviensach.vn NỖI LO NHẪN CƯỚI “Nếu anh muốn theo con đường đó thì chúng ta mỗi người một hướng nhé.” Dan thân mến, Vợ sắp cưới của tôi thật sự muốn có một chiếc nhẫn kim cương hai carat, nhưng tôi chỉ muốn mua một chiếc nhẫn nhỏ hơn và dùng phần tiền còn lại cho các chi phí trong tương lai như nhà cửa, lễ cưới… Cô ấy nói rằng hầu hết bạn bè của cô ấy đều có những chiếc nhẫn lớn và cô ấy cũng đã mơ ước về điều này từ rất lâu rồi. Anh nghĩ gì về cách cư xử bất hợp lý này? Anh có lời khuyên nào cho tôi https://thuviensach.vn không? - JAY. T rước hết, sự phi lý và sự khó hiểu là hai khái niệm khác nhau. Có một cách giải thích cho niềm đam mê nhẫn kim cương của phụ nữ đó là bởi họ biết đàn ông ghét việc đi mua những thứ này. Nếu bạn mua thứ gì đó mà bạn cảm thấy thích cho người bạn yêu thương, điều này rất tuyệt, song việc phải vượt qua cảm giác chán chường khi phải mua sắm thứ gì đó mà bạn không muốn mới là một tín hiệu mạnh mẽ về tình yêu và sự quan tâm của bạn. Hãy lấy ví dụ như bạn mua thứ gì đó cho người yêu mà bạn rất thích mua hoặc muốn có, chẳng hạn như một chiếc máy ảnh DSLR9. Mặc dù chắc chắn đó là một món quà tuyệt vời và hẳn là nó sẽ rất được trân trọng, vấn đề ở đây là sẽ khó có thể nói được bạn đã nỗ lực bao nhiêu phần vì tình yêu lãng mạn và bao nhiêu phần vì mong muốn ích kỷ của bản thân với chính món quà đó. Mặt khác, nếu bạn mua thứ gì đó mà bạn không thích mua, hay thậm chí ghét cả việc đi mua lẫn bản thân món đồ thì hành động đó khẳng định một cách rõ ràng rằng bạn đang làm việc này hoàn toàn vì tình yêu sâu nặng, lãng mạn và sự toàn tâm toàn ý đối với nửa kia. Điều này giải thích cho tầm quan trọng của việc mua thứ gì đó mà bạn không thích và hiểu được ý nghĩa của nó như một dấu hiệu thực sự cho tình yêu và sự quan tâm của bạn. 9 Máy ảnh DSLR (digital single-lens reflex): loại máy ảnh sử dụng hệ thống gương phản xạ đưa ánh sáng đến một cảm biến điện tử để ghi lại hình ảnh (BT). Vì thế trong năm nay, khi bạn đi mua nữ trang hay những bó hoa dành cho bạn đời của mình, hãy nhắc cho cô ấy nhớ việc này là https://thuviensach.vn một cực hình với bạn. Và nếu bạn muốn chuẩn bị cho năm sau, bạn nên bắt đầu loan truyền việc bạn ghét những chiếc máy ảnh DSLR nhiều đến mức nào và việc đi mua những sản phẩm vớ vẩn này thật mệt mỏi và mất thời gian. CÁC MỐI QUAN HỆ, SỰ CHO ĐI, PHÁT TÍN HIỆU https://thuviensach.vn MÁCH LẺO VÀ NHỮNG VI PHẠM XÃ HỘI Dan thân mến, Tôi là người tiết lộ một vụ bê bối lớn của một tập đoàn. Kể từ khi tôi tiết lộ sự việc, tôi thật sự sốc trước sự đả kích và tẩy chay mà tôi phải chịu đựng do đã nói ra sự thật. Tại sao xã hội lại muốn cô lập những người tố giác như chúng tôi đến vậy? Tôi sẵn lòng lắng nghe bất kỳ suy nghĩ và chỉ dẫn nào. - WENDY. T heo như tôi hiểu, cú sốc mà bạn đang trải qua rất phổ biến ở những người từng tiết lộ sự thật. Khi tôi suy ngẫm về câu hỏi của bạn, tôi bắt đầu tự hỏi tại sao tôi muốn bọn trẻ nhà tôi (một đứa mười hai và một đứa chín tuổi) tự giải quyết vấn đề của chúng mà không cần cấp cao hơn (cha mẹ) can thiệp. Vì một vài lý do, ngay cả với đám trẻ nhà tôi, tôi xem việc mách lẻo là hành động rất tiêu cực. Tất nhiên, đôi khi bọn trẻ cũng có những ấm ức chính đáng cần có sự can thiệp từ cha mẹ, nhưng phản ứng tiêu cực của tôi đối với chuyện mách lẻo cho thấy rằng tôi sẵn sàng đứng ngoài để vấn đề của các con được giải quyết nội bộ. Có lẽ bạn bè và đồng nghiệp của những người tố giác xem họ như những thành phần nằm ngoài kết cấu xã hội, bởi những người đó https://thuviensach.vn đã thể hiện sự sốt sắng tìm kiếm những quyền lực bên ngoài khi có mâu thuẫn xảy ra. Sự tẩy chay của xã hội có thể là do định kiến rằng khi có vấn đề xảy đến trong tương lai, những người tố giác sẽ lại tìm kiếm những quyền lực bên ngoài. Nếu bạn là Tom Sawyer10, bạn có thể nhỏ máu ăn thề với những người bạn để chứng minh sự gắn kết và lòng trung thành của mình với cả nhóm, nhưng điều này có lẽ không hợp với tuổi tác và nhóm xã hội của bạn, nên bạn cần tìm ra một nghi thức tương tự để thể hiện và củng cố lòng trung với nhóm của mình. 10 Nhân vật chính trong tác phẩm Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer của tác giả Mark Twain (BT). NƠI LÀM VIỆC, GIA ĐÌNH, CÁC NGUYÊN TẮC https://thuviensach.vn CỦNG CỐ KỶ NIỆM BẰNG SỰ ĐA DẠNG Dan thân mến, Tôi và những người bạn thân có thông lệ đi trượt tuyết một tuần mỗi năm. Chúng tôi đã duy trì thông lệ này gần mười năm qua. Trong chuyến đi chỉ có chúng tôi trên núi, tận hưởng cảm giác đi cùng nhau và trượt tuyết. Chúng tôi trân trọng những khoảnh khắc đó và luôn hào hứng chờ đợi tuần nghỉ này mỗi năm. Vấn đề là mỗi khi chúng tôi đến địa điểm trượt tuyết, thời gian dường như trôi quá nhanh. Một tuần kết thúc một cách chóng vánh và khi chúng tôi nhìn lại, khoảng thời gian bên nhau dường như càng ngắn hơn. Tôi biết rằng “thời gian trôi nhanh khi chúng ta vui vẻ,” nhưng có cách nào để cảm nhận một tuần đó dài hơn không? - AVI. T heo cách bạn đặt câu hỏi thì câu trả lời rất đơn giản: Hãy đưa vợ các bạn đi cùng (xin lỗi, tôi không kìm được). Đi vào trọng tâm nào: tôi ngờ rằng một trong những lý do khiến những kỳ nghỉ của bạn có vẻ quá ngắn ngủi, kể cả khi bạn đang trong tuần nghỉ và trong ký ức bạn sau đó, là những ngày trượt tuyết quá giống nhau đến mức chúng có xu hướng lẫn vào nhau thành một trải nghiệm hơn là bảy ngày nghỉ khác biệt. Trong chuyến đi kế tiếp, hãy thử tạo sự khác biệt giữa những https://thuviensach.vn ngày nghỉ. Bạn hãy thử trượt tuyết bằng ván trượt một ngày, nghỉ ngơi một ngày, học trượt tuyết vào một ngày khác, đi xe trượt tuyết, hay thậm chí chỉ cần thay đổi đồ nghề trượt tuyết của bạn. Ngay cả khi có một vài hoạt động không thú vị bằng việc trượt tuyết thông thường, chúng sẽ giúp bạn phân loại kỳ nghỉ của mình thành một loạt những trải nghiệm đặc trưng thay vì một khoảng thời gian trượt tuyết kéo dài. Bằng cách này, bạn sẽ có những trải nghiệm đa dạng hơn và tận hưởng nhiều hơn những điều bạn hoàn thành trong suốt một tuần nghỉ ngơi thú vị cùng bạn bè. DU LỊCH, THỜI GIAN, NHỮNG TRẢI NGHIỆM https://thuviensach.vn LỢI ÍCH CỦA MỘT NƠI ĐÔNG ĐÚC “Tốt thôi. Cứ ngồi đấy mà xem tin nhắn đi. Có lẽ nó sẽ giúp anh biết cách nói chuyện tử tế đấy.” Dan thân mến, Tại sao các thanh niên đang hẹn hò lại tới những nơi đông đúc, ầm ĩ? Tiếng ồn ở những nơi này khiến những cặp đôi tương lai không thể https://thuviensach.vn trò chuyện được và gần như làm mất cơ hội để họ tìm hiểu về nhau. Vậy họ hẹn nhau để làm gì? - AMANDA. B ạn có nghĩ có khả năng những người đang hẹn hò đi tới các quán bar, câu lạc bộ và những nơi ồn ào khác không thật sự hứng thú với việc tìm hiểu nhau không? Có thể họ có mục đích khác chăng? Nói một cách nghiêm túc, những nơi ầm ĩ và đông đúc dường như là một lựa chọn kỳ quặc cho một buổi hẹn hò, nhưng trên thực tế môi trường này lại hữu ích đối với các cặp đôi theo nhiều cách. Trước hết, môi trường ồn ào có thể giúp che đậy những khoảng lặng đầy gượng gạo trong những cuộc giao tiếp vụng về. Thứ hai, nếu cặp đôi tương lai không còn chủ đề để nói chuyện, họ cũng không cảm thấy những khoảng lặng đó là do họ không thể tiếp tục cuộc trò chuyện mà bù lại, họ còn có thể than phiền với nhau khi cứ phải nói át tiếng nhạc hoặc thể hiện sự yêu thích của mình đối với bài nhạc đang được chơi. Lợi ích thứ ba của những địa điểm này là môi trường ồn ào xung quanh có thể tạo cớ cho các cặp đôi xích lại gần hơn để nghe được nhau. Một quán bar với âm thanh lớn thậm chí cho phép họ nói trực tiếp vào tai của người kia (nhưng họ có cho phép phả hơi vào tai họ không thì còn tùy nhé). Cuối cùng, âm nhạc và đám đông tỏ ra rất hiệu quả trong việc làm gia tăng mức độ kích thích nói chung. Với tiếng ồn và đám đông xung quanh họ, những người hẹn hò có thể cảm thấy kích thích hơn và hơn hết, họ có thể quy sai trạng thái cảm xúc này cho người ở bên cạnh họ. Các nhà khoa học xã hội gọi đây là “sự quy sai cảm xúc”11. Trong trường hợp con người nhầm lẫn cảm xúc được tạo ra bởi môi trường với cảm xúc được tạo ra bởi người https://thuviensach.vn ngồi kế bên họ thì việc đi tới những nơi đông đúc, ầm ĩ có thể là thượng sách. Hãy tưởng tượng khi rời khỏi quán bar sau hai giờ đồng hồ mà trong suốt thời gian đó, người ở cùng bạn đinh ninh rằng cảm xúc mãnh liệt mà cô/anh ấy cảm thấy là do bạn. 11 Nguyên văn: misattribution of emotions (BT). Tôi hy vọng câu trả lời của tôi giải đáp được thắc mắc của bạn và giúp bạn có cảm hứng để bắt đầu hẹn hò ở những nơi ồn ào náo nhiệt. CÁC MỐI QUAN HỆ, TÌNH DỤC, CẢM XÚC https://thuviensach.vn TUYỂN DỤNG MỘT TƯ VẤN VIÊN GIỎI (VÀ MIỄN PHÍ) Dan thân mến, Cách hay nhất để trở nên lý trí hơn khi đưa ra quyết định là gì? - JOE. T ôi không chắc đâu sẽ là cách hay nhất nhưng có một cách mà tôi thường áp dụng có thể sẽ hữu ích với bạn. Khi đối diện với các quyết định, chúng ta thường nhìn nhận thế giới từ quan điểm vị kỷ. Chúng ta mắc kẹt trong những quan điểm, những động cơ đặc biệt và những cảm xúc nhất thời của chính chúng ta. Một cách để thoát khỏi quan điểm này rồi xem xét tình huống một cách bình tĩnh, hợp lý và khách quan hơn đó là nhìn nhận xem chúng ta sẽ đưa ra lời khuyên thế nào cho một người bạn thân nếu họ cũng ở trong cùng tình huống đó. Chẳng hạn, trong một thử nghiệm nọ, chúng tôi yêu cầu mọi người tưởng tượng rằng họ được một bác sĩ điều trị trong mười năm qua và vị bác sĩ này chỉ đưa ra hướng điều trị vô cùng tốn kém cho họ. Sau đó, chúng tôi hỏi họ xem họ có muốn tìm hướng điều trị khác hay không. Hầu hết mọi người đều trả lời “không.” Chúng tôi lại yêu cầu một nhóm khác tưởng tượng rằng một người bạn của họ đang ở trong tình huống tương tự và hỏi xem https://thuviensach.vn liệu họ có khuyên người bạn đó tìm kiếm hướng điều trị khác hay không. Phần lớn tư vấn viên lại nói “có.” Những kết quả trên cho thấy khi chúng ta đã có một sự gắn bó lâu dài với một vị bác sĩ thì thật khó để phớt lờ mối quan hệ này cùng cảm giác ràng buộc của chúng ta. Nhưng khi chúng ta nghĩ tới việc đưa ra lời khuyên cho người khác, chúng ta có thể thoát khỏi cảm xúc của mình trong chừng mực nào đó, quan sát bức tranh tổng thể và đưa ra hành động hợp lý hơn, chẳng hạn như tìm kiếm cách điều trị khác. Việc thay đổi cách nhìn này có thể không phải là cách hay nhất để trở nên lý trí hơn trong quá trình đưa ra quyết định (và chắc chắn nó không phải là cách duy nhất), nhưng tôi thấy sẽ rất hữu ích khi hình dung ra lời khuyên dành cho một người nào đó, đặc biệt đối với người mà chúng ta quan tâm. Tái bút: Phần thảo luận về lời khuyên này khiến tôi phân vân không biết cá nhân tôi nên theo lời khuyên nào từ những trang viết này… QUYẾT ĐỊNH, CẢM XÚC, QUAN ĐIỂM BÊN NGOÀI https://thuviensach.vn TÁC DỤNG CỦA TỎI Dan thân mến, Gần đây, con gái tôi cứ thuyết phục tôi ăn hai tép tỏi mỗi ngày. Kết quả là tôi cảm thấy tràn đầy năng lượng và đỡ căng thẳng hơn. Có phải do ăn tỏi không hay chỉ là hiệu ứng tâm lý? - YORAM. T ôi không chắc về tác dụng thật sự của tỏi, nhưng bạn đã nghĩ đến khả năng bạn cảm thấy tốt hơn là do bây giờ mọi người xung quanh tránh xa bạn chưa? THỨC ĂN VÀ ĐỒ UỐNG, SỨC KHỎE, NHỮNG NGƯỜI KHÁC https://thuviensach.vn KHOA HỌC CỦA NGƯỜI ĂN XIN “Có thể cho tôi một ánh nhìn được không?” Dan thân mến, Mới đây có một người ăn xin đến hỏi xin tôi 75 xu. Khi đó tôi đang bị muộn chuyến tàu, vì thế tôi đưa cho ông ta tất cả số tiền lẻ mà tôi có https://thuviensach.vn trong túi rồi vội vã đi ngay. Chỉ sau đó tôi mới bắt đầu băn khoăn tại sao ông ta lại xin 75 xu. Anh có nghĩ rằng 75 xu có thể là một con số “đã được thử nghiệm thực tế” giúp ông ta được cho nhiều hơn so với việc hỏi xin ngay một đô-la hoặc hơn không? - BRAD. T ôi không rõ người ăn xin đó khám phá ra chiến lược này sau một nghiên cứu thực tế hay chỉ dựa trên trực giác (nếu dựa trên một nghiên cứu thì ông ta xứng đáng được ghi nhận hơn đa phần các công ty trong Bảng xếp hạng 500 công ty có doanh thu cao nhất Hoa Kỳ12), nhưng chắc chắn là chiến lược này rất thú vị. 12 Bảng xếp hạng Fortune 500 của tạp chí Fortune (BT). Một lý do khiến cách tiếp cận này hiệu quả là bằng việc đưa ra một đề nghị lạ lùng, người ăn xin đó đang cố gắng làm bản thân trở nên đặc biệt hơn trong cuộc cạnh tranh, khiến người qua đường phải dừng lại trong giây lát, nhìn vào người ăn xin, suy nghĩ khác về ông ta và có thể cho ông ta ít tiền. Một lý do khác có thể là bằng cách đưa ra con số chính xác, người ăn xin đã thay đổi những suy luận của bạn về con người và hoàn cảnh của ông ấy. Mấu chốt ở đây là mức độ chi tiết trong cách chúng ta truyền tải thông tin quan trọng. Chẳng hạn, khi ai đó bảo hãy gặp họ lúc 8:03, chúng ta sẽ kết luận khác về mức độ quan trọng của việc gặp gỡ vào đúng thời điểm đó so với một người bảo chúng ta tới gặp họ vào lúc 8:00 hoặc khoảng 8:00. Tương tự, việc hỏi xin chính xác 75 xu dễ khiến ta lập luận rằng người này đang rất cần tiền. Khẩn cầu rất cụ thể này làm chúng ta nghĩ rằng có một lý do đặc biệt nào đó, chẳng hạn như để trả tiền vé xe buýt, và chúng ta thường sẵn sàng giúp đỡ người khác hơn khi có một lý do rõ ràng. Bạn có thể tranh luận rằng nguyên tắc trên cũng có thể đúng khi https://thuviensach.vn người ăn mày hỏi xin 1,25 đô-la, nhưng trong trường hợp này độ lớn của yêu cầu sẽ khiến vài người ngần ngại. Hơn nữa, khi ông ta hỏi xin 75 xu và người cho không có đúng số tiền lẻ đó thì nhiều khả năng họ sẽ đưa cho ông ta hẳn 1 đô-la mà không cần lấy tiền thừa. Nhưng nếu hỏi xin 1,25 đô-la mà đưa 2 đô-la thì lại quá nhiều. Khi nói về độ chi tiết của yêu cầu và việc làm tròn, tôi muốn chỉ rõ rằng tất cả chỉ là suy đoán của tôi và việc nên làm là tiến hành một số thử nghiệm. Vì vậy, nếu không ngại tình nguyện đi xin tiền trong vài ngày, chúng ta có thể thấy được cách mọi người phản ứng với những khoản tiền khác nhau, với những lý do khác nhau và với việc chúng ta trả lại tiền thừa. Bằng cách thu thập dữ liệu thực tế như vậy, chúng ta có thể hiểu tường tận hơn chiến lược này. Ngoài việc nắm bắt rõ hơn chiến lược xin tiền, tiến hành những thử nghiệm này còn có thể hữu ích trong việc tìm ra phương pháp yêu cầu sự giúp đỡ trong cuộc sống hằng ngày. Nó cũng có thể giúp chúng ta biết cách khiến mọi người ngừng lại và lắng nghe, cách chi phối những suy luận mà họ đưa ra về chúng ta cũng như những thỉnh cầu mà họ nhận được và cuối cùng là nó có thể giúp chúng ta nhận được sự hỗ trợ mà chúng ta cần. Giờ bạn đã thấy việc này quan trọng như thế nào rồi, hãy cho tôi biết khi nào bạn sẵn sàng bắt đầu thử nghiệm nhé! SỰ CHO ĐI, SỰ CHÚ Ý, GIÁ TRỊ https://thuviensach.vn ÔNG BÀ VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LÀM “Nói chuyện sau nhé? Tớ đang bận cùng cha tạo ký ức tuổi thơ hạnh phúc rồi.” Dan thân mến, https://thuviensach.vn Con gái tôi đã kết hôn được năm năm với một gã dị hợm giàu có nhưng rất vũ phu và gia trưởng. Chúng tôi chẳng thương xót gì cho nó; nó cũng tự nhận mình là một đứa đào mỏ vì chồng nó cực kỳ nhiều tiền. Nhưng chúng tôi không giấu được sự thất vọng về cuộc hôn nhân này và vợ chồng nó biết điều đó nên chúng không cho chúng tôi tới nhà. Chúng tôi không quan tâm tới điều đó lắm nhưng chúng tôi muốn gặp đứa cháu trai. Chúng tôi thậm chí đã nghĩ tới biện pháp pháp lý, nhưng ở bang này ông bà không có đặc quyền thăm viếng. Anh có thể cho lời khuyên được không? - REG. T ôi rất tiếc về tình thế khó khăn của bạn và mặc dù thật khó để đưa ra lời khuyên cho vấn đề phức tạp này, tôi vẫn có một vài gợi ý. Trước hết, bạn hãy thử gọi điện cho con gái và con rể rồi nói rằng bạn vô cùng hối tiếc về những hành động và thái độ tiêu cực trước đây. Tôi không nghĩ là bạn cảm thấy hối hận nhưng không hề gì. Cứ nói rằng bạn rất ân hận và lặp lại điều đó nhiều lần. Trong nhiều cuộc thử nghiệm, chúng tôi nhận thấy rằng việc nói ra lời xin lỗi có hiệu quả khá tốt, ngay cả khi người ta không có chủ ý xin lỗi. Thú vị nhất là một lời xin lỗi vẫn có hiệu quả ngay cả khi người mà bạn muốn xin tha thứ biết rằng bạn không có ý muốn xin lỗi. Mấu chốt ở đây là khi ai đó nói rằng anh/cô ấy đã sai và muốn được tha thứ thì thật khó mà tiếp tục giận dữ với họ. Bạn có thể thấy khó mà nén được sĩ diện, song hãy nghĩ về mối quan hệ của bạn với con gái, con rể và cháu trai của bạn như một ván cờ vua. Bạn chú trọng tới quân vua (việc gặp cháu trai) và sự sĩ diện chỉ là quân tốt trong ván cờ (à, cũng có thể là quân tượng). Vì vậy, việc hy sinh nó để giành được điều gì đó mà bạn thật sự quan tâm cũng đáng thôi mà. Nếu cách làm này không thành công do bạn không thể nói xin lỗi https://thuviensach.vn hoặc do sự chán ghét của bạn đã quá nặng nề, nhưng bạn thật sự muốn dành thời gian với cháu trai thì tôi khuyên bạn nên mang tất cả đồ đạc và chuyển tới ở kế bên nhà vợ chồng con gái bạn. Gia đình bạn sẽ bắt buộc phải có vài tương tác và khi tương tác trực tiếp với nhau, sự chán ghét cũng dễ tan biến hơn, đặc biệt là nếu bạn thương yêu cháu trai của mình (có cha mẹ nào lại ghét người yêu thương và quan tâm tới con cái họ kia chứ?). Thêm vào đó, nếu cháu trai bạn nói rõ ràng với cha mẹ nó rằng nó muốn dành nhiều thời gian bên bạn hơn thì vợ chồng con gái bạn làm sao có thể ngăn cấm được? Cuối cùng, theo trải nghiệm cá nhân của tôi, việc sống cạnh bố mẹ chồng/vợ không chỉ hữu ích và có ý nghĩa một cách khó tin, mà niềm vui khi được chung sống với gia đình lớn của mình vượt xa những mong đợi tôi từng có. GIA ĐÌNH, KÝ ỨC, SỰ THA THỨ https://thuviensach.vn CÂN NÃO TRONG PHÒNG TẮM CÔNG CỘNG Dan thân mến, Bất kỳ khi nào tôi tới nhà tắm công cộng, tôi đều phải cố gắng suy ngẫm xem nên sử dụng phòng tắm nào. Anh có lời khuyên nào cho tôi không? - CATHY. T ôi đoán là bạn muốn hỏi phòng tắm nào có vẻ ít được sử dụng nhất. Song điều bạn thật sự thắc mắc là mức độ tinh vi của những người cũng dùng phòng tắm công cộng như bạn và làm thế nào để khôn hơn họ. Nếu chúng ta giả định rằng những người khác chẳng ai quan tâm tới điều này và chọn phòng tắm một cách ngẫu nhiên thì đây quả là tin xấu cho bạn, bởi điều này có nghĩa là tất cả các phòng tắm đều có khả năng được sử dụng như nhau và không có cách nào giúp bạn đoán được ý đồ của người khác. Mặt khác, nếu những người đi tắm lựa chọn phòng tắm một cách có chủ ý thì bạn có thể đoán được suy nghĩ của họ và vạch kế hoạch đi trước họ một bước. Do đó, chúng ta cần chỉ ra được người dùng phòng tắm công cộng nhìn chung thường nghĩ gì. Nếu họ nghĩ rằng phòng tắm gần nhất ít được sử dụng nhất (có thể bởi mọi người cho rằng phòng tắm xa nhất sẽ riêng tư hơn) https://thuviensach.vn thì họ sẽ lũ lượt kéo vào đó và phòng tắm gần nhất trở thành phòng tắm được sử dụng nhiều nhất. Nhưng nếu những người đi tắm hơi tinh vi hơn một chút thì sao? Sẽ thế nào nếu họ có cùng kết luận như bạn (rằng hầu hết mọi người đều nghĩ rằng phòng tắm gần nhất là phòng tắm ít được sử dụng nhất và kéo hết vào đó)? Nếu suy nghĩ theo lối này, họ sẽ làm ngược lại bằng cách đi vào phòng tắm ở xa nhất. Chiến lược tốt nhất của bạn trong trường hợp này là gì? Một lần nữa, bạn cần phải đi trước một bước. Trong trường hợp này chiến lược hay nhất là giật lấy phòng tắm gần nhất. Tất nhiên, việc tính toán xem hầu hết mọi người sẽ làm gì và làm ngược lại tùy thuộc vào việc mọi người thường nghĩ trước bao nhiêu bước. Vì thế, giờ chúng ta đi tới câu hỏi quan trọng nhất: Mọi người thường nghĩ trước bao nhiêu bước? Quan sát cá nhân (và đáng buồn) của tôi là mọi người thường chỉ nghĩ trước khoảng một bước (nhiều khi còn ít hơn). Điều này có nghĩa bạn nên bắt đầu với giả định là hầu hết mọi người nghĩ rằng phòng xa nhất là phòng được sử dụng nhiều nhất nên họ sẽ chọn phòng gần nhất. Điều này có nghĩa là bạn cần phải làm ngược với họ và lựa chọn phòng xa nhất. Tôi hy vọng rằng phân tích của tôi sẽ giúp bạn đánh giá được tính phức tạp của việc đưa ra quyết định trong một môi trường cạnh tranh và có thể cho bạn điều gì đó thú vị hơn để suy nghĩ trong lần tiếp theo đến nhà tắm công cộng. QUYẾT ĐỊNH, NHỮNG NGƯỜI KHÁC, LỜI DỰ ĐOÁN https://thuviensach.vn CƠ CHẾ HÒA HỢP XÃ HỘI MANG TÊN “TÁN GẪU” Dan thân mến, Tôi không thể hiểu nổi tại sao các tờ báo và tạp chí lá cải lại được ưa thích đến thế. Chúng có gì hấp dẫn chứ? - DAVE. B ản thân tôi cũng không hiểu thấu đáo nhưng tôi ngờ rằng sức hấp dẫn của chúng có liên quan đến sự hòa hợp xã hội. Khi đến các buổi gặp mặt, chúng ta thường tìm kiếm những chủ đề thảo luận mà tất cả mọi người đều có thể tham gia và các chủ đề này thường là những câu chuyện về thời tiết/thể thao/chuyện tầm phào. Tất nhiên, điều này cũng có nghĩa là những cuộc thảo luận thường hướng về một số chủ đề chung nhất để tất cả mọi người đều có thể trao đổi. Mặc dù chủ đề thể thao và chuyện phiếm không đòi hỏi nhiều kiến thức để có thể tham gia thảo luận song vẫn cần có chút hiểu biết. Chúng ta biết một lúc nào đó chúng ta sẽ phải đặt mình trong các tình huống xã hội mà mọi người thảo luận những chủ đề này, và vì muốn nhanh chóng hòa nhập, chúng ta đọc các tin lá cải hay tin thể thao để có thể tham gia trọn vẹn hơn. Tái bút: Trong quyển sách The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy (tạm dịch: Cẩm nang cho người quá giang đến dải Ngân Hà), https://thuviensach.vn Douglas Adams có câu bàn về chủ đề này: “Không có gì đi nhanh hơn ánh sáng, có thể ngoại trừ tin xấu - thứ đi theo nguyên tắc của riêng nó.” TRUYỀN THÔNG, NHỮNG NGƯỜI KHÁC, CÁC QUY TẮC XÃ HỘI https://thuviensach.vn NHỮNG SUY NGẪM VỀ HÔN NHÂN “Nếu chúng ta chỉ là bạn bè vị lợi13, em muốn lợi ích về sức khỏe và răng miệng.” Dan thân mến, Tôi và bạn trai đã sống chung một thời gian, và mọi người hay hỏi liệu chúng tôi có đi đến hôn nhân không. Chúng tôi rất hợp nhau và https://thuviensach.vn yêu nhau rất nhiều, nhưng tôi thấy không cần thiết phải tiến đến hôn nhân. Chỉ cần làm thủ tục kết hợp dân sự và sống hạnh phúc chẳng phải đơn giản hơn sao? Ngoài sự tốn kém ra thì còn điều gì đáng bàn về lễ nghi phức tạp này nữa không? - JANET. 13 Nguyên văn: friends with benefits, cụm từ chỉ hai người đến với nhau chỉ vì tình dục, không nảy sinh tình cảm nào khác (ND). T ôi không có nghiên cứu nào về chủ đề này nhưng hãy cho phép tôi chia sẻ một câu chuyện có thể giúp bạn suy nghĩ về câu hỏi của mình. Khi tôi khoảng 19 tuổi, tôi được chuyển từ khoa bỏng (nơi tôi nhập viện theo diện cách ly) sang trung tâm phục hồi đa khoa. Ở đây, tôi gặp các bệnh nhân với những thương tích từ bị cắt cụt bộ phận, liệt cho đến tổn thương vùng đầu. Trong số họ có một bệnh nhân tên là David – anh ta phục vụ trong quân ngũ với tư cách chuyên gia về chất nổ và đã bị thương nặng khi đang gỡ mìn. Anh ta mất một bàn tay, một mắt, chịu một số thương tật ở chân và vài vết sẹo. Khi Rachel - cô bạn gái mới quen được mấy tháng của anh ta - nói lời chia tay, tất cả bệnh nhân trong trung tâm phục hồi, trong đó có cả tôi, đều tỏ ra giận dữ với cô ấy. Tại sao cô ta có thể thiếu chung thủy và nông cạn như vậy? Tình yêu của họ không có nghĩa lý gì với cô ta sao? Điều thú vị là David có thể hiểu được lý do; anh ta không phản ứng tiêu cực với quyết định của cô ấy như chúng tôi và cũng là người duy nhất bảo vệ cô ấy. Giờ đây khi nhìn lại sự việc này, tôi không rõ liệu Rachel đúng hay sai nhưng hành vi của cô ấy có thể giúp chúng ta suy ngẫm về câu hỏi của bạn. Hãy nghĩ về hành động của cô ấy. Liệu nó có làm bạn tức giận không? Thái độ của bạn với cô ấy sẽ thay đổi như thế nào nếu cô ấy và David đã có thời gian yêu nhau lâu hơn? https://thuviensach.vn Nếu họ đã đính hôn thì sao? Hay nếu họ đã đăng ký kết hôn? Điều gì xảy ra nếu họ đã làm đám cưới? Bạn sẽ cư xử như thế nào nếu bạn ở trong hoàn cảnh của Rachel trong mỗi cấp bậc kể trên của mối quan hệ? Và bạn mong đợi nửa kia của mình sẽ cư xử như thế nào nếu anh ấy ở trong hoàn cảnh của Rachel cũng trong mỗi cấp bậc như thế? Tôi đoán rằng mức độ dè bỉu của bạn đối với Rachel đa phần phụ thuộc vào sự sâu nặng của mối quan hệ giữa cô ấy và David. Tôi cũng ngờ rằng những dự đoán của bạn về quyết định có gắn bó với một người vừa mới bị thương tật nghiêm trọng hay không (cũng như dự đoán của bạn về việc người yêu của mình sẽ làm gì nếu bạn là người bị thương tật) cũng tùy thuộc vào mức độ sâu nặng của mối quan hệ. Vậy bài học từ câu chuyện này là gì? Nếu đánh giá của bạn thay đổi khi bạn giả định David và Rachel đã kết hôn thì việc đó thật sự có ý nghĩa đối với bạn. Điều này cũng có nghĩa rằng kết hôn có thể thay đổi cách bạn nhìn nhận mối quan hệ của mình. Hiển nhiên, hôn nhân không phải thứ keo dính thượng hạng cho các mối quan hệ. Nhưng hôn nhân có thể là một chất xúc tác quan trọng cho sự toàn tâm và những mối quan hệ lâu dài, đặc biệt là khi chúng ta gặp những khó khăn không thể tránh khỏi. Vì vậy, mặc dù tôi không ủng hộ hôn nhân trong tất cả các tình huống song tôi cho rằng cái cách mà truyền thống này có thể củng cố sự gắn kết lâu dài giữa con người thật sự đáng suy ngẫm. CÁC MỐI QUAN HỆ, SUY NGHĨ DÀI HẠN, HẠNH PHÚC https://thuviensach.vn TRẦM NGÂM KHI ĐANG CHẠY Dan thân mến, Tôi thường nghe người ta nói rằng sau khi chạy bộ, tâm trí của họ minh mẫn hơn và họ có thể tập trung hơn vào những vấn đề hóc búa trong công việc. Điều này có đúng không? Chúng ta có cần tập thể dục để suy nghĩ được sáng suốt hơn không? - SAM. T ôi nghĩ rằng chạy bộ không phải là cách hay nhất để làm đầu óc trở nên sáng suốt đâu. Trái lại, tôi cho rằng suy nghĩ về công việc trong khi đang chạy bộ là công thức để thiết kế nên các sản phẩm và trải nghiệm làm gia tăng sự buồn bực và thống khổ. Ban chăm sóc khách hàng của các công ty cáp truyền hình được thành lập bằng cách này cũng nên. NƠI LÀM VIỆC, NHỮNG TRẢI NGHIỆM, SỰ ĐAU KHỔ https://thuviensach.vn NIỀM VUI KHI HOÀN THÀNH CÔNG VIỆC “Tôi nghĩ là đấm tay chào hỏi sẽ vệ sinh hơn.” Dan thân mến, Tại sao tôi có thể lau chùi điện thoại của mình rất cẩn thận và làm điều đó nhiều lần trong ngày nhưng lại không thèm để tâm tới sự sạch sẽ của chiếc ô tô hay ngôi nhà của mình? https://thuviensach.vn - SARA. T ôi đoán vấn đề nằm ở khả năng đạt được mục tiêu cuối cùng của bạn. Có lẽ bạn nghĩ rằng ngôi nhà của bạn sẽ không bao giờ sạch sẽ 100%. Nhiệm vụ này quá khó và những người khác sống trong nhà có thể làm nó trở nên bừa bãi nhanh hơn tốc độ dọn dẹp của bạn. Với tình trạng này, nhà sạch 70% hay 80% thì còn có thể, nhưng 100% thì sẽ chẳng bao giờ xảy ra. Mặt khác, với chiếc điện thoại của bạn, việc sạch sẽ tuyệt đối có thể thực hiện được và tính khả thi này khuyến khích bạn không chỉ lau chùi chiếc điện thoại thường xuyên mà còn thích thú với công việc này. Tôi cũng vướng phải một trường hợp tương tự mới đây khi chúng tôi thuê một nhà thầu cải tạo một phần ngôi nhà. Công việc cải tạo bao gồm nhiều hạng mục: thay cửa sổ cũ, cách âm/nhiệt phần gác mái, lắp đặt hệ thống lò sưởi tốt hơn, cải tạo phòng tắm và lắp đặt phòng tắm hơi dưới tầng hầm. Toàn bộ quá trình bao gồm tất cả những “niềm vui” đặc trưng cho các dự án như thế này: thất hứa, phiền toái, trì hoãn, những bất ngờ không mong đợi khiến chi phí bị đội lên, thay đổi kế hoạch ban đầu (cũng làm chi phí tăng lên) – tất cả những sự việc thông thường mà một nhà khoa học xã hội có thể dễ dàng lường trước. Có một điều tôi đã không ngờ đến đó là việc xây dựng phòng tắm hơi. Vào một buổi chiều nọ, nhà thầu bảo tôi đi cùng anh ta xuống tầng hầm. Sau đó, anh ta chỉ cho tôi thấy với niềm hãnh diện rằng họ đã cưa gỗ để ốp tường và làm những chiếc ghế dài một cách đẹp đẽ và chính xác như thế nào, hay các đinh vít được bắt dưới bề mặt gỗ một cách thận trọng như thế nào cùng nhiều chi tiết khác. Đây rõ ràng không phải là niềm hãnh diện mà anh ta thường thể hiện trong công việc và nó khiến tôi phải suy ngẫm https://thuviensach.vn về niềm vui khi tạo ra được một sản phẩm hoàn thiện. Bạn thấy đấy, tất cả các hạng mục khác chỉ là cải tạo nâng cấp, trong khi phòng tắm hơi là hạng mục làm mới hoàn toàn. Như vậy, phòng tắm hơi là một đơn vị độc lập có thể được xây dựng một cách hoàn hảo. Liệu có phải khả năng làm được điều gì đó một cách hoàn hảo khiến chúng ta có động lực hơn không? Và liệu có phải việc bị giới hạn trong phạm vi chỉ sửa chữa thứ gì đó làm động lực của chúng ta bị giảm bớt không? Tôi đoán là thế.Điều đó có nghĩa là chúng ta nên bắt đầu lựa chọn những dự án nhỏ hơn và độc lập hơn. THÓI QUEN, NỖ LỰC, MỤC TIÊU https://thuviensach.vn NGHỆ THUẬT LÀM NHIỀU VIỆC CÙNG LÚC “Anh đang giả vờ bận bịu để lơ tôi đấy à?” Dan thân mến, Tôi phải dành rất nhiều thời gian tham gia các cuộc gọi hội thảo không mấy thú vị qua Skype và Google Hangouts. Tôi thường phải https://thuviensach.vn trả lời các email trong suốt thời gian đó, vì thế tôi tắt tính năng truyền hình để không ai có thể nhìn thấy tôi. Tôi cũng cố gắng gõ bàn phím một cách nhẹ nhàng để không ai có thể nghe được. Nhưng có vẻ như âm thanh của bàn phím vẫn vọng qua máy tính và tôi đoán là những người khác biết rằng tôi đang không thật sự tập trung. Anh có lời khuyên nào cho tôi không? - KRISTEN. T ôi đoán là bạn chưa nhìn được tổng thể tình huống rồi. Những người khác nhiều khả năng chẳng để ý tới việc gõ bàn phím của bạn đâu bởi âm thanh từ bàn phím của họ còn to hơn tiếng gõ của bạn nữa. Nhưng nếu bạn vẫn thấy lo lắng về việc ai đó nghe thấy bạn gõ bàn phím thì hãy sắm một chiếc máy tính bảng nhé! SỰ CHÚ Ý, CÔNG NGHỆ, NƠI LÀM VIỆC https://thuviensach.vn GỌI ĐIỆN THOẠI VỀ NHÀ “Khi sắp đi cắm trại, nhớ giả vờ lo lắng vì phải xa cách cha mẹ nhé!” Dan thân mến, Con trai tôi thường xuyên đi công tác nên chúng tôi không còn nói chuyện với nhau nhiều như trước đây. Cậu có thể gợi ý cho tôi cách nào để tôi có thể nói chuyện với nó thường xuyên hơn không? - YORAM. on đoán là người con trai đó có một cuộc sống rất bận rộn và việc https://thuviensach.vn Canh ta ít khi gọi điện về không phản ánh tình yêu hay mức độ quan tâm của anh ta đối với cha mẹ mình đâu. Nói là thế nhưng cha có thể chọn ngày giờ để nói chuyện đều đặn, thậm chí có thể ghi rõ những ngày đó trên lịch. Điều này sẽ giúp các cuộc trò chuyện diễn ra thường xuyên hơn. Con hứa sẽ gọi điện cho cha mẹ ngay khi con từ Nam Mỹ về ạ. Yêu cha14, Dan. 14 Người gửi câu hỏi này là ông Yoram Ariely, cha của tác giả (BT). GIA ĐÌNH, THỜI GIAN, DU LỊCH https://thuviensach.vn LY RƯỢU MỪNG VÀ NHỮNG QUAN NIỆM MÊ TÍN Dan thân mến, Trong một bữa tiệc tối cách đây vài năm, chúng tôi đang nâng ly chúc sức khỏe chủ nhà. Nhưng trước khi chúng tôi chạm ly với nhau, người đứng bên phải tôi nói rằng theo phong tục thì phải nhìn thẳng vào mắt của người được chúc rượu khi các ly rượu chạm nhau. Nếu không làm đúng thì hậu quả sẽ là đời sống tình dục không viên mãn trong năm năm liền. Tôi nghĩ không có người nào trong bàn tiệc tin vào mối liên hệ giữa việc nhìn vào mắt với chuyện chăn gối cả nhưng chúng tôi vẫn thấy rất buồn cười và suốt buổi tối đó, chúng tôi luôn nhìn sâu vào mắt nhau mỗi khi chúc rượu. Tôi không nghĩ tôi là người mê tín, nhưng kể từ bữa tiệc đó tôi luôn rất chú ý nhìn vào mắt người khác khi chúc rượu. Tôi biết điều này là vô lý nhưng tại sao tôi không thể bỏ được sự mê tín này? - KATHLEEN. N ếu phải dựng lên một điều mê tín sao cho hiệu quả nhất thì câu chuyện chúc rượu kia gần như là hoàn hảo rồi. Đầu tiên, yêu cầu của nghi lễ (nhìn thẳng vào mắt người khác) khá đơn giản, trên thực tế còn mang lại sự thích thú nữa. Mặt khác, cái giá của việc phớt lờ nghi lễ lại rất cao (năm năm thất bại trong chuyện chăn gối). Hiển nhiên là một hậu quả lớn như vậy không đáng để đánh đổi với một hành động nhỏ mà lại thú vị. Và https://thuviensach.vn cũng như tất cả những điều mê tín thú vị khác, kết quả của chúng chỉ có thể được biết trong tương lai xa và sẽ khó để đánh giá một cách khách quan. Tất cả những điều trên là nền tảng cho một sự mê tín thú vị và dễ lan truyền. Điều duy nhất tôi muốn thêm vào điều mê tín mà bạn kể là cách thức để nhanh chóng thay đổi hậu quả tình dục không viên mãn trong trường hợp có người không thực hiện đúng theo nghi lễ. Có thể là nếu ai đó quên không nhìn vào mắt người đối diện, họ phải nhắm mắt và nhờ người kế bên uống giúp ngụm rượu tiếp theo chẳng hạn? Với phần bổ sung này, chúng ta sẽ có một nghi lễ và điều mê tín thật sự hoàn hảo. Tình cờ tôi kể cho một người bạn nghe về vấn đề năm năm này và phản ứng của anh ấy là: “Chỉ có năm năm thôi á?” THỨC ĂN VÀ ĐỒ UỐNG, TÌNH DỤC, CÁC QUY TẮC XÃ HỘI https://thuviensach.vn NHỮNG CÂU TÁN TỈNH VÀ NHỮNG LỜI KHEN NGỢI “Nếu anh có thể quay ngược trở về bất kỳ khoảng thời gian nào, anh có yêu em nhiều đến mức không đi đâu cả không?” Dan thân mến, Tôi có một cuộc hôn nhân hạnh phúc và chẳng bao giờ tới các quán bar một mình. Nhưng tôi rất thắc mắc không biết những câu tán https://thuviensach.vn tỉnh rẻ tiền có thật sự hiệu quả không. Kiểu như: “Nếu anh nói rằng em có một thân hình thật đẹp, liệu em có nghĩ xấu về anh không?15” hay đại loại thế. Tôi không thể hình dung được có ai lại đi tin những câu nịnh bợ lộ liễu và sáo rỗng như thế nhưng hẳn phải có lý do gì đó khiến chúng phổ biến đến vậy chứ. Anh nghĩ thế nào? - BARBARA. 15 Nguyên văn: “If I told you that you had a beautiful body, would you hold it against me?” Đây là một câu tán tỉnh lộ liễu thường dùng. (BT) T ôi không phải chuyên gia về chuyện này nhưng tôi đoán là những kiểu nói tán tỉnh như vậy có hiệu quả hơn mong đợi đấy. Có một số nghiên cứu khá thú vị cho thấy rằng chúng ta thích nhận những lời khen ngợi (không phải điều gì quá bất ngờ), rằng chúng ta có xu hướng nghĩ tốt về những người khen chúng ta (hơi thú vị hơn rồi đấy), và chúng ta thích những người này cả khi chúng ta biết những lời khen đó là giả dối (đây là phát hiện bất ngờ và thú vị nhất). Ngoài việc giúp chúng ta hiểu rõ hơn những câu tán tỉnh, các kết luận trên khiến chúng ta phải suy nghĩ lại về những lời khen một cách tổng quan hơn. Dù sao thì những lời khen ngợi cũng không tốn tiền; chúng khiến người khen thấy vui vẻ hơn, khiến người nhận cảm thấy họ đặc biệt và chúng củng cố mối liên kết giữa hai người. Vì thế, sao lại không dành nhiều lời khen cho nhau hơn chứ? Với cách nhìn này, hãy thử đôi lời tán tỉnh và khen ngợi dành cho chồng bạn trong vài tuần tới, rồi cho tôi biết nó có hiệu quả như thế nào với bạn, với chồng bạn và với mối quan hệ của hai người nhé! CÁC MỐI QUAN HỆ, SỰ CẢM KÍCH, NHỮNG ƯỚC ĐOÁN https://thuviensach.vn ẢO GIÁC TRONG CÔNG VIỆC Dan thân mến, Khi mới đi làm, tôi từng viết một hệ thống lệnh Excel cho ngân hàng lớn nơi tôi làm việc. Hệ thống lệnh này sẽ lấy một gói dữ liệu và biến nó thành một báo cáo tuyệt vời. Việc phân tích và báo cáo mất khoảng hai phút trong thời gian một chiếc đồng hồ cát cho thấy lệnh này đang hoạt động. Bản báo cáo rất hữu ích nhưng tất cả mọi người đều than phiền rằng hệ thống lệnh này quá chậm. Một cách tăng tốc hệ thống lệnh là để nó chạy nền và chỉ có chiếc đồng hồ cát hiện trên màn hình. Tôi áp dụng cách này ngay từ đầu, nhưng để thú vị hơn, tôi thay đổi cài đặt để mọi người có thể nhìn thấy hệ thống lệnh hoạt động. Việc này giống như xem một cuốn băng tua nhanh vậy: hệ thống lệnh chia nhỏ dữ liệu, các phần khác nhau trong cơ sở dữ liệu thay đổi màu sắc, các tiêu đề và biểu đồ được tạo ra… Vấn đề duy nhất là gì? Thời gian để hoàn thành giờ đây tăng lên gấp ba. Điều đáng ngạc nhiên là sau khi tôi thay đổi hệ thống lệnh, các đồng nghiệp của tôi đều sững sờ với việc nó nhanh và tuyệt vời đến mức nào. Anh có thể giải thích việc này một cách hợp lý không? - MIKE. ôi không chắc tôi có thể giải thích hợp lý, nhưng tôi có thể giải thích một cách logic. Hiện tượng bạn mô tả ở đây là sự kết hợp của hai yếu tố. Yếu tố thứ nhất là khi chúng ta chỉ ngồi chờ một https://thuviensach.vn Tcách vô định, chúng ta cảm thấy thời gian bị lãng phí và trôi qua rất chậm. Điều này có nghĩa là thời gian mà các đồng nghiệp của bạn chờ đợi trong lúc hệ thống lệnh làm việc gây chán nản nhiều hơn so với thời gian được lấp đầy bởi một vài hoạt động nào đó. Yếu tố thứ hai là khi chúng ta thấy ai đó đang làm việc cho mình, đặc biệt nếu họ làm việc chăm chỉ, chúng ta sẽ cảm thấy hài lòng hơn về toàn bộ sự việc. Vấn đề ở đây là chúng ta gặp khó khăn khi trực tiếp đánh giá chất lượng sản phẩm nhận được, song đánh giá những nỗ lực là điều chúng ta làm một cách rất sẵn lòng và tự nhiên. Điều thú vị là niềm vui khi có ai đó làm việc chăm chỉ cho chúng ta không chỉ thể hiện với con người mà còn với các thuật toán máy tính nữa. Tôi hy vọng kinh nghiệm này có thể giúp bạn áp dụng nguyên lý trên một cách tổng quát hơn trong tất cả các dự án của bạn và với sự hiểu biết về bản chất con người, bạn có thể tiếp tục cho các đồng nghiệp của mình thấy những gì công nghệ đang làm cho họ. Ngoài việc áp dụng ở nơi làm việc, rõ ràng là bài học này cũng có thể áp dụng được trong cuộc sống cá nhân nữa. Bất kỳ khi nào bạn có thể, hãy làm việc cật lực hơn nữa để thể hiện cho những người xung quanh biết bạn đã giúp đỡ họ nhiệt tình như thế nào. NƠI LÀM VIỆC, NỖ LỰC, SỰ CẢM KÍCH https://thuviensach.vn NỖI KHỔ VÀ TÍNH CÁCH CHUNG CỦA MỌI NGƯỜI Dan thân mến, Tôi phải đi công tác rất nhiều và ngày càng thấy khó chịu với ngành hàng không của Mỹ: sự lãng phí thời gian này, không tôn trọng khách hàng này và hàng loạt lý do hoãn chuyến ngớ ngẩn mà các hãng hàng không đưa ra nữa. Tại sao chúng ta cứ để tình trạng tồi tệ này diễn ra như vậy? - DAVID. T ôi không rõ tại sao chúng ta cứ phải nhẫn nhịn chịu đựng những điều gây bức bối đó mà không phản kháng nhiều hơn, nhưng sau đây là những điều đã giúp tôi trong những thời điểm tôi cảm thấy giống bạn. Trước hết, mỗi khi chuyến bay bị hoãn, tôi luôn cố gắng nghĩ về sự kỳ diệu của máy bay và tự nhắc mình rằng công nghệ này tuyệt vời đến thế nào. Thứ hai, tôi cố gắng nhìn nhận những điều khó chịu kia như một bằng chứng cho những đặc điểm chung của con người chúng ta. Theo trải nghiệm của tôi, các nhân viên an ninh và nhân viên hàng không ở mọi nơi trên thế giới đều thô lỗ và thiếu chu đáo như nhau. Điều này cho thấy rằng khi chúng ta đặt bất kỳ người nào vào những hoàn cảnh giống nhau (trong trường hợp này là những công việc dịch vụ mệt mỏi, khó khăn và không được ghi nhận), tất cả chúng ta đều ít nhiều cư xử giống nhau. Ngoài việc là một https://thuviensach.vn ví dụ sinh động về bản chất con người, tôi hy vọng rằng khi ngày càng có nhiều người di chuyển xa và trải nghiệm trực tiếp những đặc điểm chung này, chúng ta có thể tiệm cận nền hòa bình trên toàn thế giới. Đó là điều tôi thường tự nói với chính mình và đôi lúc nó cũng hiệu quả đấy. NỖI KHỔ, ĐI LẠI, SỰ CHỜ ĐỢI https://thuviensach.vn NHỮNG CHIẾC Ô TÔ HÀO NHOÁNG Dan thân mến, Tôi không quan tâm tới xe ô tô, chưa bao giờ. Nhưng tôi là giám đốc kinh doanh và mọi người khuyên tôi nên có một chiếc xe sang (BMW, https://thuviensach.vn Mercedes…) để củng cố sự tín nhiệm mà khách hàng và đội ngũ kinh doanh dành cho mình. Tôi có thể mua được cả hai loại xe trên nhưng tôi lại muốn tiết kiệm và mua một chiếc hiệu Honda thôi. Điều này có quan trọng không? - CODY. V ề bản chất, câu hỏi của bạn liên quan đến việc phát tín hiệu. Chiếc đuôi lớn và sặc sỡ của chim công đực thể hiện cho chim công cái biết sức mạnh và khả năng sinh sản của nó (nếu tôi có thể chạy quanh với một chiếc đuôi lớn và cồng kềnh thế này, hãy tưởng tượng xem tôi khỏe đến mức nào). Tương tự như vậy, con người cũng quan tâm tới những tín hiệu về bản thân mình mà chúng ta phát ra cho những người xung quanh. Việc phát tín hiệu là một phần lý do tại sao chúng ta mua những căn nhà lớn, mặc những bộ quần áo đắt tiền và mua những loại xe nhất định. Vì thế câu trả lời cho câu hỏi của bạn là “có.” Loại xe chúng ta lái truyền tải thông tin về chúng ta cho thế giới xung quanh. Điều này có quan trọng không? Câu trả lời vẫn là “có,” bởi chúng ta liên tục đọc những tín hiệu này và đưa ra nhận định về người phát ra chúng. Nhưng vẫn còn vài câu hỏi ở đây. Bạn muốn phát đi loại tín hiệu nào? Tín hiệu BMW hay tín hiệu Toyota Prius? Hay là tín hiệu rằng bạn luôn mua sản phẩm do Mỹ sản xuất? Cũng có thể bạn muốn có một chiếc xe cổ để thể hiện rằng bạn có khả năng bảo quản xe rất kỹ (một tín hiệu tế nhị thôi nhưng khá thú vị). Một câu hỏi khác nữa là liệu cái giá của tín hiệu, trong trường hợp này là cái giá của chiếc xe, có xứng đáng với giá trị của việc truyền tín hiệu đó hay không. Điều này tùy thuộc vào những người mà bạn tiếp xúc, họ biết bạn rõ đến mức nào, bạn có thường phải gây ấn tượng mạnh ngay lần đầu tiên không… Thú thật là tôi đang lái một chiếc xe bảy chỗ cửa lùa16. Có lẽ tôi https://thuviensach.vn nên dán logo Porsche lên nó thì hơn. 16 Xe minivan. (BT) XE Ô TÔ, VIỆC CHI TIÊU, PHÁT TÍN HIỆU https://thuviensach.vn CHUYỆN ĂN MẶC XUỀNH XOÀNG “Càng ngày càng có nhiều khách hàng không nghe lời khuyên của tôi trừ khi họ nghĩ tôi là người đồng tính.” Dan thân mến, Mới đây tôi tham dự một trong những buổi thuyết giảng của anh và tôi thắc mắc không biết tại sao một người Israel kể chuyện cười Do Thái lại mặc một chiếc áo Ấn Độ? https://thuviensach.vn - JANET. N ói chung tôi không phải là người mà bạn nên nhờ tư vấn về thời trang, song đây có thể sẽ là một ngoại lệ. Tôi thích ăn mặc thoải mái, nhưng vấn đề ở đây là trong nhiều cuộc họp chuyên nghiệp luôn có quy định yêu cầu mặc vest và những đôi giày không mấy thoải mái. Tôi không biết ai đã phát minh ra lối ăn vận khó chịu này nhưng chắc chắn những người đó đã thách nhau xem ai có thể thiết kế và mặc nổi bộ đồ này. Nhưng dù chúng được tạo ra như thế nào đi nữa thì bây giờ chúng ta vẫn phải mặc nó. Giải pháp của tôi là gì? Tôi hiểu ra rằng miễn là tôi mặc trang phục từ một nền văn hóa khác, không một người đứng đắn quá mức17 nào (bao gồm đa số người Mỹ) có thể phàn nàn rằng tôi ăn mặc thiếu lịch sự. Bất kỳ lời chỉ trích nào cũng có khả năng xúc phạm đến cả một tiểu lục địa (Ấn Độ). 17 Nguyên văn: politically correct. Đây là từ dùng để chỉ những người ăn nói quá cẩn trọng, đặc biệt trong các vấn đề chính trị xã hội, do lo sợ xúc phạm người khác (BT). Nghĩ lại thì tôi cũng nên bắt đầu tư vấn về thời trang chứ nhỉ. THỜI TRANG, SỰ ĐỨNG ĐẮN, HẠNH PHÚC https://thuviensach.vn HÃY KHÁM PHÁ NHỮNG ĐIỀU MỚI MẺ “Đường nào bắt sóng điện thoại tốt nhất thế?” Dan thân mến, Sắp đến hè rồi và chúng tôi đang bắt đầu lên kế hoạch cho kỳ nghỉ với gia đình. Mấy năm gần đây, năm nào chúng tôi cũng nghỉ hai tuần ở Florida. Chúng tôi có nên tiếp tục kế hoạch quen thuộc này không hay nên thử đến nơi nào đó khác? https://thuviensach.vn - MICHAEL. N hìn chung về mặt tâm lý, gắn bó với một điều gì đó đã thân thuộc có sức hút hơn với chúng ta. Điều đó giải thích tại sao chúng ta thường chọn cùng một chuỗi nhà hàng khi đi du lịch và thậm chí chỉ gọi những món ăn hay vị kem quen thuộc ở đó. Dĩ nhiên chúng ta vẫn có khả năng thích một điều gì đó mới hơn những điều đã biết, nhưng chúng ta cũng có khả năng sẽ ghét nó. Và với nguyên tắc tâm lý của tính ghét mất mát (khi chúng ta ghét bị mất điều gì đó hơn là thích đạt được một điều cùng giá trị), nỗi e ngại về một trải nghiệm không vui luôn hiển hiện trong tâm trí và chúng ta quyết định không mạo hiểm thử cái gì mới cả. Đó là một sai lầm vì ba lý do chính như sau: Thứ nhất, nếu bạn nghĩ về lâu dài, như những kỳ nghỉ mỗi năm trong hai mươi năm tới chẳng hạn, việc khám phá những điều khác, những gì chúng ta yêu thích và những trải nghiệm tốt nhất cho chúng ta là việc cần làm trước khi giới hạn lại những lựa chọn. Thứ hai, sự đa dạng thật sự là một trong những gia vị quan trọng nhất của cuộc sống. Cuối cùng, các kỳ nghỉ không chỉ có hai tuần bạn rời xa công việc mà còn tính cả khoảng thời gian bạn mong đợi và hình dung về chuyến đi của mình, cũng như thời gian sau chuyến đi khi bạn hồi tưởng những khoảnh khắc đặc biệt trong tâm trí. Trong ba khoảng thời gian này – trước, trong và sau chuyến đi – khoảng thời gian trong chuyến đi là khoảng thời gian ngắn nhất. Vì tất cả những điều này, câu trả lời ngắn gọn cho bạn là: Hãy thử điều gì đó mới mẻ nhé! ĐI LẠI, THỬ NGHIỆM, HẠNH PHÚC https://thuviensach.vn THỬ NGHIỆM CÁC MỐI QUAN HỆ “Em muốn kết hôn và bắt đầu xây dựng gia đình với anh – nhưng có Chúa mới biết ai sẽ là người em muốn cùng hoàn thành điều đó.” Dan thân mến, Làm sao để quyết định xem tôi có nên kết hôn với bạn gái hiện tại của tôi không? https://thuviensach.vn - NICK. N ói chung, bất kỳ khi nào có thể, tôi khuyên bạn hãy tiến hành thí nghiệm. Bằng cách này bạn sẽ có được những dữ liệu chất lượng trước khi đưa ra quyết định. Một trong những yêu cầu chính của các thử nghiệm này là bạn phải tiến hành trong bối cảnh tương đồng nhất có thể với tình huống mà bạn muốn nghiên cứu. Chẳng hạn, nếu bạn muốn nghiên cứu xem mọi người đưa ra quyết định trực tuyến như thế nào, tốt nhất hãy để họ đưa ra quyết định trên máy tính, và nếu bạn muốn nghiên cứu xem mọi người đưa ra quyết định như thế nào trong siêu thị thì tốt nhất nên đặt họ trong một môi trường nhộn nhịp với nhiều lựa chọn. Điều này có nghĩa gì trong trường hợp của bạn? Bạn đang cố gắng tìm hiểu cảm giác phải chung sống với bạn gái trong nhiều năm tới nên tôi gợi ý là hãy thử dành hai tuần sống chung nhà với mẹ cô ấy xem sao. CÁC MỐI QUAN HỆ, THỬ NGHIỆM, HẠNH PHÚC https://thuviensach.vn LY HÔN VÀ NHỮNG QUYẾT ĐỊNH ĐÚNG ĐẮN “Tôi mong ông sẽ hỗ trợ tôi hơn nữa trong nỗ lực ly hôn ông.” Dan thân mến, Tại sao tỷ lệ ly hôn lại cao quá vậy? https://thuviensach.vn - JACOB. C hỉ tưởng tượng một năm sau ta cảm thấy hạnh phúc với quyết định bây giờ của mình đã khó, huống hồ là quyết định của mình trong năm, mười, hai mươi hay thậm chí năm mươi năm trước đây. Thành thật mà nói, tôi ngạc nhiên vì tỷ lệ ly hôn lại thấp như vậy đấy. *** Dan thân mến, Tôi yêu một cô gái được gần sáu năm rồi. Xúc cảm của những ngày đầu, khi hoóc-môn tình yêu còn dào dạt, đã biến mất từ lâu. Nhưng tôi vẫn cảm thấy thoải mái khi ở bên cô ấy. Tôi không biết tôi nên chia tay hay nên duy trì mối quan hệ và hy vọng cảm xúc sẽ quay trở lại? - JD Thật khó để biết điều tốt nhất bạn nên làm là gì khi tôi không biết chút gì về tuổi tác của bạn, những trải nghiệm tình cảm của bạn trước đây hay sự “thoải mái” với bạn có nghĩa là gì. Dù vậy, tôi đoán là bạn đang trải qua những chuyển biến thông thường trong các mối quan hệ, khi sự đam mê và hấp dẫn ban đầu mất đi và bị thay thế bằng những cảm xúc khác (ví dụ như sự “thoải mái” trong trường hợp của bạn). Vấn đề ở đây là liệu sự “thoải mái” này có đủ tích cực với bạn hay không? Khi nói đến sự “thoải mái,” chúng ta nên đề cập đến nhà kinh tế học Tibor Scitovsky, người đã lập luận trong quyển sách The Joyless Economy (tạm dịch: Nền kinh tế buồn chán) rằng có hai loại trải nghiệm tích cực – thỏa mãn và thoải mái – và chúng ta thường có xu hướng chọn con đường thoải mái, an toàn và dễ https://thuviensach.vn