🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Pháo Đài Trắng Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Table of Contents LỜI TỰA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 https://thuviensach.vn Tưởng niệm Nilgun Darvinoglu (1961-1980), con người tốt bụng, em gái ngoan hiền https://thuviensach.vn “Đó là gì, nếu không phải là khởi đầu của một tình yêu, nếu ai đó khơi dậy trong ta những mối lưu tâm, nếu ai đó đã xen vào cuộc đời ta bằng cách nào không rõ, và nếu thiếu tình yêu của người ấy thì ta sẽ chẳng thể nào sống nổi ?” MARCEL PROUST https://thuviensach.vn LỜI TỰA Mùa Hè năm 1982, tôi tìm được tập bản thảo viết tay ấy dưới đáy một chiếc rương bụi bặm ở Gebze (một thành phố gần Istanbul, thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ), khi lục lọi hàng tuần theo thói quen trong đám "hồ sơ" lộn xộn của chính quyền thành phố, ngập đầy những sắc lệnh, chiếu chỉ, văn tự, biên bản tòa án và các báo cáo công vụ. Với tấm bìa trang nhã bằng thứ giấy vân cẩm thạch có những hoa văn mơ hồ, gợi nhớ về giấc mộng nào đó, được viết bằng nét chữ rõ ràng, dễ đọc, tập bản thảo ấy nổi bật hẳn lên giữa đám công văn giấy tờ bạc phếch và lập tức khiến tôi chú ý. Bàn tay ai đó, chắc là có chủ ý, muốn khêu gợi tính tò mò của tôi, đã viết trên trang thứ nhất cái tựa đề: "Con nuôi người thợ làm chăn". Tôi hài lòng đọc nhanh hết tập sách mà bên lề các trang giấy có những hình người đầu bé xíu vẽ bởi bàn tay con trẻ, mặc những bộ y phục đính chi chít cúc. Tập bản thảo khiến tôi rất thích thú, nhưng vì lười chép lại, nên lợi dụng sự tin cậy của người nhân viên, vốn rất trọng nể tôi và chẳng hề theo dõi, tôi giấu nó vào trong cặp, đơn giản là tôi đã đánh cắp quyển sách ấy trong đám giấy tờ mà ngay cả vị kaimakam (người đứng đầu một tỉnh hoặc một khu vực (tiếng Thổ) trẻ tuổi cũng không dám gọi là "hồ sơ lưu trữ". Thời gian đầu, tôi đọc đi đọc lại quyển sách nhiều lần mà không biết phải làm gì với nó. Sự hoài nghi của tôi đối với lịch sử vẫn còn chưa hết, nhưng tôi chú ý đến bản thảo không chỉ từ phương diện khoa học, văn hóa hoặc lịch sử, mà còn bởi rất thích lối hành văn của nó. Rồi điều đó khiến tôi phải nghĩ về tác giả của bản thảo. Khi tôi và các đồng sự buộc phải rời trường Đại học Tổng hợp, tôi quay về nghề cũ của ông tôi, vốn là một người từng xuất bản các bách khoa thư, và chính khi đó tôi đã nghĩ tới chuyện đưa một bài về tác giả tập bản https://thuviensach.vn thảo mà tôi tìm được vào cuốn bách khoa thư Những người nổi tiếng mà tôi phụ trách phần lịch sử. Tôi bắt đầu dành cho việc đó tất cả những giây phút rảnh rỗi, ngoại trừ thời gian làm bách khoa thư và nhậu nhẹt. Tôi tra cứu các nguồn tư liệu về giai đoạn ấy và thấy một số sự kiện được phản ánh trong sách không tương ứng với thực tế lịch sử. Chẳng hạn, trong thời gian năm năm Koprulu (Pasha Koprulu Mehmet (1575-1661): đại tể tướng dưới triều Mehmet IV) giữ chức tể tướng, đúng là ở Istanbul đã xảy ra một trận đại hỏa hoạn, điều đó cũng được phản ánh trong các tư liệu thành văn, nhưng trận dịch hạch được bản thảo đề cập đến, mà lại lây lan rộng đến mức tưởng chừng như đáng được ghi vào lịch sử, thì trong các văn bản ấy lại chẳng có lời nào nhắc đến. Tên tuổi nhiều vị đại thần được nêu không đúng, hoặc nhầm lẫn, một số vị bị thay tên đổi họ. Họ tên của các vị đại sư chiêm tinh không tương ứng vởi tên họ ghi trong Biên niên sử vủa triều đình, nhưng tôi không chú tâm lắm vào những chi tiết này, vì cho rằng đây là chủ ý của tác giả. Mặt khác, phần lớn các sự kiện lịch sử nêu trong bản thảo đều được khẳng định, có một số sự kiện còn trùng hợp khá chi tiết, chẳng hạn như vụ ám sát đại sư chiêm tinh Huseyn Etendi, diễn ra trong chuyến đi săn thỏ của hoàng đế Mehmet IV (Mehmet IV (1642-1693): vị sultan thứ 19 của đế quốc Ottoman (1299- 1923), tức Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, trị vì trong quãng thời gian 1648-1687), tại khu rừng gần cung điện Mirahor, điều đó cũng được sử gia Naimai ((1655-1716): nhà sử học Ottoman) nhắc đến. Tôi cho rằng tác giả bản thảo hẳn là một người mơ mộng và ham đọc sách, khi làm việc đã sử dụng các tư liệu tương ứng, đã đọc vô số sách vở và sau đó đưa một số chi tiết vào các ghi chép của mình. Những trước tác của Evlyia Chelebi mà tác giả có nhắc đến, rõ ràng là chỉ được ông ta đọc lướt, nhưng qua bản thảo thì chẳng rõ hai người có quen biết nhau hay không. Tôi vẫn không mất hy vọng tìm ra dấu vết của tác giả, nhưng các truy cứu trong những thư viện Istanbul đã khiến cho niềm hy vọng đó tan thành mây khói. Tôi không kiếm được một tài liệu hay quyển sách nào đã hiến tặng hoàng đế Mehmet IV trong https://thuviensach.vn khoảng thời gian từ năm 1652 đến năm 1680, cả ở thư viện trong cung điện Topkapi (cung điện hoàng gia ở Istanbul - thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ, nay là Viện Bảo tàng) cũng như các thư viện khác mà tôi đồ rằng chúng có thể đã được chuyển đến. Tài liệu duy nhất mà tôi đã gặp được trong các thư viện ấy là công trình của "nhà thư pháp thuận tay trái", được nhắc đến trong bản thảo. Tôi cố gắng theo dõi số phận của những công trình ấy, gửi vô số thư từ đến các trường đại học tổng hợp Ittaly, nhưng chỉ nhận được những hồi âm bực mình, còn những mưu toan tìm kiếm trong các nghĩa địa Gebze, Jennethisar và Uskudar con người đã viết nên cuốn sách mà không lưu lại tên họ mình đều chẳng mang lại kết quả mong muốn. Tôi chấm dứt các cuộc tìm kiếm và ngồi viết một bài cho bách khoa thư, dựa trên nội dung của bản thảo. Đunrg như tôi đoán trước, bài viết không được chấp nhận, không phải vì nó thiếu cơ sở khoa học, mà bởi người tôi đề cập đến là một nhân vật khuyết danh. Có thể chính vì thế mà mối quan tâm của tôi đối với quyển sách lại càng lớn hơn. Thậm chí tôi còn muốn thôi việc, mặc dù tôi rất yêu công việc và các đồng nghiệp của mình. Có thời, gặp ai tôi cũng nói về quyển sách, như thể không phải tôi phát hiện được, mà chính tôi đã viết ra nó. Để khêu gợi chú ý, tôi nói về ý nghĩa biểu trưng của quyển sách đó, nói rằng nó giống với hiện thực ngày nay, rằng càng đọc quyển sách ấy tôi càng hiểu thêm thời đại bây giờ. Sau những lời như vậy, đám thanh niên, chủ yếu là những người quan tâm đến chính trị, các mối quan hệ Đông-Tây và nền dân chủ đã chú ý đến quyển sách đó, nhưng chẳng bao lâu sau những người trẻ tuổi ấy, cũng như bạn bè tôi, đã quên lãng nó. Một ông giáo sư, bạn của tôi, đã đọc xong cuốn sách vì tôi chèo kéo, khi mang trả có nói rằng những câu chuyện như thế đầy rẫy trong các bản thảo chồng chất tại những ngôi nhà gỗ cũ kĩ trên các ngõ phố Istanbul. Cư dân của những ngôi nhà đó, nếu coi sách là Thánh thư Koran, thì sẽ cất nó lên nóc tủ, còn không, họ sẽ xé rời từng tờ ra để nhóm bếp lò. https://thuviensach.vn Và thế là, đọc đi đọc lại bản thảo hết lần này đến lần khác, được khích lệ bởi một cô gái đeo kính, điếu thuốc không lúc nào rời môi, tôi quyết định đem nó đi xuất bản. Độc giả sẽ thấy rằng khi dịch ra tiếng Thổ hiện đại, tôi đã không hề chú trọng đến phong cách, tôi cứ đọc vài câu trong nguyên bản để trên bàn, sau đó tôi đi sang một phòng khác, đến bên chiếc bàn khác, nơi tờ giấy trắng đang đợi, tôi ngồi xuống ghế và cố gắng diễn đạt nội dung vừa đọc bằng ngôn ngữ thời nay. Nhan đề quyển sách không do tôi đặt ra, mà là của nhà xuất bản đã đồng ý in nó, Chắc có người sẽ hỏi tôi, có ý nghĩa gì đặc biệt trong những lời đề từ in ở trang nhất hay không. Tôi cho rằng, thói quen tìm kiếm một mối liên hệ nào đó trong tất cả mọi thứ là căn bệnh của thời đại chúng ta. Và chính bởi cũng ngả theo căn bệnh chung ấy, tôi đã cho xuất bản câu chuyện này. FARUK DARVINOGL https://thuviensach.vn 1 Khi bị những chiến thuyền Thổ Nhĩ Kỳ chặn lại, chúng tôi đang trên đường từ Venice đến Naples. Chúng tôi có ba tàu, còn những chiếc galera (Chiến thuyền thời Trung cổ, bằng gỗ, có buồm, thường do nô lệ chèo) nhấp nhô hiện lên sau màn sương mù của họ thì nhiều vô kể. Nỗi sợ hãi và âu lo bao trùm lên tàu chúng tôi, bọn phu chèo, phần lớn là người Thổ và người Moor thì mừng rỡ huýt sáo khiến chúng tôi bắt đầu mất tinh thần. Cũng như hai chiếc kia, tàu chúng tôi quay mũi về phía đất liền ở hướng Tây, nhưng khác với họ, chúng tôi không tăng được tốc độ. Thuyền trưởng của chúng tôi sợ nếu bị bắt làm tù binh, ông ta sẽ bị treo cổ, nên không dám ra lệnh quất roi vào đám nô lệ đang ngồi sau tay chèo. Sau này, tôi thường nghĩ rằng chính sự hèn nhát của viên thuyền trưởng đã khiến cho cuộc đời tôi thay đổi. Giờ đây, tôi nghĩ rằng, đời tôi đã thay đổi chính vào thời điểm mà thuyền trưởng tỏ ra hèn nhát. Cuộc đời, như ai cũng biết, chẳng bao giờ định trước được, và tất cả những gì xảy ra chỉ là một chuỗi các sự kiện ngẫu nhiên. Nhưng ngay cả những người biết được chân lý ấy, vào một thời điểm nào đó của cuộc đời, khi ngoảnh lại phía sau, cũng sẽ hiểu rằng tất cả những điều ngẫu nhiên mà họ trải qua lại chính là quy luật. Tôi cũng có một giai đoạn như vậy; giờ đây, khi tôi ngồi bên chiếc bàn cũ để viết cuốn sách này và nhớ lại màu sắc của những galera Thổ Nhĩ Kỳ nhô lên từ màn sương, tôi nghĩ hôm nay chính là thời điểm thích hợp để bắt đầu và kết thúc một câu chuyện nào đó. https://thuviensach.vn Trông thấy hai chiếc tàu kia lách qua đám galera rồi mất dạng trong sương mù, thuyền trưởng của chúng tôi phấn chấn hẳn lên, rốt cuộc ông ta bạo dạn ra lệnh quất roi vào bọn phu chèo, nhưng chúng tôi đã bỏ lỡ cơ hội; hơn nữa, đến lúc ấy, khi bọn nô lệ đã đánh hơi thấy mùi tự do, roi vọt không còn tác dụng nữa. Những chiếc chiến thuyền Thổ Nhĩ Kỳ sặc sỡ đã xuyên thủng bức tường sương mù và xông thẳng về phía chúng tôi. Thuyền trưởng quyết định giao chiến, nhưng tôi nghĩ, ông ta làm như vậy không chỉ để chống lại quân giặc, mà còn để đè nén nỗi sợ hãi và sự luống cuống của chính mình; vừa giục giã bọn phu chèo, thuyền trưởng vừa ra lệnh chuẩn bị đại bác để tấn công, nhưng chẳng mấy chốc ý chí chiến đấu đã tiêu tan. Nếu chúng tôi không nhanh chóng đầu hàng, con tàu bị tấn công dữ dội sẽ đắm ngay lập tức, bởi vậy chúng tôi quyết định kéo cờ trắng. Trong khi chờ những con tàu Thổ Nhĩ Kỳ giữa trời yên biển lặng, tôi xuống khoang, thu dọn đồ đạc gọn gàng, như thể không phải đang đợi quân thù, những kẻ sẽ khiến cho cả cuộc đời tôi thay đổi, mà đang chờ bạn bè đến thăm; tôi mở chiếc rương nhỏ và lơ đãng xếp lại những cuốn sách. Khi giở quyển sách mà tôi đã mua ở Florence bằng một khoản tiền lớn, nước mắt tôi ứa ra; nghe bên ngoài có tiếng kêu, tiếng bước chân người chạy bồn chồn, tiếng động ầm ĩ, nhưng trong đầu tôi chỉ quanh quẩn một ý nghĩ: rồi đây tôi sẽ phải rời bỏ cuốn sách đang cầm trong tay, và tôi không muốn nghĩ về những gì đang xảy ra, mà chỉ muốn nghĩ về những gì người ta viết trong sách, dường như trong đó chứa đựng toàn bộ quãng đời quá khứ của tôi mà tôi không muốn chia lìa. Như thể cầu nguyện, tôi lẩm nhẩm những câu chữ vô tình đập vào mắt, nhắc lại những lời yêu quý mà tôi đã vui sướng đọc đến thuộc lòng, để ghi sâu trong dạ toàn bộ cuốn sách, để khi bọn chúng đến thì sẽ không phải nhớ tới chúng và những đọa đày chúng sẽ bắt tôi phải chịu đựng, mà chỉ nhớ về những sắc màu tươi đẹp của cuộc đời đã qua. Thòi đó, tôi là một người khác, mẹ tôi, vợ chưa cưới và bạn bè đã gọi tôi bằng một cái tên khác. Cho đến tận bây giờ, thỉnh thoảng https://thuviensach.vn trong giấc mơ, tôi vẫn nhớ về con người đã từng là tôi trước đây, và tôi thường toát mồ hôi khi choàng tỉnh dậy. Đó là một người chừng hai mươi ba tuổi, chỉ biết phân biệt những sắc màu tưởng tượng nhợt nhạt của những đất nước không có thực, do chúng ta bịa ra trong nhiều năm ròng, những con vật chưa bao giờ tồn tại trên đời và những vũ khí kì lạ chưa từng có trên đời; con người đó đã nghiên cứu khoa học và nghệ thuật ở Venice và Florence, anh ta cho rằng mình hiểu biết về thiên văn, toán học, vật lí và hội họa; dĩ nhiên, anh ta tự mãn là đã lĩnh hội được vô số điều trong số những thứ đã được sáng tạo nên từ trước khi anh ta có mặt trên đời, và anh ta thường nói về mọi thứ với nụ cười khinh khỉnh hạ cố; anh ta tin chắc rằng có nhiều điều anh ta còn làm được xuất sắc hơn; anh ta là người xuất chúng vô song; anh ta cho mình là thông minh siêu phàm và tài năng hơn hết thảy mọi người: nói tóm lại, đó là một người trẻ tuổi thường tình. Mỗi khi tôi cần suy ngẫm về thời quá khứ của mình, tôi thường bực bội khó chịu bởi lẽ trước đây tôi đã là cậu thanh niên ấy, bởi tôi đã nói với người yêu về những tình cảm, về những dự án, về thế giới và khoa học - tôi thường xuyên làm điều đó - và coi sự thán phục của vợ chưa cưới như là chuyện dĩ nhiên. Nhưng tôi thường an ủi mình rằng những độc giả đang kiên trì theo đuổi đến tận kết cục những ghi chép của tôi sẽ hiểu rằng người thanh niên ấy không phải là tôi. Và rất có thể, các độc giả nhẫn nại sẽ nghĩ như giờ đây tôi đang suy nghĩ, rằng, vào một ngày đẹp trời nào đó, câu chuyện của chàng trai trẻ ấy sẽ được tiếp nối ở đoạn mà nó bị ngắt quãng - lúc đọc quyển sách yêu quý của tôi. Khi bọn giặc đổ bộ lên con tàu của chúng tôi, tôi bỏ quyển sách vào rương và ra khỏi buồng tàu. Trên boong đang diễn ra cảnh hỗn loạn. Người của chúng tôi đang bị dồn thành đám, và bị lột trần ra để khám xét. Tôi thoáng nghĩ, trong cảnh loạn xạ này có thể nhảy qua boong tàu, nhưng hiểu rằng không ai để cho tôi bơi thoát, chúng sẽ bắn tên đuổi theo; vả lại, tôi cũng không biết chúng tôi đang ở cách bờ bao xa. Thoạt đầu tôi không bị ai động đến. Các nô lệ Hồi https://thuviensach.vn giáo được cởi xiềng đang phấn khích hò hét, đôi kẻ còn có ý định lập tức thanh toán các giám thị. Tôi quay về khoang tàu. Một lúc sau, tôi bị phát hiện, và chúng bắt đầu lục lọi đồ đạc của tôi. Chúng dốc hết các thứ trong rương ra để tìm vàng bạc; sau khi đồ đạc được mang đi hết thì có một người xuất hiện, y cầm mấy quyển sách còn sót lại, lơ đãng giở xem và dẫn tôi đến gặp thuyền trừởng. Thuyền trưởng (sau này tôi được biết đó là một người Venice cải đạo Hồi) cư xử với tôi tử tế, hỏi tôi biết làm gì. Để không bị đưa đến các galera, tôi nói rằng tôi rành thiên văn và ban đêm có thể định hướng được, nhưng chúng không quan tâm đến điều đó. Thấy thế, sực nhớ mình còn giữ được quyển sách về giải phẫu học, tôi tự xưng là thầy thuốc. Lát sau chúng dẫn đến một chiến binh bị thương mất cánh tay, nhưng tôi bảo tôi không phải là bác sĩ giải phẫu. Chúng nổi nóng và định tống tôi xuống galera nhưng trông thấy những quyển sách của tôi, viên thuyền trưởng liền hỏi tôi có biết gì về nước tiểu và mạch hay không. Nhờ đáp liều là có biết, tôi thoát khỏi số phận một phu chèo và cứu được thêm mấy quyển sách của mình. Nhưng tôi phải trả giá đắt cho các đặc quyền đặc lợi ấy. Những người Cơ Đốc giáo bị tống đi làm phu chèo lập tức căm ghét tôi. Nếu làm được, chắc họ đã giết chết tôi ngay đêm đầu tiên, khi tất cả chúng tôi bị nhốt trong hầm tàu, nhưng họ sợ, vì thấy tôi đã thiết lập được mối quan hệ nào đó với người Thổ. Vị thuyền trưởng do dự của chúng tôi đã bị phơi xác trên cọc, các giám thị trông coi nô lệ thì bị xẻo tai xẻo mũi và thả bè trôi trên biển để làm gương. Khi các vết thương trên mình những người Thổ tự liền miệng, - tôi chữa chạy không chỉ bằng kĩ năng mà cả bằng sự láu vặt - ai cũng tin tôi là thầy thuốc. Ở dưới hầm tàu, khi đêm đến, thậm chí ngay cả những kẻ ghen ăn tức ở, từng tố cáo với người Thổ rằng tôi không phải là bác sĩ, cũng nhờ tôi xem những vết thương của họ. Đoàn tàu tiến vào Istanbul một cách rất long trọng. Vị Padishah nhỏ tuổi (Padishah - danh hiệu tương đương với Hoàng đế ở đế quốc Ottoman, Ba Tư (cổ) và nhiều nước hồi giáo khác trước đây) - ấu vương Ottoman, ngự duyệt cuộc khải https://thuviensach.vn hoàn. Quốc kì Ottoman được kéo lên trên tất cả các cột cờ trên tàu; bọn thanh niên bắn tên vào những lá cờ rủ của chúng tôi, ảnh Đức Mẹ Đồng Trinh và thánh giá bị để lộn ngược. Vùng ngoại ô vang lộng tiếng đại bác chào mừng. Những cuộc lễ lạt long trọng, mà hầu hết tôi đều theo dõi với nỗi buồn chán, kinh tởm và khinh nhạo, kéo dài lâu khác thường, đến nỗi nhiều người đi xem lăn ra say nắng. Đến chiều tối, chúng tôi thả neo ở Kasimpasha (một vùng thuộc địa phận châu Âu của Istanbul). Lũ chúng tôi bị xiềng vào dây xích để dẫn đi trình Padishah. Nhằm nhục mạ danh dự quân nhân của chúng tôi, người Thổ bắt chúng tôi đeo binh giáp lộn ngược, còn các thuyền trưởng và sĩ quan thì bị tròng những vòng sắt vào cổ; với bộ dạng như vậy chúng tôi được giải đến cung điện trong tiếng hò reo hoan hỉ, trong tiếng nhạc nhạo báng được chơi bằng kèn trống đoạt được từ con tàu của chúng tôi. Dân chúng đứng ven đường vui vẻ và tò mò nhìn chúng tôi. Chúng tôi không nhìn thấy Padishah, nhưng Ngài đã tuyển cho mình một số nô lệ. Họ đưa chúng tôi đến Galata (một vùng thuộc địa phận châu Âu của Istanbul) và giam vào nhà tù của Pasha Sadik. (Pasha: một tước hiệu đại thần trong xã hội Ottoman và các nước đạo Hồi, thường gồm cả quan võ và quan văn) Nhà tù thật tồi tệ và kinh tởm, hàng trăm tù binh thối rữa dần mòn trong những phòng giam chật hẹp bẩn thỉu. Tôi nhận thấy có nhiều người cần đến nghề nghiệp mới của tôi, thậm chí một đôi kẻ đã được tôi chữa khỏi. Tôi kê đơn cho các giám ngục bị đau lưng và đau chân. Vì vậy, tôi lại được tách ra giam riêng trong một phòng nhỏ khá tử tế, có ánh sáng mặt trời. Nhìn những người còn lại, tôi thầm cám ơn số phận, nhưng rồi vào một buổi sáng, lính canh đánh thức tôi cùng tất cả mọi người và bảo phải đi làm. Khi tôi bảo tôi là thầy thuốc và có kiến thức về khoa học, bọn lính canh chỉ phá lên cười: Pasha đang xây tường bao quanh khu vườn của Ngài, cần có nhiều người làm. Sáng sáng, từ trước khi mặt trời lên, chúng xiềng chúng tôi vào dây xích và giải ra ngoài thành phố. Suốt ngày chúng tôi nhặt đá, và đến chiều tối, lại bị xiềng, chúng tôi quay về nhà https://thuviensach.vn giam, tôi nghĩ rằng Istanbul là một thành phố xinh đẹp, nhưng phải sống ở đây như một ông chủ, chứ không phải như một tên nô lệ. Nhưng dù sao đi nữa tôi cũng không phải là một tù binh tầm thường. Tôi không chỉ chữa bệnh cho những nô lệ đang chết dần chết mòn trong nhà giam, mà cả những người nghe danh tôi là thầy thuốc mà tìm đến. Phần lớn các khoản tiền kiếm được nhờ hành nghề chữa bệnh, tôi buộc phải đút lót cho trưởng nhóm nô lệ và bọn lính canh, để thỉnh thoảng chúng lén dẫn tôi ra ngoài nhà tù. Với số tiền giấu giếm được bọn chúng, tôi thuê người dạy tiếng Thổ. Ông thầy dạy tôi là một người Thổ hiền lành đã đúng tuổi, thuộc số những người phục vụ Pasha. Ông rất sung sướng thấy tôi lĩnh hội khá nhanh tiếng Thổ, và bảo rằng chẳng mấy chốc tôi sẽ trở thành một người Hồi giáo. Lần nào ông cũng lấy làm bối rối, ngượng nghịu khi nhận tiền học phí từ tay tôi. Ngoài ra, tôi còn đưa tiền nhờ ông mua thức ăn, vì tôi nóng lòng chăm lo sức khỏe bản thân. Một buổi chiều mù sương, một viên kiahia (quản gia trong những nhà quyền quý) bước vào phòng giam tồi tàn của tôi và bảo Pasha muốn gặp mặt tôi. Cảm thấy ngạc nhiên và lo lắng nhưng tôi cũng tức tốc sửa soạn lên đường. Tôi đồ rằng, có lẽ ai đó trong số người thân ở Tổ quốc, có thể là cha tôi, cũng có thể là nhạc phụ tương lai, đã gửi tiền sang để chuộc tôi về. Vừa rảo bước trong sương mù qua những con phố ngoằn ngoèo chật hẹp, tôi vừa mường tượng đến lúc bỗng chốc mình lại ở nhà, choàng tỉnh dậy sau giấc ngủ và nhìn thấy những người ruột thịt. Tôi đoán rằng họ đã nhờ cậy ai đó tới cứu giúp tôi, và nếu ra khỏi làn sương mù này, tôi sẽ có mặt trên con tàu đưa tôi về cố quốc; nhưng khi chúng tôi bước vào dinh thự của Pasha, tôi hiểu rằng sẽ chẳng dễ gì mà thoát khỏi chốn này. Ở đây, ai cũng rón rén đi nhẹ nói khẽ. Thoạt đầu, người ta đưa tôi vào tiền sảnh, sau đó mới dẫn vào phòng. Ngọa dài trên chiếc ghế sofa hẹp là một người tầm thước, niềm nở, chân phủ tấm chăn. Bên cạnh có một người nữa, vóc dáng https://thuviensach.vn vạm vỡ. Người nằm trên sofa chính là Pasha, ông vẫy tay ra hiệu bảo tôi đến gần. Chúng tôi bắt đầu trò chuyện, ông hỏi han, tôi thì đáp lời rằng về cơ bản tôi đã nghiên cứu thiên văn, toán học, kĩ thuật, ngoài ra còn hiểu biết đôi chút về y học và đã cứu chữa được nhiều người. Có lẽ, tôi sẽ còn kể với ông nhiều hơn nữa, nhưng Pasha nói rằng xét qua việc tôi đã học được tiếng Thổ một cách mau lẹ như vậy, hẳn là tôi cũng sáng dạ, và nói thêm là ông đang ốm, và các thầy thuốc không chữa được cho ông khỏi bệnh, ông đã nghe đồn đại nhiều về tôi và cũng muốn thử xem tay nghề của tôi điệu nghệ đến chừng nào. Pasha bắt đầu kể về bệnh tình của ông, cứ như thể trên thế gian này chỉ có mình ông mắc phải căn bệnh ấy, và ông mắc bệnh là bởi bọn địch đã lừa dối Đức Allah mà vu oan giá họa cho ông. Nhưng tôi đoán chắc ông ta đang mắc căn bệnh mà chúng tôi thường gọi là hen suyễn. Tôi thăm bệnh cho ông kĩ lưỡng, nghe tiếng ho rồi sau đó xuống bếp làm những viên bạc hà và thuốc nước chữa ho từ các loại cây thuốc tìm được ở đấy. Biết Pasha sợ bị đầu độc, tôi bèn uống một ngụm thuốc nước và nuốt một viên trước mặt ông. Ông lệnh cho tôi lập tức ra khỏi dinh thự và quay về nhà giam, về sau, viên kiahia giảng giải cho tôi rõ rằng Pasha không muốn để cho những thầy thuốc khác sinh lòng tỵ hiềm. Ngày hôm sau, tôi lại tới thăm bệnh cho ông, nghe tiếng ông húng hắng ho và khuyên ông cứ tiếp tục dùng các loại thuốc đó. Như một đứa trẻ nít, Pasha rất thích những viên hoàn tán đủ màu mà tôi dốc vào lòng bàn tay ông. Khi quay về phòng giam, tôi không ngớt cầu Chúa cho ông được khỏe hơn. Sang ngày hôm sau thì có gió Bắc thổi về: tôi thầm nghĩ, với tiết trời đẹp như thế bất kì ai cũng sẽ cảm thấy sảng khoái hơn, nhưng không thấy ai đến gọi tôi cả. Một tháng sau, đang lúc đêm tối, người ta lại cho gọi tôi. Pasha đã đi lại được và rất lanh lẹ phấn chấn. Tôi phấn khởi thấy ông đã làm chủ được hơi thở và đang tuyên phạt ai đó. Nom thấy tôi, ông mừng rỡ bảo rằng tôi đã chữa cho ông lành bệnh, và tôi là một thầy https://thuviensach.vn thuốc giỏi. Vậy tôi muốn nhận được đặc ân gì ở ông không ? Tôi hiểu rằng ông chẳng thể nào lập tức giải phóng cho tôi và gửi tôi về cố quốc, nên chỉ phàn nàn về nhà giam, về những xiềng xích, và nói rằng tôi sẽ có ích cho ông, nếu tôi được nghiên cứu y học, thiên văn, khoa học, vậy mà tôi lại buộc phải làm những công việc chân tay nặng nhọc chẳng đâu vào đâu. Tôi cũng không biết ông lắng nghe tôi tới chừng mực nào. Phần lớn số tiền trong chiếc túi nhỏ mà ông ban cho tôi bị bọn lính canh đoạt mất. Một tuần sau, đang đêm viên kiahia lại đến, bắt tôi thề thốt sẽ không chạy trốn, rồi tháo xích trói cho tôi. Bọn họ vẫn dẫn tôi đi làm, nhưng đám lính canh đối xử với tôi đã độ lượng hơn trước. Ba ngày nữa trôi qua, viên kiahia mang đến cho tôi quần áo mới, và tôi hiểu rằng mình được Pasha bảo trợ. Đêm đêm tôi được mời vào dinh thự. Tôi kê đơn thuốc cho những tay hải tặc già bị căn bệnh thấp khớp hành hạ, và cho những anh lính trẻ khốn khổ vì chứng đau dạ dày, tôi chích huyết cho những người ghẻ lở và những kẻ béo phì mắc bệnh thống phong. Tôi cho đứa con trai nói lắp của một người hầu trong dinh Pasha uống thuốc nước và một tuần sau tôi được thằng bé đã hết tật lắp bắp ấy đọc tặng một bài thơ. Mùa Đông cứ thế trôi qua. Đến mùa Xuân, không thấy ai quấy quả gì tôi đến mấy tháng liền, rồi tôi hay rằng Pasha đã cùng với hạm đội lên đường đi Địa Trung Hải. Giữa ngày hè oi bức, những người chứng kiến cơn tuyệt vọng và giận dữ của tôi bèn thuyết phục rằng tôi chớ nên than phiền về tình cảnh của mình, bởi tôi đã kiếm được bộn tiền nhờ việc chữa bệnh rồi. Một cựu nô lệ cải sang đạo Hồi từ nhiều năm trước và đã lấy vợ ở đây xui tôi nên tìm cách chạy trốn. Vì người ta đang lừa dối tôi đấy, họ sẽ chẳng đời nào để một nô lệ có ích cho họ trở về Tổ quốc đâu. Tôi chỉ có thể được tự do chừng nào tôi, cũng như ông ta, cải sang đạo Hồi mà thôi. Tôi đồ chừng chắc ông ta gợi chuyện để tôi cởi mở, nên vội đáp rằng tôi https://thuviensach.vn không có ý định bỏ trốn. Thật ra, không phải là tôi không có ý định bỏ trốn, chẳng qua là không đủ lòng can đảm thôi. Tất cả những kẻ chạy trốn đều bị bắt lại khá nhanh. Họ bị đánh đập dã man, rồi sau đó, trong các buồng giam tôi lại phải bôi thuốc mỡ lên vết thương cho những kẻ bất hạnh này. Đến mùa Thu, Pasha cùng hạm đội từ cuộc hành binh trở về; ông bắn đại bác chào mừng Padishah, cố gắng tổ chức hội hè cho dân chúng như năm ngoái, nhưng rõ ràng là cuộc hành binh không được tốt đẹp lắm. Số tù binh đưa về nhà giam không nhiều. Sau đó chúng tôi được biết quân Venice đã đốt mất sáu chiếc tàu. Tôi tìm cách nói chuyện với đám tù binh, hy vọng nhận được tin tức gì đó từ quê hương, nhưng phần lớn tù binh mới là người Tây Ban Nha; họ kín tiếng, vô học và sợ sệt, luôn cầu giúp đỡ và xin bánh mì. Chỉ có một người xem ra đáng cho tôi lưu tâm: cánh tay đã bị xén cụt, nhưng anh ta không nản chí và luôn nói rằng một vị tổ tiên của anh ta cũng từng gặp hoạn nạn như vậy, nhưng khi thoát được đã dùng một tay còn lại để viết các thiên truyện phiêu lưu; anh ta hy vọng rằng số phận của mình rồi cũng như thế. Tôi vẫn thường nhớ đến con người đó mỗi khi hư cấu các thiên truyện của mình - để mà sống, còn anh ta thì mơ ước được sống, để mà sáng tác truyện. Sau đó một thời gian ngắn, nạn dịch hạch bùng lên trong nhà giam, mang đi tới hơn một nửa số nô lệ: tôi thoát được nhờ những khoản tiền hối lộ mà tôi cúng cho lính canh cho nên tôi được sống riêng trong phòng biệt giam và không bị lây bệnh. Những người sống sót lại bị dẫn đi làm những công việc mới. Tôi chẳng phải đi đâu. Tối đến, nô lệ kháo chuyện rằng họ bị đưa đến phía bên kia vịnh Sừng Vàng (vịnh nhỏ thuộc phần châu Âu của Istanbul), và ở đó họ làm việc với các thợ mộc, thợ may, thợ sơn đang làm những con tàu, tháp chuông và pháo đài bằng bìa các tông. Sau đó, chúng tôi hay tin Pasha sắp cưới con gái của tể tướng cho con trai mình và đang chuẩn bị một đám cưới hết sức linh đình. https://thuviensach.vn Một buổi sáng họ gọi tôi đi gặp Pasha. Tôi lên đường, nghĩ bụng có lẽ ông lại bị viêm phổi. Pasha đang bận, tôi ngồi trong phòng mà chờ đợi. Lát sau cánh cửa hông mở ra, và một người hơn tôi chừng năm tuổi bước vào, tôi nhìn anh ta và lặng đi vì kinh hãi. https://thuviensach.vn 2 Người vừa đi vào giống tôi đến kì lạ. Đích thị là tôi ! Tôi đã thoáng nghĩ vậy vào giây phút đầu tiên. Cứ như thể có ai đó muốn trêu chọc tôi, lại dẫn tôi vào phòng qua cánh cửa đối diện với cánh cửa mà tôi vừa bước vào ban nãy; rồi dường như người đó nói với tôi rằng: coi này, mày phải như thế này chứ, mày phải bước vào phòng như thế này, chân tay mày phải cử động như thế, người ngồi trong phòng phải nhìn mày như thế ! Chúng tôi chào nhau, nhìn thẳng vào mắt nhau. Tuy nhiên, xem ra anh ta không có vẻ ngạc nhiên. Lúc ấy tôi thoáng nghĩ, kì thực anh ta cũng chẳng giống tôi lắm, vì anh ta để râu hàm; cứ như là tôi đã quên mất khuôn mặt của chính mình nom ra làm sao rồi. Anh ta ngồi xuống đối diện tôi và tôi chợt nhớ ra rằng đã một năm nay, tôi chẳng soi gương lần nào. Một lúc sau, cánh cửa mà tôi bước vào lúc nãy chợt mở ra, và anh ta được gọi đi. Tôi ngồi lại chờ và nghĩ rằng câu chuyện vừa xảy ra chẳng phải là một trò đùa bày đặt vụng về, mà chỉ là kết quả từ trí tưởng tượng đau ốm của tôi. Chả là trong những ngày ấy tôi thường thấy những ảo mộng nào đó chập chờn trước mắt: như thể tôi đã trở về nhà, người thân ùa ra đón tiếp, rồi bỗng dưng tất cả biến mất, còn tôi lại đang ở trên tàu, trong khoang của mình... Tất cả những cái đó trở thành niềm an ủi, tựa như giấc mơ trong cổ tích. Tôi còn chưa kịp nghĩ con người kia cũng bước ra từ những câu chuyện cổ tích của tôi, chỉ khác là chúng đã biến thành sự thực, thì cánh cửa xịch mở, và người ta gọi tôi. Pasha đang đứng cách bản sao của tôi một đoạn. Ông lệnh cho tôi hôn gấu áo người ấy, rồi, khi tôi đã tuân theo, ông hỏi thăm tôi công việc thế nào. Tôi bắt đầu phàn nàn về cuộc sống nặng nề trong nhà giam, và về chuyện tôi mong mỏi được trở về Tổ quốc, nhưng ông không muốn nghe. Pasha nhắc rằng tôi đã nói với ông về https://thuviensach.vn chuyện tôi có những hiểu biết về khoa học, về thiên văn và kĩ thuật, vậy thì, tôi có biết gì về thuốc nổ và pháo hoa không ? Tôi lập tức trả lời là có biết, nhưng bắt gặp ánh mắt của kẻ giống hệt như mình, tôi đâm nghi là đang bị giăng bẫy. Pasha bảo rằng đám cưới mà ông đang sửa soạn sẽ rất khác thường, sẽ có một đêm pháo hoa vượt trội tất cả những cuộc được tổ chức trước đó. Người giống hệt tôi, mà Pasha gọi đơn giản là "Hoja" (tiếng xưng hô thông dụng ở nhiều nước Hồi giáo, gốc từ tiếng Ả-rập, còn được phiên âm thành “Hajji”, “Hodja”, “Hoxha”, “Hodza”, v.v... tương tự như “thầy", thường dùng để gọi một người đàn ông Hồi giáo một cách trân trọng), đã từng làm pháo hoa để mừng sinh nhật Padishah; Hoja có đôi chút hiểu biết về nghề này, hồi đó anh ta làm việc với ông thợ thuốc nổ người Malta, nay đã quá cố, và Pasha cho rằng tôi sẽ có ích cho anh ta. Hóa ra, chúng tôi sẽ bổ sung cho nhau ! Nếu chúng tôi tổ chức được một màn pháo hoa hoành tráng vui vẻ, Pasha sẽ có thưởng. Tôi cho rằng đã đến lúc đề đạt nguyện vọng trở về Tổ quốc, nhưng Pasha hỏi từ khi đến Istanbul tôi có lần nào quan hệ với đàn bà hay không, và khi nghe câu trả lời của tôi, ông bảo tự do mà không có đàn bà thì chẳng có ý nghĩa gì. Pasha nhắc lại đúng những lời lẽ mà bọn lính canh đã nói với tôi; chắc là mặt tôi nom thộn lắm nên ông phá lên cười. Quay về phía Hoja, ông bảo anh ta phải chịu tất cả trách nhiệm. Chúng tôi đi ra. Trong khi chúng tôi đi về nhà bản sao của tôi, tôi nghĩ bụng, mình tuyệt nhiên chẳng có gì để dạy cho anh ta cả. Nhưng cả anh ta cũng chẳng biết gì nhiều hơn tôi. Chúng tôi cùng nghĩ về một điều: cốt làm sao để chế được một thứ hỗn hợp thuốc nổ tốt. Để làm được điều đó, chúng tôi phải cân đong kĩ lưỡng, trộn thuốc nổ, làm pháo và đêm đến mang ra đốt thử dưới chân tường pháo đài. Trong khi những người làm thuê cho chúng tôi đốt những quả pháo mới làm được trong ánh mắt khâm phục của bọn trẻ ngọại thành, chúng tôi ngồi dưới hàng cây, trong bóng tối, hồi hộp và tò mò chờ đợi kết quả; chúng tôi cũng làm như vậy tại các cuộc thử nghiệm những quả pháo phi thường của mình vào lúc ban ngày. Sau những cuộc thử https://thuviensach.vn pháo ấy, đôi khi dưới ánh trăng, đôi khi trong màn đêm dày đặc, tôi cố gắng ghi chép những điều trông thấy vào cuốn sổ nhỏ. Đến khuya, chúng tôi quay về ngôi nhà có những ô cửa sổ hướng ra vịnh Sừng Vàng của Hoja, và trước khi chia tay, chúng tôi cùng thảo luận chi tiết về các kết quả. Ngôi nhà của anh ta bé nhỏ, tối tăm và bất tiện. Cửa chính mở ra một ngõ phố ngoằn ngoèo, với dòng nước đen ngòm chảy từ đâu ra không rõ, biến mặt đường thành một thứ đất sét có mùi chua khẳm. Trong nhà hầu như không có đồ đạc, nhưng mỗi lần bước vào tôi đều cảm thấy chật chội và trong lòng dấy lên một nỗi buồn kì lạ. Có thể, con người muốn tôi gọi anh ta một cách đơn giản là Hoja, vì không thích cái tên được kế thừa từ ông nội, đã gieo nỗi buồn đó vào lòng tôi; anh ta theo dõi tôi, tựa hồ như muốn học theo tôi một điều gì đó, nhưng không biết chính xác là điều gì. Tôi không thể nào quen với việc ngồi trên chiếc đi văng mà anh ta kê sát tường, nên khi chúng tôi thảo luận với nhau về các thí nghiệm, tôi thường đứng, đôi khi nóng nảy đi đi lại lại trong phòng. Tôi nghĩ rằng Hoja rất khoái như thế - anh ta ngồi, và có thể cứ thế mà quan sát tôi bao lâu tùy thích trong ánh sáng mờ đục của ngọn đèn. Cảm nhận được cái nhìn của anh ta hướng vào mình, tôi chợt thấy bất an, bởi lẽ cơ hồ như anh ta không nhận ra sự giống nhau giữa hai chúng tôi. Hoặc có thể anh ta cũng nhận ra nó, nhưng cố tình lờ đi. Như thể anh ta đang giở trò với tôi: bày đặt ra một thí nghiệm nho nhỏ với tôi và rút ra những kết luận nào đó. Do vậy, những ngày đầu tiên anh ta ngắm nghía tôi đúng như thế: cứ như thể anh ta đang nghiên cứu một điều gì đó, và sau khi nghiên cứu xong thì lại càng thấy quan tâm hơn nữa. Tuy nhiên, dường như anh ta lo sợ không dám dấn lên bước nữa để củng cố sâu hơn kiến thức của mình, và điều đó khiến tôi cảm thấy buồn chán. Sự ngần ngại của anh ta khiến tôi vững dạ, nhưng không xua tan bớt nỗi bất an. Anh ta muốn vô tình kéo tôi vào cuộc tranh luận: một lần khi chúng tôi đang bàn bạc về các thí nghiệm, lần khác - khi anh ta hỏi tại sao https://thuviensach.vn đến giờ này tôi vẫn chưa là tín đồ Hồi giáo; nhưng tôi đoán được mưu mô của anh ta nên đánh trống lảng, nói sang chuyện khác. Anh ta cảm nhận được sự thận trọng của tôi, và tôi hiểu rằng anh ta khinh thường tôi, nên tôi lấy làm bực bội. Trong những ngày ấy, giữa chúng tôi chỉ có một điểm chung duy nhất là cả hai đều thấy khinh miệt nhau. Tôi cố gắng kềm chế, vì cho rằng nếu chúng tôi tổ chức được màn bắn pháo hoa thành công mỹ mãn, không xảy ra sự cố gì, thì có khả năng họ sẽ cho phép tôi được trở về Tổ quốc. Một lần, giữa đêm khuya, khi quả pháo thăng thiên của chúng tôi bay vút lên đặc biệt cao, Hoja ngây ngất vì thành công nên đã nói rằng một lúc nào đó anh ta sẽ làm một quả pháo bay tận Mặt Trăng; chỉ cần tìm ra công thức pha chế thuốc nổ và đúc vỏ thích hợp để nhồi thuốc pháo. Tôi cố gắng giảng giải rằng Mặt Trăng ở rất xa, nhưng Hoja ngắt lời tôi, nói rằng anh ta cũng biết vậy, nhưng chẳng lẽ Mặt Trăng lại không phải là hành tinh gần chúng ta nhất hay sao ? Tôi tán thành, nhưng anh ta không trấn tĩnh được, mà ngược lại, càng thêm phấn khích tợn. Hai hôm sau, vào lúc nửa đêm, anh ta lại hỏi: thế tại sao tôi cứ chắc mẩm rằng Mặt Trăng là hành tinh gần chúng ta nhất ? Nhỡ đó là do thị giác bị đánh lừa thì sao ? Bấy giờ, lần đầu tiên tôi mới nói với anh ta là tôi đã nghiên cứu về thiên văn, và trình bày vắn tắt các luận điểm vũ trụ học cơ bản của Ptolemy (Tên đầy đủ theo tiếng Latỉnh là Ptoỉemaeus Claudỉus (khoảng 90- 160): nhà thiên văn học, nhà toán học người Ai Cập (hoặc Hy Lạp) thời cổ đại). Tôi nhận thấy anh ta nghe rất chăm chú nhưng lại không dám nói một điều gì đấy để biểu lộ sự quan tâm của mình. Khi tôi ngừng lời, anh ta nói là có biết học thuyết của Batlamius, nhưng điều đó không làm thay đổi sự ngờ vực của anh ta về việc liệu có hành tinh nào đó gần chúng ta hơn Mặt Trăng hay không. Đến gần sáng, anh ta nói về hành tinh đó như thể đã có những chứng cớ về sự tồn tại của nó. https://thuviensach.vn Ngày hôm sau, anh ta ấn vào tay tôi một quyển sách được viết bằng nét chữ xấu khủng khiếp. Mặc dù vốn tiếng Thổ chẳng được bao nhiêu, tôi cũng nhận ra đây là bản tóm lược Almageisé (Luận văn khoa học của Ptolemy) - trong đó tôi chỉ chú ý đến cách gọi tên các hành tinh bằng tiếng Ả-rập, mà cũng chẳng phải quan tâm đặc biệt gì cho lắm. Thấy quyển sách không gây ấn tượng gì đối với tôi và thấy tôi đặt nó xuống, Hoja liền nổi giận. Anh ta bảo rằng lẽ ra tôi chớ nên tự tin như thế mà hãy thử đọc quyển sách anh ta đã phải bỏ ra tới bảy đồng tiền vàng để mua về. Hệt như một cậu học trò ngoan ngoãn, tôi giở cuốn sách ra và bắt đầu kiên nhẫn lật từng trang nhưng chỉ thấy một bản sơ đồ khá sơ sài. Trên bầu trời có vẽ các hành tinh xung quanh Trái Đất. Vị trí của các hành tinh được đánh dấu đúng, nhưng người vẽ không mảy may có chút khái niệm nào về trật tự phân bổ của chúng. Sau đó, tôi chú ý đến một ngôi sao không lớn nằm giữa Trái Đất và Mặt Trăng, nhìn kĩ thì thấy ngôi sao này về sau mới được vẽ thêm vào cuốn sách, vết mực còn mới han. Tôi lật giở cuốn sách đến tận trang cuối cùng rồi trả lại cho Hoja. Anh ta nói, giọng rất nghiêm trọng, rằng nhất định sẽ tìm ra ngôi sao đó. Tôi làm thinh không nói không rằng - sự im lặng ập đến khiến cả tôi lẫn anh ta đều cảm thấy bực bội trong lòng. Do việc không có thêm một quả pháo thăng thiên nào có thể bay cao đến mức lọt vào khoảng không giữa các vì sao, chúng tôi cũng thôi không trở lại đề tài này nữa. Thành công nho nhỏ của chúng tôi vẫn chỉ là một sự tình cờ ngẫu nhiên, chứa đựng điều bí mật mà chúng tôi không lí giải được. Hoja kiếm được trong một tiệm nhỏ ở Istanbul thứ thuốc nổ mà ngay cả người bán hàng cũng chẳng biết gọi là gì, chúng tôi đạt được kết quả rất tốt về độ chói sáng, về công suất và mức độ rực rỡ của pháo hoa. Chúng tôi cho rằng loại thuốc nổ vàng vàng hơi lấp lánh ấy là hỗn hợp gồm diêm sinh và sulphate đồng. Với loại thuốc nổ đó, chúng tôi chế ra đủ thứ hỗn hợp có thể tưởng tượng ra để thu được những gam màu khác nhau, nhưng chúng tôi không hài lòng với gam cà phê sữa và màu xanh phớt. Hoja bảo dù sao đi nữa, so https://thuviensach.vn với những gì mà từ xưa tới nay Istanbul được chứng kiến thì đây cũng là thứ tốt nhất rồi. Sau màn trình diễn pháo hoa vào đêm thứ hai trong hôn lễ, thành công của chúng tôi được hết thảy mọi người công nhận, ngay cả những kẻ thù địch đã từng bày mưu tính kế ngáng trở công việc của chúng tôi. Tôi đâm ra lo lắng, khi nghe nói từ bờ bên kia vịnh Sừng Vàng, Padishah cũng sẽ chiêm ngưỡng đêm pháo hoa; tôi sợ rằng sẽ xảy ra điều gì đó không ổn, và tôi sẽ chẳng bao giờ được trở về quê cũ nữa. Khi hiệu lệnh mở màn đêm pháo hoa được ban ra, tôi lẩm nhẩm đọc kinh cầu nguyện. Thoạt đầu, để chào mừng các vị quan khách, chúng tôi bắn những trái pháo thăng thiên đủ sắc màu; tiếp đến là một loại pháo nổ theo vòng tròn - chúng tôi gọi nó là "Cối xay gió"; trong khoảnh khắc, cả bầu trời rực lên những sắc đỏ, sắc vàng và thiên thanh, kèm theo tiếng nổ kinh hồn và đẹp lộng lẫy trên cả kỳ vọng của chúng tôi; những trái pháo được bắn lên càng nhiều thì vòng tròn càng xoáy nhanh hơn, nhanh hơn nữa, rồi đột nhiên nó chói lóa, soi sáng mọi thứ vằng vặc như giữa ban ngày và ngừng lại. Tôi chợt tưởng như mình đang ở Venice; tôi mới tám tuổi, lần đầu tiên được đi xem pháo hoa, và cũng như bây giờ, lúc ấy tôi thấy mình thật bất hạnh - tôi không được mặc chiếc áo khoác màu đỏ mới tinh của mình, mà anh trai tôi đang diện nó, vì áo của anh ấy đã bị rách toạc vào buổi tối hôm qua khi hai đứa tôi choảng nhau; những trái pháo nổ vào đêm hôm ấy cũng đỏ hệt như màu chiếc áo khoác mới đính hàng dãy cúc của tôi mà tôi không được mặc và đã thề sẽ không bao giờ mặc nữa, đối với anh tôi thì nó hơi chật. Tiếp đến, chúng tôi bắn một loạt pháo kiểu khác gọi là "Đài phun nước"; từ dưới những mái nhà cao chừng năm thân người lửa bắt đầu tuôn ra; những người đứng ở bên kia bờ vịnh chắc sẽ nom thấy ngọn lửa rõ hơn chúng tôi; và cũng như chúng tôi, họ hẳn cũng phải rất hân hoan khi từ đài phun nước những trái pháo bắt đầu vọt lên cao; nhưng chúng tôi còn muốn khiến họ hân hoan hơn nữa kia - bởi những chiếc bè mảng đã tròng trành chao đảo trên mặt nước. Từ https://thuviensach.vn những ngọn tháp pháo đài bằng bìa các tông tượng trưng cho các chiến công trong quá khứ được gắn vào các bè, những trái pháo phát nổ và bay vút lên bầu trời. Tiếp đó, chiếc thuyền buồm mà trên đó tôi đã bị bắt làm tù binh lướt đến và các chiến thuyền khác giã pháo như mưa vào nó. Vậy là tôi được sống lại thêm lần nữa cái ngày tôi bị bắt làm tù binh. Khi những con tàu bằng bìa các tông bắt đầu bốc cháy và chìm dần xuống làn nước, cả hai bên bờ vịnh dậy lên những tiếng hô lớn: "Sáng danh Đức Allah ! Sáng danh Đức Allah !" Sau đó chúng tôi kích hoạt lũ rồng, từ mõm, từ lỗ tai và mũi chúng những ngọn lửa phụt ra. Những con rồng bắt đầu vờn đấu với nhau. Theo chủ ý ban đầu, chúng tôi không định để cho con nào được thắng cả, nhưng khi trời đã sẩm tối, người của chúng tôi trên các bè mảng cho quay các bánh xe guồng nước thì đàn rồng bắt đầu từ từ vươn cao lên bầu trời trong tiếng hò reo huyên náo vừa thán phục vừa kinh hoàng của người xem. Khi những con rồng lại một lần nữa ầm ầm lao thẳng vào nhau như sấm động, những quả pháo trên các bè bùng lên; tất cả mọi ngòi nổ mà chúng tôi bố trí trên mình những con quái vật cần được đốt lên đúng vào thời điểm đã định, để tất cả mọi thứ xung quanh, như chúng tôi đã suy tính, nom y hệt như cảnh trong địa ngục. Tôi nhận ra là chúng tôi đã thành công, khi nghe tiếng nức nở của một thằng bé đứng cách chúng tôi một quãng: cha nó đã quên bẵng cả con mình, cứ ngửa mặt, há hốc mồm mà nhìn lên bầu trời dữ dội. Giờ thì ta sẽ được trở về xứ sở, tôi nghĩ bụng. Trên một chiếc bè màu đen mà khán giả không nhìn thấy, một tạo vật chúng tôi gọi là “quỷ Shaitan" (quỷ sứ - theo truyền thuyết Hồi giáo, tương ứng quỷ Satan trong Thiên Chúa giáo) bắt đầu bay lên bầu trời địa ngục; chúng tôi gắn vào nó nhiều pháo đến nỗi đâm lo sợ rằng nó sẽ bay lên bầu trời cùng cả chiếc bè lẫn người được bố trí trên đó, nhưng mọi sự đã diễn ra yên ổn: sau khi bốc cháy, những con rồng biến mất, "quỷ Shaitan" bay vọt lên trời, những trái cầu lửa từ thân nó không ngớt tuôn ra kèm theo tiếng nổ đì đoàng. Có một thoáng chốc tôi đột nhiên thấv lo lắng, bởi nghĩ rằng không khéo chúng tôi làm cho cả Istanbul khiếp vía; ngay chính bản thân tôi cũng gần như hoảng sợ; tôi có https://thuviensach.vn cảm tưởng rằng rốt cuộc tôi đã bắt tay vào thực hiện điều cốt yếu mà tôi muốn làm trong đời mình, và chẳng có ý nghĩa gì chuyện tôi đang ở thành phố nào: tôi muốn "Quỷ Shaitan' bay lượn và phun lửa trên trời như vậy suốt đêm. Nó hơi chao đảo một chút rồi lao xuống vịnh Sừng Vàng trong tiếng reo hò phấn khích từ cả hai bờ. Rơi xuống nước rồi, nó vẫn tiếp tục cháy bùng bùng. Sáng hôm sau, hệt như trong truyện cổ tích, Pasha ban cho Hoja một túi nhỏ đầy tiền vàng. Ông nói rất hài lòng về màn biểu diễn pháo hoa, nhưng thấy hoảng sợ về chiến thắng của quỷ Shaitan. Chúng tôi còn tổ chức bắn pháo hoa hàng chục lượt nữa. Ban ngày, chúng tôi sửa chữa những mô hình bị cháy sém, nghĩ thêm những trò mới. Các tù binh từ nhà giam được gửi đến giúp chúng tôi nhồi thuốc vào các trái pháo. Một nô lệ bị cháy thui cả mặt và mù mắt khi mười bao thuốc nổ tung. Hôn lễ kết thúc, và tôi thôi không gặp Hoja nữa. Tôi lấy làm mừng vì thoát khỏi ánh mắt ghen tỵ của con người lúc nào cũng theo dõi tôi, nhưng đồng thời cũng nhớ lại một cách chẳng phải là không hài lòng về những ngày sôi nổi đã cùng bên nhau. Khi nào được trở về nhà, tôi sẽ kể với tất cả mọi người về nhân vật có bề ngoài giống hệt tôi nhưng chẳng bao giờ anh ta nhắc tới chuyện đó. Ngồi trong phòng giam, để giết thì giờ, tôi cứu chữa bệnh nhân, và một lần, khi được Pasha cho gọi, tôi hồi hộp, hầu như cảm thấy được hạnh phúc, vội vã đến gặp ông. Ông lập tức tỏ lời khen ngợi, ông nói, rằng tất cả mọi người đều vui thích thỏa thuê và hài lòng với màn trình diễn, rằng tôi rất có năng khiếu, v.v... Rồi ông đột ngột bảo nếu tôi chịu cải đạo thành người Hồi giáo thì ông phóng thích tôi ngay. Tôi sửng sốt vì quá bất ngờ, líu cả lưỡi vì luống cuống và bỗng xử sự như một đứa trẻ ngốc nghếch, tôi bảo rằng tôi muốn được về nhà, và chuyển sang nói về mẹ, về vị hôn thê. Làm như không nghe thấy những tiếng lắp bắp của tôi, Pasha nhắc lại lời mình lần nữa. Tôi làm thinh. Không hiểu bởi đâu tôi bỗng nhớ tới bạn bè thuở thơ ấu - những kẻ vô công rồi nghề dám xúc phạm cả bố https://thuviensach.vn đẻ, có những đứa tôi không chịu nổi. Khi tôi nói không đồng ý cải đạo, Pasha nổi giận. Tôi quay về phòng giam. Ba ngày sau, Pasha lại cho gọi tôi. Ông đang trong tâm trạng phấn khởi. Tôi vẫn chưa thể nhận định được liệu tôi cải đạo thì có thoát khỏi nơi đây không. Pasha hỏi tôi đã suy nghĩ về đề nghị của ông chưa, và hứa rằng sẽ thân chinh cưới cho tôi cô gái đẹp nhất Istanbul. Ông kinh ngạc khi nghe tôi tuyên bố một cách dũng cảm rằng tôi không muốn cải đạo, và bảo tôi đúng là thằng ngu. Ông nói, quanh đây chẳng có ai để tôi phải hổ thẹn vì đã từ bỏ tôn giáo của mình cả. Ông giảng sơ qua về đạo Hồi. Rồi sai đưa tôi về nhà giam. Lần thứ ba, người ta không đưa tôi đến gặp Pasha nữa. Viên kiahia hỏi tôi quyết định thế nào rồi. Biết đâu tôi có thể chịu cải đạo, nếu như người chất vấn tôi không là kiahia. Tôi nói, hiện tại tôi chưa sẵn sàng làm việc đó. Viên kiahia dẫn tôi ra khỏi nhà và giao cho một người khác. Một người cao gầy, giống hệt những người mà tôi thường thấy trong mơ, thận trọng cầm tay tôi như thể dắt người bệnh, đưa tôi ra vườn; rồi một người khác xuất hiện, người này cao lớn và hiện thực đến nỗi khó có thể mơ thấy. Đến gần bức tường, họ trói tay tôi lại. Cả hai đều vác rìu - Pasha đã ra lệnh chém đầu tôi, nếu tôi vẫn không chịu trở thành một người Hồi giáo. Tôi đờ người vì khiếp sợ. Họ nhìn tôi vẻ thương xót. Tôi im lặng. Tôi nghĩ bụng, mong sao họ đừng cật vấn thêm, nhưng một lúc sau họ lại hỏi một lần nữa. Tôn giáo là thứ mà vì nó người ta dễ mất mạng nhất, tôi nghĩ thầm; tôi yêu quý và thương xót bản thân mình cũng giống như hai con người đang đặt ra cho tôi những câu hỏi kia và bắt tôi phải từ bỏ tín ngưỡng của mình. Tôi buộc mình không nghĩ về những gì đang xảy ra, cố hồi tưởng trước mắt bức tranh mà tôi nhìn thấy từ cửa sổ nhà mình trông ra vườn: trên bàn có chiếc khay khảm trai đựng những quả đào và anh đào, sau bàn là chiếc ghế sofa bằng mây đan, trên ghế có những chiếc gối lông điệp màu với khung cửa sổ màu xanh, https://thuviensach.vn xa hơn chút nữa là vành giếng có những con chim sẻ đang đậu, rồi đến những cây anh đào, cây ôliu. Giữa những bụi cây ấy, một gốc dẻ cao vượt lên, chiếc võng buộc vào cành nó đung đưa khe khẽ trong làn gió thoáng. Các đao phủ lại hỏi một lần nữa, tôi đáp là không từ bỏ tôn giáo của mình. Họ liền bắt tôi quỳ trước đoạn đầu đài và ấn đầu tôi xuống đó. Tôi nhắm mắt nhưng lập tức mở ra. Một người đã vung rìu lên, nhưng người kia ngăn lại, nói là có thể tôi đã đổi ý. Họ xốc tôi dậy và bảo tôi nghĩ lại. Tôi suy nghĩ, còn họ thì bắt tay đào một cái hố ngay bên cạnh đoạn đầu đài. Tôi đoán chắc họ sẽ chôn tôi ngay tại đây, và thấy hoảng sợ, không những trước cái chết, mà cả trước sự kiện tôi sẽ bị lấp đất chôn. Tôi hiểu rằng cần phải quyết định ngay trước khi họ đào xong huyệt; vừa lúc họ đào được một cái hố chưa sâu lắm và lại gần tôi. Tôi nghĩ thầm phải chết ở đây thật là ngu ngốc. Tôi liền nói là chưa sẵn sàng để thành một tín đồ Hồi giáo, nhưng nếu như tôi được về phòng giam yêu dấu mà tôi đã thấy rất quen thuộc, để suy nghĩ suốt một đêm, thì có thể đến sáng mai tôi sẽ có quyết định cải đạo, nhưng tuyệt nhiên không phải ngay bây giờ, một cách tắp lự như vậy. Họ tóm lấy tôi, kéo tôi lại gần đoạn đầu đài và lại bắt tôi quỳ xuống. Trước khi đặt đầu lên thớt, tôi chợt thấy một bóng người lướt giữa hàng cây và kinh ngạc thấy chính là tôi đang đi ở đó không một tiếng động, hầu như chân không chạm đất, có điều là trên mặt tôi có bộ râu. Tôi định lên tiếng gọi cái bóng của mình, nhưng nói không nên lời, vì đầu đã bị ấn xuống thớt chém. Tôi phục tùng đao phủ và nghĩ điều vừa thấy không phải là giấc mơ, lưng và gáy lạnh toát. Rốt cuộc tôi bị lôi dậy và họ nói rằng thể nào Pasha cũng nổi giận. Họ vừa cởi trói vừa chửi rủa, gọi tôi là kẻ thù của Đức Allah và Muhammad. Họ điệu tôi lên dinh thự của Pasha. Khi đến gần Pasha, tôi hôn gấu áo ông, rồi ông nói rằng ông rất thích chuyện tôi thà chết chứ không từ bỏ tín ngưỡng của mình, https://thuviensach.vn nhưng rồi ngay lập tức ông bảo tôi đã ngoan cố một cách không cần thiết, vì đạo Hồi là tôn giáo vĩ đại nhất. Xét theo cách ông nói, mỗi lúc ông càng thêm tức giận và càng quyết tâm trừng phạt tôi. Sau đó, ông nói là đã hứa với một người, và tôi nghĩ chắc nhờ người đó mà tôi thoát được những chuyện không may, và người đó, theo cách diễn đạt của Pasha, là một nhân vật lạ lùng, và chính là Pasha. Nhưng đến đây Pasha nói thêm là ông tặng tôi cho Hoja. Thoạt đầu tôi chẳng hiểu gì cả; Pasha giải thích, bây giờ tôi là nô lệ của Hoja, có một văn tự chứng nhận điều đó, và kể từ bây giờ tự do của tôi phụ thuộc vào Hoja, anh ta muốn làm gì tôi thì làm. Nói xong điều đó, Pasha ra khỏi phòng. Hoja đã ở trong dinh thự Pasha và đợi tôi. Tôi đoán chắc là mình đã nhìn thấy anh ta trong vườn, giữa đám cây cối. Chúng tôi cùng về nhà Hoja. Trên đường về anh ta nói rằng ngay từ đầu đã biết là tôi sẽ không chịu từ bỏ tôn giáo của mình. Anh ta thậm chí đã chuẩn bị cho tôi một phòng trong nhà mình. Rồi Hoja hỏi tôi có đói không. Tôi vẫn chưa hoàn hồn và chẳng muốn ăn uống gì cả. Nhưng rồi tôi vẫn ăn một chút sữa chua và bánh mì. Hoja nhìn tôi nhai bánh với vẻ hài lòng. Anh ta ngắm tôi như thể gã nông dân đang cho con ngựa tốt mới tậu được ngoài chợ ăn cỏ và đang suy tính xem sẽ sử dụng nó như thế nào trong việc đồng áng. Tôi thường hay nhớ lại ánh nhìn ấy của Hoja, nhưng sau đó anh ta quên khuấy tôi và chìm đắm vào những suy tính về chiếc đồng hồ mà anh ta muốn trình Pasha và những vấn đề cụ thể về vũ trụ học. Sau đó, Hoja nói rằng tôi có nhiệm vụ dạy cho anh mọi điều, vì mục đích đó mà anh ta đã xin Pasha cho tôi về ở cùng, anh ta chỉ thả tôi ra khi tôi đã truyền lại tất cả những gì tôi biết. Mấy tháng trôi qua, tôi mới hiểu được, cái từ "tất cả" ấy bao gồm thiên văn, y học, kĩ thuật, khoa học - những thứ mà tôi đã học được ở Tổ quốc. Tiếp đến là tất cả những gì được viết trong các cuốn sách mà anh ta lấy về từ phòng giam của tôi, tất cả những gì tôi nhìn thấy và nghe được, tất cả những gì tôi suy nghĩ về sông hồ, mây mù, những gì tôi biết về https://thuviensach.vn nguyên do các trận động đất và sấm chớp. Đến khuya, anh ta nói rằng cái mà anh ta quan tâm nhiều nhất là các ngôi sao và hành tinh. Nhìn ánh trăng tràn qua cửa sổ, anh ta bảo tôi cần phải xác định chính xác liệu ngôi sao đó có tồn tại ở giữa Trái Đất và Mặt Trăng hay không. Trong khi tôi bất giác bực bội để ý sự giống hệt nhau giữa hai chúng tôi, sau khi chạm trán với Thần Chết trong ngày hôm ấy, Hoja thôi không dùng đến từ "dạy" nữa, mà bắt đầu nói: nếu như chúng ta cùng nghiên cứu, nếu như chúng ta cùng phát minh được, nếu chúng ta cùng làm việc với nhau... Chúng tôi đã bắt đầu làm việc với nhau như thế, như hai anh em, như hai người học trò ngoan ngoãn, chăm chỉ làm bài tập ngay cả khi không có người lớn ở nhà và theo dõi sau cánh cửa để ngỏ. Thoạt đầu, tôi có cảm tưởng mình là người anh, tình nguyện ôn lại bài cũ để giúp thằng em lười nhác hơn có điều kiện đuổi kịp mình; Hoja cư xử như đứa em út sáng ý, cố chứng minh rằng kiến thức của ông anh trai chẳng có ý nghĩa gì đặc biệt. Anh ta cho rằng sự khác biệt về vốn kiến thức giữa chúng tôi được xác định bởi khối lượng sách vở mà tôi đã đọc, những quyển sách mà anh ta đã lấy về từ phòng giam của tôi và rải trước mặt mình. Anh ta rất thông minh và có khả năng làm việc phi thường, không những học được tiếng Italy rất nhanh, mà còn có ý định hoàn thiện hơn nữa thứ ngoại ngữ này; qua sáu tháng anh ta đã đọc hết tất cả những quyển sách của tôi, nhắc lại tôi nghe những gì tôi đã kể cho anh ta nghe theo trí nhớ, và cho rằng tôi không còn điểm nào trội hơn anh ta nữa. Anh ta xử sự như thể mình là chủ nhân của những kiến thức độc đáo, xuất chúng, vượt hẳn nội dung chứa đựng trong những quyển sách mà bản thân anh ta vẫn coi là vô bổ. Qua sáu tháng học tập, chúng tôi đã không còn ỉà một cặp cùng học với nhau và cùng đạt được thành tích. Anh ta nói thành tiếng những suy luận của mình, còn tôi thì chỉ nhắc về một số chi tiết, để anh ta có thể tiếp tục phát triển ý tưởng của mình, giúp anh ta ôn lại những gì anh ta đã biết. https://thuviensach.vn Những "ý tưởng" mà phần lớn tôi đã quên hết, thường đến với anh ta vào ban đêm, lúc chúng tôi đã dùng xong bữa tối đạm bạc, còn trong khu phố ánh đèn tắt dần và tất cả xung quanh chìm vào im lặng. Buổi sáng, anh ta đi dạy ở trường tiểu học ngay trong giáo đường, cách nhà hai khu phố, một tuần hai lần vào tháp đồng hồ (Nguyên văn muvakithan - địa điểm trong giáo đường Hồi giáo, nơi đặt chiếc dồng hổ báo giờ chính xác cho các tín đồ đọc kinh câu nguyện trong ngày) của ngôi giáo đường ở một khu phố khá xa, nơi tôi chưa đến bao giờ. Thời gian còn lại chúng tôi hoặc cùng nhau chuẩn bị cho những "ý tưởng" mà anh ta đã bày tỏ chiều hôm ấy, hoặc bàn luận về ý tưởng đó. Vào những buổi chiều như vậy tôi thường hy vọng sắp tới tôi sẽ được thả về nhà. Tôi cho rằng những cuộc tranh luận về ý tưởng của Hoja mà tôi không đi sâu một cách nghiêm túc, ngăn cản cuộc hồi hương của tôi, nên tôi chẳng bao giờ tỏ ý phản đối điều gì. Cứ như vậy, năm đầu tiên chúng tôi sử dụng khoa học cho thiên văn, cố gắng chứng minh sự tồn tại hoặc không tồn tại của một ngôi sao giả tưởng nào đó. Khi làm việc với những kính viễn vọng đặt mua ở Florence, với các thiết bị thiên văn khác hoặc với các sơ đồ, Hoja quên bẵng hành tinh giả tưởng; anh ta nói rằng cần phải giải quyết vấn đề sâu sắc hơn và chúng tôi sẽ tranh luận về hệ thống Ptolemy, nhưng thực ra chúng tôi không hề tranh cãi, chỉ có anh ta nói, còn tôi thì lắng nghe. Anh ta suy luận rằng thật ngu ngốc khi nhận định về môi trường trong suốt nơi những hành tinh bám vào, vì rất có thể chúng được một thứ khác nào đó treo giữ: có thể là một thế lực vô hình hoặc một lực hấp dẫn; sau đó anh ta nêu ý tưởng rằng có thể Trái Đất xoay quanh một thiên thể nào đó kiểu như Mặt Trời, cũng như các tinh cầu khác xoay quanh trung tâm nào đó của chúng mà ta chưa biết. Rồi Hoja lại tuyên bố rằng anh ta suy luận quy mô hơn Ptolemy nhiều, bởi vì anh ta nghiên cứu sự hội tụ mới của các tinh tú và tìm ra một lý thuyết mới: chắc là Mặt Trăng xoay quanh trái đất, còn Trái Đất thì xoay quanh Mặt Trời; có thể trung tâm là sao Kim cũng nên. Nhưng rồi Hoja nhanh chóng chán ngấy https://thuviensach.vn tất cả những cái đó. Anh ta nói vấn đề không phải ở chỗ đề xuất những ý tưởng mới, mà ở chỗ làm thế nào để giới thiệu với người đương thời về các vì sao và sự chuyển động của chúng, và người đầu tiên cần giới thiệu là Pasha. Đến lúc đó chúng tôi mới được biết Pasha Sadik đã bị đày đi Erzurum (thành phố ở Đông Bắc Thổ Nhĩ Kỳ). Nghe nói ông tham gia một cuộc chính biến không thành. Trong khi chờ đợi Pasha trở về từ chốn lưu đày, Hoja dự định viết luận văn về các dòng chảy ở Bosphorus, và thế là hàng tháng trời chúng tôi đi đo dòng chảy và nhiệt độ các con sông đổ vào vịnh này, theo dõi mực nước biển lên xuống, mang chai lọ đi dọc theo các thung lũng quanh Bosphorus, nơi gió thổi buốt tận xương tủy. Để chuẩn bị công trình dành cho Pasha, ba tháng ròng chúng tôi ở Gebze, sự chênh lệch thời gian namaz (giờ cầu nguyện cố định hàng ngày của người Hồi giáo; ba lần một ngày (đối với người Hồi gỉáo dòng Shỉa) hoặc năm lần một ngày đối với người Hồi giáo dòng Sunni) trong các giáo đường khác nhau gợi cho Hoja một ý tưởng: anh ta muốn chế tạo một loại đồng hồ hoàn hảo không chê vào đâu được để báo giờ cầu nguyện. Chính khi đó tôi đã bảo cho anh ta biết thế nào là một cái bàn. Khi vật dụng do bác thợ mộc làm theo bản vẽ của tôi được mang vào nhà anh ta nói nó chẳng khác nào một phiến đá mai táng và sẽ mang theo tai họa, nhưng rồi sau đó anh ta quen dần với cả những chiếc ghế lẫn cái bàn và bảo ngồi sau bàn thì dễ suy nghĩ và dễ viết hơn. Khi chúng tôi quay về Istanbul để thuê làm chiếc bánh răng hình elip tương ứng với vòng quay của Mặt Trời nhằm xác định giờ namaz, chiếc bàn gỗ cũng về theo chúng tôi trên lưng một con lừa. Trong những tháng làm việc đầu tiên, lúc chúng tôi ngồi đối diện nhau bên bàn, Hoja cố tìm cách xác định giờ cầu nguyện và tuần chay ở các nước khác, nơi mà do quả đất tròn nên có sự chênh lệch lớn về giờ giấc. Một vấn đề khác khiến chúng tôi quan tâm là liệu trên Trái Đất này, ngoài Mecca (Thánh địa của người Hồi giáo) còn có một nơi nào mà cho dù anh có ngoảnh mặt về đâu thì vẫn cứ nhìn về https://thuviensach.vn phía kibla ((tiếng Ả-rập): hướng nhìn thiêng liêng của người Hồi giáo khi cầu nguyện, từ thế kỉ VII là Mecca) hay không ? Thấy tôi thờ ơ với những vấn đề đó, Hoja nhìn tôi vẻ khinh khỉnh, trong những khoảnh khắc như vậy, tôi cho là anh ta nhận ra chỗ vượt trội của tôi, và cũng có thể, anh ta tức giận bởi thấy tôi đoán ra điều đó. Cho nên, Hoja nói rất lâu về khoa học và trí tuệ: anh ta hy vọng đề án của mình sẽ gây ấn tượng đối với Pasha, khi ông ấy quay về Istanbul. Đây là lí thuyết mới về vũ trụ học, dễ hiểu hơn nhờ có sơ đồ hoàn thiện về các hành tinh - một chiếc đồng hồ kiểu mới, anh ta sẽ gieo những hạt giống phục sinh khoa học, khêu gợi sự quan tâm chú ý của toàn thể mọi người. Hàng ngày, cả hai chúng tôi sống trong chờ đợi. https://thuviensach.vn 3 Những ngày ấy, Hoja suy ngẫm về chuyện làm thế nào chế tạo thêm một chiếc bánh răng lớn hơn nữa, để khỏi phải tuần nào cũng chỉnh lại đồng hồ, mà chỉ cần mỗi tháng một lần, thậm chí, trong tương lai, anh ta còn dự định tạo ra một cỗ máy sao cho mỗi năm chỉ cần chỉnh đồng hồ hai lần. Anh ta cho rằng, vấn đề nằm ở chỗ phải tìm ra nguồn lực nào đó có thể khiến cho bộ máy chuyển động, một lực có thể tăng lên và mạnh thêm, tương ứng với khoảng thời gian được tăng lên giữa hai lần chỉnh giờ. Rồi một hôm, qua người quen ở tháp đồng hồ, anh ta biết là Pasha đã từ Erzurum trở về. Sáng hôm sau, anh ta đến mừng Pasha. Giữa đám khách khứa, Pasha chú ý đến Hoja và các sáng chế của anh ta, thậm chí ông còn hỏi thăm tôi. Tối hôm ấy, chúng tôi tháo rời chiếc đồng hồ rồi lắp lại, bổ sung thêm một số chi tiết vào mô hình cũ và sửa sang lại lớp thếp vàng. Hoja đọc cho tôi nghe một đoạn trong diễn từ mà anh ta viết với ngôn ngữ thơ ca bay bướm nhằm thu hút chú ý của cử tọa. Đến gần sáng, để bớt hồi hộp, anh ta bắt đầu đọc bài viết về các hành tinh và lí thuyết chuyển động của chúng. Sau đó, anh ta chuyển các thiết bị vào chiếc xe ngựa được đặt thuê từ trước và lên đường đến dinh thự của Pasha. Tôi ngạc nhiên thấy tất cả máy móc và đồng hồ, chất đầy căn nhà của chúng tôi trong mấy tháng qua, giờ đây lại có thể xếp gọn gàng trong một chiếc xe độc mã. Hoja trở về rất muộn. Khi các thứ máy móc được dỡ xuống khu vườn của Pasha, với sự lạnh nhạt khó chịu của người già, Pasha nói đùa rằng ông chẳng thích những vật lạ lùng kia, nhưng Hoja cứ đọc cho ông nghe bài diễn từ đã học thuộc lòng sẵn từ trước. Pasha chợt nhớ đến tôi và thốt lên câu mà về sau Padishah sẽ lặp lại: "Điều này là do hắn dạy https://thuviensach.vn cho nhà ngươi, đúng không ?" Hoja đáp lại bằng câu hỏi khiến Pasha kinh ngạc: "Ai cơ ạ ?" - mặc dù anh ta lập tức đoán người được nói đến là tôi. Pasha bảo tôi là một nhà khoa học ngớ ngẩn. Hoja kể cho tôi nghe về tất cả chuyện đó, nhưng lúc ấy anh ta không nghĩ về tôi: anh ta chỉ hồi tưởng lại tất cả những gì đã xảy ra tại dinh thự của Pasha. Hoja quả quyết rằng tất cả những thứ đó là do anh ta nghĩ ra và tự tay chế tạo, nhưng Pasha không tin, và có vẻ như muốn tìm kẻ bày đặt ra tất cả những thứ này, nhưng không thể nào chấp nhận người đó lại chính là Hoja, người mà ông sủng ái. Tóm lại, thay vì bàn luận về các ngôi sao, họ lại nói về tôi. Tôi biết là Hoja không thích thú gì câu chuyện đó. Sau một thoáng im lặng, Pasha chuyển sang nói chuyện với các vị khách khác. Trong buổi dạ tiệc, khi Hoja cố gắng gợi chuyện về các ngôi sao và những phát minh, Pasha nói ông muốn hình dung lại khuôn mặt của tôi nhưng trước mắt ông cứ hiện lên vẻ mặt của Hoja. Khách khứa rất đông, họ bắt đầu nói về những người giống hệt nhau như bản sao, về những người anh em sinh đôi mà ngay cả mẹ đẻ của họ cũng chẳng phân biệt được, về những người giống nhau đến nỗi ngay chính họ cũng hoảng sợ khi mới gặp nhau, nhưng về sau thì không thể chia tay nổi, như thể cùng bị mê hoặc, về những tên cường đạo đã nhầm lẫn các nạn nhân của chúng. Khi bữa tiệc kết thúc và khách khứa từ biệt ra về, Pasha bảo Hoja lưu lại. Một lần nữa, Hoja bắt đầu giải thích, thuyết phục, nhưng Pasha lơ đãng ngồi nghe, thậm chí còn có vẻ không hài lòng, như thể tâm trạng ông bị thay đổi vì người ta đang báo cho ông biết những tin tức không rõ ràng lắm, nhưng khi Hoja đọc lần thứ ba bài diễn từ thuộc lòng từ trước, còn Pasha thì nhìn Trái Đất và các hành tinh khác chuyển động trên mô hình của chúng tôi một lần nữa, ông chợt thấy quan tâm và chú ý nghe hơn. Hoja lặp lại rằng các hành tinh không chuyển động theo cách như từ trước tới nay người ta vẫn tưởng, mà đúng như trên mô hình. "Thôi được, - Pasha nói, - ta hiểu https://thuviensach.vn rồi. Cứ cho là như thế, cũng được chứ sao ?" Thế là Hoja thôi không nói gì nữa. Tôi nghĩ chắc là họ cùng im lặng như vậy khá lâu. Đưa mắt nhìn qua cửa sổ về phía vịnh Sừng Vàng tối om, Hoja lên tiếng: "Tại sao Pasha im lặng, tại sao ông không tiếp tục câu chuyện ?" Tôi cho rằng Hoja có những phỏng đoán nào đó về chuyện này, nhưng anh ta không nói gì cả. Dường như anh ta cảm thấy bất an vì mình không giống những người khác. Sau đó, Pasha quan tâm đến chiếc đồng hồ, ông nhìn vào trong ruột nó và hỏi về tác dụng của những chiếc bánh răng, của bộ máy và trọng lượng của nó. Ông thò ngón tay sờ vào bộ máy của chiếc đồng hồ, với vẻ sợ sệt như khi người ta sờ vào cái miệng đen ngòm của con rắn độc rồi vội vàng rụt tay lại. Lúc đó Hoja đang nói về những chiếc đồng hồ treo trên các tháp, về tác dụng của lễ namaz, sẽ được thực hiện đồng lúc ở tất cả mọi nơi. Đột nhiên Pasha kêu lên: "Tránh xa hắn đi ! Hoặc đánh thuốc độc cho hắn chết đi hoặc thả hắn ra ! Nhà ngươi sẽ được nhẹ nhõm hơn." Chắc là tôi đã nhìn Hoja một cách khiếp hãi và hy vọng. Anh ta nói rằng sẽ chưa giải thoát cho tôi, chừng nào họ chưa quan tâm đến công việc của chúng tôi. Tôi cũng không hỏi là anh ta đang nói đến công việc nào. Chắc bởi tôi lờ mờ đoán rằng bản thân Hoja cũng không trả lời được câu hỏi ấy. Sau đó, hai người nói về những vấn đề khác. Pasha nhăn mặt và khinh khỉnh nhìn các thiết bị la liệt bày trước mặt ông. Hoja mong ông trở lại quan tâm đến chúng, nhưng anh ta đã chờ đợi vô ích đến tận khuya. Cuối cùng, anh ta xếp các thứ máy móc bỏ lên xe ngựa. Tôi chợt nghĩ về những ai sống trong những ngôi nhà dọc đường chiếc xe ngựa trở về trong bóng tối và trong bầu im lặng, về những ai đêm đó không thể nào chợp mắt. Người đó chắc hẳn đã nghe thấy tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ lẫn trong tiếng cót két của chiếc xe ngựa khuất dần trên phố, và lấy làm kinh ngạc. https://thuviensach.vn Cho đến tận sáng, Hoja không chịu ngồi xuống. Nến tàn, tôi định thắp một ngọn khác nhưng anh ta không cho. Tôi biết rằng Hoja chờ đợi ở tôi một lời nào đó, liền nói: "Rồi Pasha sẽ hiểu." Tôi nói câu đó khi trời còn chưa sáng hẳn, nhưng chắc Hoja cảm thấy sự do dự trong giọng nói của tôi, nên một lúc sau anh ta thốt lên: "Tại sao lúc đó Pasha lại im lặng ? Bí ẩn chính là chỗ ấy." Gặp dịp thuận tiện đầu tiên, anh ta vội đến gặp Pasha để tìm giải đáp cho sự bí ẩn đó. Nhưng lần này Pasha vui vẻ đón tiếp Hoja. Pasha nói rằng ông hiểu dự định của Hoja. Trong khi Hoja hởi lòng hởi dạ bởi câu đó, ông khuyên anh ta nên nghiên cứu về vũ khí. "Một loại vũ khí có thể biến thế giới thành một nhà tù dành cho tất cả kẻ thù của chúng ta !" Ông nói như vậy, không giải thích thêm đó phải là loại vũ khí như thế nào. Nếu như Hoja có cách nghiên cứu theo hướng đó thì ông sẽ ủng hộ. Dĩ nhiên, ông không hề đả động gì đến phần thưởng mà chúng tôi mong đợi. Ông chỉ trao cho Hoja một chiếc túi nhỏ đựng đầy những đồng akcha (tiền lẻ bằng bạc của Thổ Nhĩ Kỳ thời xưa). Tại nhà mình, chúng tôi mở túi và đếm được mười bảy đồng tiền - một con số lạ lùng ! Trao chiếc túi, Pasha nói rằng ông sẽ thuyết phục Padishah tiếp Hoja. Ông nói rằng ấu vương rất thích "những cái trò như thế". Cả tôi, lẫn một người nhẹ dạ như Hoja đều không thể nào coi đó là một lời hứa nghiêm chỉnh, thế nhưng sau đó một tuần, chúng tôi bất ngờ được thông báo là khi tan tiệc iftar(tiệc lớn mà người Thổ Nhĩ Kỳ tổ chức vào buổi tối đầu tiên sau tuần chay), Pasha sẽ dẫn chúng tôi - đúng thế, cả tôi nữa, - đi tiếp kiến Padishah. Hoja soạn lại bài diễn từ đã đọc trước Pasha sao cho một đứa bé chín tuổi có thể hiểu được. Nhưng không hiểu sao anh ta không nghĩ về Padishah, mà chỉ nghĩ về Pasha, về chuyện tại sao khi đó Pasha lại im lặng. Một khi nào đó anh ta sẽ giải đáp được điều bí ẩn này. Vũ khí mà Pasha mong anh ta chế tạo thuộc loại như thế nào ? Tôi không thể nói được câu gì, mà Hoja cũng chẳng mong đợi điều đó. Anh ta đóng cửa phòng ngồi một mình đến tận khuya, còn tôi thì đã không nghĩ đến chuyện quay về quê cũ, và như một thằng bé https://thuviensach.vn ngốc nghếch, cứ nhìn ra cửa sổ mà mơ tưởng rằng người ngồi làm việc sau bàn là tôi, chứ không phải Hoja, và khi nào muốn thì tôi sẽ đứng dậy, đi đâu tùy thích ! Thế rồi, khi trời gần tối, chúng tôi chất các thiết bị của mình lên xe ngựa và lên đường đến cấm thành. Tôi yêu những đường phố Istanbul và ước ao một khi nào đó tôi sẽ đi dưới những cây-dẻ, cây tiêu huyền cổ thụ kia một cách vô hình, như một bóng ma. Chúng tôi đưa các thiết bị vào sân thứ hai của cấm thành, như người ta hướng dẫn. Padishah là một cậu bé nhỏ nhắn, má đỏ hây hây. Ngài sờ mó các máy móc của chúng tôi như sờ đồ chơi, và tôi không còn nhớ rõ có phải chính lúc đó tôi đã mong thành người cùng trang lứa hoặc thành bạn của ấu vương, hay là mười lăm năm sau khi tôi gặp lại Ngài lần nữa. Lập tức tôi nhận thấy không nên có định kiến với Ngài. Hoja cứ đủng đỉnh, còn Padishah và tùy tùng của Ngài tò mò chờ đợi. Rốt cuộc Hoja bắt đầu nói, anh ta thêm vào bài thuyết trình lắm điều mới mẻ: anh ta nói về các hành tinh như thể đang nói về các sinh linh có trí tuệ, có hiểu biết về số học và đại số và biết chuyển động hài hòa với những kiến thức đó; anh ta mô tả các ngôi sao như là những sinh thể hấp dẫn và bí hiểm. Hoja phấn khởi hẳn lên khi thấy ấu vương ngẩng đầu nhìn lên trời một cách thán phục. Rồi Hoja biểu diễn trên mô hình các hành tinh chuyển động ra sao - đây là sao Kim, nó chuyển động như thế này, còn ngôi sao to tướng kia là Mặt Trăng, nó di chuyển theo cách khác. Hoja xoay các ngôi sao gắn trên mô hình, chúng rung lên leng keng khiến Padishah hoảng sợ lùi lại, nhưng rồi Ngài cố trấn tĩnh, xích lại gần chiếc hộp thần kì và cố gắng hiểu những gì nghe thấy. Giờ đây, khi sắp xếp lại hồi ức, tôi nhận thấy quá khứ của mình hệt như một bức tranh hạnh phúc, giống như những câu chuyện cổ tích tôi đã được nghe từ thuở nhỏ, và như những bức tranh minh họa các chuyện cổ tích đó. Chỉ còn thiếu những ngôi nhà mái đỏ, hệt https://thuviensach.vn như những chiếc bánh ngọt, và quả cầu thủy tinh mà nếu dốc ngược thì sẽ thấy tuyết trong lòng nó tuôn rơi. Sau đó, cậu bé bắt đầu đặt câu hỏi còn Hoja thì trả lời. Những ngôi sao kia làm thế nào mà bám được vào không khí ? Chúng được treo vào một bầu khí quyển trong suốt ! Thế môi trường khí quyển đó làm bằng gì ? Bằng một thứ chất liệu trong suốt ! Chúng không va vào nhau chứ ? Không, giống như trên mô hình này, chúng được treo trên những tầng bậc khác nhau ! Nhiều sao như thế, tại sao trên mô hình không có nhiều tầng khí quyển ? Tại vì các hành tinh ở xa lắm ! Xa như thế nào ? Xa lắm, xa vô cùng ! Thế những hành tinh khác có các quả chuông biết kêu leng keng khi chúng chuyển động không ? Không phải đâu, những cái chuông nhỏ này do chúng tôi chế ra để biết được khi nào hành tinh quay được đúng một vòng đấy chứ ! Sấm có liên quan đến những cái này không ? Không ! Thế sấm liên quan đến cái gì ? Liên quan đến mưa ! Ngày mai liệu có mưa không ? Nhìn trời như thế này thì chắc là không ! Thế trời nói gì về con sư tử ốm của Padishah ? Trời nói là con sư tử sẽ khỏi, nhưng cần kiên trì chờ đợi ! Vân vân và vân vân... Lúc nói về con sư tử ốm, Hoja cũng nhìn lên trời như khi nói về các hành tinh, về đến nhà, anh ta nhận xét một cách bao dung về ấu vương. Điều quan trọng không phải ở chỗ cậu bé không phân biệt được đâu là khoa học đích thực, đâu là câu chuyện tầm phào, mà quan trọng ở chỗ cậu ta đã chú ý đến vấn đề đó. Padishah đã lẩm nhẩm lặp lại lời Hoja, làm ra vẻ hiểu được những gì cần hiểu. Còn tôi thì suy nghĩ về việc có nên cải đạo làm người Hồi giáo hay không. Trong cái túi con chúng tôi được nhận khi ra khỏi cửa cung điện có đúng năm đồng tiền vàng. Hoja nói rằng Padishah đã hiểu đúng về chuyển động của các thiên thể. Ôi, Padishah, Padishah, mãi đến sau này, rất lâu sau đó, tôi mới hiểu được Ngài ! Tôi ngạc nhiên thấy ngoài cửa sổ đang lơ lửng đúng mặt trăng ấy, và tôi muốn làm một thằng bé ! Hoja không đừng được và lại quay về câu chuyện https://thuviensach.vn của chúng tôi: vấn đề không phải ở con sư tử, mà là ở chỗ cậu bé yêu súc vật, chỉ thế mà thôi. Ngày hôm sau, Hoja đóng cửa giam mình trong phòng để làm việc. Sau mấy ngày nữa, anh ta lại xếp các thiết bị lên xe ngựa lên đường tới trường tiểu học trước ánh mắt tò mò của những người hàng xóm đang dòm qua chấn song cửa sổ. Chiều ấy anh ta về nhà với vẻ mặt không vui, nhưng không đến nỗi phải im lặng: "Ta cứ tưởng bọn trẻ con sẽ hiểu được tất cả, giống như Padishah." Các em học sinh chỉ thấy hoảng sợ thôi, còn sau bài giảng của Hoja, một em bé trả lời câu hỏi của anh ta và bảo phía bên kia trời là địa ngục, rồi òa lên khóc. Suốt cả tuần tiếp đó Hoja tự ám thị rằng Padishah đã hiểu các lí giải của mình; anh ta hồi tưởng lại từng phút một của khoảng thời gian chúng tôi ở trong sân thứ hai của cung điện và tìm ra nhiều khẳng định mới cho ý kiến của mình: vâng, cậu bé thật thông minh, vâng, ngay từ bây giờ cậu ta đã biết suy xét, vâng, ngay bây giờ đã là một nhân cách, biết chống lại ảnh hưởng của môi trường ! Sau này, trước khi Padishah bắt đầu nằm mơ thấy chúng tôi, cả tôi và Hoja đều đã bắt đầu mơ thấy ấu vương trong giấc ngủ. Hoja nghiên cứu chiếc đồng hồ, nhưng hình như suy tính cả về vũ khí - anh ta nói với Pasha như vậy khi được ông gọi đến. Nhưng tôi có cảm tưởng rằng anh ta không còn hy vọng vào Pasha nữa. Có lần Hoja nhận xét: "Ông ấy trở nên giống mọi người khác, ông ấy không muốn biết những điều chưa biết nữa”. Một tuần sau, Padishah lại triệu Hoja vào cung. Ngài vui vẻ nhìn Hoja: "Con sư tử của ta đã khỏi rồi, mọi chuyện xảy ra đúng như nhà ngươi đã nói." Họ bước ra vườn dưới sự hộ tống của đoàn tùy giá. Chỉ vào những con cá trong bể, Padishah hỏi Hoja có thích không. Kể cho tôi nghe về chuyện đó, Hoja nói: "Chúng đẹp lắm, mà ta chẳng biết nói về chúng như thế nào." Nhưng vào thời điểm ấy anh ta nhận thấy một trật tự nào đó https://thuviensach.vn trong chuyển động của những con cá, như thể chúng thỏa thuận với nhau cùng tuân thủ theo trật tự ấy. Hoja nói rằng anh ta thấy những con cá rất thông minh. Một người lùn đứng bên cạnh lúc nào cũng luôn miệng nhắc nhở Padishah về những lời căn dặn của mẫu hậu, nghe thế liền phá lên cười, lập tức bị Padishah quở mắng. Khi lên xa giá, để trừng phạt tên lùn, Padishah không cho hắn ngồi cạnh Ngài. Họ đi đến chuồng thú ở At Meydani (quảng trường ở trung tâm Istanbul), nơi nhốt sư tử. Padishah chỉ cho Hoja xem những con sư tử, báo, hổ bị xích vào các cây cột của một giáo đường cũ. Khi họ dừng lại trước con sư tử mà Hoja đã đoán là sẽ khỏi bệnh, ấu vương nói một câu gì đó với con vật, như thể giới thiệu Hoja với nó. Rồi họ đến gần con sư tử cái nằm xa trong góc; con này không nặng mùi như những con sư tử khác - nó sắp sinh con. Nhìn Hoja bằng đôi mắt lấp lánh, Padishah hỏi: "Con sư tử cái này sẽ đẻ mấy con, trong số đó có mấy con cái, mấy con đực ?" Hoja bực bội kể với tôi là đã đi một nước cờ sai lầm: anh ta trả lời Padishah rằng mình có hiểu biết về thiên văn chứ không phải là một nhà chiêm tinh. Cậu bé đáp: "Nhưng chẳng phải nhà ngươi cái gì cũng giỏi hơn đại sư chiêm tinh Huseyn Efendi hay sao !" Hoja không nói gì, hoảng sợ nhìn quanh, nhỡ có ai trong đám tùy tùng nghe thấy rồi hót với Huseyn Efendi thì khốn. Padishah buồn rầu nhìn Hoja và hỏi: Hay là Hoja chẳng biết gì cả và chỉ ngắm sao một cách vô ích ? Lúc đó, Hoja buộc phải nói những điều mà anh ta dự định sau này mói nói: các vì tinh tú dạy cho anh ta biết nhiều điều và những kiến thức đó giúp anh ta rút ra những kết luận rất có ích. Thấy Padishah mở to mắt lắng nghe, hiểu đúng sự im lặng mới đây của mình, Hoja nói: để quan sát các ngôi sao cần lập một đài thiên văn, giống như đài thiên văn mà vua Murat Đệ Tam (Ahmet I (1590-1617): hoàng đế Ottoman, ông nội của Padishah Mehmet IV), ông nội của vua Ahmet II tức là cụ ky của Padishah, đã xây cho Takiyuddin Efendi (Takiyuddin (1526-1583): nhà https://thuviensach.vn thiên văn học, nhà toán học Ottoman, người gốc Hy Lạp) chín mươi năm trước, thế mà về sau chẳng ai làm việc tại đó, không ai trông coi đài thiên văn nên nó bị sụp đổ; cần phải xây dựng một cái tương tự như thế, không, tốt hơn hết là xây một ngôi nhà khoa học, nơi không chỉ nghiên cứu về thiên văn, mà nghiên cứu toàn bộ thế giới này, các con sông và các đại dương, núi non và các đám mây, thiên nhiên, động vật, một nơi cho các nhà khoa học tập trung lại, cùng nhau bàn luận về những nghiên cứu của mình, phát minh ra những kiến thức mới, khi đó trí tuệ của ta sẽ được phát triển. Padishah lắng nghe đề án của Hoja - đề án mà lần đầu tiên tôi được nghe, - như đang nghe một câu chuyện thần thoại hấp dẫn. Trên đường về, ngồi trong xe, Padishah hỏi: "Thế thì theo ngươi, đàn con của sư tử cái sẽ như thế nào ?" Hoja đã chuẩn bị sẵn lời đáp, nên tuyên bố: số lượng sư tử đực và sư tử cái sẽ bằng nhau ! Kể với tôi về điều đó, Hoja nhận xét rằng trong câu trả lời của anh ta chẳng có sơ suất nào. "Ta sẽ nắm giữ thằng bé ngu dốt này trong tay mình, ta sáng trí hơn vị đại sư chiêm tinh Huseyn Efendi mà !" Tôi lấy làm lạ thấy anh ta nói như vậy về Padishah, thậm chí không hiểu sao tôi còn cảm thấy tức giận. Trong lòng buồn bực, tôi đi làm mấy việc lặt vặt trong nhà. Về sau, Hoja bắt đầu sử dụng từ "ngu dốt" như chiếc chìa khóa thần, có thể mở được bất kì ổ khóa nào: vì ngu dốt mà họ chẳng nghĩ ngợi gì khi nhìn những ngôi sao trên đầu chúng ta; vì ngu dốt mà họ đặt ra câu hỏi: kiến thức mà họ có thể thu nhận được dùng để làm gì; vì ngu dốt mà họ chỉ quan tâm đến kết luận mà chẳng hề chú ý gì đến các chi tiết; do ngu dốt nên họ y hệt như nhau... Dù rằng tôi không thích thú gì những nhận xét kiểu đó, ngay cả khi còn sống ở nước mình, nhưng tôi chẳng đáp lại anh ta câu nào. Của đáng tội, khi ấy anh ta chẳng quan tâm gì đến ý kiến của tôi mà đang suy nghĩ về những kẻ ngu muội của mình, còn sự ngu muội của tôi thì chắc là có tính chất khác hẳn. Trong những ngày mà chúng tôi nói mãi không hết chuyện, tôi kể cho anh ta nghe về giấc mơ của mình: anh https://thuviensach.vn ta thế chỗ tôi quay về Tổ quốc của tôi, cưới vị hôn thê của tôi, trong đám cưới không ai đoán được chú rể không phải là tôi, còn tôi thì mặc bộ trang phục Thổ Nhĩ Kỳ đứng trong góc nhìn mẹ tôi sung sướng đón nàng dâu mới mà chẳng để ý đến dòng nước mắt tuôn rơi trên mặt mình - chính vì dòng nước mắt này mà tôi tỉnh ngủ - họ không hề nhận ra tôi, họ quay lưng lại với tôi, đi xa dần, rồi khuất hẳn. Hai lần Hoja đến chỗ Pasha, xét theo mọi chuyện, Pasha không hài lòng thấy Hoja gần gũi với Padishah ngoài sự kiểm soát của ông. Pasha tiến hành những cuộc hỏi cung thật sự đối với anh ta. Mãi sau này, khi Pasha bị trục xuất lần thứ hai khỏi Istanbul, Hoja mới kể cho tôi biết là Pasha chú ý đến tôi, cho điều tra tin tức về tôi; giá tôi biết được điều này, chắc tôi đã hoảng sợ, lo lắng bị đầu độc. Dù sao đi nữa thì tôi cũng đã cảm thấy Pasha chú ý đến tôi nhiều hơn so với Hoja, tôi khoái chí thấy sự giống nhau của chúng tôi hấp dẫn Pasha nhiều hơn là hấp dẫn tôi. Hồi đó, sự giống nhau này là điều bí ẩn, không hiểu sao nó mang lại cho tôi một sự can đảm lạ lùng mà Hoja không ngờ tới. Đôi khi, tôi nghĩ chính nhờ sự giống nhau này mà chừng nào Hoja còn sống thì chẳng có điều gì đe dọa tôi cả. Có thể do vậy mà tôi đã phản đối Hoja khi anh ta liệt Pasha vào hàng những kẻ ngu dốt, điều đã khiến Hoja nổi giận. Ý thức được mình là gánh nặng mà Hoja không thể gạt bỏ thôi thúc tôi cư xử hỗn xược, không đúng với bản chất của mình. Chẳng cơn cớ gì, tự nhiên tôi gạn hỏi tỉ mỉ về những gì Pasha nói về cả hai chúng tôi, khiến Hoja nổi giận, một cơn thịnh nộ mà chính anh ta cũng không biết bởi nguyên cớ gì. Khi đó, anh ta nhắc lại thẳng thừng là có một âm mưu thâm độc đang được bố trí nhằm chống Pasha, bọn pháp binh đang toan tính gì đấy, và anh ta cảm thấy trong triều đình đang có một kế hoạch nào đó được chuẩn bị. Cho nên, một khi anh ta đã chế tạo vũ khí y lệnh của Pasha, thì không bao giờ lại làm điều đó cho quan tể tướng lâm thời, mà sẽ làm cho chính Padishah. https://thuviensach.vn Có một thời gian, tôi nghĩ Hoja đang chế tạo một loại vũ khí nào đó, nhưng công việc không hề tiến triển. Tôi tin tưởng rằng nếu anh ta đạt được thành tựu nào đó thì chắc chắn anh ta sẽ khoe với tôi, và thậm chí còn cố gắng hạ nhục tôi, bằng cách lập tức hỏi tôi có cảm tưởng gì về công việc đó. Vào một buổi chiều hai chúng tôi đến một ngôi nhà nức tiếng ở Aksaray (Một vùng ở phần châu Âu của Istanbul), nghe nhạc, tiêu khiển thời gian với đàn bà - chúng tôi làm chuyện này mỗi tuần khoảng hai, ba lần. Trên đường về, Hoja nói anh ta sắp sửa làm việc đến sáng, sau đó anh ta hỏi han tôi về đàn bà, nhưng vừa về đến nhà là chui vào phòng riêng đóng chặt cửa lại. Tôi ngồi với những quyển sách đã chán không buồn giở đến của mình, và đoán có lẽ Hoja đang giam mình trong phòng, ngồi nghĩ ngợi sau chiếc bàn vẫn chưa thực sự trở nên quen thuộc, nhưng chẳng nghĩ được gì nên anh ta vừa hổ thẹn vừa tức giận nhìn tờ giấy trắng trước mặt hàng giờ liền. Khuya lắm rồi, anh ta ra khỏi phòng và gọi tôi bằng vẻ khiêm tốn của một người học trò đang cần được chỉ bảo. Chẳng hề ngượng ngùng gì, anh ta nói: "Mi giúp ta với ! Cả hai cùng nghĩ xem, một mình ta thì chẳng nghĩ ra được một điều gì." Tôi im lặng, không hiểu sao lại cho rằng anh ta đang nghĩ về bọn đàn bà. Thấy ánh mắt trống rỗng của tôi, anh ta nói một cách nghiêm chỉnh: "Mi biết không, ta đang nghĩ về bọn ngu si. Tại sao chúng lại ngu si như vậy ?" Và dường như đoán được câu trả lời của tôi, anh ta bổ sung thêm: "Thôi được, không hẳn là ngu si, nhưng đầu óc chúng thiếu một thứ gì đấy." Tôi không hỏi "bọn chúng" là những ai. "Chẳng lẽ đầu chúng không có chỗ để chứa kiến thức ư ? - Anh ta ngó quanh, như thể tìm từ ngữ diễn đạt. “Đầu chúng có cái hộp, trong hộp đó, giữa các thứ hổ lốn, cần phải có chỗ để chứa đựng một thứ gì đó, nhưng chắc là không có một chỗ như vậy. Mi có hiểu không ?" Tôi cũng muốn thuyết phục mình là tôi có hiểu một điều gì đó, nhưng không làm nổi. Chúng tôi im lặng ngồi rất lâu. "Tại sao con người ta lại khác nhau như vậy ?" - mãi sau, anh ta lên tiếng và nói thêm: - "Giá như https://thuviensach.vn mi là một bác sĩ thực sự, mi đã có thể dạy ta, giải thích cho ta hiểu được, cơ thể chúng ta làm bằng gì và bên trong cấu tạo như thế nào thì hay biết mấy." Anh ta cảm thấy hơi ngượng ngùng, bối rối. Chắc là để tôi không hoảng lên, Hoja cố gắng giảng giải một cách bình tĩnh rằng anh ta sẽ không bó tay, sẽ đi đến tận cùng, vì anh ta muốn biết điều gì đang ở nơi kết cục, bởi vì chẳng còn lối thoát nào khác nữa. Tôi không hiểu, nhưng cũng cảm thấy thích khi nghĩ rằng tôi sẽ dạy anh ta học được nhiều điều. Sau này, Hoja thường nhắc lại những lời đó, như thể cả hai chúng tôi đều cùng hiểu ý nghĩa của chúng. Tuy nhiên, đằng sau sự quyết tâm một cách phô trương của anh ta là sự tò mò, ham hiểu biết của một cậu học trò thích đặt nhiều câu hỏi; mỗi lần, khi anh ta nói là sẽ đi đến cùng, tôi có cảm tưởng rằng mình đang nghe tiếng thở than buồn rầu của một kẻ si tình, hiện phải lòng ai đó một cách vô vọng, đang tự hỏi rằng cơn cớ gì mà ông trời đổ xuống đầu mình một tai họa như vậy. Đồng thời, anh ta thường nhắc đi nhắc lại những lời đó, khi hay tin bọn jamssary (vệ binh, tuyển từ bộ phận dân cư Thiên Chúa giáo của đế chế Ottoman (từ thế kỉ XIV trở đi), âm mưu phản loạn; nhắc lại điều đó khi kể với tôi rằng bọn học sinh tiểu học say mê các thiên thần hơn là quan tâm đến các hành tinh, thậm chí Hoja còn nhắc đến điều đó khi anh ta liệng vào xó nhà tập bản thảo mua được với khoản tiền lớn, sau khi đọc chưa được một nửa; nhắc đến điều đó, sau khi chia tay với đám bạn mà anh ta vừa gặp và trò chuyện ở tháp đồng hồ, đa phần là do thói quen; nhắc đến điều đó khi bị lạnh cóng trong nhà tắm chỉ được đốt sưởi một cách tồi tệ, hoặc sau khi đi nằm, đặt quyển sách trên tấm chăn hoa; nhắc lại điều đó sau khi nghe những câu chuyện ngu ngốc trong sân giáo đường, khi thực hiện nghi thức tẩy rửa (nghi thức wudu của người Hồi giáo - dọn mình trước khi cầu nguyện), khi hay tin hạm đội hoàng gia thất bại trong trận giao tranh với quân Venice; nhắc lại điều đó, sau khi kiên nhẫn tiếp chuyện những người hàng xóm trong khu phố đến thuyết phục Hoja lấy vợ, vì anh ta cũng đã khá lớn tuổi. Anh ta sẽ nhất định đi đến cùng. https://thuviensach.vn Giờ đây, tôi nghĩ rằng, liệu có ai đó trong số những người có gan đọc đến tận cùng quyển sách này, kiên trì theo dõi những gì đã xảy ra với tôi, trên thực tế cũng như trong tưởng tượng, mà lại có thể nói rằng Hoja không giữ lời hứa của mình ? https://thuviensach.vn 4 Gần đến mùa Hè thì chúng tôi nghe tin trên bờ Bosphorus, ở Istinye (một địa điểm ở phần châu Âu của Istanbul) người ta tìm thấy xác của đại sư chiêm tinh Huseyn Efendi. Rốt cuộc Pasha cũng nhận được chiếu chỉ fatura (quyết định của tăng lữ tối cao trong đạo HỒI về một vấn đề hoặc hành động nào đó, chiểu theo Thánh Kinh Koran) về việc trảm quyết ông và vị đại sư không biết giữ mồm giữ miệng, lại gửi thư đi khắp xa gần bảo rằng Pasha Sadik sắp mất mạng, rằng điều đó có ghi trên các vì sao, bởi thế ông ta để lộ nơi mình ẩn náu. Ông ta định bơi sang Anatolia, nhưng bị đao phủ đuổi kịp và bóp cổ chết trên thuyền. Khi biết tài sản của đại sư chiêm tinh bị tịch biên, Hoja tìm cách chiếm những sách vở, giấy tờ và các quyển vở của ông ta - có bao nhiêu tiền để dành anh ta đều tiêu hết cho việc hối lộ. Một buổi chiều, Hoja chở một chiếc hòm lớn đựng đầy bản thảo về nhà, anh ta đọc một mạch cả tuần hàng nghìn trang, rồi sau đó giận dữ nói rằng mình có thể viết xuất sắc hơn thế. Và rồi Hoja bắt tay vào viết những quyển sách của mình, còn tôi thì phụ giúp anh ta. Hoja quyết định dâng lên Padishah hai bản biên khảo Đời sống động vật và Những sinh linh huyền diệu. Tôi kể cho anh ta nghe về những con ngựa, con la, thỏ, thằn lằn mà tôi đã thấy trong vườn nhà mình tại Empoli (một thành phố ở Italia) và trên các thảo nguyên. Trí tưởng tượng của Hoja không được dồi dào cho lắm, nên tôi phải kể cho anh ta nghe về những con ếch châu Âu có ria mép trong đầm hoa súng của nhà tôi, những con chim vẹt màu xanh da trời, biết nói lơ lớ giọng Ba Lan, những con sóc thường ngồi chải lông cho nhau trước khi giao phối. Trong quyển sách của chúng tôi có hẳn một chương tả kĩ lưỡng về đời sống của loài kiến mà Padishah rất quan tâm, nhưng Ngài không có điều kiện để làm quen, vì cung điện lúc nào cũng được lau chùi choáng lộn. https://thuviensach.vn Mô tả những quy luật nghiêm ngặt trong đời sống loài kiến, Hoja mơ ước rằng chúng tôi sẽ trở thành những người bảo trợ cho ấu vương. Vì vậy, Hoja cho rằng chỉ mô tả những con kiến đen mà chúng tôi biết là còn chưa đủ, nên anh ta viết cả về loài kiến châu Mỹ có màu hung đỏ. Anh ta mơ ước viết được một quyển sách buồn thảm, mang tính giáo huấn bằng những câu chuyện đã xảy ra với đám ngu dân sống trong xứ sở của rắn, có tên gọi là châu Mỹ, và suốt đời chẳng muốn thay đổi một điều gì. Anh ta kể tỉ mỉ là sẽ viết về một cậu bé làm vua, rất yêu súc vật và săn bắn, do không thích khoa học nên bị bọn dị giáo Tây Ban Nha đóng cọc, nhưng tôi nghĩ, chắc gì anh ta dám viết như vậy. Một họa sĩ được chúng tôi mời đến vẽ minh họa cho những con bò sáu chân có cánh và những con rắn hai đầu, nhưng công việc của anh ta không làm chúng tôi hài lòng. 'Trước đây, người ta cũng đã từng vẽ như ngươi, - Hoja nói, - còn bây giờ thì phải vẽ ba chiều và có bóng chứ, xem kìa, ngay cả con kiến bình thường này cũng cố gắng cõng một cái bóng trên lưng, y như bản sao của nó." Bởi không được Padishah vời vào cung điện nên Hoja nhờ Pasha chuyển các công trình của mình cho Ngài và về sau rất lấy làm tiếc về chuyện đó. Pasha bảo rằng khoa học về các ngôi sao là thứ nhảm nhí, tầm bậy tầm bạ, rằng đại sư chiêm tinh Huseyn Efendi đã làm những việc không phải của mình, tức là bày đật các âm mưu chính trị, và Pasha đồ rằng dường như Hoja đang mon men ngấp nghé chức vị ấy, rằng bản thân Pasha cũng rất tin tưởng vào khoa học, nhưng không phải là thứ khoa học liên quan đến các ngôi sao, mà phải là thứ khoa học gắn liền với việc chế tạo vũ khí, rằng chức vụ đại sư chiêm tinh chẳng may mắn gì đâu, ai cũng biết là những người giữ địa vị đó rốt cuộc đều bị giết chết, hoặc chính bản thân họ phải đi biệt xứ, vì họ biết quá nhiều bí mật, cho nên Pasha không muốn Hoja, người mà ông ta rất sủng ái và có kiến thức đáng tin, giữ một chức vụ như vậy, bởi đã có ứng viên là Sitki Efendi dốt nát và ngây thơ, một người có thể đảm đương tuyệt vời công việc đó. https://thuviensach.vn Pasha nghe nói Hoja đang có trong tay các sách vở của đại sư chiêm tinh trước đây, nhưng ông không muốn anh ta nghiên cứu những cái đó... Hoja đáp rằng anh ta chỉ quan tâm duy nhất đến một thứ duy nhất là khoa học và nhờ chuyển cho Padishah các công trình của mình. Chiều đó, khi trở về nhà, Hoja vừa rủa sả Pasha vừa nói rằng anh ta sẽ chỉ làm mỗi việc duy nhất là nghiên cứu khoa học, và sẽ làm tất cả những gì cần thiết để nghiên cứu khoa học. Suốt một tháng sau đó, Hoja chỉ tập trung mọi chú ý vào chuyện quyển sách về các con vật tưởng tượng của chúng tôi đã gây được ấn tượng như thế nào đối với Padishah và đoán già đoán non vì sao đến tận bây giờ anh ta vẫn chưa được triệu tới cung cấm. Cuối cùng, anh ta được mời tham dự một cuộc săn bắn. Hoja được đi bên cạnh Padishah, tôi ở cách xa một quãng, cùng đoàn tùy tùng lên đường đến Lâu đài Mirahor trên bờ sông Kagithane. Viên quan phụ trách săn bắn đã chuẩn bị chu đáo tất cả mọi thứ: người ta xua cho thỏ và cáo chạy ra, sau đó thả chó săn. Chúng tôi thấy một con thỏ lao bổ xuống nước rồi bơi đi, tất cả mọi người đều chứng kiến nó cố sống cố chết bơi đến bờ bên kia, bọn vệ binh muốn suỵt chó sang đó. Thậm chí những người đứng xa như chúng tôi cũng nghe thấy Padishah không cho phép họ làm như thế; "Tha cho con thỏ ấy." Thấy bờ bên đó có một con chó chẳng biết của ai, thỏ lại lao xuống nước nhưng vẫn bị chó vồ. Mấy người vệ binh chạy tới giằng con thỏ khỏi mõm chó và đưa trình Padishah. Nhà vua nhỏ tuổi xem xét con vật, vui mừng thấy vết thương của nó không nghiêm trọng lắm, bèn sai đem thả thỏ lên đồi. Trong đám đông xúm quanh Ngài, tôi thấy thấp thoáng bóng Hoja và tên hề lùn tóc đỏ. Tối hôm ấy, Hoja kể rằng Padishah đề nghị những người có mặt lí giải về chuyện vừa xảy ra. Đến lượt Hoja, anh ta nói sắp tới Padishah sẽ gặp kẻ thù đột ngột xuất hiện ở những nơi Ngài ít ngờ tới nhất, nhưng Ngài sẽ được tai qua nạn khỏi. Những kẻ ác ý liền nhao nhao gièm pha về cách lí giải đem Padishah so sánh với thỏ, nhưng Padishah bắt dàn đồng ca ấy, bao gồm cả tân đại sư chiêm https://thuviensach.vn tinh Sitki Efendi phải im miệng, và nói rằng Ngài sẽ nhớ lời Hoja. Rồi sau đó, khi buồn bã nhìn kết cục của con đại bàng bị mấy con chim ưng hành hạ và con cáo ra sức chống cự nhưng vẫn bị đàn chó xé ra từng mảnh, Ngài nói rằng con sư tử cái đã đẻ được hai con, một con đực và một con cái, và Ngài rất thích quyển sách về động vật, rồi Ngài kể về những con bò cái có cánh màu xanh da trời trong thung lũng sông Nile và những con mèo màu hồng. Hoja ngây ngất một niềm vui lạ thường, vừa đắc thắng lại vừa khiếp sợ. Mãi về sau, chúng tôi được biết về những sự kiện xảy ra trong cung điện: Kosem Sultana (Kosem Sultana (Mameiker) (mất năm 1651): vợ của hoàng đế Thổ Ahmet I, bà nội của Mehmet IV), một bà cung phi của cựu hoàng đế đã cùng tư lệnh vệ binh âm mưu ám sát Padishah và thân mẫu của Ngài để đưa thái tử Suleyman lên ngôi, nhưng bà ta không thực hiện được kế hoạch. Kosem Sultana bị thắt cổ, trào máu mũi mà chết. Hoja nghe được những chuyện đồn đại ấy khi anh ta đến tháp đồng hồ giáo đường. Anh ta chỉ đến đó và trường học, ngoài ra không đi đâu khác. Đến mùa Thu, Hoja lại muốn nghiên cứu vũ trụ, nhưng để làm điều đó thì phải có đài thiên văn, song bọn ngu si chẳng coi các vì tinh tú là quan trọng, còn các vì tinh tú ấy thì chẳng thèm để ý đến bọn dốt nát đó. Mùa Đông đến, những ngày ảm đạm kéo dài lê thê. Vào một ngày như thế, chúng tôi được biết Pasha đã bị phế truất. Ông cũng suýt bị treo cổ, nhưng bà Valide Sultana (Tức Turhan Hadice, vợ hoàng đế Ibrahim. Valide Sultana là chức danh mẫu hậu trong triều đình Ottoman) - mẫu hậu của Padishah, không chấp thuận, nên Pasha chỉ bị tịch biên tài sản và bị đày đi Erzinjan. Từ đó, chúng tôi không biết thêm tin tức gì về Pasha, cho đến tận khi nghe tin ông chết. Hoja nói: bây giờ anh ta chẳng còn sợ ai và cũng chẳng phải báo ân cho người nào nữa. Tôi nghĩ bụng, không biết khi nói như vậy anh ta có nghĩ đến chuyện đã học được gì hoặc chưa học được gì nơi tôi hay không. Anh ta không hề tỏ ra rụt rè trước ấu vương cũng như trước thân mẫu của Ngài, như thể muốn nói: hoặc không có gì, hoặc là tất cả, nhưng khi về đến https://thuviensach.vn nhà thì lại sống nhu mì giữa những đám sách vở, và chúng tôi lại chuẩn bị viết một quyển sách về những con kiến châu Mỹ màu hung đỏ. Cũng giống như những mùa Đông trước và sau đó, chúng tôi hầu như không ra khỏi nhà, cuộc sống trôi qua một cách đơn điệu. Vào những đêm đông giá lạnh, chúng tôi ngồi ở tầng dưới nghe gió bắc thổi qua khe cửa, qua ống máng tràn vào nhà, và trò chuyện đến sáng. Hoja không những không xúc phạm tôi như trước đây, mà còn không làm điều gì khiến tôi có thể mất lòng. Tôi lí giải điều đó bằng việc không ai quan tâm đến anh ta, trong hoàng cung cũng như trong giới thân cận Padishah. Thỉnh thoảng, y như tôi, anh ta chợt phát hiện sự giống nhau giữa hai người, nhìn tôi, anh ta như thấy bản thân mình, và những lúc như vậy tôi đều tự hỏi: chẳng biết anh ta nghĩ ngợi điều gì ? Chúng tôi hoàn thành thêm một công trình lớn về động vật, song anh ta vẫn tiếp tục ngồi bên bàn làm việc, vì Pasha đang ở nơi lưu đày, mà như Hoja nói, anh ta không muốn tiếp xúc với những kẻ xa lạ. Thỉnh thoảng, do rỗi rãi, tôi ngồi giở những trang viết, xem những con châu chấu màu tím, những con cá biết bay do tôi vẽ và hình dung, không biết Padishah sẽ nghĩ gì khi đọc quyển sách này. Mãi đến đầu mùa Xuân, Hoja mới được gọi vào cung. Vừa trông thấy anh ta, cậu bé mừng rỡ vô cùng, theo lời của Hoja thì mỗi một lời nói, mỗi một cử chỉ của ấu vương đều cho thấy Ngài nghĩ nhiều về Hoja, nhưng Ngài không gọi anh ta vào cung vì bị bọn dốt nát cản trở. Padishah lập tức kể chuyện về âm mưu của bà nội và nói rằng Hoja đã tiên đoán đúng về hiểm họa đó, đoán đúng cả chuyện Padishah sẽ tai qua nạn khỏi. Trong cái đêm mà Ngài biết chuyện người ta muốn ám sát mình, Ngài không hề sợ hãi, vì nhớ con chó hung dữ đã không hại được con thỏ. Padishah khen ngợi Hoja và truyền lệnh ban cho anh ta một suất điền thổ ở địa điểm thích hợp. Đến cuối Hè thì văn tự về phần đất đó cần phải được hoàn tất để trao cho Hoja. https://thuviensach.vn Hy vọng có được ít thu nhập từ phần đất đai ấy, trong khi chờ văn tự, Hoja ngồi vẽ kế hoạch xây một đài thiên văn nhỏ trên đó. Hoja tính toán kích thước của cái giếng, ước liệu giá thành các thiết bị sẽ lắp đặt, nhưng rồi chẳng bao lâu sau anh ta chán ngấy mọi việc. Có lần, anh ta tìm được ở cửa hàng sách cũ một bản sao chép cẩu thả những kết quả quan trắc thiên văn của Takiyuddin. Anh ta bỏ ra hai tháng liền để kiểm tra tính xác thực của những quan sát ấy, rồi bực bội chấm dứt công việc, vì không thể nào phân loại được Takiyuddin đã phạm phải những sai lầm nào do sử dụng thiết bị rẻ tiền không chính xác, những sai lầm nào là do tính lơ đễnh của người sao chép kém cỏi. Anh ta còn bực mình vì người chủ cũ của quyển sách đã chép những dòng thơ vào giữa các bảng lượng giác trên cơ sở hệ thống lục thập. Chủ nhân quyển sách đã sử dụng phương pháp ebjed (một phương pháp nghiên cứu dòng họ) và các phương pháp khác để tiên đoán một số điều trong tương lai, chẳng hạn như sau khi sinh bốn đứa con gái Hoja sẽ có quý tử, trong thành phố thể nào cũng xảy ra một trận dịch hạch để mà tách bạch những kẻ tội lỗi và người vô tội; ông hàng xóm Bahaeddin Efendi của Hoja sẽ chết... Thoạt đầu, Hoja vui vẻ đọc những điều sấm truyền ấy, nhưng rồi anh ta buồn hẳn đi. Anh ta bắt đầu nói với vẻ quyết đoán lạ thường và dễ sợ rằng cái đầu của chúng ta cũng giống như chiếc rương hoặc chiếc tủ, có thể mở nắp nhìn vào để thấy những ý nghĩ ẩn chứa trong đó. Hết mùa Hè rồi đến tận mùa đông cũng chẳng thấy người ta ban cho Hoja phần đất mà Padishah đã nói. Tới mùa Xuân năm sau, người ta bảo Hoja rằng đang làm lại địa bạ mới và phải chờ tiếp. Thời kì đó, Hoja được mời vào cung, mặc dù không thường xuyên lắm, và anh ta giải đáp những câu hỏi của Padishah, đại loại như: chiếc gương bị rạn, tia chớp xanh phía đảo Yassi, hoặc chiếc bình vô cớ rơi xuống bị vỡ, nước quả anh đào ép đựng trong đó chảy ra, nom hệt như máu... là điềm báo điều gì. Padishah cũng hỏi han về những con vật trong quyển sách của chúng tôi. Về nhà, Hoja nói https://thuviensach.vn rằng cậu bé đang bước vào tuổi thanh niên, đây là thời kì mà con người dễ chịu ảnh hưởng nhất. Hướng tới mục đích đó, Hoja bắt tay vào viết quyển sách mới. Anh ta từng nghe tôi kể về sự diệt vong của bộ tộc da đỏ Aztec ở Mexico, tôi cũng đã kể đi kể lại cho Hoja về những hồi kí của Cortés (Hernán Cortés (khoảng 1485-1547): chiến lược gia quân sự Tây Ban Nha, người đã khởi đầu quá trình xâm lược đế quốc Aztec trên lãnh thổ Mexico ngày nay), anh ta cũng nhớ câu chuyện về vị hoàng đế nhỏ tuổi bị đóng cọc vì tội coi thường khoa học. Tất cả những câu chuyện đó đều nói về bọn vô sỉ, nhè lúc người tốt đang mất cảnh giác đã giành phần thắng và khuất phục được họ, nhờ những loại vũ khí tối tân, nhờ ứng dụng các thiết bị khác nhau và nhờ cả những câu chuyện huyền thoại. Một thời kì dài, anh ta làm việc rất lâu sau cánh cửa đóng kín và không cho tôi xem những gì viết được. Tôi đoán anh ta đang chờ tôi tỏ ra quan tâm, nhưng nỗi buồn nhớ cố quốc tràn ngập trong lòng lúc đó khiến tôi cảm thấy mình vô cùng bất hạnh và căm ghét anh ta. Tôi cố dẹp sự tò mò của mình để có được vẻ thờ ơ trước kết quả tông việc bền bỉ mà anh ta cố đạt tới bằng cách đọc những quyển sách sờn cũ mua rẻ được và nghe những câu chuyện của tôi. Tôi hài lòng để ý thấy ngày này qua ngày khác anh ta mất dần sự tin tưởng vào những gì do chính tay mình viết. Anh ta leo lên căn phòng nhỏ ở trên gác dùng làm thư phòng, ngồi suy nghĩ sau chiếc bàn được đóng theo bản vẽ của tôi, nhưng không viết được gì. Tôi biết anh ta không đủ can đảm để viết khi chưa bàn luận trước với tôi. Không chỉ những ý nghĩ của tôi mà anh ta làm ra vẻ coi thường đã làm anh ta mất tự tin, anh ta còn muốn biết ý kiến của những người tương tự như tôi, những người đã dạy dỗ và bỏ kiến thức vào đầu tôi. Không biết trong những trường hợp như vậy thì họ suy nghĩ như thế nào ? Đó chính là điều mà anh ta tha thiết muốn hỏi tôi nhất, nhưng lại lưỡng lự không dám hỏi. Tôi đã chờ đợi biết bao cái giây phút mà anh ta dẹp được lòng kiêu hãnh của mình và mạnh dạn hỏi tôi câu đó ! Nhưng anh ta đã không hỏi. https://thuviensach.vn Tôi không biết Hoja đã kết thúc quyển sách hay chưa, nhưng một thời gian sau, anh ta xếp xó công việc viết lách và trở lại với điệp khúc về những kẻ ngu dốt. Cần phải nghiên cứu khoa học, vậy mà không thể hiểu được, tại sao chúng nó ngu si như vậy ! Tôi nghĩ rằng, anh ta lặp lại tất cả những điều đó do thất vọng, do không nhận được những dấu hiệu thiện cảm mong đợi từ phía triều đình. Thời gian trôi đi một cách vô vọng, Padishah ngày càng trưởng thành, mà điều đó đâu có mang lại lợi lộc gì. Nhưng rồi vào mùa Hè mà Pasha Koprulu Mehmet trở thành tể tướng, rốt cuộc Hoja cũng nhận được phần đất mà Padishah ban cho, hơn nữa, anh ta còn được quyền tự chọn lấy lãnh địa của mình. Hoja được hưởng lợi tức từ hai chiếc cối xay ở gần Gebze và hai ngôi làng cách đó chừng một giờ đi xe ngựa. Chúng tôi đến Gebze vào mùa thu hoạch, thuê đúng ngôi nhà hồi trước, tình cờ vẫn còn bỏ không. Hoja đã quên những ngày tháng chúng tôi từng sống ở đây, khi anh ta còn nhìn chiếc bàn tôi mang từ chỗ ông thợ mộc về nhà với vẻ thù địch. Dường như cùng với ngôi nhà, những hồi tưởng cũng trở nên già nua và méo mó đi, mà Hoja thì lại quá thiếu kiên nhẫn để lấy những hồi tưởng về quá khứ làm chỗ dựa. Anh ta đã mấy lần đến các ngôi làng của mình để tìm hiểu về lợi tức những năm trước đây, dưới ảnh hưởng của Pasha Tarhunju Ahmet, người mà anh ta đã nghe những câu chuyện đồn đại gièm pha từ những người bạn ở tháp đồng hồ. Hoja còn tuyên bố đã tìm được một phương pháp đơn giản và dễ hiểu để theo dõi hoa lợi. Đối với Hoja, những tìm tòi đó vẫn còn chưa đủ, chính anh ta cũng chẳng tin gì lợi ích và tính độc đáo của những khảo sát đó. Đêm đêm, khi thả bộ thư giãn trong khu vườn đằng sau ngôi nhà, anh ta ngước mặt lên trời và ngọn lửa say mê thiên văn lại bùng cháy lên. Tôi khuyến khích Hoja, hy vọng rằng anh ta sẽ tiến bộ trong các nghiên cứu, nhưng anh ta không hề quan sát hoặc hoàn thiện kiến thức của mình, mà lại tìm những đứa sáng dạ nhất trong đám thiếu niên quen biết ở Gebze và trong làng, rủ chúng đến nhà https://thuviensach.vn mình, bảo rằng sẽ bắt chúng học hành một cách thực sự. Anh ta sai tôi về Istanbul lấy các thiết bị, tra dầu, sửa chữa những quả chuông nhỏ, đem lắp đặt ngoài vườn, và rồi không biết anh ta lấy đâu ra sự kiên quyết và niềm hy vọng để lặp lại một cách chính xác các thí nghiệm về học thuyết vũ trụ, mà trước đây anh ta đã biểu diễn cho Pasha, sau đó là cho Padishah xem. Nhưng rồi nhiệt tình đối với thiên văn của anh ta nguội dần, khi thấy các thính giả tản mát đi về mà chẳng đưa ra một câu hỏi nào, rồi sáng hôm sau, khi ngủ dậy, chúng tôi thấy một quả tim cừu còn ấm máu đặt ngay trước cửa. Anh ta không lấy làm buồn vì những thất bại của mình: rõ ràng là những thiếu niên vùng này đâu có hiểu được sự chuyển động của Trái Đất và các vì sao, mà hiện giờ chúng thậm chí cũng chưa cần hiểu những cái đó, chỉ có những ai đã đến tuổi vị thành niên thì mới cần hiểu biết. Chúng tôi thu xếp công việc của mình, cử một người có vẻ thông minh nhất trong đám thanh niên sáng dạ ấy làm quản lý, rồi nhanh chóng trở về Istanbul. Ba năm tiếp theo là thời kì nặng nề nhất của chúng tôi. Mỗi một ngày, mỗi một tháng, mỗi một mùa lại là sự lặp đi lặp lại buồn tẻ và chán ngán của ngày hôm trước, tháng trước, mùa trước. Chúng tôi cay đắng và thất vọng theo dõi sự lặp lại đơn điệu ấy và dường như chờ đợi một thất bại nào đó. Thảng hoặc, Hoja vẫn được gọi vào cung như trước, người ta nhờ anh ta giải đáp một vài hiện tượng chẳng nghĩa lí gì, thứ năm nào anh ta cũng gặp gỡ và bàn luận với những người bạn bác học, vẫn gặp các học trò của mình và đánh đập chúng, mặc dù không thường xuyên lắm. Những người rỗi hơi vẫn đến giục Hoja lấy vợ, anh ta phản kháng lại chẳng kiên quyết lắm. Khi đến với phụ nữ, Hoja buộc phải nghe bản nhạc mà anh ta không còn yêu thích nữa; anh ta lại nói về bọn ngu dốt, với lòng căm phẫn đến mức ngạt thở; lại đóng chặt cửa giam mình trong phòng, ngồi trên giường giận dữ lần giở những quyển sách đã thành chán ngấy, sau đó lại ngửa mặt nhìn lên trần hàng giờ, như thể chờ đợi một điều gì đó. https://thuviensach.vn Những thành công của Pasha - tể tướng Koprulu Mehmet, mà Hoja nghe được ở tháp đồng hồ, qua lời của những người bạn, càng làm anh ta có cảm giác bất hạnh hơn nữa. Thuật lại cho tôi nghe về chiến thắng của hạm đội đối với quân Venice, về việc đoạt lại các hòn đảo Tenedos và Limnos hoặc việc trấn áp vụ nổi loạn của Pasha Abaza Hasan, anh ta nói thêm rằng đó chỉ là những chiến thắng cuối cùng và tạm thời, những thắng lợi đó cũng tương tự như cơn giãy giụa lần chót của một người thọt chân dại dột và vụng về đang sắp chìm nghỉm trong đầm lầy; dường như Hoja chờ đợi một tai họa xảy ra, có thể thay đổi những ngày lê thê đơn điệu buồn tẻ của chúng tôi. Thêm nữa, anh ta không có đủ kiên nhẫn và niềm tin để nghiên cứu khoa học được lâu dài: anh ta không thể nghiền ngẫm về ý tưởng mới mẻ lâu hơn một tuần, chỉ ít lâu sau anh ta đã nhắc tới bọn ngu độn và quên hết mọi chuyện. Có đáng phải mệt mỏi vì những ý nghĩ về bọn chúng như vậy không ? Việc gì phải tức tối về chúng đến mức như thế ? Có thể, nguyên do là ở chỗ, chỉ gần đây thôi anh ta mới học được cách tách rời khỏi những người đó, hoặc do anh ta không thể tập trung tất cả ý chí và nỗ lực để nghiên cứu khoa học một cách kiên trì. Chắc là cơn phấn khích đầu tiên được sinh ra từ nỗi buồn chán tinh thần. Do Hoja không thể chú ý sâu vào một chủ đề, giống như những đứa trẻ ngốc nghếch và ích kỉ không biết cách tự lo lắng cho mình, anh ta lang thang trong nhà, từ phòng này qua phòng khác, lên tầng xuống gác, nhìn qua cửa sổ một cách vô nghĩa. Tôi biết, khi anh ta rẽ vào chỗ tôi giữa những lần đi đi lại lại bất an trong ngôi nhà gỗ cót két, anh ta chờ đợi tôi đưa ra một sự giải tỏa nào đó có thể an ủi anh ta, hoặc một ý nghĩ, thậm chí, một từ ngữ gieo hy vọng nào đó. Nhưng tôi không nói những câu mà anh ta mong đợi, vì Hoja dửng dưng trước nỗi căm ghét của tôi đối với anh ta. Tôi không nói những lời anh ta chờ mong, ngay cả khi anh ta vượt qua lòng kiêu hãnh của mình để nói mấy câu ngắn gọn, cốt để được nghe tôi đáp lại. Mỗi khi tôi được nghe một tin tức nào đó từ phía triều đình, https://thuviensach.vn có thể lí giải một cách tốt đẹp, hoặc nghe anh ta nói lên một ý tưởng mới mẻ nào đó mà anh ta có thể thực hiện, thì tôi hoặc là bỏ qua ngoài tai, hoặc dập tắt hứng khởi của anh ta bằng cách chỉ ra điểm yếu của ý tưởng đó. Tôi thích thú theo dõi anh ta khổ sở dằn vặt giữa trống trải và vô vọng. Có thể do một mình cô độc với bản thân mình quá lâu, hoặc do đầu óc đãng trí không thể tập trung được, Hoja đã mất kiên nhẫn, nhưng sau đó anh ta lại tìm được giữa cái mông lung ấy một ý nghĩa khiến anh ta say mê. Lần này, tôi đáp lại Hoja, vì tôi muốn truyền cho anh ta sự mạnh dạn: những gì anh ta chợt nghĩ ra khiến tôi cũng quan tâm, tôi hy vọng rằng bây giờ anh ta sẽ để ý đến mình. Một hôm, khi trời gần tối, Hoja vào phòng tôi và hỏi, như thể đang nói về một chuyện thường nhật nào đó: "Tại sao ta lại là ta ?" Tôi đã trả lời câu hỏi đó, với lòng mong muốn tạo thêm dũng khí cho anh ta. Sau khi nói với Hoja rằng tôi không biết tại sao ta lại là ta, tôi bổ sung thêm, ở nước tôi câu hỏi này cũng rất hay được đặt ra. Nói điều này, tôi không thể đưa ra một chứng cớ, hoặc một ví dụ nào, đơn giản là tôi chỉ muốn trả lời như anh ta mong đợi, có thể là do tôi cảm nhận một cách vô thức là anh ta thích trò chơi này. Anh ta ngạc nhiên, nhìn tôi và đợi tôi nói tiếp. Thấy tôi im lặng, anh ta không nhịn được và bảo tôi nhắc lại: hóa ra, có người đã đặt ra câu hỏi này rồi ư ? Thấy tôi nhìn với nụ cười đồng tình, anh ta nổi cáu. Anh ta đưa ra câu hỏi ấy không phải vì người ta đã từng hỏi như thế, anh ta tự mình đặt ra câu hỏi đó và chẳng quan tâm gì đến ai khác cả. 'Trong tai ta lúc nào cũng văng vẳng một giọng nói, như thể đang hát", một lúc sau anh ta nói vậy với một vẻ mặt lạ lùng. Ca nhân hát trong tai gọi cho anh ta nhớ về vị thân sinh quá cố, ông cụ trước khi chết cũng nghe như có người hát trong tai, nhưng đó là những bài hát khác. Còn cá nhân của Hoja thì cứ nhắc đi nhắc lại mãi một giai điệu, rồi cố gạt vẻ ngượng nghịu, anh ta hát lên: "Ta - đó là ta, ta - đó là ta, la la la !" https://thuviensach.vn Tôi suýt phì cười, nhưng kìm lại được. Nếu như đây là một chuyện đùa, anh ta chắc là cũng sẽ cười, nhưng anh ta không cười gì cả, dầu biết là nom mình rất buồn cười. Tôi cần phải làm ra vẻ hiểu được cả cái điều nhảm nhí và ý nghĩa của điều anh ta vừa thốt lên, vì lần này tôi muốn anh ta tiếp tục. Tôi bảo rằng tiếng nói trong tai anh ta cần được tiếp nhận một cách nghiêm chỉnh, người hát không phải là ai khác mà chính là anh ta. Hoja nghe thấy trong giọng tôi có ý bông đùa, nên nổi giận. Cái đó thì không có tôi anh ta cũng biết rồi, điều anh ta muốn biết là tại sao giọng nói ấy cứ nhắc đi nhắc lại đúng câu đó mà không phải là câu khác ! Tôi không đáp, chỉ nghĩ bụng: không chỉ qua bản thân, mà còn qua những người anh em của mình, tôi biết rằng, tinh thần bất mãn ở những đứa trẻ ích kỉ có thể mang lại những kết quả tốt đẹp, nhưng cũng có thể kết thúc một cách vô bổ. Tôi bèn nói: không nên nghĩ về chuyện điều gì gợi nên câu nói ấy, mà chỉ nên nghĩ về ý nghĩa của chúng. Tôi thoáng nghĩ, hay là Hoja đã trở nên mất trí vì vô công rồi nghề, mặc dầu khi theo dõi anh ta, tôi thoát được nỗi buồn vô vọng và nhát sợ. Biết đâu, lần này anh ta sẽ khiến tôi kinh ngạc. Nếu như anh ta làm như vậy thì quả thực sẽ có điều gì đó xảy ra trong cuộc đờ i chúng tôi: "Theo mi, ta phải làm gì bây giờ ?" - anh ta rầu rĩ hỏi. Tôi nói: cần phải suy nghĩ tại sao ta lại là ta, nhưng không thể khuyên giải, vì trong việc này tôi chẳng giúp được gì, mà anh ta phải tự mình giải quyết. "Vậy thì ta phải làm gì đây ? Ngắm mình trong gương chăng ?" - anh ta hỏi một cách nhạo báng, nhưng đã có vẻ trấn tĩnh. Tôi im lặng để cho anh ta có cơ hội suy nghĩ. Anh ta nhắc lại: "Nhìn vào gương à ?" Đến lúc đó tôi nổi giận, cho rằng Hoja không thể tự mình đạt tới một điều gì đó. Tôi muốn anh ta nhận thức được điều ấy, muốn nói thẳng vào mặt rằng thiếu tôi thì anh ta chẳng nghĩ ra được điều gì, nhưng không dám nói như vậy, chỉ uể oải khuyên anh ta cứ nhìn vào gương. Không, tôi không đủ dũng khí, mà cũng chẳng đủ sức mạnh. Anh ta nổi cáu, sập cửa đi ra, hét tướng lên rằng tôi là một kẻ ngu dốt. https://thuviensach.vn Ba ngày sau, khi gợi chuyện về chủ đề đó, tôi nhận thấy anh ta muốn nói về "những người kia", mà tôi cũng muốn tiếp tục trò chơi này, bởi vì, dù sao chăng nữa, thậm chí chỉ mỗi câu chuyện này thôi cũng đã làm nảy sinh một hy vọng nào đó. Tôi khuyên anh ta nên soi gương lâu hơn, so với tục lệ ở đây. Ở bên ấy, không chỉ trong cung điện của vua chúa, trong tư dinh của các công nương và những bậc quyền quý, mà ngay cả nhà cửa của dân thường cũng treo nhiều tấm gương khung đẹp, và người ta làm như vậy vì họ nghĩ về bản thân mình. "Nghĩ bằng cái gì ?" - Hoja hỏi với mối quan tâm và sự ngây thơ khiến tôi kinh ngạc. Tôi cho rằng anh ta tin những điều tôi kể, nhưng Hoja cười: "Thế ra, từ sáng đến chiều người ta cứ soi gương à ?" Lần đầu tiên anh ta nhạo báng những gì mà tôi để lại ở đất nước của mình. Tức giận, tôi cố tìm một từ ngữ xúc phạm, nhưng không tìm được, liền buột mồm nói rằng con người ta cần phải tự suy nghĩ anh ta là ai, nhưng Hoja không đủ nghị lực để làm việc đó. Thấy vẻ đau khổ trên mặt anh ta, điều tôi mong muốn, tôi thấy thật hả dạ. Nhưng tôi phải trả giá đắt cho sự vui mừng của mình. Không phải vì anh ta dọa sẽ đầu độc hoặc giết tôi, mà bởi vì mấy hôm sau anh ta yêu cầu tôi phải biểu lộ cái dũng khí mà anh ta đang thiếu. Thoạt đầu tôi định biến tất cả thành trò cười, bảo rằng soi gương để nghĩ về bản thân là chuyện đùa, tôi nói điều đó với sự tức giận chẳng qua để chọc tức anh ta, nhưng Hoja có vẻ không tin: anh ta dọa rằng nếu tôi không tỏ ra can đảm thì sẽ bớt khẩu phần và nhốt tôi trong phòng. Tôi vẫn phải suy nghĩ và viết ra giấy tôi là ai, để anh ta biết cách làm việc đó và xem tôi can đảm đến mức nào. https://thuviensach.vn 5 Thoạt tiên, tôi viết vài trang về những ngày tháng tuyệt vời, khi tôi sống cùng anh em ruột, mẹ và bà ngoại tại trang ấp của chúng tôi ở Empoli. Tôi cũng không hiểu tại sao mình lại chọn đúng đề tài đó để biện giải vì sao ta lại là ta; có thể là do tôi buồn nhớ những ngày tốt đẹp trong quá khứ, hơn nữa, sau khi nói những lời bực bội không cần thiết khiến Hoja nổi giận, tôi buộc phải viết và nghĩ về những gì để người đọc có thể tin được là người ta đã viết như vậy sau khi soi gương rất lâu, về những chi tiết mà nhất định người đọc phải chú ý. Thoạt đầu, Hoja không thích những gì tôi viết, vì ai mà chẳng có thể viết được như vậy, anh ta không tin đó là những gì người ta cần viết sau khi ngắm mình trong gương rất lâu và suy ngẫm, vì đó chưa phải là thứ can đảm mà tôi phát hiện Hoja đang thiếu. Đọc đoạn viết về cảnh tôi cùng mấy người anh và bố đi săn, cảnh tôi gặp con gấu ở núi Alps, nó và tôi đã nhìn vào mắt nhau lâu như thế nào về cảm tưởng của chúng tôi khi chứng kiến bầy ngựa nhà tôi xéo chết người giám mã yêu quý, anh ta nhắc lại: ai mà chẳng viết được như vậy. Tôi đáp là ở bên đó ai cũng sống như thế, tôi cũng như mọi người khác, tôi không có khả năng làm được gì hơn nữa. Nhưng anh ta không nghe, còn tôi thì sợ bị nhốt trong phòng nên lại tiếp tục viết về những hồi tưởng của mình. Bằng cách đó, trong vòng hai tháng liền, tôi khôi phục lại những chi tiết nhỏ nhặt dễ chịu trong quá khứ, sống lại những giây phút tốt đẹp hoặc xấu xa của đời mình, từ nhỏ cho đến tận lúc bị bắt làm tù binh - rốt cuộc tôi phát hiện ra mình rất vui lòng khi nhớ lại tất cả những cái đó. Hoja không cần phải bắt ép tôi nữa, mỗi khi anh ta nói muốn biết điều khác, tôi lại chuyển sang những hồi tưởng mới, lại viết câu chuyện khác về cuộc đời đã trải của mình. https://thuviensach.vn Một thời gian rất lâu sau đó, tôi nhận thấy Hoja thích thú đọc những bản ghi chép của tôi nên bắt đầu chờ dịp thuận tiện để lôi cuốn anh ta vào cuộc. Nhằm chuẩn bị tinh thần trước cho anh ta, tôi viết về những dằn vặt trẻ thơ của mình, về nỗi sợ đêm tối triền miên, về tình cảm yêu quý đối với một người bạn thời thơ ấu, người có thói quen cùng tôi đồng thời nghĩ về một chuyện gì đó, về chuyện cậu ta bị chết, mà tôi tưởng rằng mình cũng đã chết và sợ bị chôn cùng - tôi biết là Hoja sẽ rất thích khi đọc những chuyện như vậy. Một thời gian sau, tôi đánh bạo kể cho anh ta nghe về giấc mơ của mình: dường như trong bóng tối, thân xác rời khỏi tôi và thỏa thuận với ai đó giống hệt tôi mà tôi không nhìn rõ mặt, và chúng cùng nhau chống lại tôi. Hoja bảo trong những ngày ấy anh ta nghe thấy giọng nói trong tai thường xuyên hơn. Đúng như tôi dự đoán, câu chuyện về những giấc mơ đã gây ấn tượng đối với Hoja. Tôi liền van nài anh ta thử viết những gì tương tự như các hồi ức của tôi. Khi đó, sự chờ đợi vô tận của Hoja sẽ chấm dứt, và anh ta sẽ xác định được ranh giới thực sự ngăn cách mình với bọn ngu dốt. Thỉnh thoảng, Hoja cũng được vời vào cung, nhưng chẳng xảy ra điều gì đáng để hy vọng. Anh ta do dự, nhưng tôi cố nài, Hoja rụt rè và hồi hộp nói là sẽ thử viết. Sợ tỏ ra lố bịch, anh ta thậm chí còn nói đùa: nếu như cả hai cùng viết, hay là chúng tôi sẽ đồng thời soi gương với nhau ? Nghe Hoja nói sẽ cùng viết, tôi không nghĩ anh ta muốn ngồi cùng bàn với tôi. Khi anh ta bắt tay vào viết, tôi nghĩ anh ta sẽ trở lại tâm trạng hội hè phấn khởi và tự do của một tên nô lệ lười nhác, nhưng tôi đã lầm. Anh ta nói chúng tôi cần ngồi đối diện nhau và làm việc, chỉ có vậy thì những bộ óc biếng nhác của chúng tôi mới tập trung ở những đề tài hiểm hóc, chỉ có vậy thì chúng tôi mới hỗ trợ được cho nhau trong những nguyện vọng sáng tạo. Nhưng tôi hiểu rằng, đó chẳng qua chỉ là cái cớ - anh ta sợ đối diện với sự cô độc của mình. Tôi biết, khi Hoja ngồi lẩm bẩm trước tờ giấy trắng cốt để tôi nghe thấy, anh ta chờ tôi bày tỏ thái độ đồng tình trước những gì anh ta sắp viết. Được mấy dòng, anh ta đưa cho tôi xem, chẳng https://thuviensach.vn ngượng ngùng gì, với vẻ tự nhiên con nít, như thể muốn hỏi: có cần viết như thế này về bản thân mình hay không ? Dĩ nhiên là tôi đáp lại theo cách khích lệ. Bằng cách đó, sau hai tháng, tôi đã biết về cuộc đời Hoja nhiều hơn cả những gì biết được trong suốt mười một năm qua. Có một thời gian gia đình anh ta sống ở Edirne (thành phố phía Tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ), nơi mà sau này chúng tôi sẽ đến cùng Padishah. Thân phụ anh ta mất sớm, Hoja không nhớ mặt ông. Mẹ anh ta là một người hay lam hay làm, sau đó đã tái giá. Bà được hai người con, một trai một gái với ông chồng thứ nhất. Xuất giá lần thứ hai, bà sinh thêm bốn đứa con trai. Ông chồng sau có nghề làm chăn. Dĩ nhiên, Hoja là đứa thích đọc sách hơn cả. Tôi cũng biết được Hoja là đứa sáng dạ nhất, nhanh nhẹn nhất và khỏe mạnh nhất trong số mấy anh em trai, và cũng là người công bằng nhất. Hoja hồi tưởng về mấy người em trai với lòng căm ghét, nhưng không biết có nên viết về tất cả những điều đó hay không. Tôi khuyến khích anh ta, vì nghĩ có thể tới đây tôi cũng sẽ làm như vậy với chuyện đời mình. Trong ngôn ngữ và bút pháp của anh ta có một cái gì đó mà tôi cảm thấy thích thú và muốn thử áp dụng. Con người ta phải yêu quá khứ của mình, để sau này, qua nhiều năm tháng, người ta phải hài lòng về những gì đã ở phía sau lưng. Bản thân tôi chẳng hạn, tôi thấy yêu quá khứ của mình. Hoja cho rằng tất cả những người em trai của anh ta đều dốt nát, họ chỉ tiếp xúc với anh khi cần tiền, bởi Hoja hiến mình cho việc học tập. Anh ta được tiếp nhận vào trường medresè (trường trung học Hồi giáo, thường được tổ chức trong các giáo đường), nhưng khi tốt nghiệp trường này thì bị vu oan. Hoja không trở lại vấn đề này nữa, cũng không đả động gì đến phụ nữ. Thoạt đầu, anh ta viết là sửa soạn lấy vợ, nhưng sau đó giận dữ xé tan những gì vừa viết. Đêm ấy trời mưa rất to. Đó là đêm đầu tiên trong vô số những đêm khủng khiếp tiếp theo. Anh ta nói rằng tất cả những gì từng viết trước đây chỉ là bịa đặt và quyết định viết lại từ đầu. Anh ta yêu cầu tôi ngồi đối diện và cũng bắt tay vào viết - tôi đã phải trải qua hai đêm thức trắng. Hoja https://thuviensach.vn thậm chí chẳng thèm ngó ngàng đến bản thảo của tôi, tôi liếc thấy anh ta ngồi đối diện và lại viết một cách dễ dàng về những cái đó. Mấy hôm sau, trên tờ giấy đắt tiền mà anh ta đưa về từ phương Đông, Hoja viết một câu "Tại sao ta là ta", nhưng dưới tiêu đề đó, anh ta chỉ viết về những chuyện thấp hèn và dốt nát của người khác. Tôi được biết sau khi mẹ chết, anh ta bị đối xử bất công, anh ta đến được Istanbul bằng phần tiền được chia, tìm được chỗ trọ trong một tu viện, nhưng về sau phải ra đi, vì những người ở đó khốn nạn, giả dối. Tôi muốn anh ta viết tỉ mỉ hơn về tu viện này, tôi nghĩ rằng sự ra đi của anh ta là một điều may mắn thực sự: anh ta đã tách mình ra khỏi những người khác. Khi tôi nói điều đó, Hoja phát cáu và đáp là tôi chỉ quan tâm đến những chi tiết bẩn thỉu, đặng một lúc nào đó sử dụng để chống lại anh ta. Tôi đã biết quá nhiều về anh ta, mà bây giờ còn muốn biết cặn kẽ nữa - anh ta sử dụng một từ tục tĩu - và điều này khiến Hoja không thể không sinh lòng ngờ vực. Sau đó, anh ta mô tả kĩ lưỡng về chị gái Semra, chị ấy xinh đẹp và tốt bụng vô cùng, mà lão chồng thì cũng tệ hại vô cùng, anh ta viết rằng bao nhiêu năm rồi không gặp chị và rất buồn vì chuyện đó, nhưng khi tôi quan tâm hỏi han về người chị này thì anh ta lại nghi ngờ tôi và chuyển sang chuyện khác: về chuyện anh ta đã dùng những đồng tiền cuối cùng để mua sách và một thời gian dài chỉ làm mỗi việc đọc sách, sau đó xin được một chân thư lại. Anh ta kể về chuyện con người có thể vô sỉ đến mức nào, và sực nhớ đến Pasha Sadik, chúng tôi mới biết tin ông ta chết ở Erzinjan cách đây không lâu. Chính Pasha là người đã chú ý đến lòng say mê khoa học của Hoja, chính Pasha đã thu xếp cho anh ta vào dạy ở trường tiểu học, nhưng mặc dù thế, Pasha vẫn là một trong những kẻ ngu dốt. Ngồi hàng tháng trời mới viết được bản hồi kí, một đêm nào đó Hoja cảm thấy thất vọng và lại xé vứt đi. Vì vậy, vừa khôi phục trong trí nhớ những bài viết của anh ta và quá khứ của mình, tôi ghi lại rất tỉ mỉ mà chẳng hề lo sợ. Những trang cuối cùng, Hoja ghi chép dưới tiêu đề "Những kẻ ngu dốt mà tôi biết rõ"; anh ta lập ra một bảng phân loại những kẻ ngu dốt nhưng rồi https://thuviensach.vn không cảm thấy hài lòng: tất cả những cố gắng của anh ta chẳng dẫn đến một kết quả nào, và rốt cuộc vẫn chưa hiểu được: tại sao ta lại là ta. Tôi, như bạn từng thấy, đã đánh lừa anh ta, tôi đã bắt anh ta suy nghĩ về những điều mà chính bản thân anh ta không hề muốn nghĩ. Anh ta sẽ trừng trị tôi cho biết tay. Tôi không biết tại sao anh ta nhắc đi nhắc lại từ "trừng phạt", gợi nhớ về những ngày đầu tiên mà chúng tôi sống cùng nhau. Thỉnh thoảng tôi nghĩ rằng sở dĩ anh ta can đảm lên là do tôi tỏ ra nhát sợ. Lần đầu tiên, khi anh ta nhắc đến trừng phạt tôi quyết định phản kháng. Quá mệt mỏi vì nhớ những hồi ức của mình, Hoja đi lại loanh quanh trong nhà. Sau đó, anh ta rẽ vào chỗ tôi và nói rằng chúng tôi cần phải ghi chép ý nghĩ chính yếu và quan trọng nhất: con người nhìn nhận bản thân mình như thế nào khi soi gương, anh ta có thấu đạt bản thể của mình khi dõi theo dòng tư duy của mình hay không. Ý tưởng lỗi lạc nhắc nhở về sự tương đồng giữa chúng tôi khiến cho tôi cũng thấy hồi hộp. Chúng tôi lập tức ngồi ngay vào bàn. Lần này tôi nửa đùa nửa thật viết lên tờ giấy: "Tại sao ta là ta". Nhớ đến đặc điểm rụt rè trước đây của mình, tôi liền viết về những gì liên quan đến điều đó hồi tôi còn nhỏ. Khi tôi đọc những dòng Hoja viết về những thói xấu của người khác, một ý nghĩ có vẻ quan trọng lóe lên trong đầu tôi: Hoja cần phải viết về những phẩm chất xấu xa của chính bản thân mình. Lúc đó Hoja đang đọc bài viết của tôi và nói anh ta không phải là kẻ hèn nhát. Tôi đáp, vâng, anh không phải là hèn nhát, nhưng mỗi một con người đều có thể có những thói hư tật xấu, nếu anh ta kiểm điểm về điều đó thì sẽ hiểu được mình. Tôi cũng sẽ làm đúng như thế, nếu như anh ta muốn được như tôi. Khi tôi nói ra điều phỏng đoán ấy, anh ta nổi giận, nhưng cố kiềm chế và nói một cách bình tĩnh: tất nhiên, không phải ai cũng cư xử tồi tệ với người khác, bởi vì đa số đều có khiếm khuyết và những phẩm chất tiêu cực, nhưng sẽ sai lầm nếu cứ đào sâu mổ xẻ những điều đó. Tôi phản đối và nói là anh ta có những thói xấu, https://thuviensach.vn thậm chí rất xấu, và anh ta cần phải viết ra. Rồi tôi trơ tráo nói thêm: Hoja, anh còn thua kém cả tôi đấy." Những ngày ác nghiệt khủng khiếp đã bắt đầu như thế. Trói tôi vào chiếc ghế đặt cạnh bàn, Hoja ngồi xuống đối diện và bắt tôi phải viết những điều anh ta mong muốn, dù chính anh ta cũng chẳng biết mình muốn điều gì. Ngoài sự giống nhau giữa hai chúng tôi, anh ta chẳng nghĩ ra được điều gì khác: như người soi gương, anh ta muốn biết phương pháp theo dõi tiến trình các ý nghĩ của mình. Tôi biết cách làm như thế nhưng cứ giấu giếm anh ta. Trong khi Hoja ngồi trước mặt đợi tôi viết những bí mật của mình, tôi viết đầy trang giấy những câu chuyện phóng đại về những thói hư tật xấu của bản thân, tôi sung sướng ghi lại các trường hợp ăn cắp vặt hồi bé và những lần dối trá vì ghen tỵ, những trò khôn vặt để tôi được yêu quý hơn các anh trai, những tội lỗi xác thịt hồi thanh niên. Hoja thích thú đọc những trang viết đó với sự hài lòng và sợ hãi lạ lùng khiến tôi kinh ngạc, rồi anh ta cáu kỉnh, bắt tôi phải khổ sở hơn nữa. Có thể, anh ta nổi loạn vì khi đó không trấn áp nổi cái ác ẩn chứa trong bản thân mình. Rồi sau đó anh ta bắt đầu đánh đập tôi. Mỗi khi đọc về một tội lỗi khác của tôi, anh ta lại nói: “Ái chà, mi đúng là đồ vô sỉ", và nửa đùa nửa thật đấm vào lưng tôi. Một lần không kìm được, anh ta cho tôi một bạt tai. Càng ngày Hoja càng ít được vời vào cung; có lẽ vì tức giận nên anh ta đánh tôi, hoặc vì không kiếm được việc gì khác để làm, ngoài việc quanh quẩn với tôi trong nhà. Qua việc anh ta đọc về những thói hư tật xấu của tôi là trừng phạt cứng rắn hơn, tôi cảm thấy một sự tự tin lạ lùng: lần đầu tiên tôi cảm thấy mình đã nắm chắc anh ta trong tay. Một hôm, sau khi Hoja lại đánh đập tôi lần nữa, tôi nhận thấy anh ta thương xót tôi. Đó là một tình cảm tồi tệ, xen lẫn ghê sợ mà người ta cảm thấy với một người mà anh ta cho là không ngang hàng với mình. Tôi đoán như vậy, vì bây giờ anh ta không còn nhìn tôi một cách ghét bỏ. Anh ta bảo: "Thôi chúng ta sẽ không viết gì nữa”, rồi đính chính lại - "Ta không muốn mi viết", vì đã mấy tuần https://thuviensach.vn rồi tôi viết về những thiếu sót của mình, còn anh ta thì chỉ ngồi theo dõi. Dần dần, chìm đắm vào một nỗi buồn còn sâu sắc hơn nữa, anh ta nói là đã đến lúc phải đi đâu đó, Gebze chẳng hạn. Anh ta lại chuẩn bị nghiên cứu thiên văn và bổ cứu công trình của mình về loài kiến. Thấy anh ta mất hết chút tôn sùng cuối cùng đối với mình, tôi hoảng sợ, và để bảo tồn sự hấp dẫn của mình, tôi đã bịa ra một câu chuyện hạ thấp nhân cách rất nhiều. Chăm chú đọc câu chuyện thú vị đó, thậm chí Hoja đã không nổi giận. Đúng như tôi dự đoán, điều duy nhất khiến anh ta quan tâm là do đâu tôi trở thành một người tồi tệ như vậy. Có lẽ, trong thời điểm đó, anh ta sẵn sàng cởi mở đến cùng. Dĩ nhiên, anh ta cũng hiểu rằng, ở đây có chút gì đó của một trò chơi. Hôm ấy, tôi đã nói với anh ta như một thằng hề cung điện, biết rõ chẳng ai coi mình là một con người. Tôi cố gắng khêu gợi sự tò mò đang tăng lên trong lòng Hoja: anh ta có mất gì đâu, để mà hiểu được vì sao tôi lại trở thành xấu xa như thế, vậy thì, lần cuối cùng, trước khi đi Gebze, anh ta hãy viết về những thiếu sót của mình ! Hơn nữa, chẳng cần thiết phải viết hoàn toàn sự thật và để ai đó tin là sự thật. Nếu như anh ta làm được điều đó thì sẽ biết được do đâu mà có những người như tôi, mất có một ngày để được những kiến thức như thế thì cũng đáng giá ! Cố ghìm sự tò mò và không thể cưỡng lại những lời thuyết phục của tôi, anh ta bảo ngày mai sẽ thử xem. Và tất nhiên, Hoja nói thêm: anh ta làm điều đó không phải là bị lôi kéo vào trò chơi ngu ngốc của tôi, mà bởi chính anh ta muốn như thế. Ngày hôm sau là ngày sung sướng hạnh phúc nhất trong quãng đời nô lệ của tôi. Hoja không trói tôi vào ghế nữa, trong suốt ngày đó tôi ngồi bên bàn và hài lòng theo dõi thấy một con người khác hẳn đã xuất hiện như thế nào. Anh ta say mê làm việc, thậm chí còn không viết cái câu buồn cười "Tại sao ta là ta" của mình nữa. Anh ta có vẻ mặt một đứa trẻ đang đùa chơi và hò hét vui vẻ: tôi nhận thấy Hoja vẫn còn chìm đắm trong thế giới của mình. Nhưng cảm giác đó của tôi, cũng như vẻ mặt cố tỏ ra hối lỗi giả dối của anh https://thuviensach.vn ta, đã không kéo dài được lâu. Một thời gian sau, trò chơi của anh ta chấm dứt, ý nghĩ phô ra mình là người có lỗi, cho dù là chẳng mấy chân thành, khiến cho Hoja hoảng sợ. Không cho tôi xem, anh ta xóa vội những gì đã viết. Mặc dù, giá như ngay sau khi viết những gì lóe lên trong đầu, Hoja lập tức đứng dậy khỏi bàn, biết đâu đó sẽ là điều cứu rỗi, và anh ta chẳng đánh mất sự yên ổn của mình. Sau đó, Hoja làm việc rất chậm. Anh ta viết một điều gì đó, không cho tôi xem mà hủy đi, mỗi lúc lại càng mất tự tin hơn. Anh ta định cho tôi xem cái gọi là thừa nhận những bản chất xấu xa của mình, nhưng đến tận chiều tôi chẳng được đọc một câu nào mong đợi: anh ta xé tan và ném hết những gì đã viết. Cuối cùng, Hoja không còn sức lực để chịu đựng nữa, anh ta mắng chửi xúc phạm tôi, gào thét rằng đây là trò chơi bẩn thỉu của quân dị giáo. Nhưng anh ta có vẻ bối rối, đến nỗi tôi dám trơ tráo nói rằng anh ta chớ nên lo lắng quá mức như thế, kẻo lại quen nết mà thành người xấu. Nhưng rõ ràng là anh ta không tán thành quan điểm của tôi và rời nhà bỏ đi đâu đó. Đến khuya, qua mùi trầm hương thoang thoảng còn vương trên người anh ta, tôi biết Hoja vừa ở chỗ những người đàn bà ấy trở về. Hôm sau, ăn trưa xong, để khích lệ Hoja tiếp tục công việc, tôi nói anh ta là người rất có nghị lực, cho nên trò chơi này chẳng có gì là xúc phạm cả. Sau nữa, chúng tôi làm việc đó đâu phải để giết thì giờ, mà là để tìm hiểu, chẳng hạn, tại sao những người mà anh ta gọi là ngu dốt lại ngu dốt như vậy. Chẳng lẽ chúng ta không cảm thấy thú vị khi tìm hiểu nhau đến tận cùng ư ? Tôi nói, một người nào đó hiểu ta đến tận chân tơ kẽ tóc thì sẽ khiến ta mê mị chẳng khác nào một giấc mơ làm ta sợ hãi. Nhưng không phải những lời thuyết phục của tôi, khi tôi đóng vai một thằng hề cung điện, mà là sự tự tin do một ngày mới mang lại, đã thúc giục anh ta lần nữa ngồi vào bàn. Chiều đến, khi rời bàn https://thuviensach.vn đứng dậy, anh ta có vẻ mất tự chủ hơn hôm qua. Tôi thương thay cho Hoja, khi thấy anh ta lại đến chỗ bọn đàn bà nọ. Và cứ thế, sáng nào anh ta cũng ngồi vào bàn hy vọng ngày hôm nay sẽ viết được về tư cách xấu xa của mình, để khôi phục lại những gì đã mất hôm trước, nhưng rồi đến chiều lại phải đứng lên, vẫn chưa viết được điều mình mong muốn. Bởi giờ đây Hoja đang khinh miệt bản thân mình, anh ta không thể khinh ghét tôi được, nên tôi cảm thấy một sự bình đẳng nào đó với anh ta, cảm giác mà tôi đã từng nhầm tưởng trong những ngày đầu làm việc chung với nhau. Tôi cảm thấy hài lòng. Tôi bắt đầu khiêu khích cho Hoja khó chịu. Anh ta bảo rằng tôi không nhất thiết phải ngồi ở bàn, ấy là một dấu hiệu tốt đẹp, nhưng sự tức giận dồn nén nhiều năm khiến tôi ăn nói bạt mạng. Tôi muốn báo thù, muốn tấn công, cũng như anh ta, tôi mất hết cảm giác chừng mực; tôi có cảm tưởng rằng, nếu như tôi gieo vào lòng Hoja sự nghi ngờ lớn, đọc được một điều gì đó từ những lời thú nhận mà anh ta giấu giếm tôi, và xúc phạm anh ta chút ít, thì không phải tôi mà chính anh ta sẽ là nô lệ, không phải tôi mà chính là anh ta sẽ trở thành kẻ xấu xa trong cái nhà này. Đúng ra mà nói, cũng đã xuất hiện những dấu hiệu nào đó của điều ấy: tôi thấy rằng anh ta muốn tự tin, rằng tôi không còn chọc tức anh ta nữa. Giống như những người do dự khác, anh ta muốn tìm sự khích lệ của tôi, thường xuyên hỏi ý kiến tôi trong những vấn đề cuộc sống hàng ngày: anh ta ăn mặc như thế có được không, trả lời người nào đó như thế đã đúng chưa, nét chữ của anh ta có đẹp không ? Để Hoja không từ bỏ trò chơi và rơi vào trầm uất, tôi an ủi anh ta, thỉnh thoảng lại tự nói xấu, hạ thấp bản thân mình. "Ái chà, đúng là cái đồ..." - ánh mắt anh ta như muốn nói vậy, nhưng anh ta không đánh tôi, vì biết rằng chính bản thân mình cũng đáng bị trừng phạt như thế. Tôi rất muốn biết những lời thú nhận nào đã khiến Hoja khinh ghét bản thân đến mức đó. Bởi những ngày ấy tôi đã quen với việc hạ nhục Hoja, cho dù là sỉ nhục thầm trong bụng, tôi nghĩ lời thú tội https://thuviensach.vn của anh ta chỉ liên quan tới những gì nhỏ nhặt. Tôi tự nhủ sẽ nghĩ ra một số chi tiết cụ thể từ những thú nhận của Hoja mà tôi chưa được đọc dòng nào, để làm cho câu chuyện quá khứ của tôi có vẻ tin được, nhưng chẳng bịa được chuyện gì trong đời sống của Hoja mà lại không phá vỡ câu chuyện về cuộc đời tôi. Nhưng tôi cho rằng, anh ta lại sẽ cảm thấy sự tự tin của một người đang ở trong tình thế của tôi: cần phải nói rằng tôi đã mở ra cho Hoja thấy cái gì khiến cho những người như anh ta trở thành bạc nhược ! Tôi có cảm tưởng rằng, chẳng bao lâu nữa sẽ đến ngày mà tôi nhạo báng không chỉ Hoja mà còn nhạo báng những người khác nữa; tôi sẽ dồn họ vào một góc mà chứng minh rằng họ tồi tệ như thế nào; tôi nghĩ rằng độc giả của tôi đã hiểu được là tôi cũng cần phải học Hoja, như anh ta đã từng học hỏi ở tôi ! Có thể, giờ đây, tôi đã tiếp nhận điều đó như vậy, vì con người khi có tuổi thì thường tìm đến sự hài hòa, thậm chí ngay cả trong cách kể chuyện. Sự căm ghét tích tụ bao nhiêu năm ròng nhất thiết phải cổ vũ, khích lệ tôi. Sau khi Hoja đã xúc phạm tôi đến nơi đến chốn như vậy, ít ra thì tôi cũng phải bắt anh ta công nhận sự ưu việt của tôi, quyền tự do của tôi, rồi sau đó tôi sẽ mạnh dạn đòi giấy chứng nhận giải phóng. Tôi mơ tưởng đến lúc anh ta chẳng còn gì phản đối nên phải thả tôi ra, và tôi tưởng tượng khi về Tổ quốc sẽ viết về cuộc phiêu lưu của mình và những người Thổ. Tôi đã mơ tưởng quá xa vời. Cái tin mà Hoja thông báo cho tôi vào một buổi sáng đã làm thay đổi tất cả ! Trong thành phố đang có một trận dịch hạch ! Thoạt đầu tôi không tin, vì Hoja báo tin đó với vẻ mặt như thể không phải đang nói về Istanbul, mà là về một thành phố xa xôi nào đó. Tôi hỏi từ đâu mà anh ta hay tin và đòi phải kể lại điều đó thật tỉ mỉ. Người trong thành phố tự nhiên lăn ra chết, không rõ nguyên nhân, nhưng rồi hiểu ra: chính là căn bệnh ấy ! Tôi thoáng nghĩ, chưa chắc đã là dịch hạch, và hỏi Hoja về các triệu chứng. Hoja cười khẩy: nếu bệnh lây đến tận đây thì tôi sẽ lập tức hiểu được các triệu chứng ấy, chỉ cần nói rằng với các cơn sốt như vậy, ba ngày sau người ta đã chết cháy https://thuviensach.vn hết. Người thì bị những cái hạch sưng lên sau tai, người bị trong nách, có người bị ở bụng, sau đó thì sốt, có khi các hạch đó vỡ ra, người bệnh ho như lao phổi, thổ huyết rồi chết. Khu phố nào cũng đã có vài ba người bị chết rồi. Tôi hỏi về khu phố của mình: thế chẳng lẽ tôi không biết chuyện ông thợ làm hàng rào hay cãi cọ với tất cả hàng xóm láng giềng, vì con cái của họ ăn trộm táo của ông ta và gà của họ hay bay sang phá vườn ông ta, tuần trước đã chết trong đau đớn khủng khiếp hay sao ? Ông ấy bị sốt cao, nhưng chỉ bây giờ người ta mới biết ông ta chết vì dịch hạch. Tôi không muốn tin vào chuyện đó; mọi việc diễn ra vẫn như thường lệ, những người đi lại ngoài cửa sổ nom vẫn hoàn toàn bình thản như cũ. Tôi muốn tìm một ai đó cũng hoảng hốt như tôi, để tin rằng trong thành phố đang có dịch hạch. Sáng hôm sau, khi Hoja đến trường học, tôi chạy ra phố. Tôi tìm những người Italy đã cải đạo thành người Hồi giáo mà tôi quen biết từ mười một năm về trước. Một người trong số đó, bây giờ có tên là Mustafa Reis thì đã đi ra cảng, còn một người khác, tên là Osman Efendi thì mặc dù tôi đấm cửa ầm ầm đã không muốn tiếp tôi, lúc đầu sai đầy tớ nói là không có nhà, nhưng sau không chịu nổi phải gọi tôi vào. Làm sao mà tôi lại hỏi, có đúng là trong thành phố có dịch hạch hay không ! Chẳng lẽ tôi không thấy người ta khiêng xác đi chôn ? Thấy vẻ mặt tôi, anh ta biết tôi hoảng sợ, liền nói sở dĩ tôi sợ hãi là vì cứ khăng khăng giữ lấy đạo Cơ Đốc của mình ! Anh ta mắng nhiếc tôi vì chuyện ấy và nói người ta phải trở thành tín đồ Hồi giáo thì mới có thể sung sướng trên mảnh đất này. Trước khi chui vào khoảng tối ẩm ướt trong nhà mình, anh ta cố không chạm vào người tôi và không bắt tay tôi. Đang là giờ cầu nguyện, trông thấy một đám đông trong thánh đường, tôi hoảng sợ và vội vã về nhà. Hồn vía lên mây, tôi chẳng nghĩ ngợi được gì, y như khi người ta gặp tai họa. Như thể quên hết quá khứ, tôi như hóa đá, mọi màu sắc trong kí ức tôi đều bị xóa nhòa. Nhưng tận khi thấy người ta khiêng thây người chết, tôi mới thực sự hoàn toàn mất vía. https://thuviensach.vn Khi Hoja từ trường học trở về, anh ta vui mừng thấy tôi đang trong tình trạng như vậy. Anh ta cho là tôi hèn nhát, và lòng tự tin của anh ta lớn dần. Tuy vậy, tôi muốn anh ta đừng dương dương tự đắc một cách vô tư về sự can đảm của mình như thế. Cố gắng kiềm chế nỗi sợ, tôi trút cho anh ta tất cả những hiểu biết của mình về y khoa và văn học: tôi thuật lại các kịch bản dịch hạch mà tôi nhớ được qua trước tác của Hippocrates, Thucydides, Boccacio, và nói đây là bệnh truyền nhiễm. Nhưng nghe xong, anh ta càng nhìn tôi khinh bỉ: anh ta sợ gì dịch hạch, bệnh tật là lời cảnh báo của Đức Allah, nếu con người được phán quyết là phải chết thì anh ta sẽ chết, do vậy sợ hãi vô ích, đóng chặt cửa không dám tiếp xúc với thế giới bên ngoài hoặc chạy khỏi Istanbul như tôi thì thật là ngu ngốc. Nếu số phận ta đã được định đoạt, nếu cái chết đến với ta thì ta sẽ chết. Tại sao tôi lại lo sợ ? Bởi vì những ngày qua tôi đã viết ra giấy bao điều nhảm nhí tồi tệ ! Nói những điều đó, Hoja mỉm cười, đôi mắt anh ta sáng lên hy vọng. Tôi không biết anh ta có tin vào lời của chính mình không. Trong một khoảnh khắc nào đó, tôi phát hoảng trước sự xấc xược của anh ta, nhớ lại những trò chơi đáng sợ mà chúng tôi đã cùng nhau tiến hành khi ngồi sau một chiếc bàn. Anh ta lúc nào cũng quay lại những mô tả khiếm khuyết của chúng tôi và tự mãn lặp đi lặp lại những điều đã khiến tôi giận dữ và đau khổ: nếu như tôi sợ chết, thì có nghĩa là tôi không vượt qua được điều ác mà tôi đã mạnh dạn đề cập đến. Sự mạnh dạn mà tôi đã thể hiện khi kể về những khiếm khuyết, hóa ra chỉ là sự trơ trẽn mà thôi ! Còn sự do dự của Hoja trong những ngày ấy được lí giải là anh ta chăm chú phân tích từng hành động, thậm chí cả những hành động nhỏ nhặt nhất của tôi. Bây giờ, khi bình tâm lại, anh ta hoàn toàn không sợ chết, chứng tỏ anh ta trong sạch và vô tội. Nghe những biện bạch mà tôi cho là lố bịch và ngu xuẩn của Hoja với sự ghê tởm, tôi quyết định tranh cãi với anh ta. Tôi bảo thẳng với Hoja rằng anh ta nói như vậy không phải vì anh ta ung https://thuviensach.vn dung và tràn đầy lòng can đảm, chẳng qua là anh ta không nhận thức được cái chết đang tới gần. Tôi giải thích là có thể tránh được cái chết, bằng cách không tiếp xúc, không động chạm tới người bệnh, còn người chết thì phải chôn trong những hố rắc vôi bột, và cần phải hạn chế tối đa tiếp xúc với những người khác, có nghĩa là anh ta không nên đến trường học nữa. Kết quả là đã xảy ra một điều kinh khủng. Hoja bảo sáng nay anh ta đã chạm đến từng đứa học trò, rồi chìa tay về phía tôi. Biết tôi sợ và không muốn động vào người anh ta, Hoja lại gần tôi và ôm choàng lấy. Tôi muốn hét lên mà không hét nổi, y như khi người ta mê ngủ. Hoja cười khẩy và nói là sẽ dạy cho tôi biết thế nào là lòng can đảm, một câu mà mãi sau này tôi mới hiểu được. https://thuviensach.vn 6 Trận dịch hạch lây lan rất nhanh. Tôi không thể nào đạt được điều mà Hoja gọi là lòng can đảm. Thật ra mà nói, tôi không còn quá thận trọng như những ngày đầu. Tôi đã chán ngấy cảnh giam mình trong phòng như bà đẻ và chỉ nhìn cuộc sống bên ngoài qua ô cửa sổ. Thỉnh thoảng, như người say rượu, tôi ra đường, cố không nghĩ về nạn dịch hạch để ngó những người đàn bà đang mua bán thứ gì đó ở chợ, hoặc những người thợ thủ công làm việc trong các cửa hàng, hoặc đám người tụ tập trong quán cà phê sau khi chôn cất người thân mới chết. Rất có thể là tôi đã quên được trận dịch, nếu như không bị Hoja khích bác liên tục. Tối nào cũng vậy, anh ta chìa tay về phía tôi, sau khi báo trước là ngày hôm đó anh ta đã chạm vào rất nhiều người. Tôi đứng im không nhúc nhích, giống như một người vừa tỉnh ngủ, bỗng hóa đá vì thay trước mặt có con bọ cạp. Hoja sờ vào người tôi bằng những ngón tay lạnh giá và hỏi: "Sao, sợ à ?" Tôi đứng yên. "Đúng là sợ rồi. Tại sao mi lại sợ cơ chứ ?" Đôi khi tôi muốn hất tay Hoja, nhưng tôi biết làm vậy chỉ khiến anh ta nổi khùng. "Ta bảo cho mi biết lí do vì sao nhé. Mi sợ, vì mi cảm thấy mình có tội. Vì mi chìm đắm trong tội lỗi, vì mi tin tưởng vào ta nhiều hơn là tự tin mình." Hoja nói chúng tôi cần ngồi vào bàn và viết một cái gì đó. Điều gì chúng tôi cần viết ngay thời điểm này ư ? Tại sao chúng ta lại là chúng ta ? Nhưng rồi anh ta toàn viết về người khác và đưa những trang viết cho tôi xem với vẻ khoe khoang. Anh ta cho rằng tôi sẽ xấu hổ trước những gì do tôi viết ra, còn tôi thì không giấu nổi sự khinh bỉ mà nói, anh ta đang liệt mình vào hàng những kẻ ngu si và anh ta sẽ chết trước tôi. https://thuviensach.vn Lời nói chính là vũ khí công hiệu nhất mà hiện giờ tôi đang có. Vì vậy, tôi nhắc lại với Hoja về các công việc của anh ta trong mười năm trở lại đây, tôi nói về những năm tháng mà anh ta hoang phí cho lí thuyết vũ trụ học, về vô số thì giờ nhìn ngăm sao trời, khiến cho thị lực hư giảm, về những ngày anh ta không rời quyển sách. Tôi tấn công anh ta, bảo rằng chết đơn giản như thế này thật ngu xuẩn. trong khi có thể phòng tránh để thoát dịch hạch. Những lời tôi nói buộc Hoja phải thừa nhận mối nguy cơ đang treo lơ lửng trên đầu. Đọc những gì anh ta viết, tôi có cảm tưởng là Hoja lại bắt đầu tin tôi, bất chấp bản tính đa nghi của mình. Trong những ngày ấy, để quên đi hiện thực và những đau khổ của mình, tôi đã ghi chép về những giấc mơ hạnh phúc mà tôi không những mơ thấy vào ban đêm, mà cả trong những giấc ngủ trưa. Khi mới tỉnh dậy, tôi cố gắng ghi chép ngay lập tức bằng ngôn ngữ thơ ca những giấc mơ mà trong đó chỉ các hình tượng là có ý nghĩa. Trong các giấc mơ ấy, khu rừng phía sau ngôi nhà của chúng tôi chính là nơi cư ngụ của những người nắm giữ các điều bí mật mà chúng tôi muốn biết từ lâu; nếu chúng tôi có gan bước vào khu rừng thâm u ấy thì sẽ trở thành bè bạn của họ. Đôi khi tôi lại mơ thấy mặt trời đã lặn mà cái bóng của mình vẫn không mất đi. Những người mà tôi mơ thấy khi ngủ hình như không ra khỏi giấc mộng và bắt đầu sống đâu đấy quanh tôi: dường như tôi và bố mẹ đang lắp đặt những mô hình kim loại nào đó trong vườn, để cho công việc của chúng tôi đỡ phần nặng nhọc. Không thể nói rằng Hoja không đoán được những giấc mơ ấy chỉ là cái lưới ma quái có thể kéo vào bóng tối tất cả những kiến thức bất hủ của anh ta, nhưng dù sao đi nữa anh ta vẫn hỏi tôi, dù rằng với mỗi một câu hỏi thì anh ta lại mất đi một ít tự chủ: những giấc mơ lạ lùng, kì quái ấy có nghĩa là gì ? Có đúng là tôi đã thấy trong mơ những gì tôi kể không ? Bằng cách như vậy, thoạt đầu tôi tiến hành với Hoja những gì mà sau này tôi và anh ta sẽ thực hiện với Padishah; rõ ràng là, nếu như chúng tôi không ngăn chặn được sự https://thuviensach.vn lan truyền của dịch hạch, thì cũng không ngăn cản được khát vọng của con người vươn tới kiến thức. Dễ dàng đoán được là Hoja sẽ bị lây bệnh, nhưng dù sao đi nữa cũng rất thú vị khi biết được anh ta mơ thấy những gì. Hoja nghe tôi nói với vẻ mỉa mai, nhưng bởi vì khi đưa ra câu hỏi, anh ta đã chế ngự sự kiêu hãnh của mình, nên anh ta không thể tranh cãi với tôi nữa. Khi kể chuyện, tôi nhận thấy anh ta cũng phải thừa nhận những câu chuyện của tôi là thú vị. Tôi thấy mình đã khuấy động sự bình thản mà Hoja bủa giăng quanh mình kể từ khi dịch hạch xảy ra, nỗi khiếp sợ trước cái chết của tôi vẫn không giảm đi, nhưng bây giờ trong nỗi sợ đó tôi đã không còn đơn độc nữa. Dĩ nhiên, tôi phải trả giá cho điều đó bằng những đau khổ hằng đêm, nhưng tôi thấy cuộc đấu tranh của mình không phải là vô ích: khi Hoja chìa tay về phía tôi, tôi nhắc rằng anh ta sẽ chết trước, như những người không biết sợ dịch hạch, không nhận thức được sự nguy hiểm của nó; tôi nhắc nhở Hoja về việc anh ta vẫn chưa hoàn thành công trình nghiên cứu, về những giấc mơ hạnh phúc của tôi mà anh ta vừa đọc trong ngày. Tuy nhiên, không phải những câu nói của tôi khiến Hoja mất bình tĩnh, mà do một điều khác hẳn. Một hôm, cha của một cậu học trò Hoja, người hàng xóm cùng khu phố chợt đến nhà chúng tôi. Ông ta nom có vẻ băn khoăn, lo lắng. Như một con mèo lười nhác, tôi ngồi trong góc, nghe câu chuyện dài dòng vu vơ của họ. Cuối cùng, vị khách đề cập đến chuyện muốn nói: con gái bà bác của ông ta đã thành gái góa, sau khi chồng bị ngã từ trên nóc nhà xuống. Nhiều người cũng muốn hỏi cô này, nhưng ông ta nhớ tới Hoja, bởi ông ta nghe dân phố kể là Hoja vẫn tiếp những người mối lái. Hoja đáp lại sỗ sàng đến mức không ngờ và giải thích rằng anh ta sẽ không lấy vợ, mà nếu có lấy vợ thì cũng chẳng lấy bà góa. Ông khách liền phản bác: ngay cả Nhà Tiên tri Muhammad cũng chẳng đã lấy Hadije đó sao, không những thế, bà ấy còn là người vợ đầu tiên của nhà tiên tri. Hoja đáp là anh ta cũng đã nghe nói về người đàn bà góa chồng ấy, và chị ta không xứng với ngón tay út của https://thuviensach.vn Hadije. Người đàn ông kia liền chứng tỏ với Hoja rằng ông ta đâu phải là một thằng ngố: dĩ nhiên, ông ta chẳng tin, nhưng dân phố công khai nói rằng Hoja ăn trộm dê cái, chẳng ai ưa được cái chuyện Hoja ngắm sao và chiếc đồng hồ kì quái mà anh ta chế ra từ thấu kính. Rồi như một tiểu thương bực tức vì có người dè bỉu món hàng của mình, ông khách nói thêm: người ta còn bảo Hoja khi ăn không ngồi xếp bằng như người đạo Hồi, mà lại ngồi như bọn dị giáo - tức là sau một chiếc bàn; anh ta lại còn mua sách vở với những khoản tiền khổng lồ, rồi sau đó quẳng đi, giẫm lên các trang giấy in tên tuổi Nhà Tiên tri; dù ngồi hàng giờ nhìn lên trời anh ta cũng không thể nào khuất phục được con quỷ trong mình, vì vậy giữa ban ngày anh ta vẫn nằm trên giường, ngó lên trần nhà bẩn thỉu; anh ta không thích đàn bà, mà chỉ khoái bọn thanh niên, còn tôi, đứa em sinh đôi của Hoja thì không chịu ăn chay trong tháng Ramadan, và chính do tội lỗi của anh ta mà nạn dịch hạch này đã giáng xuống. Tống cổ khách về rồi, Hoja tức giận điên người. Tôi nghĩ, sự trầm tĩnh mà Hoja có được bởi chia sẻ tâm trạng với tất cả những người khác trong thời kì dịch hạch, đến lúc này đã chấm dứt. Để giáng cho anh ta đòn cuối cùng, tôi nói, mà lại nói hoàn toàn chân thành, chỉ có những kẻ ngu si như ông kia thì mới không sợ dịch hạch. Hoja phát khùng, không biết làm gì, lại bắt đầu khơi lên câu chuyện về bọn ngu si mà thời gian gần đây anh ta chẳng nhắc nhở đến. Khi trời đã tối, Hoja thắp đèn lên rồi đặt trên chiếc bàn kê ở giữa phòng. Anh ta muốn chúng tôi lại viết một điều gì đó. Chúng tôi ngồi ở hai phía khác nhau và cùng viết gì đó trên những trang giấy trắng trước mặt, giống như hai kẻ độc thân đang bói bài cho chóng tàn những đêm đông vô tận. Chắc là nom chúng tôi buồn cười lắm. Sáng ra tôi đọc những gì Hoja viết và thấy còn lí thú hơn cả bài viết của mình. Bắt chước tôi, anh ta cũng viết về những giấc mơ, nhưng chắc anh ta chẳng mơ thấy gì, mà đã bịa ra tất cả: thế đấy, chúng tôi là anh em sinh đôi, Hoja thấy mình là anh của tôi, còn tôi thì lễ phép nghe theo những câu chuyện khoa học https://thuviensach.vn của anh ta. Hôm sau, khi ăn sáng, anh ta hỏi tôi có ý kiến như thế nào về những lời đồn thổi của láng giềng rằng chúng tôi là anh em sinh đôi. Câu hỏi đó khiến tôi thích thú, nhưng tôi chẳng thấy có gì đáng kiêu hãnh, nên im lặng, không đáp lại gì cả. Hai hôm nay, đang đêm anh ta đánh thức tôi dậy và nói, những gì anh ta viết đúng là anh ta đã thấy trong mộng. Có thể đó là sự thật, nhưng tôi không chú ý lắm. Tối hôm sau, Hoja thú nhận là anh ta sợ chết vì dịch hạch. Ngồi nhà mãi đến chán ngấy, chiều đến tôi ra phố. Trong vườn bọn trẻ leo trèo trên cây, bỏ lại bên dưới những đôi giày đủ màu sặc sỡ; những người đàn bà lắm điều đứng xếp hàng lấy nước, thấy tôi đi qua không hề ngừng chuyện; chợ đông người chen chúc, một số người cãi cọ với nhau, một số người tìm cách hòa giải, những người còn lại đứng xem. Tôi muốn thuyết phục mình rằng dịch bệnh đã thuyên giảm, nhưng nhìn thấy người ta khiêng thây người chết từ gịáo đường Beyazit đi ra, tôi khiếp hãi quay về. Vào đến phòng mình, tôi nghe Hoja gọi: "Lại đây mà xem này !" Anh ta phanh chiếc áo muritan (áo choàng mặc ngoài của người Thổ) để lộ một vết đỏ và mụn sưng ở bụng dưới: "Khắp nơi chỗ nào cũng đầy côn trùng." Tôi lại gần nhìn kĩ: đó là một vết đỏ, hơi sưng lên như vết cắn của một con bọ nào đó. Anh ta cho tôi xem với mục đích gì ? Tôi hoảng sợ vì anh ta không cho tôi xem gần hơn. "Con gì đó cắn, đúng không ?" - Hoja hỏi. Anh ta sờ tay vào chỗ sưng: "Hay là rệp nhỉ ?" Tôi im lặng mà không nói là chưa bao giờ nhìn thấy những vết rệp đốt kiểu như vậy. Tôi kiếm cớ ra vườn và ở đó đến tận khi mặt trời lặn. Tôi biết mình không nên ở trong nhà, nhưng chẳng biết đi đâu. Hơn nữa, những vết đỏ có vẻ giống như vết côn trùng đốt hơn là nốt dịch hạch. Đi đi lại lại trong vườn trên đám cỏ xanh, tôi nghĩ chắc vài ngày nữa vết đỏ ấy sẽ bùng lên, đỏ rực như hoa, vỡ bung ra và Hoja sẽ chết trong đau đớn. Có lẽ đây là một loài côn trùng nào đó khá lớn, có nguồn gốc từ xứ nóng, thường bay lượn vào ban đêm, nhưng tôi không thể nào nhớ được tên gọi. https://thuviensach.vn Khi chúng tôi ngồi ăn tối, Hoja cố gắng tỏ ra vui vẻ, nói đùa, trêu chọc tôi, nhưng điều đó kéo dài không lâu. Chúng tôi ăn xong bữa tối trong im lặng. Rồi Hoja nói: "Cứ thấy buồn buồn thế nào ấy. Hay chúng ta lại ngồi viết về một điều gì đó nhé”. Chắc phải làm thế thì anh ta mới thấy khuây khỏa. Nhưng rồi Hoja không thể viết được. Tôi viết rất dễ dàng, còn anh ta thì chỉ ngồi theo dõi. "Mi viết gì vậy ?" - một lúc lâu sau Hoja hỏi. Tôi đọc cho anh ta nghe đoạn về chuyện hồi học xong năm thứ hai trường kĩ nghệ, tôi cưỡi ngựa về quê và sốt ruột mong sao cho chóng về đến nhà. Nhưng tôi cũng rất yêu quý các bạn đồng môn. Trong dịp Hè, tôi ngồi một mình đọc hết những cuốn sách mang từ trường về và buồn nhớ họ. Sau một hồi im lặng, Hoja thì thầm hỏi, như thể chia sẻ điều gì bí mật: "Bên ấy ai cũng sống hạnh phúc như vậy sao ?" Tôi tưởng anh ta ân hận vì hỏi như vậy, nhưng Hoja vẫn tiếp tục nhìn tôi với sự tò mò như trẻ con. Tôi cũng thì thầm đáp lại: "Tôi đã từng sung sướng !" Mặt anh ta thoáng vẻ ghen tỵ nhẹ nhàng, nhưng không khiến tôi sợ hãi. Rồi anh ta thở dài và bắt đầu kể: Khi gia đình còn ở Edirne, Hoja mới mười hai tuổi, được theo mẹ và chị gái đến nhà thương trong giáo đường Beyazit để thăm ông ngoại. Mẹ gửi đứa em trai út cho hàng xóm rồi mang chiếc bình đựng sữa chua đã chuẩn bị sẵn, cùng hai chị em Hoja lên đường; họ đi qua con đường tắt mát dịu dưới bóng những cây dương trắng. Ông ngoại hay kể cho họ nghe nhiều chuyện thú vị. Hoja thích những câu chuyện ấy, nhưng lại khoái nhà thương hơn, nên thường trốn ông đi xem xét khắp nơi. Có lần, cậu nghe thấy một bản nhạc người ta biểu diễn cho những người mắc bệnh tâm thần trong ngôi nhà có mái vòm lớn, dưới ánh sáng của cây đèn lồng; bản nhạc nghe như có tiếng suối róc rách; cậu còn thấy những phòng khác, lấp lánh những loại chai lọ lạ mắt đủ màu. Có lần Hoja bị lạc, sợ quá khóc toáng lên, người ta dẫn cậu đi khắp các phòng bệnh, cho đến khi tìm thấy chỗ của Abdullah Efendi. Đôi khi mẹ cậu khóc lóc, đôi khi cùng con gái ngồi nghe những câu chuyện ông ngoại kể, sau đó bà lấy https://thuviensach.vn chiếc bình không ở chỗ ông rồi cùng các con về nhà, dọc đường bà mua bánh khanva và nói: "Chúng ta ăn ở đây kẻo có người trông thấy”. Họ có một chỗ dưới bóng những cây dương trắng, ngay bên bờ sông, cả ba ngồi ở đấy, ngâm chân xuống nước và ăn bánh. Hoja im bặt, một sự im lặng trùm lên bao bọc chúng tôi, khiến cả hai thấy gần nhau trong một tình cảm huynh đệ kì lạ. Hoja cảm thấy bất an. Cửa nhà hàng xóm mở ra rồi đóng sầm lại. Hoja kể lần đầu tiên anh ta cảm thấy quan tâm đến khoa học là khi nhìn thấy chiếc cân tiểu li, những chai lọ của nhà thương và những thứ thuốc làm cho người ốm khỏi bệnh. Nhưng rồi ông ngoại chết, họ không bao giờ trở lại nơi đó nữa. Hoja lúc nào cũng mong ước lớn lên sẽ đến đó, nhưng rồi có lần nước sông Tunja (một con sông ở phía Tây Bấc Thổ Nhĩ Kỳ) dâng lên tràn bờ, người ta đưa hết bệnh nhân đi, nước bẩn ngập hết nhà cửa, đến khi nước rút thì cái nhà thương tuyệt vời ấy bị vùi một lớp bùn hôi thối, không thể nào tháo rửa được. Khi Hoja lại im lặng lần nữa, cảm giác gần gũi giữa hai chúng tôi tan biến. Hoja đứng dậy khỏi bàn, tôi liếc thấy chiếc bóng của anh ta lay động trong phòng, rồi anh ta cầm lấy chiếc đèn đặt giừa bàn và tôi không còn nhìn thấy cả bóng lẫn người; rất muốn quay lại để nhìn, nhưng tôi không làm điều đó - như thế sẽ hóa ra tôi lo sợ và chờ đợi điều gì đó chẳng lành. Một lúc sau, tôi nghe tiếng cởi áo sột soạt và hoảng hốt ngoảnh lại. Anh ta cởi trần đến thắt lưng đứng trước gương và đang xem bụng và ngực mình dưới ánh đèn. " Trời ơi ! - Anh ta kêu lên. - Cái nhọt gì thế này ? Mi lại đây xem hộ chút." Thấy tôi không dám động đậy, anh ta liền quát: "Lại đây !. Ta bảo mi lại đây cơ mà !" Tôi lại gần, hốt hoảng như cậu học trò lo bị thầy giáo phạt. Chưa bao giờ đến gần cơ thể để trần của anh ta đến mức như vậy nên tôi khó chịu. Tôi cố tự thuyết phục rằng bởi chính lí do đó nên tôi không muốn đến gần, nhưng thực ra tôi sợ cái nhọt. Hoja hiểu điều đó. Để che giấu tình cảm của mình, tôi cúi lại gần người https://thuviensach.vn anh ta và lẩm bẩm, ra vẻ một thầy thuốc đang khám cho người bệnh. "Mi sợ đây là dịch hạch chứ gì ?" Tôi làm ngơ như không nghe thấy gì và định nói đây là vết đốt của con côn trùng lạ, rằng hồi trước tôi cũng bị một vết đốt như thế, nhưng tôi không nhớ được tên gọi của con bọ ấy là gì. "Mi thử sờ xem, - Hoja nói, - nếu không thì làm sao mi có thể xác định được đó là cái gì." Thấy tôi không dám động đến cái nhọt, anh ta vui hẳn lên và dí những ngón tay vừa xoa chỗ sưng tấy lại gần má tôi. Tôi kinh hãi giật mình khiến anh ta phá lên cười, chế giễu tôi đã sợ một vết đốt của con trùng, nhưng rồi nhanh chóng im bặt. Anh ta nói: "Ta sợ chết." Như thể nói về một người nào khác, giọng anh ta có vẻ bối rối và giận dữ. "Mi có chắc là mi không có những cái như thế này không ? Cởi áo ra !" Anh ta ép tôi, còn tôi thì cởi áo như đứa bé ngại tắm. Trong phòng ấm áp, cửa sổ đóng kín, nhưng tôi cảm thấy một làn gió lành lạnh như toát ra từ chiếc gương. Tôi xẩu hổ trước bóng mình trong gương nên vội lùi lại một bước. Liếc chéo qua gương, tôi thấy Hoja cúi cái đầu to tướng sát lại gần, một cái đầu mà người ta bảo giống hệt tôi. Anh ta muốn áp đảo hồn vía mình đây, tôi nghĩ bụng; bao nhiêu năm qua chính tôi đã chẳng từng tự hào rằng tôi dạy anh ta đó sao. Nói thì nực cười, nhưng không hiểu sao tôi thoáng nghĩ là dưới ánh đèn, cái đầu có bộ râu trơ tráo ấy đang cúi xuống để hút máu tôi. Hóa ra, tôi rẩt thích những chuyện rùng rợn được nghe từ nhỏ. Nghĩ về chuyện đó và cảm thấy những ngón tay của anh ta đang lần trên bụng mình; tôi ước gì có thể bỏ chạy hoặc lấy vật gì đó đập vào đầu anh ta. "Trên người mi không có gì đâu", - Hoja nói. Anh ta khám nách, cổ và tai tôi: - "Cả ở đây cũng không có, mi không bị côn trùng đốt." Hoja đặt tay lên vai tôi. Như thể tôi là người bạn thời thơ ấu mà anh ta đã từng chia sẻ kho báu. Anh ta sờ gáy tôi và nói: "Chúng mình cùng soi gương nhé." Trong ánh đèn, tôi lại thấy một lần nữa chúng tôi giống nhau đến mức độ nào. Tôi nhớ lại cảm giác của mình khi đang bên cửa phòng khách của Pasha Sadik và lần đầu tiên https://thuviensach.vn