🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nỗi Đau Của Chàng Werther Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Tên eBook: Nỗi Đau Của Chàng Werther Tác giả: Johann Wolfgang von Goethe Thể loại: Tiểu thuyết, Best seller, Kinh điển, Văn học phương Tây Công ty phát hành: Nhã Nam Nhà xuất bản: NXB Văn Học Trọng lượng vận chuyển (gram): 350 Kích thước: 14 x 20.5 cm Số trang: 220 Ngày xuất bản: 04-2014 Hình thức: Bìa Mềm Giá bìa: 58.000 ₫ Ebook: Đào Tiểu Vũ eBook - www.dtv-ebook.com Giới thiệu: Chán ghét đời sống thị thành rối ren vô hy vọng, Werther trở về làng quê Wahlheim. Ở nơi ấy, dưới bầu trời xanh, giữa những thung lũng tuyệt đẹp có lũ trẻ hồn nhiên và những nông dân chất phác thuần hậu, tâm hồn trống https://thuviensach.vn rỗng của chàng dường như đã trở nên lắng dịu và thư thái. Nhưng định mệnh đưa đẩy, khiến Werther gặp gỡ với thiếu nữ Lotte thanh tú, yêu kiều. Và trái tim nồng nhiệt của chàng nghệ sĩ, dù trốn chạy nơi đâu cũng không thể nguôi quên một mối tình si chỉ biết tôn thờ và dâng tặng, để rồi tan vỡ bi thảm… Là một trong những best-seller đầu tiên của thế giới, năm 1774, vừa được xuất bản, Nỗi đau của chàng Werther đã bùng lên như một cơn sốt, lan khắp châu Âu, đem lại sự nổi tiếng tức thì cho Johann Wolfgang von Goethe mới bước sang tuổi 25 đang vô danh. Tác phẩm đã gây nên một phong trào sáng tác thơ, kịch, nhạc mô phỏng Werther ở châu Âu trong ngót nửa thế kỷ. Suốt hơn 200 năm qua, Nỗi đau của chàng Werther vẫn giữ vị trí một kiệt tác kinh điển quan trọng, liên tục được xuất bản trên toàn thế giới. Nhận định Không chỉ là một bi kịch tình yêu, Nỗi đau của chàng Werther, phần nào lấy nguyên mẫu từ chính cuộc đời thực của Goethe, là nỗi đau từ những xung đột nhức nhối giữa tư tưởng và thực tại của một tâm hồn lớn, thể hiện khát vọng giải phóng tình cảm, khát vọng về quyền tự do, quyền bình đẳng của con người - mà Werther là một đại diện. Mời các bạn đón đọc Nỗi Đau của Chàng Werther của tác giả Johann Wolfgang von Goethe. QUANG CHIẾN dịch và giới thiệu ĐÔI LỜI VỀ WERTHER VÀ NỖI ĐAU CỦA CHÀNG https://thuviensach.vn Có một lần, nhân nói chuyện về Werther, cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình, đại thi hào Đức Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) đột ngột hỏi viên lục sự thành phố tới thăm ông: - Thế nào, anh đã say bao giờ chưa? Chắc có chứ? Người chân chính nào mà lại chẳng có lần để lại lời đàm tiếu sau lung mình! Không đợi viên lục sự trả lời, ông nói tiếp: - Thế đấy, chỉ khác một điều là cơn say của anh ngủ qua đêm là hết, còn cơn say của tôi thì lưu lại trên trang sách! ** Trong cuộc đời trường thọ của mình, Goethe - người được Karl Marx tôn vinh là người Đức vĩ đại nhất và nhà thơ vĩ đại nhất - đã có nhiều lần say. Nhưng lần say nào ông cũng để lại cho hậu thế những áng văn chương tuyệt mỹ khiến người đọc hôm nay vẫn còn phải nhớ đến những bóng đáng yêu kiều, những tâm hồn hòa điệu đã khơi nguồn cảm hứng sáng tác nơi thi nhân. Ở tuổi bảy mươi hai, cái tuổi xưa nay hiếm ở xứ ta, ông say như điếu đổ tiểu thư Levetzov mới mười bảy tuổi xanh, say tới mức muốn cưới nàng làm vợ, khiến ông hoàng xứ Weimar là đại công tước K. August phải đứng ra cầu hôn cho ông và dàn xếp mọi chuyện. Cuộc hôn nhân không thành. Quan thượng thư Goethe để lại những lời đàm tiếu khắp kinh thành, và hơn thế, ông đã để lại cho văn chương Đức một chùm thơ tuyệt tác về Nỗi đam mê của con người11.. Và trước đó đúng một nửa thế kỷ, năm 1772, khi viên quan đại thần của triều đình Weimar đang còn là một chàng luật sư trẻ tuổi đến thực tập ở thị trấn Wetzlar, ông cũng một lần say như thế, và đã say với tất cả nỗi đam mê nhiệt cuồng của tuổi trẻ đầy khát vọng, đã đam mê với tất cả niềm thôi thúc https://thuviensach.vn của một trái tim yêu, bởi cái lẽ thường tỉnh, như trong thơ ông viết: yêu - và được yêu. Đó là niềm hạnh phúc lớn lao nhất trên thế gian này! Tình yêu ấy cũng không thành. Song văn học Đức nhờ đó có được một tác phẩm tiêu biểu nhất cho cả phong trào Bão táp và Xung kích, gây chấn động khắp châu Âu, chính là cuốn tiểu thuyết nhan đề Nỗi đau của chàng Werther, xuất bản năm 1774, lưu lại trên trang sách cơn say của Goethe trẻ tuổi đối với nàng Lotte, con gái một viên pháp quan ở một vùng quê đầy thơ mộng. ... Ngày ấy, theo lời khuyên của cha, chàng luật sư trẻ tuổi J.W. von Goethe đến thị trấn Wetzlar để thực tập nghiệp vụ. Wetzlar là một thị trấn nhỏ với những vùng phụ cận, những thung lũng, những triền đồi và phong cảnh thiên nhiên kỳ thú, khiến chàng rất say mê, nhất là việc tiếp xúc với những người dân quê thuần phác, đôn hậu đã giúp chàng lấy lại được sự thư thái trong tâm hồn, sau khi phải giã từ Sesenheim và tình yêu của chàng đối với con gái một viên mục sư là nàng F. Brion. Nhưng chỉ ba tuần sau khi đến Wetzlar, ngày 9 tháng Sáu năm 1772, Goethe đã tham dự một đêm vũ hội ở vùng phụ cận Volpenhausen và bị thần Ái tình dẫn lối đến với một tình yêu ngọt ngào và cay đắng khác. Chính tại đây Goethe đã quen biết Charlotte Buff và chồng chưa cưới của nàng là Christian Kestner, một viên thư ký của tòa lãnh sự Hannover. Chàng nhanh chóng trở thành bạn thân thiết của cả hai người. Nhưng tình bạn ấy đã sớm rạn nứt, bởi Goethe mê đắm Lotte, tìm thấy ở nàng một tâm hồn nhân hậu, hồn nhiên và hòa điệu với hồn mình, một cô gái xinh đẹp, thông minh, giàu xúc cảm và tế nhị, một thiên thần ở vùng quê thơ mộng và hữu tình. Christian Kestner, trong một bức thư tâm tình gửi cho bạn mình, đã nhận xét Goethe là một người giàu tài năng, một "thiên tài đích thực”, "một chàng trai có trí tưởng tượng rất phong phú, có cá tính... nhưng chưa vững vàng trong các nguyên tắc sống!"... Chẳng bao lâu sau đó, trong những dòng nhật ký viết vào cuối thăng Sáu năm 1772, người đời sau hiểu rằng Kestner đã lâm vào một tâm trạng u uất và khó xử, vì biết Goethe yêu Lotte của chàng. Bút tích của Kestner còn lưu lại cho thấy chàng rất kiềm chế, cố cư xử một cách cao thượng, nhưng thâm tâm bị giằng xé khốn khổ, vì "một mặt, tôi nghĩ mình không có khả năng https://thuviensach.vn làm cho Lotte hạnh phúc bằng anh ta, nhưng mặt khác, tôi không thể chịu đựng nổi ý nghĩ tôi sẽ mất nàng. Và ý nghĩ sau đã chiến thắng." Nghĩa là Kestner, trong cuộc đời thực khác với Albert trong tác phẩm, điềm đạm và thận trọng, đã phản ứng gay gắt với Lotte và Goethe. Và sau một cuộc nói chuyện căng thẳng giữa ba người, Goethe đã quyết định từ giã Wetzlar. Với một trái tim tan nát và tâm trạng sầu muộn,nuối tiếc khôn nguôi người con gái đã như giọt nắng ban mai rọi xuống tâm hồn xuẩn trẻ và đầy khát vọng của mình, Goethe lặng lẽ rời Wetzlar vào ngày 11 tháng Chín năm 1772, trở về sống ở Frankfurt quê hương. Về Frankfurt chưa được bao lâu Goethe bỗng được tin bạn mình là K.W. Jerusalem đã tự sát. Jerusalem là một trí thức tư sản thông minh và tài năng. Uất ức vì bị giới quý tộc phong kiến phỉ báng và cô lập, thất vọng trong tình yêu mẽ đắm đối với vợ của bạn mình, Jerusalem đã mượn súng của Christian Kestner để kết liễu cuộc đời vào ngày 30 tháng Mười năm 1772. Theo yêu cầu của Goethe, Kestner gửi cho chàng một bản tường thuật khá chi tiết về cái chết của Jerusalem. Goethe rất xúc động. Chính trong khoảnh khắc đó Goethe nảy ra ý định viết một cái gì đó về số phận của Jerusalem cũng như về chính mình. Nhưng phải đợi tới hơn một năm sau, vào tháng Giêng năm 1774, ý định này mới được thực hiện. Đó là quãng thời gian nhà thơ trẻ lại lâm vào một cảnh ngộ u buồn khác. Quan hệ tình cảm của chàng đối với Maximilian, con gái nữ văn sĩ la Roche, được khơi đậy, sau khi nàng theo người chồng già hơn mình 21 tuổi là nhà buôn Brentano về sống ở Frankfurt. Tuy nhiên quan hệ này vừa được nhen nhóm đã bị chính nhà buôn đập tắt một cách thảm hại. Brentano ghen tuông, nổi giận lôi đình, làm om sòm mọi chuyện và cấm cửa Goethe. Sau những đau khổ nặng nề ờ Wetzlar, Goethe lại lâm vào tâm trạng u sầu và chán ngán. Chính trong thời kỳ khủng hoảng đó của tâm hồn, Goethe quyết tâm viết Werther, viết để giải thoát mình khỏi tâm trạng bị hành hạ khốn khổ, như ông sau này đã thú nhận. Có thể nói rằng: mối tình bất hạnh của Goethe ở Wetzlar, sự xung đột với giới quý tộc phong kiến và cái chết oan khuất của Jerusalem, sự đổ vỡ https://thuviensach.vn trong quan hệ tình cảm của nhà thơ với Maximilian đã là ba yếu tố chủ đạo tạo nên cái nền cho tiểu thuyết hình thành. Tuy nhiên những kỷ niệm cá nhân trong tình yêu với Lotte, những trải nghiệm trong cuộc sống nơi thôn đã, những dữ liệu từ nguyên mẫu... khi đưa vào tác phẩm đã được ngòi bút tài năng Goethe tái tạo, bồi đắp và hư cấu rất công phu, giàu sáng tạo nghệ thuật để có được một chàng Werther điển hình cho cả một thế hệ thanh niên đương thời bị tù hãm trong xã hội phong kiến chuyên quyền, một thế hệ khao khát vươn tới tự do, hạnh phúc và bình đẳng xã hội, ước mong được "cưỡi lên cánh hạc để bay tới bến bờ của đại đương Vô lượng, ao ước được ghé môi vào chén rượu sủi tăm của Vô biên để uống lấy niềm hoan lạc của Đời đang ầm ào vỗ sóng..." Có điều là Goethe đã viết nên tác phẩm này với tất cả tâm hồn, hoặc như sau này đã thú nhận với viên thư ký Eckermann vào ngày 2 tháng Giêng năm 1824, ông "giống một con chim bồ nông, nuôi dưỡng tác phẩm bằng máu của chính trái tim mình." Và như người Đức thường nói, cái gì đến từ trái tim sẽ đến được với trái tim. Werther của Goethe cũng vậy. Nó được tác giả viết bằng cả trái tim liên tục trong một tháng và đã đến được với trái tim của muôn vạn con người. ** Mùa hè năm 1774, tiểu thuyết Nỗi đau của chàng Werther đã được in và bày bán trong Nhà sách Weygang tại Leipzig. Ngay lập tức tác phẩm gây xôn xao trong dư luận, tạo một cú sốc mạnh với công chúng và khơi nguồn cho "Cơn sốt Werther" hoặc như có nhà phê bình khẳng định, đã tạo nên một "trận dịch Werther" từ Đức lan tràn khắp châu Âu. Chi riêng năm 1775, ngoài những lần in theo nguyên tác của nhà sách Weygang, có tới tám lần các nhà xuất bản “khuyết danh" ở Đức in chui và phát hành cuốn tiểu thuyết. Werther đã trở thành cuốn sách bán chạy nhất ở Đức và châu Âu. Tác phẩm nhanh chóng được dịch sang nhiều thứ tiếng và truyền bá rộng rãi ngoài biên giới nước Đức. Ngay đầu năm 1775, Werther được xuất https://thuviensach.vn bản ở Pháp, liên tiếp ba năm sau đã có tới năm bản dịch Werther khác nhau sang tiếng Pháp được công bố. Rồi Werther hành trình sang hầu hết các nước trên châu lục. Ớ trong nước, Werther được giới trẻ đón nhận cuồng nhiệt, trong khi đó bị nhà thờ và giới chức trách nhìn nhận một cách thù dịch và coi là một ấn phẩm nguy hại, "con rắn độc'', “món ăn mê hoặc của quỷ Satan''. Thậm chí viên cha cố khét tiếng I.M. Goeze đã kêu gọi công luận và chính giới kiên quyết chống lại cuốn sách này, vì theo ông ta, Werther không những "bênh vực cho sự tự sát, kêu gọi phá vỡ hôn nhăn" mà còn can tội "xúi giục giết đức vua"! Werther bị cấm phát hành ở Leipzig năm 1775, sau đó bị cấm in và phát hành ở nhiều thành phố khác, tiếp đến bị cấm ở Vienna (Vương quốc Áo) và Copenhagen (Đan Mạch). Khắp nơi cảnh sát áp dụng những biện pháp kiên quyết để ngăn chặn việc in ấn và tiếp tục phát hành tác phẩm này. Nhưng lẽ đời xưa nay vẫn thế: trái cấm thường là trái ngon, tác phẩm bị cấm chỉ càng tăng thêm sức hấp dẫn, khiến được phổ biến ngày càng rộng rãi hơn. Khắp nơi người ta tìm đọc Werther, săn lùng cuốn sách bị nhà thờ và giới cầm quyền phê phán và kết tội. Nhất là các bạn đọc trẻ tuổi đã tìm thấy ở Werther nỗi đau của chính mình. Và "cơn sốt Werther", sự sùng bái Werther đã thực sự trỏ thành một hiện tượng kỳ lạ hiếm thấy trong lịch sử văn chương Đức và châu Âu. Cô gái nào cũng muốn mình là Lotte, chàng trai nào cũng ước ao chìm đắm vào thiên nhiên và tình ái như Werther, ít nhất cũng phải giống hai nhân vật nổi tiếng kia về trang phục bên ngoài. Thế là mốt thời trang Werther hình thành và lan rộng khắp châu lục. Con trai mặc áo khoác ngoài màu xanh da trời, áo gì lê màu vàng và quần bó ống, con gái cài nơ trước ngực giống chiếc nơ Lotte đã tặng Werther mừng sinh nhật. Thanh niên nam nữ từng đoàn, từng đoàn hành hương về mộ chí của Jerusalem, nguyên mẫu của tác phẩm, đặt vòng hoa tưởng niệm, cùng nhau dạo gót dưới ánh trăng, say đắm những phong cánh kỳ thú của thiên nhiên như Werther từng ngây ngất trước cảnh tượng hùng lệ của Hóa công. Hơn thế nữa, tấc phẩm văn học này còn tác động mạnh mẽ đến giới sản xuất https://thuviensach.vn kinh doanh: khắp nơi người ta phe phẩy những chiếc quạt có hình Werther, xức nước hoa Werther (Eau de Werther), uống trà bằng những chiếc tách có hình Werther, thậm chí - như Goethe kể lại - hình tượng Werther và Lotte còn xuất hiện cả trên các sản phẩm đồ sứ Trung Hoa du nhập vào châu Ầu. Tác phẩm không những đã gây ra cơn sốt Werther kéo dài nhiều năm trên châu lục, nó còn là xung lực khơi nguồn cho cả một phong trào sáng tác theo "tinh thần Werther" ở khắp trong và ngoài nước. Các cây bút chuyên nghiệp và không chuyên đua nhau làm thơ về Werther, sáng tác kịch và viết truyện mô phỏng theo Werther, thậm chí có cả những tác phẩm "phản Werther" với ý đồ cứu vớt Werther khỏi cái chết và ban cho chàng một cuộc sống hạnh phúc và viên mãn với người chàng yêu thương22. Werther không những đã trở thành hình mẫu của nhiều tác phẩm văn học mà còn là mô típ của rất nhiều tác phẩm hội họa và điêu khắc ở thế kỷ 18. Tuy nhiên, đối với Goethe, có lẽ điều làm ông thích thú hơn cả là Werther của ông đã chinh phục cả Napoléon, người đã đọc Werther tới bảy lần, đã mang Werther bên mình trong khi đi chinh phạt xứ sở Kim tự tháp. Goethe đã mỉm cười mãn nguyện khi thấy vị hoàng đế lừng danh này, trong cuộc tiếp xúc với ông vào ngày mồng 2 tháng Mười năm 1808 tại Erfurt, tỏ ra am hiểu tường tận tác phẩm của ông, thậm chí còn phê phán một số chi tiết không họp lý trong cuốn sách mà tác giả đã phải công nhận là chính xác. Werther ra đời đem lại vinh quang cho một cây bút trẻ, khiến Goethe mới 25 tuổi đã trở thành một ngôi sao sáng được ái mộ trên văn đàn châu Âu. Werther cũng trở thành một biểu tượng xuất sắc của phong trào văn học Bão táp và Xung kích ở Đức thời kỳ 1770-1815, một trào lưu văn học chịu ảnh hưởng sâu sắc cùa triết học Rousseau và Herder, phản ứng lại tư tưởng Khai sáng chỉ chú trọng đến Lý trí và sự Bao đung, là một trào lưu mới nhấn mạnh đến mặt tình cảm của con người, ca ngợi thiên nhiên và cuộc sống giản đị, lành mạnh nơi thôn đã; ca ngợi tình yêu, tình bạn và đấu tranh kiên quyết chống lại các áp chế phong kiến giam hãm tài năng và sự phát triển xã hội. Không phải ngẫu nhiên mà các nhà văn Bão táp và Xung kích như Schubart, Lenz và Klinger không tiếc lời ca tụng Werther, bởi với https://thuviensach.vn họ, Goethe chính là một thiên tài thực sự, không những đã sáng tạo ra một Werther đứng sát với tâm trạng thời đại, một Werther hiện thân cho lý tưởng Bão táp và Xung kích, mà về mặt nghệ thuật, Goethe cũng phá vỡ nhiều quy luật mỹ học truyền thông, tạo ra một áng văn xuôi tân tiến, giàu chất thơ, một cuốn tiểu thuyết tâm lý - xã hội đặc sắc, một văn phong mới mẻ và khác lạ. Nhưng trước hết, tài năng của Goethe là ở chỗ, thông qua một câu chuyện tình u buồn, thông qua một tác phẩm viết dưới dạng những bức thư tâm tình được hư cấu rất thông minh, giàu tính nghệ thuật và triết lý tinh tế, nhà văn đã khắc họa trên nền văn chưong Đức một hình tượng văn học rất mới mẻ, cô đúc nên từ hiện thực tồi tệ của một nước Đức cát cứ phong kiến lạc hậu về kinh tế, chậm tiến về xã hội, từ khát vọng vươn lên đòi giải phóng của tầng lớp tư sàn và thị dân còn non yếu và bất lực, từ ước nguyện đòi giải phóng tình cảm, giải phóng cá nhân, đòi tự do và bình đẳng xã hội của thế hệ trẻ tuổi muốn có một quốc gia thống nhất và tiến bộ. Hình tượng tiêu biểu đó chính là Werther. Nhưng nhân vật điển hình này chưa phải là một Prometheus can trường hành động, mà như nhà văn Lenz nhận định, Werther mới chỉ là biểu tượng của một "Prometheus bị đóng đinh lên cây thánh giá" trong một nước Đức lạc hậu ở châu Âu. Đó cũng là một Werther hiện thân cho rất nhiều, rất nhiều những Werther khác trong giới thanh niên trí thức Đức thời đó, cho những con người có tài năng và khát vọng nhưng sống khốn khổ trong sự hành hạ và giằng xé giữa nỗi đam mê và hiện thực, giữa một tâm hồn ứ tràn ước vọng và suy tư với những áp chế phong kiến, những quy tắc bảo thủ, và rồi bất lực chìm đắm trong lối sống tình cảm thái quá, trong hy vọng giải thoát bằng sự hồi hương về với thiên nhiên và tình yêu lứa đôi. Và Werther, cũng như nhiều thanh niên đương thời đã hủy hoại chính mình và tài năng của mình, bế tắc không tìm thấy lối thoát, bất lực trước thực tại xã hội, chạy trốn vào cái tồi và đắm mình rền rĩ trong những xúc cảm cá nhân, trong những ước vọng và ảo tưởng triền miên. Goethe đã rất tinh tế phê phán lối sống duy cảm mà thời đó được xem là căn bệnh thời đại, nhất là sau quá trình thế tục hóa của thuyết giáo sùng đạo. https://thuviensach.vn Đó cũng là một Werther theo tinh thần Rousseau, trở lại với thiên nhiên, tìm niềm vui sống và cám hứng nghệ thuật trong sự hòa điệu với thiên nhiên, trong sự trân trọng và yêu mến cuộc sống bình dị và thanh bạch nơi thôn dã. Tuy nhiên, khác với nhiều cây bút đương thời, thiên nhiên được tác giả miêu tả tài tình trong tác phẩm luôn luôn hòa quyện với nhân vật, luôn luôn là một thiên nhiên sinh động, có hồn, mang nặng tâm trạng của con người. Thiên nhiên ấy bừng sáng, diễm lệ, dạt dào sức sống và đầy thơ mộng khi Werther ngất ngây trong cảm giấc hạnh phúc và cũng thật ảm đạm, u buồn với những "ngọn cỏ lắt lay trong ánh nắng chiều tà", với những chiếc lá vàng rụng rơi khi "mùa thu đã đến quanh tôi và trong tôi", khi Werther bất hạnh trong tình yêu. Sau cùng, cũng cần phải nói rằng, ngoài ý nghĩa phê phán xã hội sâu sắc và tinh tế, ngoài sự phản ảnh đặc sắc thực trạng xã hội và sự cùng đường, khốn quẫn của tầng lớp thanh niên trí thức cũng như tâm trạng uất hận và nổi loạn của họ, Werther còn là một thiên tình sử, một tác phẩm đề cập sâu sắc đến tình yêu lứa đôi. Với nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ và khả năng phát hiện thế giới nội tâm nhân vật, sử dụng cấu trúc tác phẩm theo trình tự những bức thư tâm sự với một người tri kỷ tri âm, với một bút pháp miêu tả thiên nhiên và tâm trạng nhân vật hết sức linh hoạt, tinh vi, giàu hình ảnh và chất thơ, Goethe đã sáng tạo ra một Werther rất điển hình cho một người tình của thời đại, thông minh, biết tự trọng, mê đắm đến tận cùng cung bậc, một Werther yêu và được yêu rồi thất vọng với tất cả cái thế giới nội tâm đa dạng, phong phú, phức tạp và uẩn khúc của chàng, với tất cả những thăng trầm của tình cảm và suy tư, một Werther yêu hết mình và đánh mất mình trong tình yêu đối với một thiếu nữ chàng cho là lý tưởng, nhưng đã thuộc về kẻ khác, một Werther ngộ nhận được giải thoát khỏi mọi sự kiềm tỏa xã hội và các chuẩn mực luân lý đạo đức bằng cách đắm chìm vào thiên nhiên và vào một tình yêu đầy sự dâng tặng, tôn thờ hơn là được đón nhận. Dù rất yêu Werther, dù cảm thông sâu xa với chàng và hòa điệu với tâm hồn chàng, nhưng Lotte không thể vượt qua những quy ước xã hội, https://thuviensach.vn cam chịu lấy một Albert "tử tể', sống đúng khuôn phép mà mình quý trọng hom là yêu thương. Đối lập với những người Khai sáng đề cao lý trí, Werther là hình tượng của lối sống nặng về tình cảm, về trái tim và hành động theo tiếng gọi của trái tim. Chàng hiện thân cho tâm trạng bất mãn của giai cấp tư sản yếu kém tìm cách vươn lên đòi giải phóng, cho khát vọng tự do của những người trẻ tuổi bất bình với xã hội phong kiến, và vì thế, Werther đã được đón nhận như một thông điệp từ trái tim đến với trái tim, được tiếp nhận như một tiếng kêu phẫn nộ và cảnh tỉnh của một Prometheus Đức bị đóng đinh lên cây thập tự Đức... Hà Nội, 16.5-31.7.1998 QUANG CHIẾN https://thuviensach.vn Tất cả những gì tôi có thể tìm được từ câu chuyện của chàng Werther tội nghiệp, tôi đã chuyên cần thu góp lại và đem trình với các bạn dưới đây, và tôi biết rằng các bạn sẽ cảm ơn tôi. Các bạn sẽ không sao ngăn được lòng ái mộ và quý mến đối với tâm hồn vã tư chất của Werther cũng nhu: không thể không nhỏ lệ xót thương cho số phận chàng. Còn bạn, hỡi tâm hồn nhân hậu, bạn vẫn hằng rung cảm những nỗi niềm khát vọng như Werther, xin bạn hãy tìm nguồn an ủi trong nỗi đau của chàng, và hãy coi cuốn sách nhỏ này như một người bạn đường, nếu như - vì định mệnh hay vì lầm lỗi của chính mình - bạn không thể tìm được ai gần gũi, thân thiết với bạn hơn. https://thuviensach.vn QUYỂN THỨ NHẤT https://thuviensach.vn Thật vui sướng biết bao khi tôi đã đi rồi! Bạn quý ơi, có nghĩa chi đâu trái tim của con người! Phải từ giã bạn ra đi, từ giã người tôi yêu thương vô hạn, từ giã người tôi không thể tách rời, thế mà lòng tôi lại sướng vui! Tôi biết bạn sẽ lượng thứ cho tôi. Nhưng còn những mối giao du khác của tôi thì phải chăng định mệnh đã cố tình run rủi, khiến cho một trái tim như trái tim tôi phải lo âu sợ hãi? Tội nghiệp Leonore quá chừng! Vậy mà tôi đâu có tội tình gì. Đâu phải lỗi của tôi, khi vẻ quyến rũ tinh anh của cô chị làm lòng tôi khuây khỏa thì trong trái tim đáng thương ấy lại bùng lên ngọn lửa si mê! Thế nhưng - đã chắc đâu tôi hoàn toàn vô tội? Chẳng phải tôi đã nuôi dưỡng những tình cảm của nàng đó sao? Chẳng phải chính tôi đã hoan hỉ trước những biểu hiện rất chân thật, rất hồn nhiên của nàng đó sao? Và những biểu hiện ấy, có gì đáng cười đâu - thế mà chúng ta vẫn bật cười. Chẳng phải tôi đã... ôi, con người, con người là gì mà lại đám than thân trách phận! Bạn mến thương ơi, xin hứa với bạn từ nay tôi sẽ cố sửa mình, tôi không muốn lòng tôi day dứt mãi vì một chút rủi ro mà số phận đã an bài cho chúng ta, như tôi vẫn thường làm, tôi muốn tận hưởng khoảnh khắc Hiện tại, còn Quá khứ thì mặc lòng để cho nó qua đi. Vâng, đúng rồi, bạn có lý đấy, bạn tốt nhất của tôi ạ: những nỗi thống khổ của con người trên trần thế sẽ bớt đi, nếu như con người - có Trời mới biết được vì sao con người lại như thế - vâng, nếu như con người không quá siêng năng dùng trí tưởng tượng khêu gợi lại những kỷ niệm về nỗi niềm bất hạnh đã qua, mà hơn thế, biết gánh chịu cái khoảnh khắc của Hiện tại vô tình và hờ hững. Xin bạn làm ơn báo cho mẹ tôi biết rằng tôi sẽ làm hết sức mình để hoàn thành công việc được giao, và tôi sẽ báo tin cho người biết sớm nhất. Tôi đã nói chuyện với cô tôi và chẳng thấy ở cô tôi chút gì là ác ý như người ta đơm đặt. Cô tôi là một người đàn bà sôi nổi, nóng tính, nhưng vô cùng tốt bụng. Tôi đã trình bày cho cô nghe những điều mẹ tôi phàn nàn về phần của thừa kế cô còn giữ lại; cô cũng đã nói cho tôi rõ những nguyên cớ và những điều kiện nào mà theo đó cô sẽ sẵn sàng giao hoàn lại tất cả những đi sản, thậm chí còn nhiều hơn cả phần chúng tôi đòi hỏi nữa. Tóm lại, giờ đây tôi chẳng thể viết gì hơn về việc ấy, chỉ xin bạn thưa lại với mẹ tôi rằng mọi https://thuviensach.vn chuyện sẽ tốt lành. Tuy nhiên, nhân câu chuyện nhỏ này, một lần nữa tôi lại nhận ra rằng: trên thế giới này có lẽ những sự hiểu lầm và trì trệ gây ra nhiều rắc rối hơn cả sự xảo trá và hung bạo. Ít ra thì ta cũng cầm chắc được rằng hai thói xấu sau xuất hiện hãn hữu hơn. Ở nơi đây tôi cảm thấy rất dễ chịu, trong miền đất thiên đường này thì sự cô đơn chính là liều thuốc diệu kỳ đối với trái tim tôi, và mùa của tuổi trẻ cũng sưởi ấm tràn đầy con tim vốn thường hay ớn lạnh của tôi. Mỗi một cái cây, mỗi một bờ giậu đều là một bó hoa, và con người bỗng khát khao muốn hóa mình thành một chú cánh cam để chao liệng trong biển hương ngào ngạt và tìm thấy trong đó thức ăn nuôi dưỡng mình. Thành phố này tự nó chẳng có gì thú vị cả, nhưng lại có thiên nhiên vùng phụ cận đẹp tuyệt trần. Đó cũng là lý đo khiến cố bá tước M. dựng trên một trong những trái đồi ở đây khu vườn của ông ta, những trái đồi muôn hình muôn vẻ đẹp cứ đan chen nhau để tạo nên những thung lũng đáng yêu nhất. Khu vườn này thật bình dị, vậy mà mới bước chân vào ta đã cảm thấy ngay rằng không phải một nhà làm vườn thông thái mà là một trái tim mẫn cảm đã vẽ sơ đồ cho khu vườn ấy để chính mình tới đây tận hưởng. Và cũng chính trong căn lều nghỉ chân vòm bằng lá cây đã đổ nát ấy, nơi xưa kia bá tước thích ngồi và giờ đây tôi hằng lui tới, tôi đã từng để giọt lệ rơi xót thương người quá cố. Chẳng bao lâu nữa tôi sẽ trở thành chủ nhân của khu vườn này. Kể từ mấy ngày tôi có mặt tại đây, người coi vườn rất tận tụy với tôi, và chắc rằng bác ta sẽ thấy lòng thư thái. Ngày 10 tháng Năm Tâm hồn tôi bừng sáng một niềm hứng khỏi diệu kỳ, giống như những sớm xuân ngọt ngào mà tôi đang tận hưởng bằng cả trái tim mình. Tôi chỉ có một mình thôi bạn ạ, và ở nơi đây, nơi cảnh vật được tạo dựng cốt dành cho những tâm hồn như tâm hồn tôi, tôi lại thấy rất yêu đời. Tôi sung sướng lắm, bạn quý nhất của tôi ạ, và hiện đang đắm chìm cùng độ trong cảm giác https://thuviensach.vn về một cuộc sống yên bình, đến nỗi công việc sáng tạo nghệ thuật của tôi bị tổn hại. Giờ đây, tôi chẳng thể vẽ vời gì được đâu, một đường nét cũng không, nhưng chưa bao giờ tôi lại là một họa sĩ vĩ đại hơn lúc này. Khi thung lũng thân thương quanh tôi sương giăng và mặt trời thanh cao nằm yên tĩnh trên cái nền thâm u kín bưng ở phía trên cánh rừng tôi yêu, và chỉ có vài tia nắng len lỏi được tới chốn u huyền tôn nghiêm dưới đó, khi tôi ngả người trên thảm cỏ mọc cao cao cạnh con suối rì rào, và phát hiện ra hàng ngàn loài cỏ đa dạng mọc sát mặt đất, khi tôi cảm nhận được ở ngay sát tim mình cái thế giới nhỏ bé lao xao sinh động giữa những ngọn cỏ lá cây, thế giới của những con sâu bé bỏng và những chú muỗi li ti với vô vàn hình thể kỳ thú không sao cắt nghĩa nổi, khi tôi cảm nhận được sự hiện diện của đấng Toàn Năng đã sáng tạo ra chúng ta theo hình ảnh của Người, cảm nhận được nỗi đau sinh thành của đấng Toàn Ái đã ru mang và gìn giữ chúng ta bập bềnh trên đại đương hoan lạc đời đời, những lúc ấy - bạn mến yêu ơi, khi quanh đôi mắt tôi bừng rạng ánh trời và cả thế gian quanh tôi và bầu trời cô dọng lại trong tâm hồn tôi như hình bóng của người yêu - những lúc ấy, tôi vẫn ước ao và tự nhủ: "Ôi! Giá như ta tái hiện được cuộc đời, giá như ta truyền được lên trang giấy tất cả những gì đang tràn đầy, đang nồng cháy trong ta, để cho trang giấy trở thành tấm gương phản chiếu tâm hồn ta cũng như tâm hồn ta là tấm gương phản chiếu của Thượng đế vô song!" Nhung, bạn của tôi ơi! Lực bất tòng tâm, và tôi quỵ xuống, lặng người đi trước những hiện tượng hùng lệ của thiên nhiên. Ngày 12 tháng Năm Tôi chẳng biết có phải vì các vị thần lừa gạt đang chập chờn dạo gót nơi đây, hay vì trí tưởng tượng nồng nàn bay bổng tới cao xanh trong hồn tôi xui khiến mà tất cả những gì ở quanh tôi đều như thể thiên đường! Ngay lối vào thị trấn là một giếng nước, và tôi, như tiên nữ Melusina và các em gái của nàng, đã bị cuốn hút tới đó. Dưới chân một ngọn đồi nhỏ là một thạch https://thuviensach.vn động, và xuống dưới đó chừng hai mươi bậc thang nữa, bạn sẽ thấy những làn nước trong suốt trào ra từ những tảng đá cẩm thạch. Trên cao có một bức tường nhỏ bao quanh, những cây cổ thụ sum suê cành lá che kín vùng thạch động, và khí trời lành lạnh; toàn bộ cảnh tượng ấy vừa có cái gì thật quyến rũ, vừa có cái vẻ rùng rợn ghê người. Không ngày nào tôi lại không tới đó chừng một tiếng đồng hồ. Các cô gái trong thị trấn thường đến đây lấy nước, họ làm một công việc thật thường tình và cũng thật cần thiết mà ngày xưa đích thân các cô gái con vua vẫn thường làm. Mỗi lần tới nơi đây, ý nghĩ về tổ tiên và dòng dõi bỗng sống động trong tôi, và tôi hình dung thấy cảnh các đấng tiên liệt đã làm quen với nhau và kết thân với nhau bên bờ giếng ra sao, và quanh các giếng nước, các ngọn nguồn, các vị thiên thần đã bay lượn như thế nào. Ôi, nếu có ai không cảm nhận được như tôi thì chắc rằng người ấy chưa bao giờ được tắm mát hồn mình bên bờ giếng nước sau một cuộc hành trình vất vả dưới nắng hè. Ngày 13 tháng Năm Bạn hỏi xem có cần gửi sách cho tôi không ư? Bạn mến thân, xin bạn hãy vì Chúa và để mặc cho những cuốn sách ấy khuất mắt tôi! Tôi không muốn bị người ta dẫn dắt, khích lệ và khơi dậy ngọn lửa lòng nữa đâu, trái tim tôi tự nó bốc men say cũng quá đủ đầy. Điều tôi cần lúc này là một khúc ca êm ái ru tôi, và khúc ca ấy tôi đã tìm thấy trong tập thơ Homer tôi vẫn mang bên mình. Ôi, biết bao lần tôi đã bắt dòng máu sôi sục trong tôi phải tắt lặng, bởi vì, bạn ơi, bạn chẳng thể tìm đuợc một thứ gì lại chao đảo và thất thường như trái tim tôi đâu. Chả lẽ tôi phải nói điều đó với bạn, người đã nhiều phen từng khốn khổ nhìn thấy tôi chao đưa từ cái bến ưu sầu sang cơn vui cuồng dại, từ nỗi buồn man mác sang tới bến cuồng si, có phải thế không hỡi bạn quý của tôi? Chính vì thế mà tôi vẫn xem con tim bé bỏng của tôi như một đứa trẻ bệnh hoạn, và tôi chiều chuộng nó đủ điều. Xin bạn đừng nói điều này với ai nhé, nhỡ có kẻ lại bất bình mà bêu xấu tôi. https://thuviensach.vn Ngày 15 tháng Năm Những người dân hèn mọn nơi đây đã quen biết tôi và quý mến tôi, nhất là những đứa trẻ. Buổi đầu, khi tôi đến bên họ, hỏi han họ thân tình về chuyện này chuyện nọ, có người tưởng rằng tôi muốn nhạo báng họ, nên cư xử với tôi rất cộc cằn. Nhưng tôi không phiền lòng vì chuyện đó, mà chỉ cảm thấy thấm thía hơn bao giờ hết những gì tôi vẫn hằng chiêm nghiệm: những kẻ có đôi chút địa vị nào đó thường hay giữ một khoảng cách lạnh nhạt với đám dân hèn, có lẽ họ tưởng rằng gần gũi đám dân ấy, họ sẽ mất chút địa vị giành được, ngược lại cũng có những kẻ chỉ hời hợt bên ngoài, và cũng có những thằng hề xấu tính làm ra vẻ ta đây cúi mình xuống lớp dưới, chỉ cốt làm cho lớp dân nghèo nhận thức được sâu sắc hơn sự kiêu kỳ của họ. Tôi biết lắm, chúng ta không bình đẳng và cũng không thể nào bình đẳng được với nhau, nhưng tôi nghĩ kẻ nào quan niệm rằng muốn giành được sự trọng vọng thì cần thiết phải tách mình ra khỏi đám người được gọi là đám tiện dân, kẻ đó cũng đáng chê cười chẳng khác gì một tên hèn nhát trốn tránh trước kẻ thù vì sợ mình thua trận. Vừa rồi tôi lại ra giếng nước, ở đó tôi đã gặp một cô hầu trẻ tuổi, cô gái ấy để bình nước của mình trên bậc giếng dưới cùng và ngó quanh xem có cô bạn nào đến giúp cô đặt bình nước lên đầu hay không. Tôi bước xuống và nhìn cô. - "Ôi, trinh nữ ơi, tôi có được phép giúp đỡ cô hay không?" - Tôi hỏi cô. Cô bé đỏ bừng cả mặt. - "Ô, không đám, thưa quý ông," - cô đáp lại... "Không cần phải khách sáo như thê'!" Cô bé sửa ngay tấm vòng đệm trên đầu và tôi đặt bình nước giúp cô. Cô cảm ơn tôi rồi đi lên. Ngày 17 tháng Năm Tôi đã làm quen với đủ mọi hạng người, nhưng vẫn chưa tìm được bạn tâm tình. Đối với người dân ở đây, tôi chẳng hiểu mình có cái gì quyến rũ mà nhiều người lại quý mến tôi đến thế, họ quấn quýt bên tôi, đến nỗi tôi cảm https://thuviensach.vn thấy đau lòng khi chúng tôi chỉ được đi cùng với nhau một đoạn đường ngắn ngủi. Nếu bạn hỏi tôi: dân xứ này ra sao, tôi sẽ đáp: - "Dân ở đâu cũng thế cả thôi!" Loài người là một quần thể đồng nhất và đơn điệu thay! Họ dành phần lớn thời gian để kiếm ăn, còn chút xíu nhàn rỗi tự do họ được hưởng lại làm họ sợ hãi, đến nỗi họ phải tìm mọi cách để tống khứ nó đi. Ôi chao, thân phận của con người! Nhưng dù sao họ vẫn là những con người trung hậu. Thỉnh thoảng, có khi tôi quên mình và cùng với họ tận hưởng những niềm vui mà con người còn được hưởng nơi trần thế, cùng họ ngồi bên một bàn ăn thịnh soạn, cỏi mở và chân tình nói với nhau những câu chuyện bông lơn, tổ chức một cuộc dạo chơi bằng xe ngựa hay một buổi vũ hội, hoặc những chuyện tương tự, tất cả những điều đó có ảnh hưởng tốt đẹp đối với bản thân tôi, chỉ có điều tôi không được nhớ đến là trong tôi còn biết bao nhiêu tài năng đang yên nghỉ, đang mục rữa vì không được đem dùng, và hơn thế, tôi lại phải cất giấu chúng thận trọng. Chao ôi, chính điều đó đã o ép tim tôi. Nhưng biết làm sao! Bị người đời hiểu nhầm âu cũng là số phận của mỗi người trong chúng ta. Thương thay, thế là người bạn gái của tuổi xuân tôi đã qua đòi! Nàng ơi, vì sao tôi gặp nàng không biết nữa? Và tôi tự nhủ: "Mi là một thằng điên! Mi cất công tìm kiếm những gì không hề có ở trên thế gian này!"... Nhưng tôi đã có nàng kia mà, tôi đã cảm nhận được tấm lòng ưu ái của nàng, tâm hồn cao thượng của nàng, và ở bên nàng, tôi thấy mình lớn lao hơn chính mình, tôi đã là tất cả những gì tôi có thể hiện hữu. Chúa ơi! Khi ấy có sức mạnh nào của hồn tôi chịu nằm yên vô dụng cho cam? Chẳng phải đứng trước nàng toàn bộ những cảm giác diệu kỳ ở trong tôi đã bừng nở và nhờ đó tâm hồn tôi thâu tóm được cả thiên nhiên đó sao? Chẳng phải mối giao du của chúng tôi chính là một cuộc tác thành, một sự đan dệt triền miên những tình cảm tinh tế nhất, những câu chuyện vui đùa tài hoa nhất, kể cả những biến hóa của nó tới cái mức tinh nghịch khiếm nhã, nhưng vẫn mang dấu ấn của thiên tài đó sao? Nhưng giờ đây! Hôi ôi, những năm tháng nàng hơn tôi về tuổi đời đã đưa nàng về yên nghỉ trước tôi. Tôi không bao https://thuviensach.vn giờ quên được nàng, không bao giờ quên được tâm hồn kiên nghị và tấm lòng độ lượng thánh thiện của nàng. Cách đây vài hôm tôi gặp chàng V. trẻ tuổi, một thanh niên xởi lởi có gương mặt khá tuấn tú. Chàng mới tốt nghiệp đại học, tuy không nhận mình là thông thái, nhưng cũng tự coi mình là hiểu biết hơn mọi người. Như tôi cảm thấy thì chàng cũng chăm chỉ, nói tóm lại, chàng cũng có kiến thức. Nghe đồn tôi biết tiếng Hy Lạp và biết vẽ - hai cái mốt ở xứ này - chàng đã tìm đến tôi và trưng ra khá nhiều kiến thức, từ Batteux đến Woođ, từ Piles đến Winckelmann, chàng quả quyết với tôi là đã đọc xong phần thứ nhất bộ Luận thuyết của Sulzer, chàng còn có cả một tập bản thảo của Heyne về việc nghiên cứu thời cổ đại 34. Tôi để mặc chàng nói thỏa thích. Tôi còn quen một ông già phúc hậu, đó là viên phán quan của ông hoàng cai trị xứ này, một người thẳng thắn và trung tín. Người ta bảo rằng nếu được nhìn thấy ông sống giữa đàn con, ông có chín đứa cả thảy, thì đó mới là một niềm vui lớn cho tâm hồn; đặc biệt người ta tán tụng rất nhiều về cô con gái đầu lòng của ông. Ông đã mời tôi đến chơi, và thế nào tôi cũng đến trong một ngày gần đây. Ông ở trong một ngôi nhà săn, cách đây chừng dặm rưỡi, sau khi vợ ông qua đời ông đã được phép dọn tới đó, vì ở lại thị trấn và sống trong ngôi nhà cũ là khổ hình đối với ông... Ngoài ra, tôi cũng gặp một vài người kỳ quặc hết chỗ nói, mọi thứ ở họ đều không thể chịu nổi, khó chịu nhất là cái cách tỏ tình thân của họ. Thôi, tạm biệt bạn nhé! Thư này chắc bạn sẽ vừa ý vì tôi toàn kể chuyện. https://thuviensach.vn Ngày 22 tháng Năm Đời người chỉ là giấc chiêm bao, có người đã cảm thấy như thế, và cả tôi nữa, cái cảm giác ấy cứ ám ảnh tôi hoài. Mỗi khi xem xét những giới hạn chật hẹp kìm hãm tiềm năng sáng tạo và nghiên cứu của con người, mỗi khi nhận ra rằng tất cả mọi nỗ lực của chúng ta chỉ hướng vào việc thỏa mãn các nhu cầu mà thôi, và việc làm đó chẳng có mục đích nào khác ngoài kéo đài hơn nữa cuộc sống khốn khổ của chúng ta, và mỗi khi thấy rằng mọi sự tự trấn an làm ta yên lòng về những vấn đề nào đó thực ra chỉ là nhịn nhục và cam phận mơ hồ, vì như vậy con người có khác chi ngồi tù mà lại vẽ lên tường nhà giam những bức tranh sặc sỡ với những viễn cảnh chói ngời... Wilhelm ơi, tất cả những điều ấy làm cho tôi câm lặng. Và tôi trở lại với chính trái tim mình, và tìm được ở đó cả một thế giới. Nhưng đó là một thế giới trong tiên niệm và dục vọng tăm tối, hơn là một thế giới tạo lập đầy sức sống. Rồi tất cả lại chờn vờn trước mắt tôi, và tôi mỉm cười đầy mộng mơ ru mình vào trần thế. Con trẻ không biết vì sao chúng ước muốn - đó là điều mà mọi ông thầy cao đạo và gia sư thông thái đều nhất trí với nhau, nhưng có điều những người lớn cũng thế, cũng thất tha thất thểu ở trên trái đất này, cũng như những đứa trẻ không biết mình từ đâu đến và sẽ đi về đâu, cũng ít khi hành động có chủ đích thực sự và cũng bị người ta điều khiển bằng bích quy, bánh ngọt và roi vọt, đó là điều không một ai muốn tin, nhưng theo tôi nó lại thật đến mức ta có thể cầm nắm được. Tôi biết chắc bạn sắp nói gì với tôi về chuyện ấy, và tôi sẵn sàng đồng ý với bạn rằng: những người sung sướng nhất là những kẻ sống ngày này qua ngày khác hệt như những đứa trẻ, ôm búp bê rong chơi, mặc quần áo, cởi quần áo cho búp bê, và với cái vẻ đầy trịnh trọng rón rén quanh hộc tủ bà mẹ cất bánh ngọt, rồi tới khi được ăn thì phồng mồm nhai và kêu lên: - "Nữa ạ!..." Vâng, đó là những con người hạnh phúc. Và hạnh phúc thay những kẻ biết gắn cho các công việc lam lũ mình đang làm, thậm chí cho cả những thói đam mê của mình, những danh hiệu tột cùng cao quý, coi đó https://thuviensach.vn như là những công trình vĩ đại mang lại hạnh phúc và sự phồn vinh cho loài người. Hạnh phúc thay những con người như thế! Còn ai khiêm nhường nhận thức được vạn vật sẽ xoay vần tới đâu, ai cảm nhận được rằng: một người dân biết trang trí khu vườn riêng của mình thành một thiên đàng là người hạnh phúc, ai nhận thức được rằng: ngay cả kẻ bất hạnh oằn lưng dưới gánh đời cũng vẫn yên tâm lê bước tiếp trên đường, và tất cả, tất cả những người ấy đều giống nhau trong khát vọng: muốn được tận hưởng ánh sáng của thái dương dài hơn giây phút nữa! - vâng, đó là con người sống thâm trầm và xây đắp cho mình một thế giới riêng, và người đó cũng sung sướng được lảm người. Cho dù bị vây hãm đi nữa, anh ta vẫn luôn luôn gìn giữ được trong tim cái cảm giác ngọt ngào của Tự do và anh ta có thể từ bỏ chốn cầm tù này vào bất cứ lúc nào anh muốn. Ngày 26 tháng Năm Từ trước đến giờ, bạn đã biết cách trú ngụ của đời tôi: gặp một nơi vừa ý, tôi cố tạo cho mình một mái nhỏ che thân, rồi náu mình ở đó, sống hết sức khiêm nhường. Ở nơi đây, tôi cũng gặp một dải đất quyến rũ tôi như thế. Cách thành phố chừng một dặm có một làng tên là Wahlheim43. Làng nằm trên một ngọn đồi, địa thế thật kỳ thú. Đi trên con đường mòn lên làng, ta như người bỗng dưng được diễm phúc chiêm ngưỡng toàn cảnh của thung lũng. Ở đây có một bà chủ quán thật phúc hậu, vui tính và niềm nở chào mời khách thưởng thức rượu vang, bia và cà phê. Nhưng tuyệt vời hơn cả là hai cây bồ đề cổ thụ, lá cành sum suê phủ kín cả khoảnh đất nhỏ trước giáo đường, và vây quanh chốn ấy là những ngôi nhà tranh của nông dân, những nhà kho, vựa thóc và trang trại. Thật khó tìm được một nơi nào lại hữu tình và thân thương đến thế, họp với cõi lòng tôi. Tôi cho người mang từ quán trọ sang đó một chiếc bàn con, một chiếc ghế, và ở đó, tôi ngồi uống cà phê và đọc thơ Homer. Lần đầu tiên, vào một buổi xế chiều đẹp trời, khi tình cờ đạo gót dưới bóng cây bồ đề, tôi thấy nơi đây hoàn toàn hoang vắng. Mọi người đang làm việc https://thuviensach.vn ngoài đồng, chỉ có một chú bé chừng bốn tuổi ngồi trên mặt đất, hai chân chú ôm giữ một em bé khác khoảng sáu tháng tuổi, chú bé ngồi yên, trừ có đôi mắt đen lanh lợi ngó nhìn quanh, còn hai tay thì ôm em sát vào ngực mình, như thể lấy ngực chú làm ghế tựa cho em. Cảnh tượng đó làm cho tôi thích thú. Tôi bèn ngồi lên một chiếc cày ở phía đối điện và hân hoan vẽ lại cái thê ngồi đầy tình huynh đệ này. Sau đó, tôi thêm vào bức tranh một hàng giậu, một chiếc cổng vào nhà kho chứa lúa và vài cái bánh xe gãy nằm ngổn ngang bên cạnh, tất cả đều theo trình tự mà mắt tôi nhìn thấy, không hề thêm thắt một chút nào theo ý riêng của mình. Trong vòng một giờ, tôi đã vẽ xong một bức tranh bố cục rất chỉnh và khá lý thú. Chính điều này khiến tôi càng kiên quyết theo đuổi ý tưởng của mình là trong tương lai, tôi sẽ chỉ chú tâm đến thiên nhiên mà thôi. Chỉ có thiên nhiên mới phong phú vô tận, chỉ có thiên nhiên mới đào luyện nên những nghệ sĩ bậc thầy. Người ta có thể nói nhiều đến những cái hay, cái lợi của các quy tắc nghệ thuật, tương tự như những điều ta có thể nói để ca ngợi xã hội tư sản. Một kẻ răm rắp tuân thủ theo những quy tắc sẽ không bao giờ sản sinh ra những thứ hàng tồi tệ hay vô vị, cũng giống như một kẻ ghép mình vào luật pháp và lối sống phong lưu sẽ chẳng bao giờ có thể trở nên một người láng giềng xấu chơi hay một tên gian ác kỳ quái. Thế nhưng, mọi luật lệ và quy tắc, dù muốn nói thế nào mặc lòng, đều bóp nghẹt cảm xúc chân thực trước thiên nhiên, làm hư hại đến cách thể hiện chân thực về thiên nhiên! Chắc bạn sẽ kêu lên: - "Anh nói quá lời! Luật lệ và quy tắc thực ra chỉ cốt để giới hạn hành động, chỉ cốt cắt tỉa những cành lá quá vô ích mà thôi." Bạn mến yêu ơi, bạn có muốn tôi đưa ra một ví dụ để so sánh hay không? Nó cũng giống chuyện yêu đuơng ấy mà. Này nhé: một chàng trai đắm say một cô gái, suốt ngày chàng vương vấn bên nàng, chàng tiêu tán tất cả sức lực và tài năng của mình để không ngừng bày tỏ với nàng là chàng đã dâng nàng trọn vẹn cả trái tim. Nhưng bỗng đâu có một tay trưởng giả xuất hiện, một kẻ có vai vế nơi công đường, nói với chàng: - "Này anh bạn trẻ! Yêu đương là bản tính của con người, nhưng có điều anh phải yêu cho ra đáng con người! Hãy phân chia thời gian của anh cho rạch ròi, giờ nào anh làm https://thuviensach.vn việc, còn giờ nào anh giải trí thì hãy dành cho người yêu. Hãy tính toán tiền bạc của anh cho chi li, ngoài khoản tiền đành riêng cho những nhu cầu thiết yếu của anh, phần còn thừa tôi không dám can anh mua quà cáp tặng nàng, nhưng chớ có thường xuyên, tốt nhất chỉ nên tặng vào ngày sinh nhật nàng hay ngày lễ đặt tên, thế thôi!..." Nếu anh bạn trẻ của chúng ta tuân theo những lời giáo huấn trên đây, anh sẽ trở thành một người rất hữu ích, và chính tôi sẽ khuyên các ông hoàng tuyển chọn anh vào làm trong vương phủ. Nhưng có điều tình yêu của chàng đã gãy cánh, và giả dụ chàng lại là nghệ sĩ, thì than ôi! Còn đâu nữa là nghệ thuật của chàng! Các bạn của tôi ơi! Vì sao mà dòng thác của thiên tài rất ít khi cuồn cuộn chảy tràn bờ? Vì đâu mà dòng thác ấy rất hiếm khi nổi cồn cao sóng dữ rung chuyển những tâm hồn đang sửng sốt của các bạn? Các bạn mến thương ơi, chỉ vì hai bên bờ có những đức ông lạnh lùng đang trú ngụ, nếu thác lũ tràn bờ, thì những ngôi nhà nho nhỏ trong vườn cây của họ, những luống hoa uất kim cương và những cánh đồng trồng cây thuốc của họ sẽ bị ngập chìm trong con nước, và vì thế, họ đã sớm biết cách đắp đập xây kè và dẫn nước để loại trừ hiểm họa cho tương lai. Ngày 27 tháng Năm Tôi biết ngay mà, vì mải mê phấn hứng nói chuyện so sánh và lý thuyết dông dài, hôm qua tôi đã quên không kể nốt cho bạn nghe câu chuyện về mấy đứa trẻ. Ngây ngất trong cảm xúc về nghệ thuật mà bức tranh tôi vẽ không sao thể hiện nổi, tôi cứ ngồi lặng người trên chiếc cày suốt hai tiếng đồng hồ. Mãi tới chiều tối mới thấy một thiếu phụ xách giỏ tiến về phía hai đứa trẻ vẫn còn ngồi im lặng. Từ xa, bà đã lên tiếng gọi con: "Philip, con ngoan lắm!" Bà chào tôi. Tôi đứng đậy đáp lễ rồi lại gần để hỏi xem có phải bà là mẹ của hai em hay không. Bà gật đầu rồi đưa cho đứa lớn một nửa ổ bánh mì, đoạn bế thốc đứa nhỏ lên hôn với tất cả tình thương của người mẹ. Bà nói với tôi: - "Tôi giao cho Philip trông em để cùng thằng con cả ra phố mua bánh mì trắng, đường và một chiếc nồi đất." Tôi nhìn thấy tất cả những https://thuviensach.vn thứ đó ở trong giỏ, vì nắp giỏ bị mất. - "Tôi định chiều nay nấu xúp cho thằng Hans (Hans là tên chú út), - bà nói tiếp, - nhưng hôm qua, khi tranh ăn cháy nồi với Philip, thằng con cả vô ý đã đánh vỡ mất nồi." Tôi hỏi cậu cả đâu, bà vừa kịp trả lời là nó đang đuổi ngỗng ngoài đồng cỏ, thì cu cậu đã nhảy chân sáo trở về, đem cho đứa thứ hai của bà một cành dẻ. Tiếp tục câu chuyện với bà mẹ, tôi được biết bà là con gái một ông giáo và chồng bà hiện đang đi Thụy Sĩ để đòi của thừa kế của một người anh họ. - "Bọn chúng đinh lừa gạt ông ấy, - bà giải thích, - ông ấy viết thư, chúng không thèm trả lời. Thế là ông ấy phải đích thân sang đó. Cầu mong ông ấy không gặp phải tai họa! Từ ngày ông ấy đi, tôi chẳng nhận được tin tức gì của ông ấy gửi về." Lòng tôi thật nặng nề khi phải từ biệt người đàn bà ấy. Tôi cho mỗi đứa bé một đồng Kreuzer, đưa cho bà mẹ một đồng để lần sau ra phố bà mua bánh mì về nấu xúp cho đứa út, và chúng tôi xa nhau. Bạn quý mến của tôi ơi! Mỗi khi tâm hồn tôi ứa tràn những suy tư nhức nhối thì không có liều thuốc nào xoa dịu lòng tôi bằng được gặp gỡ một con người như thế - một người thật thản nhiên hạnh phúc trong vòng đời chật hẹp, tần tảo và tất bật hết ngày này qua tháng khác, thản nhiên nhìn những chiếc lá rơi mà không hề nghĩ ngợi điều chi ngoài mỗi chuyện là mùa đông sắp tới. Từ độ ấy, tôi thường ra đó chơi. Lũ trẻ đã hoàn toàn quen thân với tôi, chúng được ăn đường khi tôi uống cà phê, và tối tối chúng chia nhau sữa chua và bánh ngọt. Chủ nhật nào chúng cũng nhận được một đồng Kreuzer, nếu sau giờ cầu nguyện tôi không ra chơi được với chúng thì đã có bà chủ quán thay tôi phát cho chúng. Bọn chúng rất thân tình, chúng kể cho tôi nghe đủ thứ chuyện, và tôi rất thích thú trước những trò đam mê của chúng, nhất là trước những biểu hiện ganh tị thật ngây thơ của chúng với lũ trẻ trong làng đến tụ tập quanh tôi. Phải khó khăn lắm tôi mới thuyết phục được bà mẹ an lòng, vì bà cứ sợ "chúng làm phiền quý ông", Wilhelm ạ. https://thuviensach.vn Ngày 30 tháng Năm Những gì mới đây tôi đã viết cho bạn về hội họa chắc chắn cũng có giá trị đối với thi ca, có điều là người ta phải nhận thức được những cái hay cái đẹp và đám diễn tả nó. Nói như vậy thực ra là nói ít mà ý nhiều. Hôm nay, tôi đã chúng kiến một màn kịch, chỉ cần sao chép lại y nguyên cũng có được một bản tình ca tuyệt diệu nhất thế gian. Nhưng thi ca, tình ca và kịch nghệ có ý nghĩa gì? Chả lẽ con người cứ luôn luôn phải nhờ vào sự gia công thô tháp của nghệ thuật, mỗi khi mình muốn cảm thụ thiên nhiên? Sau đoạn mào đầu này, nếu bạn hy vọng được nghe những gì cao đạo và tao nhã, thế là bạn lại bị đánh lừa rồi! Kẻ đã cuốn hút tôi vào nỗi niềm cám kích sôi động đến như thế thật ra chỉ là một nông dân thuần phác. Tôi sẽ kể cho bạn nghe, và theo thói quen, tôi kể chuyện rất tồi, còn bạn, cũng theo thói quen, sẽ cho rằng tôi cường điệu quá đáng. Nhưng vẫn là Wahlheim đấy bạn ạ, lúc nào cũng là Wahlheim sản sinh ra những điều kỳ diệu ấy. Có một tốp người rủ nhau ra uống cà phê dưới bóng cây bồ đề. Vì họ chẳng làm tôi thích thú nên tôi tìm cớ ngồi lui lại về phía sau. Lúc ấy có một người nông dân trẻ tuổi từ nhà bên bước ra. Anh ta lúi húi sửa chiếc cày mà mới đây tôi đã vẽ. Vì rất ưng cung cách của anh, nên tôi đến bắt chuyện, hỏi han anh về gia cảnh, và chẳng mấy chốc chúng tôi đã quen nhau, thậm chí đã thân nhau, như lẽ thường mỗi khi tôi gặp gỡ những con người chân chất như anh. Anh kể cho tôi rằng mình đang làm thuê cho một góa phụ và được bà ta rất chiều đãi. Anh ta nói rất nhiều về bà ấy và ca tụng bà hết lời, đến nỗi trong chốc lát tôi đã ngầm hiểu được rằng tất cả con người và tâm hồn anh đã dâng tặng nơi nàng. "Nàng không còn trẻ nữa, - anh kể tiếp, - nàng đã bị người chồng cũ đối xử tệ bạc nhưng nàng không muốn đi bước nữa." Nghe anh kể, tôi thấy lung linh hình ảnh nàng, vì đối với anh, nàng xinh đẹp biết bao, đáng say đắm biết bao, và anh ước ao được nàng chọn làm bạn đòi để xóa nhòa những đấu tích mà lỗi lầm của người chồng cũ còn để lại. Đáng lẽ tôi phải nhắc lại đúng từng lời từng chữ để bạn https://thuviensach.vn hiểu thấu được nỗi say mê thuần khiết, tình yêu và lòng trung tín của người đàn ông ấy. Ôi, giá như tôi có được tài năng của một đại thi hào để có thể diễn tả cho bạn nghe thật sinh động những cử chỉ và sắc điện của anh, hòa điệu trong giọng nói cũng như ánh lửa huyền diệu trong mắt nhìn. Không, bạn ơi, không có lời nào có thể diễn tả nổi vẻ trìu mến dịu hiền toát lên từ tất cả con người và phong thái của anh, còn mọi điều tôi thuật lại cho bạn hay, thật ra chỉ là vụng đại và thô tháp. Tôi vô cùng xúc động khi thấy anh lo ngại cho nàng, chỉ sợ tôi hiểu sai mối liên hệ giữa anh đối với nàng cũng như hoài nghi ở đức hạnh của nàng. Chỉ trong chốn thẳm sâu nhất của tâm hồn tôi mới dám nhắc lại rằng: thật hấp dẫn biết bao khi được nghe anh nói đến hình dáng và thân thể của nàng, dù không còn vẻ quyến rũ của thời xuân sắc nữa, nhưng thân thể nàng vẫn mê hoặc và trói buộc anh khôn cưỡng. Trong đời tôi, chưa bao giờ tôi được thấy một khát vọng nào lại bức bách và một ước muốn nào lại nồng cháy trong sự thuần khiết đến như thế, vâng, tôi cũng có thể nói với bạn rằng: tôi chưa hề suy tưởng, chưa hề mơ màng đến một sự thuần khiết như vậy. Xin bạn đừng trách tôi nếu tôi thú nhận với bạn rằng: mỗi khi nhớ lại vẻ hồn nhiên trinh trắng và mối tình ấy, trong đáy thẳm hồn tôi hừng hực cháy, hình ảnh về lòng chung thủy và sự âu yếm kia cứ theo đuổi tôi cùng khắp, đến nỗi tôi tưởng chính mình đang bốc lửa bởi mối tình yêu ấy, tôi đâm ra héo hơn và tương tư. Giờ đây, tôi cũng muốn sớm tìm gặp được nàng hoặc đúng hơn, khi đã suy ngẫm kỹ, tôi muốn tránh mặt nàng. Tốt hơn hết là tôi hãy nhìn nàng qua đôi mắt con người yêu nàng, cũng có thể trước mắt tôi nàng không như thế nữa, nàng không còn là nàng đang lung linh trong mường tượng hồn tôi, vậy thì tội chi tôi lại phá hỏng của mình một hình ảnh yêu kiều kia chứ? Ngày 16 tháng Sáu https://thuviensach.vn Tại sao tôi lại không viết thư cho bạn? - Bạn hỏi thế, vậy mà bạn cũng là một trong những người uyên bác đấy! Bạn cứ đoán là tôi mạnh khỏe đi, và hơn thế... Thôi nhé, nói vắn gọn: tôi đã có được một cuộc kỳ ngộ làm xao xuyến trái tim. Tôi đã... Tôi cũng không biết nữa. Kể cho bạn nghe thật tường tận rằng làm thế nào tôi đã quen biết một người đáng yêu nhất trên đời, quả là khó lắm. Tôi đang hân hoan, đang hạnh phúc đây, vậy thì tôi cũng không phải là người kể chuyện hay. Một thiên thần đấy nhé!... Ui cha cha! Ai mà chẳng ngợi ca người đẹp của mình như thế, phải không bạn? Nhưng mà tôi không sao miêu tả nổi để bạn hiểu được nàng hoàn hảo như thế nào, vì sao nàng hoàn hảo, chỉ biết rằng: nàng đã bắt giam trọn vẹn tâm hồn tôi. Ôi, biết bao ngây tho chân chất hòa điệu với biết bao thông minh tài trí ở nơi nàng! Biết bao đức hạnh và thiện tình hòa hợp với biết bao kiên định trong tính cách của nàng! Và tâm hồn nàng bình an biết bao giữa cuộc đời sôi động và náo nhiệt! Tất cả những điều tôi vừa nói về nàng thật ra chỉ dông dài và tản mạn, chỉ là những điều trừu tượng đáng thương, không mảy may diễn tả được một nét nhỏ con người nàng. Thôi, để lần khác vậy... Nhưng không, không thể để đến lần khác được đâu, tôi phải kể cho bạn nghe ngay bây giờ, nếu không sẽ chẳng bao giờ kể được nữa. Bởi vì... thú thật với bạn, từ lúc bắt đầu viết lá thư này, tôi đã ba lần toan quăng bút, cho người thắng ngựa để ra đi. Vậy mà sáng nay tôi đã thề là không ra khỏi nhà, nhưng cứ chốc chốc tôi lại đến đứng bên cửa sổ xem mặt trời lặn hay chưa... Tôi không sao cưỡng lại được lòng mình, và đã phải lên ngựa đến thăm nàng. Tôi vừa về đến nhà đấy, Wilhelm ạ, tôi sẽ ăn bánh mì thay bữa tối và viết tiếp cho bạn. Ôi chao! Thật là diễm phúc cho tâm hồn khi tôi được ngắm nàng giữa tám đứa em trai và gái; linh lợi và dễ thương biết bao, đang xúm xít quanh nàng!... Cứ cái đà này thì cuối cùng bạn sẽ chẳng hiểu gì hết, vậy bạn lắng nghe nhé, tôi cố gắng đi vào chi tiết đây. https://thuviensach.vn Vừa rồi, tôi đã viết thư cho bạn kể chuyện tôi quen biết một vị pháp quan tên là S., ông đã khẩn khoản mời tôi sớm đến thăm ông tại nơi ở ẩn của ông, hay nói đúng hơn là tại vương quốc bé nhỏ của ông. Tôi sao nhãng chuyện đó, và có lẽ sẽ chẳng bao giờ tới thăm ông, nếu không có sự tình cờ giúp tôi khám phá ra kho báu được cất giấu ở chốn ẩn cư bằng lặng ấy. Đám thanh niên ở đây tổ chức một đêm vũ hội tại làng quê, tôi nhận lời tham đự. Tôi mời một cô gái địa phương cùng đi hội, một người xinh đẹp, tốt nết, nhưng quả tình rất vô duyên. Chúng tôi thỏa thuận rằng tôi sẽ dùng xe ngựa đưa cô bạn nhảy của tôi cùng với cô em họ của cô ta đến nơi dự vũ hội, trên đường đi sẽ tới rước Charlotte S. đi cùng. Khi chiếc xe đi qua một cánh rừng quang đãng tiến về ngôi nhà săn, cô bạn nhảy bảo tôi: - "Anh sẽ gặp một nàng tiên giáng trần!" Và cô em tiếp luôn: - "Nhưng coi chừng! Phải lòng người ta thì khốn đấy!" - "Sao lại thế?" Tôi hỏi. - "Vì nàng đã có nơi chốn rồi! Nàng đã hứa hôn với một người đàn ông rất tử tế. Vì cha chết, anh ta phải vắng nhà để lo thu xếp mọi việc cho ổn thỏa, vả chăng, anh chàng cũng đang chạy một chức quan tốt lộc." Nghe chuyện ấy, lòng tôi dửng dưng. Khi xe chúng tôi đừng lại trước cổng sân, mặt trời còn độ một khắc nữa mới lặn sau dãy núi. Tiết trời rất ơi bức, ngột ngạt. Mấy cô tỏ ý lo sợ có dông bão vì thấy những đám mây xám xỉn và tối đen đùn lên ở phía chân trời. Tôi cố trấn an họ bằng những kiến thức của khoa khí tượng học, mặc dù trong thâm tâm tôi cũng bắt đầu linh cảm thấy rằng tối nay, buổi dạ hội sẽ bị xáo trộn. Tôi xuống xe, và một cô hầu bước ra cổng, xin chúng tôi thứ lỗi đợi cô Charlotte một lát, cô sẽ xuống ngay bây giờ. Tôi băng qua sân tiến về phía ngôi nhà khang trang trước mặt. Khi lên khỏi bậc tam cấp và bước qua ngưỡng cửa, trước mắt tôi bỗng hiện ra một cảnh tượng thật thần tiên mà suốt đời tôi chưa hề được thấy: sáu đứa trẻ từ hai đến mười một tuổi xúm xít vây quanh một thiếu nữ yêu kiều, đáng người tầm thước và thanh tú, nàng vận xiêm y trắng dung dị, có đính những chiếc nơ hồng nhạt ở nơi tay và trước ngực. Nàng cầm trên tay một ổ bánh mì và đang chia phần cho các https://thuviensach.vn em, tùy theo độ tuổi và cơn đói của mỗi đứa, và nàng ban phát với biết bao tình thương, còn các em, ngây thơ biết bao, hồn nhiên biết bao, các em: - "Cảm ơn chị!" và chới với đưa những bàn tay bé bỏng lên cao, trước khi nàng cắt xong từng khoanh bánh, rồi hớn hở nhận phần ăn bữa tối, đứa thì nhảy chân sáo lảng xa, đứa thì nghiêm trang bước về phía cửa sân để nhìn những khách lạ và chiếc xe sẽ đưa chị Lotte của chúng ra đi. - "Xin anh thứ lỗi, - nàng bảo tôi, - đám phiền anh phải khó nhọc lên đây, và mấy chị phải chờ đợi. Mải sửa soạn và lo liệu nốt mấy công việc vặt vãnh trong nhà phòng khi tôi đi vắng, nên tôi quên khuấy chuyện cho mấy đứa bé ăn, mà chúng lại không muốn ai chia phần, ngoài tôi ra." Tôi đáp lại bằng mấy lời tán dương vô nghĩa, trong khi trọn vẹn tâm hồn tôi bị mê hoặc bởi gương mặt, giọng nói và cung cách của nàng. Tôi chỉ kịp định thần trong lúc nàng sang phòng bên lấy găng tay và quạt. Mấy đứa trẻ đứng lánh xa và nhìn tôi xét nét. Tôi tiến lại chỗ chú út có gương mặt khôi ngô tuấn tú nhất, chú sợ sệt lùi lại. Vừa lúc ấy Lotte bước ra, nàng bảo em: - "Louis, em bắt tay ông anh họ đi nào!" Chú bé chìa tay cho tôi bắt thật dễ thương, và bất chấp cả chuyện chứ đang thò lò mũi, tôi không sao kìm nổi xúc động và ôm hôn chú rất thân tình. - "Anh họ à?" Tôi vừa hỏi vừa chìa tay cho Lotte. - "Thế cô tin tôi xứng đáng với hạnh phúc làm thân quyến của cô hay sao?" - "Ô! - nàng đáp, miệng mỉm cười ý nhị, - họ hàng nhà Lotte đông lắm, và Lotte sẽ giận nếu anh lại là người tệ nhất trong số anh em họ!" Khi đi, nàng căn dặn Sophie, cô em gái kế nàng khoảng chừng mười một tuổi, phải để mắt đến các em và nhớ chào thân phụ khi người đi dạo về. Đoạn nàng quay lại nói với mấy đứa nhỏ: - "Các em phải nghe lời chị Sophie như nghe lời chị nhé!" Mấy đứa hứa vâng lời, riêng cô bé tóc hung vàng chừng sáu tuổi phụng phịu: - "Ứ ừ, chị Sophie không phải là chị Lotte, chúng em thích chị hơn cơ!" Hai cậu em trai lớn nhất của nàng đã bám vào sau xe, theo lời thỉnh cầu của tôi, nàng cho phép chúng bám theo xe cho tới cửa rừng, nếu chúng hứa không trêu nhau và bám chặt khỏi ngã. Mọi người ngồi vào chỗ. Mấy cô vừa mới kịp chào hỏi nhau, trao đổi dăm ba câu về trang phục, nhất là về các kiểu mũ và điểm danh các quý ông họ có thể gặp mặt trong vũ hội, thì Lotte đã bảo bác xà ích cho dừng xe để các em leo xuống. Hai đứa còn https://thuviensach.vn nài nỉ hôn tay nàng lần nữa. Thằng anh hôn tay nàng với tất cả vẻ trìu mến của một thiếu niên mười lăm tuổi, còn cậu em thì cứ hôn chùn chụt, rất thơ ngây. Qua hai em, nàng một lần nữa gửi lời chào mây đứa nhỏ ở nhà, rồi chúng tôi lại tiếp tục lên đường. - "Chị đã đọc xong cuốn sách em gửi cho chị chưa?" Cô em họ của cô bạn tôi hỏi. - "Chưa, chị ạ! - Lotte đáp. - Em không thích cuốn sách đó, chị có thể lấy lại. Cuốn trước cũng chẳng hay hơn gì..." Tôi tò mò muốn biết đó là những sách gì, và kinh ngạc hết sức khi biết đó là các tác phẩm của ...55 Và qua tất cả những điều nàng nói, tôi nhận thấy biết bao là tài trí và tư chất, mỗi lời nàng thốt ra, tôi như thây có những nét quyến rũ mới, những tia sáng mới của trí tuệ hiển hiện trên gương mặt của nàng và gương mặt ấy hình như cứ rạng rỡ dần lên, trong nỗi hân hoan khi cảm nhận được rằng tôi đang hiểu nàng. Nàng nói: - "Ngày còn nhỏ, tôi chẳng thích đọc gì bằng tiểu thuyết. Chỉ có Chúa mới biết là tôi sung sướng biết nhường nào, mỗi khi, vào những ngày Chủ nhật, tôi được náu mình vào một góc nhỏ, đem trọn vẹn tâm hồn chia sẻ với hạnh phúc hay với nỗi bất hạnh của một nàng Jenny 66. Tôi cũng không chối cãi rằng những loại sách như thế vẫn còn đôi chút hấp dẫn với tôi. Nhưng giờ đây, vì rất hiếm có thời gian đọc sách, nên cuốn sách tôi đọc phải hợp với sở thích của tôi. Tác giả tôi thích nhất là người có tác phẩm mà khi đọc tôi gặp lại thế giới tôi đang sống, ở đó, mọi cái cũng diễn ra như diễn ra quanh tôi, nhưng câu chuyện lại phải thích thú và quyến rũ tôi y như cuộc sống gia đình tôi, đành rằng cuộc sống ấy không phải là một thiên đường, nhưng với tôi, đó lại là cội nguồn của hạnh phúc vô tận." Tôi cố giấu nỗi xúc động trước những lời nàng nói, nhưng khốn thay, không giữ lòng được lâu: Khi nàng bất chợt nhắc đến tác phẩm Linh mục Wakefield 77 và…88 với một sự am hiểu thấu đáo đến như thế, thì tôi không tự chủ được nữa. Tôi đã nói với nàng tất cả những điều tôi muốn nói, mãi một lúc sau, khi Lotte gợi chuyện với hai cô bạn đồng hành, tôi mới chợt nhận ra là họ ngồi đó, và trong suốt thời gian ấy, họ cứ ngồi như thể không https://thuviensach.vn có mặt trong xe, mắt thao láo mở to. Cô em họ của bạn tôi đã nhiều lần hỉnh mũi chế nhạo tôi, nhưng điều đó chẳng làm tôi bận tâm. Cuộc trò chuyện xoay sang thú vui khiêu vũ. Lotte nói: - "Nếu thói đam mê này là một tật xấu thì tôi xin sẵn sàng thú nhận rằng: tôi không biết có gì lại thích hơn khiêu vũ nữa. Cứ mỗi khi gặp chuyện không vui, tôi chỉ cần gõ loạn xạ lên chiếc dương cầm lỗi nhịp của tôi một bản đối vũ, thế là mọi việc đều êm xuôi." Nghe nàng nói chuyện, tôi ru hồn ngây ngất biết bao trong đôi mắt đen láy của nàng! Và làn môi sinh động của nàng, đôi má hân hoan tươi mát của nàng đã cuốn hút trọn vẹn tâm hồn tôi! Hoàn toàn chìm đắm trong ý tứ diễm tuyệt của lời nàng, đến nỗi nhiều khi tôi không nghe thấy tiếng nàng thốt ra!... Thế đấy, Wilhelm ạ, bạn có thể hình dung được, vì bạn vốn hiểu tôi. Nói ngắn gọn, khi xe dừng lại trước ngôi nhà của niềm vui, tôi đã bước xuống xe như một kẻ trong mơ, và đắm chìm vào mộng ảo giữa một thế giới vây quanh đang chạng vạng hoàng hôn, tôi hầu như không nghe thấy tiếng nhạc vọng ra từ gian phòng đèn nến sáng trưng. Hai chàng, một tên là Audran và một là N.N gì đó (ai mà nhớ hết tên người đời kia chứ!) là những bạn nhảy của cô em họ và Lotte, đón tiếp chúng tôi ở cửa xe, bắt cặp với bạn nhảy của họ, còn tôi bước lên lầu cùng với cô bạn nhảy của mình. Chúng tôi quấn quýt bên nhau trong những vũ điệu nhịp ba, và lần lượt tôi mời hết cô này đến cô khác nhảy, những cô xấu gái nhất lại chính là những cô không thể quyết định đưa tay ra để chấm dứt vũ điệu. Lotte và bạn nhảy của nàng đã bắt đầu một điệu vũ Anh, và bạn có thể hiểu là tôi hân hoan biết chừng nào khi đến lượt nàng cặp nhảy với chúng tôi! Phải được tận mắt nhìn thấy nàng khiêu vũ, Wilhelm ạ! Bạn sẽ thấy rằng nàng khiêu vũ với tất cả trái tim, với trọn vẹn tâm hồn, toàn bộ thân thể nàng là một hòa điệu, vô tư biết bao, hồn nhiên biết bao, tưởng đâu đối với nàng đó đã là tất cả, đường như nàng không nghĩ đến gì khác, không cảm nhận gì khác, và trong khoảnh khắc ấy, thế giới còn lại như tan biến trước mắt nàng. https://thuviensach.vn Tôi xin nàng nhảy với tôi điệu đối vũ thứ hai, nàng nhận lời nhảy điệu đối vũ thứ ba, và với một vẻ thành thực đáng yêu nhất trần đời, nàng nói với tôi là nàng rất thích nhảy những vũ điệu Đức. Nàng nói tiếp: - "Cái lệ ở đây là, mỗi một cặp đã quen nhảy cùng nhau thì khi nhảy điệu vũ Đức cũng khiêu vũ với nhau, nhưng anh bạn của tôi lại nhảy valse rất kém, anh chàng sẽ biết ơn, nếu tôi miễn cho anh công việc ấy, còn bạn nhảy của anh cũng không giỏi và không thích valse. Qua mấy điệu vũ Anh, tôi đã biết là anh nhảy valse rất cừ. Nếu anh muốn nhảy cùng tôi trong những điệu vũ Đức, anh hãy đến xin phép bạn nhảy của tôi đi, còn tôi sẽ thưa chuyện với bạn nhảy của anh." Tôi ưng ngay, và sau đó chúng tôi đã thỏa thuận với nhau: trong khi chúng tôi nhảy điệu vũ Đức thì anh bạn nhảy của nàng sẽ tiêu khiển cùng cô bạn nhảy của tôi. Nhạc đã nổi lên! Và chúng tôi vui sướng trong những động tác giao kết muôn vẻ của đôi tay. Ôi, nàng khiêu vũ mới duyên dáng làm sao, mới kiều diễm làm sao! Khi chúng tôi chuyển sang điệu valse và xoay tròn quanh nhau như những thiên cầu thì thoạt đầu có đôi chút chuệch choạc vì ít cặp nhảy sành. Chúng tôi ý tứ để cho họ cứ thỏa lòng cuồng nhiệt, đến khi những cặp nhảy vụng nhất đã về chỗ, chúng tôi mới bước vào sàn nhảy và bắt đầu bay lượn, cùng một cặp nữa là Audran và bạn nhảy của chàng. Chưa bao giờ tôi lại lướt đi nhẹ nhàng đến như thế. Tôi không còn là một con người nữa! Trong vòng tay ôm ấp của tôi là nàng tiên kiều diễm, đáng yêu nhất thế gian, và cùng với nàng, tôi lướt đi như gió thoảng, tất cả quanh tôi đều tan biến như thinh không. Và... Wilhelm ơi, nói thật với bạn nhé, nhưng chính tôi cũng đã thề với mình: một thiếu nữ tôi yêu và định cưới làm vợ không bao giờ được nhảy valse với ai, chỉ được nhảy với tôi, cho dù tôi có cùng nàng nhảy valse đến tàn đời đi nữa! Bạn hiểu tôi đấy chứ?! Chúng tôi đi vài vòng quanh phòng để lấy lại hơi sức, rồi nàng ngồi xuống ghế. Tôi đem đến mấy trái cam vẫn để đành cho nàng, những trái cam duy nhất còn lại, và lúc này nó là món giải khát thật tuyệt hảo. Nhưng cứ mỗi một múi cam nàng cắt mời một cô bạn bất nhã ngồi bên vì phép xã giao, tôi lại cảm thấy như bị một mũi đao đâm vào con tim. https://thuviensach.vn Khi bước sang điệu vũ Anh thứ ba thì chúng tôi là cặp xếp thứ nhì. Chúng tôi lướt theo đọc hàng người, và... xin có Chúa chứng giám, tôi ngây ngất biết bao khi đắm đuối nhìn vào đôi tay và đôi mắt của nàng, nó tỏa rạng niềm vui thú thuần khiết nhất và cỏi mở, chân tình nhất của con người, và cùng lúc ấy, chúng tôi đến trước một phụ nữ đã luống tuổi, nhưng vẻ quyến rũ rất đáng yêu trên gương mặt không còn trẻ của bà đã làm tôi để ý. Bà mỉm cười nhìn Lotte rồi đưa ngón tay lên răn đe nàng, và hai lần trong khi lướt qua bà đã nhắc đến cái tên Albert với rất nhiều ngụ ý. - "Albert là ai thế, nếu tôi hỏi không phải là khiếm nhã?", tôi nói với Lotte. Nàng đang định trả lời thì chúng tôi phải rời nhau để múa lượn theo vòng số tám. Khi đến trước mặt nàng lần nữa, tôi tưởng như đọc trên trán nàng phảng phất chút ưu tư. - "Em chẳng muốn giấu làm gì, - nàng vừa đáp vừa đưa tay cho tôi nắm trong đoạn hành điệu, - Albert là một người tử tế, hầu như em đã đính hôn với anh ấy." Đối với tôi, điều này không có gì là mới mẻ (vì mấy cô gái đã mách bảo cho tôi biết lúc đi đường), nhưng giờ đây tin ấy rất bất ngờ, vì lúc trước tôi không nghĩ nó liên quan đến con người mà chỉ trong vài khoảnh khắc ngắn ngủi đã trở nên vô cùng thân thiết đối với tôi. Và tôi đã rối loạn tâm hồn, tôi đã quên mất mình, và điên đại, tôi bổ nhào vào một đôi khác làm náo loạn cuộc vui, đến nỗi Lotte phải dùng hết sức mình kéo níu tôi chao qua chao lại để nhanh chóng tái lập trật tự. Cuộc khiêu vũ chưa kết thúc thì những tia chớp đã lóe sáng từ lâu phía chân trời, mà tôi vẫn bảo rằng đó chỉ là chớp nguồn, giờ bắt đầu mãnh liệt hơn rất nhiều, và tiếng sấm rền át cả tiếng nhạc. Ba cô chạy khỏi hàng, theo sau là những bạn nhảy của họ. Cả gian phòng hỗn loạn. Dàn nhạc đừng chơi. Điều hiển nhiên là đang giữa cuộc vui, nếu chúng ta bị một nỗi bất hạnh hay một nỗi kinh hoàng bất ngờ ập đến, thì ấn tuợng của nó mãnh liệt hơn rất nhiều so với lúc bình thuờng, phần vì sự tương phản làm cho con nguời cảm nhận đuợc mọi điều thật sống động, phần vì mọi giác quan của ta đã hé mở cho cảm xúc ùa vào, và vì thế càng nhạy bén truớc những ấn tuợng mới dội đến. Đó là những nguyên nhân tôi vận dụng để lý giải những nét mặt nhăn nhở kỳ dị của mấy bà mấy cô tôi nhìn thấy. https://thuviensach.vn Cô gái tinh khôn nhất đã nép mình vào góc phòng, lưng quay ra cửa sổ, đưa tay bịt kín tai. Một cô khác, quỳ gối trước cô kia, giấu đầu vào lòng bạn. Cô thứ ba, chen vào giữa hai người, ôm chặt lấy chị khóc tấm tức. Vài người muốn về nhà. Những người khác lại càng kém trí khôn hơn nữa, họ chẳng biết mình phải làm gì, họ không còn đủ minh mẫn để ngăn chặn mấy anh chàng táo tợn đang có vẻ rất hăng hái trong việc tiếp nhận những lời cầu nguyện đầy lo âu từ làn môi các cô gái xinh đẹp, mà đáng ra, những lời cầu nguyện ấy phải được gửi tới chốn cao xanh. Vài người đàn ông bước xuống thềm, để hút tẩu được yên tĩnh. Những người còn lại vội vàng chấp nhận lời đề nghị của chủ nhân, khi bà ngỏ ý đành cho chúng tôi một gian phòng có cửa chớp và rèm che. Chúng tôi vừa bước vào thì Lotte đã vội sắp tất cả ghế trong phòng thành một vòng tròn, và theo lời mời của nàng, mọi người ngồi xuống nghe nàng giải thích một trò chơi. Tôi thấy nhiều anh chàng háo hức, hy vọng được hưởng một chút gì êm ái, nên vội dẩu miệng ra và co duỗi tay chân chờ đợi. - "Chúng ta sẽ chơi trò đếm số, - nàng nói, - và các bạn chú ý nhé! Tôi sẽ đi theo vòng tròn từ phải sang trái, và các bạn cũng đếm vòng quanh như thế, mỗi người phải hô lớn lên con số thuộc phần mình, và tất cả phải hô liên tục như một vòng lửa quay, ai ngắc ngứ hoặc nhầm số sẽ nhận một cái tát, và cứ như thế, ta đếm tới một nghìn." Quang cảnh lúc đó thật vui nhộn. Nàng đang tay ra và đi theo vòng tròn. Một, người thứ nhất bắt đầu, hai, người thứ nhì, ba, người kế theo và cứ như thế tiếp tục. Rồi nàng bắt đầu đi nhanh hơn, mỗi lúc một nhanh hơn, nhanh hơn nữa. Một người quên đếm: bốp! một cái tát, anh chàng bên cạnh cười rộ lên nên cũng quên luôn: bốp! một cái tát nữa và nàng lại quay nhanh, quay nhanh hơn. Riêng tôi được hưởng những hai cái tát của nàng và trong thâm tâm tôi sung sướng nhận ra rằng: nàng tát tôi mạnh hơn những người khác. Những tràng cười rộn lên và sự hồ hởi sôi động đã kết thúc trò chơi trước khi đếm tới con số một nghìn. Dông tố đã qua. Những người thân tình nhất đối với nhau tách riêng ra, còn tôi theo Lotte trở lại phòng vũ hội. - "Những cái tát đã giúp họ quên đi sấm sét và mọi chuyện!" nàng vừa đi vừa nói với tôi như thế. Tôi không thể trả lời https://thuviensach.vn nàng... Nàng tiếp lời: - "Lotte là một trong những người nhát gan nhất hạng, nhưng khi phải tỏ ra can đảm để truyền nó cho người khác thì Lotte đã trở nên can đảm." Chúng tôi đến bên cửa sổ. Từ xa có tiếng sấm vọng về. Một trận mưa mát lành lao xao rải hạt xuống đồng quê, và bầu không khí nồng ấm mang đến cho chúng tôi từng làn hương ngào ngạt. Nàng đứng tì tay vào bậu của sổ, đưa mắt nhìn toàn cảnh cánh đồng, nhìn lên bầu trời, rồi lại nhìn tôi, và tôi thấy mắt nàng ứa lệ. Nàng đặt tay lên tay tôi, thì thầm: - "Ô Klopstock!" 99 Và lúc ấy tôi nghĩ ngay đến khúc ca tuyệt tác của thi nhân 1010 đang vương vấn hồn nàng, và tôi đắm mình trong dòng thác cảm xúc nàng đã truyền sang tôi. Không sao ngăn được mình, tôi cúi xuống hôn lên bàn tay nàng, và phủ tràn lên đó những giọt lệ chứa chan bao diễm phúc của lòng tôi... Klopstock cao quý! Giá như người được thấy sự tôn sùng đối với người trong ánh mắt của nàng, và từ nay tôi cầu mong không phải nghe ai nhắc đến tên người một cách phàm tục như xưa nữa! Ngày 19 tháng Sáu Tôi không nhớ là bữa trước tôi đã kể đến đâu, chỉ biết một điều là hai giờ sáng hôm ấy tôi mới lên giường ngủ, và nếu có bạn để tâm sự, khỏi phải kể bằng thư, có lẽ tôi đã giữ bạn thức tới sáng. Câu chuyện trên đường từ vũ hội về nhà, tôi chưa kể bạn nghe, nhưng hôm nay chẳng có mấy thì giờ. Chúng tôi về, vào lúc rạng đông mỹ lệ nhất, xe đi qua khu rừng còn ẩm ướt và cánh đồng tươi mát biết bao! Những người bạn gái cùng ngồi xe ngủ gà ngủ gật. Lotte hỏi tôi có muốn như họ không, và xin cứ tự nhiên, chớ bận tâm vì nàng. Tôi đáp: - "Chừng nào tôi còn thấy đôi mắt của Lotte mở to, - và tôi đắm đuối nhìn nàng, - thì chừng ấy chẳng có gì đáng gọi là nguy hiểm!" Hai chúng tôi đã thức và trò chuyện cho tới lúc xe đến cổng nhà nàng. Một đầy tớ gái ra nhẹ nhàng mở cổng, trả lời câu hỏi của Lotte, cô gái quả quyết rằng phụ thân và các em của nàng vẫn bình an và đang ngủ. Tôi từ biệt và xin phép được đến thăm nàng ngay trong ngày hôm đó. Nàng ưng https://thuviensach.vn thuận, và tôi đến với nàng. Từ đó trở đi, mặt trời, mặt trăng, và các vì sao muốn vận hành ra sao tùy thích, tôi chẳng biết là ngày hay đêm nữa, cả thế giới quanh tôi đã tan biến mất rồi! Ngày 21 tháng Sáu Tôi đang sống những ngày chứa chan bao hạnh phúc, như những ngày Chúa dành riêng cho thánh đồ của Người. Từ nay, đời thế nào mặc lòng, tôi không thể nói rằng tôi chưa từng được nếm trải niềm vui, những niềm vui thuần khiết của cõi đòi. Bạn đã biết Wahlheim của tôi, giờ đây, tôi hoàn toàn định cư ở đó. Từ Wahlheim đến với Lotte mất chừng nửa dặm đường, và chỉ đến với nàng, tôi mới cảm thấy mình là mình, mới cảm nhận được tất cả những diễm phúc mà con người được hưởng. Khi chọn Wahlheim làm cái đích cho những cuộc du ngoạn, tôi đâu có ngờ rằng Wahlheim gần thiên đường đến thế! Biết bao lần trong những chuyến đi chơi xa, từ trên đỉnh núi cao hay giữa đồng bằng bên kia sông, tôi đã nhìn thấy ngôi nhà nàng mà giờ đây, nó đang ấp ủ mọi ước vọng của đời tôi! Wilhelm thân yêu! Tôi đã nghĩ nhiều về khát vọng của con người, muốn vươn rộng mãi ra, muốn khám phá cái mới và chu du thiên hạ, và tôi cũng nghĩ đến những gì thôi thúc ở trong lòng, đẩy con người tự phủ phục trước cảnh đời tù túng, cam lòng trườn theo đường ray của thói quen và không hề bận tâm đến thế giới chung quanh. Thật diệu kỳ biết bao! Khi tôi mới bước chân tới đây, từ ngọn đồi nhìn thung lũng xanh tươi, tôi bỗng bị bốn phương trời quyến rũ. A, kia là cánh rừng con! Tôi ước gì được nhập thân vào bóng mát của rừng cây! Và kia, đỉnh núi cao! Ước gì tôi đứng đó để ngưỡng vọng cả không gian bao la! Và kia nữa, đồi núi điệp trùng, những thung lũng thân thương! Ôi, ước gì tôi lạc mình vào nơi chốn ấy! Và hồn tôi phiêu điêu tới đó, rồi trở về, tôi chẳng thấy những gì tôi ước mơ. A, khát vọng chân trời xa như khát vọng tương lai! Một viễn cảnh bao la và kỳ ảo đang an nghỉ trước hồn ta, tình cảm của https://thuviensach.vn ta chờn vờn nơi xa ấy, mắt ta vời vợi trông chờ, và ôi chao! Ta khao khát dâng đời để rót đầy hồn ta cái cảm giác ngất ngây, duy nhất và thanh cao với tất cả mọi nỗi niềm hoan lạc. Và, thương thay! Chúng ta vội vàng bay tới đó, nhưng khi chân trời xa đã trở thành thực tại, thì tất cả vẫn thế thôi, ta gặp lại chính mình trong đau khổ, trong cảnh đời tù túng, và hồn ta lại khao khát cái hạnh phúc cứu rỗi đã trượt khỏi tầm tay. Thế đấy, một kẻ giang hồ sôi động nhất rốt cuộc cũng hướng về quê cha đất tổ, và tìm thấy trong căn lều của mình, trên bầu ngực vợ, giữa đàn con sum vầy, trong những bận bịu để nuôi dưỡng chúng, tất cả niềm hạnh phúc tràn trề mà anh hoài công tìm kiếm trong cõi đời xa rộng. Khi tôi tới Wahlheim vào buổi sáng lúc mặt trời ló dạng, tự tay hái đậu trong vườn bà chủ quán, rồi ngồi xuống, vừa bóc gân đậu vừa đọc thơ Homer, khi tự tay chọn lấy một chiếc nồi trong bếp nhỏ, thả bơ vào, đặt nồi lên bếp lò, đậy nắp lại, ngồi kề bên và thỉnh thoảng khuấy đảo đậu trong nồi: lúc đó tôi mường tượng thật sinh động biết bao cảnh lũ người kiêu ngạo đến cầu hôn nàng Penelope đang giết bò giết lợn, xả thịt và đem quay1111. Không có gì làm dâng đầy trong tôi cái cảm giác êm đềm và chân thực bằng những nét thuần phác của cuộc sống gia đình, và những nét ấy, đội ơn Chúa, tôi có thể thâu nhận vào lối sống của tôi một cách rất tự nhiên. Tôi thật lòng sung sướng vì tim tôi có thể đồng cảm được niềm hạnh phúc đơn sơ và giản dị của một con người đặt lên bàn chiếc bắp cải tự tay mình vun trồng, và giờ đây anh không chỉ hưởng thụ riêng mình nó, mà trong khoảnh khắc ấy, anh cũng tận hưởng tất cả những tháng ngày tươi đẹp đã qua, tận hưởng buổi mai rực rỡ anh trồng cây cải xuống, những buổi chiều êm ả anh múc nước tưới cây, và những niềm vui trong lòng anh khi thấy cây trồng cứ ngày một lớn thêm... Ngày 29 tháng Sáu https://thuviensach.vn Hôm kia, một thầy thuốc ngoài thị trấn vào thăm viên pháp quan. Ông ta thấy tôi đang bò lê trên đất giữa mấy đứa em của Lotte. Đứa thì leo lên người, đứa thì trêu chọc tôi, còn tôi cù buồn khiến chúng kêu tướng lên ầm ĩ. Ông thầy thuốc đích thực là một hình nộm rất gia giáo, vừa nói chuyện vừa sửa đi sửa lại cổ tay áo, chuốt miết thành những đường nếp và luôn tay giật đứt những sợi vải rối. Ông ta cho rằng cảnh tượng đó không xứng với đanh giá của người có học vấn. Điều này tôi nhận ra qua cái mũi nheo nhúm của ông ta. Nhưng tôi chẳng bận tâm, cứ để mặc cho ông ta giảng những điều cao đạo, còn tôi lo dựng lại cho lũ trẻ tòa nhà bằng giấy bồi mà chúng đã làm đổ. Sau đó về thị trấn, lão kêu rêu khắp nơi rằng mấy đứa con của viên pháp quan quá ư mất nết, nhưng bây giờ thì gã Werther đã làm cho chúng hoàn toàn hư hỏng. Phải rồi, Wilhelm thân mến ạ! Trên đời này chỉ có trẻ em là thân cận nhất đối với trái tim tôi! Mỗi khi tôi ngắm chúng và nhìn thấy trong sự bé bỏng ấy những mầm non của tất cả mọi đức hạnh, mọi tài năng mà rồi đây chúng sẽ rất cần cho cuộc đời; mỗi khi tôi nhận thấy trong sự bướng bỉnh của chúng yếu tố tác thành tính kiên cường và bản lĩnh của chúng trong tương lai, mỗi khi tôi nhận thấy trong những trò tinh nghịch cố ý của chúng sự hưng phấn và lanh lợi sẽ giúp chúng mai đây vượt qua mọi hiểm nguy của cuộc đời; - và tất cả vẫn còn trong trắng nhường kia, trọn vẹn nhường kia!... thì bạn ơi, lúc ấy tôi không ngớt nhắc lại những lời nói vàng ngọc của Chúa: - Nếu như các ngươi không trở thành như những đứa trẻ này 1212... Vậy mà, bạn quý ạ, những đưa trẻ ấy, những người đồng đắng với chúng ta và lẽ ra chúng ta phải coi chúng là mẫu mực thì lại đối xử với chúng như bầy tôi của mình! Chúng không được có ước muốn! - Thế chúng ta không có ước muốn hay sao? Vì sao ta lại có đặc quyền? - Vì ta già hơn và khôn hơn chứ gì? Hỡi Chúa nhân từ nơi cao xanh! Ngài chỉ nhìn thấy ở chốn đây những đứa trẻ người lớn và những đứa trẻ trẻ con mà thôi, ngoài ra chẳng có gì hơn nữa, và hạng trẻ con nào làm Ngài vui thích hơn, điều ấy con trai Ngài đã phán truyền từ lâu. Nhưng họ đâu có tin và nghe theo - điều này https://thuviensach.vn cũng đã quá cổ xưa - họ cứ dạy con sao cho giống hệt mình và... thôi vậy, tạm biệt nhé, Wilhelm! Tôi chẳng thiết nói nhiều về chuyện đó. Ngày 1 tháng Bảy Lotte có ý nghĩa quan trọng như thế nào đối với một người ốm, điều này tự tôi cảm nhận được qua tấm lòng khốn khổ của tôi, một tấm lòng còn đau đớn hơn nhiều người đang héo tàn trên giường bệnh. Nàng sẽ đến ở thị trấn một vài ngày, tại nhà một phụ nữ đoan trang mà theo lời các thầy thuốc - bà đang tiến dần đến cõi chết, và trong những giây phút cuối cùng của đời mình, bà muốn có Lotte ở bên. Tuần trước, tôi đã cùng nàng tới thăm vị mục sư ở St., một làng nhỏ ở giữa vùng đồi núi, cách đây chừng một dặm. Chúng tôi đến đó lúc bốn giờ. Lotte dẫn theo cô em gái thứ hai của nàng. Khi chúng tôi bước vào sân tu viện rợp bóng mát của hai cây hồ đào, thì vị mục sư già phúc hậu đang ngồi trên một chiếc ghế dài trước cửa nhà. Vừa trông thấy Lotte, vị mục sư như người bỗng trẻ lại, ông cụ hấp tấp đứng đậy toan bước về phía nàng, bỏ quên cả cây gậy sần sùi của ông. Lotte vội chạy đến chỗ ông, nài nỉ ông ngồi xuống rồi nàng ngồi xuống theo, chuyển tới ông lời thăm hỏi của cha nàng, và nàng ôm hôn đứa con út nhem nhuốc và ngỗ ngược của vị mục sư, đứa con cưng của tuổi già. Ôi, giá mà bạn được thấy nàng chăm chút ông cụ như thế nào, nàng cất cao giọng ra sao để ông cụ nghễnh ngãng nghe cho rõ, nàng kể cho ông cụ nghe chuyện mấy chàng thanh niên vạm vỡ chết đột ngột ra sao, nàng ca tụng như thế nào thứ nước chữa bệnh tuyệt vời vùng Karlsbad, khi nghe ông cụ quyết định sắp tới sẽ đến đó nghỉ hè, và nàng khen cụ độ này linh hoạt hơn và trông khá hơn lần trước nàng gặp cụ! Trong khi đó tôi hầu chuyện bà vợ vị mục sư. Ông cụ thật hỉ hả, và khi thấy tôi không tiếc lời khen ngợi mấy cây hồ đào xinh đẹp phủ lên chúng tôi bóng mát thật dễ chịu, thì vị mục sư già, mặc đầu phải cố sức đôi chút, đã kể cho chúng tôi nghe về lai lịch của chúng. - "Cây hồ đào già, - cụ nói, - ai đã trồng nó chúng tôi không biết nữa. Người thì bảo vị mục sư này, người thì nói vị mục sư khác. Nhưng còn cây hồ đào https://thuviensach.vn trẻ hơn ở chỗ kia thì nó bằng tuổi bà nhà tôi, tháng Mười này được năm mươi tuổi. Ông cụ thân sinh bà nhà tôi trồng nó vào buổi sáng thì buổi chiều bà ấy chào đời. Đối với ông cụ, cây hồ đào ấy thân thiết như thế nào thì thật khó nói, nhưng chắc nó cũng thân thiết đối với tôi không kém. Ngày xưa, cách đây hai mươi bảy năm, khi còn là một chàng sinh viên nghèo lần đầu tiên bước vào sân tu viện, tôi đã gặp bà ấy ngồi đan áo trên một chiếc ghế dài dưới cái gốc cây hồ đào ấy đấy..." Lotte hỏi thăm cô con gái vị mục sư và được biết cô đã cùng chàng Schmidt ra đồng xem thợ làm việc. Ông cụ tiếp tục kể cho chúng tôi nghe chuyện cụ đã được vị mục sư rồi đến cô con gái đem lòng yêu thương cụ ra sao, và cuối cùng, từ một người trợ tế, cụ đã trở thành người kế nghiệp của bố vợ như thế nào. Câu chuyện vừa đứt thì cô con gái cùng anh chàng có tên là Schmidt trở về qua lối vườn. Cô ta hớn hở chào Lotte rất nồng nhiệt và chân tình. Phải thú nhận rằng cô ta không làm tôi thất vọng, một cô gái có mái tóc nâu nhạt, lanh lợi, thân hình cân đối, một kiểu người có thể giúp ta sống được đôi ngày dễ chịu ở làng quê. Người yêu của cô (vì chẳng mấy chốc chàng Schmidt đã tỏ ra như thế!) là một người mảnh khảnh, ít nói, hầu như không muốn góp chuyện với chúng tôi, cho dù Lotte đã nhiều lần gọi chuyện. Điều làm tôi phiền lòng nhất là khi nhìn nét mặt chàng Schmidt, tôi ngờ rằng anh ta không góp chuyện vì cố ý và vì tính khí ủ dột hơn là vì một sự khiếm khuyết của tinh thần. Tiếc thay, điều này mỗi lúc càng lộ rõ: vì sau đó, trong lúc đi đạo ch ơi, Friederike luôn quấn quýt bên Lotte, thỉnh thoảng lại đi đôi với tôi, khiến sắc mặt của Schmidt vốn đã sạm màu bỗng tối sầm lại, đến nỗi Lotte phải giật khẽ tay áo tôi và ra hiệu cho tôi tránh đi riêng với cô nàng. Thật không có gì làm cho tôi bực mình bằng chuyện người đời tự hành hạ lẫn nhau, nhất là những người trẻ tuổi, cuộc sống đang độ nở hoa, tâm hồn đang độ rộng mở để có thể thụ hưởng mọi niềm vui, vậy mà họ lại mặt ủ mày chau để làm hại của nhau những chuỗi ngày tươi đẹp rất hiếm h ơi của đời người; và đến khi họ biết mình đã phí phạm ngày xanh không sao bù đắp được, thương ôi, đã quá muộn mất rồi. Chuyện này làm day dứt lòng tôi, và buổi chiều, khi trở lại sân tu viện, chúng tôi ngồi vào bàn uống sữa, và khi cuộc trò chuyện xoay quanh chuyện buồn vui của con người nơi trân thế, tôi https://thuviensach.vn đã không kìm nổi mình, tôi chớp lấy cơ hội và đả kích cuồng nhiệt thói mặt ủ mày chau. - "Chứng ta thường than vãn với nhau, - tôi cất lời, - rằng những ngày tươi đẹp quá ít còn những ngày u ám lại quá nhiều. Theo ý tôi, phần lớn là chứng ta đã kêu than không đúng. Nếu chứng ta có tâm hồn rộng mở để hưởng thụ hạnh phúc Chúa ban cho mỗi ngày thì chúng ta cũng đủ sức để chịu đựng sự thống khổ khi nó đến với mình!" - "Nhưng chúng ta có làm chủ được tính khí của mình đâu! - bà vợ vị mục sư đáp lại. - Nó phụ thuộc vào thể trạng con người một cách thật đáng sợ! Khi ta ốm đau, trong người không được khỏe, thì ở đâu ta cũng không vui và khổ sở." Tôi thừa nhận điều này bà nói phải, và tiếp lời: - "Vậy chúng ta hãy xem tính khí ủ dột như một căn bệnh và hãy xem có phương thuốc nào chữa trị được nó không?" - "Phải đấy, Lotte nói, - nhưng tôi cho rằng cái chính vẫn là ở chúng ta. Mỗi khi tôi có chuyện ưu phiền, có điều gì làm cho tôi bực mình, tôi đứng ngay lên, tôi chỉ cần đi dạo trong vườn và hát lên đôi bản nhạc đối vũ, thế là mọi chuyện tan biến hết." - "Đấy là điều tôi muốn nói, - tôi tiếp lời nàng. - Tính khí ủ dột hoàn toàn giống như sự lười biếng, vì nó là một dạng của sự lười biếng; bản tính con người rất dễ hướng vào sự tĩnh tại và biếng nhác, nhưng nếu ta có đủ sức lực để tự vượt qua mình, thì mọi việc ta làm đều vui vẻ mau xong, và ta sẽ tìm thấy trong sự hoạt động một niềm vui thực sự!" Friederike rất chăm chú nghe tôi nói. Còn chàng trai thì bác lại rằng con người không thể là ông chủ của chính mình, ít nhất thì cũng không thể ra lệnh cho tình cảm của mình. Tôi đáp: - "Vấn đề ở đây là cái thứ tình cảm bứt rứt khó chịu ở trong người mà bất kỳ ai cũng muốn thoát ra khỏi. Có điều là không ai hiểu hết được mức độ năng lực của chính mình khi chưa đưa nó vào thử thách. Đưong nhiên là một người bệnh sẽ tìm đến đủ các loại thầy thuốc, sẽ không khước từ những quy định kiêng khem khắt khe nhất, sẽ chấp nhận những liều thuốc đắng nhất, miễn sao khôi phục được sức khỏe như ước muốn của mình." Tôi nhận thấy vị mục sư phúc hậu cố sức để nghe cho rõ câu chuyện của chúng tôi. Tôi cất cao giọng nói với ông cụ: "Người ta đã rao giảng chống lại biết bao là thói hư tật xấu, nhưng https://thuviensach.vn cháu chưa bao giờ được nghe các mục sư dạy người ta phải chống lại tính khí ủ dột của con người!" 1313- "Nhưng đấy lại là việc mà các mục sư ở thành phố phải làm, - ông cụ trả lời, - chứ dân quê họ không biết ủ dột là gì. Tuy nhiên thỉnh thoảng nên răn dạy đôi điều về chuyện đó cũng hay; ít ra nó cũng là bài học đích đáng cho bà cụ nhà tôi và ông pháp quan." Mọi người cười rộ lên, ông cụ cười rất hể hả, cho đến khi bị một trận ho làm đứt quãng câu chuyện của chúng tôi. Sau một lát, chàng trẻ tuổi tiếp lời: - "Anh bảo tính khí ủ dột là một tật xấu, tôi nghĩ nói thế là quá đáng." - "Không đâu, - tôi đáp, - nếu nó làm tổn hại chính mình và cả người thân cận thì đáng gọi là tật xấu lắm chứ! Chúng ta đã không thể làm cho nhau hạnh phúc, như thế vẫn chưa đủ hay sao? Vậy thì tại sao lại còn cướp của nhau một chút niềm vui mà đôi khi mỗi người có thể cho phép mình được hưởng. Đố anh tìm được một người nào tính khí ủ dột mà lại đủ khôn ngoan để che giấu và chịu đựng một mình, không mảy may ảnh hưởng đến những người chung quanh! Hoặc nói cho đúng thì phải chăng tính khí ủ dột chẳng qua chỉ là sự bất mãn với chính mình, bực dọc vì thấy mình kém giá trị, chán ngán bản thân mình, và điều đó luôn luôn đi kèm với thói tị hiềm được kích thích bởi một lòng tự ái điên dại! Ta nhìn thấy những con người hạnh phúc mà chính ta không có chút dự phần, thê là ta không chịu nổi điều đó!" Lotte mỉm cười khi thấy tôi khoa tay nói say sưa như thế; và một giọt lệ trong khóe mắt Friederike đã khích lệ tôi tiếp lời: - "Thật bất hạnh thay cho kẻ nào có diễm phúc được hưởng một trái tim, nhưng lại lạm quyền cướp đoạt mất mọi niềm vui bình dị nảy nở chính từ trái tim đó! Tất cả những món quà tặng, tất cả những sự ưu ái ân cần trên cõi đời đều không sao đền bù được một khoảnh khắc hoan lạc đã bị nhiễm độc bởi sự giận dỗi vì tị hiềm của một kẻ tàn bạo." Trong giây phút ấy, lòng tôi trào dâng bao nỗi niềm, biết bao hoài niệm về những gì đã qua trỗi dậy xô lấn hồn tôi, và mắt tôi rưng lệ. Tôi kêu lên: - Ôi, giá như hằng ngày mỗi chúng ta đều biết tự nhủ mình: mi chẳng có quyền gì đối với bạn bè của mi đâu, mi chỉ có quyền để yên cho họ hưởng thụ lạc thú hoặc tăng thêm hạnh phúc cho họ bằng cách chia vui với họ mà https://thuviensach.vn thôi! Và một khi tâm hồn người bạn mi bị hành hạ khốn khổ bởi một nỗi si mê đầy lo âu, héo úa vì sầu muộn, liệu mi có đám nhỏ một giọt lệ cảm thương an ủi bạn mi không? Và một khi người con gái ấy... đã tàn tạ vì mi giữa những ngày xuân sắc nhất của đời nàng, giờ quằn quại trong cơn bệnh cuối cùng thật khủng khiếp, và nàng nằm đó với sức tàn lực kiệt thật thảm thương... mắt nàng đại đi ngước lên nhìn bầu trời, mồ hôi của Tử thần vã ra trên trán nàng nhợt nhạt, và mi đứng đó trước giường nàng, như một kẻ bị nguyền rủa, bị xâu xé bởi cảm giác sâu lắng là chính mi bất lực không thể làm được gì ngoài nỗi khiếp đảm khiến mi như tê đại, đến nỗi mi muốn dân g tặng, muốn hy sinh tất cả chỉ cốt để truyền cho người hấp hối một giọt nồng sự sống, một đốm sáng nhỏ nh ơi của lòng tin!.. " Nói đến đây, kỷ niệm về một cảnh tương tự tôi từng chứng kiến sống đậy mãnh liệt, xao xuyến cả hồn tôi. Tôi đưa khăn lau mắt và rời bàn. Giọng Lotte gọi tôi: - "Nào, ta về đi anh!" đã làm tôi bừng tỉnh. Trên đường về, nàng trách tôi thật hết lời về sự phấn khích thái quá của tôi, nàng bảo tôi sẽ tàn lụi vì quá phấn khích cho mà xem! Nàng khuyên tôi phải biết giữ sức mình! Ôi, thiên thần của tôi! Vì em, tôi phải sống! Ngày 6 tháng Bảy Nàng luôn luôn ở bên người bạn đang hấp hối của nàng, và mãi mãi vẫn là nàng tiên kiều diễm ấy: ánh mắt nàng làm dịu những nỗi đau; nàng nhìn ai, người ấy được hạnh phúc. Chiều hôm qua nàng đi đạo cùng Marianne và bé Malchen; tôi biết vậy nên đã đón gặp nàng và chúng tôi cùng đi với nhau. Sau khi đi đạo hơn một giờ chúng tôi quay trở về thị trấn, đến chỗ cái giếng nước đã trở thành thân thiết đối với tôi, và giờ đây lại càng thân thiết gấp ngàn lần. Lotte ngồi xuống bờ thành nhỏ, chúng tôi đứng trước nàng. Tôi nhìn khắp xung quanh, ôi chao! Quãng đời trái tim tôi cô đơn bỗng sống lại https://thuviensach.vn trong tôi! - "Giếng nước thân yêu, - tôi thầm nhủ, - từ độ ấy đến giờ ta chẳng còn nghỉ ngơi trong sự tươi mát dịu dàng của ngươi nữa, và có lúc qua đây, ta vội vàng cũng chẳng đoái nhìn ngươi!" Tôi nhìn xuống và thấy Malchen đang thận trọng bưng cốc nước đi lên. Tôi ngắm nhìn Lotte và cảm nhận tất cả những gì tôi được hưởng nhờ nàng. Vừa lúc ấy Malchen đã bưng cốc nước tới. Marianne muốn lấy trước em. - "Không đâu!" - đứa bé kêu lên với giọng thật dễ thương. - "Không mà! Chị Lotte, em mời chị uống trước đấy!" Tôi xúc động vô cùng trước sự chân thật và lòng tốt của bé Malchen, đến nỗi tôi không biết cách nào khác để biểu lộ tình cảm của mình ngoài cách nhấc bổng cô bé lên, hôn cô rất nồng nhiệt; cô bé kêu ầm lên, và òa khóc. - "Ô, anh làm điều không hay rồi!" Lotte nói. Tôi ngẩn người. "Nào đến đây, Malchen!" - nàng vừa nói vừa đưa tay đắt cô bé xuống mấy bậc thang. - "Em hãy xuống rửa mặt bằng nguồn nước trong lành kia đi, nhanh lên, nhanh lên, rồi sẽ không làm sao nữa đâu!" Tôi đứng nhìn cô bé ra sức vốc nước lên đôi bàn tay nhỏ để kỳ cọ hai bên má, chắc hoàn toàn tin rằng mạch nước thần kỳ ấy sẽ rửa sạch mọi vết nhơ, sẽ làm cho bé khỏi tủi hổ vì phải mọc một bộ râu xấu xí... Lotte luôn miệng kêu: - "Thôi, đủ rồi!" nhưng đứa bé vẫn cố sức kỳ cọ, như thể càng rửa nhiều càng mầu nhiệm. Wilhelm, xin thề với bạn rằng: tôi chưa bao giờ được chứng kiến một lễ rửa tội nào lại tôn nghiêm hơn thế. Và khi Lotte từ dưới giếng đi lên, tôi những muốn phủ phục trước nàng như thể trước một đấng tiên tri vừa ra tay xóa tội cho cả một quốc gia. Tối đến, trong niềm hân hoan của trái tim, tôi không thể không thuật lại câu chuyện đó với một người tôi tưởng là nhạy cảm, vì ông ta cũng là người có tri thức, nhưng khốn thay, tôi mới khéo chọn bạn làm sao! Ông ta bảo Lotte đã xử sự rất không hay; đối với con trẻ, ta không nên làm cho chúng sợ hãi bất kỳ một điều gì, vì như vậy là kh ơi nguồn cho biết bao lầm lạc và mở đường cho sự mê tín. Đó là điều ta phải tránh cho con trẻ ngay từ bé... Nhung tôi chợt nhớ ra là cách đây tám hôm, ông bạn này đã chịu lễ rửa tội, thê là tôi cứ để mặc cho ông nói, còn trong thâm tâm tôi vẫn trung thành vót chân lý: đối với con trẻ, ta phải cư xử như là Chúa vẫn cư xử với chính ta. https://thuviensach.vn Không bao giờ Chúa làm ta ngẩt ngây hạnh phúc bằng khi Ngài ru hồn ta chếnh choáng trong ảo mộng. Ngày 8 tháng Bảy Thật trẻ con biết bao! Sao tôi lại khao khát một cái nhìn đến thế! Ôi, thật trẻ con quá chừng!... Chúng tôi đến Wahlheim. Mấy bà mấy cô đi xe ngựa tới đó. Trong lúc dạo chơi, tôi ngỡ như mình bắt gặp đôi mắt đen của nàng... Tôi là một thằng điên, bạn ơi, thứ lỗi cho tôi nhé! Ôi, giá như bạn được thấy nàng, được thấy đôi mắt ấy đẹp biết nhường bao! Tôi viết ngắn gọn thôi (bởi mắt tôi đang díu lại vì buồn ngủ). Chuyện thế đấy bạn ạ: đến lúc phải ra về, mấy bà mấy cô leo lên xe, còn chàng V. trẻ tuổi, Selstadt, Audran và tôi đứng vây quanh. Qua cửa xe, mấy cô tán chuyện với mấy chàng nhẹ dạ và vô duyên. Còn tôi tìm kiếm đôi mắt nàng! A, đôi mắt nàng đang nhìn hết người này sang người khác! Nhưng còn tôi, còn tôi, kẻ đang đứng một mình trọn vẹn hiến dâng nàng thì nàng chẳng đoái hoài! Trái tim tôi thổn thức lên ngàn lời từ biệt! Vậy mà nàng - có nhìn đến tôi đâu! cỗ xe lướt qua và một giọt lệ ngấn ướt mi mắt tôi. Tôi nhìn theo, thấy chiếc mũ của Lotte nhô ra ngoài cửa xe, và nàng ngoái lại nhìn, chao ơi! Nàng nhìn tôi đó ư?... Bạn thân mến ơi! Tôi cứ bồng bềnh trong sự bán tín bán nghi như thế, đấy là niềm an ủi của tôi: có lẽ nàng quay lại nhìn tôi! Có lẽ thế!... Chúc bạn ngủ ngon! Ôi, tôi mới thật trẻ con làm sao! Ngày 10 tháng Bảy Wilhelm! Giá như bạn được thấy tôi đã thành anh chàng ngố ra sao, khi trong đám bạn bè của tôi có người nhắc đến nàng! Nhất là khi người ta hỏi tôi là liệu nàng có làm tôi hài lòng hay không!... Hài lòng! Chao, tôi thù https://thuviensach.vn ghét chí tử hai chữ ấy! Ai là người mà Lotte không làm cho tràn đầy mọi cảm giác và xáo động cả tâm hồn?! Và kẻ ấy là ngữ người như thế nào mà Lotte chỉ làm hắn hài lòng?! Làm cho hài lòng! Thế đấy! Vậy mà mới đây có kẻ dám hỏi tôi rằng thi hào Ossian1414 có làm tôi hài lòng không?! Ngày 11 tháng Bảy Bà M. ốm nặng, tôi cầu nguyện cho sự sống của bà, vì tôi cùng đau buồn với Lotte. Rất ít khi tôi được gặp nàng tại nhà cô bạn tôi. Hôm nay, nàng kể cho tôi một câu chuyên lý thú: lão M. là một kẻ hà tiện và tham lam. Lão hành hạ vợ suốt cuộc đời và kiềm giữ bà thật khắt khe. Nhưng bà vợ luôn luôn biết cách tự cứu mình, xoay xỏa xong mọi việc. Cách đây vài hôm, khi thầy thuốc bảo đời bà sắp tắt, bà đã cho gọi ông chồng đến - lúc ấy Lotte cũng có mặt trong phòng - và bà nói với chồng: "Ông ạ, tôi phải thú thật với ông câu chuyện này, vì sau khi tôi qua đời, nó có thể gây ra rắc rối và phiền muộn. Bao nhiêu năm nay tôi đã thu xếp mọi công việc gia đình, hết sức ngăn nắp và tằn tiện, với toàn bộ khả năng của tôi; nhưng tôi xin ông hãy tha lỗi cho tôi, vì suốt ba mươi năm trời qua, tôi đã lừa đối ông. Ngay từ khi mới lấy nhau, ông đã ấn định một khoản tiền quá ít ỏi để cho tôi lo liệu chuyện ăn uống và mọi khoản chi tiêu khác cho gia đình. Nhưng khi gia đình chúng ta đông đúc hơn, công việc làm ăn phát đạt hơn, tôi vẫn không sao lay chuyển được ông để ông tăng thêm khoản chi tiêu hằng tuần cho thích hợp! Nói ngắn gọn, ông biết cả rồi mà, trong lúc gia đình ta cần phải chi tiêu nhiều, ông vẫn khăng khăng đòi hỏi tôi mỗi tuần chỉ được tiêu vỏn vẹn có bảy quan tiền như trước kia. Và tôi đã nhận mấy đồng tiền ông đưa không một lời nói lại, nhưng hằng tuần, để bù vào chỗ thiếu hụt, tôi đã lén rút tiền từ trong két của ông, vì chẳng có ai lại ngờ rằng bà chủ lấy cắp tiền của ông chủ cả! Tôi không hề tiêu hoang hay phung phí tiền của; lẽ ra, không cần phải thú nhận với ông chuyện này, tôi vẫn yên lòng ra đi về với đấng Vĩnh hằng, nhưng chỉ thương cho người đàn bà nào sẽ thay tôi cai https://thuviensach.vn quản gia đình này mà lại không biết cách tự cứu mình như tôi, bởi vì ông có thể sẽ khăng khăng nhất mực rằng: người vợ trước của ông, với bảy quan tiền, vẫn xoay xở êm xuôi!" Tôi nói với Lotte về sự mù quáng không thể tưởng tượng nổi của tâm trí con người. Làm sao lại có kẻ vô tình đến như thế, không mảy may nghi hoặc khi thây người ta chỉ có bảy quan tiền nhưng đã phải chi cho những khoản phí tổn nhiều gấp đôi, gấp ba lần mà vẫn xong! Tuy thế, tôi đã từng thấy những con người không hề kinh ngạc, thản nhiên chấp nhận trong nhà mình có được chiếc bình đầu không bao giờ biết cạn của đấng Tiên tri1515. Ngày 13 tháng Bảy Không, tôi không tự dối mình! Tôi đọc thấy trong đôi mắt đen láy của nàng mối đồng cảm chân tình mà nàng đành cho tôi và số phận của tôi! Vâng, tôi cảm thấy..., và trong chuyện này tôi hoàn toàn tin tưởng trái tim mình, tôi cảm thấy rằng nàng... Ô! Tôi đám nói thế chăng, tôi có thể diễn đạt cả thiên đường bằng những lời đó chăng?... Nàng yêu tôi! Yêu tôi! - Và tôi trở nên quý giá đối với mình biết bao, tôi... tôi đám nói như thế với bạn, vì bạn nhạy cảm với chuyện đó... Tôi tôn thờ mình biết bao, từ khi nàng yêu tôi! Phải chăng đó là một sự quyết đoán táo bạo, hay đó là cảm thức chân thực về hiện trạng của mình?... Tôi không biết con người ấy, không một chút lo ngại con người ấy trong trái tim Lotte. Vậy mà, cứ mỗi khi nàng nói về vị hôn phu của nàng với tấm lòng nồng nhiệt và thương yêu, tôi lại như một kẻ bị truất hết các tước hiệu, mất hết mọi uy danh, và bị cướp đi mất thanh kiếm của mình. Ngày 16 tháng Bảy https://thuviensach.vn Một ngọn lửa nóng chạy rần rật suốt các mạch máu của tôi, khi ngón tay tôi vô tình chạm phải tay nàng, khi chân tôi vô tình chạm phải chân nàng dưới gầm bàn! Tôi rụt lại như người chạm phải lửa, rồi một sức mạnh huyền bí lại lôi cuốn tôi một lần nữa... Và mọi giác quan trong tôi đều choáng váng chao đưa... Ôi chao! Sự trinh bạch của nàng, tâm hồn vô tư của nàng đâu có cảm nhận được rằng một đôi chút thân mật nhẹ nhàng ấy đã làm tôi khổ sở đến nhường nào! Mỗi khi nói tay nàng đặt lên tay tôi và trong lúc trò chuyện say sưa nàng nhích lại gần tôi, đến nỗi hơi thở thần tiên của nàng lướt nhẹ trên làn môi tôi... khi đó, tôi tưởng mình đang tan thành mây khói, như thể tôi chạm vào tia chớp... Wilhelm thương quỷ! Nếu có lúc nào lòng tôi đời đoạn... thiên thần ấy, và sự tin cậy kia! Mong bạn hiểu tôi. Không đâu! Trái tim tôi không tệ hại đến thế đâu! Nhưng nó yếu đuối! Yếu đuối lắm!... và như vậy, có phải là nguy hại không? Đối với tôi, nàng thiêng liêng lắm. Đứng trước nàng, mọi dục vọng, mọi thèm muốn đều câm lặng. Mỗi khi ở bên nàng, tôi không biết con người tôi ra sao nữa; hình như tâm hồn tôi chảy ngược dòng tan vào tất cả các dây thần kinh. Có một bản nhạc được nàng chơi trên cây đàn dương cầm với tài năng của một thiên thần, tràn đầy sức sống và đung dị xiết bao! Đó là bản nhạc nàng yêu thích nhất, và chỉ cần nghe nàng đạo những âm điệu đầu tiên thì mọi đau khổ, mọi đay dứt trong tôi đều tiêu tan. Giờ đây đối với tôi, những lời ca ngợi xưa nay về ma lực diệu kỳ của âm nhạc không có gì là lạ. Chỉ một bản nhạc dung dị ấy cũng đã làm tôi xao xuyến biết nhường nào! Nàng lại biết đạo đàn khôn khéo thay, cứ đúng vào những lúc tôi muốn dùng súng bắn vào đầu mình! Trong tiếng đàn ấy, sự thác loạn và bóng tối của hồn tôi tan biến đi, và tôi lại hít thở dễ dàng hơn. Ngày 18 tháng Bảy Wilhelm, đối với trái tim ta, một thế giới không có tình yêu chẳng có ý nghĩa gì! Và cũng chẳng ra sao một chiếc đèn ảo thuật khi không có ánh https://thuviensach.vn sáng! Nhưng chỉ cần bạn đặt vào trong đó một ngọn đèn nho nhỏ, thì lập tức những hình ảnh muôn màu sẽ hiện ra trên vách! Ngay cả khi những hình ảnh ấy vô nghĩa đi nữa, và chỉ thoáng qua như những bóng ma, nhưng bao giờ nó cũng mang đến cho ta niềm hạnh phúc, khi ta - như những cậu bé tươi vui đứng trước đèn, ngẩn người sung sướng trước hình ảnh thần tiên và ảo điệu. Hôm nay, tôi không đến được với Lotte, vì bị giam hãm bởi một đám bạn bè không làm sao thoát khỏi. Biết làm gì bây giờ? Tôi bèn phái tên gia nhân đến nhà nàng, để ít ra cũng có được một người ả bên tôi có dịp gần gũi nàng trong ngày. Tôi nôn nóng biết bao khi đợi y trở về! Và khi gặp lại y, lòng tôi vui như hội! Giá như không xấu hổ, tôi đã nhảy lên víu lấy cổ và hôn y. Người ta kể rằng những viên đá xứ Bologna khi đem phơi ngoài nắng chúng hút lấy những tia sáng mặt trời, và đêm đến, chúng sáng lên một lúc lâu. Chuyện tên gia nhân đối với tôi cũng vậy. Cái cảm giác rằng ánh mắt nàng đã đừng lại trên gương mặt y, trên đôi má, trên những cúc áo, trên chiếc cổ áo khoác ngoài của y làm cho tôi cảm thấy tất cả những gì trên người y đều vô cùng quý giá, vô cùng thiêng liêng! Và trong giây lát ấy, dẫu đánh đổi ngàn vàng tôi cũng chẳng giao y cho ai! Sự hiện diện của y mang cho tôi biết bao là hạnh phúc! - Wilhelm, cầu Chúa cho bạn đừng cười tôi! Phải chăng đó là những ảo ảnh mang cho ta biết bao là hạnh phúc? Ngày 19 tháng Bảy Tôi sẽ gặp nàng! Sáng sáng tôi kêu lên như vậy mỗi khi tỉnh giấc và với tất cả tấm lòng hồ hỏi, tôi ngưỡng vọng vầng đưong đẹp tuyệt trần. Tôi sẽ gặp nàng! Và từ đó suốt ngày dài, tôi chẳng có một ước vọng nào khác. Tất cả, tất cả đều đắm chìm trong viễn cảnh ấy. https://thuviensach.vn Ngày 20 tháng Bảy Ý bạn muốn tôi nên đi cùng viên sứ thần đến vùng... hiện chưa phải là ý định của tôi. Tôi không thích lệ thuộc vào người khác, vả chăng, như mọi người đều biết: viên sứ thần lại là người ngang ngược. Bạn bảo mẹ tôi rất muốn tôi làm việc, điều đó làm cho tôi bật cười. Chả lẽ hiện giờ tôi lại không làm việc hay sao? Tôi đếm đậu Hà Lan hay tôi đếm đậu biển, xét cho cùng thì có khác gì đâu? Trên thế gian này, mọi chuyện đều dẫn tới những trò lẩn thẩn, và một con người, trong lúc lòng mình không tha thiết, không mảy may ham muốn, nhưng vì muốn chiều lòng người khác mà khốn khổ kiếm tiền, kiếm đanh vọng hay bất kể thứ gì mà người khác mong muốn, con người đó luôn luôn là một kẻ điên rồ... Ngày 24 tháng Bảy Vì bạn rất lưu tâm không muốn tôi sao nhãng hội họa, nên lẽ ra tôi im lặng về điểm này thì hơn là thú nhận với bạn: từ độ ấy đến giờ, tôi chẳng vẽ vời được là bao. Nhưng chưa bao giờ tôi lại hạnh phúc hơn, chưa bao giờ tình cảm của tôi đối với thiên nhiên, cho đến từng ngọn cỏ, từng viên sỏi nhỏ nhoi, lại tràn đầy và tha thiết hơn lúc này! Thế nhung... Tôi không biết nên diễn đạt như thế nào, trí tưởng tượng của tôi nó yếu đuối quá đỗi, mọi thứ cứ bồng bềnh, cứ chao đảo trước hồn tôi, đến nỗi tôi không sao phác thảo nổi một bức tranh, nhung tôi lại thầm nhủ: giá có đất sét hay sáp dẻo, thế nào mình cũng sáng tạo được một cái gì. Cứ đà này thì cuối cùng tôi sẽ lấy đất sét và nhào nặn thực sự, cho dù tác phẩm chỉ trở thành những chiếc bánh đất cũng xin vâng! Đã ba lần tôi bắt tay vào việc vẽ chân dung Lotte, nhưng cả ba lần tôi đều tự ngượng với chính mình; điều này càng làm tôi khổ sở, vì trước đó không https://thuviensach.vn lâu tôi đã rất thành công trong những chuyện như thế. Vì vậy, tôi đành họa lại hình bóng nàng, và phải bằng lòng về chuyện đó. Ngày 25 tháng Bảy Vâng, Lotte thương yêu, tôi sẽ làm tất cả mọi việc, chỉ xin em giao việc cho tôi nhiều hơn; thường xuyên hơn. Tôi xin em một điều: đừng rắc cát lên những mảnh giấy em viết cho tôi nữa1616. Hôm nay, tôi đã cuồng nhiệt đưa thư em lên môi hôn, và cát kêu rào rạo dưới răng tôi. Ngày 26 tháng Bảy Đã nhiều lần tôi có ý định là không nên đến thăm nàng quá thuồng xuyên như thế. Nhưng khốn thay, ai mà giữ được lòng mình kia chứ! Ngày lại ngày, tôi bị sự cám dỗ khuất phục, và đêm đêm tôi cất tiếng thề nguyền: "Ngày mai, ta nhất quyết sẽ không đến thăm nàng!" Nhưng khi ngày mai đến, tồi đã có một cái cớ không sao cưỡng lại được, và trước khi kịp nhận ra điều đó, tôi đã ở bên nàng từ lúc nào. Có khi chỉ vì chiều hôm trước nàng căn dặn: "Ngày mai anh đến nhé?" - Thế thì ai lại không đến cho đành? Khi thì nàng nhờ tôi một việc gì, và tôi thấy phải đích thân trả lời mới hợp lẽ; hoặc là ngày hôm ấy trời đẹp đến đường kia, tôi đến Wahlheim, và từ đó tới nơi nàng chỉ có nửa dặm đường!... Tôi ở gần chốn thiên đường biết bao. - Hấp! Thế là tôi đã lại ở bên nàng! Ngày xưa, bà nội tôi đã kể một câu chuyện cổ tích về ngọn núi nam châm: tất cả những con tàu đến gần đều đột nhiên bị hút mất mọi thứ làm bằng sắt, đinh ốc vun vút bay về phía ngọn núi, và những kẻ bất hạnh đáng thương chìm dần giữa những tấm ván tàu đổ sập lên nhau. https://thuviensach.vn Ngày 30 tháng Bảy Albert về, và tôi sẽ ra đi. Dù chàng có là một con người cao quý nhất, tốt đẹp nhất đi nữa, và ngay cả khi tôi sẵn lòng thừa nhận chàng hơn tôi về mọi mặt, thì tôi vẫn không thể chịu đựng nổi khi thấy chàng được tận hưởng, được sở hữu những gì hoàn mỹ đến như thế trước mắt tôi!... Ôi chao, sở hữu!... Thôi, đủ rồi Wilhelm, người chồng chưa cưới đã về kia! Một người đàn ông tử tế, đáng mến, xứng đáng được người đời vị nể. Cũng may là tôi không có mặt trong buổi đón tiếp chàng! Nếu không cõi lòng tôi đã tan nát mất rồi. Albert cũng là người quân tử, chưa bao giờ chàng hôn Lotte trước mặt tôi. cầu Chúa ban thưởng cho chàng về điều đó! Chỉ riêng sự tôn trọng của chàng đối với người thiếu nữ ấy cũng đã buộc tôi phải mến chàng. Albert có vẻ vui mừng khi gặp tôi, tôi ngờ đó là công trình của Lotte hơn là tình cảm tự nhiên trong lòng chàng; bởi vì trong những chuyện như thế, đàn bà họ tinh khôn lắm, và họ có lý: nếu như họ có thể làm cho hai kẻ cùng tôn thờ minh giữ hòa khí với nhau thì bao giờ họ cũng có lợi, mặc dù điều này rất ít khi thành công. Vả chăng, tôi không thể không quý trọng Albert, vẻ điềm tĩnh của chàng hoàn toàn tương phản với tính khí nồng nhiệt, nôn nóng, không sao che giấu được của tôi. Albert giàu cảm xúc, chàng biết có Lotte chàng được hưởng những gì. Chàng có vẻ rất ít khi ủ dột, và bạn biết đấy, trong tất cả những tật xấu của con người, tật xấu ấy tôi thù ghét hơn cả. Albert xem tôi như người có học thức; sự quyến luyến của tôi đối với Lotte, niềm hân hoan nồng nhiệt của tôi trước mọi cử chỉ và hành vi của nàng chỉ làm tăng vinh quang cho chiến thắng của Albert, và vì thế chàng càng yêu nàng hơn. Liệu Albert có đôi lần dằn vặt Lotte vì ghen tuông bóng gió hay không, điều này tôi để ngỏ, nhung nếu tôi ở địa vị của chàng thì chắc chắn khó thoát được hoàn toàn con quỷ ghen tuông ấy. https://thuviensach.vn Thôi thì, phận ai người â ấy chịu! Dầu sao thì niềm vui của tôi bên cạnh nàng đã tiêu tan. Có phải đó là cuồng điên hay nên gọi là mê dại? Gọi thế nào chả được. Sự việc tự nó đã nói lên tất cả! Trước khi Albert về, tôi đã biết mọi điều mà giờ đây tôi biết; tôi đã biết là tôi không được nuôi hy vọng ở nơi nàng - mà nào tôi có hy vọng cho cam! - nghĩa là, nếu có thể được, tôi không nên ham muốn và khát vọng trước biết bao là quyến rũ yêu đương. Giờ đây, chàng ngốc ấy là tôi, ngây người trố mắt nhìn kẻ khác đã đến thật và cướp đi mất người đẹp của mình. Tôi nghiến răng chế giễu nỗi khốn khổ của mình, và tôi chế giễu gấp bội phần kẻ nào lại khuyên tôi cam phận, bởi vì đời là thế, không thể nào khác được... Hãy tống khứ những tên bù nhìn không tim ấy cho họ khuất mắt tôi! Tôi chạy quanh cánh rừng; và mỗi lần đến thăm Lotte, thấy Albert ngồi bên nàng dưới vòm cây trong khu vườn, còn tôi lại không thể đi xa hơn, tôi như kẻ điên khùng, bắt đầu nói huyên thuyên biết bao điều dớ dẩn. Hôm nay, Lotte đã bảo tôi: "Ôi, Lạy Chúa! Em van anh, xin anh đừng như tối qua nữa! Khi vui vẻ quá mức, trông anh thật dễ sợ!" Nói thật với bạn: tôi vốn thường rình lúc Albert bận việc, và... trong chớp mắt, tôi đã ở ngoài đó, lòng hân hoan biết bao được gặp nàng một mình. Ngày 8 tháng Tám Wilhelm thương yêu! Khi tôi trách những người đời hỏi chúng ta phải quy phục số phận không thể tránh khỏi là những kẻ xấu chơi, tôi không có ỷ nói bạn đâu, mong bạn hiểu cho. Quả tình, tôi không ngờ bạn lại có thể có ý niệm như thế. Và xét cho cùng thì bạn có lý, duy có một điều, bạn quý của tôi ạ: trên thế gian này, với cái kiểu hoặc là thế này hay ỉà thế kia, thật hiếm khi người đời làm được gì, vì tình cảm và phương cách hành động của con người nó phong phú và khác biệt nhau lắm, khác như cái mũi khoằm so với mũi tẹt vậy. Vì thế, chắc bạn sẽ không giận tôi, nếu như tôi thừa nhận mọi lý lẽ của bạn và lại tìm cách thoát khỏi cái hoặc là và hay là của bạn. https://thuviensach.vn Bạn nói rằng: “Hoặc là anh hy vọng nơi Lotte, hay là anh chẳng hy vọng gì. Được đi! Trong trường hợp thứ nhất, anh hãy cố gắng để đạt được hy vọng, hãy tìm cách thỏa mãn những ước muốn của anh; còn trong trường hợp sau: anh hãy can đảm lên, hãy tìm cách thoát khỏi tình cảnh khốn khổ â ấ y, vì nó chỉ làm rã rời mọi sức lực của anh mà thôi!" - Bạn quý ơi! Nói thế có lý lắm, và cũng... dễ lắm! Nhưng với một kẻ bất hạnh mà cuộc đời đang chết dần chết mòn vì một bệnh hiểm nghèo khó chữa, bạn có thể đòi hỏi con người ấy hãy nhanh chóng chấm đứt nỗi đau đớn quằn quại bằng một nhát dao không? Vả chăng, nỗi bất hạnh ấy đã tàn phá mọi sức lực của người bệnh, chẳng phải đồng thời nó cũng cướp mất của anh lòng can đảm để tự giải thoát hay sao? Cố nhiên, bạn có thể bác lời tôi bằng một sự so sánh tương tự, chẳng hạn: kẻ nào lại chẳng thích chặt một cánh tay của mình hơn là để cuộc đời ngàn cân treo sợi tóc, triền miên khiếp đảm và lo âu? - Tôi cũng chăng biết nữa! Nhưng chúng ta chẳng nên làm khổ nhau bằng những chuyện so sánh làm gì. Thế cũng đủ rồi, Wilhelm ạ. Và đôi khi, bạn ơi, tôi cũng có được một chốc lát bùng lên lòng can đảm để bay lên và rũ bỏ tất cả, nhung lúc ấy - giá như tôi biết được mình đi đâu về đâu?... Tôi sẽ dấn thân đi. https://thuviensach.vn Buổi tối Cuốn nhật ký của tôi lâu nay bị lãng quên, hôm nay lại rơi vào tay tôi, và tôi ngạc nhiên thấy mình có ý thức đến thế khi ghi vào trang sách mọi đoạn đường tôi đã dấn thân qua! Tôi đã luôn nhìn thây rõ cảnh ngộ của mình, nhưng vẫn hành động chẳng khác gì con trẻ. Giờ đây, tôi vẫn nhìn rõ ràng như thế, nhưng tình cảnh của tôi chẳng có vẻ gì là sẽ tốt đẹp hơn. Ngày 10 tháng Tám Lẽ ra tôi có thể sống một cuộc đời vô cùng êm đẹp và hạnh phúc khôn cùng, nếu như tôi không phải là một thằng điên. Những hoàn cảnh thuận lợi mà tôi đang sống đây, dễ mấy khi đã tụ hội đầy đủ để làm ngất ngây tâm hồn một con người! Và lẽ đời cũng hiển nhiên như thế đấy: tự trái tim ta rèn hạnh phúc cho ta!... Tôi được xem như một người trong gia đình thân thương ấy, được ông cụ quý mến như con đẻ, được mấy đứa bé yêu thương như một người cha, và được Lotte...! Rồi cả Albert trung hậu nữa, chàng chưa hề có những biểu hiện không vui làm tổn thương đến hạnh phúc của tôi; chàng đón nhận tôi với tình bạn thiết tha, coi tôi như người yêu quý nhất trần đời sau Lotte của chàng... Wilhelm ơi, thật là lý thú khi dạo chơi, chúng tôi nói với nhau về Lotte: trên thế gian này chưa có ai phát minh ra được một cái gì lại tức cười hơn là một mối quan hệ như thế! Vậy mà, trong những lúc ấy, đã nhiều lần mắt tôi rưng lệ khi Albert kể cho tôi nghe về bà mẹ đảm đang đức hạnh của nàng, rằng lúc hấp hối bà cụ đã giao lại gia đình và mấy đứa con nhỏ cho Lotte, đã gửi gắm con gái bà cho Albert ra sao, và nàng, từ độ ấy, đã sống theo tinh thần mới, và do sự tận tâm chăm sóc gia đình và tính tình nghiêm trang, nàng đã trở thành một người mẹ thực thụ của mấy đứa em như thế nào; và không có giờ phút nào trôi qua nàng lại không thương yêu chúng, không bộn bề công việc, vậy mà nàng vẫn thanh https://thuviensach.vn thản, vẫn tươi vui như thế... Tôi đi cạnh Albert, đưa tay ngắt những bông hoa ven đường, cẩn thận kết thành một bó hoa và... quăng xuống dòng nước đang chảy qua, và tôi đưa mắt nhìn theo những cánh hoa cứ lặng lờ trôi đi, xa xa mãi... Tôi không biết đã báo tin này cho bạn hay chưa: Albert sẽ ở lại đây, chàng sẽ được triều đình bổ nhiệm vào một chức vị có bổng lộc khá hậu, triều đình rất quý trọng chàng. Trong công việc, tôi ít gặp người nào có thể sánh với chàng về sự mẫn cán và tính tình cẩn trọng. Ngày 12 tháng Tám Đưong nhiên, Albert là con người tốt nhất ở dưới vòm trời này. Hôm qua, tôi đã có một cuộc tiếp xúc thật tuyệt vời với chàng. Tôi đến từ biệt chàng, vì bỗng nhiên tôi nảy ra ý muốn cưỡi ngựa đi chơi núi, và cũng từ nơi ấy, tôi đang viết thư cho bạn đây. Khi tôi đi tới đi lui trong phòng Albert thì những khẩu súng của chàng đập vào mắt tôi. - "Bạn cho tôi mưọn mấy cây súng này nhé, tôi nói, để mang theo trong chuyến đi du ngoạn." Chàng đáp: "Rất sẵn sàng, nếu như bạn chịu khó lắp đạn lấy! Tôi treo súng thực ra chỉ làm vì." Tôi cầm một cây súng xuống, Albert nói tiếp: - "Từ dạo tôi bị cái tính cẩn trọng của tôi chơi cho một vố đau, tôi chẳng thiết gì khí giới nữa." Tôi tò mò muốn biết chuyện gì đã xảy ra. Chàng kể: - "Hồi đó, tôi đến nghỉ khoảng ba tháng tại nhà một người bạn ở miền quê, tôi mang theo hai khẩu súng chưa nạp đạn và ngủ rất yên bình. Nhưng vào một buổi chiều mưa đang ngồi rảnh rỗi, chẳng hiểu sao tôi lại nảy ra ý nghĩ là chúng tôi có thể bị đột nhập bất ngờ, và có thể sẽ phải dùng đến súng, và có thể... Bạn biết rõ như thế nào rồi. Tôi bèn giao súng cho tên gia nhân lau chùi và nạp đạn, nhung hắn lại quay ra chòng ghẹo mấy đứa hầu gái, dùng súng dọa họ, và Chúa ơi! Chỉ có Chúa mới biết vì sao súng lại phát hỏa, đạn đã nạp bắn trúng bàn tay phải của một đứa hầu gái, phá gãy ngón tay cái. Tôi đã phải nghe mọi lời ta thán, và hơn nữa, lại còn phải trả tiền điều trị cho con bé. https://thuviensach.vn Từ đấy, súng của tôi chẳng bao giờ nạp đạn. Anh bạn quý thấy chưa, sự cẩn trọng nào có ích gì đâu? Trong những mối hiểm họa đang rình rập mình, nào có ai học được hết chữ ngờ! Tuy nhiên..." Wilhelm, giờ thì bạn đã rõ là tôi quý mến Albert như thế nào, trừ hai tiếng tuynhiên của chàng, bởi lẽ bất kỳ ai cũng tự hiểu được rằng: một quy tắc tổng quát bao giờ cũng có những ngoại lệ, phải không bạn? Nhưng Albert lại thận trọng khôn lường! Một khi chàng tưởng mình đã nói điều gì đó vội vàng, thất thố, chung chung và nửa vời, thì chàng sẽ không ngớt lời thanh minh đối với bạn, để hạn chế, cải chính hoặc thêm bớt điều đã nói, cho tới khi sự việc chẳng còn lại gì hết. Trong chuyện này cũng vậy, Albert tiến rất sâu vào bài bản: cuối cùng, tôi chẳng còn nghe chàng nói gì nữa, tôi rơi vào tâm trạng khó chịu, và đột ngột, tôi gí họng súng vào trán tôi, phía bên trên mắt phải. - "Trời đất ơi!" Albert kêu lên, giật súng khỏi tay tôi. "Làm cái gì thế hả? Hừ!" - "Nhưng súng không nạp đạn kia mà!" tôi đáp. Albert vẫn nóng nảy vặn lại: "Phải, nhưng làm như thế là nghĩa làm sao? Tôi không thể tưởng tượng được vì sao một con người lại có thể điên rồ đến cái mức tự bắn vỡ sọ mình; chỉ riêng ý nghĩ ấy cũng làm tôi kinh tởm!" Tôi kêu lên: "Các người, hễ cứ nói đến chuyện gì là y như rằng phải thốt ra: chuyện đó là điên rồ, chuyện đó là khôn ngoan, chuyện đó là tốt đẹp, chuyện đó là xấu xa! Thế là nghĩa làm sao? Các người đã tìm hiểu sâu xa những động lực bên trong dẫn tới một hành động bao giờ chưa? Các người đã biết chắc chắn những nguyên nhân dẫn đến một hành động hoặc phải dẫn đến một hành động bao giờ chưa? Nếu biết được, chắc các người sẽ không bao giờ phán xét quá vội vã như thế!" Albert bác lại: "Nhưng anh bạn phải thừa nhận với tôi rằng: có một vài hành động luôn luôn là phạm tội, bất luận nguyên nhân như thế nào cũng vẫn là phạm tội." Tôi nhún vai, nhận là chàng có lý về điểm này. https://thuviensach.vn "Nhưng bạn thân mến ơi, tôi tiếp tục, ngay cả ở đây cũng có những ngoại lệ. Cố nhiên ăn cắp là phạm tội, nhưng để cứu mình và cứu vợ con khỏi thảm họa chết đói, một kẻ buộc lòng phải đi móc túi, hỏi kẻ ấy đáng được hướng lòng thương xót hay đáng bị trừng phạt? Ai sẽ là kẻ ném viên đá đầu tiên nguyền rủa một người chồng bị xúc phạm, trong con thịnh nộ cuồng dại, đã giết chết người vợ bất trung và tên lừa lọc hèn hạ của nàng? Ai sẽ là kẻ đầu tiên nguyền rủa một thiếu nữ trong giờ phút hoan lạc mê đại, đã buông mình cho những niềm vui bất tận của tình yêu? Ngay cả luật pháp của chúng ta, cả những tay mô phạm lạnh lùng nhất cũng còn bị xúc động và rút bàn tay trùng phạt lại nữa là!" Albert đáp: "Đấy lại là chuyện khác, vì một người bị những thói đam mê của mình lôi kéo, người ấy sẽ mất mọi khả năng suy nghĩ và bị coi như một kẻ cuồng say hay một kẻ cuồng điên." "Ôi chao, các người có lương tri và phải đạo biết bao! - tôi mỉm cười, thốt lên. - Đam mê! Cuồng say! Cuồng điên! Các người đứng đó mới ung dung làm sao, dửng dưng không một chút cảm thông, hỡi những con người của đạo lý luân thường! Các người sỉ mắng kẻ say, kinh tởm kẻ ngu, bước qua mặt họ như một tên cha cố né tránh họ, và như một tên đạo đức giả khoác tấm áo mộ đạo, các người cảm ơn Chúa, vì Chúa đã không sinh ra các người giống như những kẻ ấy. Riêng tôi, đã nhiều phen cuồng say, và những thói đam mê của tôi không cách xa sự cuồng điên là mấy, nhung cả hai điều đó không làm tôi ân hận, bởi vì trong phạm vi của mình tôi đã nhận ra rằng: xưa nay, những con người phi thường đã thực sự sáng tạo ra một cái gì đó kỳ vĩ, một cái gì đó mà người đời không sao làm được thì ở thời nào cũng bị mang tiếng là thằng cuồng, là kẻ điên đấy bạn ạ! Ngay cả trong đời thường cũng vậy, thật không sao chịu đựng nổi, mỗi khi có một người nào đó trên đường tìm đến một hành động giải thoát, bất ngờ và cao quý, thì y như rằng lại phải nghe thiên hạ gọi với theo: Thằng cha ấy cuồng rồi, hắn điên! Hãy biết xấu hổ và tránh xa hắn ra, hỡi những ai còn https://thuviensach.vn minh mẫn tính táo! Hãy biết xấu hổ và tránh xa hắn ra, hỡi cấc bậc hiền nhân quân tử!'" - "Nhưng đấy cũng lại là những ý niệm kỳ dị của bạn? Albert nói. - Bạn đã phóng đại tất cả mọi chuyện và chắc chắn là ở đây, bạn đã không có lý khi đem so sánh những hành động kỳ vĩ với chuyện tự tủ mà ta đang bàn đến, vì tự tử, người ta chỉ có thể xem xét nó như một sự yếu hèn. Vả chăng, chết thì dễ dàng hơn là kiên cường chịu đựng một cuộc sống đầy khổ đau quằn quại." Tôi đã định cắt đứt câu chuyện, vì không có gì làm cho tôi phẫn nộ hơn là một người nói với tôi bằng những lời khuôn sáo và vô nghĩa, trong khi tôi lại nói bằng cả trái tim mình. Nhưng tôi trấn tĩnh được, vì đã quá nhiều lần tôi phải nghe những câu nói kiểu cách như thế, và đã quá nhiều lần bực bội vì chuyện đó. Tôi đáp lời Albert hơi gay gắt: - "Anh bạn bảo đó là yếu hèn hay sao? Tôi xin bạn đừng để cho ảo giác mê hoặc mình! Một dân tộc rên xiết dưới ách thống trị nghiệt ngã của một tên bạo chúa, bạn đám nói dân tộc ấy yếu hèn hay không khi cuối cùng nó đã đứng lên và đập tan xiềng xích? Một người thấy lửa cháy nhà mình, khiếp đảm, và cảm thấy mọi sức lực bỗng căng ra trong cơ thể, thế là anh ta khiêng được những đồ vật nặng một cách nhẹ nhàng mà bình sinh không sao nhúc nhích được; một người trong cơn điên khùng vì bị xúc phạm đã đám địch lại sáu tên khác và quật ngã chúng, vậy cả hai kẻ đó có phải yếu hèn không? Và anh bạn của tôi ạ, nếu như nỗ lực là sức mạnh, thế thì tại sao vượt quá giới hạn đó lại coi là yếu hèn?" - Albert nhìn tôi, nói: "Xin bạn chớ giận, nhưng những ví dụ bạn đưa ra hình như không ăn nhập gì với câu chuyện!" - "Có thể lắm, - tôi đáp, - người ta vẫn chê tôi là đôi khi lập luận lẩn thẩn và vô nghĩa. Vậy chúng ta hãy tìm một cách khác để hình dung xem tại sao một con người lại quyết định hất bỏ cái gánh nặng cuộc đời vốn thân thiết với mình. Tuy nhiên, chỉ khi nào chúng ta đồng cảm với kẻ khác, chúng ta mới đủ tư cách để phán xét một sự việc. Bản tính con người, - tôi nói tiếp, - tự nó có giới hạn. Nó có thể chịu đựng niềm vui, nỗi buồn và sự đau đớn đến một mức độ nhất định, nhưng quá https://thuviensach.vn mức độ đó, nó quỵ ngã. Vậy thì ở đây vấn đề không phải là một con người kiên cường hay hèn yếu mà là khả năng chịu đựng khổ đau của con người kéo đài được bao lâu, xét về mặt tinh thần hay thể chất. Và tôi lấy làm lạ khi người ta nói rằng: con người tự kết thúc đời mình là hèn nhát, cũng như bảo một người chết vì sốt ác tính là một kẻ hèn nhát thì chẳng đúng chút nào!" Albert kêu lên: "Thật là ngược đời! Một nghịch lý kỳ đị!" Tôi đáp: "Điều đó không hoàn toàn như bạn tưởng đâu! Bạn sẽ đồng ý với tôi rằng: chúng ta gọi một cơn bệnh là nguy hiểm chết người, vì qua đó cơ thể bị hủy hoại đến cái mức mà một phần sức mạnh của thiên nhiên trong ta bị tàn tạ, còn phần khác đã bị vô hiệu hóa, đến nỗi không thể nào khôi phục được, và cũng không có phương thuốc mầu nhiệm nào có thể phục sinh được dòng chảy bình thường của sự sống. Bây giờ, bạn thân mến của tôi, chúng ta hãy áp dụng điều đó cho tinh thần. Hãy xem xét một con người trong cảnh đời tù túng đã bị những ấn tượng dữ dội tác động như thế nào, đã bị những lý tưởng bám riết anh ta ra sao, và cuối cùng, một nỗi đam mê cuồng nhiệt lớn dần lên, cướp đi mất của anh mọi sức mạnh của tư duy bình yên và đẩy anh xuống vực. Một người bình tâm và có lương tri nhìn thấy cảnh ngộ của kẻ khốn khổ ấy, khuyên can anh, nhưng uổng công vô ích! Chuyện này cũng giống như chuyện một người khỏe đứng cạnh giường người ốm, không làm sao truyền sang cho người ốm được mảy may chút sức lực của mình!" Đối với Albert, nói the quá chung chung. Tôi nhắc Albert nhớ đến chuyện một thiếu nữ mới đây được người ta tìm thấy đã chết ở dưới hồ1717. Tôi kể lại cho chàng nghe: - "Thiếu nữ ấy là một người nhân hậu, lớn lên trong vòng đời chật hẹp của cuộc sống gia đình, tất bật suốt tuần vì công việc, đến nỗi nàng không biết một thú vui nào khác ngoài mỗi chuyện là Chủ nhật https://thuviensach.vn trang điểm bằng những thứ rẻ tiền lâu dần tích cóp được và cùng các bạn dạo chơi vùng ngoại ô, hãn hữu được khiêu vũ một lần trong dịp lễ hội lớn, còn thường ra, nàng chỉ có một đôi giờ thanh thản để hào hứng tán gẫu với cô bạn láng giềng về nguyên do của một cuộc cãi lộn hay những chuyện gièm pha... Nhưng cuối cùng, bản tính nồng nhiệt của nàng đã cảm nhận được những khát vọng thầm kín sâu xa hơn, và những khát vọng ấy cứ lớn mãi lên bởi những lời tán tụng của đàn ông. Dần dần, những thú vui trước đây của nàng đã trở nên vô vị, cho tới khi nàng được gặp một chàng trai và bị cái cảm giác kỳ lạ không sao cưỡng lại được cuốn hút mình... đến với chàng; giờ đây, mọi hy vọng của đời nàng gửi gắm ở nơi chàng, nàng đã quên đi thế giới ở quanh mình, nàng không nghe thấy gì nữa, không nhìn thấy gì nữa, không cảm nhận được gì nữa ngoài một người duy nhất, đó là chàng, và lòng nàng đời đoạn chỉ một người duy nhất đó thôi. Vì không bị những thú vui nhạt nhẽo của chứng tật làm dáng vô duyên làm tổn hại, nên khát vọng của nàng hướng thẳng tới cái đích là muốn thuộc về chàng, nàng muốn tìm thấy hạnh phúc trong sự gắn bó bất tận với người con trai ấy, muốn tận hưởng trọn vẹn và hòa hợp tất cả mọi niềm vui mà nàng hằng khao khát. Những lời hứa hẹn được nói đi nói lại nhiều lần đối với nàng đã in những dấu tích chắc chắn, bảo đảm cho mọi niềm hy vọng; những cử chỉ âu yếm mạnh bạo đã rạo rực nhân mãi lên nỗi khát vọng trong lòng nàng, vây phủ ngập hồn nàng; nàng chập chờn trong bâng khuâng, trong sự tiên cảm về mọi niềm hoan lạc, và lâng lâng ngây ngất đến cùng độ, cuối cùng nàng đã đang rộng hai tay ôm siết lấy mọi mơ ước của đời mình. - Và nàng bị người yêu ruồng bỏ. - Tê tái, không hồn, nàng đứng trước vực thẳm, mọi thứ sầm tối vây quanh nàng, không một chút tương lai, không một lời an ủi, chẳng biết gì đến mai sau! Bởi vì, nhờ có người ấy, nàng mới cảm thấy mình hiện hữu, và chính người ấy đã bỏ nàng bơ vơ. Nàng không nhìn thấy nữa cái thế giới bao la trước mắt nàng, nàng không biết đến bao người khác có thể bù đắp cho những gì mất mát nàng phải chịu, nàng thấy mình cô đơn và bị cả nhân quần ruồng rẫy - và mù quáng, bị dồn vào ngõ cụt bởi sự quẫn bách khủng khiếp của trái tim, nàng gieo mình xuống làn nước để đập tắt những đón đau quằn quại, để cái chết sẽ ôm ấp cưu mang nàng. - Bạn thấy https://thuviensach.vn không, Albert, đấy cũng là câu chuyện của biết bao con người! Nào, bạn nói đi, có phải nó cũng giống một căn bệnh hiểm nghèo hay không? Bản tính con người không còn tìm được lối thoát nào để ra khỏi mê cung nữa, đó là mê cung của những sức mạnh đã bị rối loạn và chống đối lẫn nhau, và con người phải chết. Thật là vô phúc cho kẻ nào, khi chứng kiến cảnh tượng này mà lại nói: một con điên. Giá như cô nàng biết chờ đợi, biết chờ cho thời gian làm nguôi lòng, rồi thì nỗi thất vọng sẽ tự nó tan đi, và một người đàn ông khác sẽ tìm đến an ủi!... Nói như vậy thì không khác gì bảo rằng: thằng điên! Ai lại đi chết vì con sốt ác tính! Giá như hắn biết chờ đợi cho đến khi sức lực được bình phục, khí huyết được lưu thông, máu trong người bình thường trở lại, thế có phải là vạn sự đều sẽ tốt lành không, và hắn sẽ còn sống đến tận ngày hôm nay!" Albert, vẫn chưa thấy sự so sánh của tôi là rõ ràng, nên còn bác lại một đôi điều. Chàng bảo tôi chỉ mới nói về một thiếu nữ tầm thường và khờ khạo, nhưng một người có tri thức, không bị giới hạn chật hẹp đến như thế, hiểu biết các mối tương quan thấu đáo hơn sẽ thanh minh thế nào về hành động như vậy, điều này chàng không sao hiểu nổi. Tôi kêu lên: - "Ôi, anh bạn của tôi, người nào chả là người, một chút ít tri thức hơn kẻ khác thì có giá trị gì, khi mà sự đam mê nổi loạn, khi mà những giới hạn của nhân loại quá chật hẹp dồn nén một con người! Hơn nữa... Nhưng thôi... để một dịp khác," tôi vừa nói vừa đưa tay lấy mũ. Ôi, trái tim tôi đã ứ tràn! Chúng tôi chia tay nhau mà không hề hiểu nhau. Vả chăng, trên thế gian này, con người đâu đã dễ hiểu nhau! Ngày 15 tháng Tám Quaá tình trên thế gian này, chỉ có tình yêu mới làm cho con người thấy sống là cần thiết. Tôi cảm nhận được điều đó là nhờ có Lotte, nàng không https://thuviensach.vn muốn mất tôi, và nhờ lũ trẻ chẳng có ý nghĩ nào khác là ngày mai và ngày mai tôi lại đến với chúng. Hôm nay, tôi đến so đây đàn cho Lotte, nhưng không làm được gì vì mấy đứa nhỏ cứ nài nỉ đời tôi phải kể chuyện, vì chính Lotte cũng bảo tôi nên chiều theo ý chúng. Tôi phát cho chúng thức ăn chiều, bây giờ chúng cũng thích nhận bánh từ tay tôi như từ tay Lotte, rồi tôi kể cho chúng nghe câu chuyện chúng ưa thích về một nàng công chúa được những bàn tay vô hình cung phụng. Tôi học được nhiều điều, xin cam đoan với bạn như vậy, và tôi kinh ngạc vì ấn tượng mà câu chuyện gây ra đối với mấy đứa trẻ. Vì khi kể, thỉnh thoảng tôi đã bịa ra một biến cố, nhưng lần sau kể lại tôi quên khuấy đi mất, thế là chúng nhao nhao lên: chỗ ấy lần truớc khác kia mà! Đến nỗi bây giờ tôi phải tập để kể cho chúng nghe như người đọc nguyên văn, với những âm điệu lên bổng xuống trầm, ngân nga y hệt như lần trước. Từ chuyện đó tôi hiểu rằng: khi tái bản một cuốn truyện, nếu tác giả lại thay đổi, thêm bớt thì nhất thiết tác giả đã làm hại đời quyển sách của mình, cho dù nó có tăng thêm gấp bội lần thi vị! Ấn tuợng đầu tiên dễ in sâu vào tâm trí chúng ta, và con người được tạo ra là cốt để cho người đời thuyết phục mình theo những chuyện phiêu lưu, kỳ dị nhất; những chuyện ấy cũng khắc sâu ngay vào tâm trí con người, và thật vô phúc thay cho kẻ nào lại muốn xóa nhòa và hủy hoại ấn tuợng khỏi tâm trí con người! Ngày 18 tháng Tám Có lẽ nào đời lại như thế ư: những gì làm cho con người ngây ngất hạnh phúc lại trở thành cội nguồn của mọi khổ đau? Cái cảm giác nồng ấm trong trái tim tôi đối với thiên nhiên đầy sức sống, cảm giác từng phủ ngập con người tôi trong biết bao niềm hoan lạc cuộc đời, từng biến thế giới vây quanh tôi thành một thiên đường - giờ đây đối với tôi, nó đã thành một cực hình không sao chịu đựng nổi, đã trở thành một ác thần hành hạ tôi, bám riết tôi trên khắp mọi nẻo đường. Xưa kia, từ mỏm https://thuviensach.vn đá cao, khi tôi ngắm nhìn cánh đồng phì nhiêu bên kia sông chạy đài tới triền đồi, khi tôi thấy mọi thứ ở quanh tôi đâm chồi nảy lộc, khơi nguồn mạch sống; khi tôi chăm chú nhìn rặng núi phủ trên mình những cây cao bóng cả và những thung lũng uốn lượn quanh co rợp bóng mát của rừng cây thân thương; khi tôi thấy con sông hiền hòa lách mình qua những khóm lau bờ sậy xào xạc, in bóng những bông mây trìu mến được gió chiều thổi nhẹ ru đưa giữa bầu trời; khi tôi nghe thấy tiếng chim muông ở quanh tôi làm xao động cánh rừng; khi tôi nhìn những đàn muỗi đang can trường nhảy múa trong ráng chiều đỏ rực cuối ngày của vầng đương, và khi tia nắng cuối cùng rùng mình giục giã con cánh cam đang ngâm nga thoát mình khỏi bờ cỏ, và tiếng lao xao chao động nhẹ nhàng gợi tôi chú tâm tới mặt đất, tới rong rêu đang hút lấy dưỡng chất từ mỏm đá khô cứng dưới chân tôi, tới những cây kim tước chỉ bám vào bờ cát khô cằn để trườn mình mọc đậy, - thì tất cả, tất cả như hé mở cho tôi cái cuộc sống nội lực, thiêng liêng và nồng nhiệt của thiên nhiên. Tôi đã đón nhận tất cả những cái đó vào trái tim nồng ấm của mình! Trong sự sung mãn tràn trề ấy, tôi thấy mình như được hóa thánh thần, và trong hồn tôi, những hình ảnh nguy nga của thế giới vô song dạt dào sống động. Tôi như người đứng giữa những ngọn núi khổng lồ, trước mặt là vực thẳm, thác nước trời dội xuống, những dòng sông cuộn chảy dưới chân tôi, và núi rừng vang vọng... Và tôi nhìn thấy tất cả đang vận động, đang kiến tạo trong lòng sâu trái đất, nhìn thấy những sức mạnh chưa được khám phá, và trên mặt đất, dưới bầu trời, tôi thấy những sinh linh muôn hình muôn vẻ chen chúc nhau sinh tồn, và thấy những con người co mình chắc chắn trong những căn nhà tí hơn, xây tổ ấm, và theo ý họ thì họ đang cai trị cả thế giới bao la! Hỡi con người điên dại đáng thương! Ngươi coi tất cả đều nhỏ bé chỉ vì ngươi cũng vô cùng nhỏ bé...! Từ núi non hiểm trở, qua những miền hoang vu không in đâu chân người, cho đến tận cùng của đại đương xa lạ, đâu đâu cũng có anh linh của đấng Sáng tạo vĩnh hằng, và Người vui khi mỗi một hạt bụi cảm nhận được Người và tồn tại. - Ôi chao! Ngày ấy, đã biết bao lần tôi ao ước được cưỡi lên cánh hạc đang lướt ngang qua đầu để bay tới bến bờ của Đại dương vô lượng, ao ước được ghé môi vào chén rượu sủi tăm của Vô biên để uống lấy niềm hoan lạc của https://thuviensach.vn Đời đang ầm ào vỗ sóng, và dù chỉ là khoảnh khắc, dù chỉ với sức lực hạn hẹp của con tim, tôi củng muốn được nếm trải một giọt nồng ngây ngất của Tạo hóa, mà tất cả đều được tạo ra từ chính mình và bởi chính mình! Bạn ơi, chỉ có hoài niệm về những giờ phút ấy mới an ủi được lòng tôi. Nhưng ngay cả những cố gắng của tôi để hồi tưởng và diễn tả lại những cảm giác không sao diễn tả được trên kia, tuy nó nâng hồn tôi vượt lên khỏi chính mình, nhưng rồi lại làm tôi cảm nhận được gấp bội nỗi lo âu về hiện trạng đang bủa vây quanh tôi. Trước tâm hồn tôi, một cái gì đó đã hé mở như một tấm rèm được kéo lên, và trước mắt tồi, khung cảnh về một cuộc sống bất tận đã biến thành vực thẩm của nấm mồ ngàn đời rộng mở. Chẳng lẽ có thể nói: - Đó là tồn tại! Khi mọi thứ đã qua đi? Khi mọi thứ đã tan nhanh như ánh chớp, khi toàn bộ sức mạnh của hiện hữu rất ít khi bền vững và, ôi chao! Khi con người bị cuốn phăng vào dòng đời, bị nhận chìm và bị quăng quật nát tan bên ghềnh đá? Chẳng có giây phút nào đời không day dứt bạn, không day dứt những người thân của bạn, và dù bạn không phải là một kẻ ác đi nữa... Một cuộc dạo chơi vô tư nhất cũng đã hủy hoại cuộc sống của hàng ngàn con sâu nhỏ đáng thương! Chỉ một bước chân thôi, thế là bao công trình lao khổ của bầy kiến đã tiêu ma, cả một thế giới nhỏ bé bị vùi sâu trong nấm mồ ô nhục. A! Đâu có phải những thảm họa lớn lao nhưng hiếm khi xảy ra trên thế gian, đâu có phải những trận lũ lụt cuốn phăng bao làng mạc, đâu có phải những trận động đất chôn vùi bao đô thị làm cho tôi xúc động, mà trái tim tôi đau thương vì cái sức mạnh tiềm ẩn trong thiên nhiên đang mòn mỏi. Có cái gì mà sức mạnh ấy tác thành và tạo đựng lại không hủy hoại xung quanh và hủy hoại chính bản thân mình. Và thế đấy, tôi loạng choạng lo âu; trời và đất, và những sức mạnh tiềm tàng vây quanh tôi, tôi không thấy gì hết, tôi chỉ thấy hình ảnh con quái vật đời đời nhai lại và đời đời hủy hoại mình. Ngày 21 tháng Tám https://thuviensach.vn Tôi đã hoài công đang tay về phía nàng, vào lúc ban mai, khi tôi mơ màng tỉnh thức sau một giấc mộng nặng nề; và đêm đến, tôi đã hoài công tìm nàng bên cạnh tôi, khi một giấc mơ trinh trắng và hạnh phúc đánh lừa tôi, tưởng đâu mình đang ngồi bên nàng ngoài đồng nội, đang cầm bàn tay nàng và phủ lên đó muôn ngàn nụ hôn nồng. Ôi chao! Khi còn đang chập chờn trong giấc mộng, tôi đã loạng choạng tìm kiếm nàng, và giật mình tỉnh giấc - một dòng suối lệ trào tuôn từ trái tim thắt nghẹn của tôi, và tôi khóc khôn nguôi trước một tương lai mịt mùng ảm đạm. Ngày 22 tháng Tám Thật bất hạnh, Wilhelm, mọi sức lực năng động trong tôi đã lạc điệu mất rồi, đã rã rời, bất định. Tôi không thể sống nhàn hạ, nhưng cũng không thể làm được gì. Chẳng còn đâu trí lực để tưởng tượng, chẳng còn đâu cảm xúc trước thiên nhiên và sách vở chỉ làm tôi lợm giọng. Khi chúng ta thiếu vắng với chính mình, thì với ta, tất cả đều thiếu vắng. Xin thề với bạn là đôi khi tôi ước mình làm người thợ công nhật, chỉ cốt để ban mai khi tỉnh đậy có được viễn cảnh về một ngày sẽ đến, một niềm thôi thúc, một hy vọng. Tôi thường ganh tị với Albert, khi thấy chàng chúi đầu vào những tập hồ sơ, và tôi hình dung ở địa vị của chàng, tôi sẽ thấy vô cùng hạnh phúc! Đã bao lần tôi nghĩ đến chuyện viết thư cho bạn và cho quan thượng thư để xin một việc làm trong sứ quán, mà theo bạn thì chuyện đó đối với tôi chắc chắn sẽ êm xuôi. Tôi cũng tin như vậy. Từ lâu quan thượng thư đã có lòng quý mến tôi, ngài thường thúc ép tôi nên hiến mình cho một công vụ nào đó, và có lúc, tôi đã thấy xiêu lòng. Nhưng sau đó, khi nghĩ lại chuyện này, tôi bất giác nhớ đến chuyện ngụ ngôn về con ngựa: Chồn chân trong cuộc sống tự do, nó để cho người đời thắng yên cưong và cưỡi nó thành thân tàn ma đại! Tôi không biết mình nên làm gì nữa. Bạn thân mến ơi! Phải chăng cái khát https://thuviensach.vn vọng muốn đổi gió trong tôi chính là sự chồn chân nhức nhối trong tâm can, và nó sẽ còn rượt đuổi theo tôi cùng khắp mọi phương trời? Ngày 28 tháng Tám Thật ra, nếu như căn bệnh của tôi có thể cứu chữa được, thì những người bạn ấy sẽ chữa chạy đến cùng. Hôm nay là sinh nhật tôi, từ sáng sớm, tôi đã nhận được một gói quà nhỏ của Albert 1818. Vừa mở ra, vật trước hên đập ngay vào mắt tôi là một chiếc nơ màu hồng nhạt mà Lotte đã đính trước ngực, khi tôi gặp nàng lần đầu và đã nhiều lần hỏi xin nàng. Ngoài ra còn có hai cuốn sách nhỏ (loại bỏ túi), đó là tập thơ Homer do Wetstein xuất bản, một ấn phẩm tôi vẫn hằng ao ưóc, để mỗi khi đi đạo khỏi phải khệ nệ mang theo cuốn sách đo Ernestie ấn hành. Bạn thấy đấy, họ đã ân cần biết bao trong việc chiều đãi những ý muốn của tôi, và tế nhị biết bao trong việc tìm kiếm những niềm vui nho nhỏ vun đắp cho tình bạn, và điều đó quý giá gấp ngàn lần những món quà hào nhoáng, diệu vợi, mà qua đó chúng ta thấy mình bị sỉ nhục bởi thói hợm mình của những kẻ đem cho. Tôi hôn lên chiếc nơ hàng ngàn lần, và trong từng hơi thở, tôi tận hưởng kỷ niệm về những niềm hoan lạc từng dâng đầy hồn tôi trong những ngày tháng ấy, ngắn ngủi, hạnh phúc, và đã qua đi không bao giờ trở lại! Wilhelm ơi, tôi đâu có thở than, nhưng đời là thế đấy: hoa thơm của cây đời - chỉ là ảo ảnh thôi! Có biết bao nhiêu là hoa tàn nhụy héo chẳng mảy may để lại dấu tích gì! Những bông hoa kết trái mới ít ỏi làm sao! Và những quả cây non tơ ấy, nào có được bao nhiêu đậu tới ngày trái chín! Vậy mà, trái chín nơi kia còn khá sai; và còn... Ô, người anh em của tôi ơi!... Lẽ nào chúng ta lại có thể dửng dưng, khinh thị và bỏ lơi cho trái chín hư thối mà không hề hưởng thụ? Từ biệt bạn! Mùa hè thật tuyệt diệu. Tôi vẫn thường ngồi trên mấy cây lê trong vườn cây ăn quả của Lotte, và dùng đồ hái buộc sào dài, tôi hái những https://thuviensach.vn quả lê cao tít trên ngọn cây. Nàng đứng dưới gốc cây và đón những trái chín tôi chuyển xuống cho nàng. Ngày 30 tháng Tám Hỡi con người bất hạnh kia! Ngươi không phải một thằng điên đấy chứ? Ngươi không tự lừa đối mình đây chứ? Sự si mê cuồng loạn vô biên ấy phỏng có nghĩa lý gì? Tôi không có lời cầu nguyện nào hơn ngoài lời cầu nguyện nàng; trí tưởng tượng của tôi không mang lại cho tôi một hình ảnh nào khác ngoài hình ảnh của nàng, và tất cả những gì vây quanh tôi trên cõi đời, tôi chi nhìn thấy chúng có liên quan đến nàng. Và nhờ thế, tôi tận hưởng một đôi giờ hạnh phúc - cho đến khi tôi buộc lòng phải bứt khỏi nơi nàng! Wilhelm ơi! Nào ai biết trái tim tôi thường xô đẩy hồn tôi đến nơi nao! - Mỗi khi ngồi bên nàng, suốt hai ba giờ liền, tôi chiêm ngưõng hình dáng nàng, cung cách của nàng, đắm mình trong những lời nàng diễn đạt tựa thần tiên, và tất cả các cảm giác trong tôi cứ dần dần dâng trào lên, đôi mắt tôi tối lại, tôi hầu như không còn nghe thấy nữa, cổ họng tôi tắc nghẹn như nghẹt trong bàn tay của một kẻ giết người, và rồi trái tim tôi đập lồng lên, hoang đại, cố sức giải thoát cho những giác quan đang ngột ngạt, nhưng chỉ làm tăng thêm sự rối loạn mà thôi!... Nhiều khi tôi chẳng biết là liệu mình có sống trên đời này hay không, Wilhelm ạ! Và... đôi lần, sự đau khổ đã thắng thế, và nếu như Lotte không ban cho tôi một niềm an ủi khốn cùng là được khóc trên tay nàng để làm vọi nỗi đau... thì lúc ấy, tôi phải đi ngay... tôi phải chạy trốn! Và tôi lang thang xa tít ngoài cánh đồng; tôi trèo lên một ngọn núi hiểm trở; tôi mở đường qua một cánh rừng không có lối đi, tôi xuyên qua những bờ giậu làm cho mình bị thương, tôi lao qua những bụi gai cào rách đa thịt; và đó là niềm vui của tôi. Và lòng tôi vợi buồn đi đôi chút! Nhưng chỉ đôi chút thôi! Và đôi khi, vì mệt mỏi và khô khát, tôi nằm lại đọc đường; có lần, trong đêm khuya giữa khu rừng thanh vắng, trên đầu tôi là trăng rằm sáng https://thuviensach.vn lạnh, tôi ngồi lên một thân cây cong cho bàn chân rớm máu dịu đau, và rồi trong sự vắng lặng đêm tàn ấy, tôi đã thiếp đi vào lúc trời chạng vạng! Ô Wilhelm! Một chốn dung thân cô quạnh trong buồng con tu viện, một chiếc áo lông ngựa dây buộc bằng vải gai, có lẽ đó là sự vỗ về cứu rỗi mà hồn tôi khắc khoải đợi chờ. Giã biệt bạn! Với những đau khổ khôn lưòng ấy, tôi chẳng thấy một kết thúc nào tốt hơn một nấm mồ. Ngày 3 tháng Chín Phải ra đi! Wilhelm, xin cám ơn bạn đã thôi thúc và củng cố cái quyết định còn chao đảo của tôi. Đã hai tuần nay tôi quẩn quanh với ý định xa nàng. Tôi phải ra đi! Nàng lại vào thị trấn thăm bạn gái. Và Albert... và... Tôi phải ra đi! Ngày 10 tháng Chín Wilhelm ơi! Một đêm mới kỳ lạ biết bao! Và giờ đây tôi đã vượt qua được tất cả. Tôi sẽ không bao giờ gặp lại nàng nữa! Ôi, người bạn tốt nhất của tôi ơi! Giá như tôi có thể bay đến níu lấy cổ bạn, có thể thổ lộ với bạn bằng nỗi niềm xúc động sâu xa và dòng ỉệ chứa chan tất cả những tình cảm náo động hồn tôi! Tôi ngồi đây, và khó nhọc lắm tôi mới thở được; tôi tìm cách tự trấn tĩnh và chờ đợi ban mai, khi mặt trời mọc đậy thì ngựa xe đã chờ tôi trước cửa. A! Nàng đang ngủ một giấc yên lành, và không nghĩ rằng nàng sẽ chẳng bao giờ còn gặp lại tôi nữa. Tôi đã tự dứt mình ra khỏi cuộc đời nàng và trong hai giờ trò chuyện, tôi đã đủ nghị lực để không tiết lộ với nàng ý định của tôi. Và Chúa ơi! Cuộc trò chuyện mới tuyệt diệu làm sao! https://thuviensach.vn Albert hứa với tôi là ngay sau khi dùng xong bữa tối, chàng sẽ cùng Lotte có mặt ở ngoài vưòn. Tôi đứng trên sân thượng, dưới tán lá những cây dẻ cao, đưa mắt nhìn mặt trời đang lặn, lần cuối cùng đối với tôi, mặt trời lặn trên thung lũng thân thương và dòng sông hiền dịu. Đã biết bao lần tôi cùng nàng đứng nơi đây và say sưa chiêm ngưỡng cảnh trí diễm lệ này! Và giờ đây... Tôi bước tới bước lui trên con đường đã trở nên vô cùng thân thiết đối với tôi, một sức mạnh bí ẩn và thân tình đã thường níu chân tôi đừng lại ở nơi đây, ngay cả khi tôi chưa quen Lotte! Và chúng tôi, khi khỏi đầu tình bạn, chúng tôi đã vui sướng xiết bao khi khám phá ra rằng cả hai cùng yêu mến phong cảnh này; và chắc chắn đó là một trong những phong cảnh lãng mạn nhất mà tôi được thấy trong nghệ thuật sáng tạo. Trước tiên, đứng giữa những cây dẻ, ta có được một viễn cảnh xa rộng... A, tôi nhớ rồi, tôi đã viết cho bạn bao nhiêu lần về những cây dẻ gai tạo nên những bức tường - cây cao vây lấy bạn, rồi con đường trở nên thâm u bởi những bụi cây sum suê mọc hai bên, để cuối cùng, tất cả khép lại trong một khoảng không gian nhỏ hẹp, nơi mọi cơn ớn lạnh rùng mình của nỗi cô đơn đang chờn vờn vây quanh. Tôi vẫn còn nhớ cái cảm giác cô tịch đã xâm chiếm lòng tôi, khi tôi đến đây lần đầu tiên vào một buổi trưa hè đứng bóng. Và tôi đã mơ hồ tiên cảm rằng: nơi ấy, một ngày kia sẽ còn trở thành một diễn trường của nỗi niềm hoan lạc và muôn nỗi khổ đau. Tôi cứ đắm chìm trong những suy tư ngọt ngào và khắc khoải về giây phút chia phôi và tái ngộ, như thế khoảng nửa giờ, rồi tôi nghe thấy tiếng chân họ đi lên sân thượng. Tôi chạy đến với họ và với nỗi niềm xúc động khôn xiết, tôi cầm lấy tay Lotte và hôn lên tay nàng. Khi chúng tôi cùng lên tới sân thượng, thì vầng trăng cũng bắt đầu ló dạng sau những bụi cây phía triền đồi. Trong khi trò chuyện, chúng tôi đã tiến đến gần thư phòng mờ tối lúc nào mà không hay. Lotte bước vào và ngồi xuống. Albert ngồi cạnh nàng, và cả tôi nữa. Nhưng lòng tôi bồn chồn không sao ngồi yên được; tôi đứng đậy, tiến đến trước nàng, bước tới bước lui, rồi lại ngồi xuống: tôi đang sống trong tâm trạng phấp phỏng những lo âu. Nàng chỉ cho chúng tôi thấy những bóng sáng lung linh tuyệt đẹp của vầng trăng, lúc ấy đã lấp ló https://thuviensach.vn trên bức tường bằng những cây dẻ gai và rọi sáng cả một vùng sân thượng trước mặt chúng tôi: quả là một quang cảnh thật diễm lệ, thậm chí còn ru say lòng người, vì chúng tôi bị vây phủ trong bóng đêm đày đặc. Chúng tôi cùng im lặng, một lúc sau, Lotte lên tiếng: - "Không bao giờ, vâng, không bao giờ đi đạo dưới ánh trăng mà hồn tôi không nghĩ đến những người thân đã quá cố, hoặc không bị xúc động bởi sự tiên cảm về cái chết và về tương lai. Chúng ta sẽ trường tồn! - nàng nói tiếp bằng một giọng biểu lộ những tình cảm huyền diệu nhất, - nhưng... Werther, liệu rồi đây chúng ta còn gặp nhau nữa không? Liệu chúng ta còn nhận ra nhau không? Anh mường tượng ra sao về chuyện đó? Ý anh thế nào?" - "Lotte, - tôi vừa đáp vừa đưa tay cho nàng, mắt nhòa lệ, - chúng ta sẽ gặp lại nhau! Dầu ở kiếp này hay kiếp khác, chúng ta sẽ gặp lại nhau!"... - Tôi không thể nói tiếp được nữa, Wilhelm, sao nàng lại hỏi tôi như thế nhỉ, trong lúc lòng tôi đang đau đớn nỗi chia ly! Nàng tiếp lời: - "Và liệu những người thân yêu đã quá cố của chúng ta có biết đến chúng ta chăng? Liệu họ có linh cảm được rằng trong khi sung sướng, chúng ta vẫn tưởng nhớ đến họ với một tình yêu nồng nàn hay không? Ôi! Hình ảnh của mẹ tôi vẫn hằng hiển hiện trước mắt tôi mỗi khi chiều xuống, khi tôi ngồi giữa những đứa con của người, giờ đây như bầy con của tôi, và chúng quây quần quanh tôi như ngày xưa đã quây quanh mẹ. Mỗi khi ngước mắt nhìn trời với giọt lệ nhớ thương, tôi vẫn cầu mong mẹ có thể nhìn thấy tôi trong khoảnh khắc, xem tôi giữ lời hứa với người vào giờ phút lâm chung như thế nào: tôi hứa sẽ làm mẹ cho mấy đứa con của người! Và tôi đã thảng thốt kêu lên: - 'Mẹ ơi, mẹ yêu quý nhất đời, xin mẹ hãy tha thứ cho con, nếu như con đối với các em không sao được như mẹ ngày xưa. Thương ôi! Con đã làm tất cả những gì con có thể làm; các em con được ăn mặc, được nuôi dưỡng, và hơn thế nữa, mẹ ơi, chúng được chiều chuộng và thương yêu. Hỡi linh hồn thánh thiện và thân yêu của mẹ, ước gì mẹ thấy được sự hòa hợp giữa chúng con! Mẹ sẽ ngợi ca đức Chúa Trời với tấm lòng biết ơn nồng nhiệt nhất, biết ơn vị Chúa mà trong lúc lâm chung, mẹ đã khóc https://thuviensach.vn những giọt lệ cuối cùng cay đắng biết đường bao cầu nguyện Người rủ lòng thương đến lũ con thơ!'" Ôi, Wilhelm, nàng đã nói như thế đấy! Chẳng ai có thể truyền đạt lại lời nàng đã thốt ra! Những dòng chữ vô hồn, băng giá kia, làm sao có thể diễn tả được những tinh hoa thiên thần của hồn nàng! Albert dịu dàng ngắt lời nàng: - "Lotte thương yêu! Chuyện đó làm em xúc cảm quá chừng! Anh biết tâm hồn em rất thân thiết với những ý tưởng này, nhưng anh xin em..." - "Ô, Albert, - nàng đáp. - Em biết chứ, em biết anh không quên những buổi tối chúng ta cùng ngồi bên một chiếc bàn tròn nho nhỏ, khi cha em đi xa chưa về, và chúng ta đã cho mấy đứa trẻ đi ngủ. Anh thường mang theo một cuốn sách hay, nhưng có mấy khi anh đọc được gì đâu: Sự tôn kính tâm hồn kỳ diệu kia há chẳng cao đẹp hơn tất cả mọi thứ sao? Ôi, người đàn bà xinh đẹp, hiền dịu, vui tươi và ham làm biết bao! Chúa đã biết đến những giọt lệ của em, đã biết bao lần em than khóc trên giường, hạ mình cầu xin Chúa cho em được như mẹ." - "Lotte!" tôi kêu lên và quỳ xuống chân nàng, tôi cầm lấy tay nàng và đan lên đó muôn ngàn giọt lệ. - "Lotte! cầu Chúa ban phước lành cho em cùng hồn thiêng của mẹ!" - "Giá như anh được quen biết người, - nàng vừa nói vừa siết chặt bàn tay tôi. - Người xứng đáng để được anh biết đến!" Tôi tưởng mình tan thành mây khói. Chưa bao giờ tôi được nghe một lời nào lại cao đẹp như thế, vinh hạnh như thế nói về tôi... Nàng tiếp lời: - "Vậy mà người đàn bà ấy đã phải ra đi, giữa những tháng năm xuân sắc của đời mình, phải ra đi lúc đứa con trai non đại nhất của người chưa tròn đầy sáu tháng! Cơn bệnh của người không lâu; người bình thản cam chịu. Chỉ có những đứa con của người làm cho người xót xa, nhất là đứa út. Khi biết mình sắp ra đi, người bảo tôi: 'Con hãy đem chúng lên với mẹ.' Tôi dẫn chúng vào phòng. Tội nghiệp mấy đứa nhỏ, chúng không hay biết gì, còn những đứa lớn vẻ mặt thất đảm đứng chung quanh giường người. Người dâng tay lên cầu nguyện cho các con, lần lượt hôn tay từng đứa, đoạn nhủ chúng về lại phòng, rồi bảo tôi: - 'Con hãy làm mẹ của các em!' Tôi hứa vâng lời. - 'Con gái yêu của mẹ, - người nói tiếp, - con hứa như thế là nhiều https://thuviensach.vn lắm đấy, con ạ! Phải có trái tim của một người mẹ! Đôi mắt của một người mẹ! Những giọt lệ biết ơn mà đã bao lần mẹ nhìn thấy ở nơi con làm cho mẹ yên lòng rằng con hiểu lời mẹ. Hãy có trái tim và đôi mắt như thế đành cho các em con! Và đối với cha con, hãy có một tấm lòng trung hiếu và sự tòng phục như một người vợ. Con sẽ an ủi người...' Mẹ đời gặp cha. Người đã bỏ ra ngoài để che giấu nỗi khổ đau cùng cực trước các con. Người đàn ông ấy đã hoàn toàn tan nát cõi lòng! "Albert, lúc ấy anh cũng có mặt ở trong phòng. Mẹ nghe thấy tiếng chân người nên hỏi ai đó, rồi bảo anh đến gần. Và mẹ nhìn anh, nhìn em, với ánh mắt thanh thản chứa chan niềm an ủi rằng chúng ta sẽ hạnh phúc, chúng ta sẽ cùng nhau hạnh phúc... Albert ôm lấy mẹ, vừa hôn vừa kêu lên: 'Chúng con đây, mẹ ơi! Chúng con sẽ hạnh phúc!' Con người Albert vốn điềm tĩnh lúc ấy đã hoàn toàn mất tự chủ, còn tôi, tôi không biết gì nữa." "Werther! - nàng tiếp lời. - Vậy là người đàn bà ấy không còn ở cõi đời! Ôi, Chúa ơi, mỗi khi nghĩ đến lúc người ta khiêng đi mất của mình con người yêu quý nhất cuộc đời, thật đau đớn biết bao! Và chẳng có ai cảm nhận nỗi đau ấy mãnh liệt bằng mấy đứa trẻ, mãi sau này chúng vẫn còn kêu thương: những người mặc đồ đen đã mang mẹ đi mất rồi!..." Nàng đứng đậy. Tôi sực tỉnh và xúc động khôn cùng. Tôi cứ phải ngồi yên, và giữ lấy tay nàng. - "Chúng mình phải về thôi, khuya mất rồi!" nàng nói. Nàng muốn rút tay ra, nhưng tôi càng giữ chặt. - "Chúng ta sẽ gặp lại nhau, - tôi kêu lên, - chúng ta sẽ tìm thấy nhau, và dù dưới hình đáng nào mặc lòng, chúng ta sẽ vẫn nhận ra nhau. Tôi đi đây, - tôi nói tiếp, - tôi tự ý đi xa, nhưng bảo rằng sẽ đi xa vĩnh viễn, tôi không sao chịu nổi. Vĩnh biệt nhé, Lotte! Vĩnh biệt, Albert! Chúng ta sẽ gặp lại nhau!" - "Vào ngày mai," nàng đáp lại và mỉm cười trêu tôi. Và ngày mai ấy, tôi đã cảm thấy rồi! A! nàng chẳng biết, khi nàng rút tay ra khỏi tay tôi. Hai người đi xuống lối mòn. Tôi đứng yên, đõi mắt nhìn theo họ bước đi trong ánh trăng, và tôi vật mình xuống, khóc cho thỏa nỗi lòng, rồi đột ngột vùng dậy, tôi chạy ra sân thượng, nhìn xuống dưới kia; trong bóng tối của https://thuviensach.vn những cây bồ đề cổ thụ, tôi còn thấy thấp thoáng chiếc áo dài trắng của nàng lấp loáng về phía cổng vườn; tôi đang hai tay về phía nàng, và tất cả nhòa đi, tan biến mất. https://thuviensach.vn QUYỂN THỨ HAI https://thuviensach.vn Ngày 20 tháng Mười năm 1771 Chúng tôi đến đây ngày hôm qua. Viên sứ thần không được khỏe và sẽ phải nằm nhà vài ba hôm. Giá như ông ta không quái dị đến nỗi ấy, mọi việc có lẽ tốt đẹp hơn. Nhung tôi biết, tôi biết ngay mà: số phận đã dành sẵn cho tôi những thử thách khắc nghiệt. Nào, hãy can đảm lên! Đầu óc thanh thản sẽ gánh chịu được tất cả! Đầu óc thanh thản ư? Tôi bật cười khi chữ ấy hiện ra dưới ngòi bút của mình. Ô hô, chỉ cần chút xíu thanh thản thôi cũng đủ biến tôi thành con người hạnh phúc nhất trần đời! Thế đấy, trong khi những kẻ khác có chút ít sức lực và tài trí đang ba hoa trước mắt tôi đầy vẻ mãn nguyện, còn tôi, cớ sao tôi lại thất vọng vì tài năng và sức lực của mình? Hỡi Thượng đế từ tâm, Người đã ban cho con tất cả, giá như Người giữ lại đôi phần, để thay vào đó, ban cho con lòng tự tín và sự khiêm nhường! Hãy kiên trì! Nhẫn nhục! Rồi sẽ tốt đẹp hơn! Bạn ơi, xin thú thực, bạn nói có lý đấy! Kể từ khi bị xô đẩy vào đám đông hết ngày này qua ngày khác và biết họ hành động và xử thế ra sao, tôi tự bằng lòng với tôi hơn. Điều đó thật hiển nhiên, vì chúng ta được sáng tạo ra với bản tính như thế đó: luôn so sánh mình với mọi người và mọi người với mình, nghĩa là hạnh phúc hay khổ đau được định đoạt ở đối tượng ta tiếp cận, và đo đó, không có gì nguy kịch hơn là cuộc sống đơn độc. Bị lôi cuốn bởi bản tính muốn bay bổng và được nuôi dưỡng bởi những hình ảnh huyễn tưởng của thi ca, trí tưởng tượng của chúng ta đã tự sắp xếp lấy một loạt sinh linh từ thấp lên cao, trong đó chính chúng ta ở thứ bậc cuối cùng, và nhìn lên: mọi người đều tuyệt hảo hơn ta, bất kể ai - trừ ta ra - đều hoàn thiện hơn ta. Đó cũng là lẽ tự nhiên. Thông thường ta vẫn cảm thấy mình thiếu điều này thứ nọ, và chính cái ta cảm thấy thiếu thì người khác lại có, và ta thầm gán cho người đó tất cả những gì ta hiện có, gán thêm cho cả một đức tính thoải mái dễ chịu có tính chất lý tưởng nữa, thế là hình tượng một con người hạnh phúc được hoàn tất, sản phẩm chính chúng ta tạo ra. https://thuviensach.vn Ngược lại, nếu chúng ta dù yếu kém cực nhọc, nhưng cứ tiếp tục dấn thân lên phía trước, ta thường thấy rằng với bước đi chậm chạp và nghiêng ngả của mình, thậm chí ta còn tiến được xa hơn cả những kẻ dùng sức của mái chèo và cánh buồm lướt tới... và, nếu ai chạy cùng hoặc thậm chí chạy vượt kẻ khác, người đó mới có được cái cảm giác đích thực về chính bản thân mình. Ngày 26 tháng Mười một Tôi bắt đầu cảm thấy sống ở nơi đây khá dễ chịu. Điều tốt nhất vẫn là có đầy đủ việc làm, và hơn nữa có vô số các nhân vật cùng những gương mặt mới, đủ loại, mang đến tâm hồn tôi một cảnh trí luôn thay sắc đổi màu. Tôi đã làm quen với bá tưóc C., một con người mà càng ngày tôi càng thêm kính trọng, mội khối óc hiểu nhiều biết rộng, nhưng không vì biết những chuyện cao siêu mà trở nên lãnh đạm, vô tình. Qua cách giao tiếp của bá tước, tôi thấy ông rất nhạy cảm đối với tình bạn và tình yêu. Ông chú ý đến tôi khi tôi thực hiện một công vụ có dịp hầu chuyện ông, và sau những câu nói đầu tiên của tôi, ông nhận thấy là chúng tôi hiểu nhau, và ông có thể trò chuyện với tôi thoải mái hơn với bất kỳ ai khác. Còn tôi, tôi không biết ca ngợi thái độ cỏi mở của bá tước đối với tôi như thế nào cho thỏa đáng. Trên đời này, không có niềm vui nào lại chân chính và nồng đượm hơn là gặp được một tâm hồn cao đẹp tự mở cửa đón tiếp mình. Ngày 24 tháng Mười hai Đúng như tôi đã dự đoán, viên sứ thần làm khổ tôi đủ chuyện. Lão là thằng điên đúng giờ nhất thế gian, làm việc gì cũng so đo, rề rà và tẩn mà tẩn mẩn như bà cô không chồng; một kẻ không bao giờ bằng lòng với chính mình và https://thuviensach.vn vì thế, lão không bao giờ bằng lòng với một ai. Tôi lại thích làm nhanh mọi công việc, xong rồi để nguyên đó, thế mà lão lại đang tâm trả lại tôi bản phúc trình và bảo tôi: - "Được đấy, nhưng anh phải xem lại, người ta vẫn có thể tìm được một chữ gì hay hơn, một phụ từ trong sáng hơn!" - Tôi phát điên lên được. Không được thiếu một chữ và, không được bỏ đi một liên từ nhỏ mọn nào, và nhất là cái cách đảo câu đảo chữ 1919 thỉnh thoảng tôi vẫn dùng thì lão coi là kẻ tử thù của lão. Và nếu ai viết một đoạn văn không theo đúng bút pháp cổ lỗ lão quen dùng xưa nay thì lão sẽ chẳng hiểu gì hết. Làm việc với con người như vậy quả là một khổ hình. Lòng tin cậy của bá tước C. đối với tôi là một điều duy nhất giữ cho tôi khỏi bị tổn thương. Mới đây ông đã thẳng thắn nói cho tôi biết là ông bất bình như thế nào với cung cách làm ăn chậm chạp và hay cố chấp của viên sứ thần. Những hạng người như thế chỉ làm khổ mình và làm khổ người khác. - "Mặc đầu vậy, - bá tước nói tiếp, - người ta phải cam chịu và nhẫn nại như một lữ khách bắt buộc phải vượt qua một ngọn núi, đương nhiên, không có ngọn núi cản trở thì đường đi sẽ ngắn hơn và dễ dàng hơn, nhưng ngọn núi lù lù đứng chắn đó thì ta phải vượt qua!" Viên sứ thần cũng cảm thấy bá tước C. quý mến tôi hơn lão, điều đó càng làm lão tức tối, lão chộp mọi cơ hội để nói xấu bá tước trước mặt tôi. Tất nhiên là tôi biện bác lại, và vì thế sự việc diễn tiến lại càng tệ hại hơn. Hôm qua lão đã làm tôi tức điên người, vì lần này lão nhắm luôn cả tôi: - "Phải rồi, - lão nói, - bá tước giỏi việc đời, làm việc gì cũng nhẹ tâng tâng, lại văn hay chữ tốt nữa chứ, hiềm nỗi chỉ thiếu một sự uyên bác thực sự như thói thường của những kẻ sính văn chương." Dứt lời, lão nhìn tôi với vẻ mặt ngụ ý: - Thế nào, mi đã thấm đòn chưa? Nhưng đòn của lão có thấm gì đến tôi, tôi chỉ thấy khinh thường một con người có thể suy nghĩ và xử sự theo cách đó. Tôi không hề nao núng, đối đáp khá quyết liệt. Tôi bảo lão: - "Ông bá tước là một người mà bất kể ai cũng phải kính trọng, không những vì tính khí của ông mà còn vì kiến thức của ông nữa! Tôi chưa bao giờ gặp người nào lại thành công hơn ông ấy trong việc mở mang trí tuệ và trải rộng kiến thức của mình khắp mọi lĩnh vực, nhưng vẫn tích cực hoạt động cho cuộc https://thuviensach.vn