🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Những Truyện Ngắn Kinh Điển Ba Lan Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn TRUYỆN NGẮN BA LAN Nhiều tác giả Dịch giả: Nguyễn Văn Thái Nhà xuất bản Kim Đồng - 2017 —★— VCTVEGROUP https://thuviensach.vn Scan & PDF: Nhantinh, VC OCR: quandeptrai, Caruri Soát lỗi: quang3456, Caruri —★— ebook©vctvegroup 29/07/2019 https://thuviensach.vn ELIZA ORZESZKOWA (1841 - 1910) Eliza Orzeszkowa là nhà văn, nhà báo nổi tiếng Ba Lan những năm cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, hai lần được đề cử giải Nobel Văn học (năm 1904 và 1909). Bà tốt nghiệp phổ thông trung học ở Warszawa, hai mươi hai tuổi đã tham gia cuộc Khởi nghĩa tháng Giêng chống ách thống trị của Nga hoàng (1863), từ năm 1879 là một trong những người tổ chức đời sống văn học ở Wilno, năm 1882 bị giam lỏng tại thành phố Grodno. Sáng tác của Eliza Orzeszkowa phần lớn đề cập đến vấn đề xã hội đương đại nói chung, thí dụ như: Vài lời về phụ nữ (1870), Chủ nghĩa ái quốc và chủ nghĩa thế giới (1880), Về những người Do Thái và vấn đề Do Thái (1882). Trong các sáng tác văn học của bà, chỉ có một số nhỏ là tác phẩm phê bình văn học: Một số điều cần chú ý đối với tiểu thuyết (1886), Những bức thư về văn học (1873), còn phần lớn là tiểu thuyết: Bức tranh nhỏ từ những năm đói, Tình yêu cuối cùng, Cuộc sống của một người theo chủ nghĩa hiện thực, Ở tỉnh lẻ, Hồi kí của Waclaw, Marta... Giai đoạn đỉnh cao sáng tạo của nhà văn là thời kì 1877 - 1891. Hàng loạt tiểu thuyết thuộc trường phái hiện thực đã ra đời trong giai đoạn này: Bóng ma (1881), Vùng đồng bằng (1885), Những kẻ rách rưới (1886), Trên sông Niemen (1888), Kẻ thô lỗ (1888) và các tập truyện ngắn: Từ những tầng lớp khác nhau (1879 - 1882), Cô gái trẻ Antonina (1888) và Vào một đêm đông (1888). Tác phẩm cuối cùng của Orzeszkowa là những câu chuyện kể dưới nhan đề Vinh quang thay những kẻ chiến bại (Gloria victis) viết về cuộc Khởi nghĩa tháng Giêng (1910). Bà mất tại Grodno ngày 23 tháng 5 năm 1910 do bị bệnh tim nặng. https://thuviensach.vn A... B... C... Trong một thành phố lớn của nước Đức vĩ đại, hằng ngày Joanna Lipska đi ngang qua tòa nhà mà giờ đây người ta đang mở rộng mặt tiền và trang hoàng thêm, nhưng cô không mảy may để ý đến điều đó. Nhà nước ấy là một nhà nước vĩ đại và trụ sở Tòa án được nhà nước đó xây dựng là một tòa nhà đường bệ. Cô có gì liên quan đến những thứ lớn lao kì vĩ ấy cơ chứ? Cô biết rằng bên trong những bức tường rộng rãi được trổ hàng loạt ô cửa sổ cực lớn và sáng sủa kia, số phận của những kẻ dính líu đến các vụ tranh chấp quyền thừa kế hoặc phạm vào các tội nặng nhẹ khác nhau đã được định đoạt. Khi hoàn toàn không có bất cứ tài sản gì thì các tranh chấp thừa kế với cô là không thể, còn nếu như một lúc nào đó, chợt nảy ra trong đầu ý nghĩ là mình có thể bị dính líu đến việc phạm tội thì lập tức cô phải phì cười. Nhưng ý nghĩ ấy chưa bao giờ nảy sinh trong cô và ngôi nhà trụ sở Tòa án kì vĩ ấy chưa bao giờ gây cho cô sự chú ý đặc biệt nào. Tòa nhà quá lớn lao đường bệ, còn cô lại là một con người quá nhỏ bé, xuất thân từ một dòng họ khiêm nhường với cái nghèo xơ xác và cái eo lưng thon thả trinh nguyên! Cô lúc nào cũng mặc váy len đen và đội mũ đen, không trang điểm, cũng không hợp mốt, song lại để lộ ra mớ tóc dày đẹp tuyệt vời màu vàng nhạt gần giống như lanh, mượt mà và tỏa sáng long lanh phía trước trán, với bím tóc dày bện ngay sau gáy. Da mặt cô trắng xanh nhợt nhạt và lộ rõ vẻ thường xuyên mệt mỏi, đôi môi nhỏ màu hồng và đôi mắt màu tro cực lớn, trong suốt đến mức đôi khi khiến người ta liên tưởng đến đôi mắt trẻ thơ. Cô còn trẻ tuổi và chắc chắn là xinh đẹp, nhưng bất cứ kẻ nào biết nhìn người cũng nhận thấy ngay rằng cô thuộc vào loại các cô gái có thể bắt gặp hàng loạt trong mỗi thành phố, họ không chơi bời và chưng diện, họ ăn ít, thở bằng không khí của những con phố nhỏ và những căn nhà chật chội. Cách sống như thế cản trở sự phát triển của sắc đẹp và đồng thời cũng che đậy nó trước mắt mọi https://thuviensach.vn người. Không được chăm chút và làm nổi bật, sắc đẹp ấy chỉ nảy nở yếu ớt và tỏa hương kín đáo, giống như những loài hoa cứ nhỏ dần đi và chỉ khoe màu nhợt nhạt trong bóng tối; bất cứ loài ngưu bàng* nào cũng có thể làm nó lu mờ và thường che khuất nó, nhưng nó sẽ dễ dàng và nhanh chóng lớn lên dưới ánh nắng mặt trời. Cô gái với mái tóc sáng như lanh và cái eo thon thả trinh nguyên có lẽ sẽ trở nên xinh đẹp hơn, giá như có nước da tươi ròn hơn, cử chỉ linh hoạt hơn, trang phục đẹp đẽ hơn, giá như thêm vào đó, cô còn biết mạnh dạn hơn, biết làm duyên hơn trước mắt mọi người. Tuy vậy, có thể thấy rõ rằng cô không muốn và không biết làm việc đó. Cô nhợt nhạt và tàn tạ, cô pha chất dân thường đường phố, mòn mỏi trong bộ váy áo màu đen truyền kiếp, luôn sải chân bước trên các con phố của thành phố một cách vội vã, với thân hình hơi nhô về phía trước, với cái trán hơi cúi xuống, còn hai bàn chân nhỏ nhắn và cân đối bó gọn giữa đôi giày thô kệch xấu xí luôn bước nhanh, rất nhanh trên vỉa hè đá lát gập ghềnh, không để ý gì đến vẻ duyên dáng của các động tác cơ thể. Bây giờ, hằng ngày, cô buộc phải nhảy từ trên vỉa hè xuống và đi vòng qua giàn giáo của cánh thợ nề dựng tạm cạnh bức tường trụ sở Tòa án. Chỉ một lần cô ngẩng đầu nhìn lên những người công nhân đang làm việc trên đỉnh giàn giáo và chỉ nhìn trong giây lát rồi tiếp tục chạy về phía trước. Giữa cô và tòa nhà lớn đầy ắp những âm thanh ảm đạm của các cuộc tranh chấp và tội ác kia có cái gì có thể liên quan đến nhau? Tuyệt nhiên không một ai quan tâm đến điều đó, nhưng có một điều chắc chắn là mới cách đây không lâu, gương mặt cô thường tỏ ra vô cùng buồn bã, lo lắng và bộ váy áo màu đen được khâu thêm ở phía dưới một dải viền trắng. Cô để tang người cha và lúc nào cũng nghĩ mình nhất thiết phải tìm được phương thức kiếm sống để bản thân không trở thành gánh nặng cho cuộc sống vốn đã vất vả nặng nề của người anh trai. Đó là một ý nghĩ bình thường và phàm tục, nhưng cũng thường xuyên vẽ hằn lên vầng trán non trẻ của cô nếp nhăn sâu đậm. Lúc bấy giờ, cô rất đau đớn và suy nghĩ nhiều lắm, không chỉ nghĩ về https://thuviensach.vn bản thân, đôi lúc, cô nghĩ cả đến toàn thế giới và những cơ chế khác nhau của thế giới ấy. Đôi khi, cô như cảm thấy hổ thẹn vì chuyện gì đó và lúc ấy, đôi mắt cô như nhún nhường muốn nói với mọi người: “Hãy thứ lỗi cho tôi vì tôi đang tồn tại trên đời!” Khi người cha già còn sống, cô biết mình sống vì ông và cô cũng chưa nếm trải cảnh nghèo. Giờ đây, cô bước đi trên thế gian này với ý nghĩ thường trực là: “Ta có thể trở nên hữu ích cho ai và cho cái gì trên đời này?” Cô thường xuyên bị đói và bước thất thểu với đôi giày rách bươm, vẫn nghĩ về mẩu bánh mì hoặc chiếc bánh tròn hay đôi giày lành lặn, nhưng đồng thời lại nghĩ: “Thì anh Mieczek khốn khổ có phải lúc nào cũng có miếng thịt để ăn đâu, áo sơ mi của anh ấy cũng rách bươm ra từng mảnh đấy thôi!... Thế mà mình còn ngồi trên gáy anh ấy!” Đó là nỗi lo lắng rất đỗi bình thường phàm tục, ẩn nấp trong đầu cô gái dưới dạng những lời dung tục; nhưng chẳng ai nhìn thấy đã bao nhiêu lần cô bóp nát đôi bàn tay nhỏ nhắn của mình vì thất vọng, những giọt nước mắt trẻ, tức là rất đậm đặc, chảy dài trên má, còn đôi môi run rẩy vì buồn đau vẫn thầm thì câu hỏi: “Ta có thể trở nên hữu ích cho ai và cho cái gì trên đời này?” Cô có những người quen và bạn bè cùng trang lứa, những kẻ có hoàn cảnh giống như cô, nhưng vẫn sống bình thản, thậm chí đôi khi còn vui vẻ nữa. Họ khôn khéo và tham lam chộp giật lấy những thú vui của cuộc sống hằng ngày, tự nuôi mình bằng những thứ đó, chờ đợi tương lai tốt đẹp hơn, không nhìn ngó ra thế giới xung quanh và không ngoái đầu nhìn lại bất cứ người nào - họ đã sống không tồi. Cô không thể làm như vậy. Tại sao? Có lẽ tạo hóa đã tạo ra cô hơi khác, và hỗ trợ thêm vào đó là các câu chuyện cô đã nghe được, các cuốn sách đã cô đọc qua, hình ảnh khác nhau của những vật thể tồn tại xung quanh cô đã nhìn thấy, chút ít kiến thức đã tuôn chảy vào đầu óc cô từ miệng ông bố, người trước khi rời xa thế giới này đã bị mất việc, không được làm giáo viên trường nam sinh của địa phương. Giá như ông giữ được vị trí làm việc đó lâu hơn nữa... Ôi! Tình cảnh của hai đứa con ông giờ đã https://thuviensach.vn khác hẳn rồi. Tuy nhiên, ông không thể giữ được nó. Tại sao? Có thể tương lai sau này, mọi người sẽ vô cùng ngạc nhiên vì điều đó; nhưng hiện thời thì mọi người đều có thể dễ dàng đoán được. Ở tuổi xế chiều, ông được thông báo rằng ông không có quyền làm việc như mình muốn và mình biết, đồng thời cũng không được hưởng thành quả công việc của mình. Có lẽ trước đó, ông đã chịu đựng đau khổ và lao lực quá nhiều. Ớ nghĩa trang thành phố, ngôi mộ sẽ không bao giờ được mở nắp ra và không ai còn nhìn thấy mái đầu sớm bạc của nhà giáo dục với đôi mắt đỏ ngầu vì công việc và những nếp nhăn lớn hằn trên vầng trán không phải vì tuổi tác mà chỉ vì một khoảnh khắc, khoảnh khắc mà giữa các bức tường của ngôi trường, người ta đã quát lên với ông: “Ngươi hãy cút ngay khỏi đây!”. Ông đã ra đi và khi mới vừa khuất bóng, ngay trước mặt con gái ông, những câu hỏi lập tức đã xuất hiện: Làm gì? Ở lại với anh trai? Nấu bữa trưa cho anh, khâu vá quần áo, tối tối đọc những cuốn sách để anh tiêu khiển sau giờ làm việc ở văn phòng xưởng mộc? Tất cả những việc đó cô muốn làm và biết làm, không việc gì trong số đó cô chán ghét cả, nhưng cái công việc văn phòng của anh... chỉ vừa đủ để nuôi sống và sắm sửa quần áo tươm tất cho anh thôi. Thêm vào đó, mặc dù nấu bữa ăn trưa, dọn dẹp nhà cửa, khâu vá quần áo chẳng phải là công việc khó nhọc đối với cô và cũng chẳng làm giảm nhân phẩm cô, song tâm hồn cô không được thỏa mãn vì những công việc ấy, giống như ngọn lửa nhỏ, tâm hồn cô quằn quại trong lồng ngực, bùng cháy thành ngọn lửa, dâng mãi lên cao... Mặc dù những âu lo và nỗi nhọc nhằn ấy thật bình lặng, cô - tâm hồn trẻ ấy, vẫn mộng mơ và tham vọng. Cô muốn làm một cái gì đó và trở thành một người nào đó. Joanna phải đắn đo khá lâu với những ý nghĩ và dự định khác nhau, cho đến một hôm, cô chạy vào căn bếp nhỏ của mình với vẻ xúc động lộ rõ trên nét mặt. Trong tay cô là chiếc sọt đựng quần áo vừa mang theo để là cho phẳng. Mặc dù chiếc sọt khá nặng, cô chạy rất nhanh dọc theo các bậc cầu thang hẹp dựng đứng và dễ dàng đặt nó lên mặt bàn. Người thon thả và nhợt nhạt, nhưng cô lại nóng nảy và hăng hái. Sau https://thuviensach.vn khi đã đặt chiếc sọt lên mặt bàn, cô đứng im không nhúc nhích và lặng người suy nghĩ. Cô đứng trên sàn lắp bằng những tấm gỗ dày, lởm chởm những mũ đinh đen ngòm nổi lên chi chít; trên đầu cô là trần nhà thấp, làm bằng những thanh dầm phủ khói và bụi đen kịt; giữa bốn bức tường dán bằng lớp giấy màu sắc sặc sỡ tồi tàn có thể nhìn thấy vài chiếc bàn và ghế dài, một chiếc tủ nhỏ đựng thức ăn và nồi niêu bát đĩa, chiếc giường trên đó phủ tấm vải trải nhỏ nhắn và trắng như tuyết. Cô ngủ ở đó; căn phòng nhỏ nằm kề bên được dùng làm phòng ngủ cùng phòng làm việc của anh trai cô và đó là toàn bộ căn hộ của họ, nằm ở gian áp mái, tức là tầng trên cùng của ngôi nhà. Ngôi nhà ấy trông hệt như kiểu nhà mà nguyên mẫu lấy từ bản vẽ của một kiến trúc sư năm tuổi chơi trò xếp bảy tờ giấy lên bàn, trong đó, hai hình tam giác đặt phía dưới, còn một hình tam giác đặt bên trên. Hình tam giác tầng trên của các ngôi nhà ở thành phố chính là những căn hộ rẻ tiền nhất, vì thế, anh em nhà Lipski đã chọn thuê sau khi ông bố qua đời. Phía dưới nhà họ là quán rượu với cửa hàng nhỏ nhìn ra đường phố, các cánh cửa hẹp thông với sân trong và gia đình chủ quán rượu ở đó. Sân trong có rất nhiều người ở, cả nam và nữ với lứa tuổi khác nhau. Tia nắng mặt trời lọt qua cửa sổ nhỏ đổ ánh vàng lên mái tóc người con gái đang đứng bất động phía trong và làm lộ ra không thương tiếc những chỗ rách đã được vá lại rất cẩn thận trên chiếc váy màu đen của cô. Đôi bàn tay đan chéo vào nhau đặt trên tấm váy, mí mắt cô khép lại và trên đôi môi, một nụ cười mơ mộng hé nở. Cô đang mơ mộng điều gì mà cảm thấy hứng khởi như vậy? Mơ về một tối khiêu vũ nào đó? Hay chiếc váy mới có màu sắc vui tươi sáng sủa? Hay thầm ước về một lời nói ngọt ngào tình tứ hoặc ánh mắt rực lửa của người yêu? Chợt bừng tỉnh từ những suy nghĩ thầm kín của mình, cô ngẩng mặt nhìn lên và vỗ mạnh hai bàn tay vào nhau. Đó là cử chỉ biểu thị sự vui mừng. Với niềm vui gần như thơ dại đó, cô nhảy khỏi chỗ và đẩy hé cánh cửa phòng bên cạnh. Nhưng cô lại đặt một ngón tay lên môi và tự nhắc nhở mình: “Hãy im lặng!” Sau đó, cô lên tiếng hỏi chính mình: “Anh ấy đang ngủ hay thức?” https://thuviensach.vn Trong căn phòng nhỏ được xếp đặt khá nhiều đồ đạc, phần lớn là cổ lỗ và rẻ tiền, một chàng trai trẻ tầm thước trung bình đang nằm trên chiếc đi văng nhỏ. Đây là một thanh niên gầy gò, khuôn mặt ưa nhìn, khá đẹp trai, nhưng màu da trắng như giấy của khuôn mặt đó lại làm cho người ta có cảm giác về sức khỏe yếu ớt và èo ợt của anh, hơn nữa, nó lại tương phản với những chùm ria mép ngắn ngủn màu đen và cặp kính đen ngòm đeo trên mắt. Trước đây, Mieczyslaw Lipski là đứa trẻ khỏe mạnh, mặc dù lúc nào cũng chậm chạp và không mạnh dạn, nhưng tình trạng ấy diễn ra trong thời gian không lâu. Lúc anh mười sáu tuổi và kết thúc khóa học năm năm ở bậc trung học, nước da của anh bắt đầu trắng bợt ra, nhợt nhạt như màu giấy, đôi tay teo lại gầy gò khẳng khiu, cử động một cách lười nhác; đôi mắt đau bệnh được bác sĩ khuyên phải mang kính đen giống như ông bố; kể từ đó, không lúc nào anh tháo cặp kính khỏi mắt. Bỏ học, quá yếu không thể làm thợ thủ công, anh bắt đầu làm việc trong văn phòng xưởng mộc. Con đường thăng tiến của anh đã thất bại vĩnh viễn. Tại sao? Không một ai có thể giải thích cặn kẽ được điều đó. Đơn giản là anh phải gánh chịu một sức ép gì đó không thể nhìn thấy được, nhưng rõ ràng nó đang tồn tại - ở đâu? Trong trường học? Trong căn nhà sầu não vì người cha bị mất việc làm? Hay trong cách thức sinh hoạt của một gia đình nghèo? Hay do bầu không khí tinh thần mà thành phố này đang thở? Có thể tìm hiểu sâu thêm, nhưng khó mà có được lời giải... - Mieczyslaw ơi, anh đang ngủ đấy ư? Mieczyslaw ơi, anh đang ngủ à? Nghe thấy tiếng gọi khẽ của đứa em gái, anh không còn ngủ nữa, và vì còn chưa đẫy giấc sau buổi làm mệt mỏi, chàng thư kí xưởng mộc khốn khổ vừa uể oải duỗi thẳng chân trên chiếc đi văng nhỏ vừa cố bật ra khỏi cuống họng một câu hỏi tỏ vẻ khó chịu: - Gì thế? Sau đó, khi người anh vừa ngẩng đầu lên, vươn thắng đôi vai và ngáp thật to, khi miệng anh còn đang há ra chưa kịp khép lại thì một https://thuviensach.vn trận mưa những nụ hôn đã tới tấp ập xuống. Joanna vừa cười to và hôn rất mạnh vào miệng, vào má, vào trán người anh trai vừa nói: - Em có rồi, Mieczek ơi, có rồi! Em có cái mình muốn rồi! Em tìm thấy rồi! Với thái độ lười nhác dửng dưng, nhưng cũng rất nhẹ nhàng, anh vùng người thoát ra khỏi vòng tay đang ôm choàng của em gái và bằng giọng mũi ngập ngừng, anh hỏi: - Nào, cái gì thế hả? Cô phát điên rồi phải không? Cô đã tìm thấy cái gì rồi? Tìm được tiền hay sao? Bất chợt tỏ ra nghiêm nghị, cô đáp: - Việc làm. Anh chàng thư kí đột ngột duỗi thẳng người, tháo cặp kính ra lấy khăn mùi xoa lau, đeo nó trở lại và vừa nhìn vào người em gái bằng đôi mắt hấp háy đỏ lòm, vừa hỏi: - Công việc gì? Có kiếm được tiền từ đó hay không? Joanna đứng cách người anh trai vài bước và lần đầu tiên, cô kể cho anh nghe tất cả những lo lắng băn khoăn của mình, những điều mà trước đây cô không muốn nói ra làm cho anh buồn chán. Cách đây không lâu, cô đã quyết định đi khỏi nhà để đến nơi khác làm gia sư, nhũ mẫu, quản gia cho một gia đình nào đó ở thôn quê... ở đâu cũng được và làm gì cũng được, chỉ cần bắt mình làm một cái gì đó, bắt đầu một cái gì đó... Nhưng cô còn lưỡng lự đắn đo. Bản thân cô không biết rõ mình có thể làm được cái gì, do cô chỉ mới học ở nhà và học không nhiều... Cái mà cô biết thì biết thành thạo, chính ông bố đã dạy cô mà... song ông dạy không nhiều... Thêm vào đó, cô cảm thấy tiếc nuối khi phải chia tay với anh trai! Họ chỉ còn hai anh em trên thế gian này, mà anh thì thường không được khỏe và cần đến sự hỗ trợ nỗ lực của cô... Đến đây, từ đôi mắt màu tro của người kể chuyện, những giọt nước mắt bỗng dâng lên lấp lánh, nhưng biến mất ngay sau đó. Hôm nay, cô đã gặp niềm hạnh phúc lớn lao. Bà chủ tiệm là ủi Roznowska, người đàn bà sung túc và biết rõ tình cảnh của cô, đã hỏi liệu cô có muốn dạy https://thuviensach.vn cháu nội bà- hai bé gái còn chưa cần đến một cô giáo quá thông minh hay không. Lẽ tự nhiên là cô đã nhận lời đề nghị ấy với lòng biết ơn. Các bé gái nhà Roznowska sẽ đến học ở đây, vì ở nhà họ, bên tiếng kêu cót két và phả hơi phì phì của máy ép ủi quần áo không thể nào học được. Tuy nhiên, đó mới chỉ là khởi đầu. Bà Roznowska hứa sẽ tiến cử cô cho một bà bạn thân, người có hai căn nhà ngay trên phố này và cũng có đứa cháu trai đang chuẩn bị đi học. Cậu bé chơi thân với hai đứa cháu gái nhà bà Roznowska và sẽ đến học cùng với chúng. Nhưng đấy cũng chỉ mới là khởi đầu. Chỉ cần bắt đầu thôi! Còn cái thằng Kostus nữa chẳng hạn, nó là con trai ông thợ nguội, kẻ chỉ ngồi trong quán rượu và uống liên miên, còn mẹ nó thì suốt ngày tối tăm mặt mũi với việc giặt giũ quần áo, đã mười hai tuổi nhưng nó chưa biết đọc và bắt đầu tập tọe theo bố vào quán rượu. Bà mẹ đành bó tay không biết làm gì với thằng bé, giá như có người nào đó dạy nó học và tách nó ra khỏi những việc làm xấu xa, thì dù không khá giả gì, mụ sẵn sàng trả công theo khả năng của mình... Trong tương lai còn có thêm một bé gái con ông thợ xây nữa, ông ta vừa mới sửa cho hai anh em họ chiếc lò sưởi trong năm nay và đôi khi phải đưa cả con gái theo. Còn cô bé Manka, con gái người gác nhà nữa chứ, con nhỏ ấy cũng sắp đến lúc phải học một thứ gì đó rồi. Cô đã biết khá rõ về những đứa trẻ ấy. Đã nhiều lần, cô dẫn thằng Kostus lớn xác vào nhà bếp của mình, ấn cái đầu rối bù của nó vào nước và kì cọ bằng xà phòng, nói chính xác là chà xát cả người thằng bé giống như mẹ nó giặt giũ quần áo ấy. Cái thằng Kostus bắng nhắng ấy, một đứa bé phổng phao, vai rộng như vậy, đầu to tướng, bước đi lúc nào cũng khom lưng, nện gót xuống nặng nề đến nỗi sàn nhà rung lên bần bật cũng là đứa trẻ nghịch ngợm, du côn, bắt đầu thích rượu, nhưng đối với cô, nó lại tỏ ra hiền lành như chú cừu non, cho phép cô tắm rửa, chải đầu, mắng mỏ... Cô tin chắc rằng có thể cứu vớt thằng bé ấy khỏi thói hư đường phố và quán rượu; còn với cô bé Manka nhỏ xíu kia thì từ lâu, hai chị em đã tỏ ra quyến luyến nhau rồi... https://thuviensach.vn - Hơn nữa anh cũng biết đấy, anh Mieczek ạ, nói chung là em rất yêu trẻ con... Em không hiểu tại sao, nhưng đúng là như vậy... Có lẽ do bố truyền lại... Em đã nghĩ như thế và vậy là bây giờ đã tìm được công việc. Bà Roznowska đã giúp em... Nhưng đó mới chỉ là khởi đầu. Cóp nhặt từng hạt một rồi sẽ tích thành đấu, còn về sau... về sau... Tất cả những điều đó cô đã nói với sự phấn chấn càng lúc càng lớn hơn; trong căn phòng lờ mờ tối, cửa sổ hướng ra phía bắc, không một tia sáng mặt trời nào rọi vào người, thế mà trên vầng trán cô lấp lánh ánh hào quang và màu hồng cuộc sống ửng lên đôi má. Mieczyslaw vừa uốn thẳng người ngồi lại cứng đơ vừa chăm chú nhìn cô không chớp mắt từ sau cặp kính của mình. Các đường nét trên bộ mặt tiều tụy và ngái ngủ của anh cũng bất động và thật khó mà đoán được liệu điều mà cô vừa nói có gây ra cho anh cảm giác gì hay tuyệt nhiên không. Chỉ có điều, đôi mắt của anh không dời khỏi khuôn mặt sống động của em gái và những ngón tay gầy gò của đôi tay dài, trắng muốt của anh đang đặt trên đầu gối càng lúc càng gõ nhanh hơn vào bộ quần áo đã sờn rách. Khi Joanna thôi không nói nữa, bằng giọng mũi chậm rãi của mình, anh nhắc lại câu cô vừa nói: - Còn về sau!... về sau!... Còn sau đó, bằng động tác đặc biệt, không hiểu là để biểu thị sự lo lắng hay bông đùa, vừa rụt đầu xuống dưới cổ áo sơ mi hồ cứng của mình, anh vừa do dự lên tiếng hỏi: - Ôi... gì thế?... Em lập kế hoạch xa vời như vậy ư?... Thế em không nghĩ đến chuyện đi lấy chồng à? Cô nhún vai. - Em ngờ rằng chuyện đó chẳng bao giờ xảy ra. Anh biết là hầu như chúng ta không quen biết một ai cả, chúng ta không đi đến đâu... Vậy thì sao đây? Bằng cách nào? Kể ra thì cũng có thể... nhưng em không thể hạ mình làm việc đó. Vẫn co ro trong chiếc cổ áo, nhưng đã nghển cao đầu hơn một chút, người anh trai vẫn tiếp tục nhìn chằm chằm vào cô, chỉ có điều trên đôi https://thuviensach.vn môi mỏng dính viền dải ria mép đen đã dường như xuất hiện một nụ cười đùa cợt: - Thế... - Anh lên tiếng - Cái anh chàng bác sĩ kia đâu? Lần này thì mặt Joanna đỏ bừng và cô ngạc nhiên nhìn lên anh trai. Sao lại như vậy được? Có nghĩa là anh ấy đã đọc được trong ý nghĩ của cô điều mà cô chưa hề mở miệng nói ra với bất kì ai! Anh, con người thờ ơ và lúc nào cũng buồn ngủ như vậy, chắc phải quan sát cô tỉ mỉ lắm mới có thể đoán được, không hiểu từ đâu, có lẽ từ đôi mắt, từ sự co giãn trên nét mặt... Nhưng ở đây chẳng có gì để nói. Ở đây, hoàn toàn không có bất kì một mối tình lãng mạn nào, thậm chí một giả thiết nào về chuyện đó. Chỉ có điều là không hiểu sao trái tim đập sôi động hơn thôi. Khi người ta còn trẻ, phải có lúc nào đó trái tim buộc phải đập loạn nhịp, song ngay sau đó, nó đã lặng im, bởi không hi vọng. Ánh hồng đã tắt trên khuôn mặt Joanna, đôi mắt và cặp môi cô biểu thị vẻ nghiêm trang đặc biệt. Sau giây lát im lặng, cô nói với giọng còn nhỏ hơn trước đây: - Mieczek của em ơi, anh thừa biết rằng điều đó đối với em là ước mơ quá lớn... Bác sĩ Adam đối xử với chúng ta vô cùng tốt trong suốt quãng thời gian dài đau ốm của bố... Và em thành thực nói với anh rằng trong suy nghĩ của em, anh ấy là mẫu người lí tưởng. Nhưng cũng chính vì thế, đúng là như vậy, em biết rõ rằng anh ấy không nghĩ đến em và sẽ không bao giờ nghĩ đến đâu... Cô cúi đầu xuống và tiếp tục nói nhỏ: - Chỉ có điều anh biết đấy... thành phố của chúng ta thật chật chội... mọi người ở đây, người nọ biết về mọi thứ người kia và đôi lúc buộc phải gặp mặt nhau... vì vậy, em muốn anh ấy biết... là em... em biết rõ giữa chúng em sẽ không bao giờ xảy ra chuyện gì, nhưng em muốn... anh ấy biết là ít nhất em cũng đáng được hưởng sự tôn trọng của anh ấy... Cô ngẩng mặt và ngước nhìn lên cao qua lớp kính cửa sổ, rất cao, như thể ở nơi xa xăm vô cùng tận trên kia, cô nhìn thấy ánh sáng của https://thuviensach.vn vầng cầu vồng lí tưởng đang treo lơ lửng trên cuộc sống ảm đạm của cô. Mieczyslaw ngẩng đầu lên từ chiếc cổ áo là cứng rồi lại cúi xuống. Các ngón tay của anh vẫn gõ nhịp trên đầu gối đầy xương xẩu, khóe miệng hé rộng ra đôi chút. Thật khó đoán được là anh đang cảm thấy buồn rầu, chán nản hay vẫn còn buồn ngủ. Đột nhiên, anh hỏi: - Nào, thế thì họ sẽ trả em bao nhiêu? Câu hỏi ấy lập tức đánh thức Joanna khỏi trạng thái trầm ngâm suy nghĩ hay mơ mộng. Cô liền hạ vầng cầu vồng lấp lánh trên cao của mình xuống để giải quyết những công việc của đời sống thường nhật, những thứ có ý nghĩa lớn lao đối với cô. Cô lại vui vẻ nói cho người anh trai nghe rằng thu nhập của cô chưa cao, nhưng sẽ có giá trị lớn trong cuộc sống chung của họ. Hơn nữa, đó chỉ mới là khởi đầu... Cóp nhặt từng hạt một rồi sẽ tích thành đấu, còn về sau... về sau... Mieczyslaw đứng lên. Anh cứng đơ người, bước vài bước về phía trước, đôi tay gầy co ro trong hai ống tay áo rách bươm dang ra ôm ngang eo lưng em gái và anh hôn trán cô vài lần. Cô nhảy lên ôm cổ anh. Cô hết sức vui mừng và ngạc nhiên. Những biểu hiện tình cảm như vậy thật hiếm hoi mới xuất hiện ở người anh trai, sự trìu mến như thế này cô gần như không nhớ đã bao giờ được hưởng. Mãi đến khi người anh nhấc chiếc mũ lên, bước ra khỏi nhà đến văn phòng, cô còn ngồi một mình trong bếp với những ý nghĩ ngổn ngang trong đầu: “Có phải anh ấy tỏ ra âu yếm đối với mình như vậy vì khoản thu nhập sắp tới không nhỉ? Có nghĩa là trước đây anh không nghĩ về chuyện gì khác, chỉ nghĩ đến tiền!...” Nhưng buổi tối hôm ấy, những ý nghĩ buồn rầu nhanh chóng rời khỏi cô. Khi màn đêm buông xuống, từ phía dưới sàn nhà bắt đầu ập đến chỗ cô những giọng nói đùa giỡn, tiếng gõ đập, tiếng hò hét mỗi lúc một to. Đó là giây phút khi ánh sáng ban ngày vừa tắt, quán rượu bừng thức và bắt đầu cuộc sống của mình. Có vẻ như tiếng vọng của cuộc sống ngầm ban đêm đó đã lập tức chiếm lĩnh cô. Joanna bật người dậy khỏi ghế dài và nhanh chóng chạy thẳng xuống sân trong của ngôi nhà. Cô chạy về https://thuviensach.vn phía căn hộ của gã thợ nguội suốt ngày say xỉn và vợ hắn, mụ thợ giặt. Dọc đường, váy của cô phe phẩy chạm cả vào bé gái nhỏ xíu, chân đất, má phình, mặt đỏ bừng, với động tác nhảy như vịt chạy bên và cùng với cô khuất bóng sau cánh cửa căn phòng nhỏ tối tăm. Sau khoảng thời gian tương đối lâu, khi hai người bước ra sân thì sau lưng họ xuất hiện gã thợ nguội, kẻ có đôi vai rộng, mặt sưng phù vì rượu, đôi mắt to mọng nước, tóc rối bù trùm kín vầng trán thấp. Từ bộ quần áo và toàn bộ con người hắn toát ra vẻ lộn xộn quen thuộc, song ngày hôm ấy, hắn không say mà chỉ tỏ ra hân hoan và xúc động vì một điều gì đó. Hắn cúi người khi bước ra sau ngưỡng cửa căn hộ nhà mình và sau khi nắm lấy bàn tay Joanna, hắn mang hết sức căng môi ra hôn cô. Cùng lúc đó, thằng Kostus to xác, vai rộng, nặng cân, toàn thân phủ kín trong bộ quần áo vải thô dày cộm, chân trần gõ thình thịch trên nền đá, vừa ôm bình nước đầy vừa chạy dọc theo bậc thang gác dẫn đến căn hộ của anh em nhà Lipski. Đã từ khá lâu, nó thỉnh thoảng lại làm những công việc khác nhau phục vụ cho Joanna. Chuyện lạ kì! Đứa bé trai ấy mới mười hai tuổi đã có vầng trán nhiều nếp nhăn và thường nheo mắt nhìn mọi người tỏ vẻ hoài nghi, đôi lúc còn giảo quyệt và hằn học. Người mẹ vất vả, làm lụng quần quật và suốt đời buồn khổ thường xuyên la mắng nó, thậm chí đánh nó; người cha, kẻ thường lẻn theo sau nó, mang từ quầy rượu những mẩu xì gà chưa hút hết và những mẩu bánh bích quy đầy mùi rượu về cho nó; nguồn vui sướng, niềm khoái cảm và mùi vị cuộc sống đối với nó là quầy rượu. Từ cách đây không lâu, trong trái tim trẻ thơ sớm già nua ấy, lần đầu tiên có thể nảy nở một tình cảm khác, không còn là sự tổn thương, sợ hãi, trần tục và những ấn tượng thô bỉ. Chưa bao giờ trong đời, nó nhìn thấy cô gái nào tuyệt vời như Joanna hiện lên trong mắt nó, và chưa bao giờ nó được nghe giọng nói êm dịu như thế, cả những câu chuyện thú vị như những chuyện mà cô đã kể cho nó mỗi lần cô nấu bữa ăn trưa hoặc khâu vá quần áo, còn nó làm giúp cô những việc có thể, hoặc khi nó ngồi bệt trên nền đất bên cạnh bức tường gian bếp, vừa lấy tay ôm hai đầu gối nhô cao vừa ngước nhìn lên cô không phải với đôi mắt nheo lại một cách hoang dã, mà https://thuviensach.vn bằng ánh mắt mạnh dạn và thận trọng. Kể từ lúc cô bảo nó phải đối xử tốt với bé Manka nhỏ xíu, nó không bao giờ đánh con bé, không trêu ghẹo, không dọa nạt và người ta thường thấy hai đứa nắm tay nhau thận trọng cùng bước từng bước qua mảnh sân trong của ngôi nhà. Chúng cũng cùng tỏ ra thận trọng như vậy khi leo lên các bậc thang gác và bước vào gian bếp nhà anh em Lipski. Sau đó, hằng ngày trong gian bếp thường vang lên những âm thanh hết sức ồn ào, ầm ĩ. Từ sau bức tường mỏng của tầng trên vọng ra ngoài giọng trẻ con bập bõm đánh vần: - A... b... c... A... b... c... Giọng khác của những đứa lớn hơn một chút tập đọc: - Con ong, dù nhỏ bé, cũng là loài côn trùng có ích. Nó có bốn cánh, sáu chân, hai râu và một ngòi châm... Hoặc: - Năm lần sáu bằng ba mươi..., mười trừ bốn bằng sáu v.v... Thằng Kostus lớn đầu tỏ ra là người đặc biệt yêu thích môn Tập viết. Nó không thích gì hơn là đưa ngòi bút trên mặt tờ giấy, lúc ấn nhẹ lúc nặng tay, và khi bắt đầu tập viết chữ cái, nó có vẻ thực sự khoái trá với những kiệt tác của mình. Joanna tự mình viết những dòng chữ mẫu cho nó. Cô có dụng ý trong việc làm đó. Cậu bé sau khi đã viết kín trang giấy liền cầm quyển vở bằng cả hai tay, cúi gập đôi vai rộng trên bàn và với niềm vui chiến thắng cùng sự say mê thích thú, cậu đọc to những chữ mình vừa viết: - Đừng bắt người khác phải chịu cái mà mình không thích... Dù nghèo, nhưng vẫn sạch... Bồ câu rán không tự rơi xuống bàn ăn... Trong những lúc như vậy, Joanna chẳng cảm thấy buồn nữa. Thậm chí, khi cô bước trên các con phố của thành phố, có thể nhìn thấy trong nhịp đi của cô và trên nét mặt cô những sự thay đổi đáng kể. Trông cô nhanh nhẹn khỏe mạnh và dịu dàng hơn. Giày của cô không còn bị rách, cả váy áo cũng không tàn tạ nữa. Cô nở hoa. Thành quả cô đạt được tuy còn nhỏ bé, nhưng rõ ràng, khái niệm lớn nhỏ trên đời này chỉ https://thuviensach.vn là thứ hết sức tương đối. Đối với cô, những thứ bé nhỏ kia hầu như đã là sự cứu rỗi. Người này cho cô chút ít tiền, kẻ khác trả công cô theo cách mà họ có thể. Mụ thợ giặt đã giặt miễn phí quần áo cho anh em cồ; ông thợ xây có mảnh vườn rộng đã mang đến cho họ rau xanh và hoa quả; gia đình người thợ làm bánh mì ở đối diện ngoài tiền công mỗi tháng một rúp còn gửi cho họ mỗi ngày một ổ bánh mì tròn; người gác nhà chặt củi cho họ không lấy tiền công, thỉnh thoảng còn mua cái nọ cái kia ngoài chợ mang về làm quà tặng cô vì cô đã đối xử thật tốt đối với con gái nhỏ của ông... Cô thực sự ngạc nhiên khi thấy ngay cả gã thợ nguội suốt ngày say xỉn trả công cô bằng một đồng tiền, kể ra cũng không giống đồng tiền bình thường, song đối với cô cũng có giá trị không hề thua kém. Biết bao nhiêu lần khi từ thành phố trở về, bước vào sân trong của ngôi nhà, con người ấy, không biết từ đâu cũng đồng thời xuất hiện. Hoặc sau khi nhìn thấy cô qua cửa sổ, gã chạy ra từ quầy rượu hoặc lẻn ra từ góc nhà mà gã đã lười biếng ngồi hàng tiếng đồng hồ, hoặc vào những ngày khá hơn, gã tạm dừng công việc đe búa và bước ra từ căn hộ của mình, chỉ biết rằng lúc nào cũng vậy, không bao giờ thay đổi, với mức độ đều đặn, chính xác như đồng hồ, đầu tóc rối bù, cái trán thấp tịt và tăm tối luôn cúi thấp trước cô, còn đôi môi vàng khè sưng phù đặt lên tay cô một nụ hôn kéo dài và kêu to chùn chụt. Đó thực ra là nụ hôn kinh tởm của một gã say, mà dấu vết của nó cô đã nhanh chóng chùi cho sạch khỏi tay mình hầu như vô thức, nhưng nó lại giống như viên kim cương rơi sâu vào trái tim cô. Như những viên kim cương, niềm vui ngời sáng long lanh trong mắt cô, khi cô mang về khoe với anh trai nửa tá áo sơ mi mới toanh trắng như tuyết thay cho những chiếc áo khi giặt đã bị rách ra từng mảnh. Cũng trong ngày hôm ấy, cô đã đính vào chiếc mũ đen muôn thuở của mình một nhánh hoa giả... Bây giờ, cô nhìn mọi người với thái độ bạo dạn và bình thản; nhưng trong thành phố có một người đặc biệt mà cái nhìn của anh, hễ cứ bắt gặp là cô lại thèm khát, mặc dù cô đã cố không nghĩ đến điều đó. Với https://thuviensach.vn cha cô, anh là người đối xử vô cùng tốt trong thời gian dài ông bệnh tật. Lúc bấy giờ, cô thường xuyên nhìn thấy anh, nghe các cuộc nói chuyện lễ độ của anh với nhà giáo lâu năm trong nghề, sau đó, anh có đến dự tang lễ và khi thấy cô run rẩy bước xiêu vẹo sau quan tài, anh đã chìa vai mình ra để cô vịn tay vào. Và không có gì xảy ra giữa họ thêm nữa, nhưng không bao giờ cô quên điều đó. Bây giờ, cô chỉ nhìn thấy anh ngoài đường phố từ xa, khi anh ngồi trên chiếc xe nhỏ nhắn thắng một ngựa đi vòng qua các ngôi nhà bệnh nhân của mình. Mỗi lần phát hiện ra cô, anh đều cúi chào lễ độ. Không có gì thêm. Nhưng trong tim cô, một sợi dây đàn nào đó đã ngoan cố rung lên mỗi lần gặp anh và cất tiếng hát để cô nghe về anh trong những giờ phút im lặng sau đó. Cô nói với mình: “Mi là người không giống như vậy!”. Song không một ai có thể mang đến cho cô cảm giác nhẹ nhàng thanh thoát đến thế. Thỉnh thoảng, trong những đêm trăng sáng, được nghỉ ngơi sau ngày làm việc, vẫn còn chưa ngủ, qua lớp kính cửa sổ nhỏ, cô ngước nhìn lên cao, thật cao... Đó là niềm hạnh phúc lớn lao mà cô không dám mơ với tới, cô mường tượng đó là vầng cầu vồng lí tưởng treo lơ lửng ở miền xa vô tận trên mặt đất xám xịt... Thỉnh thoảng, cô cũng tưởng tượng mình là con sâu bé nhỏ, nhảy loăng quăng cho đến khi kiệt sức trên nền tảng một công trình xây dựng cao chọc trời. Từ nền tảng*. Cụm từ ấy cô đã nghe thấy, đọc được ở đâu đó rồi. Bây giờ thì chính cô cũng đã đến đó. Ở trên cao thật sáng sủa và dễ chịu. Mọi người ở đó mang vác và đục đẽo những viên cẩm thạch, kéo tia nắng từ trên trời xuống, đi tìm ngọc ngà châu báu, cả thế giới và bản thân họ cũng biến thành ánh hào quang. Cô cùng với vô số những bản thể nhỏ bé giống hệt mình đang cóp nhặt những hạt bụi nhỏ xíu trong bóng râm, nhưng cô cảm thấy hoàn toàn thỏa mãn vì trong thế giới tưởng tượng của mình, tương lai trở nên dịu dàng viên mãn và thậm chí, từ trên dải cầu vồng của cảm giác lạ lẫm và mãi mãi câm lặng ấy không rơi xuống môi cô bất cứ giọt đắng cay nào, chỉ đôi lúc chảy đến chút nhớ thương và u buồn... https://thuviensach.vn Thường thường trong đêm khuya, những tiếng hát hèn hạ, tiếng cười khả ố, tiếng gót giày trêu ngươi và tiếng gõ đập từ quầy rượu ở phía dưới qua sàn nhà phun ra ngập tràn gian bếp đen ngòm hoặc lờ mờ ánh trăng. Lúc bấy giờ, âm thanh hoang dã đó bay bổng bên trên tấm chăn đệm trắng, bay trên các ý nghĩ, các ước mơ và trên giấc ngủ êm đềm trong sáng trẻ thơ của Joanna. ••• Mặc dù đã dạy khá nhiều trẻ nhỏ, cô vẫn không sao nhãng công việc nội trợ vặt vãnh của gia đình mình và anh trai. Vì thế ngày nào cũng vậy, mỗi ngày một hoặc hai lần, cô ra thành phố để mua thực phẩm và giải quyết các công việc khác nhau. Trong những cuộc du ngoạn ấy, cô thường hay phải đi ngang qua ngôi nhà trụ sở Tòa án đường bệ nọ, nhưng không bao giờ cô để ý dù chỉ là thoảng qua đến nó. Tòa nhà lớn lao đến thế, còn cô thì bé nhỏ chừng này! Không gian rộng lớn bên trong tòa nhà đó luôn đầy ắp tiếng vang của các cuộc tranh cãi và tội lỗi, vì vậy cô thì có cái gì có thể liên quan đến nó cơ chứ? Tuy vậy, chuyện đã xảy ra - tại sao, thật khó mà hiểu nổi - một ngày kia, cô đã bước vào một trong những sảnh lớn của tòa nhà ấy và ngay sau đó, người ta chỉ cho cô chỗ mà cô phải đứng. Đó là hàng ghế dành cho những kẻ bị buộc tội. Mãi về sau, cô cũng không bao giờ hiểu nổi bằng cách nào cô đã vượt qua được đám đông và đi đến chỗ đó. Lúc bấy giờ, cô có cảm giác rằng toàn bộ lượng máu của mình đều dồn cả lên đầu, nó sôi lên sùng sục, nó réo gào kêu thét, cháy rừng rực ở má và trán giống như thanh sắt nung đỏ. Trong mắt cô, những con người, tường nhà, đồ đạc cứ nhạt nhòa như sương khói và rối ren đến mức cô chỉ nhìn thấy quanh mình một đám hỗn độn đầy màu sắc lấp lánh. Cuối cùng, khi đã nhận biết được rằng trong đám hỗn độn kia có vài trăm con mắt đang hết sức tò mò nhìn chòng chọc vào mình, cô có cảm giác giống như bỗng nhiên người ta xé rách toàn bộ quần áo che thân rồi mang cô ra đặt giữa quảng trường thành phố. Cô muốn ngay lập tức https://thuviensach.vn vùng thoát ra và chạy trốn, nhưng con người mệt mỏi đến tột cùng của cô mách bảo rằng điều đó không thể thực hiện được. Những kẻ giờ phút ấy nhìn cô đã trông thấy trước mắt họ một cô gái mảnh khảnh, dịu dàng trong bộ quần áo đen khiêm nhường run rẩy sợ hãi, toàn thân cháy đỏ đến tận chân tóc. Đó chính là sảnh lớn nhất của tòa nhà lớn. Bề cao gần như bằng nhà thờ mang đến cho nó dáng vẻ oai nghiêm, đường bệ; còn những tấm thảm và tấm khăn đỏ thắm phủ chiếc bàn dài mà phía sau nó, các vị quan tòa ngồi tạo ra cảm giác long trọng. Đám đông người đủ mọi tầng lớp đã lấp kín các hàng ghế đặt ở gần lối vào. Bốn ô cửa sổ lớn trổ cao tít trên các bức tường ngang hắt tia sáng trắng đơn điệu mệt mỏi lên các bức tường cao cũng trắng nhởn một màu đơn điệu, hắt lên vóc dáng oai phong của các vị quan tòa, lên đám đông đầy màu sắc không ngừng di động, đang thầm thì trò chuyện trong im lặng và trễ nải chiếm lĩnh nửa sảnh đường. Đây đó một bông hoa sặc sỡ đung đưa trên đầu phụ nữ, một câu nói to vang vọng ở trên cao. Người chạy giấy của tòa lớn tiếng nói vài lời hết sức đĩnh đạc và bầu không khí tĩnh lặng bao trùm, giây lát sau nghe rõ giọng nói của vị chánh án: - Vụ Joanna Lipska bị kết tội duy trì trường học không có giấy phép của chính quyền... Những lời nói đó đã thức tỉnh Joanna. Cô đứng lên và trả lời mấy câu hỏi của chánh án bằng giọng nhỏ nhẹ nhưng rõ ràng. Sau đó, cô lại ngồi xuống. Những tia lửa đỏ không còn xuất hiện trên mặt cô nữa, nước da trắng nhợt của cô được phơi bày. Ngay lúc đó, có thể nhận thấy cô đang bị những dòng suy nghĩ dồn dập tấn công mạnh mẽ đến mức thị giác và thính giác đã hoàn toàn tách khỏi cảnh tượng đang diễn ra trước mắt và bao bọc ngay sát quanh cô. Trong đôi mắt mở to của cô hiện ra nỗi kinh ngạc lớn lao. Cô nâng nó lên cao về phía vòm mái đúc cổ lỗ trang trí phía trên bức tường đối diện; đôi lúc, cô lúc lắc đầu như thể từ bên trong con người mình, cô đang cố gắng cắt nghĩa một điều gì đó vô cùng khó hiểu và cô đã không tài nào hiểu nổi. Thật khó nói là liệu cô có để ý gì đến lời khai của những người làm chứng hay không. Nhưng https://thuviensach.vn những lời khai đó thật sự được nói rất to và diễn ra khá lâu. Bà già to béo tóc hoa râm Roznowska trong chiếc áo choàng đan kiểu cổ, chiếc mũ có bông hoa đỏ thêu chìm, lấy khăn mùi xoa lau mồ hôi nhỏ giọt trên khuôn mặt khá bự và độ lượng của mình, mấy lần nhắc đi nhắc lại lời khai rằng bà chính là người có lỗi trong mọi chuyện. Lương tâm bà không cho phép nói khác. Bà thề rằng sẽ nói sự thật và bà đang nói đúng sự thật. Bà là người đầu tiên gợi ý Lipska làm việc đó. Cô bé nghèo và mồ côi cần có thu nhập, còn bà có các cháu gái. Nếu như biết chuyện này có cái gì xấu xa, chắc chắn bà đã không gợi ý, nhưng bà thề trước Chúa Jesus rằng bà không hề nghĩ là đã xúi giục cô làm điều xấu. Tóc bà đã bạc, cả cuộc đời bà trải qua trong thành phố này và mọi người đều có thể đứng ra làm chứng rằng bà chưa xúi giục ai làm điều gì không lương thiện bao giờ. Bà sụt sịt khóc, một lần nữa nhắc lại rằng chính bà đã gợi ý..., thậm chí đề nghị... song người ta ra hiệu cho bà đừng nói nữa và ngồi xuống. Người bạn thân của chủ tiệm là ủi, người sở hữu hai căn nhà, một người đàn bà bé nhỏ, khô khốc, nổi bật trong đám đông vì bộ váy áo dệt bằng len tuyệt đẹp, với kiểu cách trang nhã, bằng giọng nói hạ thấp, nụ cười vô cùng duyên dáng, đã tuyên bố rằng những quyển sách được dùng làm corpus delicti* đang nằm trước tòa thực ra là do bà mua tặng Lipska, người đã chuẩn bị cho con trai bà vào học lớp vỡ lòng tốt đến mức, giờ đây, nếu như không vì còn quá nhỏ, người ta đã có thể nhận thẳng nó vào seksta*. Cô ta đã dạy học rất tận tâm... tận tâm đến mức bà cảm thấy có trách nhiệm phải nâng mức tiền công trả cho cô. Nếu như biết chuyện này có cái gì xấu xa thì chắc chắn bà đã không làm điều đó, nhưng bà lấy danh dự ra thề rằng bà không biết. Biết làm sao đây? Kẻ nào có con trẻ, kẻ đó buộc phải chăm lo giáo dục nó, trong khi ở đây, ngay bên cạnh có một gia sư tử tế tận tâm và lấy tiền công rẻ hơn người khác, vì vốn là cô gái mồ côi... Đến đây, bà làm động tác cúi đầu lịch thiệp và hết sức kính trọng trước quan tòa, sau động tác đó, bà nở nụ cười duyên dáng, nhưng với đôi môi hơi run rẩy và mí mắt chớp chớp, ngồi xuống cạnh Roznowska. https://thuviensach.vn Với người bị thẩm vấn tiếp theo, mụ thợ giặt, vợ gã thợ nguội suốt ngày say xỉn, hầu như chẳng khai thác được gì, vì người đàn bà cao gầy với khuôn mặt nhìn theo cả chiều ngang lẫn chiều dọc đều hằn rõ nỗi đau buồn lo lắng, trong chiếc váy dày cộm ngắn cũn, với tấm khăn lớn buộc ngang đầu, đã tỏ ra sợ hãi và đáng thương đến mức ngoài mấy tiếng phát ra lí nhí chỉ vừa đủ nghe thấy, không thể nói được gì. Vai mụ run lẩy bẩy dưới tấm khăn quàng lớn, từ đôi mắt lúc nào cũng bị làn hơi nước sôi sục mịt mù thiêu đốt, những giọt nước mắt nóng bỏng như sắt nung cứ rơi lã chã lên đôi tay to dày, bỏng rát đặt chéo ngang ngực. Tất cả lời khai của mụ người ta chỉ có thể nghe thấy những cụm từ như: “đứa con trai mười hai tuổi”, “người cha say”, “quán rượu ngay dưới nhà”, “việc học hành”, “cô gái tốt”... Người ta nhanh chóng tống khứ mụ khỏi đó nhường chỗ cho ông thợ xây. Thay cả cho mình lẫn người đàn bà trước đó, ông nói nhiều, nhanh và to đến mức đã vài lần, người ta đề nghị ông hạ thấp giọng, lệnh ấy lập tức được tuân thủ, nhưng bàn tay đầy mạch máu chắc nịch vừa sờ vào sợi dây làm bằng đồng của chiếc đồng hồ đeo tay hoặc vò lên mớ tóc rậm rạp cứng đơ trên đầu, ngay sau đó, ông lại tỏ ra sốt sắng nhiệt tình và lên giọng to hơn mức cần thiết. Ông chứng minh rằng vì sự dạy dỗ con gái mình, ông đã trả công cho cô gái bằng khoai tây và rau quả, điều đó cho thấy ông mong muốn con gái mình tiếp thu được một điều gì đó. Nếu gửi con vào trường có kí túc xá thì đối với ông là quá đắt. Do vậy biết làm gì đây? Và ông đã gây ra điều gì? Hoặc cô gái kia, cô ta đã gây nên điều gì?... Sau khi đặt câu hỏi, ông chìa hai tay ra và giương mắt lên nhìn như để biểu lộ rằng trước mắt mình, thế giới đang bị đảo lộn và ông không tài nào hiểu nổi tại sao chuyện đó lại xảy đến với mình? Sau ông thợ xây, lần lượt cho khẩu cung và đứng ra làm chứng là ông thợ làm bánh mì, người gác nhà, người đánh xe ngựa và bà góa có chồng trước đây là công chức và cuối cùng, đứng khai lâu nhất, chính là kẻ đã có công phát hiện ra rằng trên tầng gác nhỏ của căn nhà, mà phía dưới là quầy rượu, nhóm trẻ em nhỏ tuổi đã biết được rằng con ong có bốn cánh, sáu https://thuviensach.vn chân, hai râu và một ngòi châm, rằng mười trừ bốn bằng sáu,rằng không nên bắt người khác làm điều mình không muốn v.v... Trong giây phút im lặng tạm thời vừa được tạo nên, khi giọng nói của người làm chứng cuối cùng câm lặng, ánh mắt Joanna chậm rãi phóng từ phía trên xuống đám đông đang tập trung ở nửa sảnh. Tất cả mọi người đều ngồi trên các hàng ghế dài im lặng, chăm chú theo dõi diễn biến của phiên tòa. Phía bên trên đám đông đầy màu sắc và bất động đó nổi bật lên một người, kẻ không ngồi mà đứng. Để có thể nhìn rõ mọi thứ, anh đứng phía sau mọi hàng ghế, trên một gồ cao, hai bả vai dựa hẳn vào tường cứ như mọc từ đó ra. Đôi mắt Joanna ghim vào mặt anh và bộc lộ vẻ sợ hãi đến khiếp đảm. Đó chính là anh trai cô, nhưng anh ăn mặc khác hẳn mọi ngày! Hai cánh tay gầy khô khốc trong chiếc áo rách bươm đặt chéo sát trước ngực; trên đôi má nhợt nhạt như tờ giấy của anh xuất hiện những vết đỏ kéo dài đến tận gọng mắt kính đen. Anh thở gấp gáp và môi hơi hé mở, tình trạng đó cũng thường xảy ra với anh, chỉ có điều trong giây phút đó, nét đặc trưng của khuôn mặt anh không gây cho cô cảm giác đó là biểu hiện của sự ngớ ngẩn hoặc thờ ơ, mà là sự đớn đau không thể nào diễn tả nổi. Với sự chăm chú tột độ, anh lắng nghe lời buộc tội ngắn nhưng rất quyết liệt mà vị công tố viên tuyên và những lời bào chữa thiếu mạch lạc của vị trạng sư. Sau đó, chánh án hướng đến Joanna tuyên bố cho cô biết cô có quyền phát biểu lời cuối cùng về vụ án trên và hỏi liệu có điều gì cô có thể nói và muốn nói để tự bào chữa cho mình. Sau hàng lan can cao và nặng nề của ghế bị cáo, cô gái mảnh khảnh, tóc vàng sáng, mặc bộ quần áo đen một lần nữa lại đứng lên. Với hai mí mắt cúp xuống, dáng vẻ bình thản, chỉ có giọng hơi run run, cô nói: - Tôi đã dạy bọn trẻ con học, tôi nghĩ rằng mình làm điều tốt... Đến đây, trong giây lát, trên khuôn mặt cô bỗng có sự đổi thay đập vào mắt mọi người. Giống như có một cảm giác nào đó bỗng sôi sục dâng trào trong cô, cô ngẩng cao vầng trán, đôi mắt cháy sáng, miệng https://thuviensach.vn run run và vừa sửa lại câu cuối cùng của mình, cô vừa cất tiếng rất to và dõng dạc: - Tôi nghĩ rằng mình đã làm đúng. Cô là người có tội một trăm phần trăm. Nhưng một điều thật lạ lùng xảy ra là tại sao chánh án không đứng ngay dậy cùng đi với các vị quan tòa khác vào phòng luận tội mà lại ngồi thừ ra vài phút với cái đầu hơi ngẩng cao nhìn chằm chằm vào bị cáo như nhìn vào vầng cầu vồng - với nét mặt biểu lộ cái gì? - Điều đó vì ở xa nên không một ai trong đám đông nhận biết được. Các vị quan tòa khác cũng nhìn lên cô, trong đó có một vị mí mắt vội vàng cụp xuống. Khoảnh khắc đó diễn ra ngắn ngủi, cùng lắm chỉ một hoặc hai phút, sau đó, họ đứng lên và rời đi. Hồi lâu sau chưa thấy họ trở lại. Vụ việc đơn giản và rõ ràng. Tại sao cuộc thảo luận lại kéo dài lâu như vậy? Bằng giọng ầm vang như kèn đồng, người chạy giấy tòa án tuyên bố các vị quan tòa đang trở lại sảnh đường. Tất cả mọi người như hàng cây rì rầm xào xạc cùng đứng cả lên. Phía sau dãy bàn phủ nỉ, chánh án đứng cùng với các vị quan tòa khác và bắt đầu tuyên án. Người ta để ý thấy rằng ông ta đọc bằng giọng nhỏ hơn so với giọng trước đây thường nói: - Joanna Lipska buộc phải nộp hai trăm quan tiền phạt, còn trong trường hợp không trả được sẽ bị phạt tù ba tháng. Phiên tòa kết thúc; công chúng rời khỏi sảnh, ở chỗ nọ chỗ kia, các vị luật sư thì thầm to nhỏ với nhau rằng cô gái ấy đúng là gặp may, vì có thể chuộc tội bằng khoản tiền chi phí nhỏ. Nhưng cái lớn và cái nhỏ chỉ là khái niệm hết sức tương đối. Mieczyslaw Lipski chắc cũng nghĩ như vậy, vì sau khi nghe bản án, anh không để lộ ra bất kì cảm xúc nào và vẫn chỉ đứng cạnh tường như lúc trước, hai tay đặt chéo ép sát ngực. Một công chức nào đó trong chiếc cổ áo sơ mi thêu vàng hiếm thấy đi ngang qua đó và sau khi phát hiện ra anh, ông ta liền dừng lại trước mặt. Rõ ràng là ông ta biết anh và đã lên tiếng với nụ cười thân thiện: https://thuviensach.vn - Ôi, anh Lipski đấy à? Mọi chuyện kết thúc thật may mắn. Song sẽ ra sao đây? Nộp tiền phạt hay vào tù? Sáng mai, tôi sẽ đến chỗ anh sớm. Nhưng tốt hơn hết là anh hãy trả tiền phạt... Hai trăm quan không phải là cái gì to tát, cô gái thật đáng thương... Và ông ta vội vã chạy ra ngoài. Mieczyslaw cũng lập tức bứt người ra khỏi bức tường và nhảy về phía cửa ra vào. Vài người bạn cùng văn phòng định giữ anh lại nói gì đó, có lẽ định khuyên răn... Nhưng đôi mắt anh bỗng ngời lên cháy sáng đến mức sau cặp kính đen vẫn nhìn thấy những tia sáng vọt ra, còn hai cùi tay nhọn hoắt thì vung ra đẩy lùi tất cả mọi người và mọi thứ ở xung quanh. Cứ như vậy, anh lao vào một phòng dài và sáng với những ô cửa sổ rất lớn, công chúng cũng đang lũ lượt chảy tràn qua đó rồi chậm rãi mất hút trên những bậc cầu thang ở phía dưới. Đến đây, anh ngoái đầu nhìn lại và ở phía sau một ô cửa sổ đã trông thấy Joanna, người vẫn đang đứng ở đó, có thể là để chờ anh, cũng có thể vì không còn sức lực hoặc lòng dũng cảm tự mình mở một lối đi giữa đám đông. Trong lúc đó, cô đang đưa mắt nhìn về phía nhóm người đứng ở cuối phòng. Đấy là hai người phụ nữ và một người đàn ông mà hầu như cả thành phố đều biết, tuấn tú, được nhiều người hâm mộ, đặc biệt được các cô gái quý mến, đó chính là bác sĩ Adam. Cũng giống như rất nhiều người khác, anh ta đến đây để nghe về một vụ án thú vị và dễ dàng nhận thấy là anh đang đi ra với những xúc cảm hết sức nghiêm túc và buồn rầu. Tuy vậy, khi một trong hai cô bạn, cô gái cao ráo và ăn mặc chải chuốt cười nói gì đó với anh, anh cũng cười đáp lại và đến đầu cầu thang liền vội vã đưa vai cho cô vịn. Trong giây phút ấy, Joanna cảm thấy có ai đó nắm lấy tay mình và cô nhìn thấy Mieczyslaw, kẻ đang cúi ngay trước mặt cô và vội vã nói khẽ: - Em hãy về nhà một mình. Bây giờ anh không thể đi cùng em. Anh có việc cần giải quyết trong thành phố. Vài tiếng nữa anh về. Cứ đi một mình về nhà đi. Anh nhìn cô vẫn với ánh mắt cháy bỏng và vừa bóp chặt bàn tay cô vừa nói thêm: https://thuviensach.vn - Đừng sợ... Em đừng sợ gì hết... Đừng sợ! ••• Vài tiếng đồng hồ sau, Mieczyslaw Lipski bằng những bước đi chán nản lần mò bước lên bậc cầu thang căn hộ nhà mình, chậm rãi đi qua gian bếp và khi đến căn phòng bên cạnh thì rên lên một tiếng rất lớn rồi ngồi xuống bộ đi văng cứng cổ lỗ của mình. Rõ ràng là anh tỏ ra vô cùng chán nản, khuôn mặt trở lại tình trạng trắng bợt như tờ giấy; với điệu bộ trầm ngâm suy nghĩ và lo lắng, anh đưa bàn tay trắng thon dài của mình di di trên vầng trán đầy nếp nhăn. Anh hoàn toàn không ngạc nhiên khi không nhìn thấy Joanna trong bếp. Có lẽ cô đã đi xuống sân trong của ngôi nhà đến chỗ mụ thợ giặt hoặc có thể bà già tốt bụng Roznowska hôm ấy đã đón cô về nhà mình. Nhưng Joanna đang có mặt trong gian bếp, chỉ có điều cô ngồi ở một góc tối, giấu mình phía sau thành cao của chiếc giường. Khi nhìn thấy người anh trai bước vào, cô không đứng ngay dậy giống như thường làm để chào đón và hỏi xem anh có cần gì không. Có lẽ cô không thể ngay lập tức bứt mình ra khỏi trạng thái đăm chiêu suy nghĩ hay đang cảm thấy hơi buồn vì anh về nhà chậm như vậy. Song vài phút sau, cô đã đứng lên và từ tốn nhẹ nhàng bước vào phòng bên cạnh. - Thế là em đã về! Em vừa ở đâu về?... - Mieczyslaw hỏi. - Em vẫn ngồi ở nhà, chỉ có điều anh không nhìn thấy thôi. Bà Roznowska có cho người đến mời em đến nhà bà ấy hôm nay, nhưng em không muốn... Em nghĩ anh sẽ về ngay... Sao anh về muộn thế?... - Ừ, muộn rồi. - Chàng thư kí càu nhàu. Sự thờ ơ ấy của người anh trai trước số phận của cô đã khiến tim cô nhói đau. Cô đứng cách anh vài bước với đôi tay đặt chéo trên váy, đôi mắt cụp xuống buồn rầu và sáng long lanh trên khuôn mặt vô cùng ảm đạm. - Em nghĩ là anh sẽ muốn nói chuyện với em trong ngày cuối cùng... trước khi rời xa nhau... https://thuviensach.vn - Ngày cuối cùng nào? Rời xa cái gì? - Người anh lại tiếp tục làu bàu. - Anh không nhớ là ngày mai người ta sẽ bắt em vào tù ư? Trên gương mặt cô thoáng hiện lên những co giật bất bình. Ngay sau đó, cô nói tiếp: - Ba tháng là khoảng thời gian khá dài... và sau đó chắc chắn em sẽ không về ở với anh nữa, em sẽ đi đâu đó làm công việc phục vụ nào đó... Vì vậy cần phải nghĩ đến công việc gia đình của anh. Tối nay, em sẽ ghi chép lại toàn bộ số quần áo của anh để anh biết anh có cái gì và đừng để bị người ta lấy cắp mất. Em sẽ hẹn bà mẹ thằng Kostus để mỗi ngày, ngay từ sáng sớm bà ấy đến nhà dọn dẹp và đặt ấm đun trà lên bếp cho anh. Anh sẽ không ăn ở nhà, vì ai là người sẽ nấu cho anh đây? Nhưng em sẽ đến nhà bà Roznowska để hỏi xem liệu bà ấy có cho anh trả tiền để được ăn bữa trưa hay không. Anh sẽ được ăn ở chỗ bà ấy sạch sẽ và bổ dưỡng hơn ngoài quán ăn... Anh cũng nên nhớ rằng khi ngồi viết buổi tối phải thắp đèn cẩn thận, do anh thường hay làm căn phòng sặc sụa đầy khói và mùi khét, điều đó rất có hại cho mắt anh... Trong chạn để thực phẩm ở gian bếp có một ít bơ, tấm và bột, còn ở dưới hầm có khoai tây và khá nhiều rau quả... anh nên đưa cho bà Roznowska thì tốt hơn nếu như anh ăn trưa ở đó. Như vậy sẽ tiết kiệm được một khoản tiền... Khi cô nói như vậy thì Mieczyslaw nhìn lên cô với ánh mắt ngạc nhiên. Trong đôi mắt sớm bị hủy hoại và bệnh tật ấy chứa đựng bao nhiêu niềm hân hoan vui sướng và cả nỗi buồn đau, đến mức thật khó nói liệu ngay giờ đây, anh sẽ bật ra tiếng cười hay tiếng khóc. Khi Joanna ngừng lời, anh hỏi: - Em nói xong rồi phải không? - Vâng, - cô đáp - cũng có thể sẽ tiếp tục nếu tối nay và sáng mai em nhớ thêm được điều gì nữa... https://thuviensach.vn Không dời ánh mắt khỏi cô, qua mấy giây lúc lắc đầu như tỏ ý ngạc nhiên vì điều gì đó hoặc tiếc nuối cái gì đó, bằng giọng mũi chậm rãi, anh lên tiếng: - Thực tình em có thể nghĩ rằng anh chấp nhận để em bị bắt vào tù và sẽ ngồi ba tháng trời cùng bọn trộm cướp và đám đàn bà hư hỏng trong những chỗ bẩn thỉu nhơ nhớp ấy ư?... Bây giờ thì Joanna vô cùng ngạc nhiên. - Sao có thể khác được? Bản án của tòa... như đinh đóng cột... - Thế em không nghe thấy sao? Hai trăm quan tiền nộp phạt hoặc ngồi tù!... Hai trăm quan... rõ ràng: hai trăm! Em không nghe thấy sao? Cô mỉm cười và nhún vai. - Vâng, em đã nghe thấy. Thế nhưng mọi thứ đều dẫn đến một kết cục. Đối với em, để có được số tiền đó cũng giống như hái ngôi sao trên trời xuống! Em không hề nghĩ đến chuyện đó. - A ha, em không nghĩ đến! Chàng thư kí văn phòng hét to và lần này sau khi bật dậy khỏi đi văng, anh liền đứng thẳng người khoe tấm thân cao ngẳng gầy gò, dang rộng đôi tay xương xẩu, khiến giờ đây trông anh giống hệt một chiếc cối xay gió. Trong tư thế ấy, vừa quơ tay trong không khí như những cánh quạt gió, anh vừa nói lớn: - Bọn cai ngục sẽ nhìn em như nhìn đôi tai của chúng mà không cần gương soi! Anh nhổ toẹt vào đồng tiền khi ở đây là vấn đề danh dự, thậm chí có thể cả tính mạng em gái mình! Chuyện nhỏ mọn! Có ba tháng trời nằm trong bốn bức tường ẩm ướt, trên bùn lầy nhơ nhớp cùng với lũ trộm cướp và bọn người đểu giả thôi mà! Em không phải là thứ được sinh ra từ dưới đuôi chim ác là! Em là con gái một vị giáo sư, được giáo dục đến nơi đến chốn và là một cô gái tế nhị... Vì bị lâm vào cảnh nghèo khó mà chúng ta phải đằm mình trong tù ngục cùng với bọn trộm cướp và nghiện rượu! Ha, ha, ha! Ha, ha, ha! Anh không bước từng bước mà chạy quanh căn phòng, vừa thở hổn hển vừa cười hô hố tỏ vẻ vô cùng kích động. https://thuviensach.vn Joanna mở to mắt với thái độ hết sức ngạc nhiên. - Ôi, xin Chúa đoái thương! Mieczek ơi! Anh nói cái gì thế? Chừng ấy tiền anh kiếm đâu ra? Không thể có được! Anh đứng lại và lấy tay đấm xuống mặt bàn. - Thế mà anh đã mang tiền về đấy! Anh đã kiếm được rồi đấy! Em thấy anh không phải là kẻ lẩm cẩm đến mức như nhìn vẻ bề ngoài và em không phải sống cô đơn trên thế gian này! Cô nhảy đến và sau khi vồ lấy hai bàn tay anh trai liền xiết chặt nó trong lòng bàn tay mình. Vô số cảm xúc dâng trào trong cô, đó là niềm hi vọng bất ngờ được bứt mình ra khỏi một cái gì đó, cái mà trong sâu thẳm tâm hồn cô vẫn cảm thấy khiếp đảm đến tột cùng, đó là niềm vui do sự bùng nổ của tình cảm anh em mang đến cho cô, và đặc biệt hơn cả chính là nỗi sợ hãi... - Anh lấy tiền ấy ở đâu ra, Mieczek ơi? Bằng cách nào anh có được số tiền ấy? Anh yêu quý, anh đã làm cái gì rồi? Anh cố tìm cách rút tay ra khỏi bàn tay cô, nhưng cô mang hết sức lực ra xiết chặt hơn. - Anh lấy từ đâu ư? Anh không ăn cắp. Em thừa biết là anh không ăn cắp. Anh đã vay chúng và -chấm hết! Joanna chợt rùng cả mình từ bàn chân đến đỉnh đầu. - Anh đã đi vay! - Cô hét to - Đó chính là trò ngu xuẩn cuối cùng của anh! Số tiền lớn như vậy anh lấy gì mà trả? Có lẽ sẽ chỉ sống bằng bánh mì khô thôi! Mà ai cho anh vay nhỉ? Chúng ta có quen người nào giàu có đâu cơ chứ. Bà Roznowska có lẽ là người đầu tiên có thể cho vay nếu như có, nhưng bà ấy không có. Và không ai trong số những người nghèo khó kia có số tiền lớn như vậy! Vậy thì ai đã cho anh vay tiền? Ai? Ai? Ai? Cô liên tục tấn công dồn dập bằng câu hỏi ấy, dán ánh mắt nảy lửa và đầy lo âu vào mắt anh, anh lưỡng lự và gần như tức giận nhưng cũng phải nói ra họ tên của một trong những kẻ cho vay nặng lãi nổi tiếng ở https://thuviensach.vn thành phố. Joanna đấm mạnh vào bàn tay, sau đó dùng hai tay che ngang mặt. - Chúa ơi! - Cô nói - Chúa ơi! Chúa ơi! Mấy phút sau, ngoài cụm từ duy nhất đó ra, cô không thể nói được lời nào. Người anh trai khốn khổ của cô vì cô mà phải sống cuộc đời đau đớn, giờ lại vì cô mà hiến mình vào tay một kẻ cho vay nặng lãi, rơi vào vực thẳm nợ nần ưu phiền nghèo khổ... Cô bỏ tay ra khỏi mắt và vừa ôm ngang người anh trai vừa lên tiếng van xin anh cho phép cô đi tù. Cô nói với anh rằng mình không ốm đau, mình còn trẻ, có sức khỏe và có thể chịu đựng được mọi thứ, rằng việc cô phải chịu trách nhiệm về hành vi mà mình đã làm là điều đúng đắn; rằng món nợ mà anh vay làm cho cô đau đớn và ái ngại gấp hàng trăm lần so với ba tháng... ở nơi đó!... Người anh vẫn tiếp tục lắc đầu không chấp nhận và mặc dù tỏ ra vô cùng xúc động vẫn kiên quyết lặp lại: - Không, không, không! Anh không thể chấp nhận điều đó! Cô quỳ hẳn xuống, dang hai tay ôm ngang đầu gối người anh và cầu xin bằng những lời hết sức thương tâm: - Mieczek! Anh yêu quý nhất đời em! Hãy cho phép, hãy cho phép, hãy cho phép em đi đến đó, còn tiền thì hãy mang trả cho kẻ đã đưa cho anh... Ngay bây giờ, ngay bây giờ, ngay bây giờ mang đi! Anh trai ơi, hãy cho phép! Anh vàng ngọc của em! Hãy cho phép em đi đến chỗ đó! Cô khóc như mưa. Bím tóc vàng sáng rất lớn bật khỏi đầu và xổ tung ra tạo nên những tia sáng màu vàng nhạt trùm cả lên đôi giày của chàng thư kí. Thế nhưng sau khi nhanh chóng đỡ cô đứng dậy, anh liền dang đôi tay dài mảnh khảnh của mình ra ôm chặt cô em xiết vào ngực mình. - Xong rồi, em yêu ơi, chuyện ấy sẽ không diễn ra. Tiền đó anh không thể mang trả. Nó đã nằm ở chỗ nhà chức trách, kẻ sáng sớm mai đến đây dẫn em vào tù... Bây giờ thì chẳng còn phải đến bắt ai nữa! Ha, ha, ha, ha! Anh cười hơi đần độn, hơi mất bình tĩnh, pha trộn giữa chiến thắng và đắng cay. Cô lặng lẽ chúi đầu sâu vào ngực anh khóc. Chuyện đã https://thuviensach.vn xảy ra. Mấy tiếng đồng hồ anh không về nhà chính là để chạy tiền và mang nó đến đưa cho người cần nộp. Sự biết ơn vô bờ bến, niềm vui được tự do, nỗi thương xót cho anh trai và lo âu về tương lai của anh đã làm cô lún sâu vào những cảm giác sợ hãi. Cô không thể nói, chỉ mang hết sức ra xiết chặt vào ngực mình người thanh niên kì lạ kia, kẻ nhìn bề ngoài giống như một người cam phận, giá lạnh, lúc nào cũng thờ ơ vô cảm, thế mà giờ đây... Cô áp đôi môi hôn lên tay anh và cất tiếng nhỏ nhẹ: - Thôi cứ để mọi việc diễn ra như ý anh muốn. Mieczyslaw mệt mỏi đặt mình nằm xuống đi văng kê khuất sau chiếc bàn đầy giấy tờ sổ sách văn phòng. Joanna quay trở về gian bếp và chuẩn bị lo việc đặt ấm đun trà. Cô lấy nước đổ vào ấm và cứ cầm bình nước trên tay đứng bất động trong giây lát. Sau đó, chắc là cố tự bắt mình hoạt động chân tay, cô cời than từ trong bếp lò ra rồi ném chúng vào dưới ấm đun trà, cô lại buông hai tay đặt trên váy và đứng thẳng đuỗn, cứng đơ người, ánh mắt vô hồn nhìn vào chiếc tủ nhỏ đặt cạnh tường. Chắc là chiếc tủ ấy gợi cho cô về một điều gì đó, vì cô đã bước đến chỗ ấy và bắt đầu lôi từ trong đó ra những chiếc cốc thủy tinh và thìa nhỏ. Nhưng mấy cái thìa đã rơi khỏi tay cô xuống nền, lẽ ra phải nhặt chúng lên thì cô lại vội lôi tiếp ra con dao và ổ bánh mì. Các động tác của cô diễn ra nhanh và hấp tấp, thỉnh thoảng cô dừng lại trầm ngâm suy nghĩ. Cuối cùng, cô vứt con dao và ổ bánh mì lên bàn, lấy hai tay che ngang mặt và áp trán vào cánh cửa tủ, bật khóc nức nở. Cô biết làm gì với mình bây giờ? Tương lai của anh cô rồi sẽ ra sao? Ôi, rồi cuộc đời cô sẽ trống rỗng khủng khiếp, còn những nỗi lo âu ưu phiền suy sụp của anh cô còn khủng khiếp hơn nhiều! Cô nén tiếng khóc lại và thôi không nức nở nữa. Cô sợ tiếng khóc của mình sẽ bị nghe thấy ở phòng bên và cô đã nín không khóc nữa. Nhưng cô không thể làm gì được, đúng là không thể. Lẽ ra cô phải suy nghĩ, suy nghĩ, suy nghĩ và bằng những ý nghĩ ấy, cô sẽ bóp nghẹt trái tim mình. Cô ngồi xuống chiếc ghế dài đặt cạnh cửa sổ và nghĩ ngợi. Qua lớp kính cửa sổ, ánh mắt ngây dại của cô lạc lõng chơi vơi không nhận ra được cái gì ngoài https://thuviensach.vn mấy mái nhà đen ngòm bẩn thỉu và mảnh trời tối tăm đầy khói bụi từ các ống khói thải ra dày đặc. Trong khung cảnh đó, không có bất kì trò giải trí và niềm vui thú nào, vì vậy khuôn mặt Joanna càng lúc càng đượm vẻ ủ rũ. Nước mắt cô đã khô, song nước da thông thường vẫn có màu trắng nhợt của cô lại trở nên vàng vọt một cách khó chịu, còn trên cặp môi nhợt nhạt của cô lần đầu tiên trong đời xuất hiện nụ cười giận hờn chua chát. Ngay sau đó, cánh cửa gian bếp kêu lên cọt kẹt và hai vóc dáng trẻ con xuất hiện. Đó là thằng Kostus to xác trong bộ quần áo may bằng vải thô dày cộm, chân trần, nặng ục ịch, đang cúi gù lưng và dắt trong tay bé Manka má phính, cũng chân trần, đôi chân thoăn thoắt lộ ra đến đầu gối trong chiếc váy rộng đã phai màu. Sau đó vài giây, thằng bé sợ sệt ngước ánh mắt đượm vẻ u sầu bẽn lẽn lên nhìn, rồi quỳ gối trước Joanna, còn con bé thì lò dò bằng cả hai chân và hai tay bò đến, rồi nhảy ngay lên đùi cô cười khúc khích. Dưới chân Joanna là chùm hoa anh đào bây giờ vừa mới nhú hoa. Cậu con trai người thợ nguội chắc đã ngắt nó từ vườn cây của ai đó và lặng lẽ mang về đặt dưới nền nhà. Mùi thơm rất đậm của loài hoa đó dâng đầy gian bếp. Còn Kostus, vẫn bằng ánh mắt của một con thú nhút nhát quyến luyến ngước nhìn lên cô, rút từ trong túi áo ra quyển vở khá lớn và sau khi vuốt thẳng ra, nó liền chậm rãi lên tiếng đọc: - Việc ăn không ngồi rồi là cha đẻ của mọi tội lỗi. Ai thức dậy sáng sớm, kẻ đó sẽ được Chúa ban thưởng... Còn bé Manka cũng lôi từ dưới váy ra một quyển sách vỡ lòng đã cũ, bẩn thỉu, nhàu nát và vừa mở trang có bảng chữ cái ra vừa cất tiếng: - A... b... c... Joanna bật cười nho nhỏ, hôn lên vầng trán nhiều nếp nhăn của thằng bé và lên đôi má phính đỏ lựng của con bé. Chúng tỏ ra vô cùng vui sướng vì điều đó. Từ đó bắt đầu nổi lên tiếng ồn ào nho nhỏ. Ở phòng bên, một giọng mũi ngái ngủ lên tiếng hỏi: - Ai ở đó, Joasia* ơi? Em đang nói chuyện với ai đấy? https://thuviensach.vn Joanna đỏ mặt cười và quay đầu về phía cửa sổ đáp: - Với bọn trẻ... - Bọn trẻ! - Mieczyslaw kêu to và ngay lập tức đứng ở bậc cửa. Trên má anh lại xuất hiện những vệt đỏ và mắt lại cháy sáng, nhưng lần này là ngọn lửa giận hờn. Đúng ra đó là sự giận hờn bắt nguồn từ nỗi sợ hãi đang hằn rõ trên khuôn mặt, trên dáng điệu và mọi động tác của chàng thư kí. - Lại là bọn trẻ! - Anh nhắc lại với giọng cao hơn - Có lẽ anh phải chết hoàn toàn vì những của nợ này chắc? Nghèo khổ như vậy còn chưa đủ hay sao? Chỗ làm trong văn phòng và mẩu bánh mì cuối cùng cũng phải mất thì mới xong ư? Anh tỏ ra bị kích động mạnh và lấy chân giậm xuống nền nhà. Sự sợ hãi đã làm giọng anh bật lên khủng khiếp. Anh gần như hét lên một cách kinh hoàng: - Cút ngay khỏi đây, lũ nhóc! Từ ngày hôm nay chúng mày đừng bước chân vào nhà này nữa, nếu tao còn nhìn thấy chúng mày thì tao sẽ nện cho tan xác. Cút đi! Cút đi! Thằng bé và con bé biến mất trong nháy mắt. Joanna đốt đèn, pha nước chè và lấy chiếc bánh mì tròn cắt lát mỏng đặt trên đĩa mang đến cho anh trai, người đang cặm cụi viết lách bên ngọn đèn mới thắp. Mỗi ngày, anh đều phải viết như vậy vài tiếng đồng hồ cả ở văn phòng lẫn ở nhà. Sau khi đặt cốc nước và chiếc đĩa lên bàn, cô cúi xuống và hôn lên mái đầu đang cúi gằm trên đống giấy tờ của người anh trai. Ôi! Cô không cảm thấy bất cứ một sự mất lòng nào đối với anh dù là nhỏ nhất. Chỉ có điều cô cảm thấy, cô nghĩ, rằng nhất thiết phải bắt đầu làm một cái gì đó với mình, làm ngay tức thì, làm ngay tức thì! Lúc bấy giờ, cô ngồi trong gian bếp và bắt đầu thêu trên chiếc khăn mùi xoa dòng chữ Mieczyslaw. Chùm hoa anh đào mà thằng Kostus to xác mang đến đang tỏa hương ngào ngạt đầy gian bếp; chiếc ấm đun trà https://thuviensach.vn đặt cạnh bếp lò sôi sùng sục và bốc hơi nghi ngút; từ phía dưới, từ dưới sàn nhà vẳng đến những âm thanh rầm rì, thỉnh thoảng lại nghe cả tiếng một đồ vật bị đổ hoặc tiếng cãi nhau hay tiếng kêu thét của ai đó. Quán rượu ở dưới đó bắt đầu cuộc sống ngầm ban đêm của mình. Nhưng có cái gì đó đang kêu sột soạt phía sau thành giường cao và từ trong bóng tối lờ mờ, ngay trên mặt đất bỗng hiện lên những hình thù kì dị... Đó là một con thú? Hay một đứa trẻ? Có hai cánh tay nhỏ xíu đang chống trên nền nhà... Có mớ tóc màu sáng ánh lên vàng nhợt trên nền bức tường bẩn thỉu, đôi mắt tỏa sáng long lanh màu da trời trong vắt... Đó là một đứa trẻ đang bò lồm cồm bằng hai chân hai tay trên mặt đất, rồi nó bỗng bật cười và nhảy lên đầu gối cô gái đang thẫn thờ chìm ngập trong nỗi buồn của mình. Thằng Kostus to xác đã chuồn mất, còn con bé Manka thì nấp phía sau thành giường và chờ đến khi ông chủ thôi không còn cáu giận và la mắng nữa. Con bé sẽ ngủ lại đây đêm nay, giống như đã từng ngủ lại nhiều lần, còn giờ đây nó muốn đọc quyển sách vỡ lòng một tí, muốn khoe đã biết những gì... khoe đã biết mọi thứ... mọi thứ, từ chữ a đến chữ p... từ chữ p trở đi còn chưa biết, song ngày hôm qua nó nhất định sẽ học được... Chắc hẳn nó muốn nói ngày mai, nhưng lại nói ngày hôm qua, nhưng điều đó đâu có hề gì! Joanna lại hôn nó và hỏi liệu bố mẹ nó có biết là nó có ý định ngủ lại đây hay không. Từ phòng bên có tiếng hỏi vọng sang: - Ai lại đến đó? Em nói chuyện với ai đấy, Joasia? Với vẻ vô cùng lúng túng, Joanna đáp khẽ: - Đó là bé Manka... Em có phải bảo nó cút về hay không? Ở phòng bên chỉ thấy im lặng một lúc lâu, cuối cùng, giọng mũi đàn ông lên tiếng: - Em cho con bé ít nước chè. Ở dưới sàn nhà lại vang lên tiếng gõ đập rất to và tiếng ồn ào náo loạn. Có phải một gã say nào đó ngã và đập đầu vào góc ghế hay không https://thuviensach.vn nhỉ? Hay có lẽ người này đấm người kia mạnh đến mức quật hắn ngã quay trên nền đất đầy rác rưởi và lênh láng rượu? Hay có lẽ ở đó trò chơi hèn hạ vô bổ đã khép lại bằng tiếng gõ đập và kêu thét như vậy? Phía trên tiếng ồn ào càn dở của quầy rượu, trong gian bếp được ánh đèn nhỏ chiếu sáng và tràn ngập hương hoa anh đào, cô gái nhợt nhạt với khuôn mặt mỏi mệt và đôi mắt còn mọng nước đang bế trên đầu gối một đứa trẻ chân trần má phính mỉm cười. Một bàn tay mũm mĩm hồng hào non nớt lại rút ra từ sau chiếc váy bạc màu ngắn cũn quyển vỡ lòng nhỏ bẩn thỉu nhàu nát và bằng giọng thánh thót, nó cất lên tiếng cười dài nghịch ngợm. Từ phòng bên vang lên tiếng kêu phì phì kéo dài: - Im lạ...ặng! - Im lạ...ặng! - Cúi người trên đứa bé, Joanna cũng lặp lại. Đứa bé cố hạ thấp cái giọng trong như bạc của mình và bằng ngón tay béo mũm ngắn ngủn vừa chỉ theo từng con chữ vừa gần như thầm thì lên tiếng đọc: - A... b... c... https://thuviensach.vn BÀ CHỦ TỐT BỤNG Một đứa bé được mụ Janowa, vợ người thợ xây cầm tay dắt vào căn phòng khách rất đẹp của bà Ewelina Krzycka và vừa sợ hãi vừa thích thú, bằng những bước ngắn, nó chạy lon ton trên tấm lát sàn trơn, chuẩn bị sẵn tinh thần sẽ bật khóc hoặc cười tùy hoàn cảnh. Đôi môi nhỏ xinh đẹp như san hô run rẩy và méo xệch sắp bật khóc, con ngươi mắt rất to màu xanh ngọc sáng long lanh vì ngạc nhiên và tò mò, còn cái trán đẹp được phủ kín bởi mớ tóc dày, rất dày, đầy màu sắc và ánh lên vàng đậm. Đó là một bé gái năm tuổi rất xinh. Bên cạnh người đàn bà vai rộng khỏe mạnh đang dắt nó, trong bộ váy áo sáng màu may bằng loại vải bông dài chấm đất, trông nó giống như con bướm trắng với đôi cánh cụp. Cách bậc cửa vài bước, chân nó run rẩy vì sợ hãi và chắc hẳn nó sắp thét lên váng trời, nhưng bỗng nhiên, cảm giác lo âu biến mất, có lẽ bởi tình cảm vui tươi, nó giật mạnh tay mình ra khỏi bàn tay to đùng của mụ Janowa và ngồi thụp xuống tấm lát sàn rồi nhoẻn miệng cười và lên tiếng gọi vô cùng trìu mến: - Dì ơi! Dì ơi! Cuộc gặp gỡ lần đầu tưởng như sẽ hết sức khủng khiếp bỗng trở nên hoàn toàn thân thiện. Con chó nhỏ giống Đức thuần chủng định nhảy ngay lên tấn công những kẻ bước vào với tiếng sủa gay gắt đầy đe dọa bỗng đứng khựng lại trước đứa bé đang ngồi trên mặt đất và nhìn chòng chọc vào nó bằng cặp mắt đen láy, lóng lánh, tinh ranh. Đứa bé nhúng ngập đôi bàn tay nhỏ xíu hồng hào vào bộ lông ngực to lớn trắng như tuyết của con chó. Nhưng ngay lúc ấy, một người đàn bà khoảng bốn mươi tuổi, tóc đen, còn khá trẻ và xinh, dáng cao, mặc bộ đồ đen bỗng bước đến đứng bên trên hai sinh vật đang làm quen với nhau ấy. Vợ người thợ xây cúi thấp xuống gần sát hai sinh vật nọ và hôn vào bàn tay trắng muốt của người đàn bà kia. https://thuviensach.vn - Helka ơi! Sao cháu không hôn tay bà chủ quyền quý? Mọi người hãy nhìn xem kìa! Nó còn đùa giỡn với con chó! Xin bà chủ quyền quý đừng giận con bé! Nó vẫn còn là một đứa bé ngu ngốc! Nhưng bà Ewelina đâu có ý định cáu giận. Ngược lại, đôi mắt đen của bà tràn ngập ngọn lửa trìu mến và đắm say cứ găm vào khuôn mặt đứa bé mà mụ Janowa đang kéo đứng lên bằng bàn tay béo mập của mình. Bây giờ, nước mắt dâng đầy con ngươi màu xanh ngọc của Helka và nó đưa cả hai tay ra nắm chặt mép váy mụ Janowa. - Thưa bà chủ quyền quý, vì đứa bé này chúng tôi đã làm mọi thứ mà chúng tôi có thể, song lẽ thường tình là ở với người nghèo thì nó chưa thể học được những điều lễ độ... Ôi, giờ đây chỉ có Chúa mới biến đổi được số phận của nó... đứa trẻ mồ côi! - Đứa trẻ mồ côi! - Bà Ewelina xúc động nhắc lại mấy tiếng đó và cúi xuống đứa bé với ý định bế nó lên tay. Nhưng bỗng nhiên bà lùi lại. Tình cảm xót thương biểu lộ rõ trên khuôn mặt bà. - Ôi! Khốn khổ! Nó ăn mặc thế này ư? - Bà kêu to - Váy dài chấm đất...- Bà bật cười- Còn áo thì dày cộm và tóc nữa!... Con bé có mái tóc đẹp tuyệt vời, nhưng ai lại đi tết thành bím cho đứa bé như thế này nhỉ!... Đôi giày sao thô kệch thế và lại không đi bít tất dài bên trong nữa... Bà đứng thẳng dậy, đưa ngón tay nhấn vào chiếc chuông bạc và một tiếng chuông dài vang lên. Tiếng chuông chói tai khiến Helka bật cười, còn mụ Janowa thì trợn tròn đôi mắt. - Gọi cô Czernicka! - Bà ra lệnh cho gã người hầu vừa xuất hiện ở cửa. Trong nháy mắt, một phụ nữ khoảng ba mươi tuổi, váy đen bó sát, cao, gầy, nước da ngăm ngăm đen, vẻ khô héo tàn tạ, mái tóc đen kết thành búi ở phía sau gáy bằng chiếc lược đồi mồi vội vã bước vào. Ngay từ ngưỡng cửa, ánh mắt nhanh nhạy của chị ta đã lướt qua vợ gã thợ xây và đứa bé do mụ dẫn tới bằng cái nhìn u ám, nhưng khi đi đến cách bà chủ của mình vài bước thì ánh mắt chị bỗng sáng lên long lanh https://thuviensach.vn vô cùng hiền dịu, còn đôi môi mỏng khô khốc nở nụ cười nhún nhường đầy thiện cảm. Với vẻ mặt vô cùng tươi tỉnh, bà Ewelina ngay lập tức quay sang nói với chị ta: - Cô Czernisia* này, cô có nhìn thấy không, đây chính là đứa bé mà hôm qua tôi kể với cô. Cô hãy nhìn kĩ mà xem! Những đường nét tuyệt vời làm sao... Làn da thật mịn màng... còn đôi mắt... mái tóc... giá như nó mập hơn một chút và đôi má hồng hào hơn thì có thể dẫn đến cho danh họa Rafael* làm người mẫu để vẽ các thiên thần đấy... Nó lại là trẻ mồ côi!... Cô biết không, may mắn làm sao tôi lại tìm được nó ở nhà những con người lương thiện này... trong một gia đình thật buồn thảm... ẩm ướt tối tăm... Nó hiện lên trước mắt tôi chẳng khác gì viên ngọc sáng long lanh giữa đống rác. Chúa đã gửi nó đến cho tôi... Nhưng, cô Czernisia ơi! Phải tắm rửa, chải đầu, may mặc cho nó... Cô hãy thương tình! Một tiếng đồng hồ nữa, cùng lắm là hai tiếng, cô hãy làm cho hình dạng đứa bé này thay đổi hoàn toàn cho tôi... Czernicka cười thích thú, hai tay chắp lên ngực để biểu thị sự thán phục, rồi gật đầu lia lịa tỏ vẻ tán dương tất cả những điều bà chủ vừa nói với chị. Bà Ewelina đang cực kì vui vẻ. Chị người hầu khi bước vào với vẻ mặt ảm đạm và buồn ngủ giờ cũng tỏ ra cực kì vui vẻ. Giống như lúc trước, Helka ngồi trước con chó nhỏ, bây giờ chị ta cũng ngồi xuống trên mặt đất trước Helka và bắt chước đứa bé với vẻ hết sức trẻ con, bắt đầu nói líu la líu lo. Sau đó, với khó khăn cực lớn nhưng khéo léo che đậy, chị đưa hai bàn tay khô khốc nhanh nhẹn của mình ra kéo Helka từ dưới đất lên, ép sát vào ngực mình và vừa hôn chút chít vào mặt nó vừa bế nó ra khỏi phòng khách. Bà Ewelina mặt đỏ bừng, cố gắng lắm mới kìm được những giọt nước mắt thương xót, tiếp tục đứng lại nói gì đó trong giây lát với mụ Janowa, kẻ đứng trước lòng độ lượng vô song của bà đã tỏ ra mạnh dạn và mủi lòng bật khóc, rồi kể lại câu chuyện xảy ra với Helka, đứa bé mồ côi con ông anh họ bà, cũng làm thợ xây như chồng bà, đã ngã từ trên giàn giáo xuống và chết, sau đó không lâu, vợ ông ta, tức là mẹ Helka, cũng bị bệnh thổ tả chết. Mồ côi https://thuviensach.vn cả cha lẫn mẹ! Hai người đàn bà, một quả phụ sau đời chồng giàu có và một mụ vợ thợ xây đều ứa nước mắt mủi lòng khi nghe những lời đó. Bà Ewelina hết lời ca ngợi mụ Janowa và chồng mụ vì tấm lòng từ thiện của một giáo dân đạo Thiên Chúa đã thương yêu đùm bọc đứa trẻ nghèo nhưng tuyệt vời đến như vậy; còn mụ Janowa ca tụng lòng tốt và tính nhân từ của bà Ewelina, người đã nhận đứa trẻ về chăm sóc nuôi nấng, rồi lấy ống tay áo đỏ như máu của mình đưa đi đưa lại chà xát hai má vốn cũng đỏ lựng của mụ. Sự thể kết thúc ở chỗ vợ người thợ xây định quỳ gối trước mặt bà Ewelina và nâng gấu váy của bà, coi như một vị thánh lên để hôn, nhưng bà Ewelina can ngăn mụ rằng người ta chỉ quỳ gối trước Chúa mà thôi, sau đó bà bảo mụ vợ thợ xây hãy nhận vài rúp của bà để mua kẹo cho bọn trẻ con nhà mụ. Bây giờ thì mụ Janowa bật cười qua nước mắt với vẻ khiếm nhã và vui vẻ. - Tôi mà lại mua kẹo cho chúng! - Mụ kêu to - Có phải là con cái nhà giàu đâu mà cần đến kẹo. Nếu bà chủ quyền quý có lòng độ lượng như vậy thì tôi sẽ dùng số tiền đó mua cho thằng Vicek đôi giày, còn con Marylka và Kaska chiếc khăn đội đầu... Cuối cùng, họ từ giã nhau. Mụ Janowa trên đường quay trở về căn nhà rách nát của mình có đến hai chục lần dừng chân trên đường phố và kể cho khoảng hai chục người mình gặp nghe về sự tử tế thánh thiện và lòng nhân từ của bà Ewelina. Còn bà Ewelina sau khi mụ Janowa đi khỏi liền ngả người trên đi văng và áp đôi bàn tay trắng ngà của mình lên cái trán trĩu nặng niềm tự hào thích thú đầy trìu mến. Bà đang nghĩ về điều gì? Chắc chắn bà nghĩ rằng Chúa vô cùng nhân từ đã phái đến cho bà tia nắng mặt trời ấm áp sáng ngời để bà vượt tiếp con đường tối tăm ảm đạm của đời mình... Tia nắng ấy đối với bà từ nay sẽ là đứa bé côi cút tuyệt vời kia, đứa bé may mắn được tìm thấy ngày hôm qua, còn hôm nay là đứa con gái nuôi... Ôi, bà yêu mến đứa bé ấy biết nhường nào! Bà cảm nhận được điều đó qua nhịp thở gấp gáp của lồng ngực, qua làn sóng dạt dào của cuộc sống và tuổi thanh xuân, thứ hình như bỗng nhiên lấp kín toàn bộ cơ thể bà và thậm chí làm trái tim bà nở ra. Bà đã cảm thấy trống trải và tẻ nhạt trên thế gian này, cảm thấy cô đơn https://thuviensach.vn đến cùng cực, một cảm giác lạnh lẽo đầy chết chóc bao bọc xung quanh bà. Bà đã nguội ngắt, đã già cỗi, đã rơi vào trạng thái lãnh đạm vô hồn hoặc u sầu tăm tối,thế mà Thượng đế một lần nữa đã chứng minh cho bà thấy rằng Người quan tâm đến bà, rằng ngay trong lúc gặp rủi ro lớn nhất thì cũng không nên đánh mất lòng tin trước sự chăm lo ấy... Chỉ mong Czernicka nhanh chóng tắm rửa và mặc quần áo cho thiên thần tí hon kia... Cơn mơ màng của bà Ewelina bị ngắt quãng bởi hai bàn chân lông lá xồm xoàm đang cố sức leo lên đầu gối bà và bị mắc kẹt ở viền đăng ten thêu ren trên váy bà, còn móng vuốt của nó đã chạm vào tay bà. Bị đánh thức, giật nẩy mình, bà bực tức đẩy phắt con chó ghê tởm ra. Con chó coi cơn tức giận của bà như cử chỉ đùa giỡn vui vẻ. Có lẽ do lâu nay nó vốn được yêu quý, vì thế khó có thể tin nay lại bị hắt hủi. Nó sủa lên vui vẻ và lại lấy đôi chân lông lá xồm xoàm móc móc vào viền đăng ten thêu ren ở váy và cào cào vào bàn tay mềm như nhung của bà chủ mình. Lần này thì bà bật người nhảy ra khỏi đi văng và lên tiếng: - Gọi cô Czernicka! - Bà nói với gã người hầu vừa ló mặt. Czernicka thở hổn hển chạy vào, hai má ngăm ngăm đen vẫn đang đỏ bừng, hai ống tay áo của bộ váy áo màu đen vẫn còn xắn cao lên đến tận khuỷu. - Cô Czernicka ơi, cô hãy dắt con Elf này đi và từ nay về sau hãy giữ nó ở căn phòng gửi áo ấy nhé. Nó làm rách viền đăng ten thêu ren của tôi làm tôi chán lắm rồi... Khi chị hầu gái cúi xuống để nhấc con chó lên, trên đôi môi mỏng dính của chị ta thoáng xuất hiện một nụ cười đặc biệt. Trong nụ cười ấy có cả một chút chế giễu, một chút u buồn. Con Elf sủa, lùi lại và định chạy trốn khỏi đôi tay đầy xương xẩu đang giơ ra bắt nó để nhảy đến đầu gối bà chủ của mình. Nhưng bà Ewelina nhẹ nhàng đẩy nó ra và đôi tay xương xẩu đã chộp ngay lấy nó mạnh đến mức nó sủa lên ầm ĩ. Czernicka nhanh chóng phóng ánh mắt lướt nhìn lên mặt bà chủ của mình. https://thuviensach.vn - Cái con Elf này thật khó chịu... - Chị ta thầm thì với thái độ hơi đắn đo. - Thật khó chịu! - Bà Ewelina nhắc lại và tỏ ý ác cảm nói thêm - Tôi không thể hiểu tại sao trước đây mình lại yêu thích cái con vật tẻ nhạt ấy đến như vậy cơ chứ... - Ôi! Ngày trước nó hoàn toàn khác cơ! - Đúng như vậy, cô Czernicka nhỉ, trước đây nó hoàn toàn khác cơ. Trước đây nó thật tuyệt vời... Nhưng bây giờ... - Bây giờ nó trở nên tẻ nhạt... - Vô cùng tẻ nhạt... Cô giam nó ở căn phòng gửi áo ấy và đừng bao giờ để nó xuất hiện trong các phòng ở nữa... Czernicka đã bước ra đến ngưỡng cửa lại nghe tiếng gọi: - Cô Czernicka! Chị ta quay lại với vẻ vội vã nhún nhường và nụ cười lễ độ. - À, cô bé của chúng ta thế nào rồi? - Mọi thứ được thực hiện đúng theo lệnh của bà chủ. Trong nhà tắm, bồn nước đã chuẩn bị xong, Paulina sẽ tắm cho Helka... - Tắm cho cô chủ nhỏ! - Bà Ewelina miễn cưỡng cắt ngang. - Tắm cho cô chủ nhỏ... Còn tôi đang cắt may váy áo từ tấm vải len lông cừu vẫn cất ở chiếc tủ thấp ạ... - Tôi biết, tôi biết... - Kazimiera đã chạy ra cửa hàng mua giày, tôi cũng bảo Janka đi mua quần áo lót may sẵn... Tạm thời tôi sẽ khâu lược một chiếc váy... chỉ xin bà chủ cho đăng ten thêu ren, mấy dải nơ và tiền mua mọi thứ... Đăng ten thêu ren, dải nơ, vải tuyn, vải băng, len, sa tanh thì đã được chất đầy những chiếc tủ đứng và tủ thấp kê la liệt trong các căn phòng của lâu đài to rộng và đẹp đẽ của bà Ewelina. Czernicka cứ mở ra đóng vào rất lâu những chiếc tủ đứng và ngăn kéo, nhưng vẫn nắm chặt trong lòng bàn tay không phút nào ngưng tờ bạc mệnh giá khá lớn. Sau đó, trong phòng gửi áo nổi lên tiếng ồn ào mặc cả mua bán; rồi một đống https://thuviensach.vn khá lớn các đồ vật được lôi từ trong các tủ đứng và tủ thấp ra, coi như là giá trị tờ giấy bạc được quy đổi thành những thứ đã biến mất khỏi chiếc rương sâu lòng đựng tài sản riêng của chị hầu phòng. Cuối cùng, với bộ mặt tươi tỉnh, rõ ràng là thỏa mãn vì khoản lợi thu được từ việc đứa bé mồ côi đến nhà, chị ta bắt đầu khâu lược và vội vàng dùng kim găm đính chiếc váy vừa được cắt. Ngày mai, mấy bác thợ cắt may, thợ đóng giày và các bà thợ khâu mới chính thức bắt đầu công việc ở phòng quần áo của cô chủ nhỏ. Lúc bấy giờ, cô chủ nhỏ ấy, người vừa được tắm gội và chải đầu, song vẫn mặc chiếc áo dày cộm của mình với đôi chân trần ngồi trên nền đất cùng con Elf trong phòng của Czernicka và lọt giữa những cử chỉ vuốt ve vô cùng trìu mến có lẽ đã quên hết mọi thứ trên thế gian. Bà Ewelina chìm ngập trong cơn mơ màng sâu thẳm cũng đã quên hết mọi thứ trên thế gian. Giờ đây, không gì có thể cắt đứt được cơn mơ màng ấy. Trong căn phòng khách rộng lớn sáng choang với những tấm gương với các bức tranh và tấm màn đỏ tía trang hoàng bên trong, sự im lặng sâu thẳm cũng đang ngự trị. Qua tấm màn che cửa hé mở đến lưng chừng có thể nhìn thấy mấy căn phòng cả lớn lẫn nhỏ đang ngập chìm trong câm lặng và không gian nửa tối nửa sáng. Những tia nắng hè của buổi hoàng hôn chiếu chếch xuyên qua khe hở của những cánh cửa chớp, bò trườn đây đó dọc theo các bức tường, các tấm thảm và khung tranh mạ vàng. Từ bên ngoài cửa sổ bay đến hương thơm của những bông hồng nở rộ và tiếng chim hót líu lo, phía sâu trong căn nhà, nơi phòng ăn vẳng đến tiếng lách cách leng keng sắp đặt đĩa chén thìa dĩa chuẩn bị cho bữa ăn tối. Bà Ewelina đang nghĩ về sự xấu số của mình. Bà không hề phóng đại khi nghĩ rằng mình là người vô cùng bất hạnh. Quả là như vậy, một người đàn bà góa đã nhiều năm, không con cái, với trái tim nóng bỏng và cô đơn, không giàu đến mức lúc nào cũng có thể đi đến những nơi mà ở đó cuộc sống mang lại cho bà nhiều thi vị nhất, ít nỗi buồn chán nhất. Gia tài của bà đúng là rất lớn, nhưng chưa đến mức những nỗi lo âu và trăn trở khác nhau không buộc bà đôi khi vẫn phải giam hãm https://thuviensach.vn mình trong một thời gian vào một nơi xấu xa, buồn bã, chán ngán như cái thành phố Ongrod* này. Đặc biệt là giờ đây, với những lợi ích đẹp đẽ và lớn lao mà bà sở hữu ở vùng Ongrod thì một chuyện gì đó khác thường đã xảy ra. Có những bản hợp đồng cần kí kết, những khoản nợ cần thanh toán, những khoản tiền trong việc làm ăn không thể thoái thác được phải chi trả - và tất cả những việc đó đã khiến bà Ewelina không thể ra nước ngoài hoặc chí ít là được sống ở một trong những thành phố lớn nhất nước. Vậy là bà đã sống ở đây gần hai năm, những năm tháng nặng nề buồn chán. Xa lạ với mọi thứ và mọi người, lọt thỏm giữa những cảnh sắc tầm thường của một thành phố nhỏ, mơ tưởng về những niềm vui nghệ thuật kì vĩ bay bổng, những thứ từ trước đến nay vốn là thi vị cuộc sống của bà, những thứ mà ở đây dĩ nhiên bà hoàn toàn bị tước bỏ, bà đã sống giống như một tu sĩ khép kín, giam mình trong tòa lâu đài với những bức tranh, chiếc đàn phong cầm, cô Czernicka và con chó Elf của mình. Ở đây, cuộc sống của bà trong sạch bao nhiêu thì buồn thảm cũng bấy nhiêu, nhưng sự thanh thản của lương tâm thì không được trọn vẹn. Bà không làm được bất cứ một điều gì gọi là tốt đẹp cả và bà thường rất hay tự trách mình về điều đó một cách đắng cay. Sự thèm khát thực hiện điều tốt đẹp là một trong những sợi dây đàn tinh thần rung động mãnh liệt nhất. Lòng từ thiện trong bà đã đạt đến mức độ đam mê và nhiều lần, rất nhiều lần trong đời đã mang đến cho bà những niềm vui tinh thần thay thế cho hạnh phúc, cái mà bà chưa bao giờ được hưởng. Nhưng... việc như vậy thường chỉ diễn ra ở nơi khác. Ở đây, thậm chí bà không biết mình phải làm gì và làm như thế nào để có thể thỏa mãn nhu cầu sâu thẳm nhất của trái tim cao thượng. Đúng ra thì đôi lúc bà đã mang những của bố thí hào phóng ban phát cho kẻ này kẻ khác, nhưng điều đó không làm thỏa mãn trái tim bà, không khỏa lấp được thời gian, cũng không thể làm lương tâm mãn nguyện. Ở những thành phố lớn, bà đã quen với công việc từ thiện cần mẫn thường xuyên, được tiến hành dưới sự dẫn dắt của những người lãnh đạo tinh thần có học vấn, và do những người trung thành https://thuviensach.vn với bà thực hiện trên tầng áp mái của những nhà chung cư cao tầng hoặc ở tầng dưới mặt đất tối tăm, hay mang đến những nơi trú ngụ tạm thời, bày trong khay bạc đặt trên những chiếc bàn kê ở gian tiền sảnh của các giáo đường v.v... Sự thiếu hụt các phương thức thực hiện công việc từ thiện đúng theo kiểu như vậy vừa giày vò bà, vừa đổ thêm giọt đắng cay làm đầy ly đau đớn của bà. Bỗng nhiên, ở Ongrod người ta lại lập ra cái gọi là Hội Các quý bà từ tâm. Bà Ewelina, với tư cách chắc hẳn là người giàu có nhất thành phố đã được mời tham gia vào các hoạt động của Hội này. Đó là niềm vui sướng đầu tiên mà bà có được trong suốt hai năm qua. Như vậy là bà sẽ có thể làm điều tốt! Mãnh lực của trái tim, thứ mà bà cảm thấy trào sôi trong mình giờ đây thế là sẽ tìm được một lối thoát nào đó! Mắt bà sẽ còn được tuôn trào những giọt nước mắt nhân ái xót xa thông thường vẫn không thể kiềm chế nổi khi nhìn thấy cảnh nghèo đói của con người! Tai bà sẽ được nghe những lời cảm ơn và chúc phúc của những kẻ mà với họ, bà xuất hiện chẳng khác nào thiên thần mang đến sự trợ giúp và niềm an ủi! Ngay lập tức, bà đã đến theo lời mời đó. Người ta chỉ cho bà ra khu phố mà ở đó bà phải tìm những người nghèo khổ. Khi đi tìm, bà tình cờ ghé vào ngôi nhà mà gia đình người thợ xây đang cư ngụ và đã nhìn thấy Helka. Đứa trẻ hiện ra trước mắt bà với vẻ ngoài đẹp mê hồn. Hình như nó đang chơi đùa với một con chó hay con mèo gì đó, hay có thể là đang ngồi trước thềm nhà tắm nắng và những tia nắng kia chiếu xuyên qua tóc nó rực lên như những ánh lửa hồng, hay cũng có thể quá ngạc nhiên vì cỗ xe, con ngựa và người đàn bà kiều diễm ăn mặc sang trọng, nó đứng chôn chân trên ngưỡng cửa và hướng đôi tròng mắt nhìn thẳng vào bà mà qua đó, bà nhận được ngay ra màu ngọc bích giống hệt nền trời nước Ý - không hiểu vì đâu, chỉ biết rằng ngay lập tức, bà cảm thấy nó là một đứa trẻ khác thường, thật tuyệt vời. Và khi bà kề môi vào má đứa trẻ, trên đó vẫn còn nhìn thấy dấu vết của món xúp lúa mạch nấu với mỡ lợn nó vừa mới ăn xong. Bất chấp những dấu vết đó, trái tim bà càng đập rộn rã hơn và khi nghe câu “Đứa bé mồ côi!” mà https://thuviensach.vn mụ Janowa thốt ra thì những giọt nước mắt nhân ái và thương cảm đã dâng đầy tròng mắt bà. Bà thèm khát đứa bé đó, thèm khát nó cho riêng mình bằng sự nhiệt tình và sức mạnh của tâm hồn cuồng nhiệt như núi lửa và cô đơn như con thuyền lạc lõng trên biển cả đầy giông tố... Bây giờ thì đối tượng của sự thèm khát ấy đã hiện ra ngay dưới mái nhà bà. Người ta trao nó cho bà vĩnh viễn và quả thật chẳng gặp phải khó khăn nào! Giờ đây, khi yêu thương đứa bé đó, bà sẽ vỗ về được cả con tim sầu não của mình, còn khi bao bọc nó bằng đôi cánh của tình mẫu tử, bà sẽ làm thỏa mãn cả lương tâm mình, cái vẫn thường ra lệnh cho bà làm điều tốt!... Nhưng giờ nó đang ở đâu nhỉ, đứa trẻ tuyệt vời kia? Đang ở đâu thiên thần an ủi và làm dịu nỗi đau mà Thượng đế đã phái xuống cho bà? Tại sao cho đến bây giờ Czernisia vẫn không dẫn nó đến cho bà? Ôi đứa bé khốn khổ! Chắc hẳn vẫn còn chưa mặc xong quần áo! Nhưng vì nó đã được tắm rửa sạch sẽ, thế thì chắc mình phải đi đến phòng Czernicka ôm nó vào lòng, hôn nó, ấp ủ nó vào trái tim mình... Bà bật dậy khỏi đi văng, chạy qua phòng khách và đến giữa đường thì dừng lại, hai tay đặt chéo trước ngực. Ở cửa phòng đối diện đã thấy Czernicka dẫn Helka xuất hiện, nhưng sao mà nó thay đổi đến như vậy cơ chứ! Sao lại có sự biến dạng đến như vậy! Một con bướm trắng nhợt nhạt với đôi cánh cụp đã biến thành con chim ruồi tuyệt đẹp. Những dải trang điểm màu hồng trông giống như những chiếc lông vũ hoặc đôi cánh nhỏ vẫy vùng trong tấm váy xanh da trời. Qua những sợi tơ của tấm ren hiện rõ đôi chân nhỏ tròn trịa được bó sát với đôi tất dài mặc bên trong mỏng dính như mạng nhện, hai bàn chân lọt thỏm trong đôi giày nhỏ xinh màu da trời; mái tóc sáng chói uốn quăn thơm phức được một dải băng dùng để quấn tóc làm bằng đồi mồi giữ ngăn nắp. Trang phục đó khiến bà thích thú và lo sợ, mùi thơm tỏa ra từ mái tóc con bé và từ tấm ren làm bà say sưa. Helka đứng ở bậc thềm phòng khách với đôi môi lại méo xệch như sắp khóc, với đôi vai gầy bạnh ra, cứng đơ do lo sợ chiếc váy bị nhàu, với đôi mắt e thẹn và long lanh đẫm nước, lúc thì cụp xuống nhìn đôi giày tuyệt diệu, lúc lại ngẩng lên nhìn thẳng vào https://thuviensach.vn mặt bà Ewelina. Bà Ewelina nhảy đến và sau khi ôm chặt nó vào lòng liền phủ lên nó những nụ hôn nồng ấm. Sau đó, bà dẫn đứa bé đến phòng ăn, nơi bà cùng ngồi với nó bên cạnh bàn đặt đồ sứ và những thứ cao lương mĩ vị tuyệt vời. Nửa giờ sau, khi Czernicka bước vào phòng ăn đã nhìn thấy Helka đang ngồi trên đầu gối người bảo trợ mới của mình và không còn chút gì tỏ ra cách biệt. Lòng hảo tâm vô cùng tận và sự gần gũi thân mật của bà Ewelina đã rất nhanh chóng gieo vào tim đứa bé sự mạnh dạn và lòng tin. Với đôi má lần này không phải bốc mùi cháo tấm nấu với mỡ lợn nữa, mà bóng nhẫy bánh ga tô và mứt kẹo, con bé đưa ngón tay nhỏ nhắn của mình chỉ vào những đồ vật khác nhau mà từ trước đến nay nó chưa bao giờ biết đến để hỏi tên gọi của chúng. - Cái gì đây, bà chủ ơi, cái gì? - Cái tách, - bà Ewelina đáp. - Cái ta-ách... - Với một chút khó khăn, Helka lặp lại. - Còn tiếng Pháp gọi là: la tasse! - Tas, tass, tas-tas-tas!- Helka nói bập bẹ. Người đàn bà và đứa trẻ tỏ ra vô cùng hạnh phúc. Czernicka với cốc nước chè trên tay vừa rời phòng ăn vừa nở nụ cười đúng theo cách của mình, nghĩa là nửa chế nhạo, nửa buồn rầu. Ngày cư trú đầu tiên của Helka ở nhà bà Ewelina đã diễn ra như vậy, còn tiếp sau đó là một chuỗi dài, rất dài những ngày giống như thế hoặc thậm chí còn hạnh phúc hơn thế nữa đối với người đàn bà cũng như với đứa trẻ. Họ chơi đùa với nhau hết sức tâm đầu ý hợp. Vào những tháng hè, trên khắp khu vườn cây xinh đẹp bao quanh lâu đài từ sáng sớm đến chiều tối, cô bé gần như vỗ cánh tung bay giống như chú chim ruồi đầy màu sắc. Đôi bàn chân nhỏ xíu xỏ giày vừa khít của cô bé chạy vòng quanh những chiếc bồn đầy hoa đặt dọc các con đường mòn lát sỏi; cái đầu phủ mớ tóc vàng óng và cài hoa ẩn hiện bên trên những khóm cây xanh thấp lũn tũn trông như thiên thần bé nhỏ bay lượn trong không trung. Tiếng nói líu lo và tiếng cười trẻ thơ vang xa vượt cả ra ngoài https://thuviensach.vn hàng rào sắt ngăn cách khu vườn cây của lâu đài với đường phố bên ngoài. Bà Ewelina ngồi hàng giờ trên gian tiền sảnh rộng trang hoàng đẹp đẽ quên cả quyển sách cầm trên tay, chăm chú dõi ánh mắt nhìn vào nhân vật tí hon được trang điểm lộng lẫy kia, lắng tai đón nhận từng âm thanh cười nói líu la líu lô của nó. Thỉnh thoảng, sau khi chạy xuống cầu thang gian tiền sảnh, bà lại rượt đuổi nó dọc theo các con đường mòn của vườn cây. Lúc đó, qua trò chơi con trẻ mà có lẽ bà đã hưởng ứng nhiệt thành bằng cả trái tim mình, có thê nhận ra rõ nhất bao nhiêu sức lực và sự sống còn đọng lại bên trong người đàn bà không còn trẻ kia. Hai má bà đỏ ửng lên, đôi mắt đen bốc cháy, thân hình lấy lại được sự nhanh nhẹn và dẻo dai thời con gái. Cuộc rượt đuổi thường kết thúc bằng việc Helka lao người ôm cổ bà Ewelina, bằng những cử chỉ vuốt ve âu yếm và những giây phút dài ngồi bệt trên thảm cỏ, giữa những đóa hoa mà cả hai cùng tết thành bó và giữa các vòng hoa. Đằng sau hàng rào sắt trên vỉa hè đường phố, những người dân thành phố đi ngang qua rất hay dừng lại ngắm nghía nhóm người tuyệt vời qua lỗ hổng hàng rào, có cảm giác rằng nhóm người ấy càng trở nên lộng lẫy hơn trên bức phông là lâu đài nhỏ xinh đẹp quét vôi trắng nằm giữa vườn cây, và cảnh ấy càng làm mủi lòng họ hơn khi mọi người đều biết người đàn bà nọ không phải là mẹ đẻ của đứa bé. Hai sinh linh đó khác nhau về dòng máu, nhưng lại hòa quyện với nhau chặt chẽ đến như vậy. Cảm giác mạnh nhất thường được tạo ra vào những ngày mùa đông tuyết trắng, khi họ cùng bước vào ngôi nhà thờ của thành phố chen chúc đầy người. Lúc bấy giờ, mấy ngàn con mắt của mọi người đều nhìn vào đứa con gái nhỏ nhắn toàn thân ngập trong sa tanh và lông thiên nga trắng muốt cùng người đàn bà trong bộ đồ nhung đen tuyền. Đứa con gái giờ đây đang đỏ ửng và mãi mãi tươi cười ấy được người ta ví với đóa hoa hồng đang phất phơ trên tuyết, song đối với người bảo hộ nó thì biết tìm sự so sánh nào đây? Người ta gọi một cách giản đơn: thần thánh! Dành sự bảo hộ và tình yêu như vậy cho một đứa bé xa lạ, thân phận thấp hèn, mồ côi mồ cút! Sử dụng tài sản của mình như vậy đó! Điều ấy thực sự xứng đáng được mến phục. Mọi người nhìn chung https://thuviensach.vn đều mến phục bà Ewelina. Biết bao lần khuôn mặt hiền dịu và đăm chiêu của bà quay về khoảng trống bên cạnh giáo đường tuyệt vời. Còn ở ngay cạnh cửa nhà thờ, mụ Janowa đang đứng, hết sức hăng hái, bằng sức mạnh của cả hai khuỷu tay ra sức chen lấn trong đám đông vây quanh, vội vàng quỳ gối và đôi mắt xanh da trời ngay thẳng của mụ hướng về phía đỉnh bàn thờ lớn, lấy ống tay áo khoác ngoài dài vừa lau nước mắt trên khuôn mặt đỏ bừng vừa gần như hét to: - Cầu mong hạnh phúc muôn đời sẽ đến với bà mãi mãi, Amen. Họ không tách ra khỏi nhau ban ngày, cũng không rời xa nhau cả vào ban đêm. Chiếc giường nhỏ của Helka làm từ gỗ bồ đào được chạm khắc tỉ mỉ, một kiệt tác nghệ thuật của nghề mộc, được đặt ngay bên cạnh giường của bà Ewelina. Bằng chính đôi tay người bảo trợ của mình, bé được cởi áo ngoài ra và khoác lên mình tấm áo ngủ may bằng vải phin nõn. Trên tấm vải trải giường được thêu thùa, hằng đêm Helka ngủ say sưa với giấc mơ đẹp và nở nụ cười kín đáo của một cá thể hạnh phúc. Bà Ewelina vừa đặt bé xuống giường vừa làm dấu thánh giá trên không trung phía trên người bé. Sau đó, khi Czernicka đắp cho bé tấm chăn bông được trang trí bằng những hình vẽ đẹp mắt, bà nói: - Con bé thật tuyệt vời làm sao, Czernisia nhỉ! - Giống như một thiên thần. - Cô hầu đáp. Đôi lúc, còn chưa ngủ, Helka nghe thấy những lời nói ấy. Từ dưới tấm chăn lông trắng muốt vang lên tiếng cười trẻ thơ rất lớn, ngắt quãng bởi tiếng nói: - Bà chủ đẹp hơn nhiều! Đẹp hơn nhiều! Đẹp hơn nhiều! - Con bé lảm nhảm cái gì thế, Czernisia ơi? - Bà Ewelina vô cùng hài lòng nở nụ cười. - Con bé mới thông minh làm sao! Nó yêu bà chủ nhường nào! - Czernicka ca ngợi. Trong lúc đó, suốt cả ngày và các buổi tối, trong phòng khách, trong vườn cây và trong phòng ngủ hầu như lúc nào cũng dành cho việc giáo dục Helka. Bà Ewelina dạy bé học nói tiếng Pháp, dạy cách đi lại uyển https://thuviensach.vn chuyển, cách ngồi và ăn uống, cách trang hoàng búp bê cho đẹp mắt, cách chọn màu sắc cho đúng gu, cách nằm ngủ ở tư thế đẹp mắt, cách đan chéo đôi bàn tay và ngước cặp mắt nhìn lên trên khi cầu kinh. Tất cả các bài học đó được giảng giải và hấp thụ trong sự hài hòa và tình cảm gần gụi tương đồng đầy mãn nguyện. Giữa các trò chơi và những câu nói vui nhộn, đứa trẻ được đào tạo rất nhanh chóng và vui vẻ. Sau một năm sống trong nhà người bảo trợ của mình, Helka đã nói líu lo một cách trôi chảy tiếng Pháp, đã học thuộc lòng rất nhiều bài kinh và đoạn thơ bằng tiếng Pháp. Và khi cô bé đi đứng, chạy nhảy hay ăn uống, Czernicka vừa nhìn ngắm bé với vẻ khâm phục vừa nói với bà chủ của mình: - Các động tác mới đẹp làm sao! Duyên dáng làm sao! Thật tình có thể nghĩ rằng cô chủ nhỏ được sinh ra ở trong lâu đài... - Đúng là Chúa đã ban cho con bé điều đó, Czernisia thân yêu ạ. - Bà Ewelina đáp. Điều mà bà Ewelina mê say nhất ở đứa bé này đó là giác quan đặc biệt về cái đẹp, thứ mà mỗi ngày lại thể hiện thêm rõ rệt trong con bé. Rõ ràng là Helka đã có được tình yêu vô bờ bến đối với những vật thể tao nhã, thanh lịch và cái đẹp. Bất cứ một sự không hài hòa nào dù là nhỏ nhất trong việc sắp xếp sắc màu cô bé cũng lập tức nhận ra, bất cứ một lớp bụi mỏng nào trên nền nhà cũng làm cho cô bé ghê tởm. Cô bé đã đánh giá được mức độ xấu đẹp của mỗi đồ vật. Khi mệt mỏi và muốn nghỉ ngơi, cô biết tự chọn cho mình hoặc chỉ cho chủ nhà món đồ thích hợp nhất. Vài lần bé đã nhỏ những giọt nước mắt đắng cay khóc khi người ta mang đến cho bé đôi giày không đẹp như bé mơ ước. Bà Ewelina vô cùng hài lòng quan sát sự phát triển nhanh chóng thị hiếu về cái đẹp ở đứa bé. - Czernisia của tôi ơi! - Bà nói-Cô bé có ham muốn đối với tất cả những cái đẹp như thế nào, sự tế nhị tự nhiên và sự nhạy cảm khi có bất cứ va chạm nào với thế giới bên ngoài ở cô bé ra làm sao! Chúa ơi! Giá như có thể mang con bé sang Ý thì hay biết mấy! Bằng cách nào để đứa bé này được hạnh phúc dưới bầu trời tuyệt vời của nước Ý, trong khí https://thuviensach.vn hậu đầy khoái lạc ở đó, giữa những khung cảnh huyền ảo của thiên nhiên Ý?... Ước mơ mang Helka đến Ý càng tăng lên trong bà Ewelina khi vào một ngày, bà bỗng phát hiện ra tài năng của cô bé, một tài năng lớn và rõ ràng đối với ca hát. Lúc bấy giờ, Helka đã tròn tám tuổi và sống ở nhà bà Ewelina được gần ba năm. Vào một ngày mùa thu đẹp trời, trong lúc bị bỏ lại một mình, cô bé ngồi ở gian tiền sảnh giữa đống gối tích tụ dành cho bé và vừa mặc chiếc váy đẹp hơn cả váy của bé mặc cho búp bê, con búp bê to gần bằng bé, cô bé đã bật lên tiếng hát nho nhỏ. Đó là một trong những bài hát tiếng Pháp mà bé thuộc lòng. Dần dần giọng ê a nhỏ của bé chuyển thành tiếng hát; con búp bê từ tay bé rơi xuống gối, còn Helka với đôi mắt ngước nhìn lên bầu trời, với đôi bàn tay đặt chéo trên ngực, cất tiếng hát vừa vang dội vừa buồn rầu: Le papillon s’envola, La rose blanche s’effeuilla,* La la la la la la la... Giọng hát của cô bé thật trong sáng và khỏe khoắn. Cũng thật rõ ràng là trong đứa bé được yêu mến nồng nàn và chiều chuộng kia đã nảy sinh một thứ tình cảm nồng hậu và ngọt ngào, vì khi nhắc về số phận buồn rầu của những cánh hoa hồng trắng, cô bé đã hát lên với sự xúc động và tình cảm chân thành đến mức lồng ngực nhỏ nhắn của bé cũng nâng lên cao, còn trên cặp mí mắt màu vàng pha đen đã lấp lánh giọt nước mắt. Qua cửa sổ phòng khách, bà Ewelina vừa kín đáo dõi nhìn cô bé vừa ngập chìm trong cảm giác thán phục và bắt đầu từ hôm ấy, tối tối bà dạy nhạc cho cô bé. Tối tối, trong căn phòng nhỏ của Czernicka có ngọn đèn thắp sáng đặt trên bàn, chiếc đồng hồ treo tường đều đặn phát tiếng kêu tích tắc bên trên chiếc rương lớn, đằng sau tấm màn che cửa là chiếc giường trải nệm thô sơ. Ở đây im lặng. Ba người đàn bà phụ trách trang điểm vừa làm việc vừa thiu thiu ngủ hoặc thầm thì to nhỏ trong căn phòng https://thuviensach.vn bên cạnh; phía sâu trong căn nhà, từ phòng khách vang lên tiếng đàn dương cầm trầm bổng. Thỉnh thoảng vang lên tiếng phát âm oang oang của bà Ewelina những âm f, g, h...; thỉnh thoảng, giữa tiếng cười rúc rích trẻ thơ phát ra những nốt nhạc cao hoặc nghe được tiếng hát nho nhỏ của đứa trẻ từ xa vẳng đến: La rose blanche s’effeuilla, La la la la la la la... Trên nền ánh sáng đầy ắp của ngọn đèn, bóng người hầu gái cao lêu đêu, mảnh mai, lọt thỏm trong bộ váy áo bó sát người, với chiếc lược vểnh cao phía sau gáy hằn lên rõ rệt những đường nét đen thẫm và nhọn hoắt. Dưới chân cô, trên tấm thảm chùi chân mềm mại và khá đẹp, con Elf nằm trong tư thế vo tròn buồn bã. Vai cô nhô ra héo hon, tay áo cắt ngắn, đôi tay gầy xương xẩu co lại và di chuyển nhẹ nhàng bên cạnh tấm vải phủ đến đầu gối. Cô đang chăm chú ngồi may, nhưng mỗi lần tiếng hát từ phòng học nhạc vang đến tai cô là một lần mắt cô tối sầm lại nhìn xuống con chó nhỏ nằm dưới chân mình. Cô lấy ngón chân chạm nhẹ vào nó và với giọng cười đặc trưng của mình, cô lên tiếng: - Mày nghe thấy không? Mày nhớ không? Chính mày cũng có lúc đã có mặt ở đó đấy! Sau đó không lâu, nguyện vọng của bà Ewelina đã được thực hiện; công việc làm ăn cho phép bà ra nước ngoài vài tháng, bà đã mang Helka của mình theo sang Ý. Helka xin được mang theo mình con chó Elf. Czernicka cũng được đi theo. ••• Vài tháng trôi qua, vào một ngày hè đẹp trời, lâu đài của bà Ewelina, sau một thời gian vắng chủ héo mòn, bây giờ lại nhộn nhịp trở lại. Trong vườn cây, những đóa cúc và cẩm chướng nở hoa rực rỡ. Phòng khách sáng bừng lên với những tấm gương và tấm khăn trải bàn đỏ tía, trong phòng ăn vang lên tiếng kêu nhỏ nhẹ của cốc tách và đồ sứ. Bà https://thuviensach.vn Ewelina ngồi ở phòng khách đăm chiêu suy nghĩ, hơi buồn và nhớ. Helka không ở bên cạnh bà, nhưng ở phía sâu bên trong căn nhà, từ phía phòng quần áo đôi lúc vẫn vang lên giọng nói vui tươi và tiếng cười rất lớn của cô bé. Lúc đó, cô bé đang chơi đùa vô cùng thích thú. Czernicka vừa ngồi trên nền phòng gửi quần áo vừa mở những chiếc hòm đựng đồ du lịch, lôi từ đó ra hàng loạt đồ vật được dành cho nhiều công dụng khác nhau, còn ba người đàn bà may vá và mụ vợ người thợ xây Janowa thì vừa đứng xung quanh với dáng vẻ tò mò và ngạc nhiên, vừa ngắm nghía lần lượt hết cô chủ nhỏ lại đến những thứ đồ đạc sản phẩm của nền thủ công châu Âu được lôi ra trưng bày. Mọi người đều nhất loạt khẳng định rằng cô chủ nhỏ đã lớn lên trông thấy. Đúng như vậy, Helka đã bước vào độ tuổi mà một cô gái mới lớn đạt được cả về đặc thù lẫn hình dáng cân đối của đôi chân thon thả. Đôi chân dài, nhỏ nhắn bó sát trong chiếc váy ngắn đến đầu gối tạo cho cô bé dáng người khá mảnh dẻ. Khuôn mặt cân đối hình trái xoan của cô hơi nhăn lại do bị ảnh hưởng của chuyến đi dài ngày; đôi vai gầy nhỏ nhắn của cô bé để hở trông đỏ au. Đứa bé tuyệt vời bắt đầu thay đổi trở thành một thiếu nữ mảnh mai, với những đường nét của một cô gái trẻ xinh đẹp trong tương lai. Vợ người thợ xây được báo trước về ngày trở về của bà chủ và cô chủ nhỏ qua một người đàn bà may vá mà mụ đã thỉnh cầu, trước tiên thán phục đứa cháu họ nhỏ bé của mình, sau đó là những món đồ được lôi ra từ hai chiếc hòm riêng rẽ. Mụ ngồi xuống bên cạnh Helka, người chỉ cho mụ từng món đồ và giảng giải mọi thứ. - Đây là chiếc mũ thứ hai... - mụ kêu to - chiếc thứ ba... thứ tư... Ôi! Chúa ơi! Này Helka, cháu có bao nhiêu cái mũ cả thẩy? - Dì ơi, cháu có số mũ bằng với số váy. - Helka giải thích - Với mỗi chiếc váy phải có một cái mũ thích hợp... - Đây là hòm gì vậy? - Hòm đựng đồ dùng du lịch... - Dùng để làm gì hả? https://thuviensach.vn - Còn làm gì nữa ư? Dì có thấy không, ở đây có các ngăn khác nhau, trong đó đựng mọi thứ cần để rửa ráy, chải đầu và mặc quần áo... Đây là lược, xà phòng, bàn chải, kim găm, nước hoa... - Jesus, Maria! Và mọi thứ này đều là của cháu cả ư? - Của cháu mọi thứ! Bà chủ cũng có hòm vật dụng giống như thế này nhưng to hơn, còn cháu hòm nhỏ hơn... Trong lúc đó, Czernicka lôi ra từ trong hòm những con búp bê to nhỏ khác nhau, cũng như các đồ chơi muôn hình vạn trạng dành cho trẻ con. Ở đó có những con chim tuyệt đẹp, giống như sống thật, các con vật đặc biệt, các đồ gia dụng bằng bạc và mạ vàng lóng lánh... Mụ Janowa há hốc mồm, đồng thời đôi mắt mụ dâng đầy nỗi buồn. - Chúa ơi! - Mụ vừa nín thở vừa thì thầm - Giá mà những đứa trẻ nhà mình được nhìn ngắm những thứ này... Helka ngước nhìn lên mụ trong giây lát, nghĩ ngợi gì đó, sau đó hồ hởi lao tới những món đồ chơi và quần áo của mình, và với lòng nhiệt tình thực sự, cô bé mang một số món đồ đó tặng cho mụ Janowa. - Dì ơi, dì hãy cầm về cho Marylka con cú này, còn con cá này cho Kaska..., cho Wicek có lẽ cái kèn harmonica này... chỉ cần chạm môi vào nó là nó sẽ kêu lên rất hay... Dì hãy cầm lấy, cầm lấy đi! Bà chủ sẽ không giận đâu, bà chủ tốt lắm và bà rất yêu cháu... Dì hãy mang cả cái khăn màu hồng này về cho Marylka, còn cái khăn màu da trời này cho Kaska... cháu có nhiều khăn như vậy lắm... nhiều lắm... Mụ Janowa với đôi mắt đầy nước mắt muốn ôm chầm đứa cháu họ vào đôi vai to lớn của mình, nhưng sợ làm nhàu quần áo đã là phẳng phiu và cầu kì của nó, chỉ đưa bàn tay béo mập của mình ra vuốt ve khuôn mặt mịn màng của đứa bé. Những món quà ấy mụ cương quyết không nhận, mụ vừa nhỏm người lên khỏi mặt đất vừa nói: - Cháu là đứa trẻ tốt! Mặc dù sẽ lớn lên thành bà chủ lớn, nhưng cháu không khinh rẻ những người họ hàng nghèo khổ của mình đã từng ôm ấp cháu trong lòng... https://thuviensach.vn Khi mụ Janowa nói điều đó thì Czernicka đang khom lưng trên chiếc hòm liền đứng thẳng dậy, không phải nói mà là thốt lên một câu than vãn rất to: - Ôi, bà Janowa của tôi ơi! Ai biết trước được nó sẽ là người như thế nào sau này, sẽ là bà chủ lớn hay nhỏ? Mụ Janowa không đáp lại, chỉ phá lên cười và nhìn Helka. Cô bé vừa cười khúc khích vừa nhảy tâng tâng trên đôi chân nhỏ và dài của mình một cách vui vẻ và nhanh nhẹn như một chú mèo chạy đến bên mụ rồi nhét những chiếc kẹo vào tất cả các túi áo của mụ. - Đây là dành cho Marylka, - cô bé hét to - đây là cho Kaska, còn đây là cho Wicek... còn đây, dì ơi, dành cho chú Jan này... Đột nhiên, nó giật nảy mình và thoáng buồn. - Ở đây lạnh quá! - Cô bé mím môi lại buồn rầu nói - ở nước Ý xa xôi kia đẹp hơn và đáng yêu hơn nhiều... ở đó lúc nào cũng đầy nắng... thời tiết tốt... những cánh rừng màu da cam xinh đẹp đến nhường ấy... Cháu cùng bà chủ chẳng thể chịu đựng lâu hơn ở đây được... chắc chắn sẽ lại đi đến đó, nơi ấm áp như vậy. Czernicka đã khoác lên người cô bé chiếc áo bành tô nhỏ mềm mại và ấm áp nhưng Helka xoài người ra khỏi tay chị ta. - Ái chà!- Cô bé kêu to - Đã quá lâu rồi cháu chưa nhìn thấy bà chủ, cháu phải đến chỗ bà chủ bây giờ đây! Adieu*, dì ơi! Và sau khi đưa bàn tay ra làm động tác hôn mụ Janowa, cô bé nhảy từng bước, vừa chạy vừa cất tiếng hát rõ to: - Cháu đi đến chỗ bà chủ... đến chỗ bà chủ quý yêu của cháu... đến chỗ bà chủ vàng ngọc... đến chỗ người yêu quý nhất đời của cháu... - Ôi nó yêu quý ân nhân của mình như vậy đấy! - Mụ Janowa quay lại nói với Czernicka. Buổi tối hôm ấy, bà Ewelina cuộn tròn trong chiếc áo len cao cổ màu trắng ngồi buồn rầu và đầy tâm trạng nhớ nhung trước phòng bếp. Helka nằm trên chiếc giường nhỏ chạm trổ của mình, lọt nửa người https://thuviensach.vn trong tấm chăn bông có lớp vỏ may bằng vải phin nõn với những hình thêu bên trên đã ngủ ngon giấc. Trong phòng bếp, hai ngọn nến cháy lung linh trên đế cắm nến cao. Phía sau ghế bành của bà Ewelina, Czernicka vừa đứng chải tóc vừa cuộn những lọn tóc còn khá dài của bà chủ lại để bà chuẩn bị đi ngủ. Sau giây phút im lặng, bà Ewelina lên tiếng: - Cô biết không, Czernisia, tôi đang có nỗi lo... - Nỗi lo gì thế ạ? - Bằng giọng đầy lo lắng, cô hầu hỏi. Sau giây lát do dự, bà Ewelina đáp bằng giọng yếu ớt: - Nỗi lo với Helka! Sau đó, cả hai người im lặng khá lâu. Czernicka từ từ đưa lược chải trên mái tóc đen mềm như tơ. Khuôn mặt cô phản chiếu trên tấm gương phòng bếp đượm vẻ nghĩ ngợi. Sau đó giây lát, cô lên tiếng: - Cô chủ nhỏ... đang lớn. - Đang lớn rồi, Czernisia của tôi ạ... Và phải nghĩ đến chuyện học hành của nó. Bằng mọi giá, tôi sẽ không đưa về nhà một cô gia sư nào, bởi tôi không thể chịu đựng được khi có người ngoài ở trong nhà... Tôi không hiểu mình sẽ phải làm gì đây. Czernicka lại im lặng giây lát. Sau đó, cô thở dài nói: - Thật đáng tiếc là cô chủ không còn là đứa trẻ giống như khi đến đây với chúng ta. Bà Ewelina cũng thở dài. - Đúng như vậy, Czernisia của tôi ạ, chỉ có những đứa trẻ nhỏ như vậy mới thực sự đáng yêu và tạo ra niềm khoái lạc vô bờ bến. Helka đã hết cái tuổi trẻ con đáng yêu nhất. Phải dạy học cho nó, phải quở mắng nó... - Tôi để ý thấy rằng gần đây bà chủ buộc phải thường xuyên la mắng cô chủ nhỏ... - Dĩ nhiên rồi. Tính cách của nó đã thay đổi khá nhiều. Nó trở nên đỏng đảnh... nó hờn dỗi với tôi vì những việc không đâu... https://thuviensach.vn - Bà chủ đã làm cho cô chủ nhỏ quen với tính cách quá nhân từ của mình rồi... - Đúng như vậy đấy. Tôi đã chiều chuộng nó quá. Nhưng không nên chiều chuộng một cô gái đã lớn giống như khi nó còn nhỏ xíu, mảnh khảnh... đáng yêu như trước... - Khó mà chiều theo cô chủ nhỏ... Hôm nay cô chủ rất giận tôi chỉ vì khi chải đầu cho cô tôi đã hơi mạnh tay kéo tóc cô... - Thật thế ư? Nó dám giận cô ư? Tôi nhớ là từ ngày trước nó đã khóc và nằm lăn trên ghế khi cô chải đầu cho nó, nhưng khi nó còn bé thì chuyện đó chỉ gây cười và làm cho nó đáng yêu hơn... Còn giờ đây điều đó trở nên không thể chịu đựng nổi... Tôi mong rằng mình đã lầm, nhưng có lẽ là nó sẽ là đứa hay thù oán... - Bà chủ làm cho cô chủ quen với tính cách quá nhân từ của mình rồi.-Czernicka nhắc lại. Cả hai đều im lặng. Việc chải tóc để chuẩn bị đi ngủ sắp kết thúc. Với khuôn mặt cúi xuống sát đầu bà chủ của mình, trên đó cô đội chiếc mũ ngủ nhẹ, Czernicka bằng giọng nói thật nhỏ nhẹ và đầy do dự hỏi thêm: - Có lẽ bà chủ trong những ngày tới sắp có khách... - Khách nào thế? Ai vậy nhỉ, Czernisia của tôi ơi? Ai vậy? - Có lẽ ông ấy sẽ đến, cái ông mà bà chủ đã đến nghe hòa nhạc hôm ở Florence và vài buổi tối sau đó, ông ấy đã chơi nhạc ở nhà bà chủ... Làn mây hồng chợt ửng cháy trên khuôn mặt bà Ewelina. Chuyến đi dài ngày và giờ khắc muộn màng của đêm đã làm cho khuôn mặt đó trông giống như đóa hoa tàn héo. - Czernisia ơi, đúng là ông ấy chơi đàn tuyệt vời phải không? Đấy đúng là một nghệ sĩ thực thụ và thiên tài! Bà sôi nổi hẳn lên, giọng nói trở nên khỏe mạnh hơn, đôi mắt tàn tạ trước đây bỗng tỏa sáng lấp lánh. - Và ông ta mới đẹp làm sao! - Czernicka thầm thì. https://thuviensach.vn - Đúng không? Ôi, những người đàn ông Ý! Nếu như ai đó trong họ đẹp thì đúng là đẹp tuyệt vời, giống như trong mơ... Bằng bước đi đầy mơ mộng, bà đã vượt qua quãng đường từ phòng bếp đến giường ngủ và khi đã cởi quần áo ngoài để Czernicka đắp tấm chăn bông có những đường hoa văn đẹp vẽ trên đó, bằng giọng đầy mơ mộng bà nói: - Czernisia của tôi ơi! Cô làm ơn trông nom giúp để mọi thứ trong nhà diễn ra thật tốt đẹp và giữ gìn thật ngăn nắp... Phòng khách phải bóng lộn... làm mọi thứ tốt nhất vào nhé... Cô có con mắt thẩm mĩ tinh tế và vốn là người khéo léo... Có thể, biết đâu đấy... ai đó sẽ đến chỗ chúng ta... Nhiều buổi tối sau đó, trong lúc nấu ăn, giữa bà Ewelina và Czernicka đã diễn ra những cuộc nói chuyện ngắn và ngắt quãng. - Czernisia ơi, cô có để ý thấy là Helka ngày càng trở nên xấu xí hay không? - Tôi có cảm tưởng là cô chủ không còn là cô gái có hình dáng đẹp như trước đây nữa... - Nó trở nên hoàn toàn mất cân đối... Tôi không hiểu từ đâu nó có đôi chân dài ngoẵng ra như thế... cằm nó cũng nhọn ra một cách lạ lùng... - Nhưng cô chủ luôn luôn là một cô gái rất đẹp... - Nó sẽ không đẹp như mấy năm trước chúng ta trông chờ... Chúa của tôi ơi! Thời gian trôi nhanh thật, nó cứ trôi đi, trôi đi và mang theo mọi hi vọng của chúng ta dâng lên cao... Tuy nhiên, ngày hôm sau, khuôn mặt của bà chợt sáng lên niềm hi vọng đẹp tuyệt vời. Trong phòng bếp, bà đọc bức thư nhỏ từ nước Ý gửi đến đang tỏa mùi thơm dịu. - Czernisia của tôi ơi! Chúng ta sẽ có khách... - Ơn Chúa! Bà chủ sẽ vui hơn. Từ hôm ở nước ngoài về đến nay, bà chủ lúc nào cũng buồn bã thế nào ấy... https://thuviensach.vn - Ôi! Czernisia của tôi, làm sao mà tôi vui vẻ được cơ chứ! Thế giới này thật buồn thảm! Đặc biệt là những tâm hồn hướng tới lí tưởng cao đẹp, hướng tới sự tuyệt mĩ, những tâm hồn ấy vĩnh viễn phải chịu nỗi thất vọng... Sau giây lát im lặng, bà nói: - Helka là một ví dụ... Trước đây nó là một đứa trẻ tuyệt vời, đáng yêu, vui nhộn biết bao... còn giờ đây... - Từ hôm ở nước ngoài trở về, cô chủ lúc nào cũng nhăn nhó... hay là vì buồn bã... - Đâu ra mà buồn! Có gì mà nó phải buồn? Nó tỏ vẻ không bằng lòng với tôi vì tôi không quan tâm đến nó thường xuyên giống như trước đây... Chúa ơi! Có phải suốt đời tôi không được quan tâm đến cái gì khác ngoài đứa bé này hay không... - Bà chủ làm cho cô chủ quen với tính cách quá nhân từ của mình rồi. -Czernicka lại nhắc lại câu nói của mình. Thực tế Helka buồn, nhưng cô bé cũng tỏ ra vô cùng giận dỗi. Được chiều chuộng và từ lâu, thần kinh của cô bé chỉ quen nhận được những biểu hiện ngọt ngào, giờ đây bị làm lạc điệu do ảnh hưởng của nỗi đau mà nguyên nhân và thực chất của nó cô không hiểu nổi một cách rõ ràng, song chính nó đã làm cho cô bé thường xuyên phải bật khóc hoặc tức giận. Giờ đây, khi chải đầu hoặc mặc quần áo cô hét toáng lên, giậm chân đành đạch, nắm chặt bàn tay lại, chỉ thiếu điều còn chưa đấm Czernicka thôi. Khi bà Ewelina im lặng hoặc bằng giọng nói dấm dẳng trả lời lại những lời nói líu lo của cô bé hay khi bà đóng cửa phòng ngủ của mình không cho cô vào, cô bé chỉ ngồi ở góc phòng khách trên chiếc bàn nhỏ và co rúm lại, với bộ mặt méo xệch, nói với chính mình những lời giận hờn, nước mắt giàn giụa. Sau đó, cặp mắt đẫm nước và mọng đỏ của cô đã khiến bà Ewelina đi đến nhận xét cuối cùng là Helka đúng là một đứa con gái không ra gì và rõ ràng đang trở nên xấu xí. Đôi khi, cô bé chợt nghĩ hay là làm một cái gì đó chọc tức người bảo trợ dửng dưng của mình; biết đâu đấy, bằng cách ấy cô sẽ https://thuviensach.vn tìm lại được sự quan tâm của bà đối với mình cũng nên. Khi bà Ewelina đang chăm chú dán mắt vào quyển sách và đắm mình vào những suy nghĩ mông lung, bằng những bước chân nhỏ nhẹ như mèo, với cái nhìn vụng trộm, cô bé lẻn đến cây đàn dương cầm và mang hết sức lực của mình, bằng cả hai bàn tay đập mạnh vào phím đàn. Ngày xưa, hành động ấy của cô nhiều lúc gây ra những trận cười vui vẻ của bà Ewelina và dẫn đến những cơn mưa nụ hôn trên má đứa bé. Bây giờ đây, rõ ràng là Helka còn lâu mới trở nên một đứa trẻ gây cười, còn bà Ewelina thì thường xuyên đắm mình vào những giây phút buồn rầu và nhung nhớ. Bà nhổm ngay người dậy, chạy đến chỗ đứa bé và quở trách nó bằng những lời mắng mỏ nghiêm khắc, đôi lúc còn đánh nhẹ vào đôi tay tinh nghịch của nó. Lúc đó, Helka bật khóc và run rẩy quỳ gối trước mặt bà, hôn từ đầu gối đến cả đôi bàn chân bà, thốt lên những lời nói tràn trề tình cảm yêu thương trìu mến. Với những lời nói ấy, chị người hầu chỉ cúi đầu xuống đứa bé, trên đôi môi hé nở một nụ cười chỉ riêng chị mới hiểu, nụ cười vừa hơi châm biếm vừa hơi buồn bã; bộ ngực bó chặt trong chiếc nịt vú đen phập phồng vừa như cố kìm hãm tiếng cười, vừa như cố nén cơn giận dữ. Sau khi chị ta lôi Helka dậy, con bé với bộ mặt trắng nhợt đứng bất động như cây cột, ngước nhìn trong giây lát vào khuôn mặt bà chủ của mình. - Cô chủ đã thay đổi... - Chị người hầu chậm rãi lên tiếng. - Nó đã thay đổi. - Bà Ewelina nhắc lại và vừa thở dài vừa bổ sung với cử chỉ vô cùng chán nản - Giờ đây tôi thật không thể hiểu nổi tại sao mình lại có thể yêu thích một đứa trẻ tẻ nhạt đến như vậy cơ chứ!... - Ôi, trước đây nó là đứa trẻ hoàn toàn khác cơ! - Đúng như vậy, Czernisia nhỉ! Nó hoàn toàn khác cơ. Trước đây nó là một đứa con gái tuyệt vời..., còn bây giờ thì... - Bây giờ thì trở nên tẻ nhạt... - Cực kì tẻ nhạt. Cô hãy đưa nó đi và luôn phải giữ nó ở bên mình... https://thuviensach.vn Czernicka cầm tay dắt Helka vẫn còn đang đờ đẫn với khuôn mặt trắng bệch giống như mảnh vải thô, đến bậc cửa còn nghe tiếng gọi: - Czernisia ơi! Cô vội vã quay đầu lại với nụ cười nhũn nhặn và lấy lòng. - Con chó bẩn thỉu của tôi sao rồi? Cô hãy trông nom cẩn thận đấy, sao cho buổi tối hôm nay họ bày bàn ăn đẹp mắt vào... Cô cũng phải để mắt cả đến món tráng miệng đấy nhé... Cánh đàn ông Ý, cô biết đấy, hầu như họ chẳng ăn cái gì khác ngoài hoa quả và kem đâu... - Tất cả mọi thứ đều được thực hiện đúng theo lệnh của bà chủ... Chỉ xin bà đưa chìa khóa hòm đồ dùng và đăng ten thêu ren cũng như xin bà cho tiền mua mọi thứ... Trong phòng Czernicka giờ này im lặng. Chiếc đồng hồ treo phía trên chiếc rương lớn điểm tiếng chuông báo nửa đêm. Ở gần tấm màn cửa che giường cô người hầu, sát chân bức tường trắng như tuyết có thêm chiếc giường làm bằng gỗ bồ đào được khắc chạm của trẻ con. Trên bàn bên cạnh chiếc máy khâu có ngọn đèn cháy leo lét, trên nền sáng trắng của nó nổi lên hình dáng người đàn bà đang làm việc chăm chỉ cần mẫn. Dưới chân chị ta, trên tấm vải chùi chân khá đẹp, Helka vừa ngồi vừa chăm sóc con Elf đang thiu thiu ngủ trên đầu gối mình. Czernicka vừa cẩn thận gấp vừa chăm chú khâu những chiếc nơ từ tấm vải đen gợn sóng lóng lánh, nhưng khi từ bên trong ngôi nhà, phía phòng khách vẳng đến tai cô tiếng đàn dương cầm và tiếng violoncello trầm bổng ai oán như tiếng khóc, ánh mắt buồn rầu của cô ghim thẳng về phía con chó và cái đầu của Helka đang cúi xuống. Cô lấy ngón tay còn đeo bao bằng bạc đụng nhẹ vào cô bé và nói: - Mày có nghe thấy không? Có nhớ không? Trước đây mày cũng đã từng có mặt ở đó đấy! Đứa bé ngẩng khuôn mặt đã mấy ngày nay trắng nhợt lên và nhìn người bạn đồng hành lớn tuổi của mình trong im lặng với ánh mắt đầy ngạc nhiên. https://thuviensach.vn - Sao mày trợn mắt nhìn tao như thế? Mày ngạc nhiên gì thế? Ôi, tốt hơn hết là mày đi ngủ đi... Không muốn ngủ à? Mày nghĩ rằng bà chủ sẽ gọi mày ư? Không có chuyện đó đâu. Tao hơi buồn cho mày. Mày có muốn không? Tao sẽ kể cho mày nghe một câu chuyện cổ tích thật hay và dài... Helka nhảy đến bên bàn nhanh đến mức con Elf chợt thức. Chuyện cổ tích! Trước đây nó thường xuyên được nghe những câu chuyện cổ tích do bà chủ Ewelina kể cho nó. - Im lặng đi nào, Elf ơi, im lặng đi nào! Ôi, mày lại không ngủ nữa rồi! Hãy nghe nào! Chuyện cổ tích sẽ rất dài và hay. Czernicka đã kết thúc cái nơ thứ mười, vứt nó lên mặt bàn, và vừa bắt đầu xếp cái thứ mười một, vừa ngước cặp lông mày lên nhìn đứa trẻ đang tỏ ra khá vui vẻ. Những ngón tay cô hơi run run và cặp mắt tối sầm lại. Sau đó, bằng giọng nho nhỏ, vừa miệt mài may cô vừa bắt đầu kể: - Một lần, một cô gái trẻ xinh đẹp đến ở tại khu vực quý tộc*. Cô sống rất hạnh phúc bên cạnh cha mẹ mình, giữa những người anh em và họ hàng ruột thịt của mình, dưới bầu trời trong xanh của Chúa và giữa cây cỏ xanh tươi trên Đất Mẹ đáng yêu. Tuy phải làm việc vất vả, nhưng cô rất khỏe mạnh, xinh đẹp, đỏ thắm và vui tươi. Cô mới mười lăm tuổi và chàng trai hàng xóm đã để ý muốn cưới cô về làm vợ. Tình cờ có một bà chủ rất giàu có và tốt bụng nhìn thấy cô bé. Bà ấy nhìn thấy cô gái trẻ một lần vào ngày Chủ nhật, khi trong bộ váy áo lễ hội, cô gái mang từ trong rừng ra một bình quả dâu rừng. Nhìn thấy cô, ngay lập tức bà đem lòng yêu mến cô. Vì sao? Không biết. Hình như cô gái có đôi mắt đẹp, cũng có thể gương mặt cô trông càng nổi bật hơn trên bờ ruộng xanh, giữa cánh đồng lúa mì chín vàng, với chiếc nơ đỏ thắm bên chiếc áo nẹp xinh xắn và với bình dâu rừng trên tay. Chỉ biết rằng bà chủ tốt bụng ấy đã đi bằng cỗ xe rất đẹp đến trước nhà cô gái - và mang cô gái theo mình. Bà nói sẽ cho cô học hành, sẽ dẫn dắt cô ra với thế giới, đảm bảo cho số phận và hạnh phúc của cô... số phận... và ha...ạnh phúc! https://thuviensach.vn Những từ ngữ cuối cùng được cô người hầu thốt lên với giọng nói kéo dài kèm theo tiếng rít, và sau khi ném chiếc nơ thứ mười một xuống bàn, cô bắt đầu xếp chiếc thứ mười hai. - Chuyện gì diễn ra sau đó? Cái gì xảy ra tiếp theo? Chị Czernicka của em ơi, chuyện gì tiếp theo?- Cô bé ngồi trên chiếc ghế nhỏ thì thầm. Con Elf cũng không ngủ nữa và vừa ngồi trên đùi đứa bé vừa giương cặp mắt đen tròn nhanh nhẹn nhìn vào mặt người kể chuyện. - Tiếp theo - diễn ra thế này. Hai năm đầu, bà chủ tốt bụng vô cùng yêu mến cô bé, yêu lắm lắm. Bà lúc nào cũng giữ cô bé bên cạnh mình, thường xuyên hôn nó, dạy nó nói tiếng Pháp, dạy nó đi đứng, ăn nói duyên dáng, dạy nó thêu chuỗi hạt trên vải để vẽ... Sau đó... - Sau đó cái gì xảy ra? Tiếp theo sau đó là cái gì? - Sau đó bắt đầu giảm mức yêu mến nó, và cuối cùng một hôm, tình cờ bà gặp một công tước. Lúc bấy giờ, cô gái trẻ trở nên vô cùng tẻ nhạt và cô phải đi xuống phòng giữ quần áo... Cũng may là cô gái có khiếu thẩm mĩ rất tinh tế và khéo tay nữa, vì vậy bà chủ tốt ra lệnh cho cô phải học nghề may và những công việc khác nhau rồi biến cô thành người hầu gái của mình. Nếu như không có lòng tốt tuyệt vời của bà chủ thì cô gái giờ đây đã có thể có căn nhà riêng của mình ở khu quý tộc, có chồng con, có sức khỏe và khuôn mặt hồng thắm. Nhưng bà chủ ấy hứa đảm bảo cho cô số phận và ha...ạnh phúc. Đã mười hai năm, cô gái may cho bà những bộ quần áo suốt những đêm dài, ăn uống cùng với những người thợ may và người hầu của bà, mỗi buổi sáng mặc vào chân bà những đôi tất dài chấm bẹn và những đôi giày vải, mỗi buổi tối xếp cho bà những mảnh chăn bông màu sặc sỡ... Mới có ba mươi tuổi mà trông cô như một bà già... Gầy còm, đen đủi và bắt đầu thấy tối sầm trước mắt... Sự già nua nhanh chóng đến với cô và cô phải luôn ghi nhớ điều đó... Ôi! Cô phải luôn nhớ về tuổi già của mình, vì nếu như cô không tự mình nhớ về điều đó, không hôm nay thì ngày mai, khi bà chủ tốt muốn đưa ai đó vào thế chỗ cô trong gian gửi quần áo, có lẽ cô sẽ https://thuviensach.vn phải quay về khu quý tộc của mình để nhờ lòng ân huệ của những người anh em, sống trên sự cười nhạo chế giễu của người đời, sống trong... nghèo khổ! Đó, đó là khúc mở đầu của câu chuyện cổ tích! Trên bàn xếp một đống mười mấy chiếc nơ đã may xong. Czernicka cầm một mảnh vải dài màu đen, sáng lóng lánh lên tay và bắt đầu xếp nó thành những đường gợn sóng đẹp mắt và những cuộn tròn. Những ngón tay cô run rẩy mạnh hơn trước, và cặp mí mắt màu vàng chớp lia lịa, chớp rất nhanh, có lẽ là để nén những giọt nước mắt đang hiện ra lấp lánh trên lông mi. Cô nhìn Helka và cười rất to. - Chao ơi! - Cô kêu lên - Mày cứ giương mắt lên nhìn như muốn ăn tươi nuốt sống tao. Và cả con chó nữa cũng chằm chằm nhìn vào tao với cặp mắt long lanh như cũng hiểu chuyện cổ tích ấy. Chuyện cổ tích này là... Mày có muốn nghe tiếp không? - Sau đó thế nào? - Đứa trẻ thì thầm. - Sau đó, có ông công tước... - Ông ta thế nào, cái ông công tước ấy? - Ông công tước ấy đã có vợ. Cha xưng tội giảng giải cho bà chủ tốt rằng không nên yêu người đã có vợ, vì điều đó có thể bị đày xuống địa ngục và bản thân cha cũng gặp công tước nói như vậy. - Thế ông cha xưng tội ấy ở đâu? - Ông cha xưng tội ấy ở Paris, nhưng không lâu sau đó, bà chủ rời Paris và tại một thành phố nào đó, tình cờ bà nhìn thấy một con vẹt tuyệt đẹp, con vẹt màu hồng nhạt, với chiếc mỏ đỏ thắm... Helka hoạt bát hẳn lên. - Ở thành Vienna... - Nó kêu to - Trong một vườn bách thú ở đó có rất nhiều vẹt... đẹp tuyệt vời... tuyệt vời... - Đúng như vậy đấy, con vẹt kia còn đẹp hơn những con ở Vienna... Bà chủ mua nó và vô cùng yêu quý nó. Hơn một năm, bà không hề rời xa nó bao giờ. Ban đêm, bà cho mang lồng chim từ phòng khách vào https://thuviensach.vn phòng ngủ. Bà dạy nó nói tiếng Pháp, cho nó ăn những món chọn lọc kĩ càng nhất, vuốt ve bộ lông nó, hôn vào mỏ nó... Đến đây, cô gấp xong đường gờ gợn sóng của mảnh vải. Czernicka treo mảnh vải đẹp mắt trên tay nắm của chiếc ghế và bắt đầu đưa kim chạy đều đặn trên mép tấm băng vải rộng. Dưới mũi kim chạy đều đặn, tấm vải kêu lên sột soạt, chiếc đồng hồ trên rương điểm chuông báo 1 giờ sáng, từ phòng khách trước đây lắng lại khoảng mười lăm phút bây giờ lại vẳng đến tiếng đàn violoncello và tiếng dương cầm da diết. - Sau đó thế nào? Sau đó thế nào? - Tiếng thầm thì sốt ruột và lo lắng của đứa bé vang lên. Con Elf không tỏ ra quan tâm đến đoạn kết của chuyện cổ tích. Nó ngủ thiếp đi trong vòng tay Helka. - Sau đó... tao không nhớ vì sao và bằng cách nào con vẹt trở nên vô cùng tẻ nhạt... và đã phải xuống phòng giữ quần áo. Trong phòng giữ quần áo, nó buồn rầu, bỏ ăn, bị đau yếu và tắt thở. Nhưng bà chủ không hề thương tiếc nó, vì đã có con chó tuyệt vời... - Em biết! Em đã biết rồi. - Bỗng nhiên Helka lên tiếng. - Mày biết cái gì? - Đoạn kết câu chuyện cổ tích. - Thế thì mày nói đi. - Và con chó phải đi xuống phòng giữ quần áo... - Còn về sau? - Về sau có một đứa bé gái... - Và cái gì xảy ra? - Bà chủ yêu đứa bé gái... - Còn sau đó, - Czernicka chêm vào - bà chủ gặp một nhạc sĩ nổi tiếng... - Và cô bé đã phải xuống phòng giữ quần áo! Những từ cuối cùng Helka thốt ra chỉ thì thầm vừa đủ nghe được. Czernicka ngước cặp mắt khỏi mảnh vải đang may và nhìn vào khuôn https://thuviensach.vn mặt trông khác thường của đứa bé. Đó là khuôn mặt nhỏ nhắn có những đường nét rất xinh đẹp, trong giây phút đó nó trở nên trắng như chiếc bánh thánh, với hai giọt nước mắt tràn đầy từ từ lăn xuống má, hai con mắt màu xanh lam rất to đang giương lên sau làn nước mắt nhìn cô với sự ngạc nhiên câm lặng vô bờ bến. Nó hiểu câu chuyện cổ tích... nhưng vẫn không khỏi ngạc nhiên. Czernicka lại chớp chớp mí mắt vài lần nữa. Cô đứng dậy và bế đứa bé lên khỏi tấm thảm chùi chân. - Thôi nào. - Cô nói - Chuyện cổ tích và nước mắt như vậy đủ rồi, và cả việc ngồi đêm cũng đủ rồi. Mày có thể bị ốm... Đi ngủ đi. Con bé không hề phản ứng lại, nhẹ nhàng như trong mơ, nhưng đôi mắt đẫm lệ vẫn ngước nhìn cô chằm chằm như muốn hỏi, cô cởi áo ngoài và đặt nó xuống giường nằm. Sau đó, cô bế con Elf đã nằm ngủ dưới tấm thảm chùi chân lên và để an ủi con chó, cô đặt nó nằm lên tấm chăn của cô bé. Cô cúi xuống và chạm đôi môi khô khốc, nhỏ hẹp của mình vào trán con bé. - Nào,- cô nói - biết làm gì đây? Tao không giận gì con vẹt, không giận gì con Elf, và tao cũng sẽ không giận gì mày... cho đến lúc mày vẫn ở đây. Hãy ngủ đi! Kéo tấm bình phong cho chiếc giường con bé khỏi bị ánh sáng của ngọn đèn chiếu vào, cô lại ngồi xuống cạnh bàn và bắt đầu may trên máy khâu những mảnh vải mỏng trắng. Cánh tay khô khốc và nhanh nhẹn của cô quay đều đặn tay quay của máy khâu, còn bánh xe của máy vẫn vang lên cọt kẹt cho đến lúc người hầu đang ngái ngủ ở phòng ngoài chạy ra đóng cửa tiễn khách ra về. Trên tường lúc đó đã lấp lánh ánh bình minh của một ngày thu. Phía phòng ngủ của bà Ewelina vang lên tiếng chuông. Czernicka đứng phắt dậy và vừa lau cặp mắt mệt mỏi sau một đêm làm việc vất vả vừa vội vã chạy ra khỏi phòng. ••• https://thuviensach.vn Đã nửa năm trôi qua kể từ chuyến đi nước ngoài tiếp theo của bà Ewelina sau khi vị nhạc sĩ nổi tiếng rời khỏi Ongrod. Những cơn mưa nhỏ tháng Ba không gây ra tiếng sột soạt nào dù nhỏ nhất, cứ rơi từ trên bầu trời màu tro xuống đều đều dày đặc, và mặc dù vẫn còn hơn một tiếng đồng hồ nữa mới đến hoàng hôn, nhưng trong căn nhà nhỏ xíu, thấp lè tè của người thợ xây tên là Jan đã tối mịt. Trong một ngày mùa xuân xám xịt đầy mưa, hai ô cửa sổ nhỏ nằm ngay sát mặt đất tỏa ánh sáng mờ nhạt vào căn nhà khá rộng, với trần nhà thấp làm bằng dầm gỗ, tường nhà đen ngòm và phủ lớp vữa trát xù xì, với nền đất sét và một bếp lò to đùng dùng để nướng bánh mì và nấu nướng chiếm gần nửa căn phòng. Bếp lò rất lớn, nhưng bên trong những bức tường cũ kĩ, thấp và mỏng ấy vẫn nhận thấy mùi hôi hám và ẩm ướt tích tụ qua mùa đông. Chỗ còn lại ở chân tường dành cho các ghế dài, bàn, vài chiếc ghế tựa làm từ gỗ vàng, chiếc tủ thấp có các bức tranh thánh, hai chiếc tràng kỉ thấp để ngủ, một thùng phi đựng nước và một chum để đựng dưa bắp cải, còn ở gần bếp lò có cánh cửa nhỏ dẫn đến căn phòng dành làm phòng ngủ cho chủ nhân ngôi nhà. Bây giờ trong căn phòng lớn, cả nhà người thợ xây đang tập trung ăn bữa tối. Ông Jan, một người vạm vỡ, khỏe mạnh, với bộ mặt gân guốc, mái tóc rậm như rừng, vừa mới từ chỗ làm trở về, rửa tay và mặt trong một bình nước và sau khi cởi chiếc tạp dề thợ xây đầy bụi bậm và đất sét của mình ra, ông mặc chiếc áo khoác dài tay và dày dặn vào người, ngồi xuống bên cạnh tường phía sau bàn. Mụ Janowa, chân đất, váy ngắn và tấm khăn quàng chéo trên ngực, với bím tóc dày rối mù vắt ra sau lưng, đứng bên bếp lò đang nổi ngọn lửa lớn nấu nồi xúp trên đó. Dưới chân tường, trên chiếc ghế dài, bọn trẻ con đang tụ tập nói chuyện ầm ĩ. Ở đó có ba đứa: một đứa con trai mười hai tuổi, vạm vỡ khỏe mạnh, với bộ tóc giống như người cha, dày cộm và bùi xùi, cùng hai đứa con gái, từ tám đến mười tuổi, chân trần, váy dài chấm đất, khẳng khiu, nhưng má đỏ thắm và cười vang khắp căn phòng. Thằng Wicek đang nằm nghiêng trên ghế dài, đôi chân trần khua khoắng gì đó làm cho bọn con gái bật cười, nó kể cho bọn kia nghe về những cuộc phiêu https://thuviensach.vn lưu của mình tại lớp vỡ lòng mà nó vừa đến học một năm nay. Cho đến khi mụ Janowa chưa nhóm lên ngọn lửa lớn ở bếp lò thì người ta có cảm tưởng rằng trong căn nhà đó, ngoài ông bố, bà mẹ và ba anh em đứa trẻ ra không còn có ai nữa cả. Tuy nhiên, khi ánh lửa phát ra chiếu sáng đến tận góc bên kia của căn phòng vốn tăm tối trước đây thì hiện ra một sinh linh nữa đang ngồi trên tấm ghế dài thứ hai. Đó cũng là một bé gái, khoảng mười tuổi, nhưng khuôn mặt và quần áo do ánh lửa lung linh chiếu vào quá yếu ớt chỉ nhìn thấy thấp thoáng chập chờn. Chỉ thấy rằng cô bé ngồi trên ghế dài với đôi chân co lại, ép sát người vào góc khuất, trong bộ dạng co quắp và lạnh giá. Bên cạnh cô bé lóng lánh màu đồng của hàng khuy đính vào chiếc rương nhỏ, trông khá thanh nhã, từ đó hai bàn tay nhỏ nhắn trắng như bánh thánh thỉnh thoảng lại lôi ra những đồ vật linh tinh khác nhau. Từ chuyển động của đôi tay đó có thể dễ dàng đoán ra là sinh linh nhỏ bé đang co quắp và lạnh lẽo kia dùng chiếc lược ngà voi chải mớ tóc của mình một cách kĩ càng và cẩn thận, nhờ ánh sáng lung linh của ngọn lửa, thỉnh thoảng mái tóc lại ánh lên màu vàng thẫm. Có lần từ chiếc rương nhỏ ánh lên màu bạc của chiếc gương soi... - Mẹ ơi! Mẹ ơi! - Đứa con gái nhỏ đang chơi đùa trên ghế dài lên tiếng gọi - Helka lại chải đầu và soi mình trong gương... - Hôm nay nó đã chải đầu ba lần, rửa móng tay hai lần rồi đấy. - Đứa con gái lớn nhận xét với thái độ dè bỉu. - Một người thanh lịch! Sang trọng! - Thằng bé thêm vào - Liệu nó có tắm rửa trong bình nước giống như chúng ta không nhỉ... Lấy khăn tẩm nước lau lên mặt... Ôi, nếu mình đập vỡ gương của nó liệu nó sẽ làm gì nhỉ? Và cả ba đứa bé chân trần liền hăm hở chạy ùa đến phía góc nhà tối tăm đó. - Đưa gương đây! Đưa đây! Đưa đây! Hai bàn tay trắng như bánh thánh lặng lẽ không phản ứng gì xòe từ trong bóng tối ra và đưa chiếc gương viền trong khung bạc cho đám trẻ. https://thuviensach.vn Bọn trẻ vồ lấy nó, nhưng chúng tỏ ra chưa hài lòng vì chiến lợi phẩm đó, vội lôi chiếc rương bọc trong lớp da Anh đặt ở chiếc ghế dài lên và sau khi ngồi vây xung quanh nó trên mặt đất, chúng bắt đầu ngắm nghía có lẽ đến lần thứ một trăm chiếc lược ngà, bàn chải to, bàn chải nhỏ, lọ nước hoa và hộp xà phòng đặt trong đó. Trong khi đó, mụ Janowa hoàn toàn không để ý gì đến những tiếng kêu thét và cười đùa của lũ trẻ, hoặc thậm chí còn tỏ ra vui mừng vì chúng, đang nói chuyện với chồng về công việc ngày hôm nay của ông ta, về những thiệt hại mà mụ láng giềng gây ra, về việc Wicek hôm nay lười biếng đi học muộn. Sau đó, vừa mang một đĩa thức ăn lớn bốc khói nghi ngút đến bàn ăn, mụ vừa lên tiếng gọi bọn trẻ đến ăn tối. Lời gọi đó không cần nhắc lại đến lần thứ hai. Wicek và Marylka nhảy một bước đã đến bên cạnh ghế của người cha và mỗi đứa nhảy đến ôm ngang một bên vai ông. Kaska chạy đến bàn ăn bị mắc vào váy của người mẹ đang đứng cắt bánh mì thành từng lát từ ổ bánh lớn. Mụ Janowa nhìn xung quanh. - Helka! - Mụ lên tiếng gọi - Còn cháu nữa? Sao cháu không đến ăn? Chuyển chỗ khỏi chiếc ghế dài và đi đến bàn ăn của gia đình, bóng dáng nhỏ nhắn của cô bé phủ đầy ánh sáng khác biệt hẳn so với đám người xung quanh. Cô bé mảnh khảnh và cao hơn hẳn so với tuổi mình, khoác chiếc áo may bằng vải sa tanh màu xanh da trời viền quanh bằng lông chim bồ câu. Tấm vải sa tanh còn mới và tỏa sáng lấp lánh, nhưng đường viền trắng như tuyết ngày xưa giờ trông như tro tàn. Bây giờ cô bé đã lớn, bộ áo váy đó chỉ chạm tới đầu gối, ở phía dưới đôi chân dài mảnh khảnh của cô phủ lớp tất rách mỏng như mạng nhện và đôi giày cao gót có dãy khuy dài sáng lấp lánh, nhưng qua lỗ thủng của nó có thể nhìn thấy bàn chân gần như trần trụi của cô bé. Khuôn mặt dài gầy còm của cô với đôi mắt to cụp xuống được mớ tóc sáng ngời bao phủ, chải cẩn thận và mới thắt một chiếc nơ quý giá. Trong những bức tường thấp lè tè và đen thui kia, giữa những đứa trẻ chân trần và quần áo dày cộm, bộ https://thuviensach.vn váy áo đó cũng như làn da trắng mịn màng của cô bé, sự tế nhị của đôi tay và những cử động đã bao phủ lên cô dấu hiệu nửa tức cười, nửa đau đớn của sự cách biệt sâu sắc so với môi trường xung quanh. Trong giây lát chỉ nghe thấy tiếng động của thìa vào âu canh, tiếng húp sột soạt của năm miệng ăn đang háo hức thưởng thức món xúp nấu với mỡ lợn ăn cùng bánh mì đen đã cắt lát. Helka cũng ăn nhưng ăn chậm chạp, yếu ớt và rất ít. Vài lần cô bé nâng lát bánh mì cùng món xúp lên môi và sau khi đặt thìa xuống bàn, cô ngồi im lặng, hai tay đặt chéo trên đầu gối, ngồi thẳng lưng trên chiếc ghế của mình, chiếc ghế cao nên hai bàn chân trong đôi giày Paris đã rách bươm của cô không chạm được tới mặt đất. - Sao cháu không ăn thêm đi? - Mụ Janowa quay về phía cô hỏi. - Cháu cảm ơn, cháu không muốn ăn nữa. - Cô trả lời và vừa run cầm cập vì lạnh, vừa cố co rúm người lại trong tấm áo sa tanh ngắn cũn cỡn của mình. - Đứa bé này sống bằng cái gì, thực tình tôi không tài nào hiểu nổi nữa! - Mụ Janowa lên tiếng - Nếu như mỗi ngày tôi không rán cho nó một miếng thịt nhỏ thì chắc là đến giờ nó đã chết đói rồi. Mà ngay cả miếng nhỏ như vậy nó cũng không bao giờ, không bao giờ ăn hết... - Ôi, - ông Jan lạnh lùng lên tiếng - rồi sẽ đến lúc nó quen thôi, nó sẽ quen thôi... - Và lúc nào nó cũng thấy lạnh và lạnh... Con cái mình chạy nhảy khắp sân, chân trần, áo ngắn, còn con bé ngồi bên bếp lò trong phòng, gần như ủ mình trong áo lông mà sốt rét vẫn làm nó run lên cầm cập... - Ôi chao, - ông Jan nhắc lại - rồi sẽ đến lúc nó quen thôi... - Chắc chắn rồi! - Mụ Janowa khẳng định lại - Nhưng trước mắt thì thật xót thương khi nhìn thấy con bé... Tôi sẽ thường xuyên đặt ấm nước lên đun và bắt nó uống thêm chè... - Phải làm như vậy thôi, - người thợ xây khẳng định - bởi lẽ người ta trả cho mình tiền công trông nom nó... https://thuviensach.vn - Trả công, đúng là có trả... nhưng không nhiều đến mức vì con bé, chúng ta có thể biến đổi sự nghèo túng của mình thành sự giàu có được... - Bởi vì cũng chẳng cần làm như vậy, rồi nó sẽ quen thôi. Wicek và Marylka còn tiếp tục nhồi nhét thêm vào bụng mình bánh mì và xúp. Kaska trêu chọc bằng cách cản trở chúng ăn. Lấy ống tay áo lau miệng xong, ông Jan bắt đầu hỏi han cậu con trai về việc học hành và phẩm cách của nó ở trường. Ở phòng bên, đứa trẻ vài tháng tuổi khóc ầm ĩ. Mụ Janowa vừa mang đĩa thức ăn, thìa và một nửa chiếc bánh mì gối đi về phía bếp lò vừa nhìn lên Helka nói: - Cháu đến chỗ thằng Kazio và hãy hát cho nó nghe bài nào cháu biết ấy... Mệnh lệnh đó được phát ra bằng giọng dịu dàng khác hẳn giọng mà mụ thường nói với bọn trẻ nhà mình. Helka lặng lẽ và ngoan ngoãn nghe lời. Bằng bước chân nhẹ nhàng và đầy vẻ duyên dáng, hoàn toàn không giống với bước đi nặng nề và hấp tấp của bọn trẻ con nhà thợ xây, cô bé từ tốn lách người vào căn phòng gần như hoàn toàn mờ mịt, và sau giây phút gõ nhịp nhàng vào hai đầu nôi, bắt đầu vang lên tiếng hát nho nhỏ nhưng trong sáng và hết sức ngọt ngào của đứa bé. Nó không biết bài nào khác ngoài những bài hát tiếng Pháp và những bài hát như vậy thì nó thuộc vô khối. Còn việc hát những bài tiếng Pháp thì luôn luôn gây cho gia đình nhà thợ xây sự khâm phục vô cùng lớn lao, có lẽ trước hết bởi vì họ chẳng hiểu chút gì. Và bây giờ, cả bọn trẻ con cũng im tiếng. Ông Jan, hai khuỷu tay tì lên bàn, mụ Janowa rửa nồi niêu cạnh bếp lò, cả hai đều im lặng. Trong căn phòng tối, tiếng nôi đung đưa nhịp nhàng, bằng giọng trẻ con trong sáng và buồn rầu, những nốt nhạc đa sầu của một bài hát yêu thích được cất lên: Le papillon s’envola, La rose blanche s’effeuilla, La la la la la la la... https://thuviensach.vn Mụ Janowa đi đến bên bàn. Ông Jan ngẩng đầu lên. Hai người nhìn nhau, lắc đầu và nở nụ cười vừa với vẻ chế nhạo, vừa đượm buồn. Ông Jan thò tay vào túi áo ngoài lôi ra một phong bì có dấu bưu điện ném lên bàn. - Đây này! Hôm nay tôi gặp ở ngoài thành phố gã tá điền của bà Krzycka. Hắn định đến nhà mình, nhưng nhìn thấy tôi liền gọi và đưa cho tôi cái này... Mụ Janowa bằng những ngón tay mập mạp của mình, với thái độ trân trọng rõ ràng rút từ trong phong bì ra tờ giấy bạc hai mươi lăm rúp, là một nửa số tiền hằng năm mà bà Ewelina hứa sẽ trả công nuôi nấng và dạy dỗ Helka cho đến khi con bé hoàn toàn trưởng thành. - Ôi - Mụ Janowa nói- Cuối cùng bà ấy cũng gửi đến... ơn Chúa... Tôi đã nghĩ là... Mụ ngắt lời, vì Helka đang đứng ngay cạnh mụ. Từ trong căn phòng tối, nơi đang đưa nôi cho đứa trẻ, con bé đã nhìn thấy ông chồng đưa phong bì tiền cho bà vợ và nói tên người đỡ đầu trước đây của mình. Trong tích tắc, hình như toàn bộ sự sống động ngày xưa quay trở lại, nó nhảy vội từ trên giường mụ Janowa, nơi đặt chiếc nôi xuống đất và đứng lặng cạnh chiếc bàn với khuôn mặt ửng hồng, đôi mắt cháy sáng, nở nụ cười và run rẩy, không phải vì lạnh mà là vì xúc động. Nó đưa cả hai tay về phía chiếc phong bì. - Thư của bà chủ - nó kêu lên - của bà chủ... liệu... liệu... Nó hụt hơi. - Liệu bà chủ có hỏi đến cháu không? Ông Jan và mụ Janowa lại nhìn nhau, lắc lắc đầu và nhoẻn cười. - Ê, đồ trẻ con ngốc nghếch! Làm sao mà bà chủ lại viết thư cho chúng tao và hỏi về mày... Bà ấy gửi tiền để nuôi mày. Mày hãy biết ơn vì điều đó đi! Helka trong tích tắc lại trắng bệch mặt mày, tỏ vẻ buồn thiu và vừa phủ cho mình chiếc áo khoác ngoài vừa đi về phía bếp lò. Wicek giật lấy chiếc phong bì và đọc cho Marylka dòng chữ ghi địa chỉ đề trên đó. https://thuviensach.vn Kaska thiếp đi trên ghế dài, đầu đặt trên đầu gối ông bố. Ông Jan cầm tờ giấy bạc vợ đưa, với thái độ do dự lên tiếng: - Có lẽ nên... cất đi cho con bé... để sau này nó dùng. Với hai mươi lăm rúp đã nuôi được đứa trẻ rồi, số còn lại... ta cứ cất đi cho nó... - Cứ cất đi để dành - vừa đặt bàn tay trên cằm vẻ đăm chiêu suy nghĩ, mụ Janowa vừa đáp - chỉ có điều là, Jan ơi, chúng ta phải đưa nó vào ngăn nắp một chút... - Đưa vào ngăn nắp như thế nào? Người ta cho phép nó mang theo mình cả một phòng quần áo... - Ôi chao! Phòng quần áo! Cái đó chỉ thích hợp đối với cung điện, nhưng ở đây thì... Mọi thứ đó đều mỏng dính, yếu ớt, không bền... làm sao tôi có thể giặt nó một cách thích hợp được... Đấy, mới một mùa đông trôi qua mà thay chỗ cho đám váy của nó ở trong rương chỉ còn lại toàn giẻ rách. - Ôi chao, khi cần đưa vào ngăn nắp thì cứ đưa vào ngăn nắp. Chỉ có điều bà đừng có làm thêm những chuyện vô bổ cho đứa bé... hãy để nó đi đứng giống như trẻ con nhà mình... nếu thừa ra đồng nào thì cất đi để dành cho nó về sau... - Nhưng giống như trẻ con nhà mình thế nào được! Trong khi nó là đứa yếu ớt như vậy! Chân trần mà đi xuống nền nhà xem, có mà ho ngay... ba ngày mặc một chiếc áo sơ mi là khóc, tôi hỏi: “Sao cháu khóc?”. “Áo bẩn.” Nó trả lời... rồi tắm rửa, rồi chải đầu và suốt ngày co ro trong góc nhà... giống hệt con mèo. - Chà, chà, - vừa gõ ngón tay xuống bàn, ông Jan vừa lên tiếng - rồi nó sẽ quen thôi... Khi ông thợ xây và vợ ông đang bàn cách nuôi dạy Helka thì cô bé đứng trước bếp lò và cụp mắt xuống nhìn vào ngọn lửa đang tàn dần. Rõ ràng là nó đang nghĩ ngợi điều gì đó rất mông lung; sau giây phút như đã đi đến một quyết định quan trọng, nó quay người lại và nhẹ nhàng mở cánh cửa ở hiên, chuồn khỏi ngôi nhà. Đường phố sáng sủa hơn ở trong nhà,nhưng làn sương mù và mưa lâm thâm tháng Ba cũng https://thuviensach.vn gieo cái lạnh xuống đầy không gian. Trong làn sương mù đó, dọc theo những con đường nhỏ quen thuộc và sau đó là những con đường lớn, Helka bước đi lúc đầu còn nhanh nhẹn, về sau mỗi lúc một chậm chạp hơn. Đôi khi mệt mỏi, nó đứng lại nghỉ; trong lồng ngực nó thiếu hơi thở, đôi chân đi giày tồi tàn cứ yếu dần, vài lần cơn ho khan nổi lên đày đọa. Nhưng nó vẫn tiếp tục đi cho đến lúc có mặt trên phố Zamiejska, nơi đầu phố, giữa những thân cây trong vườn giờ này trụi lá, có lâu đài của bà Ewelina. Nó đi đến bên hàng rào sắt, đứng nhìn vào vườn cây. Nó đi tiếp, đến gần cổng ra vào. Cánh cửa cổng không đóng. Nó đi vào sân. Tại đây, phía sâu trong sân, trên hai cửa sổ của căn nhà ngang, nơi ở của người gác, đèn đang chiếu sáng. Chắc là tại đó người ta đang nấu bữa ăn tối. Trước căn nhà ngang, người gác đang bổ củi. Ở đó lúc nào cũng lặng lẽ và vắng vẻ, những nhát rìu bổ xuống nặng nề và nhịp nhàng vang lên trong làn mưa sương, trên máng nước làm bằng tôn dẫn đến mặt sân lát đá, dòng nước nhỏ cứ tuôn xuống đều đặn. Helka đi đến gần bức tường tòa biệt thự và bước dọc theo con đường nhỏ khô ráo, do được lát bằng sỏi, đến vườn cây. Đến đây, nó đứng lại trước bậc thềm dẫn đến gian tiền sảnh cao, tại đó bà Ewelina thường ngồi suốt ngày vào mùa hè. Bây giờ bậc thềm, gian tiền sảnh và những hàng ghế dài bao quanh đều ngập nước. Helka bắt đầu bước lên bậc thềm, nước thấm vào đôi giày Paris rách của nó. Bỗng nhiên, nó bật ra tiếng reo vui mừng và bằng cử chỉ trìu mến chìa cả hai tay ra phía trước. Từ dưới chiếc ghế dài ở góc gian tiền sảnh, đang nằm co tròn giữa những cuộn chỉ tơ dùng để thêu đã cũ ngập trong bùn lầy ẩm ướt, với tiếng kêu phấn khích, con Elf nhảy bổ đến bên con bé. Thoạt đầu, đứa bé không nhận ra con vật; vì bộ lông dài của nó ướt lướt thướt, đan bện vào nhau, gần như che kín cả hai mắt. Khi nó nói với con vật và khi ngồi xuống miếng ván ướt ở phía trước, con chó nhảy lên đầu gối con bé, và vừa kêu lên vui mừng vừa thè lưỡi liếm mặt và tay nó. Sinh linh ấy cũng gầy còm, lạnh cứng, và chắc chắn cả đói bụng, bẩn thỉu... - Elf của tao ơi! Elf ơi! Con chó quý báu, cục vàng, vật đáng yêu nhất của tao ơi! https://thuviensach.vn Chúng ôm ấp nhau và cùng hôn hít nhau. - Elf ơi! Bà chủ ở đâu? Bà chủ đâu? Không có bà chủ của chúng ta! Không có! Không có! Nó đứng dậy và vừa ôm con Elf trên tay vừa tiến dần đến một trong những ô cửa sổ nhìn ra tiền sảnh. Nó ngồi xuống ghế dài và ngay lập tức đứng phắt dậy. - Tao sẽ nhìn qua cửa sổ, Elf ơi, tao sẽ xem cái gì đang diễn ra ở kia, trong những căn phòng... Có thể bà chủ đang ở đó... có thể bà sẽ gọi chúng ta... Nó quỳ xuống ghế dài. Nước tích tụ ở chỗ lõm của chiếc ghế dài đập cả vào đầu gối nó. Nó không để ý đến điều đó. - Nhìn này, Elf ơi, nhìn này! Cô bé nâng con chó lên ngang mặt mình và ấn sát cái mõm đầy lông lá của nó vào lớp kính. - Có nhìn thấy không, Elf ơi?... Mọi thứ vẫn y nguyên như xưa... Màn cửa đỏ tía đẹp như vậy... Ở đó có chiếc gương lớn, thỉnh thoảng bà chủ lại đứng trước nó soi khi mặc quần áo... Còn ở đằng kia... qua cánh cửa mở nhìn thấy phòng ăn... Cô bé im lặng; bằng đôi mắt ngấu nghiến ăn mọi thứ mà nó có thể nhìn thấy được bên trong căn nhà đó. - Nhìn thấy không, Elf ơi, chiếc ghế bành đung đưa kia... Ngồi trên đó mới dễ chịu làm sao... Có những lúc tao đã ngồi đó đung đưa... đung đưa... suốt hàng giờ đồng hồ... và con búp bê của tao, cái con to ấy, cũng đung đưa theo tao... Con Elf mệt mỏi vì nằm lâu ở tư thế gò bó liền nhoài khỏi cánh tay cô bé và rơi xuống ghế. Ngay sau đó, cô bé cũng ngồi xuống ghế. - Ôi! Elf ơi! Elf ơi! Cả mày, và tao nữa... chúng ta đã từng có mặt ở đó trước đây... Cô bé ngồi xuống nước. Váy áo của nó thẫm nước khiến nó cảm thấy có một dòng nước lạnh đang chảy tràn dọc theo sống lưng. Đôi bàn chân nó, lọt giữa đôi giày Paris rách nát tàn tạ giờ đây hầu như trần trụi, https://thuviensach.vn tê cóng. Nhưng nó vẫn ngồi và ôm ấp vào ngực mình con Elf khẳng khiu, ướt lướt thướt và con vật thỉnh thoảng lại thè lưỡi liếm đôi tay cô bé. - Mày có thấy không, Elf ơi, tại nơi mà giờ đây nhiều bùn lầy như vậy... mùa hè đó chính là bồn cỏ, tao và bà chủ đã ngồi đó biết bao nhiêu lần và chúng tao cùng xếp những bó hoa. Và mày có còn nhớ không, Elf ơi, nước Ý? Chính tao đã nài nỉ bà chủ để mày cũng được đi cùng chúng tao! Ở đó thật là đẹp phải không? Ấm áp, lúc nào cũng xanh rờn... mặt trời chiếu sáng... chiếu sáng... biển xanh lam như thế... trên mặt biển những con chim lớn như thế, trắng như thế bay lượn... Mày có nhớ không, chị Czernicka sợ bơi ở biển như thế nào?... Bây giờ chị Czernicka ở đâu nhỉ? Chị đi cùng với bà chủ... Còn chúng ta, Elf ơi, chúng ta không được đi cùng bà chủ đến bất cứ chỗ nào nữa, bất cứ đâu nữa... bất cứ đâu nữa... Cơn buồn ngủ nặng như đá tảng bắt đầu dâng lên bao trùm cô bé. Nó cúi đầu xuống tay vịn của ghế và vẫn ôm chặt con Elf cũng đang buồn ngủ vào ngực mình, rồi bỗng thiếp đi. Trên mặt đất mỗi lúc một tối thẫm lại; tiếng rìu của người gác đã câm bặt. Trên các ô cửa sổ căn nhà ngang, ánh lửa cũng đã tắt. Cơn mưa nhỏ dày đặc vẫn rơi đều lên mặt đất không gây bất cứ tiếng sột soạt nào dù là nhỏ nhất và chỉ ở góc ngôi biệt thự, từ những ống máng tôn, dòng nước nhỏ vẫn chảy xuống đều đặn. Khoảng nửa đêm, sau khi đập cửa đánh thức người gác và nhận được câu trả lời về câu hỏi của mình, rằng đúng là người gác thỉnh thoảng có nhìn thấy đứa trẻ đã biến mất khỏi nhà ông ta vào buổi tối hôm nay, ông thợ xây tên Jan với chiếc đèn pin trong tay đi vào gian tiền sảnh và đứng như trời trồng trước một chiếc ghế dài. Ông đứng lặng, nhìn ngắm, lắc đầu và không hiểu tại sao, lấy bàn tay mập mạp của mình, gần như vô thức, nâng lên lau mắt, sau đó dùng đôi tay khỏe mạnh bế cô bé lên. Bừng tỉnh, vẫn buồn ngủ, khóc lóc và yếu ớt, nó vật vờ áp khuôn mặt bị khích động của mình lên vai ông. Ông bế cô bé từ gian tiền sảnh lên và bằng những bước chân nhanh nhẹn chạy vội về nhà https://thuviensach.vn mình. Bế Helka và vứt lại con Elf đang ngủ trên ngực cô bé xuống, con chó lại thầm lặng đi về dưới gầm chiếc ghế và vừa thở nặng nề vừa cuộn tròn lại trên nền ẩm ướt của gian tiền sảnh. https://thuviensach.vn BOLESLAW PRUS (1847 - 1912) Ông tên thật là Aleksander Glowacki, sinh ngày 20 tháng 8 năm 1847 tại Hrubieszow, Lublin. Mồ côi cha mẹ từ sớm, Glowacki sống với những người họ hàng và đi học tại Pulawy và Lublin, sau đó học tiếp trung học ở Sieldce và Kielce. Ông tham gia vào cuộc khởi nghĩa Tháng Giêng, rồi bị thương và bị bắt giam tại nhà tù ở Lublin. Sau khi ra tù, ông theo học tại trường Đại học Trung ương ở Warszawa và đến năm học thứ ba, ông phải bỏ học do điều kiện kinh tế khó khăn. Thời gian sau, ông theo học tại Học viện Kinh tế Nông nghiệp và Lâm nghiệp ở Pulawy, nhưng do xung đột với giáo sư người Nga, ông lại bỏ học. Sau khi quay trở lại Warszawa, ông đã thử làm nhiều nghề, từ thợ ảnh, thợ nguội, người diễn thuyết đường phố, đến nhà báo và nhà văn. Các tác phẩm đầu tay của ông được đăng trên tạp chí Kurier Niedzielny (Tờ tin tức Chủ nhật) và Kurier Swiateczny (Tờ tin tức Ngày lễ). Năm 1874, những truyện ngắn đầu tiên của ông ra đời: Người thuê nhà tầng áp mái và Giấc mơ của Jakub... Ông bắt đầu nổi tiếng với loạt phóng sự in trên báo năm 1882 - 1887. Khoảng năm 1880, ông đã gặt hái những thành công lớn trong lĩnh vực văn chương với các truyện ngắn nổi tiếng như: Cuộc phiêu lưu của Stasi, Antek, Kẻ bỏ đạo, Làn sóng quay trở lại, Đàn quay, Chiếc áo ghi lê, Những tội lỗi tuổi ấu thơ và Sai lầm. Các tiểu thuyết nổi tiếng nhất của ông bao gồm: Tiền đồn, Búp bê, Người phụ nữ đòi quyền bình đẳng và Pharaon. Tiểu thuyết cuối cùng đăng trên báo hằng ngày, nhưng chưa kịp kết thúc của nhà văn là Những sự đổi thay. Ngày 19 tháng 5 năm 1912, ông mất tại Warszawa do bệnh tim. https://thuviensach.vn GIẤC MƠ CỐI XAY GIÓ Antek sinh ra tại ngôi làng bên bờ sông Wisla. Làng nằm trên một thung lũng không lớn. Bao phủ phía bắc làng là những ngọn đồi dốc thoai thoải, bên trên có rừng thông, còn phía nam là các ngọn đồi chỗ cao chỗ thấp mọc đầy dẻ, mận dại và sơn trà. Ớ đó, chim chóc hót to nhất và bọn trẻ con trong làng cũng hay đến nhất để hái quả bồ đào hoặc tìm tổ chim. Khi bạn đứng ở giữa làng, bạn có cảm giác rằng hai ngọn núi nọ chạy đến với nhau và sẽ gặp nhau ở một điểm mà buổi sáng ông mặt trời đỏ lòm thức dậy. Nhưng đó chỉ là ảo giác. Vì phía sau làng có một thung lũng kéo dài giữa các ngọn đồi, với một con sông nhỏ cắt ngang và phủ bên trên là cánh đồng cỏ xanh rờn. Tại đó, người ta chăn đàn gia súc và tối tối, những con cò chân cao lêu đêu thường đi bắt lũ ếch nhái kêu om sòm. Từ phía tây làng có một con đập chắn nước, phía sau đập là sông Wisla, còn phía sau sông Wisla lại là những ngọn đồi đá vôi trọc lốc. Mỗi ngôi nhà nông dân đều được một lớp mái rơm màu xám bao phủ và có vườn cây, còn trong vườn là những cây mận và ẩn mình giữa đám cây đó là các ống khói phủ đầy muội than đen ngòm và thang dùng để chữa cháy. Những cái thang ấy được đưa vào chưa bao lâu, mọi người đều nghĩ rằng nó sẽ giúp bảo vệ các ngôi nhà trước hỏa hoạn tốt hơn so với các tổ cò xưa kia. Chính vì vậy, khi một ngôi nhà nào đó bị cháy, mọi người đều vô cùng ngạc nhiên, song không ai đi cứu hỏa. - Rõ ràng là chủ nhân ngôi nhà đó đã gặp phải điều bất hạnh. - Mọi người nói với nhau - Ngôi nhà bị cháy trụi, mặc dù rõ ràng có trang bị cây thang mới và đã đóng tiền phạt vì cây thang cũ bị gãy mấy bậc. Trong ngôi làng như vậy, Antek đã ra đời. Người ta đặt cậu nằm trong một chiếc nôi không sơn, chiếc nôi còn lại từ đứa anh trai bị chết và cậu đã nằm trong đó hai năm. Sau đó, cô em gái của cậu, Rozalia, https://thuviensach.vn chào đời, vì vậy cậu phải nhường chỗ cho em, còn bản thân cậu, với tư cách một người đã lớn, chuyển sang nằm ở chiếc ghế dài. Một năm liền, cậu đưa nôi cho em, còn suốt năm tiếp sau đó - cậu ngắm nghía thế gian. Một lần cậu lao xuống sông, lần thứ hai bị một trận đòn từ người đánh xe đi ngang qua vì suýt nữa thì lũ ngựa đã giẫm lên cậu, còn lần thứ ba, cậu bị lũ chó cắn đến nỗi suốt hai tuần sau đó, cậu phải nằm cạnh bếp lò. Vậy là cậu đã từng trải khá nhiều. Vì vậy, đến năm lên bốn tuổi, cậu được người bố tặng cho chiếc áo ghi lê dài phủ gối của mình với chiếc cúc bằng đồng thau, còn người mẹ - lệnh cho cậu phải bế đứa em gái. Khi lên năm tuổi, cậu đã phải đi chăn lợn cho người ta. Nhưng Antek không quan tâm nhiều đến chúng. Cậu thích nhìn sang bên kia sông Wisla hơn, nơi phía sau dãy đồi đá vôi thỉnh thoảng lại xuất hiện cái gì đó cao và đen. Cái đó luồn ra từ bên trái cứ như từ dưới đất chui lên, đi lên phía trên cao và đổ xuống bên phải. Cái đầu tiên vừa đi qua, ngay sau đó cái thứ hai đi tới và đến cái thứ ba, đều đen và cao như thế cả. Lũ lợn theo thói quen vẫn lẩn vào các luống khoai tây. Bà mẹ, sau khi phát hiện ra điều đó đã quấn chiếc áo ghi lê dài quá đầu gối của Antek lại khiến cho cậu bé gần như không thể thở nổi. Nhưng cậu không có trong tim tính hung hăng, do bản chất cậu là đứa bé tốt. Sau khi hét to và giằng chiếc áo ghi lê ra, cậu hỏi mẹ: - Mẹ ơi! Cái gì đen như thế đi ở bên kia sông Wisla hở mẹ? Người mẹ nhìn theo hướng tay chỉ của Antek, lấy một tay che mắt rồi đáp: - Ở đằng kia, phía sau sông Wisla hử? Có gì đâu, mày không nhìn thấy à, đó là cái cối xay gió đang chạy. Lần sau thì hãy trông nom lũ lợn cẩn thận, không thì tao sẽ cho mày ăn roi gai đấy. - A ha, cối xay gió! Mẹ ơi, thế nó là cái gì vậy? - Ôi, mày thật là ngu ngốc. - Người mẹ đáp và vội đi làm việc của mình. Đâu có thời gian và trí óc để giảng giải về những cái cối xay gió cơ chứ!... https://thuviensach.vn