🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nhàn Trung Vịnh Cổ Vịnh Sử Giáp Ất Tập Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Tên sách : NHÀN TRUNG VỊNH CỔ VỊNH SỬ GIÁP ẤT TẬP Tác giả : VỸ-KHIÊM – ĐỨC ĐẠT – SONG QUỲNH – MAI-AM Bản dịch của LƯU-MINH-TÂM Nhà xuất bản : PHỦ QUỐC-VỤ-KHANH ĐẶC TRÁCH VĂN HÓA ỦY BAN DỊCH THUẬT – TỦ SÁCH CỔ VĂN Năm xuất bản : 1971 ------------------------ Nguồn sách : timsach.com.vn Đánh máy : hhongxuan, Harmony, princess0917, Zadd3l, ngoctinhpham, thaonguyen, LiemNT, mopie, minhf@yahoo, chip_mars, wonchou, yeuhoatigone, nhnhien, cakeo, 30 thuythaolien, Linh_tt, Nhapcua, searatsuki, Kimduyen, Kvkhuong, Teszine, Tuyết Linh, quyche, lovelysnake289, uZumi, kimtientang, windyclover, ThanhVan, N_imalone, Quách Châu, Ha_nhanh Kiểm tra chính tả : Lê Đức Anh Tuấn, Lưu Nguyễn Thị Hợp, Trương Lê Thùy Dương, Triệu Văn Vĩnh, Diệp Hà, Lê Mỹ Hương, Trần Lê Nam, Mạc Tú Anh, Nguyễn Huy Hoàng, Nguyễn Thanh Hải, Lê Thị Phương Hiền, Phạm Thanh, Trịnh Vân Như, Nguyễn Kim Thanh, Thư Võ Biên tập ebook : Thư Võ Ngày hoàn thành : 28/01/2018 https://thuviensach.vn Ebook này được thực hiện theo dự án phi lợi nhuận «SỐ HÓA 1000 QUYỂN SÁCH VIỆT MỘT THỜI VANG BÓNG» của diễn đàn TVE 4U.ORG Cảm ơn dịch giả LƯU-MINH-TÂM và PHỦ QUỐC-VỤ-KHANH ĐẶC TRÁCH VĂN HÓA đã chia sẻ với bạn đọc những kiến thức quý giá. https://thuviensach.vn Ghi chú của nhóm làm Ebook : - Các chữ số in đậm trong dấu móc đứng [ ] (theo chủ ý của tác giả dùng để đối chiếu với phần Hán văn) được sao chép như trong bản sách gốc. - Các chữ in sai đã được hiệu đính theo như bảng đính chính của nhà xuất bản in ở cuối sách. - Do chất lượng sách in không cao, nhiều chữ Hán-Việt bị mất dấu mũ và không rõ nét, nên nhóm làm ebook khó bảo đảm độ chính xác của ngữ nghĩa. - Phần Hán văn in trong sách gốc khá dài (trên 100 trang), nhóm làm ebook nhất thời không thể biên tập ngay nên đã thực hiện ebook phần chữ Quốc ngữ trước và sẽ bổ túc phần Hán văn sau khi hoàn thành. Mong bạn đọc thông cảm cho những thiếu sót trên. https://thuviensach.vn MỤC LỤC Phàm Lệ Thay lời tựa NHÀN TRUNG VỊNH CỔ VỊNH SỬ (GIÁP TẬP) TRONG LÚC NHÀN VỊNH CỔ VỊNH SỬ (TẬP ĐẦU) VỊNH SỬ GIÁP TẬP Đế Nghiêu Thái Khang Ngũ Thần Long Phùng Y Doãn Phó Duyệt Tỷ Can Cơ Tử Vi tử Thái Công Thương thụ Di, Tề Võ Canh Quản Trọng Quí Trát Tử Phương Lão Tử Trang tử https://thuviensach.vn Đổng Hồ Tề Thái sử Trình Anh, Trử cửu Ngô Phù Sai Ngũ Viên Thân bao Tư Phạm Lãi Trần văn Chủng Dự Nhượng Ngô Khởi Tôn Tẫn Tuân Khanh Thương Ưởng Quỷ Cốc Tiên sinh Tô Tần Quách Ngỗi Khuất Nguyên Nhạc Nghị Vương Xúc Lận Tương Như Mạnh Thường Quân Bình Nguyên quân Mao Toại Phạm Thư Tín Lăng Quân https://thuviensach.vn Bạch Khởi Lỗ trọng Liên Yên Đan Kinh Kha Thủy hoàng Mao Tiêu Phạm Tăng Tiêu Hà Hàn Tín Trương Lương Phàn Khoái Điền Hoành Tứ Hạo Tào Tham Chu Bột Trần Bình Vương Lăng Lưu Chương Phục Sinh Giả Nghị Tiều Thác Chu á Phu Mục Sinh Đổng tử Cấp Ẩm https://thuviensach.vn Tư Mã Tương Như Chu mãi Thần Công Tôn hoằng Đông phương Sóc Tư Mã Thiên Tô Vũ Hoắc Quang Ngụy Tướng Bính Cát Hoàng Bá Cung Toại Triệu khắc Quốc Tiêu vọng Chi Nhị Sơ Khuông Hành Chu vân Lưu Hướng Khổng Quang Vương Mãng Mai Phúc Phùng Minh Cung Thắng Trần Hàm Dương Hùng Đặng Vũ https://thuviensach.vn Phùng Dị Nghiêm Quang Mã Viện Đổng Tuyện Lưu Thần, Nguyễn Triệu Mao nghĩa Ban Siêu Ban Cố Lục Tích Hoàng Hiến Trương Cương Lý Ưng Ngu Hủ Ngũ xử sĩ Hoa Hâm Bát long Quách Thái Viên An Dương Chấn Phạm Bàng Cừu Hương Lưu Khoan Thân đồ Phan Hồ Quảng Đổng Trác https://thuviensach.vn Quản Ninh Sái Ung Tào tháo Tuân Úc Khổng văn Cử Khổng Minh Bàng Thống Quan Công Trương Phi Triệu Vân Nghiêm Nhan Chu Du Trương Chiêu Nễ Hành Trương Tùng Hoa Đà Quản Lộ Tả Từ Tư mã Ý Tào Thực Khương Duy Bắc Bình Vương Gia cát Chiêm Ngụy Minh Đế Tấn Vũ đế https://thuviensach.vn Hoài, Mẫn, nhị đế Hiếu Vũ Đế Đào nguyện ngư phủ Trúc Lâm thất hiền Dương Hựu Đỗ Dự Vương Duệ Hà Yến Bùi Ngỗi Trương Hoa Lục Cơ Tất Trác Trương Hàn Xách Tịnh Vương Đạo Dữu Lượng Kê thiệu Tổ Địch Đào Khản Ôn Kiểu Biện Hồ Thạch Lặc Thạch sùng Hoàn Ôn Ân Hạo https://thuviensach.vn Tôn Thịnh Chử Biều Vương hi Chi Vương Mãnh Tạ An Tạ Huyền Đào Tiềm Lưu Dụ Thôi Hạo Cao Doãn Tạ linh Vận Đàn đạo Tế Viên sán Chử Uyên Thẩm khánh Chi Tông Ý Chiêu minh thái tử Đào hoằng Cảnh Đông Ngụy Cao Hoan Trần thúc Bảo Tiêu Diễn Dương Kiên Cao Cảnh Hạ nhược Bật Tô Uy https://thuviensach.vn Vương Thông Tiết đạo Hành Dương Tố Nghiêu quân Tố Đường Cao Tổ Dương nghĩa Thần Bùi Tịch Phòng Huyền Linh Đỗ Phòng Tiêu Vũ Ngụy Trưng Lý Tĩnh Tiết nhân Quí Chử toại Lương Lý thế Tích Địch nhân Kiệt Ngũ Vương Võ du Tự Lạc Tân Vương Vương bột Hàn Hưu Tống Cảnh Diêu tống Trương cửu Linh Lý Thái Bạch https://thuviensach.vn Đỗ Phủ Mạnh hạo Nhiên Quách tử Nghi Trương Tuần Nam Tễ Vân Nhan chân Khanh Nhan Kiểu Khanh Đoàn tú Thực Lý Bí Lục Chí Bùi Độ Hàn Dũ Bạch cư Dị Nguyên Chẩn Lý Giáng Lý đức Dụ Trịnh Khải Tư Không Đồ Tôn cung Phụng Lương Chấn Vương ngạn Chương Lý khắc Dụng Lý tồn Huân Phùng Đạo Trần Đoàn https://thuviensach.vn Triệu Phổ Tào Bân Trương tế Hiền Lý Kháng Lã Mông Chính Vương Đán Khấu Chuẩn Song Phóng Ngụy Dã Lâm Bô Vương khâm Nhược Vương Tăng Tăng tôn Đạo Hàn Kỳ Trọng Yêm Hàn Phạm Phú Bật Đường Giới Vương đức Dụng Bao Cực Triêu Biên Vương An Thạch Tư mã Quang Âu dương Tu Lạc xã Kỳ Anh https://thuviensach.vn Văn ngạn Bác Tô Thức, Tô Triệt Tam xá nhân Trần Hòa Phạm Trấn Đặng Túc Đồng Quán Khâm tôn Đồng Quán Lý nhược Thủy Tần Cối Lý Cương Tôn Trạch Vương Ngạn Từ Huy Ngôn Triệu Đỉnh Trần Đông Trương Tuấn Ngu doãn Văn Hồ an Quốc Hồ Thuyên Hàn thế Trung Nhạc Phi Chu Biều Hồng Hạo https://thuviensach.vn Lưu Cung Trần Quan Trương Thiệu Hàn doãn Chụ Ngụy liễu ông Chân đức Tú Ngô Lân Trần Dần Triệu sư Cao Mạnh Cung Hoàng khải Bá Giả tự Đạo Trương Thuận Uông Lập Tín Triệu ngang Phát Mễ Lập Lý Thị Khương Tài Lý đình Chi Trần nghi Trung Trần văn Long Trương thế Kiệt Lục tú Phu Văn thiên Tường Tạ phương Đắc https://thuviensach.vn Lưu Mộng Viêm Gia Huyền Ông Hứa Hành Ngô Chừng Lưu Nhân Tống Lý Tôn Đường Ban Tống Cung đế Kim An Tôn Nguyên Thuận đế Trịnh Trung NHÀN TRUNG VỊNH CỔ VỊNH SỬ ẤT TẬP Mô Mẫu Nữ Oa Tương phi Hằng Nga Đát Kỷ Khương Hậu Bao Tự Tây Thi Việt Nữ Vệ Cơ Phàn Phi Phiếu Mẫu Vương lăng Mẫu https://thuviensach.vn Ngu Cơ Lã Hậu Thích Cơ Đề Oanh Trác văn Quân Chiêu Quân Triệu phi Yến Tào Đại Gia Tào Nga Nhị nữ Điêu thuyền Sái Đạm Hạ Hầu Nữ Tôn Phu Nhân Mộc Lan Trương Phu nhân Tô Huệ Duyên Châu Phan Phi Tề vương Cao Vỹ Phùng Thục Phi Trương lệ Hoa Tẩy phu nhân Dạng đế Tiêu Hậu https://thuviensach.vn Chu Quí Phi Thập lục viện phu nhân Khương đình Đình Hồng Phất mỹ nhân Bình Dương công chúa Võ Hậu Vi Hậu (Trung tôn) Dương quí Phi Lý Thị Hoa Nhụy Tô tiểu Muội Đỗ Thị Ung Thị Dương thái Hậu Chu kỳ Thê MẤY LỜI KẾT THÚC https://thuviensach.vn VỸ-KHIÊM ĐỨC ĐẠT SONG QUỲNH MAI-AM NHÀN TRUNG VỊNH CỔ VỊNH SỬ GIÁP ẤT TẬP Nguyên văn chép tay số G.C. 1.028 của Chi nhánh Văn Khố Đalat Bản dịch của LƯU-MINH-TÂM TỦ SÁCH CỔ VĂN ỦY BAN DỊCH THUẬT PHỦ QUỐC-VỤ-KHANH ĐẶC TRÁCH VĂN HÓA Xuất bản 1971 https://thuviensach.vn Phàm Lệ 1) Thủ bản của bộ sách này trữ tại Chi nhánh Văn Khố Đà-lạt dưới số GC 1028. 2) Dịch phẩm gồm có 2 phần : Phần phiên âm và dịch lá thuật và phần nguyên tác in theo Kỹ thuật offset. 3) Trong phần phiên âm những chữ số in đậm in trong dấu móc đứng [ ] tương ứng với số trang của nguyên tác, in phía dưới trang cũng in đậm trong móc đứng. 4) Chú thích của dịch giả đều có ghi «lời chú thích thêm» nếu ở thân trang và có chữ số in nhỏ trong vòng đơn ( ) tương ứng với chú thích in ở cuối trang. 5) Nguyên tác là một tuyển tập của nhiều tác giả như trong bài «Thay Lời Tựa» của dịch giả và bài tựa của Song Quỳnh đã nói rõ. Bài tựa của Song Quỳnh trước số ở cuối trang là A,B,C, để phân biệt với số trang của nguyên tác. https://thuviensach.vn Thay lời tựa CUỐN «NHÀN TRUNG VỊNH CỔ, VỊNH SỬ GIÁP ẤT TẬP» theo tài liệu trong cuốn «Việt Điện kỳ văn» chép bằng tay cho thấy : Khởi thủy do vị thám Hoa trào Lê mạt là Phạm Thụy (Thoại) biệt hiệu Thạch Động cư sĩ, tự Vỷ Khiêm trước tác. Bản di cảo di truyền đến đời Nguyễn sơ (cũng đã bị tam sao thất bản) thì được hai vị Tiến sĩ triều Nguyễn là Đức Đạt và Song Quỳnh lựa chọn lấy những bài còn đủ nguyên cảo và sáng tác thêm, nguyên tác của vị nào đều có ghi chú rõ rành ngay bên cạnh. Theo tài liệu trong «Việt Điện kỳ văn» thì tiểu sử của Phạm công thấy ghi như sau : Ông là bạn song và đồng khoa với quan Thị lang Vũ-trần-Thiệu. Vũ-trần-Thiệu bị chúa Trịnh Sâm ép mang biểu sang tâu với nhà Thanh, trong biểu trình bầy : «Con cháu nhà Lê không còn ai xứng đáng làm vua, xin cho họ Trịnh được thay nhà Lê làm vua nước Nam»... Sang đến Động đình hồ, Vũ-trần-Thiệu đốt tờ biểu của Chúa Trịnh, rồi uống thuốc độc tự tử. Mấy tên nội giám theo sứ bộ đem việc về tâu với Trịnh-Sâm. Trịnh Sâm biết sĩ phu còn mến trọng nhà Lê nên đành im việc «Cầu phong» không nhắc đến nữa. Phạm Thụy thấy chúa có tà tâm thoán nghịch, mà trong Triều đầy rẫy bọn đại thần chỉ biết chúa chứ không biết vua, dù bạn mình có vì Lê Hoàng mà đốt chiếu biểu nhưng biết đâu một ngày kia chúa Trịnh lại không viết tờ biểu khác, mà rồi có khi mình phải lãnh sứ mạng làm sứ giả... Nhất là nạn kiêu binh lúc đó đã manh nha, các quan đại thần bị bọn kiêu binh coi thường, có nhiều vị quan to trong triều thấy bọn kiêu binh https://thuviensach.vn được Chúa tin cậy đâm ra nịnh bợ bọn chúng để cầu quan cầu tước, hoặc dùng chúng làm vây cánh để mong áp đảo các người không thuộc phe cánh. Thấy cảnh triều cương nát bấy, binh lính kiêu sa, chúa hoang dâm vô đạo, ông bèn xin từ chức về dạy học ở vùng Thạch-thất (thuộc tỉnh Sơn Tây) và lấy biệt hiệu là Thạch Động cư sĩ. Tương truyền chỗ ông ngồi dạy học, không hề trưng bầy đối trướng nói về khoa cử, phẩm tước như các vị hưu quan khác, đặc biệt ông chỉ dùng đôi câu đối ý nghĩa rất mộc mạc như sau : Nhất đẳng nhân trung thần hiếu tử Lưỡng kiện sự đọc thư canh điền Tạm dịch : Một loạt người : tôi trung con hiếu Hai công việc : đọc sách cầy nương Trong những thì giờ nhàn rỗi, ông làm thơ vịnh sử để gởi gấm tâm sự mình hoặc để dùng ngòi bút của mình làm ngọn bút biên soạn kinh Xuân của Khổng Phu tử. Tiểu sử ông Đức Đạt xin trình bầy sơ lược như sau : ông người làng Nam Kim, tổng Trung cần, huyện Thanh chương, tỉnh Nghệ an, vốn tính hiếu học và nổi tiếng hay chữ từ thủa nhỏ, ông đậu Tiến sĩ cập đệ thứ ba (Thám hoa) năm Tự Đức thứ sáu. Hoạn lộ, ông sung chức Thị giảng viện Tập hiền sau thăng Cấp sự trung. Cung chức được mấy năm, ông dâng sớ xin về phụng dưỡng mẹ cha già. Vua Tự Đức thấy ông để chữ hiếu trên chữ danh, nên rất thương mến, bèn cho ông được giữ chức Đốc học ngay tỉnh nhà (Nghệ an) để vừa có thì giờ sớm viếng tối thăm vừa có phương tiện đào tạo nhân tài cho đất nước. https://thuviensach.vn Sau đó một thời gian, ông được về «Đinh giản» (nghỉ chức để chịu tang cha mẹ). Thời gian này ông mở trường dạy học, sĩ tử bốn phương đến thụ nghiệp rất đông. Tỉnh đường tâu về Triều hoạt động của ông, vua nhớ ra, bèn hạ chiếu cho ông kiêm lĩnh Quận học. Sau ông được thăng Án sát rồi Tuần vũ Hưng yên. Ông trị nhậm tỉnh nào thì đúng là vị phúc tinh cho tỉnh đó, vì tính ông liêm khiết, và hết sức khuyên dạy dân lấy hiếu đễ làm trọng. Ông thường nói với bạn đồng liêu : Dân biết hiếu đễ sẽ biết liêm sỉ, biết liêm sỉ sẽ không bao giờ mắc tội phạm thượng. Nếu đã không phạm thượng thì còn bao giờ có tinh thần làm loạn nữa. Thiên tính của ông không danh lợi, chỉ mong sớm thoát vòng cương tỏa sớm chừng nào hay chừng nấy. Nên ông thác bệnh xin được về hưu trí. Sau khi về hưu, ông lại mở trường dạy học và lấy việc trước thuật làm vui. Học trò của ông, kể số có ngàn, trong đó có nhiều người dự vào hàng «hiển hoạn cao khoa». Vì vậy mà danh ông vang cả nơi Triều quận và thôn dã. Công nghiệp trước thuật của ông đối với văn học sử rất trọng đại, trong số tác phẩm còn truyền lại có : - Nam sơn song khóa - Việt sử dẫn bình - Cần kiệm vựng biên - Khảo cổ ức thuyết - Hồ Dạng thi - Vịnh sử thi, tức «Nhàn trung vịnh sử vịnh cổ : Giáp Ất tập». Tài liệu này do ông Nguyễn thọ Dực, Trưởng ban Cổ Văn, cung cấp. Tiểu sử Song Quỳnh tiên sinh tra trong «Đăng khoa lục» không thấy, vì tiên sinh đã không để lại họ gì, đậu khoa nào, sinh quán ở đâu. Chính vì tiên https://thuviensach.vn sinh không muốn phô cái «ta» cho hậu thế thành ra lúc này sưu khảo gặp nhiều khó khăn. Theo bài tựa cuốn Giáp Ất tập, tiên sinh nói : «Năm Kỷ hợi tiên sinh về hưu trí, phỏng đoán rằng Kỷ hợi đây là năm 1899 mà tiên sinh với Nguyễn công Đức Đạt là bạn đồng triều không còn nghi ngờ gì nữa. Mong rằng hải nội chư quân, nếu ai có tài liệu về tiểu sử của tiên sinh xin gởi về cho Bộ Văn Hóa để bổ túc. Nội dung trong tập Giáp, nhận thấy các vị đã để lại vị nào bao nhiêu bài thơ xin thống kê dưới đây : Phạm công tự Vỹ Khiêm : 28 bài Nguyễn công tự Đức Đạt : 315 bài Song Quỳnh tiên sinh : 350 bài Mai Am công chúa : 14 bài Tập Ất : Phạm công tự Vỹ Khiêm : 1 bài Nguyễn công tự Đức Đạt : 31 bài Song Quỳnh tiên sinh : 61 bài Mai Am công chúa : 9 bài Và một bài vịnh Lăng mẫu thấy đề tên «Lăng công» không biết của vị nào và xuất xứ ra sao, kính mong được các nhà cao minh bác học chỉ giáo. Còn Tiểu sử Mai Am công chúa, tôi chỉ biết rằng bà là em gái Tuy Lý vương, con gái Vua Minh Mạng, triều Nguyễn. Như trên đã trình bầy, sở dĩ các vị dùng thơ để gởi gấm tâm sự mình, đúng hay không xin quí độc giả đọc bài vịnh Cơ tử thì thấy lòng Tác giả : Nhân giả dương cuồng vi bất nhân Nhất ca thiên cổ thượng bi tân Đương niên mạc quái «Trần Hồng Phạm» https://thuviensach.vn Tây thổ thù nhân thị Thánh nhân. Ôi ! người nhân mà phải vờ làm như cuồng như bất nhân, để rồi phải thốt ra những tiếng ca có thể làm cho muôn thuở phải đau thương cay đắng. Sau bất đắc dĩ phải dâng thiên Hồng Phạm cho Chu Võ Vương, rồi nhận lấy cảnh : «Người thù ở Tây kỳ kia chính là kẻ thù của nhà Ân, thế mà lúc này mình lại nhận là Thánh nhân». Tổng ý bài thơ tác giả cho Trịnh Sâm lúc đó là Trụ vương, mà Chúa Nguyễn trong Nam có thể đóng vai Chu võ Vương. Mà tác giả phải đóng vai Cơ Tử. Xem bài vịnh Khổng Minh của Nguyễn Đức Đạt : Lư ngọa tiên tri đỉnh thế thành Khởi lai hoàn dục dữ thiên tranh Phan tương nhất tử thù tam cổ Tinh ảnh thê lương Ngũ trượng doanh. Ý tứ bài thơ trên cho ta thấy tác giả trung liệt nhường bao. Bài vịnh Quan công của Song Quỳnh : Bất tu di hận thất Kinh Tương Thùy Bá, thùy Vương, mộng nhất trường Độc hữu Đào viên huynh đệ ước Đỉnh hôi tuy lãnh thượng văn hương. Chỉ có hai mươi tám chữ, mà tác giả yên ủi được người mắc gian mưu của địch, khuyên đời dù có làm đến Bá Vương cũng chỉ là giấc mộng. Duy có lời thề nguyện ở Vườn Đào giữ được trọn vẹn mới đáng quí. Tập «Giáp» vịnh các Anh quân bạo chúa Trung thần nịnh thần v.v... Tập «Ất» vịnh các bậc Hiền phi, liệt nữ và bọn hãn phụ yên cơ từ trào Đường Nghiêu đến thời gian nhà Nam Tống mất nước. Người đọc dù sơ ý đến mấy cũng phải công nhận mỗi chữ khen của tác giả là hoa gấm, mà mỗi chữ chê trong bài là búa rìu nói chung. https://thuviensach.vn Còn nói riêng về phẩm giá thì toàn là «Lời lời châu ngọc hàng hàng gấm thêu...» Có thể nói trong văn khố Việt Nam, chưa có cuốn Vịnh nhân vật Bắc sử nào đầy đủ và hay như hai tập vịnh sử này. Một áng văn chương của các vị đại khoa uyên thâm về nho học, bác lãm về Lão Trang như trên, hèn này được Phủ Văn Hóa dưới quyền điều khiển của Quốc Vụ Khanh Mai-thọ-Truyền giao cho dịch, với điều kiện «sát nghĩa với nguyên văn». Nghĩ tới nghĩ lui, sợ không dịch nổi song suy đi xét lại : Hiện thời các nhà khoa bảng uyên thâm về Nho học thì không còn mấy, mà dù có còn năm mười vị thì vì vấn đề tuổi tác và sức khỏe các Vị ấy cũng không đảm nhiệm. Nếu hèn này tự lượng học lực nông cạn không dịch, sợ rằng áng Văn trên sẽ bị mai một bởi thời gian. Nên cố gắng dịch, tự biết còn nhiều thiếu sót... Mong rằng các vị cao minh sẽ thể tình lượng thứ cho bằng câu : «Không có cá phải lấy rau má làm bùi»... Sài gòn, ngày thượng tuần tháng mạnh thu năm Canh Tuất (1970) Dịch giả LƯU-MINH-TÂM bút hiệu Hải âu tử https://thuviensach.vn NHÀN TRUNG VỊNH CỔ VỊNH SỬ (GIÁP TẬP) [ABC] Tự : Tuế Kỷ hợi, dư mông chuẩn hưu trí, thoái quan hậu, dĩ thụ đồ vi lạc. Nhân duyệt Thạch-Động Phạm-công (cựu Lê tiến sĩ tự Vĩ Khiêm) Hoành Sơn Nguyễn công (bản triều Thám hoa tự Đức Đạt) vịnh sử tập. Tâm yên mộ chi. Nhân sưu tập Bắc triều lịch đại danh hiền, nghĩa sĩ cập gian thần, nịnh nhân vi nhất tập. Hiền phi liệt nữ cặp hãn phụ yêu cơ vi nhất tập. Mạn tự hiệu tần dĩ cung nhàn trung chi giai hứng vân nhĩ. Nhược phù, phi đẳng trích hoa dĩ truy hồ tiền đạt cự công chi danh tắc ô hồ cảm. Thống duy pháp nhãn thứ yên thị hạnh. Tinh thi dĩ kiến chí. Tân đình du yến bất kham đăng Mạn tá thi thiền tác ngã bằng Chuyết thập từ chương cam học thiển Đê ngang nhân vật khỏi tài năng Trung hiền tiết nghĩa thi quy giám Tà nịnh yêu kiều phủ việt trừng Bút hạ cụ tồn thiên cổ sự Tích nhân tiên dĩ điểm nguyên đăng Hồng lô tự khanh hưu trí, Song Quỳnh Tiến sĩ Dương tử Thúc cáp ngọc hiên. Túc thư https://thuviensach.vn TRONG LÚC NHÀN VỊNH CỔ VỊNH SỬ (TẬP ĐẦU) [ABC] Tựa : Năm kỷ-Hợi, ta ơn vua cho về hưu trí. Sau ngày từ quan lui về, ta lấy việc dạy học làm vui. Khi rảnh được Tập đọc thơ Vịnh Sử của : Thạch Động Phạm Công, một vị Tiến sĩ trào Lê, tự là Vỉ-Khiêm. Hoành-sơn Nguyên-Công, một vị Thám hoa bản triều, tự là Đức-Đạt. Lòng sinh hâm mộ. Nhân đó ta để tâm sưu tập các vị danh hiền nghĩa sĩ cùng gian thần nịnh nhân của các triều đại Trung Hoa làm một tập, và cả những bậc hiền phi, liệt nữ và tụi hãn phụ yêu cơ góp thành một tập, cũng mường tượng bắt chước người xưa để tiêu hứng trong lúc nhàn. Còn như việc rẽ bụi mây để tìm hoa quí, theo gót các bậc cự phách tiền đạt, ta đâu có dám. Mong được các vị Pháp nhãn tông 1thể ý cho là may. Tất cả gồm lại : Xem thơ thấy chí. Tân đình 2 lối cũ khó leo lên Mượn tạm văn thư kết bạn hiền Góp nhặt từ chương dù kém cỏi Thấp cao nhân vật mấy chê khen Trung hiền triết nghĩa lời son tạc Gian nịnh yêu ma lưỡi búa rèn Dưới bút kìa, kìa muôn thuở việc Người xưa trước đã điểm nguyên tên. https://thuviensach.vn Hồng lô tự khanh về hưu, tiến sĩ Song quỳnh Dương tử Thúc cáp bên hiên ngọc. Kính thư https://thuviensach.vn VỊNH SỬ GIÁP TẬP [1] Thượng tiệt phụ lục Thám Hoa Nguyễn công nguyên tác. Tiến sĩ Phạm công nguyên tác. Phần trên là lục những bài nguyên tác của Thám Hoa Nguyễn công và những bài nguyên tác của Tiến sĩ Phạm Công. https://thuviensach.vn Đế Nghiêu Bổ lục Nguyễn công vịnh Đế Nghiêu Tử Chu bất tiếu mạc khinh tỳ Hữu phụ như Nghiêu tiếu giả thùy Tất cánh quá trừng huynh chí sự Khước tương thần thánh luật gia nhi Dịch : Đan Chu không giỏi chớ chê bai Cha đã là Nghiêu, giỏi, kém ai ? Dạy dỗ nếp nhà, là muốn được. Con như thần thánh hoặc ngang tài Đan Chu con của vua Nghiêu, vua Nghiêu lấy cớ là không giỏi, nên không truyền ngôi cho mà lại truyền ngôi cho vua Thuấn. Tác giả có ý nói : Đan Chu có kém là chỉ kém đức độ của ông Thuấn, còn so với thiên hạ bấy giờ, Đan Chu không kém ai. Việc làm của vua Nghiêu là : lấy khuôn phép của Thần thánh để ràng buộc con mình, nghĩa là con phải như mình hay ít ra cũng phải là thần thánh thì mới đáng được nối ngôi. Sau Ngu Thuấn cũng theo gương trên mà truyền ngôi cho bầy tôi là Vũ, chứ không truyền ngôi cho con là Thương Quân. Từ Hạ Vũ mới truyền cho con, vì vậy kinh truyện mới có câu «Ngũ đế quan thiên hạ, tam vương gia thiên hạ» cũng do điển trên, sau người ta thường dùng danh từ «Quan gia» để xưng hô với các bậc vua chúa. https://thuviensach.vn Thái Khang Bổ lục Nguyễn công vịnh Thái Khang Yếm thính điếu đai tấu cửu ca Khước tham Lạc biểu dã cầm đa Thập tuần lạp hứng lan da vị Hữu khách loan cung dĩ tại hà Dịch : Chán cảnh ngồi câu nghe tiếng ca Chỉ ham săn bắn ở nơi xa Mười tuần hỏi được bao chim chóc Để khách đeo cung đứng bến chờ Thái khang là con ông Khải cháu vua Vũ (ở ngôi 29 năm, trước Tây lịch 2166 năm). Tính ham săn bắn dong chơi. Sau bị Chư Hầu là Hậu Nghệ làm phản. https://thuviensach.vn Ngũ Thần Nguyên tác của cụ Nghè Song Quỳnh Chân nguyên hội hợp khải văn minh Tế tế anh hiền liệt tại đình Minh triết phi phùng Nghiêu Thuấn thánh Tứ hung khả giữ ngũ thần tranh Vũ, Cao, Tắc, Khiết, Ích, ngũ thần hàm tá Đường Ngu. Dịch : NĂM BẦY TÔI Đứng đầu vận hội mở Văn minh Rực rỡ hùng anh trước Đế đình Sáng suốt không chờ Nghiêu với Thuấn Tứ hung có thể vẫn còn tranh Ông Vũ, Cao, Tắc Khiết, Ích, năm vị bầy tôi giỏi đã giúp hai nhà Đường, Ngu. Nguyễn công nguyên tác Lạc biểu di tuần lạp bất qui Nhất nhân hoang lạc, ngũ nhân bi Hà biên hữu Nghệ loan cung đãi Khước hận quân vương thượng vị tri Khải tử Thái Khang tự vị, dật dự hoang du, điền vu Lạc thủy chi biểu, thập tuần bất phản, kỳ đệ ngũ nhân, thuật Đại Vũ chi huấn, tác ca dĩ gián. Dịch : NĂM CON Lần lữa ham săn chẳng chịu về Một người vui để mấy người bi Bên sông Hậu nghệ đeo cung đợi Đáng giận nhà vua vẫn mải mê https://thuviensach.vn Con ông Khải là Thái Khang nối ngôi cha, ham chơi mải vui săn bắn trên bờ sông Lạc, mười tuần không về, năm người em noi theo lời dạy của Vua Vũ làm bài ca để răn. https://thuviensach.vn Long Phùng [2] Phạm Công nguyên tác Dược thạch nan y kim cách thu (thâu) Cổ Kim trung nghĩa tác suy đầu Hạ vương tứ bách dư niên trạch Khai quyển do tồn nhất tuyến lưu Dịch : Thuốc đá khôn ngăn được giáp binh Xưa nay Trung nghĩa vẫn lênh đênh Bốn trăm có lẻ ơn vua Hạ Mở sách duy còn một nét trinh Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Tứ bách sơn hà thuộc dữ thùy Trực tương huyết lệ vãn khuynh nguy Cung trung chúa thượng phương trầm túy Địa hạ Tiên vương dĩ giám tri Kiệt vi vô đạo, Long Phùng cực gián, nãi sát chi. Dịch : Bốn trăm cơ nghiệp thuộc về ai Thấy cảnh ngửa nghiêng lệ vắn dài Chúa thượng trong cung say chửa tỉnh Suối vàng Tiên đế rỏ tăm hơi. https://thuviensach.vn Y Doãn Nguyên tác của Nguyễn công (tức Thám Hoa Đức Đạt) Tam phiên Thang tệ bất dong từ Bạc đỉnh Đồng lô tướng hựu sư Huấn cặp cư thành phi úy mãn Sằn nguyên chỉ luyến cựu sinh nhai Dịch : Ba phen khẩn khoản ý khôn từ Vạc Bạc lò Đồng tướng với sư Dạy dỗ nên công chưa đã thỏa Đất Sằn luyến nếp sống ngày xưa Bài của cụ Nghè Phạm Công Hữu sằn xuân vũ nhất lê trung Nghiêu, Thuấn quân dân tự hứa hùng Tam sinh xuất lai duy hội phóng Nam sào vị dĩ hựu Đồng cung Dịch : Hữu sằn vui sống cuốc, cày, chơi... Nghiêu, Thuấn tháng ngày sống thảnh thơi Ba thứ rước mời không lẽ chối Nam, Đồng coi sóc chốn đôi nơi. Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Nhất đức hàm Thang ky Doãn cung Thăng Nhi dĩ liễu hựu doanh Đồng Quân vương tam sinh ân cần ý https://thuviensach.vn Sáng thử phi thường lưỡng biến thông. Y Doãn canh vu Hữu Sằn chi dã. Thành Thang sinh chi, ta Thang phạt Kiệt. Hựu phụ Thái Giáp, tác thư dĩ cáo. Thái giáp bất huệ, nãi phóng chi ư Đồng cung, giáp cải quá, nãi nghênh qui. Dịch : Y Doãn, vua Thang mộ đức ông, Non Nhi dấy nghĩa, dựng Đồng cung Đức Vua ba thứ ân cần rước Dựng nghiệp phi thường biến lẫn thông Y Doãn cầy ở đồng Hữu Sằn, vua Thành Thang đưa lễ vật đón rước, ông Doãn bèn nhận lời giúp vua Thang đánh vua Kiệt. Sau ông Doãn lại giúp Thái Giáp, ông có làm ra sách để răn, Thái Giáp không chịu nghe, ông bèn đuổi Thái Giáp ra ở Đồng Cung. Sau Thái Giáp hối lỗi, ông lại đón về cho làm vua. LỜI CHÚ THÍCH THÊM Thái giáp làm vua được ba năm thì bị đuổi ra ở Đồng cung (1736 trước Tây lịch) năm đó là năm ất Sửu. Đến năm kỷ Tỵ (1732 trước Tây lịch) lại được rước về làm vua sau khi đã biết hối lỗi. Vì vậy sử sách có câu «Có tài của Y Doãn hãy làm việc như Y Doãn». Việc làm của Y Doãn lịch sử Đông tây ít thấy. https://thuviensach.vn Phó Duyệt [3] Nguyên tác của Nguyễn công Nham cư an thức Bạc đô cung Ám tượng hồ lai nhất mộng trung Mạc thị thánh thần đa ảo hóa Khu dương tích tại hựu phi hùng Dịch : Ở hang đâu rõ Bạc đô cung Giấc mộng mơ màng lẩn quất trong Vua thánh tôi hay, mà ảo hóa Gấu bay dê chạy... Chuyện mông lung Bài của cụ Nghè Song Quỳnh I Ngộ hợp lương duyên diệc thái kỳ Nhất triêu khí trúc vị Đài Ty Thao tàng nham tấu phi vô thuyết Chỉ khủng nhân tình vị tất tri. Dịch : Gặp gỡ duyên may nghĩ cũng kỳ Buổi mai «Cần» gác, giữ Đài Ty Hang sâu thường ẩn người thao lược Ngán nỗi nhân tình chẳng biết chi II Quân tể tao phùng tự hữu chân Vị ư Đế lại khiết tinh thần Hán Văn khước học Thương Cao mộng Mộng đắc hoàng đầu nhất lộng thần https://thuviensach.vn Cao tôn mộng Đế lại lương bật, đồ tượng dĩ cầu đắc Phó Duyệt ư nham dã, nghênh lập vi tướng. Hậu Hán Văn đế diệc dĩ mộng đắc Hoàng đầu lang Đặng Thông dĩ vi Thái trung đại phu. Dịch : Gặp gỡ vua tôi thật số trời Tinh thần vua phải gắng tìm tòi Hán Văn học cách Cao Tông trước, Mộng thấy đầu vàng một bậc Tôi... Vua Cao tông nhà Thương mộng thấy người tự nhận là Bầy tôi giỏi. Tỉnh dậy, vua cho vẻ hình người trong mộng để tìm kiếm sau quả nhiên cầu được Phó Duyệt nơi hang núi, nhà vua bèn rước về phong làm Tướng văn. Sau vua Văn đế nhà Hán cũng mộng thấy một người đầu vàng, sau kiếm được Đặng Thông, bèn đón về trào, phong cho làm Thái trung đại phu. LỜI CHÚ THÍCH THÊM Vua Cao Tông tức Võ Đinh là vua thứ 21 của nhà Thương. Lên ngôi năm Nhâm Dần khoảng năm 1339 trước Tây lịch. https://thuviensach.vn Tỷ Can [4] Nguyên tác của Phạm Công Sơn hà tảo vãn thuộc tha nhân Thất khiếu tương lai phẫu dữ quân Bất độc đương niên vi đắc tin Trung can thiên cổ thượng như tân. Dịch : Non sông sớm tối thuộc về người Bảy khiếu dâng vua dám tiếc đời Chẳng một bấy giờ nêu chữ Tín Gan trung ngàn thủa vẫn không phai Nguyên tác của Phạm công Thứ huynh dĩ khứ phụ sư cuồng, Độc phấn nguy ngôn sát bất phường Nhất thốn tan tâm như úy phẫu Địa du hà diện kiến tiên vương Dịch : Anh đã đi rồi, sư phụ điên Mình, mình liều chết, cố can trên Lòng son một tấc không e mổ Chín suối Tiên vương gặp sẽ khen Nguyên tác của cụ Nghè Song Quỳnh Khởi nhẫn binh tranh khải chiến trường Nguyện tương thất khiếu bạch Quân vương Cô phần bất tịch Chu phong hậu Mộ thảo nhưng lưu vạn cổ hương. https://thuviensach.vn Trụ vi vô đạo, Tỷ Can cực gián. Trụ nộ viết : Ngô văn thánh nhân chi tâm hữu thất khiếu. Toại phanh chi. Dịch : Há nỡ binh tranh mở chiến trường Xin đem bảy khiếu nộp Quân vương Nấm mồ chẳng đợi nhà Chu đắp Cỏ áy 3 muôn đời phảng phất hương Vua Trụ làm nhiều điều trái đạo, ông Tỷ Can hết sức can ngăn, Vua Trụ giận nói : Ta nghe nói bậc Thánh nhân, có bảy khiếu ở trong dạ. Nói đoạn bèn sai đem mổ sống. https://thuviensach.vn Cơ Tử Nguyên tác của Phạm công Nhân giả dương cuồng vi bất nhân Nhất ca thiên cổ thượng bi tân Đương niên mạc quái Trần Hồng phạm Tây thổ thù nhân thị thánh nhân Dịch : Nhân phải vờ làm kẻ bất nhân Lời ca thiên cổ đượm thương thân Cái năm trao nạp thiên Hồng phạm Tây thổ người thù ấy Thánh nhân Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Vi cuồng diệc bất thất vi nhân Nan đắc Thương gia hữu thử nhân Đương nhật diễn trù phi vị Vũ Vị thiên tải hạ bách vương trần Cơ tử gián Trụ bất thính, dương cuồng vi nô, Hậu Vũ phỏng đạo vi Trần Hồng phạm. Dịch : Vờ điên chẳng mất tiếng nhân, ôi... Người thế, nhà Thương có mấy người ? Trù tính phải đâu riêng giúp Vũ, Đề ngàn năm lẻ : các vua noi. Cơ Tử can vua Trụ không nghe, vờ điên làm như kẻ nô bộc. Sau Vũ vương cho tìm hỏi về đạo, ông dâng sách Trần hồng Phạm. https://thuviensach.vn Vi tử [5] Phạm công Nguyên tác Nhất đệ vô tri tống cửu châu Hoang khâu hữu hận phó du du Điệt nhi hựu bả ân diêu đoạn Vương tữ an năng bất chích Châu Dịch : Chín châu chờ mất vì em ác Đồi núi giận hờn bay man mác Con cháu làm tan mất nghiệp Ân Sang Chu, ông Vi thờ vua khác Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Độc phu kết oán vạn dân thù Mục Dã binh qua thế bất hưu Dục vị Thương gia tồn nhất tuyến Hà phòng bạch mã khách ư Chu. Vi tử, Trụ chi thứ huynh, gián Trụ bất thính, tri kỳ tất vong, nãi bão tế khí qui Chu, dĩ tồn Thương tự. Khổng tử xưng : Ân hữu tam nhân. Dịch : Trụ vương gây oán vạn dân sầu Mục dã gươm đao cực đượm mầu Muốn cứu nhà Thương còn giống rễ Vó câu tuyết nhuộm chạy sang Châu Vi tử là anh thứ của vua Trụ, can Trụ không nghe, ông biết thế nào vua Trụ cũng mất ngôi, ông bèn đem đồ tế khí về với nhà Châu, để nhà Thương https://thuviensach.vn còn có người nối dõi thờ cúng. Sau đó, Khổng-tử khen : «Nhà Thương có ba người nhân». https://thuviensach.vn Thái Công Nguyên tác của Nguyễn công Vị thủy vô đoan đắc ngọc hoàng Ngư can trịch liễu sạ ưng dương Thùy tri bát thập tàn niên khách Dẫn xuất Chu gia bát bách trường Dịch : Bỗng dưng sông Vị sóng vang ầm Đành vứt cành câu Tướng ấn cầm Ai biết tám mươi ông cụ đó Dựng nên Chu nghiệp tám trăm năm Bài của cụ Nghè Song Quỳnh I Vị thủy thiên chừ vương tá tài Ngư ông tế ngộ diệc kỳ tai Bát tuần thùy điếu vô nhân thức Đài đắc Chu vương thủy tải hồi Dịch : Sông Vị trời dành đấng lược thao Người câu gặp gỡ lạ làm sao Tám mươi... câu kéo không ai biết, Đợi đến vua Chu đón lại trào II Tích bản ngư ông tài tá Vương Hưng Chu trận pháp dĩ thao tàng Thương nhân mạc oán Hề Khê tẩu Cục tố binh tranh sáng tự Thương https://thuviensach.vn Thái công bát thập dự, điếu vu Vị tân. Văn chương xuất lạp thủy ngộ, tải qui, tôn vi Thượng phụ. Hậu tá Vũ vương phạt Trụ. Dịch : Thân vốn người câu tài giúp vua Dấy Chu trận pháp dấu từ xưa Dân Thương chớ oán chi Khê lão Nên oán vua Thương tự phất cờ Thái công tuổi đã tám mươi hơn, câu ở bến sông Vị. Vua Văn vương đi săn gặp, rước về tôn làm Thượng phụ. Sau Thái công giúp Vũ vương đánh Trụ. https://thuviensach.vn Thương thụ Bổ lục Nguyễn công vịnh Thương thụ Hoàn hoàn Chi hổ hám Thương giao Đài hỏa không tương bửu ngọc phao Ưng ngộ quán doanh phù Kiệt ác Nhiêu sinh bất cảm vọng Nam sào Dịch : Lục thêm bài Nguyễn công vịnh nhà Thương mất Mạnh mẽ cọp Chu ngốn đất Thương Lửa thiểu ngọc báu... bụi mờ sương Những ai giúp Kiệt gây thêm ác Thoát chết... Nam sào dám ngó sang. https://thuviensach.vn Di, Tề [6] Nguyễn công nguyên tác Cô trúc thanh phong thuyết nhị hiền Tằng làng phiến thạch Thủ dương điên Dĩ cam hiều phúc nguyên vô oán Cùng ước hà nhân đại trách thiên Dịch : Cô Trúc hai người có tiếng tăm Thảnh thơi chóp núi Thủ Dương nằm Nhịn suông... dạ trống không hề oán Cùng... hẹn trách trời... Ai viếng thăm Song Quỳnh nguyên tác Hổ lữ hoàn hoàn khải chiến quan Mạnh hà Chu dĩ tẩy binh hoàn Cô thần khấu mã nan vi lực Thiên vị Thương gia chiếm nhất san Dị Tề, Cô Trúc quân chi tử, Vũ vương phạt Trụ, khấu mã nhi gián. Toại bất thực Chu túc, ẩn vu Thủ Dương chi sơn. Dịch : Gươm dáo rần rần mở chiến trường, Mạnh Tân, Chu đã dứt nhà Thương Hai ông níu ngựa can không nổi Riêng vị nhà Thương chiếm Thủ Dương. Hai ông Bá Di, Thúc Tề là con vua Cô Trúc. Vũ vương đánh Trụ, hai ông níu ngựa can không được, bèn lên ẩn ở núi Thủ Dương, không ăn thóc của nhà Chu. https://thuviensach.vn Võ Canh Nguyễn công nguyên tác Đông phương trấp tải hận nan bình Quân phụ thù thâm, tước thổ khinh Hoán đắc di lê tam kỷ ngạnh Đó lòng Ân tự xướng tiên thanh Dịch : Hai chục năm ôi, Hận khó bình Vua cha thù nặng, tước quyền khinh Quân dân mấy thứ theo lời dụ Thao giúp Ân đều hưởng ứng thanh Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Chu gia tuy thánh diệc ngô thù Nhất niệm quân thân vị thủy hưu Cô Trúc, Di Tề, do khấu mã Huống vi Ân tự cảm thần Chu. [7] Võ canh Trụ chi tử, Vũ vương thủ Ân nãi phong Võ Canh ư Ân. Vũ vương băng, thành vương lập, Võ Canh toại phản. Dịch : Nhà Chu dù Thánh vẫn là thù Nợ nước, tình nhà chịu được du Cô trúc Di Tề còn níu ngựa Huống con Ân Đế nỡ tôi Chu. Võ canh con của Trụ vương. Vũ vương đánh lấy nhà Thương, bèn phong cho Võ Canh ở đất Ân. Vũ vương mất, Thành vương lên nối ngôi. Võ Canh nghĩ đến thù cha bèn làm phản. https://thuviensach.vn LỜI CHÚ THÍCH THÊM Vũ vương lên ngôi năm Canh dần (1111 trước tây lịch, mất năm Đinh Dậu(1104 trước Tây lịch). Năm đó Võ Canh làm phản. Chu công phải ba năm mới dẹp xong. https://thuviensach.vn Quản Trọng Nguyễn công nguyên tác Bá tá tài cao ỷ dụng chuyên Quốc gia đại kế cách mang nhiên Triều trung tam tử như nan cận Đại tướng hà phòng biệt trạch hiền Dịch : Giúp Bá tài cao, có tính chuyên Quốc gia việc lớn cũng hồn nhiên Trong triều nếu biết xa ba gã Người tướng thay ông khỏi chọn hiền Nguyên tác của cụ Nghè Song Quỳnh Thế hữu Xuân Thu, Bá hữu thần Trọng chi bất tử diệc sinh nhân Đương niên túng phỉ can luy tiết Vị tất y thường Bất giới lân Quản trọng bất tử ư Công tử Củ chi nạn, tù ư Đường Phụ, Hoàn công giải kỳ phược lập dĩ vi Tướng. Tá Hoàn công, tôn Chu thất, nhương di địch, nhất khuông thiên hạ, cửu hợp Chư Hầu, Phu tử xưng kỳ nhân Dịch : Đời có Xuân Thu, Bá được người Trọng mà không chết, sống cho đời Nếu không giam chấp thì chưa chắc Xiêm áo thêu lân... phương sáng ngời Quản trọng không chết với chủ cũ là Công tử Củ, rồi bị giam ở Đường Phụ. Tề Hoàn công thân hành đến cởi trói cho và rước về làm Tướng quốc. https://thuviensach.vn Trông giúp Hoàn Công, tôn nhà Chu, ngăn được mọi rợ, chín lần họp Chư Hầu, đem thiên hạ về một mối. Đức Khổng Phu tử khen là «Nhân». LỜI CHÚ THÍCH THÊM Ba gã nói ở bài trên là Công tử Khai-Phương, Thụ Điêu Dịch Nha (ba tên hầu cận của Hoàn Công) trước khi chết, Trọng khuyên Hoàn công nên xa chúng. Nếu xa chúng thì người thay Trọng không cần chọn người giỏi, nước vẫn yên. https://thuviensach.vn Quí Trát Nguyễn công nguyên tác Thùy Diên vương vị ngã hà tằng, Tam nhượng cao phong khởi dị năng Vị luận Di thanh hoàn tự phủ Xuân Thu nhân vật kỷ Diên lăng Dịch : Ngôi vua Quí Trát có màng đâu Ba thứ chối từ khí tiết cao So với Di, Tề ngang hoặc kém «Diên Lăng» ít thấy ở Xuân thu. (Thâu) Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Tước vị phi vinh thoát tỷ đông Nghị nhiên tam nhượng diệc cao phong Chỉ nhân quyên giới thành ngô tháo Thùy vị Tiên quân tịnh Cố cung [8] Trát Ngô Thọ Mộng chi qui tử. Thọ Mộng dục lập Trát. Trát từ nãi lập Chư-Phàn, Phàn nhượng Trát hựu bất thụ. Hậu Công tử Quang thí Liêu, trí quốc phỏng Trát. Trát diệc bất thụ. Dịch : Tước vị coi khinh tựa cởi giầy Ba nhường không nhận chí cao thay Quyết dìn trong trắng cho bền chí Lệnh của vua cha… cung cũ hay. Trát là con út của vua Ngô Thọ Mộng. Thọ Mộng muốn lập Trát làm Thế tử. Trát từ chối, do đó mới lập Chư Phàn. Sau Phàn xin nhường, Trát https://thuviensach.vn vẫn không nhận. Sau Công tử Quang giết Vương Liêu, đem nước dâng, Trát cũng không nhận. https://thuviensach.vn Tử Phương Phạm công nguyên tác Ngang ngang chí khí tự tường hồng Tử Kích an năng mộ đắc công Kiêu tự nhất tương bần tiện điếu Cổ kim cùng hán vị khai dung Dịch : Vênh vang tớn tở tựa chim bay Tử Kích giận à… ông kệ thây Kiêu của người nghèo là đáng quí Nghèo mà lên mặt, hiếm xưa nay. Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Bất tùy vật khuất tự thường thân Kỳ khí lăng lăng quýnh xuất trần Nhàn lý ninh tri Tề Thế tử Thục vi phú quí thục vi bần. Tề thế tử, Kích xuất ngộ Tử Phương. Tử Phương bất vi lễ, Tử Kích nộ viết : «Phú quí kiêu nhân hồ ? Bần tiện kiêu nhân hồ». Tử Phương viết : «Diệc duy bần tiện kiêu nhân nhĩ». Dịch : Chẳng hề khúm núm cứ nghênh ngang Khí phách lâng lâng khác thói thường Dưới mắt coi thường Tề thế tử Ai nghèo… đâu chịu kém ai sang. Thế tử nước Tề là Tử Kích ra dạo chơi ngoài thành, gặp Tử Phương. Tử Phương không chịu làm lễ chào hỏi. Tử Kích giận nói : «Người giàu https://thuviensach.vn sang có quyền kiêu ngạo hay người nghèo có quyền kiêu ?» Tử Phương thản nhiên đáp : «Chỉ người nghèo mới có quyền kiêu». https://thuviensach.vn Lão Tử Nguyễn công nguyên tác Tử khí chưng thành đạo đức văn Đông Chu đàm lễ Khổng thường văn Hình danh tự thị Thân, Hàn phái Mạc bả vô tình trách Lão quân Dịch : Sắc tía «hóa thành» Đạo đức kinh Đông Chu hỏi lễ Khổng tiên sinh Chính ngài là «Tổ» Thân, Hàn phái Ai biểu Ngài lơ… với thế tình. Nguyên tác của cụ Nghè Song Quỳnh Tử khí chưng thành thử diệu tài Thánh kinh vị tựu Lão kinh khai Bất tri quan Doãn hà vi giả Hàm Cốc tiên nghênh nhất lão lai. [9] Lão tử danh Đam, thường du quá Hàm quan. Quan lệnh Doãn hỉ vọng kiến tử khí, tri Lão tử lai. Nghênh, sử chước thư. Nãi chước Đạo đức kinh ngũ thiên ngôn. Dịch : Sắc tía gây nên đủ mọi tài Thánh kinh chưa tới Lão kinh khai Biết chăng Quan Doãn đang chờ ngóng Hàm Cốc đón mời cụ lại chơi Lão tử tên Đam, thường đi chơi qua ải Hàm Cốc. Lệnh Doãn ở đây thấy sắc tía thì mừng, đoán là Lão tử sẽ đến, sửa soạn đón. Khi ông đến, https://thuviensach.vn Lệnh Doãn rước mời lưu lại làm sách. Lão tử bèn làm cuốn Đạo đức kinh năm ngàn lời. https://thuviensach.vn Trang tử Nguyễn công nguyên tác Thử sinh ninh tác duệ đồ qui Bất tác giao đàn y tú hi Thổ thị sính kim cao độc tuyệt Quang dương hà tất luận văn từ Dịch : Làm kiếp con rùa bùn lết đuôi Không làm cái xác để người chơi Coi vàng như đất tinh thần ấy Chẳng đợi xem văn cũng biết người. Bài của Tiến sĩ Song Quỳnh Bằng quân thoát thánh hựu siêu thần Nhập liễu trần lung khước yếm trần Khí phách dục vi thiên địa lữ Diện bì nhưng thị thế gian nhân Trang danh Chu, Sở Uy vương sính dĩ bách kim, Trang tử phương điếu, chỉ can bất cố. Tề Tuyên vương hựu dĩ thiên kim nghênh vi tướng, diệc bất thụ, vi văn hoang đường tự, tư thích kỷ. Dịch : Tài ông ngang thánh lại hơn thần Mắc lưới trần gian lại chán trần Khí phách muốn cùng Trời đất bạn Thế gian mấy kẻ đáng theo chân Họ Trang tên Chu, Sở Uy vương nghe tiếng đưa lễ vật và trăm cân vàng lại rước. Trang tử đang ngồi câu, không đoái hoài. Tề Tuyên vương lại https://thuviensach.vn sai người đưa vật ngàn vàng đến mời ra làm tướng, ông cũng không nhận, ông ưa viết lối văn hoang đường theo ý thích riêng của mình. https://thuviensach.vn Đổng Hồ Nguyễn công nguyên tác Nhất bút tru tâm túc việt hình Phân minh thuyết giữ tặc thần thinh Thuẫn, Xuyên nghịch án quyền khinh trọng Thư pháp tằng tiên Khổng thánh kinh Dịch : Cây viết nghiêm minh kể tội tình Rõ ràng khiến bọn tặc thần kinh Thuẫn, Xuyên nặng nhẹ quyền truy tố Phép viết… ông này trước Khổng Kinh. (Xuân thu) Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Lẫm nhiên nhất bút lũng lôi đình Trực vị thiên thu túc điển hình Vị đãi thánh kinh nghiêm phủ việt Tội danh tảo dĩ định quyền hành [10] Hồ, Tấn Thái sử, Linh cộng dục sát Triệu Thuẫn. Thuẫn xuất bôn. Thuẫn tộc nhân Triệu Xuyên sát công ư Đào viên. Hồ thư viết : Triệu Thuẫn thí quân, dĩ thị ư triều. Hồ viết : Tử vi chính Khanh, vong bất việt cảnh, phản bất thảo tặc, phi tử nhi thùy ? Phu Tử tu Xuân thu diệc thư viết : «Triệu Thuẫn thí kỳ quân». Dịch : Ghê thay cây bút tựa lôi đình Để giúp ngàn thu giữ điển hình Rìu búa Thánh kinh chưa kết tội Tội danh sớm đã định phân minh. https://thuviensach.vn Hồ là quan Thái sử nước Tấn. Vua Tấn Linh Công muốn giết Triệu Thuẫn. Thuẫn bỏ trốn, người em họ của Thuẫn là Triệu Xuyên bèn giết vua Linh-Công ở vườn đào. Hồ bèn ghi : «Thuẫn giết vua» đoạn đưa cho triều thần coi. Hồ nói với Thuẫn : «Ông làm quan chính Khanh, đi trốn chưa vượt cõi, khi về không trị tội kẻ phản tặc, ông không giết vua thì ai ?» Sau đức Khổng Phu Tử sửa Kinh Xuân thu cũng chép : «Triệu Thuẫn giết vua !». https://thuviensach.vn Tề Thái sử Nguyễn công nguyên tác Trực bút y nhiên tứ Đổng Hồ Nhất môn tam liệt thế gian vô Ký thanh Nam sử hưu phiền vãng Tứ đệ huy hàn tặc dĩ chu Dịch : Bút thẳng như nhau «Bốn Đổng Hồ» Nhà ba liệt sĩ thế gian thua Gửi lời Nam Sử không cần lại Em thứ tư ghi… giặc hết trò Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Phẫn tâm nghịch thụ khởi tương dong Huynh đệ liên danh huy bút phong Tấn hữu Đổng hồ, Tề Thái sử Tiêm nô tự khả tiếp gian hùng Thôi Trữ thí Trang Công, Thái sử thư : «Trữ thí kỳ quân», Trữ sát chi. Kỳ đệ kế thư nhi tử nhị nhân. Kỳ đệ hựu thư, Trữ sá chi. Nam sử văn chi, chấp giản vãng, văn ký thư nãi hoàn. Dịch : Việc làm phản nghịch lẽ khôn dong Anh với hai em múa bút lông Tấn có Đổng Hồ, Tề Thái sử Tiêm nô cây viết dẹp gian hùng. Thôi Trữ giết vua Tề là Trang Công. Quan Thái sử chép : «Thôi Trữ giết vua» Trữ giận giết đi. Hai em của Thái sử cùng chép như anh. Đều bị https://thuviensach.vn Trữ giết. Người em thứ tư cũng lại chép : «Thôi Trữ giết vua là Quang». Trữ giận lắm hỏi : «Nhà ngươi không thấy ba anh bị giết vì không nghe lời ta đó sao ?» Người em thư tư đáp : «Việc Tướng Quốc làm ai mà không biết, song bổn phận người chép sử là chép sự thật». Trữ nghe xong tha không giết. Nam sử nghe tin anh em Thái Sử bị giết, sợ việc bỏ không ai ghi, bèn cầm thẻ lại chực ghi. Sau được tin việc đã ghi bèn cầm thẻ quay về. https://thuviensach.vn Trình Anh, Trử cửu Nguyên tác của Nguyễn công Hạ cung oan báo kế Đào viên Nhị khách âm thương Triệu tự tồn Thùy dị Thùy nan câu bất hủ Vân hà tế điển lậu công tôn Dịch : Hạ cung oan báo nối Đoàn viên Hai khách ngầm bàn giống triệu yên Khó, dễ cả hai đều bất hủ Công tôn Chử cửu đáng khen hơn. Bài của cụ Nghè Song Quỳnh Hạ cung nhã xuất thử oan thù Thùy khẳng quyên thân vị chủ mưu [11] Nhị khách đồng tâm tồn nhất Triệu Thục nan thực dị tịnh thiên thâu Tư Khấu Đồ ngạn Giả, công Triệu Sóc ư Hạ cung, diệt kỳ tộc. Sóc thê di phúc sinh nam. Giả xách chi. Sóc khách Trình Anh, Chử Cữu mưu viết : «Lập cô giữ tử thục nan ?». Cữu viết : «Lập cô nan». Chử Cữu viết : «Tử vi kỳ nan, ngô vi kỳ dị». Nãi thủ tha nhi nặc sơn trung. Anh xuất di Giả cáo Triệu cô xứ. Giả sử nhân sát Chử Cữu cập nhi. Anh tốt giữ chân cô nặc sơn trung, danh viết Vũ. Hậu Vũ đắc phục lập. Anh vị Vũ viết : «Ngã tương hạ báo Chử Cữu». Toại tự sát. Dịch : Hạ Cung đã xảy chuyện oan thù Ai dám quên mình vị chủ như Hai khách một lòng «còn giống Triệu» https://thuviensach.vn Ai «Nan» ai «Dị» nấc ngàn thu Tư Khấu Đồ ngạn Giả đánh được Triệu Sóc ở Hạ cung, rồi giết cả họ của Sóc. Lúc đó vợ Sóc, đang có bầu, sau sanh một trai. Giả nghe chuyện cho người tìm kiếm. Hai môn khách của Sóc là Trình Anh Chử Cữu bàn với nhau : «Một đằng giữ con côi, một đằng liều chết, đằng nào khó ?». Trình Anh nói : «Nuôi giữ con côi khó». Chử Cữu nói : «Đã vậy anh làm việc khó, để tôi làm việc dễ». Nói xong, Chử Cữu về đem con mình vào ở trong núi, rồi cho Anh đến báo với Đồ ngạn Giả là mình đang nuôi đứa Cô nhi họ Triệu. Giả tưởng thực trọng thưởng cho Anh rồi sai người vây bắt và giết đi. Do đó mà Trình Anh được đường hoàng nuôi đứa Cô nhi ở trong núi và đặt tên là Vũ. Sau Vũ lớn, được triều đình chọn phục chức của cha. Anh nói với Vũ : «Tôi phải xuống báo cho Chử Cữu biết đây». Nói đoạn, Cầm gươm tự sát. https://thuviensach.vn Ngô Phù Sai Bổ lục Nguyễn công vịnh Ngô Phù Sai Dõng đông bất nhẫn thụ cơ mi Kiến ngũ hà nhan, hối giã tri Hữu Việt vô Ngô thiên dĩ định Nguy đài di hận thất Tây Thi. Dịch : Sang đông, ngần ngại rẽ giây cương Thẹn gặp Viên ư hối trễ tràng Có Việt không Ngô trời đã định Tây Thi vắng bóng dạ thương mang https://thuviensach.vn Ngũ Viên Phạm công nguyên tác Phụ oán huynh cừu đới nhập Ngô Thệ tâm tam chiến trị Kinh-đô Nam nhi dĩ liễu bình sinh oán Dư hận Phù Sai, Tể Hỉ ngu. Dịch : Thù oán cha anh, sang nước Ngô Lòng thề ba trận phá Kinh đô 4 Nam nhi đã trả bình sinh oán Chỉ giận Phù Sai, Bá Hỉ, ngu. Nguyễn công nguyên tác Tiên da Sở mộ kiếm hoành yêu Sát phụ thù thâm nhất đán tiêu Thượng hữu li di oan hận kết Thiên thu phong vũ Tích giang trào Dịch : Cầm roi quật mộ kiếm ngang hông Thù giết cha kia một sớm xong Còn việc thây trôi oan hận kết Tích giang muôn thuở sóng gào sông Bài của cụ nghè Song Quỳnh Chỉ vị thân thù từ cố đô Nhất tiên Kinh mộ phẫn lư ngô Khước lân độc thiểu tri cơ trí Giang thượng minh đào mạc oán Ngô https://thuviensach.vn Viên phụ vi Sở Binh vương sở sát. Viên bôn Ngô, đạo Ngô phạt Sở, nhập Dĩnh tiên Bình vương mộ. Hậu Ngô bại Việt, Việt thỉnh thành, Viên gián, Ngô bất thính, nãi sứ Tề [12] thuộc kỳ tử ư Bão thị. Ngô vương văn chi tứ tử, dĩ li bì thịnh kỳ thi phù chi giang trung. Tử Tư nhân lưu dương ba y triều vãng lai. Dịch : Chỉ vị thù cha bỏ Cố đô, Một roi quật mộ hả thù xưa Tiếc không sớm liệu, non, cơ trí Tiếng sóng gào sông, chớ oán Ngô. Cha của Viên bị Bình vương giết, Viên chạy sang Ngô, dẫn đường cho Ngô đánh Sở. Khi quân tiến vào Dĩnh đô, Viên đánh vào mộ Bình vương để báo thù. Sau Ngô đánh được Việt, Việt xin hòa, Viên can. Ngô không nghe Viên mượn cớ sứ Tề đem con gởi họ Bảo. Vua Ngô nghe tin, bắt Viên phải chết, lại sai mang thây của Viên thả trên sông. Thây của Viên theo gió rập rềnh khi lên khi xuống. https://thuviensach.vn Thân bao Tư Phạm công nguyên tác Nam nhi nhất khốc tối anh hùng Tần xuất, Ngô qui, Sở phục cung Nhất lão phục thù ngô trách tắc Chiêu Vương vô kế khả thù công Dịch : Nam khi khóc thế mới anh hùng Tần giúp, Ngô về, Sở phục cung Một lão phục thù, xong trách nhiệm Chiêu Vương không thể tính đền công Nguyễn công nguyên tác Thiết xỉ gia oan hữu chí thân Giải thư quốc nạn khởi vô nhân Tử năng phú Sở, Ngô năng phục Thất nhật hào thanh quả động Tần Dịch : Biết nỗi niềm oan của bạn thân Song le vì nước phải liều thân Anh làm nghiêng Sở tôi đây giữ Bảy bữa gào kêu chuyển được Tần Bài của Tiến sĩ Song Quỳnh Thượng ký thần tâm thệ phục Kinh Không thùy lệ vũ tá nhân binh Tần sư túng bất lai tương viện Hựu hướng thùy bang tác khốc thanh https://thuviensach.vn Bao tư giữ Ngũ viên hữu, viên bôn Ngô, giữ Tư biệt viết : «Ngã tất phú Sở». Tư viết : «Ngô tất phục Sở». Hậu Ngô nhập Dĩnh, Tư nãi như Tần khất sư, khốc ư đình thất nhật, Tần Vi chi xuất sư. Dịch : Lòng thần thề quyết phục Kinh xưa Đi mượn binh người khóc tựa mưa Ví phỏng quân Tần không chịu giúp Thì ông định khóc nước nào chưa ? Tư với Ngũ Viên là bạn thân. Viên chạy trốn sang Ngô, cùng Tư từ biệt nói : «Tôi phải làm cho nước Sở nghiêng ngửa». Tư đáp : «Tôi sẽ làm cho nước Sở vững vàng». Sau quân Ngô kéo vào Dĩnh đô. Tư chạy sang Tần xin quân cứu viện. Tư đứng khóc ở trước sân bảy ngày. Vua Tần cảm động ban lệnh ra quân. https://thuviensach.vn Phạm Lãi Nguyễn công nguyên tác Viện bào tức nhật chiểu cường Ngô Nhất khả phiêu phiêu dĩ Ngũ hồ Bất thức chu trung tân quyến thuộc Cựu duyên tằng phủ thoại Cô Tô Dịch : Trống rong từ thủa thắng xong Ngô Một chiếc thuyền buôn dong Ngũ hồ Không biết trong thuyền người bạn mới Duyên xưa có nhắc chuyện Cô Tô Song Quỳnh Tiến sĩ Việt đỉnh tuy cam thả mạc nhu Tây Thi khả cộng ngã du hồ Chu trung tưởng khởi «Tàng cung» thán Thiên vị mưu thần hối chiểu Ngô [13] Phạm Lãi giữ Việt Vương Câu Tiễn phục thù diệt Ngô. Ngô diệt hậu từ khứ, đồng Tây Thi du Ngũ hồ, di thư Đại phu Trần văn Chủng. Sứ khứ. Chủng bất thính. Hậu bị sát. Dịch : Lộc Việt dù ngon chẳng nhẩy vô Tây Thi đưa ả ngắm năm hồ Trong thuyền nhớ lại câu cung gác Lại hối… minh mưu để đánh Ngô Phạm Lãi cùng vua Việt Câu tiễn đánh Ngô để trả thù. Sau khi Ngô bị diệt, Ông từ chức rồi lén đem Tây Thi đi dạo chơi năm Hồ. Tiếp đó có đưa https://thuviensach.vn thư cho quan Đại phu Trần văn Chủng. Sứ gia mang thư đến, Chủng không nghe. Sau bị giết. https://thuviensach.vn Trần văn Chủng Nguyễn công nguyên tác Khinh chu hối bất Ngũ hồ dương Tam sách hoàn mông nhất kiếm thường Điểu tận cung tàng thiên cổ sự Đại phu hà tất oán quân vương Dịch : Hối chẳng dong ghe viếng Ngũ hồ Xong ba sách lược mạng ra tro Cung treo… chim hết trò thiên cổ Trách Đại phu rồi… hãy oán vua Song Quỳnh tiến sĩ Dĩ tương tam sách báo Ngô thù Lục sách huề lai địa hạ du Việt kiếm vô tình quân mạc oán Hạp tòng Phạm Lão phiếm hồ chu Chủng bất thính Phạm Lãi chi ngôn, hậu Việt Vương sát Chủng. Vị viết : «Tử hữu cửu sách, ngô dụng kỳ tam. Dĩ phá Ngô. Kỳ lục thượng tại tử, hạnh vị Cô tiền vương ư địa hạ, mưu Ngô chi tiền nhân». Dịch : Đã đem ba sách báo thù Ngô Sáu sách xin mang xuống dưới mồ Gươm Việt vô tình đừng oán trách Không theo Phạm Lão hóa lầm to… Chủng không nghe lời Phạm Lãi, sau vua Việt giết Chủng. Trước khi giết, Vua Việt nói : «Người có chín sách, ta mới dùng ba đã phá xong Ngô. https://thuviensach.vn Nay người còn sáu, phiền người đem xuống dưới đất để giúp các Tiên vương của ta để mưu tính với các tiền nhân của nước Ngô». https://thuviensach.vn Dự Nhượng Nguyễn công nguyên tác Bạt kiếm hô thiên, thiên bất văn Kiều đầu oán khí ám hàn vân Báo tuy kịch liệt hiềm trì liễu Trí thị nguyên phi tử cựu quân Dịch : Rút kiếm kêu Trời… Trời chẳng nghe Đầu cầu oán khí lạnh mây che Báo thù khá đấy hiềm hơi chậm Trí Bá vua xưa… báo những gì Song Quỳnh Tiến Sĩ nguyên tác Kiều hạ tiềm mưu chí vị thân Tá y nhất kích tráng lai thần Chỉ duyên hậu ngộ phương đồ báo Tri thị quân phi quốc sĩ nhân Dịch : Bên cầu mưu việc chí chưa nguôi Mượn áo một roi đánh thấu người Nếu chỉ đền ơn người hậu đãi Thì danh quốc sĩ đến đâu ngươi. [14] Phạm công nguyên tác Kiều hạ tam hô khấp quỉ thần Thiên thu như kiến kiếm mang tân Trung Hàng Trí Bá phân khinh trọng Tận Thị công danh lợi lộc nhân https://thuviensach.vn Dịch : Quỉ khóc thần sầu bởi tiếng kêu Ngàn năm như thấy kiếm vang reo Trung Hàng, Trí Bá, coi khinh trọng Vì lợi vì danh có bấy nhiêu ? Song Quỳnh nguyên tác Di duyên lưỡng tính tác phù trầm Khuy tứ nhân tình phán thiển thâm Hà bạc Trung Hàng, hậu Trí Bá Hô thiên ưng vị bạch thần tâm Nhượng tiên sự Trung hàng thị. Trí Bá diệt chi. Phục sự Trí Bá, hậu Trí Bá vi Triệu Tương Tử sở sát. Nhượng dục báo cừu, Tương tử xuất, Nhượng hoài đao thủ phục kiều hạ. Tương tử sử nhân xách đắc chi. Viết, Tử tự vi kế ? Nhượng viết : Thần cố phục chu, Nguyện thỉnh quân y kích chi, tuy tử bất hận. Tương Tử dữ chi. Bạt kiếm tam dược, hô thiên nhi kích chi. Toại tự sát. Án Nhượng viết : Trung hàng thị dĩ chúng nhân đãi ngã ngã dỉ chúng nhân đãi chi. Trí Bá dĩ Quốc sĩ đãi ngã, ngã cố dĩ Quốc sĩ đãi chi. Dịch : Làm tôi hai họ nổi chìm ôi Xét kỹ nông sâu thấy rõ rồi Mỏng với Trung Hàng, dầy Trí Bá Kêu trời chưa rõ tấm lòng tôi Nhượng trước kia thờ họ Trung Hàng. Trung Hàng bị Trí Bá diệt, Nhượng lại thờ Trí Bá. Sau Trí Bá bị Triệu Tương tử giết. Nhượng muốn báo thù. Chờ khi Tương tử đi ra, Nhượng dấu dao trong người phục chờ dưới cầu. Tương Tử sai người xét bắt được, bèn hỏi : «Nhà ngươi tự làm hay ai sai ?» Nhượng nói : «Tội tôi đáng chết, vậy xin Ngài cởi áo cho tôi được đánh vào áo, dù chết cũng không ân hận». Tương tử cởi áo đưa cho. https://thuviensach.vn Nhượng nhảy lên ba thứ, miệng kêu trời tay cầm roi đánh vào áo. Đoạn tự sát. Xét lời của Nhượng nói với Triệu Tương tử : «Trung Hàng thị đãi ta như người thường, ta lấy tư cách người thường đáp lại, Trí Bá đãi ta như Quốc Sĩ, nên ta đáp lại bằng tinh thần Quốc sĩ». https://thuviensach.vn