🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nguyên Hồng Toàn Tập 3 Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Mục lục Sóng Gầm Chương 1 Sóng Gầm Chương 2 Sóng Gầm Chương 3 Sóng Gầm Chương 4 Sóng Gầm Chương 5 Sóng Gầm Chương 6 Sóng Gầm Chương 7 Sóng Gầm Chương 8 Sóng Gầm Chương 9 Sóng Gầm Chương 10 Sóng Gầm Chương 11 Sóng Gầm Chương 12 Sóng Gầm Chương 13 Sóng Gầm Chương 14 Sóng Gầm Chương 15 Cơn Bão Đã Đến Chương 1 Cơn Bão Đã Đến Chương 2 Cơn Bão Đã Đến Chương 3 Cơn Bão Đã Đến Chương 4 Cơn Bão Đã Đến Chương 5 Cơn Bão Đã Đến Chương 6 Cơn Bão Đã Đến Chương 7 Cơn Bão Đã Đến Chương 8 Cơn Bão Đã Đến Chương 9 Cơn Bão Đã Đến Chương 10 Cơn Bão Đã Đến Chương 11 Cơn Bão Đã Đến Chương 12 https://thuviensach.vn NGUYÊN HỒNG TOÀN TẬP 3 Nguyên Hồng www.dtv-ebook.com Sóng Gầm Chương 1 3 giờ ngày 5 tháng 11-1935 ... Cuốn nhật ký của Thanh ghi cũng đã được nhiều. Nhưng đêm nay ghi xong, Thanh không dám đọc lại. Thanh cất cuốn sổ xuống dưới gối rồi lại nằm, tay khoanh trên ngực, mắt nhìn lên nóc nhà. Nhà Thanh và cả mấy nhà bên cạnh đều không có đồng hồ. Thanh cứ ghi thời khắc như thế vì đã thấy tiếng dao, xiên và móc sắt va chạm nhau xủng xoẻng trong chiếc xe thùng bọc kẽm đi lấy thịt, lòng lợn trên ba toa (1)đã từ phía chợ Lạc Viên qua đường Máy nước hai vòi rồi. Tiếp đó là tiếng lộc xộc xập xình của chiếc xe vệ sinh và ánh đèn tù mù của chiếc đèn chai đỗ ở đầu ngõ xóm nhà Thanh đã giở về khu Đống Nổi. Cùng lúc có tiếng ho, tiếng hắt hơi dồn dập của ông cụ Ước ở đầu nhà đằng sau. Đã mấy tháng nay, đêm nào cũng vậy, cứ đến gà gáy lần thứ hai là thấy ông cụ ho, "Nó là quỷ thế nào ấy, hễ nghe thấy tiếng gà thì y như rằng nó bắt mình phải dậy". Ông cụ Ước, qua những tiếng thở dốc, thường phều phào rủa cái bệnh nọ những lúc ho khổ ho sở ấy. ----- (1) Nơi mổ các gia súc. Mẹ Thanh cũng ho, nhưng chỉ sau cơn hen mới ho. Giờ mẹ Thanh đương ngồi rũ ra, gục lên cái tay nải kê trên thúng quần áo để chống đỡ với cơn bệnh. Nếu gà gáy lần thứ hai gọi dậy cái quỷ ho https://thuviensach.vn của ông cụ Ước thì những ngày con nước cũng kéo lên cái quỷ hen của mẹ Thanh. Nhưng hôm nay, chưa đến ngày con nước mẹ Thanh cũng đã lại hen rồi. Trời thấp, ẩm, có sương. Mặc thêm áo thì bức, không mặc thì lại gai gai lạnh lạnh. Thời tiết đã hành thêm mẹ Thanh. Còn phần chính là vì mẹ Thanh đã suy kiệt quá. Ngọn đèn hoa kỳ không cần vặn to cũng đủ để người ta nhìn thấy rõ từ đôi gò má, đến lòng trũng mắt và nước da nhợt nhạt một cách đáng sợ của mẹ Thanh. Tuy đã gục lên tay nải và lả vào bức vách rồi mà người mẹ Thanh vẫn cứ bị giật bắn lên, vai ngực rúm lại. Và, mỗi lần tất cả ruột, gan, tim, phổi của mẹ Thanh bị gò rút kêu đánh hự một cái ấy, thì tiếp đó lại có mấy tiếng thào ra mà chỉ Thanh đoán biết được: - Giêsuma lạy Chúa con!... - Giêsuma lạy Chúa con!... Không phải mẹ Thanh không còn đủ sức kêu lên thành tiếng. Mẹ Thanh cố chịu để trong nhà ngủ yên đấy thôi. Nhưng đã đến lúc mẹ Thanh không còn sức giữ được nữa, mà phải rên lên khe khẽ. Vừa phần trong lúc đau đớn quá sức mình này mẹ Thanh muốn kêu thầm lên như thế để thêm sức cho mình, nhất là để xin phép lạ cho mình chóng qua cơn khốn khó... Thanh đã thức giấc vì những tiếng thở giật và rên rỉ ấy. Bóng tối như một hang sâu sập xuống mặt Thanh khi Thanh nghển trông sang giường mẹ. Thanh lên tiếng gọi nhưng mẹ Thanh không đáp. Thanh phải dậy, lục tìm bao diêm ở đầu giường mẹ để thắp đèn. - Mẹ! Mẹ lại hen à? Người mẹ lắc đầu: - Mẹ hen nhẹ thôi. Con dậy làm gì?! - Mẹ có hút cà độc dược không, con cuốn cho. https://thuviensach.vn - Không!... - Mẹ Thanh lắc đầu, giọng nói càng như hết hơi - Hôm nay hen nhẹ thôi. - Cái gì mẹ cũng giấu! Cái gì mẹ cũng cứ chịu cả lấy một mình. Ban chiều mẹ đã thở không được lại còn đi gánh hai gánh nước. Khuya, máy vắng, con chỉ chạy ù đi mấy chuyến là đủ cả nước nhà ăn và làm hàng. Mẹ Thanh không rên nữa, chỉ ôm lấy cái tay nải mà thở. Thanh không dám nói thêm, vặn to ngọn đèn, để khuất sau cái giành ấm che chỗ mẹ đi. Nước ủ ban tối vẫn nóng. Thanh rót một chén: - Mẹ súc miệng rồi uống nước. Nước còn nóng đấy. Người mẹ mở to mắt nhìn con: - Rồi mẹ rót mẹ uống. Thanh nhìn lại mẹ: - Hay con đi đun nước sôi vậy. Chỗ chè tàu hãy còn pha được một ấm. Con hãm với cương tàm (2)cho mẹ uống. - Thôi! Thôi! Sáng tan sương là mẹ đỡ. ----- (2) Cương tàm: trứng tằm. Thanh cau cau trán, đường gân xanh ở thái dương căng lên, phập phồng. Thanh đi lấy gói hoa cà độc dược phơi khô cài trên tấm liếp phía đầu giường mẹ. Thanh cuộn một điếu to bằng ngón tay đưa vào tận miệng mẹ, đánh diêm châm. Người mẹ phải đón lấy hút. Mùi thuốc ngai ngái xộc lên đặc cả gian nhà. Thanh phải cố nén sự nôn nao ở trong người mà vẫn hắt hơi luôn mấy cái. Thanh rót sẵn cho mẹ một chén nước rồi về chõng mình nằm. https://thuviensach.vn Cái chõng nọ cũng của cụ Ước mượn một nhà trong xóm cho. Chõng kê sát với bức vách cửa ra vào. Ở giữa khoảng chõng Thanh nằm và giường của mẹ Thanh kê một bàn nhỏ. Khi mẹ Thanh dậy thường ngồi uống nước ở bàn. Hôm nào hen thì hút thuốc. Mẹ Thanh dậy được một lúc thì Thanh cũng dậy. Mẹ Thanh dậy trước cả chuông nhà thờ lần thứ nhất, cùng vào lúc cái xe thịt trên chợ Lạc Viên đi ba toa lấy thịt, sau đó thì chuyến xe đổ thùng ở đầu ngõ giở về. Thanh thường thức giấc trong tiếng đọc kinh của mẹ. Bà đọc thầm thì, ngồi quay mặt vào vách, hơi ngước lên cây thánh giá treo ở đầu giường. Bàn thờ của nhà Thanh tuy không còn đủ những lọ hoa, chân nến, tòa tượng Đức Mẹ, ảnh các ông thánh bà thánh, nhưng mẹ Thanh vẫn cố giữ mang từ Nam Định ra Hải Phòng này tấm gỗ hình bán nguyệt, một đôi lọ gỗ, hai cành hoa giấy và một đế gỗ sơn son để cắm thánh giá Đức chúa Giêsu. Bàn thờ buộc ngay trên cột bương. Cũng ở trên đầu giường, mẹ Thanh còn cài vào liếp tấm ảnh Trái tim Đức Mẹ in trên giấy vân cát nhũ vàng. Đó là cái giải kỳ thi kinh bổn ngày mẹ Thanh còn con gái được thưởng vào một mùa chay trọng thể. Lạy Nữ vương Mẹ nhân lành làm cho chúng tôi được sống được vui được cậy thân lạy Mẹ. Chúng tôi con cháu Eva ở chốn khách đày kêu đến cùng Bà. Chúng tôi ở nơi khóc lóc kêu khẩn than thở Bà thương... Tấm ảnh cài gần mặt mẹ Thanh nên lúc mẹ Thanh ngước nhìn, Thanh thấy đôi mắt mẹ như soi vào đôi mắt long lanh trong ảnh. Nhiều lúc đọc xong bản kinh, mẹ Thanh còn với tấm ảnh xuống mà hít hít, xuýt xoa nhắc đi nhắc lại: - Lạy mẹ hằng cứu giúp con! - Xin Chúa thương xót con! https://thuviensach.vn - Giêsuma! Sao con phải chịu những phần đau đớn khốn khó như thế này? Sáng nay Thanh lại dậy cùng với mẹ, nhưng Thanh không thấy có tiếng mẹ đọc kinh. Thanh đành nằm im mà nghe tiếng thở, tiếng ho của mẹ, và thỉnh thoảng Thanh phải quay hẳn ra nhìn chỗ mẹ nằm. Vẫn cái giường bình khung bằng gỗ lim đã đen bóng như sừng: đồ vật quý giá độc nhất còn lại của gia đình Thanh. Vẫn cái thúng sơn đã thủng, phải vá bằng miếng vải nâu cứng như mo nang, đựng những quần áo lành lặn mặc thường, đồ khâu vá và mấy gói thuốc lá dùng những khi cấp bách. Vẫn cái tay nải bằng vải chéo go mẹ Thanh may từ ngày còn con gái, trong đó không biết mẹ Thanh xếp những thứ gì mà mỗi khi mẹ Thanh phơi phóng lại bày ra nào cuộn, nào gói, nào hộp, nào túi... đầy cả một chiếc chiếu và phải là chiếc chiếu sạch nhất, rồi mẹ Thanh ngồi canh như canh tủ bạc. Một lần Thanh giở trộm một cuộn to nhất và cũng chằng buộc kỹ nhất ra xem, thì thấy có mấy đệp những giấy chữ Nho và một cái mũ da bịt tai như kiểu mũ nhà sư trong lót da rái cá. Mấy đệp giấy đều kẹp bằng mo cau đã phơi khô mà vẫn mềm nõn như dạ, cắt vừa nhỏ vừa xinh. Còn cái mũ thì hình như không bao giờ đội đến, nên tuyết lông vẫn mượt mỡ, cầm mũ ngửi thấy thơm tho một cách lạ. Đây có phải là những đơn thuốc gia truyền quý báu của từ mấy đời các cụ trước nữa kia để lại cho cụ Lang già mà đôi lần Thanh đã được mẹ kể chuyện lại một cách kính mến và nhớ tiếc vô cùng không? Cụ Lang già là ông nội mẹ Thanh. Trong họ có một cụ nữa làm lang và cũng nổi tiếng nhưng vừa là ngành dưới vừa ít tuổi. Cả các quan lớn tỉnh cũng phải uống thuốc của cụ Lang già. Nhưng "người" vẫn nghèo. Không những thế lại còn mắc nợ mà khi "người" hấp hối còn giối đi giối lại cho con cháu thế nào cũng phải giả. Nhưng con cháu không ai giả nổi mà có một người ở mãi tỉnh Đông nhờ thuốc "người" đã khỏi bệnh và lại còn được "người" cho cả đơn, nên khi làm ăn khá giả đã tìm đến "người", thấy chuyện như thế thì https://thuviensach.vn nói xin giả các món nợ cho "người" và còn cố xin được xây đền ơn "người" một ngôi mộ bằng đá. "Người" chuyên bốc thuốc làm phúc. Những năm dịch tễ, "người" đi chữa cho cả tỉnh. Ai đưa tiền thì đưa, không đưa thì thôi. "Người" còn xuất cả tiền cho những kẻ nghèo khó mua ván, mua chiếu. Cái mũ dạ là của một cụ đồ nho nghe đâu là cháu quan án, quan bố gì bỏ cả tập ấm vào rừng chống nhau với quan Tây ở ngoài Đông Triều, Quảng Yên rồi ốm chết ở trên núi. Ông cụ đồ nọ cũng nổi tiếng, nổi tiếng về hay chữ, nhưng đi thi lại không đỗ. Có một chú khách nghe tiếng ông cụ tìm đến xin chữ ông cụ để treo ở nhà và biếu ông cụ cái mũ nọ thửa mãi tận Bắc Kinh. Cụ Lang già cũng chữa thuốc và không lấy một đồng nào của người con giai cả con ông cụ đồ hay chữ nọ. Ông cụ đồ nọ biếu lại ông cụ Lang cái mũ. Tuy nhận nhưng ông cụ Lang chỉ cất đi. Cái mũ truyền đến đời ông ngoại Thanh. Ông ngoại Thanh được mỗi mình mẹ Thanh, và, đến đời "người" nhà lại càng sa sút. Một năm rét chết cả trâu cày, mẹ Thanh đã mở tay nải ra để lấy mũ đưa cho chú dượng Thanh, nhưng nghĩ ngợi sao lại gói lại, cất đi... Từ ngày Thanh có trí khôn, Thanh đã thấy những lúc giở giời, những ngày con nước, mẹ Thanh ngồi gục lên cái tay nải và cái thúng sơn ấy. Năm nay Thanh mười tám tuổi rồi. Cũng vẫn trên cái giường bình khung cũ kỹ ấy, dưới cây thánh giá và tấm ảnh Trái tim Đức Mẹ ấy, chiều hôm ban sáng hay những lúc vắng vẻ, mưa gió, mẹ Thanh vẫn ngồi một mình lần tràng hạt và đọc thêm không biết bao nhiêu kinh mà cả những con gái thơ kinh nổi tiếng trong nhà bà sờ, ở các họ lẻ, ở toàn xứ đọc cũng bị vấp, bị lỗi. Duy chỉ có mẹ Thanh khi ở nhà cũng như khi đi thi kinh, thi bổn, gặp bản khó đến đâu, lạ đến đâu cũng đọc trơn tru. Ví thử cho cả "nữ" được thi "ngắm" thì giải hàng xứ về hết họ ông Thánh Giuse nhà ta mất! Chung quanh cô Na - Na là tên cái của mẹ Thanh - qua bao nhiêu năm đã đồn đi không biết bao nhiêu chuyện. https://thuviensach.vn Năm năm cứ đến ngày lễ Phục sinh, nhà thờ mở thi "ngắm" mười lăm đường thánh giá cho toàn xứ mà họa hoằn mới có nhân danh được giải và giải thưởng về tay một vài "quan viên" ở họ ông thánh khác, người ta lại nhắc đến cô Na. Nhiều bà táo tợn đã mượn khăn áo đàn ông, xui Na búi tóc mặc quần trắng, áo the, đi xứ xa xin vào "ngắm", nhưng Na không dám. Có lần, giới nữ họ bà thánh Ana đánh lừa Na, bảo đến nhà bà trùm có việc cần. Khi Na đến, áo thụng xanh, khăn trắng đã sắp sẵn, họ xúm lại mặc áo, chít khăn cho Na rồi bắt Na đứng giữa nhà "ngắm" không cần sách gì cả. Na khoanh tay, đầu cúi cúi, cất tiếng như có thật nến thắp, trầm đốt, sách mở và thánh giá ở trước mặt. Bản ngắm dài nhất, nhiều câu, nhiều chữ khó nhất, người "ngắm" phải lên gối xuống gối để quỳ lạy tượng chịu nạn cũng nhiều nhất, non nửa tiếng đồng hồ ngân nga thánh thót không gợn một vấp váp, không chệch một nhịp nhàng. Cho đến chữ cuối cùng, tiếng ngân sau chót vẫn còn thấy ngân vang như không dứt với tiếng trống con tung tung một hồi chấm thưởng. Na rành rẽ, khoan thai lúc "ngắm" thế nào thì khi quỳ lạy thánh giá lần cuối cùng rồi đi về chỗ cũng chững chạc, ý nhị như thế. Mấy bà đã vồ ôm lấy Na, kêu rú lên, xuýt xoa mãi: "Giêsu! Giêsu! Lạy Chúa tôi cái con này!". Ông cụ trùm đi về, đứng né bên cửa, không chờ Na cởi áo cởi khăn, đi vào, lắc đầu: - Cái con Na thế này thì ghê gớm thật. Năm nay tao bảy mươi tư tuổi, đi lên xứ Bắc, ra cả xứ Đông, chỉ thấy có mày là một thôi đấy! Na không phải là người có nhan sắc. Người dong dỏng, da ngăm đen, gò má xương xương, hay ốm, nhút nhát, cả ngày chỉ quanh quẩn trong nhà với mẹ. Năm Na đôi mươi, hai mươi hai, hai mươi ba, có mấy đám hỏi. Có cả đám xin ở rể. Bà mẹ nhận nhời nhưng Na từ chối. Hỏi ý Na, Na chỉ ngập ngừng nói mẹ được mình con, con có mình mẹ, nghĩ cảnh nhà Na chưa dám tính đến chuyện chồng con. Na hai mươi bốn, hai mươi nhăm rồi hai mươi sáu. Đùng cái, một chuyện gớm ghiếc thực thực, hư hư truyền đi. Na có https://thuviensach.vn tình ý với thày giáo dạy đàn trong nhà chung. Tiếp đó mấy tháng, Na càng lặng lẽ, có khi cả tuần không ra đến ngoài. Rồi thấy nói Na về quê ngoại. Thanh là đứa con đẻ hoang mà người ta chờ xem mặt nọ. Na đi biệt được hai năm thì bế Thanh về. Không còn ai nhận được ra Na. Na càng gầy yếu, càng hấm húi ở nhà thổi xôi nấu chè, làm bánh cho mẹ. Người nhà thày đàn giỏi, da như ngó cần, mắt như nước, những buổi lễ cả, lễ sinh nhật hay các ngày tết đã làm trọng thể vô cùng cái dàn nhạc hát của nhà thờ với tiếng đàn vĩ cầm của y..., cái thằng bị chước mốc ma quỷ cám dỗ ấy, cũng đi đâu ấy ngay sau khi tai tiếng kia vỡ ra, và Na không được đi nhà thờ. Nghe nói đâu y vào Huế, vào Sài Gòn. Bị đuổi ra khỏi nhà chung, y đi dạy đàn các con Tây ở bên ngoài kiếm ăn. Người ta bảo Thanh giống thằng ấy như lột, từ cái nước da, cái con mắt đến cái trán và đường gân xanh ở thái dương. Người ăn ở với mẹ Thanh sau này làm nghề thợ mộc. Người này cũng có hoa tay, đặc biệt là lợp nhà. Nhà ông lợp, đồng xu chỉ thả nhẹ cũng trôi thẳng từ nóc xuống đất. Bà Na cho không con gái. Mẹ Thanh đẻ được thêm cái Ngơ. Ngơ được bốn tháng thì bà ngoại mất. Khi bà cụ sinh thì, mẹ Thanh đi rước cha về cho bà cụ xưng tội lần sau hết xong, lạy bà cụ và hỏi có dặn dò gì không thì bà cụ chỉ lắc đầu, rân rấn nước mắt. Năm Ngơ lên ba, chú dượng Thanh vào tỉnh làm ở dinh quan Xứ bị ngã gãy tay. Từ ngày đó ông đâm ra nghiện rượu. Ông bỏ nhà đi các tỉnh làm với một người em họ và chết vì cảm rượu ở nhà trọ. Mẹ Thanh càng gầy ốm, ủ dột. Tới năm Ngơ lên năm vẫn bấy bớt, đi phải men giường, chẳng biết "dạ" biết đòi gì cả. Năm nay Ngơ mười ba, người cứ còm nhom, đờ đờ đẫn đẫn. Ai có đưa cho tờ giấy bạc bảo đổi lấy tiền xu cũng không biết đổi ra sao, thế nào là đủ, thế nào là thiếu... ... Có đến mười bốn mười lăm năm rồi, mẹ Thanh ốm hen và vẫn ngồi cái dáng ngồi ấy, thở những hơi thở, ho những tiếng ho ấy, và ở trên cái https://thuviensach.vn giường ấy. Càng ngày mẹ Thanh càng như hệt bà ngoại Thanh. Có khác một chút là tóc mẹ Thanh chưa bạc hết và người còn có tí da tí thịt chứ không khô gày quá như bà ngoại Thanh. Còn một điều nữa là mẹ con Thanh không còn ở cái nơi chôn rau cắt rốn với bao nhiêu điều buồn tủi đau xót của một cảnh đời nghèo túng cô độc. Cái tỉnh Nam Định ấy, có lẽ không bao giờ mẹ con Thanh trở lại. Mẹ Thanh nuôi Thanh ăn học đã đỗ được bằng sơ học Pháp - Việt. Hai mẹ con đã đưa nhau đi hết cửa nọ đến cửa kia mà không sao có được công việc. Các nhà Máy sợi, Máy tơ, Máy chiếu, Máy rượu, nhà thầu Vệ sinh, nhà thầu Sở lục lộ, thậm chí đến xin làm việc cơm không cho mấy nhà mở gara chữa ô tô... cũng không đâu lấy người. Trái lại, đâu cũng chỉ thấy hàng chục, hàng trăm người chầu chực, đút lót mà họ lại có nhiều chân tay bên trong lo liệu cho chứ không như Thanh...! Mười bảy, mười tám tuổi đầu, vừa thôi học ở nhà trường ra, sức vóc yếu đuối, cảnh nhà đã đến bước cùng kiệt, công việc như thế, Thanh sẽ làm gì mà sống được bây giờ? Đói khổ, khó khăn, vất vả, lầm than... đều ghê sợ. Nhưng có một điều Thanh còn thấy ghê sợ hơn, ghê sợ vô cùng, và đã tới lúc Thanh không thể nào chịu đựng được nữa rồi: thành kiến và tai tiếng. Ở cái tỉnh Nam Định của Thanh ấy có đói cũng không được chịu đói một cách yên thân. Người đói phải làm như mình không đói, để không ai biết được mình đói, để ý đến cái đói của mình. Nhà bên này đường, bên kia đường có thiếu bữa gạo phải đem quả son đi vay. Ăn cháo, trong nhà phải đóng cửa và rít vào tai các con nhỏ không được đòi thêm, tranh nhau, khóc lóc. Gần đến ngày giỗ chính mà trong nhà chưa mua sắm được các thứ thì người nàng dâu cả bàng hoàng như sắp ra tòa tử hình. Lúc quẫn bách, có cặp áo, chiếc chậu thau, chiếc mâm muốn đến hiệu Vạn Bảo cầm thì phải thuê người đưa đi từ gà gáy. Nhà nào mang công mắc nợ mà thấy tên khách nợ tay xách cái khăn gói lòi thòi bộ xe lọ, cái cút, chỉ đến đầu ngõ hắng https://thuviensach.vn giọng "e hèm" mắng chó, là cả người già con trẻ ở trong nhà đã òa lên khóc... Mẹ con Thanh đã bỏ cái tỉnh quê cha đất tổ ấy rồi! Mẹ con Thanh đã đưa nhau ra đến cái đất Hải Phòng này coi như là sơn cùng thủy tận. Để mà tìm phương kế sinh nhai. Nghĩa là muốn vất vả lầm than thế nào chăng nữa nhưng không ai biết mình là ai. Và để được ngày có hai bữa không thì một bữa lần hồi mà sống... *** Hút xong điếu thuốc hoa cà độc dược được một lúc, người mẹ dịu dịu cơn bệnh. Vai, cổ, ngực bà vẫn giật giật nhưng bà đã thở được đều hơn một chút. Bà đỡ nấc, những cái nấc gò rút cả mỏ ác lại. Người mẹ ngồi gục được yên trên cái tay nải mà thở. Những tiếng thở ò ò từng phút kéo to hơn chen lẫn với những tiếng nói ú ớ của một cơn mê thiếp mà thần kinh bị rối loạn vì bộ máy hô hấp ngột ngạt. Tiếng xủng xoẻng của chiếc xe đi lấy thịt và tiếng lịch kịch của chiếc xe đổ thùng không còn nghe thấy nữa. Đêm lại lặng đi một lúc lâu. Dần dần những tiếng rào rào xáo xác nổi lên ở trong xóm. Tiếng vo gạo, giội nước. Tiếng chẻ củi đóm. Tiếng cọ rửa xanh nồi, bát đĩa. Tiếng gà vịt quang quác choe chóe. Chung quanh đã dậy làm hàng, thổi cơm nấu nước, và sắp sửa đi tầm. Tháng trước, mẹ Thanh thổi xôi, nấu chè đỗ đen, cũng bán ở đầu ngõ cho những người đi làm Máy tơ, Xi măng, Sáu Kho và trên phố. Hai tuần nay, phần vì giời bắt đầu mát, phần vì không có vốn bán chịu đến kỳ tiền, nên mẹ Thanh nghỉ xôi chè. Cái vốn nhỏ để lần hồi lại mỗi ngày một cùn cụt. Mẹ Thanh xoay ra làm bánh đúc lạc hành mỡ. Nếu không ốm, thì giờ đây mẹ Thanh đương quấy bánh. Chốc nữa, trước khi Thanh cũng lên phố, https://thuviensach.vn Thanh và cái Ngơ sẽ có một đĩa cháy bánh, anh em chia nhau ăn chờ đến chiều mẹ về chợ đong gạo mới nấu cơm. Cái ánh lửa quen thuộc ở dưới bếp lại thoáng qua trí tưởng Thanh. Thanh thấy nhớ và ngậm ngùi. Đã có lần Thanh tính đến sẽ xay bột, quấy bánh rồi đi bán thay mẹ. Một giai mười tám tuổi học trò, đội mũ ngồi sau mẹt bánh đúc, cắt bánh, lau bát đũa và đón lấy những đồng xu của đàn bà con gái giả tiền ăn... cái hình ảnh ấy làm tâm trí Thanh nhói hẳn lên. Thế nào thì thế, người nhìn Thanh cũng phải lấy làm lạ. Cũng như đối với bao nhiêu lối xoay giở làm ăn kỳ cục của những người thất nghiệp nhan nhản ngoài đường phố. Không!... Không!... Thanh cũng như những người còn mạnh chân khỏe tay kia không việc gì mà xấu hổ. Có thì chỉ đau xót thôi! Đội than, móc cống, kéo xe rác, vác nứa, đẩy xe ba gác, chẻ củi, quét chợ... khó nhọc lam lũ thế nào cũng được. Miễn là đừng buôn gánh, bán bưng tranh cả với đàn bà con gái. Miễn là đừng phải lê la đầu đường cuối chợ với một sức dài vai rộng. Điều này không phải chỉ đàn ông con giai nghĩ mà tủi cực. Nhiều người con gái lớn mà Thanh đã chú ý, nhất là khi hỏi chuyện, họ cũng tỏ vẻ ngượng nghịu vì cái mẹt tò he, rổ mía bưởi cắp bán rong hay khi họ đứng chào khách ở các cổng chợ, rạp hát, bãi bóng. Nhưng cả đến đội than, quét đường, múc nước cống, chẻ củi... ở cái thành phố lớn này sao mà cũng khó xin thế. Sáu Kho, bến tàu, Xi măng, Cốt phát, lán bè, các tràn than, các cửa hiệu... hàng mười lần, hai mươi lần, năm mươi lần, trăm lần rồi..., Thanh dò hỏi, nộp đơn, chầu chực, nói khó, cạy cục nhưng không được làm đâu cả. Có vài chỗ người ta hứa đấy nhưng Thanh chờ hết nước hết cái, hết hẹn nọ đến hẹn kia, để rồi lại được giả nhời thế này: - Sở không lấy người nữa! - Hết việc rồi! https://thuviensach.vn - Đây lại sắp dãn người ra, dãn hẳn một nửa! Thanh không nhìn mẹ nữa. Thanh trằn người quay mặt vào bức vách. Thanh ấp tay lên trán, tự nhủ: - Hay mấy hôm nữa chờ mẹ ta đỡ hen, ta liều theo người ta ra Cẩm Phả, Vàng Danh xem sao. Năm tháng rồi còn gì! Bước đường cùng kiệt lại sâu xuống thêm một bực. Những hy vọng mong manh cùng với những hình ảnh cố tưởng tượng để tâm trí tươi mát, khỏe lên cũng đã lụi dần. Cái cửa biển Hải Phòng và thành phố kỹ nghệ của nó có thể coi như là gần tuyệt hết đường sinh sống đối với Thanh rồi. Nào sở Xi măng hơn vạn cu li, thợ, cai, ký... Nào Máy tơ hàng bốn, năm nghìn đàn bà con gái đứng máy... Nào hãng tàu Xôpha, sở Carông, sở Đăngxét chữa các thứ máy... nào Nhà máy gạch, máy cống... nào hãng sợi Thuận Thái, hãng thầu cầu cống, nhà cửa Đơvanhxy, hãng thầu thức ăn các tàu biển Thy San... nào nhà buôn Sápphănggiông, to không kém nhà Gôđa trên Hà Nội,... nào hãng dầu Sen Mỹ, nhà băng Ănglê,... nhất là Sáu Kho... Sáu Kho hàng hóa, tiền của chất đầy như núi trong các kho hàng và la liệt ở cả ngoài giời, ngoài bãi... Những cái tên ấy nghe người ta nói lên, truyền đi, không ai lại tưởng đến đây mà mình lại không có công ăn việc làm, và nếu mà được làm thì cả nhà sẽ tha hồ no ấm, đời sống sẽ tha hồ chắc chắn. Khi Thanh bước chân xuống tàu ra đây, nhất là khi tàu chạy từ xa còn ở bên Kiến An, trông sang thành phố, Thanh đã phấp phỏng tưởng như tim đập đến vỡ ra mất. Ánh đèn của các tàu biển và bến Sáu Kho cứ như sao sa. Những nhà máy với những ống khói, những tầng lò trập trùng như những chặng rừng, những đỉnh núi. Con tàu chở Thanh cặp bến thì vừa tảng sáng. Sông nước, trời mây đều hiển hiện lấp lánh như cồn vàng, bãi bạc, âm âm, vang vang. Thuyền bè, xe cộ, gồng gánh, người đi lại cứ dần ùn ùn lên như mắc cửi ở chung quanh Thanh. https://thuviensach.vn Phải! Làm sao đến đất này mà lại không có công ăn việc làm được? Sự sống ở đây phải khác hẳn ở cái quê hương của Thanh kia. Thanh lắc lắc đầu, nhắm mắt lại. Thanh đặt ngang cánh tay lên mắt. Ở giường bên kia, tiếng thở của mẹ Thanh vẫn ò ò chen lẫn với tiếng mê u ú. Cái hình thù đầu tóc rã rượi gục lên trên đống tay nải và thúng đồ đạc, vẫn giật giật, vai ngực gò lại, thon thót. Thanh nghĩ đến mai kia, mẹ Thanh vừa dứt cơn lại phải làm hàng, chạy chợ luôn. Nhà còn có được hơn đồng bạc thì đã đong mất bốn hào gạo, ăn từ hôm kia. Cái mẹt bánh đúc lạc để nuôi nhà ba miệng ăn ấy đã mất đi một góc rồi! Rồi đây cái vốn cuối cùng ấy mà lại đem ăn hết thì mẹ con sống bằng cái gì? Tâm trí Thanh thắt lại... - La ơi! Mày có dậy vỗ vỗ nó mấy cái cho nó ngủ để tao vá nốt miếng quần này không? Đằng sau nhà Thanh, đã thấy tiếng mẹ La sa sả gọi con. Nhưng thằng La vẫn chưa dậy. Con bé con khóc thét hẳn lên, giẫy đạp thình thình. - Giời đất ơi! Mày có dỗ nó cho tao không!... Tôi chỉ chết vì con với cái đây. Có mỗi manh quần mặc đi làm mà rách để cả... ra mà không sao vá được! Trước cái bếp nấu nước của cụ Ước, mẹ La mặc mỗi cái yếm và cái quần đùi, cúi cúi sát vào ánh lửa mà dùi từng mũi kim. Thỉnh thoảng mẹ lại lấy cái quần đương vá mà chấm chấm cặp mắt ứa nước ra cay xè. Trên nhà, ở góc trong giường, thằng La đã lăn ra phía ngoài, choàng lấy con bé em: - A mía nào! Ổi nào! Khoai nào! Thằng eeng (3)ngủ đi... ngủ đi... ----- https://thuviensach.vn (3) Thằng eeng ngủ đi: Thằng La nghịch gọi con bé em gái nó là thằng em và nói chệch ra là thằng eeng (chú thích của tác giả). Con bé em cứ giãy đành đạch. Thằng La càng tíu tít. Vẫn những câu dỗ dành đã thành bài của nó: - Khoai nớ! Mía nớ! Ổi nớ... Ngủ đi... thằng eeng ngủ đi rồi mai anh cõng đi mua mía nớ... khoai nớ...ổi nớ... Con bé không thét nữa mà túm lấy tóc La, cào vào mặt La, giãy đạp mạnh hơn. - A! Thằng eeng cáu sườn. Ngủ đi... ngủ đi... rồi mai anh cõng đi mua khoai nào, ổi nào... mía nào... và ra kho xem tàu to về nữa. Á á thằng eeng... thằng eeng ghê quá!... Lại cắn anh nữa! Á á, ghê quá! Đừng cào! Đừng cắn anh nhé... eeng! Eeng! Á á sứt mẹ nó cả mũi người ta rồi! Chảy máu mắt người ta ra rồi... Ông đếch dỗ nữa... đếch dỗ con quái con nữa, cả ngày cõng mày, ông khòm cả lưng, vẹo cả xương sườn... Ông đếch làm đày tớ mày nữa... Đốp... đốp... thằng La đạp con bé em ra, phát luôn mấy cái vào đít. Nó lấy vạt áo dụi dụi mắt và chấm chấm chỗ bị cào, có lẽ bị xước hẳn thịt hay sao mà xót thế này. Người mẹ lòng thòng ôm cả cái quần vá đùm vá đụp chạy lên nhà: - Khổ chưa! Khổ chưa! Cái thân đời tôi còn có ai khốn nạn hơn không? Giời ơi! Giời! Thấy mẹ chạy vào và lên tiếng, con bé quay ra và khóc nức nở. Người mẹ nằm kềnh ra bên nó, xốc nó gối đầu lên cánh tay, rồi trật vội yếm cho nó sờ vú: - Đây cái thèm của nó đây! Cái thèm của nó đây!... https://thuviensach.vn Con bé sục ngay vào cái vú beo mà bú, vừa xoắn lấy đầu vú bên kia vê vê. Tiếng khóc bặt hẳn. Chỉ còn tiếng thở khụt khịt. Năm nay con bé đã lên bốn. Tuy đã cai sữa nhưng nó vẫn còn giữ cái lệ bú vú da và phải sờ cái "thèm" mới ngủ được. Mặc mẹ nâng niu em, thằng La lại lăn một vòng vào xó giường cạnh đứa em gái lớn díp mắt lại ngủ. - Cha bố nó, nó đi bêu nắng bêu gió con gái tôi thế này làm gì mà con gái tôi chả nóng đầu, chả quấy mẹ. Cha bố nó, con gái tôi là ngoan lắm cơ, quý lắm cơ. Sau này tôi chả ở với cái thằng giặc ấy, tôi chỉ ở với con gái tôi thôi. Chỉ có con gái tôi là biết thương mẹ thôi. Thằng giặc ấy rồi lại chỉ như cái thằng bố nó! Cái thằng bố nó là quân khốn, quân nạn! Làm được đồng nào không uống rượu thì cũng đem đến bàn xóc đĩa cúng hết! Nó ăn ngập mồm ngập miệng. Chân giò ư! Nem chạo ư! Cá rán ư! Thịt chó ư! Chẳng còn biết đến ai cả. Sống vạch mặt, chết chỉ mồ. Chuyến này mà mày còn vác cái mặt mo mặt thớt về nhà thì bà đạp vào mặt cho ấy. Mẹ La vừa xoa xoa lưng con vừa ru rím, kể lể. Vẫn những câu nói nhắc đi nhắc lại mà chung quanh nghe đã thuộc. Và cuối cùng lại: - Tôi chỉ quý con gái tôi thôi! Sau này tôi chỉ ở với con gái tôi thôi! Đứa con gái đầu lòng của mẹ La là cái Lai rồi đến cái Lê nhớn. Lúc đó thằng La bé nhất thì mẹ La vỗ về nựng nịu "Tôi chỉ ở với con giai bé tôi thôi! Chỉ có con giai bé tôi là thương tôi thôi!". Rồi thằng La lớn lên, cái Lai, cái Lê nhớn chê nghèo bỏ đi. Người mẹ thêm đứa khác. Thì đứa này lại được nựng nịu như thế. Tới con bé này là thứ bảy. Không biết rồi đây mẹ La sẽ nựng thế nào khi mà người chồng rượu chè cờ bạc nọ vẫn cứ lúc nào bòn không ra sờ không thấy lại mò về. Vợ lại chửa, lại đẻ. Vẫn một mình chạy vạy nuôi đàn con. Con bé đã dứt đánh phựt cái đầu vú, miệng chèm chẹp mấy cái. Nó quay ra, xoạc hai chân, thở khò khò. Mẹ La khẽ nhấc cánh tay ra, quơ cái áo rách gối đầu cho con rồi ôm cái quần xuống bếp. https://thuviensach.vn Cụ Ước ngước mặt lên, nheo nheo mắt hỏi: - Mẹ La vá chưa xong à? - Ông tính xong thế nào mà xong. Con chỉ túm lại cho nó khỏi... kẻo nữa ra đường mình có đứng bên cạnh những đứa giàu có sang trọng, chúng nó lại xấu hổ. Chúng nó lại bảo mình không nhờ vả được chúng nó thì chửi khéo chúng nó... "À! Chúng mày bụng bọ thì bà chật "nhồn" vào mặt chúng mày đây này"... - Con mẹ này chỉ được cái thế! Mày còn là khổ vì những nhời ăn tiếng nói! - Vâng chỉ vì nhời ăn tiếng nói con còn là khổ. Như vậy thì con phải liệu liệu mà khoan thai, ngọt ngào, mô phạm để giữ sĩ diện cho chúng nó... cho ông bằng lòng nhé. Cụ Ước cười. Mẹ La xỏ xong sợi chỉ, ngừng lại hỏi cụ Ước: - Ông này! Từ chiều hôm qua bà giáo Thanh lại suyễn nặng, không biết giờ đã đỡ chưa? - Ấy, hôm qua giở giời, cái quỷ ho nó cũng lại hành tao. Tao lại ho rút cả ruột cả gan. Ban tối tao cũng định sang nhưng thấy cậu giáo cậu ấy không có nhà nên thôi. À mà cậu ấy vẫn cứ dậy làm gì mà sớm thế? Mới ba giờ đã thấy cậu ấy ngồi hấm húi viết rồi. Chợt một bên đầu mẹ La lại đau nhói. Mẹ nhăn mặt một cái, cúi xuống cho vừa đỡ đau vừa đỡ hoa mắt: - Con cũng thế ông ạ. Không hiểu cái "sản" nó lại cắn hay sao mà nửa bên trái đầu con cứ như dùi đóng thế này? https://thuviensach.vn Mẹ La lại nghĩ đến ngày mai phiên chợ: có các thuyền mía đến dỡ hàng và các thuyền bên Kiến An sang ăn than thì mẹ làm ăn thế nào? - Không làm thì đói, làm thì chói xương hom. Mẹ La chép miệng, thở dài khẽ, lại cúi xuống miếng mụn vá cái chỗ đũng quần xoạc ra bằng bàn tay. Cụ Ước rắc thêm nắm mùn cưa, chất thêm mấy đầu củi, lọm khọm đứng lên: - Có đun nữa thì mẹ mày cho hai thanh củi kia vào nhé. Sôi già thì bắc ra đổ vào vò ủ kỹ cho tao. Tao sang với cậu ấy một tí không có chốc nữa cậu ấy cũng lại đi... Trời đất vẫn tối. Sương dày từng tảng quấn theo ông cụ. Gió lành lạnh. Như có mưa bụi. Thấy tiếng người ho và lào phào gọi ngoài cửa, Thanh nhỏm dậy: - Cụ để cháu mở. Thanh nâng tấm liếp, gượng nhẹ kéo ra. Cụ Ước bước vào. Tuy người ông cụ đã khòm khòm, mấy lâu nay lại gầy đi nhiều nhưng ông cụ vẫn như con gấu lớn đứng ở giữa gian nhà. Cặp lông mày của ông cụ bạc phơ, rủ cả xuống mắt. Có những sợi dài cong vươn lên như lông mày của những ông cụ đẹp lão ngày xưa trong tranh Tàu. Mắt ông cụ hơi nheo lại mà vẫn lấp lánh. Ông cụ đặt cái ấm tích lên bàn, nhìn Thanh nói: - Bà lại mỏi, không làm hàng được? - Vâng, mẹ cháu lại hen. Cụ nấu nước rồi? - Hôm nay tôi cũng mệt, nghỉ thì tiếc. Tôi nấu có ấm nhỏ bán chốc nhát cho anh em quen rồi về sớm. Cái chè hôm nay thật là chè vườn bà cụ Điếc bên Thủy Nguyên, xanh và được nước lắm. Tôi hãm một tích đưa sang để bà uống sớm. https://thuviensach.vn Ông cụ nói đoạn nhấc cái giành ấm ở mé trong bàn ra, bỏ cái tích của mình vào: - Bà ngủ cứ để bà ngủ. Cậu uống với tôi. Thanh còn đương luống cuống trước những cử chỉ ân cần mà tự nhiên nọ thì ông cụ nói tiếp: - Chốc nữa cậu có xuống phố thì lại đến hàng tôi. Hôm kia lão cai bao khoán ở nhà Đờvanhxy nó gọi người đi làm Hội chợ. Đã nhiều lần cụ Ước mời Thanh. Hễ Thanh đến hàng ông cụ là ông cụ bắt hút thuốc lá, rồi hôm thì cùng ông cụ ăn bánh rán bánh kê. Thường bao giờ cũng ăn khoai, thứ khoai đỗ vàng, bở như bột đậu xanh, nhiều bữa ông cụ ăn với tôm trứng rang thay bữa cơm. Như lại thấy những ý nghĩ ngại ngùng của Thanh, cụ Ước cầm chén nước Thanh rót, uống: - Cậu cứ đến hàng tôi, gặp việc thì cậu đi làm, không thì ngồi nói chuyện. Tôi bây giờ chỉ còn cái vui ấy thôi là nấu được ấm chè ngon bán và được nghe chuyện. Nước chè rót ra hãy còn nóng sút, nhưng uống vào lại thấy mát như có ướp một thứ hoa gì đặc biệt. Thanh uống hết chén nước, trong người cồn hẳn lên. - Cậu giáo này, bà đã ăn cái tắc kè chưa? - Thưa cụ rồi đấy ạ. Mẹ cháu không uống được rượu ngâm thì nấu cháo ăn. - Thế bà đã ăn cái nghệ hấp với trứng vịt chưa? - Đã, mẹ cháu ăn mấy lần. https://thuviensach.vn Cụ Ước ngẫm nghĩ: - À, thế thì có ai mách bà cái cá trê xát với nhựa xương rồng đem nướng ăn? - Ăn cả rồi đấy ạ! Mẹ cháu ăn cũng nôn ra cả mật xanh mật vàng, lử đi mất mấy hôm. Cụ Ước cười: - Thế thì cũng như cái quỷ ho của tôi đấy! Có lẽ phải đi tìm, đi cầu cho được cụ Biển Thước hay cụ Lãn Ông về, may ra mới chữa khỏi. Tuy ngoài miệng cười, nhưng trong lòng ông cụ lại thấy áy náy. Bà ấy cứ tháng một tuần, tháng hai tuần ốm thế này thì mẹ con làm ăn thế nào? Chưa thấy nhà nào như vậy. Có ăn cháo hay nhịn đói cũng không chịu hỏi vay gạo ai. Chung quanh có xét nét lắm mới biết. Mẹ con cứ lẳng lặng, đã ít nói lại càng ít nói. Nhất là mẹ. Trông cứ như sờ, bà mụ. Không ai thấy bà ấy cười hay có một tiếng to. Từ lúc dọn đến xóm đây, hôm nào làm hàng mới thấy bà ấy ra đường, đi phố. Không đọc kinh ở nhà thì lại ra nhà thờ. Trưa, tối, khuya, chỉ có mình ở xó tối. Đến sự ăn ở lại càng giữ gìn cẩn thận. Bếp thì bếp chung, nhà xí cũng nhà chung, cổng ngõ trẻ con đâu đến cũng bày hàng, ỉa đái ra. Bà cứ lẳng lặng quét dọn sạch như lai như lia. Một mẩu củi, một củ hành thấy vương vãi dưới bếp cũng nhặt để ở trước bếp, của ai thì người ấy nhận. Hơn tháng nay, từ ngày xoay ra bán cái bánh đúc, mẹ con chỉ có ngày một bữa cơm. Có hôm ăn bánh trừ bữa. Thanh trông người lại càng rạc đi. Hai tuần nay, Thanh đi đến tối khuya mới về. Cả những hôm mưa gió, không thấy Thanh ở nhà xem sách nữa. - Cậu giáo có bằng "sépphica" thì được thi vào trường Bách nghệ đấy nhỉ? https://thuviensach.vn - Thưa cụ, cháu cũng đã định thi vào đấy, nhưng từ năm ngoái không hiểu sao nhà nước lại không tuyển học trò vào nữa. - Thế còn trường nào nữa không? - Thưa cụ kể thì còn nhiều đấy, như trường Sư phạm, trường Mỹ thuật nhưng cũng đều không nhận nữa. Còn mấy sở nghe đâu là nhà đoan và sở cẩm sắp mở kỳ thi lấy người nhưng cháu thấy... - Đừng!... Đừng!... - Cụ Ước xua tay, chẹp chẹp miệng - Như cậu không thể nào làm ở những chỗ ấy được đâu! Làm những việc ấy dễ thất đức lắm. Hơn sáu mươi năm ở cái đất Hải Phòng này, tôi thấy bao nhiêu người làm nghề ấy rồi đều chẳng ra sao cả. Mấy ý nghĩ vùn vụt đi qua tâm trí ông cụ. Cụ Ước ngừng lại, sau giọng trầm hẳn xuống: - Cậu cứ lần hồi với bà con chúng tôi ở đây. Thế nào rồi cũng có công ăn việc làm. Có chữ nghĩa và hiền lành, đức hạnh như cậu không lo gì... Thanh lại nhìn cụ Ước. Trán ông cụ nhíu nhíu lại. Mấy hôm nay ông cụ tuy võ đi, tiếng ho rè rè, và giọng nói mệt nhọc hơn, nhưng gương mặt ông cụ vẫn lồng lộng, quắc thước. Nhất là vẻ hiền từ, trung hậu lại càng chan chứa mà Thanh thấy không vàng ngọc gì ở trên đời này quý báu, chói lọi bằng. Thanh còn đương tìm chuyện nói thì ông cụ gọi: - Cậu giáo này! Cậu năng xem sách, và được xem nhiều sách, cậu thấy có những tích gì hay cậu kể cho tôi nghe với. Mà này cậu giáo! Cụ Ước buông lửng câu nói. Đôi mày rậm, bạc phơ của ông cụ rướn lên. Ông cụ nhìn Thanh chăm chắm. Trong đôi mắt ông cụ những ánh lấp lánh càng sáng càng ngời. Thanh thêm hồi hộp. https://thuviensach.vn - Phải! Cậu được xem nhiều sách như thế, thông hiểu được nhiều chữ nghĩa, cậu có tin rằng những cảnh nghèo đói khổ não sẽ lấp hết không còn nữa, và những người ăn ngay ở lành chịu khó thì phải có ngày được sung sướng không? Nhà ta theo đạo Chúa Giêsu, bà con theo đạo Phật, tôi cũng theo đạo... đạo làm người. Tôi hỏi cậu bỗ bã như thế cậu nghĩ thế nào? Lại một lần nữa Thanh bàng hoàng vì ông cụ già mới quen biết họ. Ước là tên người ta đặt cho ông cụ. Tên thật ông cụ không ai biết cả. Ông cụ đến ở làng này từ ngày chưa có cả Sáu Kho, cả thành phố Hải Phòng, và cái khu xóm Cấm này còn là những ao, đầm, lơ thơ mấy xóm vắng heo vắng hút. Suốt một dải từ trại lính Cátdem, nhà băng Năm sao, khu phố tây Ngã sáu, và đường Bengích còn thuộc về đồng ruộng, vườn đất của làng Gia Viên mà đình làng ngày trước giờ thành phố lấy mở làm nhà "séc" đánh bốc, gọi là Séc đình Cấm. Ông cụ đã làm đủ nghề: đi lưới dưới Đông Khê, Lương Khê, làm củi đi than ngoài Đông Triều, Quảng Yên; làm thợ đấu, thợ nề xây Sáu Kho; đội đất, đào con sông Xi măng rồi vào làm ở lò nung của Nhà máy; khuân vác ở bến Sáu Kho, bến Xôpha, bến Quảng Đông; ra cả Hòn Gai, Cẩm Phả, Vàng Danh, Uông Bí, làm phu rồi lại giở về Hải Phòng, rồi lại đi, rồi lại giở về... Ông cụ có một đời vợ đâu sinh nở được hai lần nhưng đều bỏ cả. Góa vợ từ năm bốn mươi, ông cụ ở vậy cho đến nay. Gần đây, có gia đình một người cháu trong Nam Định ra, hỏi thăm tìm được đến ông cụ và ở với ông cụ, người ta mới lại thấy ông cụ có người thân thích. Tuy cụ Ước một thân một mình ở trong xóm, nhưng từ các người cố cựu ở Gia Viên, Lạc Viên đến những đàn bà con gái đi làm Sáu Kho, Máy tơ, đến những đứa bé đi nhặt ván thùng, đai thép ở làng dưới, đều quý mến ông cụ, coi như người nhà vậy. Tính ông cụ hay chuyện; ông cụ nhớ rất nhiều chuyện. Chuyện ông cụ nói, nhiều người đã nghe rồi mà vẫn cứ thấy như chưa được nghe bao giờ. Mỗi lần ông cụ ngồi trên cái ghế con hay cái chổi lúa, bên cạnh có ấm nước chè mới hãm, cái điếu cày và một rổ khoai https://thuviensach.vn đỗ, thì chỗ gian bếp, hàng hiên, đầu ngõ liền vui như tết vậy. Ở trên phố, chỗ ông cụ ngồi bán hàng, cánh xe kéo, phu bắt tê, trẻ con bấu sấu, chân sào, chữa khóa, bổ củi... cũng xúm đông xúm đỏ như thế. Vò nước chè bán chỉ đến tám chín giờ là hết. Nhưng ông cụ cứ ngồi đến quá trưa mới gánh hàng về. Dọn đến xóm đây, chỉ ngày hôm trước hôm sau Thanh thấy gần ông cụ ngay. Cũng như sáng nay, cụ Ước tìm đến Thanh trước. Ông cụ vừa chào hỏi vừa xắm nắm giúp Thanh kê dọn rồi chạy mượn cho từng hòn gạch để kê chân niễng, tìm từng nắm lạt để buộc hộ cái cửa liếp, quang gánh. Từ đấy, không tối thì sáng sớm, cụ Ước lại sang chơi nhà Thanh, hoặc mời Thanh sang nhà mình. - Cậu giáo!... Cậu có tin rằng... Càng thấy cụ Ước đăm chiêu, đôi mắt quăm quắm lóng lánh, nhịp thở phì phò, Thanh càng hồi hộp. Câu hỏi của ông cụ càng như gió như nước cuốn xoáy lấy tâm trí Thanh. Mãi Thanh mới cất được tiếng: - Thưa cụ chúng cháu là hậu sinh... Cụ Ước cười, lắc đầu: - Hậu sinh à? Hậu sinh càng khả úy! Đã chuyện với nhau thì cứ việc nói. Đấy tôi hỏi như thế, cậu có tin thì bảo, hay nghĩ thế nào thì cứ nói ra. Thanh không phải chờ lâu. Cụ Ước gật gù: - Tôi thì tôi tin như thế đấy. Đời xưa đã thành chuyện thành tích cho ta ngẫm mà! Cậu giáo có biết chuyện "Người vàng lấp sóng biển Đông" không? Chuyện đã thành sự tích khắc vào bia đền sông Dầng đấy. Thanh ngẫm nghĩ: "Sông Dầng! Sông Dầng?". Chợt Thanh reo lên: https://thuviensach.vn - Sông Dầng, quãng sông Bạch Đằng ở Quảng Yên, một phía thì trông ra Đồ Sơn, một phía trông ra Hòn Gai, và đằng trước là biển khơi. - Phải! Nhưng cậu giáo đã nghe câu chuyện của sông Dầng ấy chưa? Thanh nhìn cụ Ước, cười: - Cụ lại kể cho cháu nghe thôi. Tên chuyện mới nghe cũng đã thấy hay rồi: "Người vàng lấp sóng biển Đông"... - Được! Lão kể. Bà Thanh thở đã nhẹ tiếng. Vai, ngực cũng bớt giật. Thế là bà ngủ gục được trên cái tay nải. Cái Ngơ vẫn nằm khum khum sau lưng mẹ. Dưới bếp, mẹ La vá gần xong chỗ rách. Vừa mỏi mắt, vừa ê ẩm bên đầu, mẹ luôn luôn phải ngả người vào bức vách, lấy tay day day thái dương rồi lại đấm đấm lưng. Nồi nước đã reo. Lửa cháy rèo rèo. Mạt lửa bám cả lên lưng nồi, lấm tấm như hoa cà hoa cải, sáng lên rồi tắt đi rồi sáng lên. Bên ngoài, gió chạy xào xạc trên các mái lá, các tàu cau. Trên cao chỉ còn le lói vài ngôi sao ẩn hiện sau những đám khói nhà máy như những quả núi chồng đống tan lở. Trời sương càng mịt mùng. - "Ngày xưa... cả vùng Thủy Nguyên và Đông Hải này còn là sa bãi của Biển Đông, và cửa sông Dầng còn rộng lắm, dữ lắm. Người ta đã có câu: "Mười hai cửa bể phải nể cửa sông Dầng". Những hôm giời quang mây tạnh, đứng ở bờ sông bên nọ phải mỏi mắt mới trông thấy bờ sông bên kia. Nhiều hôm đương nước yên sóng lặng, bỗng đùng đùng nổi phong ba bão táp, thiên sầu địa thảm, thuyền bè nào đi qua cũng đắm hết. Dân làng và khách thập phương qua lại lập đã nhiều đàn, tìm hết thầy nọ lại nhờ đến thầy kia cúng lễ, nhưng phong ba bão táp vẫn cứ nổi, thuyền bè vẫn cứ đắm, người vẫn cứ chết. Và năm năm lại vỡ con nước cuốn băng hết cả làng mạc. https://thuviensach.vn Có lần đón được một thầy nổi tiếng là cao tay ấn. Thầy không lập đàn gì cả, một mình đi thuyền ra giữa sông. Đến chỗ mọi khi thuyền bè thường đắm, thầy thả bùa bắt quyết, khi thầy còn đương niệm chú, bỗng một con sóng chưa từng bao giờ thấy cuộn lên đến lưng trời. Trời đất tối sầm lại, sấm sét chuyển hết núi non. Chiếc thuyền bị tung lên trên đỉnh sóng. Một ngọn sét đánh xuống. Cả cửa sông tự dưng sáng rực, khói lửa mù mịt. Một quãng sông tun hút xuống, sôi réo như một cái vực, xoáy cả chiếc thuyền và thầy phù thủy xuống không còn một vệt tăm. Khi sấm sét vừa tan, giời đất vần vụ dần yên thì như có tiếng binh mã kéo đi rầm rập và có tiếng thét tiếng kêu gọi lẫn với tiếng cười sang sảng. Người ta bảo đó là thần cửa sông Dầng thịnh nộ ra oai trừng phạt. Bàn tính mãi người ta thấy chỉ còn cách lấp hẹp cửa sông, cắm cừ, đắp đê, đổ bến thì mới trừ được tai nạn. Nhưng thấy chuyện lấp biển ngăn sông quả là bạo thiên nghịch địa. Nhất là lại trêu vào cửa sông Dầng này! Chuyện dần dần rồi cũng bỏ qua. Duy chỉ có vợ chồng ông lão ở bến trong thỉnh thoảng lại đem chuyện kia ra bàn với mọi người. Người nghe cứ gạt đi thì ông cụ bà cụ lại càng chí thiết, bảo nhất định phải tìm cách lấp cho bằng được tai ương. Người ta không biết ông cụ, bà cụ ở đâu đến đây. Vợ chồng chẳng có con cái, thân thích gì cả. Hai người dựng một quán nước bán vào sáu phiên chợ chính và ba phiên chợ xép cho dân làng đi chợ huyện và khách quá giang. Người ta gọi là vợ chồng cụ Bến. Dân làng có người từ ngày còn bám áo mẹ qua đò đi chợ đến khi có vợ, có con, có cháu vẫn thấy vợ chồng cụ Bến giữ nguyên cái quán nước ở chỗ mom sông. Nhiều nhà giàu có gọi vợ chồng cụ Bến vào ở trong làng, cho cả ruộng cả vườn, nhưng vợ chồng cụ một mực không nghe, bảo: "Vợ chồng nhà tôi chỉ cố ăn hiền ở lành, chịu thương chịu khó giữ cái quán này để rồi Bụt cho vợ chồng tôi không phải là con cái nối dõi mà là một người bằng vàng để lấp sóng biển Đông thôi!" https://thuviensach.vn Hết năm ấy qua năm khác, dân làng chung quanh, nghèo đói cùng kiệt quá cứ xiêu tán dần đi. Còn vợ chồng cụ Bến càng tóc bạc da mồi, chậm chạp yếu đuối, bữa khoai bữa sắn cũng thiếu. Nhà còn con gà mái ấp và con gà sống gáy cũng phải bán nốt. Nhưng hễ ai hỏi mua chịu đồng bánh đồng chuối thì chẳng để ai nhỡ nhời cả. Những khách nhỡ độ đường có ngủ nhờ thổi nấu ăn uống, thì vợ chồng cụ có gạo đưa gạo, có thức gì đưa thức ấy, ai trả tiền cũng nhất định không lấy. Cái quán nước cứ dựng đi lợp lại mãi, có năm đổ cây nước, vợ chồng cụ lại bạt đi, tan tành vườn quán, dân làng lại mỗi người một tay, kẻ tre, người rạ, làm quán mới cho vợ chồng cụ. Tuổi hai cụ đã trăm mốt trăm hai rồi mà vẫn chưa thấy Bụt cho người vàng đến. Một hôm giời đã về chiều, lại là ngày hai mươi bảy tết. Giời vừa nổi gió lại mưa giật từng cơn. Gần sập tối thì có một người con gái lạ gánh bên thúng gạo nếp, bên thúng đỗ xanh đến nghỉ. Vợ chồng cụ Bến tưởng người con gái đi qua đây rồi vào làng trong, nhưng khi thấy cô ta cứ nhấp nhỏm trông ra bến sông thì mới biết cô ta chờ đò sang sông. Vợ chồng cụ liền hỏi: - Cô người đây ta hay ở đâu mới đến? Người con gái đặn đà: - Thưa cụ cháu ở bên sông! Vợ chồng cụ Bến càng ngạc nhiên hơn: - Cô người bên sông thì qua bến nào sang đây? Mà cô là người bên sông lại không biết sông Dầng động sóng thì như thế nào à? Chiều nay lại giở giời, mưa rây gió giật, sông nước thế kia, đò nào dám chở. Người con gái lại trông sang bên kia bờ gió thổi cát bay mà cửa sông thì sóng cồn, mưa táp mịt mùng. Cô ta rơm rớm nước mắt. Vợ chồng cụ Bến hỏi gạn mãi cô ta mới kể: https://thuviensach.vn Cô ta là người làng trong lấy chồng bên kia sông. Chồng cô ta là con út, nhà vừa đông chị em gái lại lắm chị em dâu. Chị em nhà chồng nghe nói nhà cô ta được luôn mấy vụ, bát ăn bát để, nên ai nấy đều ỏn thót với mẹ chồng rằng cô ta chẳng chịu nghĩ, chịu biết gì đến việc nhà chồng con cả. Hôm nay cô ta về nhà mẹ. Khốn nạn! Nhà cô ta có tiếng mà nào có miếng. Trúng được mấy vụ nhưng phải lo bao nhiêu công việc nên còn có gì đâu! Mẹ cô ta phải đi vay bà dì thúng gạo xôi, thúng đỗ và năm quan tiền cho cô ta đưa về. Thôn xóm họ mạc ai có gặp hỏi thì mẹ cô ta lại bảo tiền mẹ chồng cô ta cho cô ta nuôi lợn để riêng, giờ cô ta về lấy. Mai đã hai mươi tám. Tháng chạp năm nay hai mươi chín lấy làm ba mươi. Cô ta phải về cho nhà kịp đi chợ sắm tết, gói bánh. Vừa phần cô ta mới cai sữa cho con bé. Vợ chồng cụ Bến nghe kể mà lo lắng thương hại. Đến giờ vợ chồng cụ mới vỡ nhẽ ra người khách không phải là con gái. Sao lại có người đẹp đến thế? Mắt bồ câu, nửa vui nửa buồn. Răng hạt na, môi cắn chỉ. Da dẻ như trứng gà bóc. Càng ngắm càng thấy ý nhị xinh đẹp. Vợ chồng cụ Bến càng băn khoăn nhưng chẳng thể tìm cách gì giúp người khách qua sông..." Cụ Ước ngừng kể, rót nước. Ông cụ vừa nhấc chén nước uống bỗng một giọng hát từ ngoài ngõ đi vào. Theo với tiếng hát uốn éo mơn man, tiếng giày lạo xạo trên than xỉ và tiếng xóc xách của chiếc ví đầm: ... Lời thề xưa thiếp đây xin ghi trong lòng kính thờ Chàng đâu thấu chăng em đây vò võ chờ. Tiếng hát ngắt quãng. Tiếng giật cửa đánh thình. Rồi tiếng lục sục và tiếng chửi the thé: - Lại quên mua diêm rồi! Cha tiên nhân cái thằng mất dạy, vừa hút chạc luôn hai điếu Camen (4)lại còn nẫng của mẹ nó cái bật lửa mới nguyên của người ta vừa cho. https://thuviensach.vn Có tiếng chén đĩa xô vào nhau. Lại tiếng giật cửa. Rồi tiếng giày lạo xạo. Thanh nẩy thót người. Cánh cửa liếp nhà Thanh bị giật ra. Một người con gái đỏ từ đầu đến chân chạy xồng xộc vào: - Xin lỗi cụ ạ! Xin lỗi cả cậu giáo nữa! Cụ với cậu giáo làm ơn cho cháu mượn bao diêm. Từ cái cặp môi tô son đỏ nhẫy như miếng tiết đọng ấy, phào ra một mùi gây hôi nồng nặc: mùi của rượu Tây, thịt bò, giấm tỏi và hơi thuốc lá. Vừa nói, người con gái vừa bước đến tận mặt Thanh. Cặp mắt bôi quầng thâm, lòng mắt sáng và sắc như lưỡi dao chao chát nhìn Thanh: - Em xin lỗi cậu giáo nhé. Em đã vào nhà giữa lúc cậu nói chuyện mà không được phép cậu cho vào! Nói đoạn y cúi cái mái tóc uốn điện cài một con bướm nhung đỏ vừa đưa cặp mắt cười với Thanh, giọng nói mơn ra: - Pardon (5)... thư sinh tuấn tú... chàng ơi! ----- (4)Thuốc lá thơm. (5)Xin lỗi Y quay ra, nhón mũi giày như xoay trong một nhịp nhảy. Y đến bên cụ Ước, giọng nói đổi hẳn, nũng nịu van vỉ: - Cụ Ước ơi! Cụ lại kể chuyện gì thế? Đến quãng hay cụ phải để dành cho cháu nghe với, không cháu bắt đền cụ đấy. Thanh gai hết cả da thịt. Mắt Thanh như lóa khi cái bàn tay móng vừa dài, vừa nhọn, vừa bôi đỏ nọ vung ra một cách rất điệu đón chờ lấy bao diêm của Thanh. Thanh đưa nhưng chẳng biết y có cầm hay không. Thanh https://thuviensach.vn chỉ còn thấy một cảm giác như lửa giội qua mặt Thanh khi cái thân hình dỏng cao, lằn trong chiếc áo dài cẩm châu màu tiết dê nọ đi ra ngoài, để lại một mùi cũng đặc biệt. Mùi phấn nước hoa như mùi hoa cây sữa, vừa hắc vừa ngát trong đêm mùa xuân có trăng. Mẹ La nhìn theo, cười: - Cái con Dậu này lại vớ được bọn khách dưới tàu tây Ănglê. Ngày mai hàng quà lại kéo vào ngõ bằng đón chúa Chổm. - Kìa! Mẹ mày có ủ nước cẩn thận cho tao không? - Chết bố con rồi! Con về đậy thêm cái tải, con sang ông hãy kể đấy! Mẹ La kêu lên rồi lếch thếch chạy xuống bếp. Cụ Ước vừa kể tiếp, mẹ La đã lên, đánh bệt đít ngồi dưới chân ông cụ. Mẹ ngả đầu vào bức vách, tóc xõa ra, tay mân mê tuốt trứng. - "Người nàng dâu phải ngủ lại quán vợ chồng cụ Bến. Vợ chồng cụ thổi cơm, rán cá, nấu riêu cố mời người nàng dâu, nhưng người ấy một mực nói đã ăn ở nhà mẹ rồi mà chỉ ăn hai quả chuối với uống nước. Bà cụ Bến lại còn cố ép người nàng dâu vào trong buồng ngủ với bà cụ. Người nàng dâu cũng lại không chịu, mà nằm ở cái chõng ngoài hàng và chỉ đắp có chiếc chiếu cũ còn chiếc chiếu mới nhất định giả lại hai cụ. Chợt về khuya, người nàng dâu kêu đau bụng. Trước còn rên rỉ sau cứ vật lên vật xuống và phải để vợ chồng cụ Bến dậy đốt lửa, nướng gạch chườm cho. Nhưng hết chườm gạch, chườm cám rồi uống nước gừng sắc đặc, người nàng dâu vẫn cứ đau quắn, đau quặn níu lấy cả bà cụ Bến mà gọi mẹ, gọi con. Vợ chồng cụ Bến kéo hẳn người nàng dâu vào buồng, nhường giường, nhường chiếu cho người nàng dâu nằm. Bà cụ ngồi đấm bóp cho đến lúc cơn đau của người nàng dâu ngàn ngàn mới ra cái chõng ngoài hàng nằm. Cụ ông cẩn thận còn chuyên cả gánh gạo đỗ tiền nong vào buồng rồi gài chốt cửa lại. https://thuviensach.vn Sáng hôm sau, gà gáy tan canh từ lâu, gió đứng, giời rạng sáng, đò bên kia sông lại sang sớm, cụ ông toan gọi người nàng dâu dậy thì cụ bà lại can, bảo cứ để mợ ta ngủ, nắng ấm hãy sang sông. Đò đã đi về chuyến thứ hai thứ ba. Mặt giời lên quá đỉnh núi. Nắng ấm, giời đẹp lắm rồi. Trong quán khách đông, người đi chợ ngồi ra cả ngoài gốc bàng, gốc đa, chuyện ồn ồn mà người nàng dâu vẫn chưa dậy. Bà cụ Bến đành phải lên tiếng gọi. Người nàng dâu vẫn không thưa. Bà cụ Bến đến đập cửa liếp gọi réo lên như hò đò. Vẫn không thấy trong buồng nhúc nhắc gì cả. Khách hàng nghe chuyện ngạc nhiên quá đỗi. Cụ ông vạch liếp nhìn vào. Cụ vừa ghé mắt thì kêu ầm lên, gọi cụ bà cùng trông. Gian buồng sáng như lửa cháy. Giường người khách lạ nằm thì đỏ rực. Nhưng buồng vẫn lặng lẽ như tờ. Vợ chồng cụ Bến liền tri hô lên. Mấy người khách hàng cùng vợ chồng cụ đẩy cửa buồng vào thì thấy cả người nàng dâu và quần áo cũng hóa thành vàng. Cả chiếc giường tre, đôi chiếu mới đến đôi quang gánh, thúng gạo, thúng đỗ ở dưới đất và năm quan tiền cũng hóa thành vàng đỏ ối. Mùa xuân năm ấy, mấy tổng ở cửa sông Dầng và cả mấy huyện chung quanh đều mở hội. Hội xong thì bắt đầu lấp cửa sông. Theo như nhời các cụ truyền lại thì cửa sông Dầng lấp đúng mười năm. Ngày nay cửa sông chỉ còn bằng một phần mười ngày trước. Ruộng bãi làng mạc từ bấy giờ mới trù phú. Vợ chồng cụ Bến vừa cho phá vàng ra để dân lấy lương lấp cửa sông lại còn đắp đê trồng cây giữ bãi, bao ruộng, vượt đất trồng tre, cày cấy lập làng mới nữa. Cửa sông yên sóng, mở bến ngay. Thuyền bè buôn bán qua lại dập dìu, dân làng cấy ruộng gặt vụ đầu tiên mở hội xong thì vợ chồng cụ Bến không ốm đau gì cả cùng mất một ngày. Dân làng và các vùng chung quanh, khách thập phương qua lại quen biết, ai ai cũng thương tiếc, bảo nhau lập đền thờ cúng. Từ đấy, năm năm cứ xuân thu nhị kỳ, hàng huyện lại tế lễ vợ https://thuviensach.vn chồng cụ Bến. Mồng mười tháng giêng thì các làng cửa sông vào đám mở hội gọi là hội Mở bến". Cụ Ước ngừng lại rồi mà Thanh vẫn còn thấy những ánh vàng, tiếng sóng phấp phới, dào dạt ở trước mặt, ở bên tai. - Phải tin chứ cậu giáo! Rồi đây mọi cảnh khổ não, tai ương, nghèo đói sẽ lấp đi hết, những người ăn ngay ở lành, chịu thương, chịu khó sẽ phải được sung sướng, hiển vinh cậu nhỉ! Cụ Ước trầm giọng hỏi. Thanh chớp mắt: - Thưa cụ cháu cũng tin như cụ. Nhưng được sung sướng thì phải làm thế nào chứ nhờ Giời, nhờ Bụt... - Sao? Sao? - Cụ Ước lại quăm quắm đôi mắt nhìn Thanh - Nhờ Giời nhờ Bụt lại không được à? Chuyện là chuyện đấy thôi. Chứ Giời Bụt chính là ở như cái lương tâm mình. Mình có nghĩ, có tin, có quyết tâm thì mới chuyển đến Giời đến Bụt được. Nếu như không có vợ chồng cụ Bến quyết chí thành tâm thì làm sao lấp biển được? Có lòng người thì rồi mới có Giời. Ông cụ vừa nói vừa nắm lấy cánh tay Thanh bóp bóp rung rung. Những mấu chai tay và ngón tay to rắn của ông cụ bấm bấm vào da thịt Thanh, Thanh thấy sao mà thân mật quý mến. Đôi mày rậm và bạc phơ, cái trán lồng lộng, chòm râu như là rễ tre, như là tơ bông càng ngời lên, làm Thanh thêm bàng hoàng. Thanh để ý lại thấy trán ông cụ vã mồ hôi. Có những giọt lấm tấm. Sắc mặt ông cụ hừng lên. Gò má như tụ lại hơi nóng bốc hồng hồng. Hơi thở ông cụ phào phào, những đường gân ở cổ giật giật nhấp nhô. Ông cụ vừa nhấc chén nước toan nhấp môi thì ho sặc lên. Tiếng ho đặc đặc, không hiểu vì ông cụ nói nhiều mệt hay vì sặc nước mà Thanh cũng thấy hổn hển như tiếng ho của mẹ Thanh lúc mẹ Thanh kiệt quá. Nhưng đây, cụ Ước không nằm rũ như mẹ Thanh, mê mệt như mẹ Thanh. Ông cụ vẫn ngồi ở trước mặt Thanh, đôi mắt vằng vặc nhìn Thanh, trên https://thuviensach.vn gương mặt ông cụ như không có chút gì là ốm mệt. Thanh muốn nắm lấy bàn tay ông cụ mà nắn vuốt những mấu chai, những ngón tay to nọ. - Đấy! Tôi lại hỏi cậu giáo một câu hỏi. Rồi tôi còn hỏi nhiều câu nữa, còn chuyện với cậu giáo nhiều chuyện nữa. Gần sáng rồi, khoai tôi luộc đã chín, cậu sang tôi chơi ăn với tôi cho vui. - Ông cho con ăn với chứ! Mẹ La đứng dậy theo, búi búi lại mái tóc. Mẹ đứng vội quá, một miếng quần lại bục ra đánh roạt: - Quần với áo khổ chưa? Chưa vá xong miếng này đã toạc ngay miếng khác! Tối về lại phải vá!... Cụ Ước kéo tay Thanh đi: - Bà ngủ được, cậu cứ để bà ngủ. Cụ Ước để Thanh đi trước, ở lại nhấc nhẹ tấm liếp đóng lại. Thanh vừa vào nhà ông cụ, ông cụ vừa vặn to ngọn đèn, chưa kịp ngồi xuống giường, một người chạy sầm vào, ôm chằm lấy cánh tay ông cụ: - Đấy... cháu bắt đền cụ đấy! Chuyện hay như thế mà cụ chỉ kể cho mấy người nghe thôi. Được nghe chuyện lại còn được ăn khoai nữa. Hự ... hự... cháu bắt đền cụ đấy. Dậu vẫn nguyên mái tóc cài con bướm nhung đỏ, vẫn môi đỏ, áo đỏ, giày cao gót, móng chân đỏ, dụi dụi đầu vào cánh tay cụ Ước: - Cháu bắt đền cụ đấy! Cháu cứ ngồi đây. Cụ phải kể chuyện cho cháu nghe. Cháu không đi ngủ đâu! Hay cụ là cụ Bến ở cửa sông gì ấy. Rồi cháu làm người nàng dâu gánh gạo nếp, đỗ xanh, nhỡ độ đường vào ngủ nhờ nhà cụ, hóa thành vàng để cụ muốn lấp gì thì lấp, muốn làm gì thì làm... Ha... https://thuviensach.vn ha ha ha... những ai ăn ngay ở lành, chịu thương chịu khó đều sẽ được sung sướng... Thế như cháu cũng cố làm thế thì có được không? Hự...hự... cụ ơi! Cháu khổ nhục lắm! Tủi cực lắm! Cháu chả có bố mẹ, chả có anh trên em dưới gì, cháu chẳng đìu díu con cái gì cả, cháu kiếm ra tiền mà có bao giờ thấy sung sướng đâu? Cụ thương cháu nhé. Cụ nhận cháu là gì cũng được! Cậu giáo nữa! Cậu giáo nói với bà nhận em là con gái nhé. Hự hự ... cháu lại phải khóc đây!... Tôi lại phải khóc mất đây! Hức... hức... tôi khổ nhục vì đồng tiền lắm!... Tôi tủi cực vì chúng nó lắm. Cha tiên nhân chúng nó!... Cha tiên nhân những thằng nó cứ xoen xoét cái lỗ mồm yêu tôi, mê tôi, muốn cứu vớt tôi... Cha tiên nhân cái đời chỉ phải xỏ lá ba que lừa lọc giả dối mới sống được này!... Cụ ơi! Cậu giáo ơi! Hức hức... Dậu nắm chặt tay cụ Ước ôm vào ngực mình, khóc nức mãi lên... Bỗng Dậu nhăn nhúm cả mặt mũi lại, nhoài ra thành giường mà nôn... Cái ví xách hất tung ra đất. Một mùi gây và chua lợm chưa bao giờ thấy xộc vào cảm giác Thanh. Thanh rởn sợ như đột nhiên sa vào một cảnh xuất hiện của yêu quái. Tiếng còi bỗng vang lên như xé. Còi Máy tơ, còi Xi măng tầm nhất đã gọi thợ. Tiếng chó sủa râm ran. Lừa lúc cụ Ước cúi xuống để rút cánh tay khỏi ngực Dậu. Thanh quay vụt ra. Bước chân của Thanh đương luống cuống thì chiếc guốc của Thanh tuột ra. Thanh trượt, xéo ngay phải cái ví của Dậu. Cái ví bật khóa! Cả cuộn tiền toàn giấy bạc mới tung ra với hộp bông phấn. Thanh đã cúi xuống toan nhặt. Nhưng mắt Thanh hoa lên. Một ý nghĩ đột ngột vụt ra. Thanh kiễng gót. Thanh lấy hết sức giẫm lên cả cái ví và cuộn tiền. Thanh giày giày cho nó nhoét xuống đống mửa mà vẫn không lấm bàn chân và để nghe răng rắc gẫy vỡ không biết bao nhiêu thứ ở trong ví. Thanh cố trấn tĩnh mới khỏi loạng choạng. Về đến nhà, Thanh run lên, toát hết mồ hôi. Thanh nằm vật ra chõng. Ở giường trước mặt Thanh, mẹ Thanh vẫn gục xuống tay nải, thở ò ò, vai ngực lại giật bắn lên. Nhưng mẹ Thanh lại vừa thở vừa đọc kinh. Lại https://thuviensach.vn bản kinh để ăn năn tội mà mẹ Thanh hết sức thầm thì: - Lạy Chúa tôi!... Tôi ở dưới vực sâu kêu lên Chúa tôi! Xin Chúa tôi hãy lắng nghe tiếng tôi kêu van, hãy thẩm nhận nhời tôi cầu xin. Nếu Chúa tôi chấp tội nào ai dỗi được! ... Những tiếng như rên như khóc. Những tiếng rên khóc của mẹ Thanh từ bao lâu nay, từ bao năm nay rồi... Những tiếng nức nở của Dậu. Những tiếng nghe gai rợn như của ma quái. Những câu hỏi như gió như sóng của cụ Ước. Những câu hỏi quấn lấy tâm trí Thanh với những âm vang của các hồi còi tầm và những tiếng lào xào thức dậy từ lâu mà xóm ngõ vẫn còn tối đất... Mặc kệ cả đầu óc nặng như đá tảng và cảnh vật chỉ rình quay lộn, Thanh nhỏm dậy với lấy cuốn nhật ký ở dưới gối. Cứ để nguyên ba ngôi sao ở dòng cuối, Thanh viết tiếp: 5 giờ 15 Sinh nhật của tôi là ngày hôm nay đây. Tôi đúng 18 tuổi, 18 tuổi thanh niên ơi! Sao tôi sống nổi cái cuộc sống này? Hiểu được nổi cái cuộc đời này? https://thuviensach.vn NGUYÊN HỒNG TOÀN TẬP 3 Nguyên Hồng www.dtv-ebook.com Sóng Gầm Chương 2 Dâng gánh một bên cái hòm kính đựng diêm, thuốc lào, thuốc lá, một bên cái giành nước. Hôm nay nấu ấm nhỏ, bên giành nước nhẹ, Dâng phải thêm một hòn gạch cho cân. Cụ Ước nhìn theo đứa cháu gái họ, vội gọi: - Dâng ơi! Mày tha thêm cái hòn gạch quỷ ấy làm gì cho tội thân? Dâng cười: - Khốn nhưng gánh lệch đi nó thế nào ấy. Ông có sợ mất hòn gạch đẹn bu gà, để lúc cháu về cháu kiếm hòn gạch hoa đền ông. Cháu biết khối chỗ gạch đẹp. Dâng toan bước, cụ Ước lại gọi: - Dâng này! Mày phải cẩn thận hai bó hoa của cô ấy nhé. Để ở trên cái bờ giậu tầm xuân ấy. Không cho ai mó máy, xem ngửi gì cả. Cụ Ước cúi ho mấy tiếng khản khản, vuốt vuốt những cái nghẹn đưa từ bên trái ngực đưa lên; ông cụ lặng đi giây phút cố trấn đi cái choáng váng cứ rình kéo người ông cụ sập xuống. Giọng ông cụ càng thều thào: - Cô ấy có đưa tiền thì phải cất vào túi trong và cài kim băng, không kẻ cắp như rươi, mày chỉ nghênh đi một tí là nó xẻo ngay. Rồi khi bán hết hàng thì nhớ đến hàng cơm bà Béo gần đấy, mua bọn lái trọ ở hàng hai cái nón cho mày một cái, con Ngọt một cái. Mua cả guốc nữa mà đi. https://thuviensach.vn Tuy đã dặn kỹ nhưng khi vào nhà nằm, cụ Ước vẫn còn canh cánh tiếc không dặn thêm nữa. Nhất là những bó hoa đưa cho Huệ Chi mà hôm nay lại là ngày thứ sáu đầu tháng. Có đến hơn năm nay ông cụ mới lại nghỉ nhà. Ông cụ vẫn không thấy ốm. Chỉ thấy mệt thôi! Mệt như người hết hơi vậy. Từ hôm qua giở giời ông cụ lại càng ho, càng mệt. Dâng ra đi, gánh hàng nhẹ lâng trên vai. Đôi mày rậm bạc phơ rủ cả xuống mắt và cặp mắt thì lóng lánh như nước của cụ Ước còn đi theo thấp thoáng ở trước mặt Dâng một quãng rất xa rồi mới chịu chìm giữa những hình ảnh rào rào cuồn cuộn của buổi sáng. Mẹ La xách làn đi cạnh Dâng. Mẹ đội cái mê nón, áo rách cụt tay, cái quần thâm ngắn cũn bạc màu, vá đùm vá đụp, trông xa mẹ giống như một ông lão câu cá. Nhất là khổ người mẹ cũng gầy còm, bé nhỏ khòm khòm. Vừa đi mẹ vừa chuyện, nhiều lúc còn bắt cả nhời những người đi trước tuy mẹ chẳng quen thuộc gì. Mẹ cười nói nở nang cứ như gạo vàng khi bọn trai gái phu hồ ở trong ngõ đi ra nhập bọn. Có mấy người réo hẳn tên mẹ lên và gọi mẹ bằng "bá": "Bá La ơi! Lão Hươu nhà "bá" lại sắp lần về đấy phải không?" Cũng giờ này thường nhật Dâng ra đi. Hôm thì ra Sáu Kho. Hôm thì lên chợ Sắt hay bến tàu Nam Định. Ra Sáu Kho, bến tàu Nam Định, Dâng cũng đội than như mẹ La. Còn ở chợ Sắt, ở đầu cầu Carông, được việc gì Dâng làm việc ấy: gánh gạch, gánh rau, gánh mía, có khi đội thúng cắp rổ cho người ta đi chợ. Không ai thuê thì Dâng lại kiếm củi vụn củi dạt về đun. Việc Dâng mong nhất là được đội than. Làm khoán thì ra món, làm ngày thì có công. Chứ làm tạp nham thì chẳng vào món nào cả, vừa phải tranh nhau với bọn trẻ bấu sấu thì Dâng sợ lắm. Nhất là cắp rổ, đội thúng, Dâng chỉ ngay ngáy lo mất thịt cá thức ăn của người ta. Nhiều bận Dâng lại còn bị chúng nó khoèo chân, xô đẩy tưởng đến ngã đổ vỡ hết mất! - A! Cái con trán nứt này nó làm bộ chúng mày ơi! Cái con trán nứt nó lại được cắp rổ cho những như... bà phán, bà tham chúng mày này...! https://thuviensach.vn Bước chân Dâng hôm nay nhịp nhàng và mau quá. Dâng hình như không thấy chung quanh mình có những gồng gánh xe cộ, người đi làm, đi chợ, không thấy những tiếng ồn ào và không thấy cả Dâng đương có gánh hàng trên vai nữa. Một cô Dâng xinh đẹp, gọn ghẽ, xa lạ cứ đi con cón ở trước mặt Dâng, ở liền bước Dâng. Cô Dâng này có chiếc nón lá trắng nõn bóng như lụa, quai bằng nhiễu xanh da trời đội hơi nghiêng dưới trời nắng. Cô Dâng này đi đôi guốc nước sơn còn nham nháp, quai da láng cũng nõn như lụa, bước cứ giòn như phách reo trên bờ hè. Dâng tính nhẩm như thế là đúng sáu tháng Dâng mới lại có nón mới. Còn guốc, từ cái Tết năm mẹ Dâng còn sống, mẹ Dâng sắm cho Dâng được một đôi thì Dâng được biết đôi ấy là một. Còn Dâng đi làm chỉ đi đất. Tối về nhà rửa chân xong vào giường ngồi thõng chân xuống, chờ cho khô hay vội quá thì chùi chùi vào cái chổi lúa rồi đi ngủ. Có lần dọn hàng cho "ông", Dâng bắt được không biết của ai bỏ quên một đôi guốc đóng đót da, quai bằng da láng hẳn hoi, chỉ mới hơi vẹt ở gót. Đôi này đệm gót lại và đóng thêm mỗi bên quai một chiếc đinh thì còn đi được ít ra cũng ba, bốn tháng. Giấu đôi guốc dưới giành nước đem về đến nhà, Dâng nghĩ đi nghĩ lại liền cho cái Ngọt. Rồi những hôm giời nắng, đường nhựa chảy vữa ra, còn bờ hè xi măng thì nóng như chảo rang, lúc về tầm trưa và tầm chiều đi chân đất, hay những hôm kỳ tiền, Dâng thấy chị em ai nấy đều nón mới guốc mới đi đường cười nô chạy đuổi ríu rít với nhau, Dâng lại nao nao cả người. Dâng lại tự nhủ bao giờ có được món tiền thì thế nào Dâng cũng phải mua. Nhưng từ ngày ra Hải Phòng, Dâng không có kỳ tiền nào làm được lấy năm buổi cả, và cũng không có phiên chợ hay chuyến đò nào Dâng làm ra món hết. Đội than, kỳ được đồng hai, đồng ba là nhiều nhất, Dâng định đưa về cho bố một đồng hay đồng mốt thì nhà lại nợ tiền gạo lửa đồng sáu đồng bảy. Gánh hàng, đội thúng, cắp rổ chỉ được ba bốn xu thì lại nào phải mua dầu tây, mua mắm muối. Có những sáng đội than, gánh rau, Dâng đi trên máng cầu, đói rã cả ruột, mắt nổi hoa, đầu gối chỉ chực khuỵu https://thuviensach.vn xuống, tưởng như mình phải đi cầu vồng mà dưới sông là dầu sôi lửa cháy, chó ngao chỉ rình người ngã cắn xé, vậy mà Dâng vẫn cố nhịn đến trưa về ăn cơm, lại để dành cái đồng xu định ăn quà nọ tích dần mua nón, mua guốc. Hàng tháng mới được một hào, Dâng đã nhắm chọn hôm thì guốc, hôm thì nón, sắp sửa mua nhưng rồi thì lại tiền gạo... tiền mắm muối... tiền dầu... tiền củi. Chả nhẽ còn mỗi bữa tối cả nhà lại nhịn đói? Chả nhẽ lấy tay đút vào bếp làm củi đun? Chả nhẽ được miếng cơm nóng ăn lại chỉ có tí muối? Chả nhẽ để bố làm lụng mò? Chả nhẽ... Dâng đã đi khỏi ngã tư Cầu Đất. Sau lưng Dâng, tầng mây dần sáng. Khói nhà máy xi măng bay trắng một vùng giời. Những làn khói cuồn cuộn làm nhòa những lớp mây và cuốn cả những lớp mây đi. Phút chốc con sông Lấp đã dào dạt ở trước mặt Dâng. Nước lên. Dòng sông sang thu xanh nhờ, lấp loáng rạng đông, sóng vỗ như đập áo vào bờ. Gió lạnh lạnh, mặn mặn. Cây cối xào xạc. Những dây buồm rung rung leeng keeng. Dâng rẽ xuống lối cầu Carông đi ở bờ hè bên này. Bên kia là Vườn hoa đưa người. Cái vườn hoa không có một đám cỏ, một luống hoa nào cả. Đất rắn đanh như xi măng. Toàn một giống cây núc nác tây vỏ gai, lá nháp, không thấy nở hoa mà lại có quả và quả thì đã khô như gỗ. Cũng có mấy hàng nước dọn ở đây. Khách uống không có. Vẫn chỉ thấy lảng vảng mấy mụ đưa người và mấy con bé kiếm tiền cũng bằng trạc Dâng, quần áo xộc xệch, cáu xỉn, nhàu nát, mặt mày bệch bạc võ vàng, vẻ mặt như ma, như tinh. Những người chầu chực đi ở bọn năm người, bọn ba người, đàn bà con gái trẻ con, cụ già lẫn lộn, vẫn ngồi rũ ra ở những gốc cây gần hàng nước. Vài chỗ vẫn còn những người nằm co quắp. Kẻ thì đắp chiếu, người ôm con, người hí húi không hiểu đun nấu gì, bếp bằng gạch, khói bếp khét lẹt có cả mùi hắc ín, mùi lông gà, lông vịt. Đến quãng này, mẹ La đi tắt qua vườn hoa lên lán than chợ Sắt. Còn Dâng vẫn đi thẳng và bắt đầu phải chú ý tránh những người gồng gánh xuôi https://thuviensach.vn ngược. Cả bờ hè và dưới sông đều tấp nập rồi. Có mấy người trông thấy Dâng gánh cái tủ kính và giành nước của cụ Ước thì hỏi gọi véo von. Dâng không biết là ai cả, sượng sùng chào lại họ. Dâng đỗ gánh ở đầu một ngõ trông ra bờ sông. Dâng đương luýnh quýnh dọn hàng, lại một người chân sào hỏi: - Hôm nay cụ Ước không đi à? Cho tôi bát nước nào. - Ông cháu mỏi nghỉ một buổi ạ. Các ông chờ cháu vào ngõ lấy ghế các ông ngồi. - Vẽ chuyện! Ngồi hòn gạch uống cũng được. Rót cho chúng tôi ba bát. Dâng phải khẩn khoản nói với mấy người khách quen nọ, họ mới chịu để Dâng dọn chõng ghế hẳn hoi. Chợt một bà hàng hoa, áo the đổi vai, đeo khuyên vàng, khăn vuông xa tanh, đặt xịch gánh hoa xuống: - Cụ Ước đâu mà mày lại bán hàng hở cái gái này? Không để Dâng cầm, bà hàng hoa đặt hai bó hoa lên bờ giậu xi măng trộn sỏi mài nhẵn như đá hoa ở sau hàng Dâng. Một bó toàn hồng bạch. Có những bông nở to bằng chiếc bát sứ. Những bông hàm tiếu thì tươi mọng như một thứ búp, thứ quả gì có thể ăn được. Một bó là huệ và cúc trắng. Cả hai bó đều ủ trong những cành trắc bách diệp và cành ngâu, không biết còn đọng sương hay tưới nước mà cả hoa lẫn lá đều long lanh. Chưa đặt yên chỗ, hai bó hoa đã thoảng lên như cả một vườn hoa tỏa hương thơm đến. Tất cả mọi người đều nghển trông và tấm tắc mãi: https://thuviensach.vn - Không cho ai mó máy, xem ngửi gì cả đấy! Cô Huệ Chi có hỏi thì thưa với cô tuần này dưới trại xin đủ hồng bạch và cúc trắng hầu cô. Cái gái mày nhớ thưa với cô như thế cho tao nhé. Dặn xong, đến đầu đường, người hàng hoa còn quay lại nhìn bó hoa rồi mới chịu xuống chiếc đò nhỏ để sang phố bên kia. Lại một bọn xe "ba gác", xe kéo đến uống nước. Cuối cùng là bọn chân sào thuyền Trà Cổ kéo lên gọi kẹo thuốc lá cứ phứa phựa. Dâng khấp khởi mừng. Thế này chỉ đến hơn tám giờ là Dâng có thể xếp hàng lại gửi bà lão bán xôi bên cạnh mà đi sắm sửa. "Sắp xếp ngay bây giờ thì vừa". Dâng tự nhủ, quét tước xong chỗ ngồi Dâng vào trong ngõ rửa tay. Nhìn trước nhìn sau không thấy ai, Dâng lấy cái gương tròn bỏ túi ra soi vụng ở một góc hàng hiên, vấn lại vành khăn. Thế này mà những đứa độc mồm ác miệng chúng nó lại đặt cho Dâng là con trán nứt đây! Cái sẹo ở mé trán, Dâng kéo mấy sợi tóc xuống, hay Dâng đội khăn vuông che thì ai tinh ý lắm mới thấy. Hay cho dẫu có thấy thì có xấu gì đâu? Cái vết sẹo tuy sâu nhưng chỉ to hơn sợi tóc thôi mà! Còn Dâng tuy đen nhưng là đen giòn. Gương mặt lại gương mặt trái xoan. Hàm răng và đôi môi của Dâng các cô tân thời có tô son và đánh chuốt thế nào cũng khó mà ăn đứt. Môi Dâng vừa cắn chỉ, răng lại đen nhức, đều muốt đi... Chết! Chết! Kìa, sao Dâng lại ngắm vuốt giữa đường giữa chợ như thế này? Con gái con đứa mười sáu mười bảy tuổi phải ý tứ, giữ gìn chứ! Dâng dúi vội cái gương vào túi, chạy về hàng, vấp một cái đau điếng. Bỗng tiếng còi từ từ ở ngõ trong vang ra. Dâng nhỏm dậy chùi chùi tay vào vạt áo. Một chiếc ô tô sáng lòa lừ lừ tiến ra. Các người và các hàng họ gồng gánh đi lại trong ngõ đều nép vào hai bên. Chiếc xe thoáng giây đỗ lại ở đầu ngõ êm như bướm đậu. Người lái xe quần áo tây trắng, mũ lưỡi trai nẹp kim tuyến, nhảy xuống mở cửa xe. Từ trong xe choáng lộng như một gian nhà bọc gấm, bọc nhung, dát vàng dát bạc và tẩm nước hoa, một https://thuviensach.vn người con gái mặc đồ lụa trắng bước ra, tóc kết bỏ lơi sau lưng, cài một dải hoa nhung màu cẩm thạch. Dâng vội vàng hai tay đưa hai bó hoa cho người con gái như tiên hiện ở trước mặt Dâng. Huệ Chi nhìn Dâng, đôi mắt nâu trong lánh ướt thoáng vẻ ngạc nhiên. Dâng cúi cúi đầu, trống ngực đập thình thình. Huệ Chi giọng nói khẽ, hơi rung, cũng hỏi Dâng: - Ông cụ hôm nay sao không bán hàng? - Ông cháu mỏi nghỉ một buổi ạ. - Ông cụ mỏi! Mỏi hay ốm? - Thưa cô! Cháu chỉ thấy ông cháu bảo ông cháu mỏi, ông cháu nghỉ buổi nay. Dưới cái trán cao hơi dô, đôi mày của Huệ Chi to và không tỉa chau lại. Gương mặt trắng mát đăm đăm. Người lái xe đứng cạnh xe, tiến đến một bước chờ đợi. Huệ Chi vẫn im lặng. Người lái xe cúi vào xe cầm cái ví xách da màu hồ thủy đưa cho Huệ Chi. Huệ Chi bấm tách, lấy ra một phong bì nhỏ đưa cho Dâng: - Đây em đưa cho cụ Ước. Sáng mai xem cụ Ước mỏi thế nào thì bảo tôi, tôi cho thuốc. Dâng đón lấy cái phong bì xinh đẹp, thơm tho thật là lạ lùng vô cùng nọ, lần đầu tiên trong đời Dâng được cầm mà Huệ Chi nhón bỏ vào tay Dâng. Huệ Chi đỡ lấy bó hoa ôm trước ngực. Như làm một việc bất thường nặng nhọc, Huệ Chi hơi ửng mặt lên, mồ hôi lấm tấm, bước vào xe: - Em nhớ nhé! Tôi hỏi thăm cụ Ước nhé. https://thuviensach.vn Cánh cửa đóng lại không tiếng động. Chiếc xe như một làn ánh nắng lao ra đường rộng. Tất cả những xe cộ trên đường liền ngừng lại, dạt về bên. Tất cả mọi người lại bàng hoàng nhìn theo. Huệ Chi sau khi thấm thấm chút mồ hôi và bụi ở trán lại lặng lẽ nhìn về phía trước, như mọi giờ thường nhật trên đường đến nhà thờ. Cũng như Dâng ban nãy, Huệ Chi cũng không biết có những người đi, xe cộ, gồng gánh và sự huyên náo ở hai bên đường. Trong tâm trí Huệ Chi cũng chỉ phấp phới có một hình ảnh và âm vang. Đó là những bông hoa trắng và những tiếng đàn phong cầm trầm bổng rung ngân làm nền và nâng cánh cho một dàn vĩ cầm hòa bài Ave Maria mê kính của Huệ Chi. Hai bó hoa này, bó huệ và hoa cúc thì dâng bàn thờ Quan thầy Đức Mẹ của ta một nửa, còn một nửa đi lễ xong ta sang bên bà sơ dâng bàn thờ bà thánh Anna Quan thầy của mẹ ta. Còn bó hồng chia đôi; một nửa đem xuống đất thánh viếng mộ mẹ ta, một nửa bày ở bàn sách, rồi đến đêm khuya ta sẽ chọn một bông mới nở đến bên ba, đặt nhẹ vào bàn tay của ba đương viết. Phải! Sáng nay xem lễ xong ta phải xuống viếng mộ mẹ ta đã rồi mới cho xe ra Đồ Sơn. Ngày thứ sáu đầu tháng và cả tuần lễ quan thầy này, xem lễ xong, sáng nào ta cũng phải đem hoa đi dâng bàn thờ Đức Mẹ, bà thánh Anna, đem viếng mộ mẹ ta rồi tối đến tặng ba khi ba thức khuya làm việc... Rồi ta phải đi chơi xa để thay đổi không khí. Chợt trong ngực Huệ Chi bị xóc mạnh lên không phải vì xe chạy mà vì một ý nghĩ lại đột nhiên nổi dậy: - Thế tuần sau và rồi đây Huệ Chi sẽ làm gì? Huệ Chi lại nghĩ đến nếu mình được lên Hà Nội học. Lên Hà Nội và lại được đi học, Huệ Chi chỉ dám mong được ở lưu trú thôi, tuy rằng trên đấy ngoài những nhà người họ của cha Huệ Chi còn có nhà của người mẹ kế Huệ Chi và nhà của rất nhiều người quen thân với bà nội, với cha Huệ Chi nữa. Chính cha Huệ Chi cũng đã đồng ý cho Huệ Chi vào trường đầm https://thuviensach.vn học. Chiếc ô tô đưa Huệ Chi đi nhà thờ đây sẽ dành riêng cho Huệ Chi đi đi về về Hà Nội - Hải Phòng những ngày thứ năm, chủ nhật và các ngày lễ, tết. Giám đốc nhà trường cũng hứa sẽ có một chế độ ăn học đặc biệt cho Huệ Chi. Nhưng bà nội Huệ Chi và cả người mẹ kế Huệ Chi đều không thuận. Như với bà nội Huệ Chi thì còn có lý, chứ như người mẹ kế Huệ Chi đã từng du học ở Pháp, ở Ý, ở Thụy Sĩ, y nức tiếng ở Ba Lê về khiêu vũ, lái xe ô tô và các kiểu quần áo, mà cũng ngáng trở việc Huệ Chi đi học xa thì thật Huệ Chi không sao hiểu được. - Hay cô Giáng Hương cô ấy muốn toàn quyền chiếc xe Lanhcôn này? Huệ Chi lắc đầu: - Không phải! Cô ấy thích toàn quyền thì ba sẽ mua luôn cái xe khác cho cô ấy. Không thì ta bảo bà bảo ba mua cho ta cái xe khác. Một câu hỏi thầm khác: - Hay cô Giáng Hương cô ấy sợ ta cũng sẽ lại sang Pháp, sang Thụy Sĩ, sang Ý du học như cô ấy? Huệ Chi lại lắc đầu: - Cho ta đi học là tiền của bà ta chứ có lấy tiền của ba ta đâu. Mà cho dẫu lấy tiền của ba ta đi học dù có tốn kém thì cũng chỉ hết một phần mười số tiền lãi của phần tiền riêng của mẹ ta gửi nhà băng là cùng thôi! Không! Chắc cô ấy không tính toán như thế đâu! - Hay cô ấy giữ kẽ với bà con trong họ nhà ta?... - Huệ Chi vội lắc đầu, giơ tay làm dấu thánh giá rồi cúi mặt xuống bó hoa thì thầm: - Lạy thánh Đức Bà Maria! Lạy Đức Mẹ hằng cứu giúp!... Sao con lại cứ lòng động lòng lo mãi thế này? Sao con lại cứ thấy buồn bực, nghĩ ngợi vẩn vơ thế này? Xin Đức Mẹ thêm sức mạnh cho con được giữ trọn vẹn lòng tưởng https://thuviensach.vn ngắm Mẹ, kính mến Mẹ, không bợn nhơ điều gì khác. Lạy Đức Mẹ hằng cứu giúp thương giữ đường ngay lối thẳng cho con! Chiếc xe lại đỗ êm như ru đúng giữa cửa nhà thờ lớn. Như một người không hồn với bộ quần áo lụa trắng và ôm đầy một cánh tay toàn hoa trắng, Huệ Chi bước vào cái vòm âm u đương rền những tiếng cầu khẩn. Ở hai bên lối đi, trước những bậc thềm đá, ăn mày ăn xin kẻ quỳ, người nằm, người ngồi xếp thành dãy gần chắn lấy cả cửa. Những cánh tay lẩy bẩy, những bàn tay cóc cáy lều nghều, những rá rách mê nón bát mẻ, những cái chân sâu quảng, những cái đầu bù xù không thấy mặt, những lỗ mắt không có lòng trắng, tất cả vừa thoáng thấy tiếng giày và hơi người của Huệ Chi liền ngóc cả lên, ran ran ri ri... Người lái xe vội dúi vào những người ăn xin những đồng xu vừa mới lấy ở kho ra, đỏ như vàng khối. Y vừa phát tiền vừa nhăn mặt gắt vừa đẩy, đá những cánh tay, những cái đầu, những bàn chân gớm ghiếc kia đi, vừa dang dang cánh tay hộ vệ ở liền sau bước đi của Huệ Chi. Huệ Chi vào quỳ xuống cái ghế bọc nhung trong hàng ghế đầu ở mé bên phải dành riêng cho nhà mình. Huệ Chi làm dấu thánh giá xong thì đèn điện ở các khám thờ và các cột treo ảnh tượng vụt bật sáng trưng. Cũng đúng như mọi hôm vừa lúc thầy cả đi ra. Hôm nay cha chính xứ làm lễ, mặc áo trọng thể thêu toàn kim tuyến, bốn chú bé choàng áo đỏ cầm nến và bình trầm hương chầu hai bên. Đàn nhạc cất lên. Những tiếng đọc kinh rào rào như những đợt sóng... *** 8 giờ lễ xong. Cả ba quả chuông lại cùng kéo. Tiếng chuông át hết cả mọi tiếng ồn ào. Những người kéo xe tranh nhau khách; ăn mày tranh nhau xin, hàng quà bánh rao, trẻ con gào khóc. Tất cả chỉ thấy có môi miệng mấp máy, lào thào lào thào... https://thuviensach.vn Thanh đi qua con đường nhà thờ vừa lúc người đi lễ đổ ra. Thanh phải men sát bức giậu sắt mà vẫn còn bị những cái xô đẩy tối cả mặt mũi. Nhất là khi dãy ô tô của các quan Tây và các nhà giàu có tiếng ở thành phố nối nhau vùn vụt ra ngã ba, thì sự chen chúc trên bờ hè càng ghê hơn. Nhiều đứa bé đương khóc thét bỗng xanh xám cả người và ằng ặc kêu như sắp chết bẹp. Tiếng người gọi nhau, gắt chửi và tiếng ăn mày, tiếng rao quà bánh càng ồn ồn hỗn loạn. Chợt Thanh chừng lại. Trong cái ngột ngạt choáng váng Thanh còn thấy như có một mũi nhọn thúc vào tâm trí. Thanh không cần phải nhìn thấy Huệ Chi mà chỉ nghe thoáng tiếng còi điện rúc từ xa và cái mũi ô tô loáng lên là Thanh lại phải kêu thầm: - Lanhcôn nhà Thy San. Xe Huệ Chi! Huệ Chi!... Thanh vừa dứt tiếng thì chiếc xe mũi như cánh đao, lất phất một ngọn cờ đuôi nheo nhung đỏ thêu kim tuyến, đuôi xe dài vút như đuôi một thứ cá kình lườn màu xanh lam ánh bạc, lao đến phía Thanh với một người con gái như tượng cẩm thạch, đôi mắt nhìn ngây lặng, lạnh lùng. Thêm một lần nữa, chiếc ô tô lừng tiếng và cái bóng dáng cùng gương mặt của một người con gái cũng lừng tiếng ấy lại lướt qua mặt Thanh. Lần đầu tiên, hôm Thanh lang thang trên bờ sông Lấp cũng thoáng thấy tiếng còi, cái dáng xe, màu sơn của chiếc xe nọ với Huệ Chi ngồi một mình trong xe. Thanh cũng đã kêu lên như thế. Tuy chỉ là lần đầu nhưng Thanh tưởng như đã gặp nhiều lần rồi. Vì qua những câu chuyện về các kiểu ô tô và đời sống của những nhà làm ăn hái ra tiền của đất Hải Phòng, bàn tán ở những bờ hè, đầu đường, lán phu, bến tàu, hàng quán mà Thanh la cà chầu hẫu, Thanh đã phải nhập tâm hình ảnh cả chiếc xe và người Huệ Chi lúc nào không biết. Nhưng khi thật được trông thấy xe và người Huệ Chi thì Thanh không những vẫn ngạc nhiên mà choàng hẳn người lên. Thanh cũng kêu lên như hôm nay và khi chiếc xe đi khỏi Thanh còn đứng lặng một lúc, đầu óc choáng lộn, mãi sau mới trở lại bình tĩnh được. Rồi mỗi khi Thanh lại đếm bước trên bờ hè và chạnh nghĩ đến đời sống của https://thuviensach.vn mình, Thanh lại thấy chiếc xe ô tô và người con gái kia vun vút sập đến mặt Thanh. Thanh không choáng váng nữa. Tất cả não cân của Thanh căng lên rồi tê dại đi vì một cảm tưởng thấy trên người Thanh có một cảnh sung sướng đến vô cùng, thừa mứa đến vô cùng, đè lên, tràn đi. Thanh thấy cả cái khối thép, kền, máy móc, nhung lụa và vàng bạc, cùng với một nhan sắc được nuông chiều đến mức như là bà chúa nô lệ ấy, bon bon và giày mỏng nát đi tất cả những cái gì Thanh có trên người. Chao ôi! Cái mũ trắng đã gần tòi bấc và nặng đến nhức đầu vì trạt phấn. Cái áo the vá vai vá khuỷu màu thâm đã bạc kềnh kệch như màu nâu, còn cái quần trắng thì nếp là bằng lót xuống chiếu, và đôi guốc vẹt cả gót... Thanh không biết còn xơ xác tiều tụy thảm hại đến thế nào nếu Thanh vẫn chưa được công ăn việc làm, vẫn lang thang thế này!... Không! Lần sau có sắp thấy chiếc xe và người con gái kia sắp qua mặt Thanh, Thanh sẽ hết sức tránh nhìn. Nếu cần Thanh sẽ quay hẳn mặt vào tường hay nhắm mắt, bưng tay che mặt đi. Rồi Thanh sẽ tâm tâm niệm niệm để nhắc nhở nỗi tủi cực nhất là chí phấn đấu của Thanh. Nhưng hôm nay Thanh quên mất sự rắp định kia rồi! Thanh không những không quay mặt, tránh nhìn mà lại đón đợi chiếc xe từ xa vút đến. Thanh không những chỉ nhìn theo chiếc xe mà còn cố nhìn cho rõ hơn, nhìn lâu hơn người Huệ Chi nữa! Nhìn như thế để rồi Thanh thêm tủi cực, chán nản vô cùng... Cả đám đông đi lễ cũng đều nhìn theo chiếc xe và Huệ Chi. Nhiều con trai con gái đương cười nói bỗng lặng hẳn người đi. Thanh cố rảo bước để qua khỏi những đám trai trẻ lũ lượt đã đi giăng ra bờ hè lại còn líu ríu với nhau như cố ý để chung quanh thấy sự trẻ trung và những câu chuyện cho là ý nhị duyên dáng của mình. Chợt Thanh cắn chặt lấy môi. Thanh vừa dứt được hình ảnh Huệ Chi lại phải nghĩ ngay đến Dậu. Cuộn giấy bạc, hộp bông phấn ở chiếc ví xách của Dậu tung ra lại rần rật trong tâm trí Thanh. Những tờ giấy bạc cái gấp tư, cái gấp đôi có lẽ nhét https://thuviensach.vn vội nhét vàng vào ví khi nhận và không cần đếm, đã bị Thanh xéo bết hẳn xuống bãi thức ăn mà mùi ghê tởm đến giờ vẫn xóc lên trong cảm giác Thanh. Hộp phấn thì vãi tung, cái núm bông đập phấn cũng nhoe nhoét. Còn chiếc ví thì kêu răng rắc. Không hiểu khóa kền có gẫy không và các thứ ở trong đó có giập nát hết không. Thanh nuốt nuốt như là một sự tức tối đưa lên cổ họng. Chỗ giấy bạc kia giờ đây thế nào Dậu chả đương chùi gột. Món tiền ít nhất cũng phải là hai ba chục nếu chỉ có giấy năm đồng và giấy một đồng. Nhưng đây Thanh thấy có cả giấy hai mươi đồng và không phải chỉ một tờ mà đến ba, bốn tờ. Còn cái ví, nguyên cái ví thôi mà những buổi chiều phấn sáp xong Dậu nhảy xe đi lên nhà đăng xê (1)hay đi các ôten, Dậu cắp ở nách nâng niu kiểu cách, là ví hàng của nhà Pôn Xabô đấy! Hai tháng mẹ con Thanh ăn gạo và cả một cái vốn để mẹ Thanh lần hồi! ----- (1) Tiệm nhảy. Dậu cũng là người ở Nam Định. Hình như nó đã học ở cái trường tư ở phố Bônbe cũng gần trường của Thanh. Nếu Thanh không lầm thì cái con học trò nhảy dây vun vút như tung vú vào đám học trò con giai, có phim nào hay thì bất kỳ thứ hai, thứ sáu cũng đều có mặt hàng nửa giờ trước buổi chiếu, y cứ đứng ngay cửa rạp cắn hạt dưa tanh tách, nhai kẹo cao su, ăn quýt, ăn lạc rang, rồi cười, bĩu môi, đưa mắt cho chị em bạn khi thấy người ta, đặc biệt là bọn con giai để ý, chỉ trỏ vào mình... Phải! Nếu Thanh không lầm, thì cái con Dậu đi nhảy và kiếm tiền, tiêu khét tiếng, ở cùng xóm với Thanh hiện nay là cái con học trò chỉ bằng tuổi Thanh và đã đi học cùng đường với Thanh kia. Nhưng không hiểu Dậu ra Hải Phòng từ bao giờ và làm cái nghề này đã bao lâu mà thay đổi khác lạ như vậy. Từ nét mặt, dáng đi, khổ người, https://thuviensach.vn giọng nói, nhất là nét mặt khổ người của Dậu, thì Thanh không thể nào tưởng tượng nổi, Thanh không thể nào còn thấy lại một chút dáng dấp khi xưa. Thế là từ những cái gợi nhớ, suy nghĩ về Dậu, Thanh lại phải nghĩ đến Huệ Chi. Nhà Đức Sinh là bà nội Huệ Chi, trước ở Nam Định cũng có quen biết bà ngoại Thanh đấy! Cha Thanh nghe đâu lại là con đỡ đầu của nhà Đức Sinh. Đức Sinh là mẹ thiêng liêng của cha Thanh. Chắc cha Thanh chỉ bằng trạc Thy San cha Huệ Chi thôi. Chắc Thy San cũng phải biết cha Thanh... Chắc Thy San ngày xưa... Thanh cắn chặt môi thêm, lắc đầu. Thanh rảo bước nữa. Theo thói quen Thanh lại lên phố Khách. Thanh ngồi ở mấy cửa kho, mấy tràn phu, mấy cửa hiệu to vừa xem khuân vác chuyên chở những sợi, đường, thuốc bắc, gạo đỗ vừa hỏi chuyện. Đúng chín giờ, Thanh rẽ ra sông Lấp. Thế là Thanh đã đi được một phần ba con đường đi hàng ngày để nghe ngóng công việc may ra Thanh sẽ xin được. Thanh đã từ nhà ra Sáu Kho, sang Xi măng, qua khu Máy chỉ, Pháo thủ. Thanh sẽ nghỉ ở hàng cụ Ước đón mấy người quen ở Carông và hãng Đờvanhxy để hỏi tin tức theo như nhời cụ Ước thì lại có việc mới, cai lấy người đi làm. Thanh lại thấy ngại ngùng. Thanh càng đến gần cái ngõ cụ Ước dọn hàng và ô tô nhà Huệ Chi ra vào, bước chân Thanh càng như đeo xiềng vậy. Thanh ghê sợ nhất là đương ngồi bóc khoai ăn với cụ Ước, hay đương phải hỏi han công việc với người nhà của Thy San mà phải đứng lên, dạt vào mé tường, lấy lối cho ô tô đi, rồi Thanh gặp phải cái nhìn cao kỳ lạnh lùng của Huệ Chi. Trong khi tâm trí Thanh chùn lại và tối sầm thì Thanh lại bước gấp. Bỗng Thanh chớp chớp mắt, quay gót. Sao lại thế kia? Ông cụ Ước đi đâu mà Dâng ngồi bán hàng? Có bao giờ cụ Ước bỏ hàng đâu? Có bao giờ cụ Ước hẹn Thanh mà không ngồi đợi? Nhưng Dâng đã trông thấy Thanh https://thuviensach.vn rồi. Dâng nhỏm dậy, luýnh quýnh, không dám nhìn thẳng Thanh và mãi mới thào ra được hai tiếng khi Thanh sừng sững ở trước hàng: - Cậu giáo! "Cứ cậu giáo mãi! Cậu gì! Giáo gì!". Thanh còn đương dằn mình vì những tiếng chào, gọi nọ, vừa phần Thanh lại rất khổ vì Dâng khép nép sợ sệt cả ở trước mặt Thanh, thì Dâng đã kéo ghế, lấy khăn lau phẩy phẩy, mời Thanh ngồi và khe khẽ hỏi: - Ở nhà ông cháu uống gì ạ? Ông cháu có ăn gì không? - Thế nào? Cụ Ước mỏi thế nào? Trước tầm nhất Máy tơ cụ còn chuyện với tôi cơ mà. Cụ mỏi gì mà không đi hàng! Dâng vẫn cúi cúi mặt: - Cậu giáo xuống phố lúc nào ạ? - Sáng nay tôi dậy từ hai rưỡi. Chuyện với cụ xong tôi về ngủ lại, mệt quá! Ngoài Kho có tàu to về, các bà ấy đi làm mà cũng không biết. Gần bảy giờ tôi cũng ra Kho. Thanh nhường cái ghế Dâng mời ngồi cho người khách mới đến. Thanh ngồi cái ghế nhỏ của bác xe kéo chạy bỏ ra đón hàng ở dưới bến đò lên. Dâng nghiêng giành múc thêm được ba bát nước. Khách chỉ còn ăn kẹo bột, hút thuốc. Họ hỏi Dâng về những chuyến đò chợ thường đỗ ở đây. Dâng một mặt đáp nhời họ, một mặt cứ ngập ngừng định nói chuyện với Thanh. Thấy Thanh cứ chực đứng dậy. Dâng bày kẹo ra đĩa: - Cậu giáo không hút thuốc lá thì ăn kẹo. Thôi! ... Cậu giáo xơi khoai. Khoai bà cụ móm vừa đưa cho ông cháu. https://thuviensach.vn "Lại khoai!". Thanh càng bồn chồn. Chợt Dâng nghĩ ra. Dâng hết sức đánh bạo để nói ra câu, vừa nói Dâng vừa nghiêng nghiêng mặt để tránh cái nhìn có vẻ e ngại của Thanh: - Cậu giáo cho cháu gửi hàng một nhát. Cháu sang chợ mua cho ông cháu mấy quả trứng ông cháu ăn cháo. Thế là Dâng nhận nốt tiền của mấy người, thu bớt mấy cái ghế lại, đứng dậy xin phép Thanh đi. Sang bên kia cầu rồi. Dâng lại muốn quay lại trông mà không dám. Đôi mắt của Thanh hiện ra xoay xoáy thêm ở trước mặt Dâng. Đến bây giờ Dâng mới ngẩng lên và nhìn thẳng vào đôi mắt ấy. Gần đến chợ, Dâng mở ra chiếc phong bì của Huệ Chi đưa ban nãy. Mùi thơm càng sực nức. Tờ giấy bạc thơm phức. Dâng giở ra càng thấy run. Đó là món tiền thường lệ hàng tháng Huệ Chi cho cụ Ước từ hai năm nay gọi là tiền cái công cụ nhận hoa hàng ngày và cái công cụ già lão cẩn thận đã giữ cho đầu ngõ lối xe ra vào sạch sẽ, không có rác rưởi, nhất là không có cứt đái bậy bạ. Ngoài món tiền này, cứ thứ sáu tuần đầu tháng hay những ngày lễ Huệ Chi dọn mình chịu lễ, Huệ Chi làm phúc cho kẻ khó thì Huệ Chi lại cho thêm cụ Ước khi thì một đồng, khi thì hai đồng nữa. Mấy lần Huệ Chi ngỏ ý muốn cụ Ước về làm bõ cho bà Huệ Chi nhưng ông cụ đều không nhận. Công việc chỉ có quét dọn các chỗ chung quanh phòng khách và chăm nom cây cối, vườn hoa. Ai biết chuyện cũng tiếc hộ. Không người nào được những chân việc tốt như thế ở dưới trại bà Huệ Chi hay trên biệt thự bà Huệ Chi mà không nổi dấn vốn. Có kẻ vận tiền về quê mua được cả ruộng. Có kẻ lúc xin ra mở hẳn một ngôi hàng xén. Vú bõ người nào cũng rủng rỉnh mấy bát họ, quần áo hoa tai vành cánh đủ lệ bộ. Dâng vừa đi vừa ngắm đồng bạc. Tay Dâng đương cầm cả một đồng bạc đây! Dâng được cầm cả một đồng bạc mới nguyên mà tiêu, mà sắm. Dâng đã tính đem đổi cho hàng đổi tiền lấy một trinh các nhưng thấy cứ tiêng tiếc. Được một trinh thì mua được những hai chiếc kẹo bột cho thằng https://thuviensach.vn cu, hay mua dầu thì thắp được một tối. Nhưng cầm cả đồng bạc sắm guốc sắm nón, đưa cho nhà hàng thì lại được nể nang, tha hồ mà chọn, mà đổi đi, đổi lại. Cuối cùng Dâng nhất định đưa y nguyên tờ giấy bạc về cho ông. Dâng lấy tiền hàng hôm nay sắm cũng đủ. Hôm nay nguyên bán kẹo và thuốc lá cũng được ba hào rồi. Đầu tiên Dâng vào hai hàng guốc, mỗi hàng Dâng đã nhắm một đôi từ mấy hôm trước. Dâng phải tranh nhau rửa chân ở cái máy nước gần nhà xí trong chợ rồi mới vào hàng guốc chọn lại, ướm thử. Hai đôi đúng hai hào hai. Dâng đến hàng trứng bán ở cổng sau chợ chỗ bến đò, mua năm quả, rồi ra hàng rau mua hành, tía tô để nấu cháo giải cảm cho ông. Đi ra ngoài, Dâng đã mấy lần bỏ đôi guốc của Dâng xuống đất, sắp xỏ chân vào đi nhưng lại thôi. Phần thì Dâng thấy chân mình lại lấm tuy mình đã rửa ráy kỳ cọ, và khi mua guốc xong Dâng đã phải đến chỗ hàng bát, chùi chùi chân vào đống rơm ở lồ bát dỡ ra. Phần thì Dâng thấy như cả hàng phố đều nhìn vào chân Dâng, vừa nghe những tiếng guốc lộp cộp mà cười. Lại còn Thanh đây kia. Dâng chỉ đi guốc đến cột đèn bên kia ngõ là Thanh đã nhìn thấy rồi. Không biết Thanh có cười không. Có lẽ Thanh chỉ cười thầm. Dù chỉ cười thầm cũng vẫn là cười. Càng tưởng tượng Dâng càng cuống. Bất giác Dâng cắp cả hai đôi guốc buộc lại với những mớ hành, tía tô vào nách rồi ù té chạy. Dâng đến hàng bọn lái nón trọ. Chọn được xong hai cái nón, Dâng toát mồ hôi, mặt bừng bừng như say nắng. Hai chiếc nón không hiểu tại sao lại những ba hào. Dâng phải đưa cả đồng bạc cho người ta giả lại. Bỏ bảy hào vào túi, cài kim băng lại, Dâng cứ díu cả tay! Một trinh tiền các với hai cái kẹo bột cho thằng cu thế là vì sự vụng tính và không cả quyết của Dâng mà bị mất! Cầm nón, guốc ra đường, Dâng càng bàng hoàng, mặt đỏ nhừ thêm. Dâng lại loay hoay. Để guốc, rau, hành, trứng vào nón cắp thì hỏng cả nón. Đội ngay từ bây giờ về đến hàng, thì người quen và hàng phố cũng lại nhìn thì sao? Dâng cứ chụp nón lên đầu rồi lại bỏ xuống. https://thuviensach.vn Đúng lúc Dâng đi qua tấm gương to của một hàng thợ cạo ngồi ở bờ hè. Dâng thấy tóc mình rủ cả xuống tai, xuống cằm, mồ hôi thì giỏ giọt, cái vết sẹo trên trán thì trật ra hồng hồng nham nháp, Dâng rối hết ruột gan: - Biết thế này thì không sắm sửa gì cả! Vừa tốn tiền vừa thế nào ấy. Sực nhớ đến bác La dặn Dâng buổi sáng khi nào sang chợ thì đến tràn than bác làm cho bác gửi gạo thức ăn về cho các con, Dâng kêu khẽ "Chết! Chết! Quên bẵng đi mất!" rồi quay lại, lên cầu. Được lùi thời giờ giở về hàng, Dâng mừng quá, lại bước như chạy... *** Mẹ La cũng mồ hôi rỏ giọt. Nhưng khác Dâng, trong ruột mẹ cứ như lửa đốt. Tám giờ... tám rưỡi rồi! Bây giờ đã gần mười giờ mà vẫn không thấy hồn vong bóng vía Dâng đâu. Thỉnh thoảng mẹ lại nhìn cái làn đã sẵn sàng gạo, cá khô, rau cải, mẹ lại nghển trông ra xa xem có Dâng không, tuy thúng than nặng trĩu cứ ấn mặt mẹ xuống. Hôm nay than về nhiều, mẹ sẽ làm cả buổi trưa rồi tối khuya mới về. Mấy tuần nay mới lại được một chuyến sà lan chở nhiều như thế. Dâng bị "xúi", được buổi làm kiếm bữa cho bố cho em thì lại đi bán hàng cho cụ Ước. Trên bờ sông, dưới các gốc xoan tây, từng tốp đàn bà cũng rách rưới như mẹ La và những con gái cũng ít tuổi như Dâng đương ngồi bắt chấy, tuốt trứng cho nhau. Bọn trẻ con thì cứ lượn như diều hâu ở mấy thuyền chở khoai sắn, mía, rình rình những củ vương vãi, những cây sâu. Chúng rình cả những lái buôn nữa. Chỉ có quãng bến này là có hàng họ và người mua bán. Còn từ đây suốt đến cầu Carông chỉ tấp nập được lúc sáng sớm rồi trên bến dưới thuyền và các lán, các hàng lại xờ xạc, toàn những người ngồi không, những mẹ con ăn mày, những trẻ con thất thểu. Từ sáng đến giờ đầu mẹ La vẫn đau ê ẩm. Không phải chỉ ở chỗ tóc bị trụi đi thành sẹo bằng đồng bạc mà cả một bên đầu nhức nhói. Suốt từ Sáu https://thuviensach.vn Kho sang Xi măng, trên sông Cấm, Tam Bạc, sông Lấp, ở các bến tàu từ của Tây điếc sang tay ông ký Bưởi đến các bến của hãng Thuận Thái, Phúc Sinh, cụ Ước đã làm ở đâu thì mẹ La cũng làm ở đấy. Mẹ chỉ đội than. Từ năm mười hai mười ba, nay mẹ đã ba mươi bảy. Người ta thường gọi mẹ là cháu bảy mươi đời của bà Nữ Oa lưu lạc đến cái đất Hải Phòng này. Mẹ đã đội hết cả mấy quả núi than Hòn Gai, Đông Triều! - Cái mồm mày rộng, cái lỗ mũi mày huếch thế kia, mày uống được cả rượu, ăn được cả thịt chó, thì làm gì mà mày chả túng, chả khổ, chả rách? Nghe người ta nói, mẹ La chỉ cười. Mẹ cười và chửi: - Cha tiên nhân chúng nó chứ!... Cả cái mỏ than Hòn Gai, cái nhà băng Năm sao, cái nhà Máy điện, Xi măng, các chủ hiệu tàu của Hải Phòng này... Chúng nó ngoạm vào xương vào tủy người ta, vào quần vào áo người ta, thì còn gì nữa! May mà còn có một cái cố giữ được, không có thì chúng nó cũng ngoạm mất!... Đầu mẹ La đã thành chai, còn da dẻ mẹ thì cóc cáy lại. Những buổi làm than luyện, ai cũng phải trát bùn vào mặt, vào cổ, vào tay để khỏi rộp vì mạt than và hắc ín. Duy có mẹ La chẳng trát bùn và cũng chẳng trùm khăn gì hết. Mấy cụ già làm cùng với mẹ La thấy mẹ cứ đầu không dưới giời nắng chang chang đều lè lưỡi! Bên cạnh sẹo ở đỉnh đầu, mẹ La còn hàng chục cái sẹo khác. Cái vì leo cầu trượt ngã. Cái vì hàng rơi, sắt đổ. Cái vì thằng chồng nó đánh. Cái thằng bạc ác bất nhân kia! Nỡ nào đương bữa ăn nó cầm cả cái bát ô tô đựng canh hắt vào mặt người ta, rồi cứ thế nó ghè xuống đầu, xuống gáy người ta. Các trận đòn giận cá chém thớt, khảo tiền đi uống rượu và đánh xóc đĩa ấy, làm mẹ có trận ốm hàng nửa tháng. Ốm no bò dậy, mẹ La lại đi đội than. Thằng chồng lại mò về. Vai mẹ, lưng mẹ, nó cũng đánh phũ như thế. Bạ cái gì vớ được nó dần cái ấy. Có lần ở chung với ông hàng phở, nó vớ lấy cái xương ống cẳng bò mà thụi mà giọt. Quân thiên lôi hà bá trị! Những hôm giở giời như hôm nay mà phải làm cố, càng https://thuviensach.vn nghĩ đến những trận đòn bị liên chi hồ điệp, mẹ càng thấy phải từ nó... từ nó... Bụi than bết với mồ hôi đã làm đen nhẻm cả mặt mũi mẹ La. Trông mẹ chỉ còn hai con mắt trắng chớp chớp, và cặp môi đỏ nhợt mấp máy! Nhiều lúc mồ hôi rỉ cả xuống mắt, mẹ La chỉ nhắm chặt lại, chớp chớp mấy cái cho tan đi. Khổ nhất là những lúc đương đi trên cầu. Cầu rùng rình trên mặt sông và trên những cọc nhọn hoắt, người khác đi sau cứ giục. Mẹ La cứ phải cứng mắt ra, chịu xót, đi mò như người bịt mắt đi dây làm xiếc. Cho tới lúc đổ ào thúng than xuống đống, ném cái thẻ tre vào ngăn gỗ để ghi công, bước trở ra, mẹ La mới cúi cúi mặt lấy một ngón tay khều lần vạt áo trong lên mà dụi nhẹ con mắt. Cái ống thẻ của mẹ đã được non nửa rồi. Buổi nay nếu mẹ làm đến mười giờ đêm mẹ sẽ được bảy hào hay ít nhất cũng sáu hào. Tuần gạo cho mẹ cho con ăn no đấy. "Cái con động đực đi đâu mà mất mày mất mặt thế này?!". Mẹ La lại rủa thầm Dâng. Chợt có tiếng "cháo lòng...tiết canh..." của bác hàng xứ Nghệ rao ở cạnh hàng nước dưới gốc xoan tây. Tới giờ mẹ La mới để ý đến. Mẹ lại càng sốt ruột. Thường lệ bác cháo lòng đến là gần mười giờ. Bác chỉ bán quệt nữa ở đây là hết hàng. Đổ xong thúng than, mẹ La cũng theo mấy bà ra hàng uống nước. Cái cồn cào từ sáng tới giờ lại càng dữ. Hai củ khoai của cụ Ước đã veo đi ngay từ lúc bảy giờ. Mẹ La vừa uống nước vừa khịt khịt mũi. Mùi hạt tiêu, mùi húng dổi, mùi lạc, mùi dồi mỡ xương sông thoảng đến rõ từng vị một. Đưa mắt nhìn đã thấy mấy bác chân sào lên đánh chén. Ba bát tiết canh đỏ rói lổn nhổn như hoa như vẽ những nhân gan, sụn nạc, lạc rang, hành, húng. Lại còn một đĩa tây lòng, hai cút rượu và đĩa rau thơm đầy có ngọn. Mẹ La nuốt nước bọt đánh ực, quay vội mặt đi. Nhưng xuống đến sà lan, đỡ thúng than lên đầu mẹ lại thấy đau chói ở bên óc, và mẹ bước đi thấy trong bụng cứ róc rách, lục sục, mẹ La lại thấy thèm. Thôi! Buổi này mẹ làm được tiền thì cũng phải ăn chứ. Mẹ ăn một bát tiết canh hai xu thôi. https://thuviensach.vn Tiết canh mát, hạ hỏa, có khi mẹ đỡ nhói đầu cũng nên. Rồi mẹ ăn xu cháo lòng, thêm một xu gan. Tất cả bốn xu thôi mà. Đội cố lấy chục thẻ. Nhất là được ăn bát tiết canh. Đến hơn năm nay mẹ không đụng đến cái món này. Thôi! Hôm nay... Lên bờ đổ xong thúng than, mẹ La nhìn vào bác hàng cháo thái cứ ngọt xớt những miếng gan và dồi mỡ, mẹ La lại nuốt nước bọt nhưng quay mặt đi. Tiếng rao vẫn lanh lảnh. Mẹ La lại nhìn. Mẹ thấy trong tủ kính chỉ còn mấy khúc dồi tiết, gan và dạ dày... Chợt mẹ La quăng thúng xuống gốc cây, chạy đến một người đàn bà đeo hoa đeo xuyến, trên đầu gối lùm lùm một cái thúng sơn đựng tiền, tráp giầu và cam quýt, ngồi bệ vệ nói chuyện với mấy ông chủ thuyền: - Thưa bà cho em vay thêm năm xu nữa. - Mẹ La ngượng ngùng hỏi. - Lại vay! Sáng hai hào của tôi rồi. - Bà cho em vay năm xu nữa thôi... Em mua cho các cháu năm xu lòng. - Chỉ được cái thế! Chưa hết buổi làm đã lấy hết lần này sang lần khác! Tối nay phải ở lại làm cho xong để sà lan của ông chủ còn về Cửa Ông đấy! - Ông chủ nhé! - Mụ nọ quay ra cười với bọn khách - Chúng nó bốc xong sớm, còn mấy tấn than lẻ, ông phải bớt cho đấy. Mụ nhón lấy đồng kền năm xu quẳng vào bàn tay mẹ La đen như nhọ chảo và run run. Mẹ La cầm tiền đứng dậy cười, tong tả đến hàng cháo lòng: - Bác cho em khúc dồi và miếng gan này. - Có mua cả thì tôi bán. - Nhà em chỉ mua ba xu về cho các cháu. https://thuviensach.vn - Đã bảo ai mua cả tôi mới thái. - Thì nhà tôi mua năm xu vậy. Bác cứ cho các cháu chỗ gan và dồi ấy. Mẹ La phải mua chung với một bà bạn. Mẹ La xin thêm miếng lá sen nữa để gói. Mẹ đến chỗ treo gạo, rau, mắm. Mẹ nhấc làn xuống, xếp mười con cá khô vào một góc. Mẹ lót một miếng lá chuối khô ngăn ra rồi để gói lòng. Cái vị tiết và xương sông mằn mặn thơm thơm, cái vị gan ngậy ngậy, làm mẹ lại mở gói ra ngắm nghía: - Cái dồi tiết này thằng La thích lắm đây! Cái gan này con bé con ăn sạch cam đây. Không biết đưa về chúng nó có chia nhau yên lành không, không lại đánh nhau ầm cửa ầm nhà lên thì lại quá khổ. Mẹ La nhón một miếng dồi nhai. Rồi thêm một miếng gan. Mẹ đã nhấc lên nhìn miếng dồi nữa. Nhưng mẹ bỏ xuống. Mẹ bỏ xuống miếng dồi và nhấc miếng gan lên nhìn. Nước bọt cứ ừng ực. Mẹ lật đi lật lại hai miếng dồi, miếng gan bé nhất... Nhưng mẹ bày lại rồi gói ghém buộc lạt. Đậy nắp làn lại treo lên chỗ cũ, đoạn mẹ La quay ra lấy thúng đội than. Mẹ vừa đi vừa lẩm nhẩm. Thằng La cõng em chạy tong tong lại hiện ra trước mắt mẹ. Một sáng, mẹ quẳng cái gái cho nó. Nó hỏi nhà có còn cơm nguội không, mẹ bảo hết. Nó xin tiền ăn xôi, mẹ ném ra chiếu cho nó một trinh vừa rít lên: - Chỉ nạo... chỉ được cái nạo tiền! Còn một trinh đây, mày với cái gái con mua khoai mà ăn. Thằng La xốc em lên lưng, chạy theo mẹ, bĩu cái mồm ra nhè nhè: - Đây tao còn một trinh đây... Mày với cái gái con mua khoai mà ăn... Hai đứa được những một trinh... Những một trinh mua khoai... Cõng em vẹo cả xương sườn... Mẹ thương mẹ cho những một trinh mua kho...oai..ai... https://thuviensach.vn Nhớ lại câu gai ngạnh xếu mếu của thằng con, mẹ La lại cười: - Cha tổ bố con với cái như thế đấy! Hôm nay những năm xu lòng thì con còn đay mẹ không? Thoáng thấy Dâng tong tả những nón guốc ở trên cầu Carông đi xuống, mẹ La quay ngoắt lại. Mẹ chạy đến, lườm dài, gí ngón tay vào trán Dâng: - Không biết phải lòng phải mặt, hẹn hò chuyện trò với thằng nào mà đến bây giờ mới vác mặt sang hở cô ả? Thấy Dâng càng hơn hớn nét mặt, mẹ La càng nguýt và xỉa xói: - Đây là ghét cái mặt nhà cô lắm rồi đấy! Đây hú hồn hú vía nhà cô từ nãy đến giờ. Dào! Hôm nay tiền đâu mà sắm sửa nhiều thế này? Dạo này... ấy lắm rồi đấy! Rồi đấy...! *** Dâng tay xách nách mang các thứ về đến hàng. Khi Thanh đứng lên đỡ cái làn và nón guốc của Dâng, Dâng lại cúi đầu, khe khẽ nói: - Cháu xếp ghế, xếp tủ hàng rồi thì... về ạ. Thanh nhấc cái ghế dài: - Gửi cái ghế này ở đâu? Tôi dọn với... - Cậu giáo mặc cháu. Trống ngực Dâng còn đương đập rối lên vì sự tính toán phải sắp xếp gánh hàng và đồ sắm thế nào cho gọn, thì cái Ngọt hớt hải chạy đến, đầu https://thuviensach.vn tóc rũ rượi, ôm chằm lấy Dâng: - Chị Dâng ơi! Quay thấy Thanh, Ngọt cũng gọi: - Cậu giáo ơi! Rồi Ngọt òa lên: - Cậu giáo ơi! Chị Dâng ơi! Ông ở nhà mất rồi! Thế này thì nhà cháu chết mất, giời ơi!... - Giời ơi! Ông chết rồi, hở Ngọt ơi! Cậu giáo ơi! Nhà cháu chết mất thôi... Dâng và Ngọt ríu cả người lại mà khóc với nhau. Thanh không khóc được. Một cảm giác đau xót, bàng hoàng, xoắn xé người Thanh. Thanh cố sức mới giữ được nước mắt và những tiếng nấc. - Cụ Ước mất rồi? Cụ Ước chết thế nào? Cụ Ước thế nào mà chết được? Cái Ngọt vừa khóc vừa kể: - Sáng ông cháu không ăn gì cả. Đến tám giờ ông cháu đương ngồi ở chõng nhìn ra đường thì gọi thầy cháu: "Bố Dâng nó ơi! Cả cái Ngọt nữa! Chúng mày lại đây". Thày cháu đến, ông cháu níu lấy cánh tay thầy cháu bảo: "Bố mày đỡ tao nằm xuống. Gọi thêm người khiêng tao vào nhà. Tao đi đây... Tao đi bây giờ kể cũng tiếc đấy... Nhưng còn đời chúng mày... Ừ còn đời chúng mày. .. Thôi tao đi..." Thế là ông cháu chết! Ông ơi!... Cái Ngọt lại òa lên. Mãi nó mới lại cất lên tiếng: https://thuviensach.vn - Ông cháu cứ thế thỉu đi. Mắt nhắm rồi mà mặt cứ tươi như người vừa đi uống rượu ăn cỗ về. Cậu giáo ơi! Chị Dâng ơi! ... Ông ơi!... Ngọt mượn cái đòn gánh dập quẩy các thứ vặt. Dâng vẫn gánh cái hòm kính và giành nước. Bên nách lại đèo thêm hòn gạch tây tráng men của ông cụ Ước kiếm được để vừa làm ghế vừa đẹn bu gà. Hai chị em vừa đi vừa khóc. Dâng cứ chực vấp ngã. Giời đất tối sầm ở trên đầu, ở trước mặt Dâng. Thanh và Ngọt phải chạy theo mà vẫn không kịp. Đầu óc Thanh lắm phút tưởng đến bung ra. Cụ Ước chỉ là họ xa với bố Dâng. Hai chú cháu dễ đến ba mươi năm nay mới lại gặp nhau. Thanh dọn nhà đến xóm Cấm được nửa tháng thì nhà Dâng tìm được cụ Ước, dọn đến sau. Cũng như chị em Dâng, Thanh thấy cụ Ước thật là một người ông. Một người ông ruột thịt chắc cũng chỉ đến như thế. Nhưng cụ Ước chết rồi! Thanh về bây giờ chỉ còn xem mặt ông cụ một lần sau hết. Bao nhiêu chuyện, bao nhiêu dáng dấp của ông cụ còn rành rành ở bên tai, ở trước mắt Thanh. Cái trán ông cụ hói, đôi mắt ông cụ sáng, bộ mày rậm có sợi rủ cả xuống mắt, bộ râu cũng rậm, cũng bạc, làm quai hàm ông cụ bạnh thêm. Lúc ngồi bên, lúc đi theo ông cụ, Thanh đều tưởng như sống với một ông lão cổ tích, thần tiên hay lịch sử nào vậy. Giời ơi! Con đường ra Sáu Kho kia mới hôm nào ông cụ còn trỏ tay bảo Thanh về cái lai lịch của nó và thuở trai tráng của ông cụ: - Ngày xưa ngoài ấy chỉ có mấy xóm chài lưới. Ông bố nuôi tôi ở đây. Hai bố con đi lưới thu cho chủ thuyền. Tây sang được mấy năm thì đuổi dân cắm bãi, mở bến. Thoạt kỳ thủy chỉ có mấy gian nhà cột gỗ lợp lá làm như kiểu nhà sàn trên Thổ, trên Mán! Tôi nghỉ đi lưới theo anh em làm phu, làm cu li cho các chủ Tây. Chuyên chở chưa có tàu hỏa, ô tô gì cả. Toàn bằng xe cút kít bánh gỗ nặng như cái cùm và bằng xe bò, xe ngựa, chở gạo bắp xuống tàu và chở sắt "xà gồ", tôn, lên xây kho. Xe tôi bao giờ cũng chở ba tạ, trên ba tạ. Còn vác, tôi chỉ thua có ông cụ Coóng bên Đông Hưng sang. Ông ấy vác có lần hai tạ, tôi cũng vác hai tạ, vác hai bao gạo, thứ bao https://thuviensach.vn dọc xanh ấy, chạy từ cầu vào kho. Tôi được sáu chuyến, ông ấy chạy mười chuyến mới nghỉ. Hôm ông cụ Ước dẫn Thanh ra Sáu Kho giới thiệu với mấy người quen để hỏi việc xong, ông cụ còn đưa Thanh ra đứng ở ngoài cầu trước kho Đồng Hồ mà trỏ sang nhà máy Xi măng: - Con sông ấy cũng do tay tôi đào đấy. Công ngày chỉ có ba xu thôi. Xu có hình bà đầm ngồi tay chống giáo, đầu đội mũ bện cành thiên tuế. Ăn gạo chỉ mất có một xu. Tôi đào xong sông thì vào làm nhà máy. Nhà máy mỗi khi chạy điện thì phải hàng năm mươi người kéo dây cua roa để chạy mô tơ. Còn lò nung thì phải đội đá, đội đất lên xếp. Cái lò cao như nhà gác ba tầng, có người rơi xuống đấy cháy thui như con bò. Chỉ những kéo dây da, vác thùng xi măng và đội đá mà vai, lưng, đầu không chỗ nào không thành chai, thành sẹo hết!... Cụ Ước quay phía khác: - Còn cái con sông Lấp này cũng do tay tôi khơi rồi lại do tay tôi lấp. Cái khu phố Khách, chợ Sắt toàn là đầm là bãi lấp bằng đất con sông Lấp. Thằng Tây nó khơi con sông Lấp là tính việc to lắm, sâu xa lắm. Chúng nó từ quan đầu tỉnh đến nhà buôn các sở mỏ rồi đến sen đầm, binh lính quần tụ lại với nhau ở riêng một khu có sông bao chung quanh như hào lũy ấy. Động rạng gì thì trại lính pháo thủ bên kia Hạ Lý, trại lính Cátdem bên này phố Tây, cứu ứng cho nhau, lương thực thì đã có hiệu Tây, hiệu Khách... dân ta ở ngoài rìa có nổi lên thì chúng nó bắn chết hết... Thằng chủ Carông thì định đóng tàu to và chữa ngay các tàu ngoại quốc ở Hải Phòng này. Tàu ngoài Sáu Kho cứ việc vào "đà" sông Lấp. Sở ngay cạnh đà chuyển máy chữa. Nhưng không hiểu về sau công ty bên Tây nghĩ sao lại không mở mang nữa! Bàn tay cụ Ước vẫn chao vẫy như cánh chim: https://thuviensach.vn - Cái bến tàu Tây điếc thì tôi xe gạch, đục đá xây. Rồi tôi làm gỗ, làm sắt dưới tàu Bình Chuẩn của ông ký Bưởi đóng để chạy đường Sà Goòng, cạnh tranh với hãng tàu Năm sao. Hôm tàu Bình Chuẩn "cao xế" (2)tôi mới lên bờ, anh em cùng làm dưới tàu ép tôi uống một bữa rượu, cha sinh mẹ đẻ chưa bao giờ tôi say đến như thế. Tôi phải bò từ dưới tàu lên bờ, rồi từ bờ không hiểu đi đứng thế nào mà về đến nhà được. Khi ông ký Bưởi thua kiện hết nghiệp lại bán lại tàu cho nhà Xôpha, tôi ra làm đá ngoài Tràng Kênh, rồi lại đi thuyền Trà Cổ. Nếu không bị cái quỷ ho này thì tôi không chịu ở đâu nóng chỗ... tôi còn đi làm...tôi còn đi... ----- (2) Cao xế: hạ thủy chạy thử. Cụ Ước khòm khòm cái lưng, bộ lông mày rậm đã bạc hết nhíu lại, đôi mắt sáng chớp chớp: - Hải Phòng giờ thay đổi lắm rồi! Còn phải thay đổi nữa! Tôi phải sống mà trông thời thế vần xoay... Cậu giáo cứ ở đây với tôi. Cá chỉ lo không gặp được nước thôi! ... Cá chỉ lo không gặp được nước thôi!... Tôi phải sống mà trông thời thế vần xoay... Bố mày đỡ tao nằm xuống... Tao đi đây... Con sông Xi măng cũng do tay tôi đào. Cái bến tàu Tây điếc... tôi còn đi làm...tôi còn đi... - Những câu nói của cụ Ước lại xoắn lấy tâm trí Thanh, vang lên, cuồn cuộn như sóng bão. Bây giờ đến lượt Thanh òa lên khóc. Thanh khóc thầm. Cổ họng ứ ứ... Tim phổi ngột nghẹt... Có thật cụ Ước chết rồi không? Sao cụ Ước lại chết được? Biết đâu khi Thanh về cụ đã hồi lại? Có cách gì làm cụ Ước sống lại bây giờ? Có cách gì làm cho những người như cụ Ước không chết được? Gánh giành nước đi trước, Dâng cứ hết vạt áo bên này lại sang vạt áo bên kia rồi lại đến cánh tay áo chùi nước mắt. Dâng lại thấy bố con Dâng https://thuviensach.vn bơ vơ khốn khó vô cùng. Cái cảnh đồng đất nước người với hai bàn tay trắng lại như hang như vực ở trước mặt Dâng. Nhưng bố con Dâng ra đến đây cũng là cùng đường rồi. Gieo neo, hung dữ, khốn khó thế chứ hơn thế nữa bố con Dâng cũng chỉ còn biết nhờ giời trông lại cho, và nhờ những người thân cận hiền lành cùng cảnh nghèo khổ ở chung quanh. Dâng cũng ở Nam Định, làng vùng bể. Cái năm đổ cây nước là năm mẹ Dâng có mang Dâng. Giữa lúc mưa bão mẹ Dâng giở dạ. Một mình ở cái túp cuối làng. Bố Dâng đi ở cày làng bên. Thấy nhà cửa trâu bò bị cuốn cả đi, bố Dâng cứ bơi về nhà. Ông ghép hai cánh phản mục lại, bồng vợ lên. Xếp được thúng quần áo, cái bát hương, hũ gạo và con chó con mới mua lên phản thì nước đánh băng búi tre đằng sau nhà đưa toang nhà đi. Mẹ Dâng không hiểu ôm hũ gạo và con chó thế nào mà buột mất. Mẹ Dâng sinh nở tám lần. Bố Dâng từ ngày vợ chết và kém mắt thì ở nhà. Quanh quẩn ai mượn gì làm nấy. Dâng một dạo đi ở trâu nhưng sau cũng ở nhà lần hồi với bố. Dâng chuyên bắt cua bán cho mấy hàng bún riêu ở chợ huyện. Từ ngày mẹ Dâng mất, năm bố con quanh năm chỉ được ngày bữa cháo và bữa cơm độn. Đến ngày mùa Dâng đi gặt cho người ta. Cua thì bán được đắt, nhà mới được hai bữa cơm no. Giêng hai năm nay đói kém quá, củ chuối củ lăn cũng không còn mà ăn nữa. Bòn được một giỏ cua đầy ra chợ phải nói như van như lạy mới đổi được lưng bát gạo. Những người nghèo đói trong làng nghe các cha về làm phúc kéo nhau đi phu Tân thế giới gần hết. Những người có bà con thân thuộc ở Thái Nguyên, Bắc Giang thì lại gồng gánh đưa nhau lên làm ấp. Hàng nửa tháng nhà Dâng chỉ lo được cho hai đứa bé mỗi đứa ngày một bát cháo. Bố Dâng đánh liều còn miếng đất và gian nhà bán nốt lấy tiền giả nợ còn thì đong gạo và lấy mấy suất tàu ra Hải Phòng tìm cụ Ước. Thanh cùng đi chuyến tàu hôm ấy. Đống gồng gánh nhà Thanh xếp cùng khoang với nhà Dâng. Thanh đã để ý đến vẻ lo sợ xớn xác trên nét mặt từ cha Dâng đến Dâng, đến Ngọt. https://thuviensach.vn Thanh đã ngờ, một là trong gánh nhà Dâng có hàng lậu, đồ gì phi pháp, hai là có sự gian lậu về cước vé. Lúc mại bản đi soát vé hành khách và khám hàng, Thanh càng hồi hộp. Nhà Dâng năm người chỉ có hai vé rưỡi. Bó giường chiếu tre lạt thừng chão rổ rá lại không có cước. Cha Dâng lạy van, xin thế nào cũng không được. Mại bản nhất định đuổi chị em Dâng, và quẳng đồ lên bến. Cả thằng em bé út của Dâng cũng xanh xám cả mặt lại. Bố con cứ ríu lấy nhau và quờ quạng giữ lấy đồ đạc. Giữa dòng sông rộng, con tàu xuôi nước băng băng. Trên boong, hàng phở hàng cơm khách ăn ồn ồn như chợ. Ở mấy đám chắn, xóc đĩa lại càng hỗn loạn. Bố con Dâng càng ngồi chúi vào nhau như bó củi rào. Tay cha Dâng cố khoàng ra ôm lấy thằng con bé và đống quần áo nồi niêu bị hai thằng quýt tàu dỡ ra tung tóe. Không ai khóc. Nhưng chỉ một người rân rấn nước mắt là tất cả sẽ òa lên. Hành khách xúm xem, có mấy người sốt ruột giục cha Dâng đừng gan nữa, bố con có nhịn đói thì nhịn, còn tiền thì phải lần ra mà giả cước vé cho đủ. Tàu bè sông nước thế này mà cứ để ầm ĩ loạn cả lên! Còi tàu đã rúc lần thứ hai. Nước sông tung sóng vào cả quầy tàu. Từ mạn bên trái tàu đương nhích sang bên phải, quay dần lái để cặp bến. Mau lòi tiền ra không cả nhà bị quẳng lên bờ, còn đồ đạc thì bị giữ lại thôi! Bao nhiêu bầu đoàn thê tử ở boong dưới cũng xơ xác, có kẻ ốm sắp chết xin được cơm mà không ăn được kia, cũng phải giả đủ vé nữa là. - Khốn nạn!... Khốn nạn!... Bố con nhà tôi mà còn đồng nào trong người thì quan ôn thần dịch bắt hết bố con nhà tôi đi!... Quan chủ ơi! Giời làm đói kém, chúng con túng đói quá ra đi... Tên mại bản, quần bằng thứ xuyến bóng như lĩnh, cạp bỏ lá tọa hở một ngấn bụng rốn mỡ chảy xệ, áo chui đầu cụt tay cuốn lên, hai vú thây lẩy hai cái lông nốt ruồi to bằng hai hột ngô, y cứ đứng phập phèo ở góc https://thuviensach.vn miệng điếu thuốc lá, mồm he hé chành ra mấy chiếc răng vàng. Mặc cha Dâng lạy van, y khuỳnh tay vào mạng mỡ càng nhìn đi đâu ấy. Còn hai thằng quýt, quần đùi đen, tóc móng lừa, trần trùng trục, cứ lăm le giật lấy gồng gánh và xách tay hai đứa bé ném lên bờ... Còi tàu lại rúc ồm ồm lộng óc. Luồng nước như bị xé ra, tung bọt lên cả boong trên. Tàu nghiêng hút một cái, người cha đã nhoài ra trước mặt mại bản, cúi rạp xuống dưới chân y: - Con lạy quan chủ. Thật là bố con chúng con ở nhà quê đói quá liều mà đi... Cả nhà còn được đồng hai thì lấy cả vé rồi. Con mà còn đồng xu mua nước uống cho các con con thì... - Hầy! Tỉu hà má cái nị (3)... ----- (3) Ối à! Cái con mẹ mày! Cái cằm xệ ấy trễ xuống, hai hàm răng những vàng là vàng rít lại. Tên mại bản khạc nhổ rồi ngoắt đi. Theo lệnh của cái bàn tay thù lù một chiếc nhẫn vàng của lão mại bản vẫy lên, hai thằng quýt xông vào đám bố con Dâng giằng lấy gánh đồ. Cái thằng béo đen hai tay xách hai cánh tay hai đứa bé con xoạc lên như hai con chó nhách. Cha Dâng, Dâng, Ngọt rú lên, òa khóc. Thanh đương bưng trán vùng dậy. Thanh rẽ hai người đàn bà bế con, bước đến, giơ tay ngăn: - Tôi giả cho... tôi giả... Mọi người giật mình. Tiếng ồn ào bỗng bặt. Mẹ Thanh tay vẫn cầm tràng hạt đâm bổ đến, níu giật áo Thanh lại: https://thuviensach.vn - Giêsu lạy chúa tôi! Nhà thì cũng làm gì có tiền hở con? Thanh nói gần như người bị bóp cổ: - Có! Có! Không có tiền nhưng có thứ... - Giêsu! Thứ gì thế con? Còn có thứ gì đâu! Mọi người bần bật nhìn vào Thanh. Thanh bước như trong cơn mê đến cái gánh của mẹ mà Ngơ cũng đương ôm lấy. Thanh móc trong cái tay nải của mẹ cái mũ dạ bịt tai lót da rái cá và rút trong gói sách của mình cuốn tự vị. Mẹ Thanh hét lên, vồ lấy cái mũ: - Giêsu! Giêsu! Sao lại thế? Sao lại thế! Thanh hổn hển: - Mẹ để con... thôi mẹ để con... Thanh gỡ tay mẹ run run và lạnh nhớp như tay người hấp hối. Thanh đến giơ ra trước cặp mắt trợn tròn của tên mại bản: - Đây hai thứ, chú xem thứ nào có thể trừ được tiền vé thì chú lấy. Một thứ không đủ chú lấy cả hai cũng được... - Tỉu hà má cái nị! Hầy à... Hầy à... Hàm răng vàng lại khít lại, khạc nhổ. Y còn chửi làu nhàu nữa. Nhưng sau một lúc quặm mắt nhìn, y hất cánh tay béo nẫn lên, giật lấy cái mũ dạ bịt tai vứt vào gầm ghế. Tay trái vứt xong, tay phải y giật cuốn tự vị, lộn ngược hai bên bìa như kiểu giữ cánh khuỷu gà vịt để cắt tiết. Y lắc lắc, giũ giũ mấy cái rồi y giở soàn soạt xem bên trong. Cuốn sách gáy còn nguyên gờ, chữ vàng còn nổi nhũ, hình người con gái ghé miệng thổi nhẹ cho bay tung những phấn hoa nét hãy còn đen https://thuviensach.vn nhánh ở cặp mắt mi cong. Đó là cái phần thưởng cuối cùng của một đời học sinh của Thanh. Thanh chỉ dám mở xem hôm lĩnh thưởng ra về, và mở ra cho mẹ xem lần mẹ Thanh nhìn Thanh sắp gói cất đi, đặn đà muốn bảo gì Thanh lại thôi. Thanh còn cuốn tự vị cũ. Thanh phải dằn sự kích thích và qua không biết bao nhiêu phen mới không lấy cuốn mới ra tra... Lật đi lật lại, dộng xuống nhấc lên tam tứ phen nữa, tên mại bản lẳng cuốn sách vào cái làn đựng tiền của thằng quýt. Y làu nhàu chửi thêm mấy câu nữa rồi lạch bạch đi chỗ khác. Thanh tối sầm cả mặt. Thanh không dám nhìn theo. Ruột gan Thanh như bị xé, bị rứt. Còn Dâng, nước mắt của Dâng bỗng như khô đi. Dâng nhìn Thanh trân trân. Mãi lúc Thanh lách đám người xem, đến trước tên mại bản, Dâng mới biết có Thanh ngồi ở trên ghế xê xế chỗ Dâng và Dâng mới dám nhìn thẳng vào một người lạ và người đó là con trai ăn vận sạch sẽ nho nhã. Dưới trán Dâng nhói một cái. Không phải đau nhói vì cái vết thương cũ ngày Dâng lọt lòng mẹ, cha Dâng đỡ lấy cho mẹ Dâng, đâm cả mảnh nứa vào đầu con, mấy hôm vẫn còn rỉ máu. Cái nhói buốt của sự bàng hoàng này Dâng không thể sao hiểu được, lần thứ nhất nó đến trong trí nghĩ Dâng... Nửa tháng sau, đột nhiên Thanh thấy cụ Ước đưa cha Dâng và Dâng về nhà. Thanh đương nằm đọc sách thì thấy tiếng gồng gánh lịch kịch, tiếng chào run rẩy. Phải! Chính là người cha gầy, ngờ ngạc, cao lêu đêu và đứa con gái trán nứt, dỏng dớt ở gần chỗ Ngơ ngồi. Cả năm bố con đã gầy lại gầy thêm. Nhất là người bố, hốc hác quá thể, tiếng nói cứ khàn khàn phào phào. Một hôm Thanh đương băn khoăn không hiểu cụ Ước về Nam Định làm gì thì hai hôm sau cũng vào lúc gà gáy sáng, ông cụ vào nhà Thanh cầm cuốn tự vị bọc trong vuông lụa điều đưa cho Thanh: - Phải về Nam Định chứ phải vào đến Sài Gòn hay sang Hướng Coỏng tôi cũng tìm được sách, chuộc lại sách cho cậu giáo. https://thuviensach.vn Cụ Ước của Dâng chết rồi! Cụ Ước của Thanh chết rồi! Cụ Ước của bà con xóm Cấm chết rồi! Cụ Ước lúc gà gáy sáng nay còn sống hỏi Thanh những câu hỏi giờ đã chết rồi! Thanh, Dâng và Ngọt đến đầu ngõ đã thấy trẻ con cõng em, ẵm cháu, tong tả rủ nhau vào xóm trong. Ông già, bà lão, đàn ông, đàn bà con mọn vòng trong vòng ngoài ở cửa. Thanh lách mãi mới vào được nhà. Cụ Ước đặt nằm ở trên giường của cụ kê lại chính giữa nhà. Ánh nắng rọi qua khe vách khe cửa liếp phía sau chiếu vào nhà những dải sáng như dải quạt lúc mặt trời rạng đông. Tấm màn gió phập phồng và hửng đào thêm. Ông cụ đắp chiếc chăn sợi đỏ kéo lên quá ngực. Hai tay giao nhau trên bụng mềm mại, ung dung. Cặp mắt lim dim dưới đôi mày rậm bạc phơ. Miệng hơi mỉm. Ông cụ như nằm ngủ trưa mọi ngày về nghỉ hàng, hay như khi vừa kể xong một câu chuyện vẫn còn thấy kỳ. https://thuviensach.vn NGUYÊN HỒNG TOÀN TẬP 3 Nguyên Hồng www.dtv-ebook.com Sóng Gầm Chương 3 Có tiếng chó hú lên, chạy hồng hộc rồi có tiếng bước chân cồng cộc đi ra cổng. Bọn ăn mày nhốn nháo quơ những bị, gậy, nón rồi dạt sang hai bên cổng. Mấy người mẹ ôm vội con vào người: "Nào!...Nào!... Có nín đi không nào! Cụ bõ Quý đã ra rồi kia kìa. Còn khóc nữa cụ bõ cho chó cắn xổ ruột ra..." Chiếc chân gỗ bước lia đi, chung quanh quấn quýt có hàng chục con chó vằn, gio, vàng. Con nào cũng tai vểnh, cao đến ngực người ta, lưỡi dài, nanh nhọn hoắt, trông như những con beo, con báo. Một đám người khác nhấp nhỏm từ sáng đến giờ ở cổng, khi thấy bõ Quý đi ra thì không giãn ra như bọn ăn mày mà vội vàng chạy đến cổng sắt, mặc kệ cả đàn chó chồm đến, bổ móng, nhăn nanh ở trước mặt họ. Người nào người ấy cũng lỉnh kỉnh quả sơn, khay, tay nải, thúng thanh và cả gồng gánh nữa. - Cụ bõ ơi! Cho cháu vào nào. - Cháu mang đồ lỡi chờ từ sáng sớm rồi đây. - Cụ bõ ơi! Cháu ở dưới Đồ Sơn lên mang tôm rồng cụ Cố dặn đây. - Cụ bõ ơi! Hôm qua cụ bõ đã trình cụ Cố cho nhà cháu rồi mà. Có bà cụ già mù cháu dắt đi. Có người chửa ì ạch mãi mới ngồi xuống đứng lên được. Có mấy người ô cắp nách, khăn xếp xỏ vào cánh tay, lăm lăm trên tay cái khay khảm phủ vải điều xếp đầy chè tàu, cam. Gánh thì đầy https://thuviensach.vn trứng, gạo tám xoan. Gánh thì nặng cật sức những đồ đồng, đồ sứ cổ. Mấy người đàn bà trên các chợ cũng cố khoác cái áo dài mới, đi guốc, đi dép, nhấp nha nhấp nhỏm. Nhưng không ai được vào cả. Cái roi song bịt đồng của bõ Quý giơ lên xua xua. Y không thèm đáp nhời ai một tiếng. Trong khi ấy, đàn chó cứ luôn luôn xông đến cánh cổng mà gầm gừ bổ lên, chồm xuống. Đồng hồ phòng khách nhà dưới mới có tám giờ rưỡi, bõ Quý vẫn không tin, lộc cộc đến tận chân cột nheo mắt nhìn. Hai chiếc kim bằng hai chiếc đũa xoạc đúng ở số 8 và số 6. Hắn lại lộc cộc giở về cái nhà của hắn ở gần cổng, vào ngồi trên tấm phản ghé trông ra ngoài. Mắt hắn lim dim. Cái đầu trọc gật gù. Miệng hắn không ra cười cũng không ra hờn giận, môi mím mím, góc miệng xệch ra. Thỉnh thoảng hắn lại gõ roi coong coóc xuống cái chân gỗ. Trong đầu óc hắn không gợn ra một ý nghĩ gì, một hình ảnh nào rõ rệt cả, mà có rất nhiều ý nghĩ, rất nhiều hình ảnh cứ nhấp nhô, lờn vờn, rì rầm như những con muỗi mát khiến hắn cứ thấy buồn buồn ấm ách thế nào ấy. Cứ những giây phút hắn sắp ríu mắt lại ngủ thì hắn lại phải choàng mắt nhìn ra cổng, rậm rậm cái mẩu gỗ bịt da của chân giả xuống nền nhà và lại gõ roi. Tất cả thần kinh của hắn lại căng dần. Hắn lại chờ bên trong kia có tiếng gọi cất lên, đặc biệt là tiếng sang sảng của cụ Cố hay tiếng lanh lảnh của mợ Tú, - những tiếng, những giọng người nói ấy không bao giờ hắn dám nghĩ đến một ngày nào kia hắn lại không còn được nghe thấy. Nghĩa là ngày đó sự sống của hắn không còn được nhắc đến, cái nghĩa lý của đời hắn mất đi... - Bõ Quý truyền cho những con mẹ phán, mẹ giáo ấy vào hầu. - Bõ Quý cho cái thằng lý Trung Hành ấy đem đồ lỡi vào. https://thuviensach.vn - Bõ Quý! Lão chủ thuyền mành ấy thì đến ngày mai cho vào hầu. - Bõ Quý hỏi xem bọn ấy có đem vàng hay văn tự nhà cửa đến hầu không? - Bõ Quý cho vào cho Cố hỏi. - Bõ Quý! Ô tô của bề trên ở Hà Nội sắp xuống đấy. - Bõ Quý! Hôm nay ông cả và cô Huệ Chi đến ăn cơm tối, chín giờ bõ hãy đóng cổng... Những tiếng ấy cứ vẳng lên cả trong những giấc ngủ chập chờn của bõ Quý. Nhiều đêm hắn thấy như lúc nào cũng có người chầu chực ở ngoài cổng và trong kia thì cụ Cố và mợ Tú vẫn còn gọi hắn. Hắn không đêm nào chợp mắt được lấy hai tiếng đồng hồ. Cái tiếng đàn ngân nga và tiếng chuông điểm giờ côồng côồng lúc nào đánh lên cũng có lão lắng nghe, âm rất lâu bên tai lão. Các xó vườn, góc tường, gốc cây, giàn hoa, nhà củi, ga ra... cứ im lìm một lúc lại choàng dậy vì ánh đèn bấm của hắn sục sạo. Hắn đi đến tận nơi mới bấm đèn, bước chân Cố như bước chân chó sói. Rồi chiếc đèn trong tay hắn vừa dói vào chỗ nào thì hai con chó lài to nhất, dữ nhất, nằm dưới giường hắn vươn dậy đi theo hắn đã chồm đến, còn mấy con chó nằm quanh nhà theo sau thì xả vây chung quanh mà hít mà sục!... Giờ thì bõ Quý ngồi yên, giở cỗ tràng hạt ra đọc kinh, không nhìn ra đường nữa. Ngoài cổng, những ăn mày và những khách của nhà dưới kéo đến đông hơn. Nhiều khách đã văng tục, đẩy dúi đẩy dụi bọn ăn mày lại còn bu đến quanh họ, rồi bảo nhau ngồi riêng hẳn một chỗ xa, lấy giấy nhật trình, lá bàng lót chỗ bệ gạch, gốc cây mà ngồi. Thanh và mẹ cũng ngồi dưới một gốc cây. Không như lúc mới đến, giờ Thanh đã hết choáng váng mà chỉ còn thấy buồn và ngại ngùng. Tuy trại Đức Sinh ở ngay giữa ngõ trên đường https://thuviensach.vn vào xóm nhà Thanh, nhưng khi Thanh đi qua chưa hề đứng lại trông. Cả những khi cái cổng sắt trại Đức Sinh to như cổng tòa đốc lý mở rộng ra đón hàng dãy ô tô đi vào, gấm vóc lụa là nườm nượp, trong nhà yến tiệc sáng trưng, Thanh cũng mặc, tuy người đi bên Thanh giơ tay trỏ vào trại và bảo Thanh trông. Cái cảm giác đen tối và ghê sợ như cái cảm giác qua những cửa đề lao hay những cửa Sở mật thám thường đè xuống tâm trí Thanh thế nào thì những khi qua trại Đức Sinh, qua nhà chủ nhất Xi măng, các nhà băng Đông Dương, Ănglê, nhà riêng hãng Đờvanhxy, Thanh cũng thấy như thế. Đến cả nghe nói về những cái tên nọ, Thanh cũng cố tránh. Có mấy lần bà con hàng xóm hỏi thăm mẹ Thanh và Thanh về những người quen kẻ biết của nhà Thanh ở Hải Phòng, thì mẹ Thanh thường nhắc đến có bá Chính ở trong cái trại nọ. Mẹ Thanh gọi cái người đàn bà đi cân gà vịt cho nhà Thy San và phục dịch cỗ bàn trong trại là "bá nó" hay "bá Chính nhà tôi". Còn Thanh tới khi ra Hải Phòng và Thanh thấy mẹ chuyện với những người hàng xóm, Thanh mới biết mẹ Thanh còn một người chị em đôi con dì họ, và người nọ lại là tay chân có thế, có quyền ở nhà Thy San, ở trại Đức Sinh, và tên là bà Chính. Còn cụ cố Đức Sinh, mẹ Thanh chỉ nói bà cụ là người cùng tỉnh thôi. Thật ra theo chỗ Thanh biết thì cụ Cố còn là bạn đi nhà thờ với bà ngoại Thanh, một dạo lại ở cùng phố với nhau. Kể tuổi thì bà ngoại Thanh hơn Đức Sinh đến mười tuổi. Bà ngoại Thanh cũng gầy yếu nhưng không ốm quá như mẹ Thanh. Luộc bánh nấu chè xong, để hàng cho mẹ Thanh bán là bà đi nhà thờ. Đức Sinh cũng chăm đi nhà thờ như thế. Bà ngoại Thanh và Đức Sinh còn có một tính đặc biệt nữa là giữ chỗ ngồi. Cả hàng xứ đều biết dưới chân tòa giảng là chỗ ngồi của bà ngoại Thanh, còn dưới tượng bà thánh Anna là chỗ ngồi của Đức Sinh. Chiếc chiếu võng của hai bà đem đi theo không cho một ai ngồi ghé vào hết. Lúc hai bà lên chịu lễ thì gấp lại, gửi người quen. Lúc chịu mình thánh xong, hai bà xuống sau cùng, về đến chỗ, làm dấu thánh giá đoạn, mới lại giải chiếu... https://thuviensach.vn Tối hôm bàn tính việc đến trại Đức Sinh để nhờ cậy đường làm ăn sinh sống, mẹ Thanh đắn đo mãi mới dám ngỏ ý với Thanh. Bà vào chuyện: - Nhà Chính thì tao thấy nó vẫn mặn mà và có ý muốn giúp đỡ chị và cháu. Còn bà cụ Sen, ngay đến ngày bà ấy còn bán nước mắm ở trước nhà, tao gặp cũng chẳng chào, đi lễ thì ngồi cách nhau ba bốn cột, vậy thì mình có đến... Không để Thanh có ý kiến, mẹ Thanh nói tiếp, giọng càng run run: - Nhưng chả gì cũng là người cùng giáp, cùng tỉnh. Nhà mình chẳng đến nhờ cậy bao giờ, nay cứ thử đến xem. Có gì bá Chính nó cũng nói giúp cho... Thanh đã nghĩ đến nước rồi thế nào mẹ Thanh cũng phải đến nhà Đức Sinh và nhờ bà Chính nói lót. Nhưng khi ấy là bước đường cùng kiệt mà mỗi lần tưởng tới Thanh lại bàng hoàng cả người và cố nghĩ rằng chưa phải như thế, nhất là không bao giờ phải như thế. Điều khủng khiếp là Thanh phải đến cả nơi đây nữa mà lại không được việc gì cả. Hay đến đây tuy được việc, nhưng Thanh sẽ đánh đổi bằng một sự hy sinh về nhân cách, phẩm giá thì liệu Thanh có chịu không? Nhưng dù đã cố tưởng tượng tất cả những cảnh đau tủi mà mẹ con Thanh sẽ phải chịu đựng một khi liều đi đến bước này, Thanh vẫn thấy rợn cả người lúc ở nhà ra đi và bước dần đến cái cổng sắt có bõ Quý ngồi gác kia. Đúng mười năm nay, Thanh lại đến gần cái người mà lúc Thanh còn nhỏ thấy như là một thứ yêu, thứ quỷ, thở ra mùi đêm sương và thây chết. Nhưng lần này không phải Thanh chỉ thoáng đến cạnh bõ Quý để rồi bỏ chạy, mà Thanh phải dàn tận mặt y, chào gọi y. Đây rồi! Vẫn cái đầu trọc nhọn, cái mặt da đỏ sùi, cái mũi quắp thây lẩy một miếng thịt thừa tím đen, và cái sắc mặt như thức như ngủ, như mê như điên, nửa ngày nửa đêm... cái mặt người ngày xưa thường hiện ra trong những giấc mơ hoảng hốt của https://thuviensach.vn Thanh nay lại lừ lừ ngay trước mặt Thanh. Ngày Thanh lớn lên theo bà, theo mẹ đi nhà thờ Thanh cũng đã nghe nói đến bõ Quý. Y làm bõ nhà thờ, chuyên việc kéo chuông, trông nom cỗ đòn đám ma và những đồ đạc làm lễ mồ. Khi từng tiếng chuông buồn thảm gióng một kéo lên, Thanh và mấy đứa trẻ cùng phố liền rủ nhau đi xem. Đã nhiều lần bọn Thanh trêu tròng cả bõ Quý. Thanh lẻn lên gác chuông nhìn cái bóng bõ Quý mờ mờ, khập khiễng giật cái thừng dài, to và đen xỉn như cái thòng lọng xử giảo. Chờ lúc y buông dây, tiếng chuông tắt hẳn, y lộc cộc xuống thang, bọn Thanh òa lên ở sau lưng y: "Quỷ Satăng mọc đuôi nghe chuông về chơi với bõ Quý đây này". Rồi chạy vòng quanh các cột để cho y lộc cộc cuồng hét lên đuổi. Cái nghịch thứ hai là rình lúc y ngồi lần tràng hạt, bọn Thanh kiếm những hột móc, hay viên đất làm đạn, lấy ống sùy đồng thổi bắn vào con chó gio của hắn, cho con chó xồ ra, cả hắn và chó rống rít đuổi theo. Cũng vẫn cái roi song mật bịt đồng tụ ấy, những buổi có đám ma to, lễ mồ lớn, bõ Quý đứng gác cổng ra vào nhà thờ để trấn những kẻ nghịch và chỉ bảo bọn phu đòn. Một hôm có đám ma Tây. Cả nhà thờ treo vải đen sao trắng và dựng một cái mồ phủ toàn vòng hoa và thắp hàng trăm ngọn nến. Tây đầm đi nhón từng bước theo sau áo quan. Một cố, hai cụ cầm thánh giá cùng hơn hai chục vừa chú bé, nhà thày và quan viên chức sắc cầm cây nến, cờ, ảnh đi đằng trước. Đám vừa ra khỏi cửa, trẻ con liền ùa theo. Bõ Quý quen lệ cầm roi quất túi bụi. Vô phúc cho y, cái mẩu đồng bịt buột ra, bắn vào đầu một thằng con Tây làm chảy máu. Thằng bé nọ nghe đâu là con những quan phó sứ hay đốc lý gì gì ấy... Bõ Quý bị đuổi. Y xuống gác cổng Trại làm phúc của nhà thờ ông thánh Antong một dạo rồi không hiểu đi đâu. Không biết y còn nhớ Thanh không, chứ Thanh gặp y hôm dọn đồ đi qua cổng trại Đức Sinh, Thanh vẫn thấy y không khác lạ chút nào. Hình như y không già đi, khổ mặt cứ như thế mãi mãi, cứ lạnh lạnh một mùi thịt chết, hơi sương, rình mò, nhai nghiến... Một khổ mặt không phải khổ mặt hơi hướm của người! https://thuviensach.vn Giờ Thanh không còn cách gì trốn tránh được. Tự Thanh chôn chân ở đây để chờ từng phút qua đi, Thanh sẽ đến hẳn trước mặt cái giống ma quái kia. Cánh cổng sẽ mở. Thanh sẽ đi vào đó cùng với những người cùng khốn mà bấy lâu Thanh thường tự hỏi sao họ lại dắt díu nhau chịu những sự bóc áo tháo cày, nặng nề, độc ác như thế, và rồi họ sẽ phải khốn khổ vô cùng một khi bị cái tròng công nợ, ân huệ thít lấy cổ. Những điều đó không một ai không thấy. Không một ai bước đến đây giật cái chuông, nghe tiếng quát hỏi, và nhìn khổ mặt của tên bõ gác cổng đặc biệt nọ mà lại không rợn người, thấy rằng số mệnh mình thế là đã bắt đầu hết của mình rồi! Dù sao cái lo sợ thứ nhất ấy cũng đã qua rồi. Nó đã làm Thanh tê điếng. Chỉ còn cái lo sợ thứ hai. Mẹ con Thanh sẽ gặp ai để nhờ cậy đây? Con dâu Đức Sinh hay Đức Sinh. Cái dáng người bệ vệ đạo đức, cái giọng nói cửa quyền sang sảng, cái cặp mắt sắc như nước nhưng lúc nhìn ai có công việc đến với mình thì lại lim dim cười mỉm như Bụt như Phật - cái cụ cố Đức Sinh ấy cũng làm Thanh từ thuở nhỏ không bao giờ dám đến gần, không bao giờ dám đi qua mặt để chịu những cái nhìn, nghe cái giọng nói của y, tuy Thanh không có dính dáng gì với y cả. Thấy Thanh im lặng vẻ mặt đã hồi hồi tự nhiên, mẹ Thanh đã hơi mừng. Bà lấy thêm miếng trầu ăn và cố lấy giọng vui vẻ tự nhiên: - À mẹ quên không nói với con, hôm mẹ gặp bá Chính nó đương bận nhưng trông thấy mẹ thì nó gọi, xoắn xuýt hỏi chuyện ngay. Nhà nó hỏi mẹ con ra đây từ bao giờ mà không đến trại. Ai mách mối mà mẹ con thuê nhà trong xóm. Rồi hỏi mẹ buôn bán ra sao? Con thôi học đã có công việc gì chưa? Nhà nó cứ chèo kéo mẹ ra hàng bún thang bắt ăn nhưng mẹ không ăn, nhà nó lại mua bánh su sê, bánh cốm, bóc bánh dúi vào tay mời, mẹ phải ăn cái bánh cho nhà nó bằng lòng. Nhà nó hẹn hôm nào không phải phiên chợ Sắt, nhà nó nghỉ không đi cân gà, cân lê ghim cho tàu Tây, thì mẹ con đến trại tìm nhà nó. Đến đây, giọng mẹ Thanh lại run run: https://thuviensach.vn - Tuổi con cũng bằng tuổi thằng Chỉnh em thằng Chính đấy. Thằng Chỉnh nó cùng xin vào trường một ngày với con. Nghe đâu nó với thằng Chính đứng trông coi công việc hàng họ của nhà Thy San bán xuống các tàu to. Tuy giọng run run nhưng mẹ Thanh cố nói cho dõng dạc như để cho cả mấy người gần đấy nghe thấy. Thanh liền cau ngay mặt: - Mẹ! Người mẹ giật thót người vội ngừng lại. Bà cúi tìm miếng cau nhỏ ăn thêm. Để mẹ đỡ bối rối, khổ sở vì sự phản ứng mạnh của mình, Thanh dịu ngay nét mặt: - Mẹ ạ, công việc để chốc nữa gặp bà Chính hãy nói mà... Giây phút sau Thanh lại trông ra đường, cố dằn tâm trí trong cái bứt rứt đã nung nấu lắm rồi. Không thì thôi chứ nghe nhắc đến việc tìm đến trại Đức Sinh, Thanh lại thấy buồn khổ vô cùng. Hai mẹ con Thanh đi là đi cầu phong chứ không dám chắc chắn, tin tưởng gì cả. Điều này tuy ở ngoài mặt và trong giọng nói mẹ Thanh cố xuê xoa, nhưng Thanh thấy tâm trạng mẹ Thanh thật là thê thảm. Những tên người và công việc mà mẹ Thanh cố nhắc đến kia chỉ là để đem hết hơi sức của hy vọng níu lấy thôi! Thanh còn thấy thêm là chỉ níu lấy... một cái bóng. Những... nhà Thy San... tàu Tây... hàng họ... bà Đức Sinh nhiều thần thế với Nhà chung, với các nơi, vân vân... Phải! Công việc và sự làm ăn thịnh vượng, tiền của kiếm như nước ấy là của những ai ai, ở những đâu đâu ấy chứ có dính dáng gì đến Thanh? Thanh trông cậy gì được vào đây? Hy vọng gì ở đây? Ngay cả hai đứa con của người dì họ mà mẹ Thanh cố vơ vào, lại càng thảm hại. Thanh không thể nào gần cận được chúng, chứ không nói đến thân mật nhờ vả nữa! Thằng Chính tiếng làm thư ký sổ sách cho nhà Thy https://thuviensach.vn San nhưng trả lương lại là Đức Sinh. Mà thằng Chính nọ có sống bằng lương đâu? Nguồn sống chính của nó là hàng lậu, hàng ăn cắp thông lưng với bọn làm dưới tàu. Còn nó đi làm là đi ngủ... ngủ đứng, ngủ ngồi, để tối đi cô đầu. Thằng em cũng gần một giuộc với anh. Đi thúc tiền của các con nợ nhà Đức Sinh, nó ăn uống của các người có con ốm sắp chết, của người có bố mù phải đi chạy từng đồng bạc để lót mồm nó từng bữa cơm mà cả nhà người ta phải nhịn cho nó. Nứt mắt ra mà thằng Chính đã bao một con gái nhảy. Chập tối cũng đánh phấn môi son, lượn ở các "đăng xinh". - Mẹ ơi! Khổ lắm! Mẹ ơi! Lác đác đã có những người ế việc ở Sáu Kho về. Cảnh chầu chực ở trước trại Đức Sinh càng hỗn độn. Bốn năm tốp ăn mày mù què từng dây dắt nhau đến. Những người ở các vùng quê, kẻ thì gồng gánh đồ cầm, kẻ thì lễ mễ các của ngon vật lạ để biếu, những người trên phố, trên chợ thêm hàng chục bọn nữa. Đàn chó trong cổng vẫn rít lên, lồng lộn định xổ ra. Bõ Quý vẫn ngồi lần tràng hạt, cái đầu trọc và nhọn, cái khổ mặt ma quái thỉnh thoảng choàng lên, nhớn nhác. Tiếng trẻ con khóc, tiếng những người già yếu rên rỉ. Thanh không dám trông ra đường nữa. Thanh ngồi nép vào gốc bàng, đội sụp cái mũ xuống gần trán. Tuy cái gốc cây Thanh ngồi khuất đi ở xa cổng đến chục thước và cách hẳn chỗ bọn người vay nợ và chạy việc, nhất là không có một người ăn mày nào đến, nhưng Thanh vẫn thấy mặt bừng bừng, da thịt bứt rứt. Thanh chỉ lo những đàn bà con gái ở cùng xóm và mấy người thường chào hỏi Thanh, họ đi làm trên phố và ở Sáu Kho về lúc này bắt gặp mẹ con Thanh. Từ lúc thấy Thanh gắt và Thanh buồn thảm ra mặt thì mẹ Thanh lại rầu ruột vô cùng. Bà cứ rúm rúm nguyên một chỗ ở cái bệ gạch sau cây bàng Thanh ngồi khuất đi. Mặt mày bà lại đăm chiêu. Bà lặng đi mươi phút lại rì rầm đọc kinh mà chỉ có Thanh là biết. Nhưng càng cố cầm lòng cầm trí bà càng phải nghĩ đến bao nhiêu chuyện cũ. https://thuviensach.vn Người mê "cái thằng nhà thày nước da như trứng gà bóc, mắt sáng, môi như môi con gái, lại đàn giỏi kia", không phải chỉ có bà thôi. Mẹ Huệ Chi, người vợ cả của Thy San, cũng ngẩn ngơ vì cha Thanh nữa. Trong đám con gái thơ kinh, mẹ Huệ Chi chỉ chịu thua có bà. Nhà mẹ Huệ Chi khá giả. Bà ngoại Huệ Chi có cửa hàng cau khô to vào bực nhất phố và còn có cả tiền gửi Đức Sinh buôn thêm. Hơn nữa, mẹ Huệ Chi lại đẹp. Huệ Chi ngày nay chỉ là cái gương đúc lại của cô Huệ hàng cau ngày trước, thêm cái trán hơi dô dô của Thy San. Nhưng không hiểu sao cái người thày giáo giỏi đàn ấy lại yêu bà, khiến giữa bà và Huệ tuy không bao giờ ai nói với ai một nhời, nhưng những khi một trong hai người cất tiếng nguyện ngắm hay những lúc thoáng nhìn nhau thì như có dao sắc đâm vào nhau vậy. Cuộc mê say tội lỗi ấy có lẽ cũng chỉ hai người biết với nhau thôi, nếu không vỡ lở ra chuyện con Na có chửa phải trốn đi đẻ. Những người phá việc này có cả Đức Sinh. Là mẹ đỡ đầu của cha Thanh, y chăm nom cho cha Thanh mà làm nhiều người nhà thày khác phải ghen, phải thèm. Có nhiều bà mẹ cũng ghen, cũng thèm vì y. Cha Thanh không những đàn giỏi mà học gì cũng giỏi, cha cố nào cũng quý. Chỉ hăm tám ba mươi là cha Thanh có thể đỗ thày cả. Mẹ thiêng liêng một "cha" trẻ và giỏi giang như cha Thanh là sự mơ ước rực rỡ của bao nhiêu bà trùm, trưởng, chánh trương và nhà giàu có. Câu chuyện xấu xa gớm ghiếc nọ không hiểu Đức Sinh làm thế nào mà là người biết trước nhất. Ngay khi mẹ Thanh đi ra ngoài mà chưa ai trông thấy có bụng cả, thì Đức Sinh đã đem trình ngay cha già chính xứ. Công việc còn đương thẩm xét, cha Thanh vẫn đàn những buổi lễ, buổi chầu, thì các bà trong họ bà thánh Anna và cả giáp An Tĩnh của bà ngoại Thanh cứ đòi đưa mẹ Thanh ra tra vấn. Cha Thanh phải bỏ trốn đi ngay. Hôm ấy không hiểu sao trong người mẹ Thanh cứ như lửa đốt. Mẹ Thanh liều đi nhà thờ. Vào khoảng sẩm tối. Cha Thanh đương xếp chiếc va li gỗ và cây đàn lên xe ở cổng sau nhà chung. Lúc mẹ Thanh bước vào cửa nhà thờ là lúc cha Thanh ngồi trên xe trông ngoái lại. https://thuviensach.vn Mười tám năm rồi... Cha Thanh đi biệt... Huệ hàng cau, mẹ Huệ Chi đã chết. .. Na, mẹ Thanh đã bốn mươi tư tuổi. Bao nhiêu ý nghĩ và sự rắp tâm liều lĩnh, gớm ghiếc từ lúc có mang Thanh cho đến lúc trở dạ và cho cả đến khi ôm cái hòn máu lần đầu tiên cho nó bú kia, thế là không thành gì cả! Mười tám năm... Mẹ Thanh đã sống với Thanh, nuôi đứa con tội lỗi của mình ăn học khôn lớn ở ngay cái nơi như tù như ngục là quê cha đất tổ. Cho đến bước hôm nay... Người mẹ đưa khẽ mẫu ảnh thánh giá bằng đồng lên mũi. Bà hít nhẹ và thì thầm... - Lạy Chúa! Xin Chúa ban sức cho con được vác thánh giá đền tội theo chân Chúa. Mọi sự đổ mồ hôi máu trên thế gian này Chúa đã chịu hết cho cả và thiên hạ, thì mọi sự khốn khó nhục nhã dù đến thế nào con cũng xin chịu hết cho các con con... *** Mọi người bỗng nhổm cả dậy. Đàn chó trong sân lại xồ ra cổng, nhưng lần này tiếng sủa, tiếng rít nghe khác lạ hẳn. Bõ Quý hớt hải bỏ quên cả chiếc roi song chạy kình kịch ra theo, chùm chìa khóa cứ rối lại xủng xoẻng. Tiếng còi ô tô đã vang từ đường cái. Tiếp đến là tiếng trẻ con í ới gọi nhau. - Chết mất rồi! Khốn nạn quá! Giờ này Huệ Chi cũng đến! Thanh rú lên khe khẽ, đứng dậy tối tăm cả mặt, chụp mũ xuống lại nghiêng mũ đi, không còn thấy chỗ nào để cúi mặt hay lẩn trốn. Vẫn chiếc ô tô màu sơn như nõn cây, kền sáng loáng, dáng lẳn và mạnh vút như thân một thứ cá kình, êm như ru tiến vào giữa hai cánh cổng mở rộng. Vẫn người lái xe quần áo trắng là, mũ lưỡi trai vành kim tuyến, cung kính đi xuống trước mở cửa. Nhưng lần này không phải là Huệ Chi mà là Thy San và Giáng Hương vịn tay nhau bước ra. https://thuviensach.vn Thy San người dong dỏng cao, đội mũ dạ màu tro nhạt, quần áo hàng mùa thu, mắt vằng vặc đôi kính trắng cặp ở sống mũi, trán dô dô đã có nếp nhăn. Giáng Hương cũng dỏng cao nhưng là một dáng người lẳn mình trắm, gương mặt sáng, sống mũi thon, cằm hơi lẹm, tóc uốn những gợn như sóng xõa xuống gáy trắng ngần. Y mặc áo nhung the màu cánh chả, quần cẩm châu trắng, đi một thứ giày bọc nhung hở gót kiểu đầm. Một chuỗi hạt không hiểu bằng kim cương hay ngọc gì ngời lên như sao sa, hơi trễ trên ngấn ức nở hồng. Toàn thân y ngát lên hương thơm của một thứ nước hoa chỉ thoáng qua cũng vút mạnh vào cảm giác người ta. Hôm nay Thy San và Giáng Hương bất thường xuống trại thăm mẹ - cụ cố Đức Sinh. Mọi khi thường vào sáng chủ nhật, thứ năm hay chiều thứ sáu. Mụ đội Nhị môi din mua nhà cửa, ruộng đất, vàng, đứng bầu chủ nợ, đi thu tiền nợ, tiền họ cho trại Đức Sinh và là chủ nhà của mẹ con Thanh, của mấy dãy trong xóm, cũng vừa đi xe nhà đến. Y gầy như con mắm, tiếng nói the thé lộng óc, liên chi hồ điệp, ngay từ lúc người đày tớ kéo xe hạ càng. Y vừa nói vừa lễ mễ bưng đến cạnh cổng những thúng, những quả, những gói thơm lựng lên như cả một cửa hàng rượu Tây bánh ngọt và lê táo ở phố Khách. Xe của đội Nhị đến trước xe ô tô Thy San, nhưng y bảo đỗ ở ngay cột đèn, chắp tay lạy vọng và chờ cho xe ôtô vào cổng, vợ chồng Thy San vừa đi khỏi, y liền chạy thọt vào nhà bõ gác với một gói to kềnh: - Cụ Quý ơi! Thuốc lào Tiên Lãng và mứt sen của cụ đây! Chiếc xe bà chủ lại mới mua đấy phải không? Mình chỉ được ngồi đi một tua Hải Phòng thôi rồi có chết cũng đáng đời nhỉ? Như một người đóng kịch, đội Nhị hãm nhanh như máy cái cười khanh khách, quay ra đằng cổng, dau dảu cái mỏ: - Các người cứ chờ ngoài ấy. Còn phải vào bẩm cụ Cố đã. https://thuviensach.vn