🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Người Cùng Thời Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn L ê T h a n h M i n h Copyright © Tác giả giữ Bản quyền https://thuviensach.vn MỤC LỤC THAY CHO LỜI TỰA NGƯỜI CŨ CHUYỆN MỚI VUI CÙNG THỜI GIAN VƯƠNG TRÍ NHÀN-vừa quen, vừa lạ NGUYỄN ÁNH-Người đi không ngoái lại NHẬT KÝ ĐI ĐƯỜNG NHẬT KÝ NGÀY THỨ BẢY TẬP MỜ NGỘ ĐỘC VĂN DẤU HỎI "PHÂY BÚC"-FB. CHÁN YÊU và GHÉT! HỌA SĨ BẬC THẦY VỀ BIỂN TÔI ỐM RỒI TÔI VẪN ỐM ỐM CHAY RĂNG RỤNG-Chủ nghĩa thực dân kiểu mới VỘI VÃ - CẢM NHẬN NGÀY MƯA DỰ BÁO CƯỚI NGƯỢC MƠ CƠ VÀ SỐ THẬT GIẢ SAO NHỈ LÃNG QUÊN BÌNH CÁI ẢNH “TRIỆU ĐÔ” CÂU CHUYỆN NHỎ VỀ MỘT DÒNG SÔNG LỚN https://thuviensach.vn LỜI NÓI DỐI ĐẦU NĂM NẪU NGHỆ NHÂN VÀ MARGARITA RÁC THẢI LỠ HẸN ĐÌNH LÀNG – nét văn hóa thuần Việt TẠI SAO?! SỰ THẬT SAY MÙA XUÂN HỘI THƠ CHƠI XUÂN CHỖ ĐỨNG, CHỖ NGỒI LỜI THỀ CỎ MAY BIẾT NGƯỜI VIỆT TÂM SỰ CÙNG BẠN "NGỤY VĂN CHƯƠNG" - HAY NGỤY BIỆN?! VĂN HOÁ-GIÁO DỤC BỐ ƠI! BỐ ĐÃ ĐI RỒI GIỖ MẸ "VIỆT NAM TRONG TRÁI TIM TÔI" BÀI TRẢ LỜI PHỎNG VẤN EURO 2004 - TỪ MỘT GÓC NHÌN KHÁC THỜI GIAN CHÂN DUNG CÒN TÌNH YÊU Ở LẠI HOÀNG HÔN NHỚ LẠI HOÀNG HÔN NHỚ HƯƠNG THẦM VĂN SĨ CÂM, MÙ, ĐIẾC https://thuviensach.vn ALBERT LIKHANOV VĂN HOÁ ĐỌC THỜI CÁCH MẠNG 4.0 NHỚ CHỊ ĐIỀN BẨM SINH SÁCH GỐI ĐẦU GIƯỜNG LỖ TẤN GIẤY THÔNG HÀNH NGƯỜI NỔI TIẾNG CHUYỆN KHÔNG MỚI NHƯNG CŨNG KHÔNG CŨ TÔI ĐÃ ĐI XA ĐẾN MỨC NÀO?! HOÀNG ĐÌNH TÀI THÔNG BÁO TRƯỚC GIỜ THAM LUẬN "TỰ DO" PHÊ BÌNH TIẾNG TA DƯƠNG TƯỜNG LỜI CẢM ƠN YASUNARI KAWABATA THÔNG BÁO NHỮNG BÀI HỌC TỪ NƯỚC NGA BẢO TÀNG ĐỒNG QUÊ ÔI MÌNH PHỤC MÌNH QUÁ THÔNG BÁO HỌC ĐỂ LÀM QUAN CON ĐƯỜNG VẮNG BÓNG NGƯỜI QUA LẠI TIẾNG NGA https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn THAY CHO LỜI TỰA Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ viết một điều gì đó về Lưu Quang Vũ. Mặc dù quen biết và qua lại gia đình anh từ đầu những năm 80 (lúc đó tôi vừa đi qua cuộc chiến, chiếc áo “Đại cán” khoác trên người đã sờn nhiều chỗ và ngả sang màu trắng đục) nhưng tôi gặp anh chỉ vỏn vẹn có ba lần. Anh rất bận, tôi biết, nhưng đấy không phải là lý do. Thời gian lùi xa, tôi nhận ra một điều, chúng tôi không có duyên… Anh có công việc khác và mối quan tâm khác. Tôi cũng vậy. Ngày ấy tôi đang học Ngoại ngữ ở Thanh Xuân cùng lớp với Lưu Quang Định (em ruột anh). Những lúc rảnh rỗi (mà rảnh rỗi cũng rất hiếm) hai anh em thường rủ nhau lang thang trên phố, qua nhà mấy người bạn cùng học… Lần đầu tiên, và cũng là lần duy nhất tôi đứng đủ gần để cảm nhận được áp lực của cuộc sống đang đè nặng lên anh, lên tất cả chúng tôi. Đó là hôm tôi bảo Lưu Quang Định dẫn lên phòng anh chơi. Sau câu giới thiệu khách của cậu em, Lưu Quang Vũ nở một nụ cười thật hiền, hai tay anh như thừa không biết nên làm gì… anh có vẻ gượng gạo hết nhìn khách lại nhìn căn phòng nhỏ chật chội, bừa bộn của mình. Có lẽ chúng tôi đến không đúng lúc. Anh đang làm việc. Trong căn gác nhỏ âm u tối, ánh sáng lọt qua khung cửa sổ khép hờ, đủ giúp tôi nhận ra mấy bức tranh của hoạ sĩ Bùi Xuân Phái treo trên tường, gác trên bậu cửa sổ. Cái bàn bé tẹo kê gần cửa sổ ngổn ngang đầy những trang bản thảo. Nhìn chúng tôi ái ngại, anh giải thích nhà mặt phố vì sợ tiếng ồn làm ảnh hưởng đến mạch suy nghĩ nên cửa sổ chả mấy khi mở… Tôi chả biết nhìn anh, người ta nghĩ và liên tưởng đến điều gì. Còn tôi thì thấy rõ lòng quyết tâm, cái nhìn cương nghị của một người lính trong https://thuviensach.vn anh. Cái cách giao tiếp, cử chỉ vụng về khi gặp người lạ, đến cái nhìn đầy dấu hỏi, và đến cả nụ cười thật hiền mà như không phải cười… Có lẽ tạo hoá sắp đặt sẵn để tôi gặp anh hơn một lần, chưa đủ để trở thành bạn và người quen của anh, nhưng đủ để tôi nhận ra anh trong một biển người cùng thời. Thú thật, cho đến lúc đó tôi chưa đọc một bài thơ nào của anh, chưa xem một vở kịch nào của anh. Mặc dù anh đã khá nổi tiếng và thành công trên con đường nghệ thuật. Nhưng cái dáng của anh tiếp tôi trên căn gác 3 nhà 96 Phố Huế hôm ấy đã luôn ám ảnh tôi cho đến tận bây giờ. Và không hiểu sao tôi cứ nghĩ mình nợ anh một cái gì đó, đất nước này nợ anh một cái gì đó. Tôi biết Lưu Quang Vũ từ rất lâu, cũng như biết cụ thân sinh ra anh, nhà thơ, nhà viết Kịch Lưu Quang Thuận, từ trước khi biết và chơi với Lưu Quang Định. Và một điều rất buồn cười là người tôi biết đầu tiên trong gia đình anh lại là em gái anh Lưu Khánh Thơ… Họ không biết tôi. Tôi biết. Những người không biết tôi nhiều lắm, tôi chỉ tình cờ theo một cách nào đó đi ngang qua họ trong dòng đời đang mải miết trôi. Xuân Quỳnh, người bạn đời của anh cũng vậy, tôi nhận ra chị trong vô vàn khuôn mặt hiện ra trên phố, và chỉ vậy thôi. Chúng tôi chưa một lần đối thoại, chưa một lần đủ gần để quan sát kỹ về nhau. Thơ của chị tôi thuộc nhiều bài, tôi hiểu cái tôi của chị, cái cảm nhận cuộc sống của chị qua những bài thơ in rải rác trên báo. Và không dưới một lần tôi bình thơ chị cho đồng đội, cho bạn bè để họ hiểu về thơ của chị hơn, hoặc giả chỉ mình tôi nghĩ như vậy. Lần cuối cùng tôi gặp Xuân Quỳnh tại Trường Viết văn Makxim Gorky cùng với nhiều nhà văn Việt Nam khác sang Nga thực tập. Những câu chuyện lan man nhiều chủ đề, chủ yếu là về Nga và Việt Nam. Thú thật nó chả có ấn tượng gì đối với tôi. Vì thân với Lưu Quang Định nên tôi có chú ý đến Xuân Quỳnh hơn những nhà văn khác. Xuân Quỳnh ngồi đó, ngay trong căn phòng đông người mà tôi ngỡ chị đang ngồi một mình, bận rộn với những suy nghĩ riêng tư. Da mặt chị hơi xanh như thiếu máu, những nếp nhăn của tuổi tác và lo toan đã xuất hiện lờ mờ quanh đuôi mắt https://thuviensach.vn chị. Dưới mắt tôi chị đúng là mẫu người đàn bà của những lo toan, bận rộn. Chắc có lẽ chị dành thời gian nghỉ ngơi cho mình trong thơ. Đó là thế giới riêng, là khoảng trời tự do riêng mà những nhọc nhằn của cuộc đời không mò tới được. Nếu thoạt gặp Xuân Quỳnh ngoài phố chắc bạn sẽ không hình dung được bên trong khuôn hình nhỏ nhắn là một tâm hồn bay bổng, chan chứa yêu thương nhưng cũng rất quyết liệt, đầy cá tính. “Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ Sóng không hiểu nổi mình Sóng tìm ra tận bể… Ở ngoài kia đại dương Trăm ngàn con sóng vỗ Con nào chẳng tới bờ…” (Sóng-Xuân Quỳnh) Lúc nghe tin gia đình nhỏ của anh chị gặp tai nạn bất giờ, chúng tôi thực sự rất bàng hoàng và, không ai tin đấy là sự thật. Trong sâu thẳm lòng mình, tôi có cảm giác như mình vừa bị mất mát một cái gì đó vô cùng quý giá. Tôi biết có rất nhiều người giống như tôi tiếc thương cái gia đình nhỏ ấy, tiếc thương cặp đôi tài hoa ấy, Và tôi cũng biết, tuỳ theo hoàn cảnh, tuỳ theo cách, mỗi người đều bày tỏ lòng mến mộ của mình cho Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh… Thế là họ đã dắt tay nhau rời xa chúng ta, rời xa phố phường ồn ào, bụi bặm, rời xa cuộc sống còn đầy những bất công, phi lý, đầy những mồ hôi và nước mắt gần 30 năm. Cuộc sống giờ đây vắng bóng họ. Những vần thơ đầy xúc động dừng lại trên trang sách. Những vở kịch đã thôi diễn, nhưng tinh thần của họ vẫn ở lại mãi trong lòng độc giả. Thi thoảng đây đó le lói những tiếng cười, những niềm vui nho nhỏ của những con người nhỏ https://thuviensach.vn bé. Những tiếng khóc chào đời, những tiếng bi bô của con trẻ kéo những tâm hồn già cỗi, giả dối xích lại gần hơn với sự trong trắng, thánh thiện… Tôi làm quyển sách này như một cách bày tỏ lòng mình với Lưu Quang Vũ, và như là cách tôi trả nợ anh. Tôi cũng muốn tặng quyển sách này cho gia đình anh, những người tôi thực lòng yêu quý. Tôi tặng quyển sách này cho bạn bè, những người yêu quý anh, yêu quý những trang viết anh để lại cho đời. Tôi xin tặng cho các bạn độc giả xa, gần yêu thơ như một món quà ngõ hầu giúp các bạn biết thêm một diện mạo, một cá tính, một cách biểu đạt cảm xúc về cuộc sống qua những vần thơ chan chứa tình người, tình đời. Một phong cách LƯU QUANG VŨ. Hanoi, 15-8-2016 https://thuviensach.vn NGƯỜI CŨ CHUYỆN MỚI “Nếu như bạn ngắm một cái chai đủ lâu, khi đó bạn sẽ thấy cái chai đang quan sát bạn.” (Frued) Tối qua tôi nhận được cú điện thoại của nhà thơ Phạm Hồng Nhật. Anh hẹn tôi chiều nay qua nhà Hoàng Xuân Tuyền chơi. Đúng hẹn, thay vì đến nhà Hoàng Xuân Tuyền thì cả hai nhà thơ đổ bộ đến nhà tôi làm khách. Hân hạnh cho tôi quá. Phạm Hồng Nhật tặng tôi và Hoàng Xuân Tuyền "Tập tuyển thơ" mới in còn thơm mùi mực - "Đàn bò lạc vào thành phố". Đổi lại Hoàng Xuân Tuyền tặng anh cuốn "Tự do" cũng mới in vài ngày trước của Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Riêng tôi chả có gì đưa ra ngoài cái bắt tay thật chặt thay lời cảm ơn. Chúng tôi uống nước chè, nói chuyện phiếm và quan sát nhau kỹ hơn. Không thể hình dung được, sau 22 năm xa cách nay bỗng dưng gặp lại, Phạm Hồng Nhật hầu như không thay đổi gì. Vẫn khuôn mặt với nước da nâu sậm của dân vùng biển, vẫn dáng vẻ ấy, vẫn nụ cười hào sảng, vẫn bằng cái giọng khàn khàn bẩm sinh, hơi vấp; anh kể cho chúng tôi chuyện về anh, về gia đình và bạn bè... Nhân nhìn thấy bức tranh "Cô gái H'mông" của tôi đang vẽ dở, anh rút trong túi ra đọc cho chúng tôi nghe một bài thơ về "Hoa tam giác mạch" anh mới viết nhân chuyến lên chơi Hà Giang. Tôi trêu Phạm Hồng Nhật: "Cả bài thơ có lẽ hay nhất, ấn tượng nhất, dễ nhớ nhất là hai câu cuối". Anh cười, bảo: "Những cô gái H'mông và hoa Tam giác mạch, khiến sỏi đá cũng trở nên có tình". Hơn hai mươi năm trước, lần đầu tiên tôi gặp Phạm Hồng Nhật là ở Matxcova vào một ngày mùa Đông giá buốt. Chúng tôi luôn đổi chân, hai bàn tay liên tục xoa vào nhau và đưa lên miệng hà hơi cho đỡ cóng, đợi xe https://thuviensach.vn buýt về nhà. Ngày ấy ở Việt Nam chắc còn khổ lắm nên anh mới xin nghỉ việc ở Hội Nhà văn, đưa vợ con sang Nga kiếm sống. Chả biết anh khôn hay dại. Tôi như người làm xiếc đi trên dây, chỉ sơ sểnh là ngã. Đã 10 năm xa Việt Nam, hiểu biết có hạn, chẳng biết khuyên anh thế nào. Vốn liếng anh mang theo người chỉ là văn chương, thơ phú, thứ chả giúp ích gì cho anh và cho vợ con anh. Thứ cấp thiết là ngôn ngữ để giao tiếp với người bản xứ thì anh lại không có... Chúng tôi nhìn anh ái ngại. Chẳng ai nói gì. Tôi phục sự dũng cảm, quyết đoán của anh. Tôi cứ nghĩ từng ấy năm anh bám trụ được ở nơi ấy quả là thần kỳ. Nhưng qua câu chuyện anh kể tôi mới biết anh về nước cũng hơn chục năm rồi. Mà hoá ra nhà anh rất gần nhà tôi, cách độ hơn chục phút đi bộ. Hoàng Xuân Tuyền có việc phải đi. Lúc nào cũng có việc. Bận là phải. Cả hai chào tôi bằng cái bắt tay hẹn gặp lại. Tôi mỉm cười chợt nhớ tới cái hẹn đến chơi nhà họa sĩ Nguyễn Quốc Thái mà 11 năm sau tôi mới thực hiện được.... Chúng tôi thực chất là những con bò lạc vào thành phố...?! 2/12/2016 https://thuviensach.vn VUI CÙNG THỜI GIAN Trong cuộc dạo chơi thời @ nếu bạn không ghé qua thăm trannhuong.com thì quả là một thiếu sót lớn. Tôi biết Trần Nhương đã lâu, lâu hơn cả trannhuong. com vậy mà vẫn không hiểu anh cân đong, đo đếm thời giờ thế nào mà cuộc vui nào cũng có mặt, vấn đề nào anh cũng quan tâm. Không hiểu sao tôi cứ hình dung anh như một con thoi xuôi ngược khắp nơi. Nào công việc, nào họp hành, nào gặp gỡ bạn bè, vui cũng như buồn, động viên, chia sẻ. Với anh ai cũng là người tốt. Cứ nhìn nụ cười của anh phân phát hào phóng cho chúng tôi thì biết. Tôi biết Trần Nhương không phải với tư cách là nhà thơ, mặc dù anh là nhà thơ chính hiệu, mà là với tư cách họa sĩ. Chúng tôi thân nhau cũng bởi những bức tranh đầy mầu sắc, phảng phất hồn quê, hồn thơ của anh. Cũng phải thành thật cái "nghề tay trái" này của anh chưa thật "nghề". Nó chỉ giúp anh "đổi gió" vui vẻ với bạn bè ngoài văn chương. Khá nhiều gương mặt khả ái được anh đưa lên mặt vải. Anh vẽ tặng bạn bè. Vui, thì vưỡn vui. Vui là chính... Màu của thời gian in đậm trên gương mặt anh bị nụ cười hồn nhiên, tươi trẻ làm cho biến dạng. Anh trẻ hơn tuổi thực của mình. Bẵng đi khá lâu tôi mới lại gặp anh. Mỗi lần gặp mỗi khác. "Thì vưỡn" nhưng không vưỡn, nó gọn gàng, khúc triết hơn, tâm trạng hơn. Tôi mới tình cờ tìm thấy anh trên Phết búc mấy hôm trước. Trang Phết búc cũ của tôi bị khoá. Lập trang mới tìm không thấy anh tôi mới hiểu, muốn tìm một người không phải dễ và muốn quên một người còn khó gấp nhiều lần... Tôi biết có những người chơi với nhau vì lợi. Khi không lợi họ chuồn ngay không một lời tạm biệt. Với anh, dù có chào hay không không quan trọng vì trong tim anh luôn có hình bóng của bạn bè... Hà Nội 13/12/2016 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn VƯƠNG TRÍ NHÀN-vừa quen, vừa lạ Dù mơ hồ, tôi cũng nhận ra mình rơi tõm vào giữa mùa thu của nước Nga. Matxcova đang khoác trên mình một chiếc áo Thu vàng rực. Hàng bạch dương ngân lên trong gió giai điệu tuyệt vời của thiên nhiên Nga, và trong gió, tôi như nghe lời thì thầm từ nghìn xưa vọng lại. Xung quanh tôi, dòng người đang hối hả mải miết. Những gương mặt Nga thuần hậu, những bước chân vội vã cho kịp chuyến tàu, xen lẫn tiếng thì thầm của đôi trai gái, và họ đang trao cho nhau nụ hôn dài, bất tận. Tôi ngạc nhiên, ngạc nhiên lắm cái cách biểu lộ tình yêu của người dân xứ cách nơi tôi sinh ra đến nửa vòng trái đất. Họ thản nhiên, không che đậy, không vụng trộm như ở đất nước tôi... Bên cạnh tôi là thi sĩ Trần Đăng Khoa. Không hiểu anh đang nghĩ gì, chỉ thấy thi thoảng anh phải đổi chân cho đỡ mỏi. "Lão này làm gì mà lâu thế". Mãi sau, không đừng được anh đành lên tiếng, nửa như lầu bầu, nửa như than phiền. Cố nhiên không phải nói với tôi. Dễ chừng đến nửa tiếng, người mà chúng tôi hẹn gặp cuối cùng cũng xuất hiện - Vương Trí Nhàn. Biết chúng tôi đợi lâu anh giải thích sự lạ nước, lạ cái của người mới từ Việt Nam qua và khỏa lấp bằng một nụ cười thuần Việt. Anh co người lại, có lẽ vì hơi lạnh, trong chiếc áo lông Đức màu ghi nhạt, hai lòng bàn tay không ngừng xoa vào nhau. Trần Đăng Khoa giới thiệu tôi với Vương Trí Nhàn: "Đây là họa sĩ Lê Thanh Minh, đang học tại trường Mỹ thuật Surikov", và quay sang tôi: "Đây là bác Vương Trí Nhàn-Nhà Phê bình Văn học". Chúng tôi bắt tay nhau để kết thúc màn làm quen. "Bây giờ mình đi đâu", Vương Trí Nhàn hỏi Khoa. Ở đây chúng tôi chả biết đi đâu thật, không như ở nhà, hầu như các cuộc làm quen, chuyện trò đều kéo nhau ra quán nước bên đường. https://thuviensach.vn Chúng tôi đành kéo nhau về ký túc xá trường Viết văn Maxim Gorky nơi Khoa ở. Vào Metro chúng tôi hướng dẫn cho Vương Trí Nhàn cách đặt chân lên cầu thang cuốn như thế nào cho khỏi ngã, bỏ xu như thế nào là hợp lệ và, chỉ được phép đi khi đèn xanh đã bật... Nhìn vẻ mặt bẽn lẽn của Vương Trí Nhàn tôi biết anh chưa thể ngay một lúc mà quen được. Ở Việt Nam mọi việc đều giải quyết xung quanh chữ "tuỳ". Tuỳ người, tuỳ chuyện, tuỳ việc, tuỳ thời và... tuỳ... miễn là tiện. Vương Trí Nhàn ngồi trước mặt tôi, hai tay đan vào nhau để trên bàn. Trên gương mặt nhằng nhịt vết rỗ hoa, dấu tích của bệnh đậu mùa anh mắc khi còn nhỏ, là đôi mắt sáng, hơi xanh. Anh kể cho chúng tôi nghe những chuyện mới nhất của Việt Nam, từ chuyện đời sống xã hội đến chuyện đời sống văn chương. Ở đây chúng tôi đói thông tin, thèm khát chuyện Việt Nam. Chúng tôi hỏi anh đủ thứ chuyện, và không hiểu thế quái nào bỗng nhiên Vương Trí Nhàn khóc tu tu như trẻ con. Anh nhớ nhà. Phải là người giàu cảm xúc và cứng cỏi lắm anh mới khóc như thế. Và nhìn anh khóc, mắt tôi cũng cay cay... Tôi biết đến Vương Trí Nhàn từ mươi năm về trước, khi tôi vẫn còn khoác áo lính. Những bài phê bình truyện ngắn của anh xuất hiện đều đặn hàng tháng trên trang cuối tạp chí Văn Nghệ Quân đội. Phải nói thật, tôi hầu như không bỏ sót bất cứ bài phê bình nào đăng trên các số VNQĐ, không những thế tôi còn tách riêng chúng ra, lấy ghim đóng thành tập để tiện cho việc tra cứu. Với tôi, những cái tên, Vương Trí Nhàn, Lại Nguyên Ân, Nhị Ca... bỗng trở nên quen thuộc... Năm tháng qua đi, quả đất vẫn quay xung quanh cái trục giả định, bất chấp thời gian và sự đổi thay trên mình nó. Và ngẫu nhiên tôi gặp Vương Trí Nhàn ở một nơi xa xôi, mà trước đây, trong mơ tôi cũng không ngờ tới. Hoá ra muốn gặp một người không dễ, mà không muốn gặp một người cũng chẳng dễ dàng. Sau này tôi còn gặp Vương Trí Nhàn vài lần nữa ở một vài nơi nhưng không có ấn tượng gì. Tôi cứ có cảm giác mọi cái ở anh đều rất ngắn. Câu chuyện của anh đang kể, người nghe dễ dàng đoán ra nó https://thuviensach.vn được kết thúc như thế nào. Thật là nhạt và tệ hại. Phải chăng chuyện của anh ai cũng biết và không hấp dẫn?! Tôi ngờ rằng không phải. Và bẵng đi hai chục năm, phải, hơn hai chục năm, tình cờ cuốn "Cây bút, đời người"-tập chân dung văn học của anh nằm trên tay tôi. Tôi rất mừng vì gặp lại người quen cũ, nhưng qua mấy dòng tiểu sử anh tự ghi, tôi bắt đầu thất vọng. Người tôi quen, Vương Trí Nhàn, bỗng trở nên xa lạ... Hà Nội 18/8/2016 https://thuviensach.vn NGUYỄN ÁNH-Người đi không ngoái lại Anh đi rồi, xa lắm, không một lần ngoái lại. Cuộc sống hối hả, bận rộn nào có lúc thư thái để ngẩng mặt lên xem ai là ai. Mệt mỏi là đáp số chung của mọi kiếp người. Tôi có rất ít người quen và hầu như không có bạn. Lâu lâu trong cuộc đời tôi lại gặp một người, với tính cách khá đặc biệt, có thể níu giữ bước chân của tôi trên con đường còn nhiều ngổn ngang gian khó. Người gần đây nhất và cũng xa đây nhất, đấy là Nguyễn Ánh. Gần bởi chúng tôi coi nhau như anh em, xa bởi anh không còn nữa. Mà kể cũng lạ. Tôi không thể nào gọi được chính xác anh là ai. Quá phi lý, hẳn không ít bạn sẽ nói như vậy về mối quan hệ của chúng tôi. Cũng phải, phi lý lắm. Khi viết những dòng này tôi vẫn phân vân tự hỏi, rốt cuộc anh là ai, nhà thơ, nhà viết kịch hay diễn viên?! Nhưng có một điều tôi khá chắc chắn, anh là một người lính. Nguyễn Ánh tình cờ đi vào đời tôi theo cái cách rất cũ-phụ huynh của một người quen, một đứa em-Nguyễn Trung Kiên. Lần đầu tiên Nguyễn Ánh xuất hiện trước mặt tôi tại chính đám cưới của con trai anh. Qua vài câu xã giao chúng tôi thân nhau ngay. Nói ra kể cũng lạ. Tôi không hiểu anh quý tôi ở điểm gì. Xét cho cùng chúng tôi hầu như không có điểm chung, ngoại trừ cùng khoác áo lính. Rất nhiều bạn chưa từng trải qua quân ngũ nên sẽ rất khó hiểu điều này. Phải, khó hiểu và kỳ lạ. Và tôi biết chỉ có lính mới hiểu được lính, như một câu thơ của ai đó viết: "Chỉ có thuyền mới hiểu Biển mênh mông nhường nào" và cũng "chỉ có biển mới biết https://thuviensach.vn Thuyền đi đâu, về đâu".... Bẵng đi khá lâu, dễ có đến gần chục năm tôi mới lại nhìn thấy Nguyễn Ánh, thấy cái cách mà chỉ có lính mới có, tiếp đón bạn bè và người quen. Nụ cười mến khách luôn thường trực nở trên gương mặt pha chút phong trần, sương gió của anh. Quả đúng là "tay bắt, mặt mừng". Mặc dù anh còn vất vả, kinh tế cũng eo hẹp, nhưng cung cách của anh làm người ta ngỡ anh giàu có lắm. Mà đúng là anh giàu thật. Giàu tình cảm. Nguyễn Ánh hào hứng kể cho tôi nghe nhiều chuyện về gia đình, về bạn bè, về cuộc sống, nhưng tuyệt nhiên anh không đả động gì đến công việc anh đang làm, đã làm. Không nói về thành công hay thất bại. Toát lên ở anh qua câu chuyện là một tinh thần lạc quan, yêu đời. Cũng phải, anh là người không thích nói về mình. Tôi, khỉ thật, vẫn là bệnh cố chấp, không muốn tò mò, gợi hỏi những dự định anh hằng ấp ủ. Và dĩ nhiên, với ai cũng vậy, tôi sẽ sẵn sàng nghe, sẵn sàng chia sẻ, nếu như họ tự nói về mình.... Và đến một ngày, tôi giật mình thảng thốt khi con trai anh báo tin anh rời bỏ gia đình và bạn bè để đến một thế giới khác. Thế giới không còn ưu phiền thường nhật. Lúc đó tôi đang ở Hà Giang, không có mặt ở Hà Nội. Cuộc đời lúc hợp, lúc tan cũng là lẽ thường nhưng sao tôi vẫn thấy nao nao... Anh đã đi rồi, đi thật rồi sao?! Hà Nội vắng anh, hàng cây vẫn hoe hoe nắng. Gió vẫn thổi tung bay tà áo khách qua đường. Phố vẫn đông người qua lại. Ngọn đèn đường vẫn sáng... Nhưng trong lòng những người thân của anh man mác buồn, trong lòng tôi man mác buồn. Bởi chưng tôi vẫn còn muốn nghe anh kể tiếp câu chuyện còn dang dở, câu chuyện của đời anh. 27.7.2016 https://thuviensach.vn NHẬT KÝ ĐI ĐƯỜNG Giật mình tỉnh giấc vì chuông điện thoại reo, khỉ gió, mới bảnh mắt ra ai mà gọi sớm thế nhỉ. Hoàng Xuân Tuyền. Thôi chết rồi, tôi quên khuấy cuộc hẹn tại cây xăng gần nhà. Tôi chỉ kịp lau sơ cái mặt cho tỉnh ngủ, nhét vội cái máy ảnh vào Ba lô và lao ra khỏi nhà quên cả ăn sáng. Độ hơn một năm gần đây tôi bất chợt xuất hiện ở nơi này, nơi kia, thường là không định trước. Thế cũng tốt. Đỡ phải lên kế hoạch... - Mình đi đâu nhỉ? - tôi hỏi Hoàng Xuân Tuyền. - Về quê lão Trứ. - Sao lão không đi? - Ốm, nhưng lão cho địa chỉ đây rồi. - Còn ai đi không?! - Chả có ai, mỗi hai anh em mình thôi. - Bố cu Khoai đâu?! - Bận, thôi tha cho lão, con cái còn nhỏ, có mỗi ngày chủ nhật để giải quyết việc gia đình... - Không sao, đi thôi, mà này lúc nãy chú tìm gì thế?! - Tìm mua mấy chai nước đi đường, phòng khi bác còn uống thuốc... - ?! https://thuviensach.vn NHẬT KÝ NGÀY THỨ BẢY Sau khi họa sĩ Lê Trí Dũng về, tôi lăn ra Đi-văng định chợp mắt một lát, tranh thủ lúc họa sĩ Ngô Xuân Khôi còn chưa đến lấy quà, mà làm một giấc no đủ cho đến tận bây giờ. Sở dĩ tôi ngủ được ngon lành như thế, (cái này tôi nghi lắm), là vì những thứ nhắc nhở tôi, ngày hãy còn, đêm còn mấy tiếng nữa mới đến, như chuông cửa, điện thoại...thì chúng rủ nhau im thin thít. Tôi lơ mơ đưa mắt nhìn, đồng hồ treo tường nhà tôi bây giờ chỉ mới 9 giờ rưỡi tối... Sau khi tu đẫy cốc vại nước lạnh lấy ra từ cái hõm cánh cửa tủ lạnh, rít một vài hơi thuốc cho tỉnh ngủ, tôi mới nhẩn nha xem xét, nghiên cứu anh cu điện thoại. Khi được quan tâm, chăm sóc một cách thích đáng, anh cu giận dỗi khai rằng chính tôi là thủ phạm vì vô ý trong khi mặc vội quần áo để đến nhà bác Đức đã đánh rơi xuống nền nhà vô tình chạm vào nút gạt về chế độ rung, ngắt chuông... mà không biết. Ồ thì ra là vậy. Thật là tai hại. Những cú điện thoại không được trả lời trách tôi, tôi trách cái điện thoại... một cách vô lý.... Vậy là hết một ngày. Người nhận quà, không hiểu vì lý do gì bây giờ vẫn chưa thấy đến. Buộc quà vẫn nằm im y như lúc nó được nhà thơ Hoàng Xuân Tuyền mang từ cốp xe vào rồi vội vã đi luôn vì có việc. Chả kịp cả uống chén nước. Chán nhỉ?! https://thuviensach.vn TẬP MỜ Nhân cái chuyện nói về sự hiểu trong ngôn ngữ khi đối thoại với Việt kiều của Minh Hương tôi chợt nhớ mình đã vất vả như thế nào khi biên tập cuốn "Georges Entienne Gauthier và những nhạc phẩm của Phạm Duy". Trong cuốn này bà Thu Thuỷ đã dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Việt. Nếu để nguyên tôi chắc có lẽ 90% người đọc đương thời chả hiểu nó là gì, mặc dù nó được viết khoảng hai chục năm đổ lại đây. Ngay cái từ "Gia-nã-đại" đã là một thách đố đối với bạn đọc. Thế hệ chúng tôi, trên chúng tôi thì còn có thể hiểu chứ các bạn đọc trẻ bây giờ làm sao hiểu được?! Trong thuật ngữ chuyên ngành Âm nhạc cũng phải đọc đến dăm trang sách tôi mới hiểu được và quyết định bắt tay vào sửa bản dịch theo thuật ngữ đương thời cho người đọc dễ hiểu (cũng may có thời, khi còn khoác áo lính, tôi cũng viết ca khúc nên cũng có chút kiến thức về Âm nhạc). Ví dụ: Trong bản dịch bà Thu Thuỷ viết. "Si giảm", "Đô giảm". v.v… Tôi thay hết bằng "Si giáng" và "Đô giáng". Gia-nã-đại tôi sửa thành Canada... Cùng nhiều từ Hán Việt khác nữa. Nếu bạn đọc bản biên tập, hiệu đính lại của tôi chắc người đọc sẽ dễ tiếp nhận hơn nhiều. ... Cảm ơn các bạn đã quan tâm đến những suy tư vụn vặt đời thường của tôi!!! https://thuviensach.vn NGỘ ĐỘC VĂN Lâu nay tôi cứ ngỡ mình là người đọc sách, cứ ngỡ chữ nghĩa không làm khó được mình, nhưng gần đây tôi mới biết không phải. Đọc sách, hiểu những thông tin ghi trên đó, cảm nhận nó theo kinh nghiệm sống của bạn mà khó ư?! Đúng. Lấy ví dụ tôi cứ nghĩ, phàm là tiếng Việt thì chữ nào tôi chả biết, chả quen, chả đọc đến mấy mươi nghìn lần, thậm chí có những chữ hầu như câu nói nào cũng dùng. Ấy vậy mà khi gặp chữ "Tường dắc" tôi hoàn toàn không hiểu. Hay nói cho đúng tôi chỉ lĩnh hội được 50% lượng thông tin trong đó. Khỉ thật! Tôi đã phải ôm 4 quyển từ điển tiếng Việt dày cộp, loay hoay hàng tiếng đồng hồ mà đành chịu bó tay. Ngay như từ "lê minh". Khi có bạn hỏi tôi mới ớ người ra. Cũng không hiểu gì nốt. Tôi có hỏi một vài người, họ chỉ nói đã đọc được ở đâu đó, nhưng không nhớ... khỉ thế! Trong cuốn "Người Thày Đầu Tiên" ngay câu thứ hai viết: "trong ánh lê minh...". Không phải danh từ riêng giống tên của tôi, không phải đánh máy nhầm, cũng không sai lỗi chính tả. Trong phần mở đầu và phần kết của truyện từ này được nhắc lại đến 4 lần... Lần nào cũng gây cho tôi cảm giác hoang mang. Tôi thầm nguyền rủa người dịch khi tôi cầm trên tay nguyên bản bằng tiếng Nga, hoá ra nó chính là "ánh ban mai"... Bây giờ tôi vẫn không hiểu tại sao lại dịch là "lê minh" mà không chọn một từ khác cho dễ hiểu hơn?! Như "ban mai" chẳng hạn?! Phải chăng dịch giả chỉ biết từ "lê minh" mà không biết đến "ban mai". Tôi không chắc. Hoặc ông ta cố tình chơi khăm người đọc?! Tôi cũng không biết nữa. Hoá ra tôi chả biết gì hết! Còn nữa. Ở vùng Trung Á có một loại cây được Aitmatov miêu tả trong truyện người dịch là "Ngải Cứu" cũng có chỗ ghi là "Ngải Cừu". Cả https://thuviensach.vn hai từ tôi cũng không hiểu. Nếu là ngải cứu thì không thể là cây thân gỗ được, còn ngải cừu thị chịu. Ồ hoá ra những cái không hiểu xem ra quá nhiều... Tôi chả biết hỏi ai?! Chỗ đáng tin cậy là Từ điển thì hoàn toàn không có những từ như vậy... Khó nhỉ?! 14/10/2016 https://thuviensach.vn DẤU HỎI Cuộc đời kể cũng lạ, nó mang trong mình vô vàn dấu hỏi (?). Khi người ta vồ vập, quý mến anh đâu phải vì anh đáng quý. Lúc người ta xa lánh, lạnh nhạt với anh cũng chẳng phải vì anh đáng ghét. Chỉ đơn giản là "tuỳ hứng" thôi mà... Đã lâu, lâu lắm rồi tôi không đi tìm lời giải cho những dấu hỏi. Bạn tìm ra rồi thì sao?! Không tìm ra thì sao?! Động đến một dấu hỏi bạn sẽ phải đối mặt với nhiều dấu hỏi khác còn hóc búa hơn...và trên thực tế dấu hỏi (?) luôn tồn tại nằm ngoài ý muốn của bạn.... Và ngay cả bản thân tôi, bản thân bạn cũng đã là một dấu hỏi lớn... mà không có lời giải, hoặc không cần giải./. https://thuviensach.vn "PHÂY BÚC"-FB. Thế giới đang trở nên, phẳng hơn, cong hơn trước mắt người Việt. Bạn ham vui, không có gì đặc biệt. Các cụ ngày xưa bảo: "vui đâu chầu đấy", ngẫm cũng đúng. Một đất nước quanh năm hội hè, đình đám, cũng nói lên cái sự ham vui, quần tụ theo lối làng xã. Những người ra đi từ làng, với những tâm trạng khác nhau. Hồ hởi có, rầu rĩ có, nhưng tuyệt đối không một lần ngoái lại. Bao kỷ niệm vui, buồn nơi sinh ra và lớn lên, người ta gói ghém lại làm hành trang mang theo. Chỉ đến khi thành công hay thất bại, họ mới có một chút gợi nhớ quê hương. Cuộc sống bươn bả, cuốn theo bao kiếp người, bao mảnh đời lao về phía trước. Biết làm sao được. Bao lời hứa đành buông trôi, bao ước nguyện đành dang dở. Chỉ khi tuổi già sầm sập đến gõ cửa nhà bạn, bạn mới chợt nhận ra, quê hương chính là nơi bạn nên về. Tôi biết rất nhiều người già, trên gương mặt, trong câu chuyện, trong ánh mắt đều đau đáu một nỗi nhớ quê. Ấy là những người hạnh phúc. Dẫu sao, họ cũng còn có quê để nhớ, để thương, để về. Bạn có quê không? Mặc dù rất buồn nhưng tôi cũng phải nói thật. Tôi chả có quê. Không có ai để nhớ, không có chỗ để về. Phải chăng, những nơi tôi đến, những chỗ tôi ở đều là quê hương?! Xét về mặt nào đó, tôi là người giầu có. Các cụ bảo "giầu vì bạn...", bạn tôi nhiều lắm. Nếu không tin, bạn có thể ghé qua phây búc của tôi mà xem. Trong cả cuộc đời, nếu may ra ta có vài ba người bạn cũng đã là nhiều. Thậm chí có mỗi người bạn cũng đã là đủ. Nhưng nếu chẳng may không có bạn thì quả là bất hạnh. Riêng tôi, chỉ trong vòng ba ngày tôi đã có hơn 600 bạn. Thế giới phẳng hay thật! Ngày còn bé tôi ít bạn lắm. Mẹ tôi bảo, "chọn bạn mà chơi". Bà tôi bảo, "ngưu tầm ngưu, mã tầm mã". Mọi người đua nhau lựa chọn. Rút https://thuviensach.vn cuộc, chẳng ai chọn ai, rõ khỉ! Ngày còn ở Nga có người hỏi tôi: "Ông thấy Phùng Quốc Trí thế nào?". "Thế nào, là thế nào, tôi không hiểu?". Thấy vẻ mặt thuỗn ra của tôi anh ta giải thích: "Phùng Quốc Trí có tài không?" "Tôi chỉ chơi với những người tài"... Và vì mải mê săn tìm, đánh bạn với những người tài, anh ta bỏ qua tôi. Tôi mừng lắm. Tôi chỉ thích những người được trực giác và trái tim mách bảo. Không phân tích, đánh giá. Tôi hồn nhiên chơi, hồn nhiên kết bạn... Làm việc gì cũng phải có chủ đích. Tôi mở FB cũng vậy. Mục đích rất rõ ràng. Làm bạn với hai đứa con của tôi. Chỉ có FB tôi mới hình dung được chúng lớn lên và trưởng thành như thế nào. Chỉ có FB mới giúp tôi có cảm giác chúng vẫn ở quanh quẩn đâu đây...ngay cạnh tôi. Tôi yên tâm hơn. Gần 50 năm trước, cái cách người ta liên lạc với nhau qua thư từ rõ là cổ hủ, lạc hậu. Tôi viết một lá thư mất vài ngày (Tìm giấy-Viết- mua tem mua phong bì-dán-mang ra bưu điện-bỏ vào thùng; có chỗ bưu điện phải đi nửa ngày mới tới) và rồi lá thư đi tiếp cuộc hành trình đến tay người nhận vài tháng sau đó. Và từ ngày viết đến ngày nhận thư phản hồi (nếu may mắn, vì có quá nhiều lý do để những lá thư không bao giờ đến tay người nhận) thì hơn nửa năm đã trôi qua. Biến những bức thư trở nên lỗi thời... bạn đang đọc những điều xảy ra gần một năm trước. Vợ tôi bảo: "Thế giới bây giờ đổi thay, hay thì hay thật, tiện thì tiện thật nhưng nhạt nhẽo, vô vị." Người ta giao tiếp theo cách phi truyền thống. Có gì là không thể nếu như việc tạo ra con người không theo cách thức, xây dựng gia đình, sinh con đẻ cái?! Và tôi làm công việc người đưa thư cho vợ một cách tin cậy, chu đáo. Nàng viết lên giấy truyền thống những điều cần thiết. Tôi chụp lại bút tích của nàng và gửi đến nơi nó cần phải đến. Mặt nàng như giãn ra với nụ cười sung sướng: "Minh tài thật!" Tài ư?! Không phải tôi. Mà những người góp phần làm thay đổi bộ mặt thế giới này tài mới đúng. Không có họ, tôi có muốn cũng chả giúp https://thuviensach.vn được gì. Chả hiểu sao cho đến tận bây giờ còn có những người bạn vẫn nghĩ đây là trang FB lừa đảo. Cái mặt mình xuống cấp, đáng nghi đến độ... ngang với phường lừa đảo, lũ trộm cướp. Thiển nghĩ nếu là vậy các bạn cứ việc cảnh giác cao độ, giữ thật chặt hầu bao xem lừa cách gì (nếu kẻ gian có ý định lừa tiền). Không nghe, không xem, không rung động, không nhẹ dạ, không tò mò gặp mặt xem kẻ gian làm được gì (nếu bạn còn đủ sức hấp dẫn khiến kẻ gian muốn lừa tình)... Ngoài tiền và tình ra chắc bạn chẳng còn gì hấp dẫn để kẻ gian lợi dụng... Than ôi, sự thật nhiều khi lại không phải sự thật. Lời nói dối chân thật đáng tin, lời nói thật... đáng nghi... Sao nhỉ?! Cái mặt mình quả là không chơi được! Đáng tiếc quá.... https://thuviensach.vn CHÁN Bản thân chữ chán đã bao hàm đầy đủ ý nghĩa. Có giải thích cũng bằng thừa. Hồi trước tôi hay nghe bà nói "Mật ong ăn mãi cũng chán". Tôi không hiểu lắm. Đại khái cái gì thừa mứa cũng gây cho người ta cảm giác chán. Mong mỏi mãi cho đến Tết để được ăn thịt. Tết đến rồi bạn lại không thể nuốt nổi miếng thịt nếu như không có dưa, hành đưa đẩy. Không phải thịt không ngon, chỉ đơn giản là nó quá nhiều. Nhìn đâu cũng thấy thịt, nhà nào, bữa nào cũng có thịt... Bạn lại thèm một bát canh chua, một đĩa rau muống luộc chấm nước tương hoặc nước mắm vắt thêm tí chanh với vài lát ớt. Tuyệt cú mèo nếu có thêm mấy quả cà pháo. Những thứ ngày thường bạn chán ngấy bỗng trở thành đặc sản ba ngày Tết. Hoá ra chả có thứ gì ngon hay không ngon. Nó phụ thuộc vào vị giác của bạn. Sẽ ngon nếu bạn dùng với liều lượng vừa phải. Sẽ chán nếu bạn dùng quá nhiều. Bạn tôi một nhạc sĩ, anh nói rằng các anh là người ít yêu nhạc nhất. Một dạng của chán. Khi ấy tôi không nói gì, chỉ tủm tỉm cười và nghĩ rằng anh nói điệu. Một người bạn khác viết văn trốn hẳn lên rừng. Không đài, không báo. Tôi cứ đinh ninh anh làm vậy là để tĩnh tâm cho ra đời những trang sách bất hủ. Hoá ra không phải. Gặp lại sau vài năm mới hiểu anh chả viết gì hết. Anh đi tìm cái tĩnh lặng để rồi chán tĩnh lặng anh lại mò về với phố thị ồn ào. Chà, anh vẫn chưa tìm được cái bản thân anh cần. Chán vậy. Tôi có mấy đứa em bán cá ngoài chợ. Lần nào gặp cũng giúi cho, khi thì con cá, lúc thì túi mực. Chúng quý, thương tôi làm tôi phát ngại. Có lần tôi bảo: "Thôi, để mà bán hàng, nếu thừa mang về nấu cho các cháu...". Cả mấy đứa cười phá lên: "Ôi giời, bọn em ăn cá mãi, hầu như ngày nào cũng cá, chán phè rồi anh ạ..." Ra là vậy. Cái gì quá cũng không hay. https://thuviensach.vn Một bận tôi rẽ vào thăm một anh bạn họa sĩ. Tranh to, tranh bé treo đầy nhà, tràn cả xuống bếp, lan ra hành lang, leo cả lên gác xép. Nhìn đâu cũng thấy tranh. Sau tuần trà tôi bảo: - Xem ra anh cày khiếp thật! Nếu tính về số lượng tranh thì anh giàu có nhất trong các họa sĩ đương thời. Anh giơ tay vuốt ngược mái tóc lâu ngày chưa cắt, rồi nở một nụ cười nhạt đến nao lòng: - Chả ai cần tranh của mình, có bán được đâu. Vẽ mãi cũng oải. Mình đành tìm cách cứ chiều đến là tụ tập đánh bóng chuyền với cánh bộ đội. Mệt, về tắm, sảng khoái, đỡ phải nghĩ, đỡ phải loay hoay, mệt người. Tôi bèn động viên anh. - Sông có khúc, người có lúc anh ạ. Người thích tranh của anh còn đang ở đâu đó, vì chưa có duyên nên chưa gặp đấy thôi. Chỉ sợ gặp rồi anh lại than, vẽ không kịp bán ấy chứ... Tôi chán vì đi đâu, gặp ai cũng chán. Làm nhiều cũng chán, ngồi thở còn chán hơn. Hoá ra chán là một khái niệm trừu tượng, nhưng khốn nạn là nó luôn hiện hữu quanh ta. Có phải tại tôi đang chán nên nhìn gì, xem gì, nói gì cũng chán không?! Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn không?! Tôi không trả lời được. Chỉ biết thốt lên tiếng: CHÁN!!! https://thuviensach.vn YÊU VÀ GHÉT! Trong thư viện cá nhân của tôi có khoảng 20.000 đầu sách. Chúng vừa là cha, vừa là con, vừa là thầy vừa là bạn thân thiết nhất của tôi. Tôi yêu chúng. Tất cả, không loại trừ. Một thời, (ai cũng có một thời) mụ mị cùng sách vở. Tôi hăm hở săn lùng, đọc ngấu nghiến tất cả những con chữ mà mình có thể tìm được. Tôi coi chúng là những chuẩn mực bất di, bất dịch. Bất kỳ lúc nào cũng sẵn sàng viện dẫn để thủ thắng trong các cuộc tranh luận. Mãi sau này tôi mới ngộ ra rằng chúng chỉ là cặn bã của cổ nhân chứ không phải cổ nhân. "Cặn bã", đúng, tôi đã đọc được ở đâu đó, những gì tinh tuý nhất đã đi theo cổ nhân sang thế giới bên kia mất rồi. Bạn đừng đi tìm lời giải. Vô ích. Chuyện có thật hay không có thật cũng chả giúp gì bạn trong quá trình đi tìm nhận thức. Nói thì nói vậy, nhưng sự thật lấp ló ở đâu đó luôn là sức hút mãnh liệt khiến người ta bỏ công tìm kiếm. Có khi bằng cả cuộc đời. Sự thật luôn trần trụi, cay nghiệt khiến bạn thất vọng. Ánh hào quang lấp lánh của sự huyền bí sẽ đột nhiên biến mất nếu bạn đến đủ gần. Đừng vội thất vọng, vì dẫu sao nó cũng dạy cho bạn nhiều điều hữu ích trong cuộc sống. https://thuviensach.vn HỌA SĨ BẬC THẦY VỀ BIỂN Sáng tác chủ yếu của I. C. Aivasovsky là về phong cảnh biển, và một loạt chân dung các thành phố nằm bên bờ biển Crưm. Ngoài sức tưởng tượng, ông đã để lại cho đời hơn 6000 tác phẩm. Vào mùa hè năm 1985, thời tiết hơi lạnh so với những người sinh ra ở miền nhiệt đới, tôi như thu mình lại trong cái áo quá khổ mắt xoe tròn, ngạc nhiên trước bức “девятый вал” (Sóng Thần) trong Bảo tàng Nga tại thành phố lúc bấy giờ có cái tên gọi khác - Leningrad. Bức tranh to sừng sững, vĩ đại hơn nhiều so với sự hình dung của tôi. Nó hoành tráng và đẹp hơn nhiều so với cái tranh được in trên tờ bưu thiếp mà tình cờ tôi xem được nhiều năm về trước. Nước sơn óng ả, nét vẽ cầu kỳ, chau chuốt nhưng không mất đi tính chân thực, sống động. Nói ra có lẽ bạn không khỏi giật mình, nó đã được bàn tay điêu luyện bậc thầy vẽ ra đã hơn 150 năm rồi đấy. Bức tranh miêu tả những con sóng hung dữ của biển cả, đang giơ nanh, múa vuốt chực nuốt chửng cột buồm, bộ phận còn sót lại và những sinh mệnh yếu ớt đang bấu víu vào nó như một cứu cánh, một tia hy vọng cuối cùng. Bầu trời hoàng hôn màu da cam (tôi nghĩ thế), như báo trước một thảm họa. Những sinh linh tội nghiệp đang giơ tay như cầu cứu Chúa trời… Đột nhiên trong đầu tôi hiện ra mấy câu thơ của nhà thơ Xuân Quỳnh: … “Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ…” Biển tặng ta rất nhiều nhưng cũng sẵn sàng lấy đi của ta tất cả. Nó êm dịu thật đấy nhưng cũng hung dữ biết bao. Thiên nhiên hùng vĩ, con người nhỏ bé, yếu ớt, tội nghiệp làm sao! Phải chăng Aivasovsky đưa ra lời cảnh https://thuviensach.vn báo chúng ta về thảm họa đến từ biển, về sư trả giá cho thái độ sống, hủy hoại thiên nhiên, môi trường? “Sóng thần” (девятый вал) được Aivasovsky hoàn thành vào năm 1850. Bức tranh này đã làm nên tên tuổi và đưa ông vào hàng ngũ những họa sĩ vĩ đại nhất thế kỷ 19 của nước Nga. Aivasovsky sinh trong một gia đình buôn bán Armenia. Tuổi thơ của họa sĩ trôi đi trong nghèo khó, nhưng nhờ tài năng bẩm sinh của mình ông đã được ghi tên vào trường Trung học, rồi sau đó thi đỗ Viện Hàn lâm Mỹ thuật S. Peterburg (1833-1839). Dưới sự dẫn dắt của giáo sư họa sĩ M. N. Varobiov và F. Tanner, rồi cuối cùng là theo học V. E. Raev, Aivazovsky đã nhanh chóng chứng tỏ mình là một tài năng thiên bẩm hiếm có. Từ 1838-1840 ông sống ở Krưm, 1840-1844 ở Italia. Cũng trong thời gian này ông đã đi thăm Anh, Tây Ban Nha, Đức, mãi về sau ông mới làm cuộc hành trình vòng quanh nước Nga tới tận miền cực Đông… rồi châu Phi và châu Mỹ. Năm 1845 trở về sống ở Feodosy, nơi ông mở trường dạy vẽ bằng những đồng tiền kiếm được ít ỏi. Và chính ngôi trường sau này đã trở thành một trong những trung tâm mỹ thuật của nước Nga mới. Phòng tranh (1880) biến thành cơ sở của trường Hội họa Kimmery. 1847 nhờ sự sáng tạo nghệ thuật, ông đã trở thành giáo sư viện sĩ Viện Hàn lâm Mỹ thuật S. Peterburg, và là viện sĩ danh dự của nhiều Viện Hàn lâm Mỹ thuật nước ngoài khác… Chia tay với nước Nga đã nhiều năm, mặc dầu vậy, khi ngồi viết những dòng này tôi vẫn cảm giác được sự ẩm ướt, mằn mặn của biển, những con sóng dữ tợn như lao ra khỏi bức tranh chùm lên người làm tôi thoáng giật mình kinh hãi… Một tác phẩm vĩ đại được sáng tác bởi một bàn tay thiên tài! Hà nội 5/12/2007 https://thuviensach.vn TÔI ỐM RỒI Nói ra kể cũng lạ, tôi cực kỳ kiêng khem, giữ gìn từng li, từng tí vậy mà đột nhiên lăn ra ốm. Các cụ bảo rồi, có thờ có thiêng, có kiêng có lành, vậy mà vẫn ốm. Mắt đau, răng rụng, mồm thối. Có khi còn có nhiều cái khác cũng ốm mà tôi không biết. Gay quá! Tôi đến gặp bác sĩ, kiểm tra tổng thể từ móng đến mái mà vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gì để ốm. Mắt tôi hay chảy nước, bất kể là thương tâm hay buồn cười, lúc đầu tôi cũng không để ý vì nghĩ do nhìn nhiều thứ không nên nhìn. Mẹ kiếp, tính tôi hay tò mò, cho đáng đời! Còn bây giờ chắc do vi trùng, nhìn đâu cũng thấy vi trùng. Mắt đau nặng, mẹ kiếp, có khi tại cái ti vi ca ba nhá hàng nhái mua ngoài chợ trời. Tiền nào của nấy. Mấy thằng nhà giầu không bị đau mắt giống mình vì chúng xài đồ xịn từ nước ngoài gửi về. Tôi cũng nghe nói đồ ngoại tốt, còn tốt cỡ nào đã thử đâu mà biết. Không có tiền thì đến đồ lướt cũng phải đắn đo. Có tiền đương nhiên tốt rồi, chí ít cũng không lâm vào tình trạng như tôi hiện giờ. "Cảm ơn anh đã chỉ giúp", sau câu cám ơn của tôi là tiếng cười như nắc nẻ, "em là gái mà, có phải anh nào đâu". Chết thật, không còn gì để nói. Tôi vội vàng chống chế "Trông em giống... Đàn ông". Chợt thấy lố bịch quá nên ngừng luôn nửa chừng... Khốn nạn cái thân tôi, không thể nói rõ với mọi người là mắt tôi có vấn đề. Đúng là chó má, đến dễ như nói thật cũng phải tuỳ người và tuỳ chủ đề. Cuộc sống vốn bình dị bỗng trở nên quái dị, phức tạp. Và tệ hơn là bây giờ tôi nhìn ai, nhìn cái gì cũng thấy có vấn đề. Không lối thoát tôi đâm ra cáu bẳn, giận bản thân rồi giận lây cả sang người khác, những người mà tôi thực lòng yêu quý. Mấy cô phát thanh viên trên truyền hình chắc giận tôi lắm vì ngày nào tôi cũng xỉ vả, mắng mỏ họ. Mà thật ra ngoài họ, tôi chả còn nơi nào để trút giận. Tệ thật. Nhưng được cái các cô ấy có thần https://thuviensach.vn kinh thép, có thể chịu đựng tôi hết lần này qua lần khác, hết ngày dài lại đến đêm thâu. Hình như họ không thèm để ý đến chuyện vụn vặt của tôi. Nhiều lúc chửi rủa xong, hả giận, tôi tự hỏi, liệu họ đúng là có vấn đề không nhỉ?! Tôi không biết! Khổ nhất là đi ngoài đường, sự bức xúc của tôi lại càng gia tăng, khi nhìn thấy như đám vận động viên đua xe vạch quần đái ngay giữa phố người qua kẻ lại. Hay chuyện một con bé học sinh bị mấy anh công an quây đánh vì nhầm là trộm đến nỗi mặt mày biến dạng... Ầy dà. Mà chữa mắt ở đâu bây giờ được nhỉ. Khám bệnh xong, bác sĩ dúi vào tay tôi một mảnh giấy, trên đó ghi những gì mắt tôi không nhận ra được chỉ thấy loằng ngoằng như giun. Khi cô bán thuốc tại một cái Ki ốt gần nhà ấn vào tay tôi một cái lọ bé cỡ ngón tay tôi mới hiểu con giun trên tờ giấy nọ chính là cái lọ này. Không nhìn thấy, không biết đọc có khi lại hay. Đỡ phải nhìn toét mắt, cũng đỡ phải uốn éo cái mồm cố đọc cho giống. Giống gì chưa biết, nhưng giống đười ươi thì chắc rồi. Cậy có lọ thuốc trong tay tôi nghĩ phen này chắc chắn ổn. Mà ổn thật. Mọi thứ diễn ra trước mắt hoàn toàn mới lạ. Tôi háo hức nhìn ngắm như chưa bao giờ được ngắm nhìn. Khổ vậy. Ai chả thích cái mới, lạ. Tôi cũng vậy. Niềm vui có đôi mắt tốt vì có lọ thuốc của bác sĩ chả được bao lâu. Bệnh mắt của tôi lại tái phát, lần này nặng hơn khi tôi nhìn thấy... (còn 2/3 nữa) https://thuviensach.vn TÔI VẪN ỐM Đúng, còn 2/3 nữa. Bạn có tin không. Ốm cũng là một nghề. Nghề ốm. Từ nghề này phát sinh ra một cái nghề phụ "Truy tìm người mắc bệnh". Hay nói một cách khác là nghề "Dự báo ốm". Nói ra thật xấu hổ, cách đây vài năm có anh bạn đã cảnh báo tôi, nếu không cách ly môi trường sống thì thể nào cũng ốm. Tôi đã không tin. Tôi có một tật xấu, mắt chưa nhìn thấy, tay chưa sờ được là quyết không tin. Nói tóm lại tôi không tin dự báo. Tôi thích hiện thực. Mắt tôi lẽ ra khỏi hẳn nếu như không nhìn thấy mấy con số 1,3,5... Với bạn, và với tôi nó chẳng có ý nghĩa gì, nhưng với nhiều kẻ khác nó là cứu cánh, là cần câu cơm. Giá mà tôi nhìn thấy số 3,4,5 thì đâu đến nỗi. Tôi thầm rủa mình xui xẻo. Ngu nhiều thứ, nhưng bù lại tôi giỏi toán?! Nói vậy cũng không đúng, thật ra tôi chỉ yêu vẻ đẹp của những con số. Cũng vì yêu, vì tò mò nên tôi lò dò tìm hiểu 1,3,5 là gì vì dạo này tần suất nó xuất hiện dày đặc trên các phương tiện truyền thông nên mới tai hại. Mấy thằng bạn làm công chức nhìn tôi thương hại. Đến 135 mà còn phải hỏi thì đúng là phường ăn hại, ngu hết thuốc chữa. Và như để chữa cho cái sự ngu của tôi để làm phúc (dẫu sao tôi cũng là bạn của họ)... Nghe này, nói cho dễ hiểu nhất nhé, nó là cái bánh mì cứu đói được chia 9 phần bằng nhau (quá công bằng), quan to ăn 5 phần (tham quá), quan nhỏ, trung gian ăn 3 phần (lộ liễu quá) và thằng dân đích thực làm ăn nốt phần còn lại (bất công)... Đừng nhìn bọn tao bằng đôi mắt đó. Vậy là quá công bằng rồi. Mày nghĩ kỹ đi, nếu không thế thì đến 1 phần cũng không có mà vẫn phải làm.... Ôi trời, ra là vậy. Tôi cố rặn ra nụ cười như mếu. Chả hiểu thời tiết dạo này thế nào mà nhiều người ốm thế. Người ta quy tất cả tội cho "biến đổi khí hậu". Cũng dễ hiểu, nó không biết nói. Nếu chưa ốm, bạn sẽ không bao giờ thấy được cái hay của "nghề ốm". Ngày https://thuviensach.vn xưa, muốn lẩn tránh việc công, người ta thường lấy lý do "việc gia đình". Nhưng câu thần chú dùng mãi cũng phải có lúc hết linh nghiệm. Với lại, xã hội ngày nay, mọi quan hệ đều lỏng lẻo nếu không dựa trên sự liên kết của đồng tiền. Và nghề ốm ra đời. Cách đây nhiều năm có ông làm quan, to lắm, chả nhớ làm gì, chỉ nhớ sắp bị mang ra kiểm thảo (chắc làm sai chuyện gì đó) liền ốm. Có ông đi công tác ở nước ngoài (chắc ốm nặng) xin ở lại chữa bệnh không về nữa... Nay thì khác. Ốm bây giờ cũng khác. Người đói ăn, bệnh tật ốm đau thì người ta mắng "nghèo không được phép ốm". Vậy ra bây giờ ốm đau là đặc ân, đặc quyền của bọn nhà giàu... Cái nghề ốm, vừa thơm tho lại không cầu kỳ học vấn, bằng cấp nên người ta thi nhau ốm. Học sinh ngại đến trường, ốm. Thanh niên ngại đi nghĩa vụ quân sự, ốm. Quan chức tham nhũng, sợ bị kỷ luật, ốm. Nam thanh, nữ tú mải mê chuyện trăng hoa, ốm. Bị thụt két, ốm. Đến cả giết người cấp độ 1 cũng ốm (bệnh tâm thần). Nghe đến họp, ốm. Nhận giấy mời cưới, tân gia, sinh nhật, ốm.... Ốm toàn tập, ốm như ngả rạ. Xã hội này đang ốm nặng ư? Tôi không biết. Đi đâu, nhìn đâu cũng thấy người ốm. Hay nói như một bạn thơ, ốm đúng quy trình. https://thuviensach.vn ỐM CHAY Bạn biết đấy. Ốm đau cũng có nhiều dạng. Ốm sơ sơ, ốm xoàng, ốm nặng, ốm thập tử nhất sinh. Và còn một loại ốm mà ai cũng biết, cũng thử qua nhưng không biết tên. Ốm chay. Cái loại ốm này đang là "mốt" của thời hiện đại. Tôi có quen một anh bạn nhà thơ. Mà khỉ thật, bạn tôi quanh đi quẩn lại toàn nhà thơ. Nhà thơ lớn, nhà thơ bé, nhà tập tọng làm thơ, nhà yêu thơ. Tóm lại là Tự do-Thơ. Người tôi quen là nhà thơ vừa, nghĩa là không lớn, không bé. Từ khi biết anh tới giờ, lúc nào anh cũng ốm. Ốm kinh niên, ốm trường kỳ. Có lần tôi nói đùa, "ốm chay, tôi phục ông thật đấy". Anh nhìn tôi bằng con mắt của người cố tình ốm và nở một nụ cười nhàn nhạt. Bẵng đi khá lâu gặp lại, anh vẫn thế. Vẫn ốm. Ốm từ khi tóc còn xanh đến khi râu, tóc bạc phơ. Ốm chay là loại bệnh mà không có bệnh, ốm mà như vờ. Loại này không có thuốc đặc trị. Ai mách cho cái gì dùng cái đấy. Đơn thuốc "truyền" từ miệng người này sang tai người khác. Đa phần tam sao thất bản. Bọn nhà giầu thì ưa dùng tay gấu, mật gấu, rượu rắn, cao trăn, cao hổ, linh chi, nhân sâm, Đông trùng hạ thảo... Dân nghèo thì bứt lá vớ vẩn quanh vườn. Cao cấp hơn một chút thì lao lên rừng hái lá... Thuốc dùng cho những con bệnh ngày nay cũng đa dạng. Tuỳ theo nhu cầu. Béo phì thì đã có phương thuốc giảm cân. Đa phần là phản khoa học. Gầy có cách làm cho béo, dung nhan sập xệ thì cũng có cách làm cho (tưởng trẻ, đẹp hơn) ngày càng sập xệ, vì vấp phải vấn đề nan giải là nạn thuốc giả và sự kém cỏi của đội ngũ hành nghề (phần lớn là không có bằng cấp, ít học). Thôi thì muôn hình vạn trạng. Dẫu có liệt kê cả ngày cũng không xuể. Bệnh nào cũng chữa được, nhu cầu nào thì thuốc nấy, tuỳ theo túi tiền. Bệnh càng hiểm thì tiền càng cao. Không có chuyện miễn phí. Lòng tốt không được đong đếm ở loại bệnh này. Nếu bạn không lấy tiền, đồng nghĩa với thuốc của bạn không có sức thuyết phục... Khỉ thế! https://thuviensach.vn Trên TV, nếu bạn đủ kiên nhẫn ngồi xem, thì 2/3 thời lượng phát sóng là để chăm sóc đối tượng này. Bệnh tưởng vô hại nhưng lại rất nguy hiểm vì chúng có sức lây lan hơn bất kỳ một loại bệnh nào mà y học biết... Tôi không hiểu, càng nghĩ càng không hiểu. Từ dân có học đến dân tuy có học nhưng không vào đầu chữ nào (hay nói cách khác là chữ thày, trả cô) đều bị mắc chứng bệnh tai quái ấy. Hội chứng đám đông, hay là bị thôi miên tập thể?! Chịu. Và nếu có tò mò hỏi thì họ bảo là "chăm sóc sức khỏe" và nhìn mình như nhìn sinh vật lạ. Thôi thì biết làm sao được khi những con bệnh còn đang ấp ủ "tăng cường sinh lực của phái mạnh" (của các quý ông) và "lấy lại tuổi thanh xuân" (của các quý bà)... Dẫu không trường sinh bất lão, thì chí ít họ cũng được sống trong phấp phỏng hy vọng khôn cùng, níu kéo và đánh đu với thời gian. Và cùng với thời gian. Từ ốm chay họ lần lượt chui vào bệnh viện vì ốm thực sự. Đa phần là cấp cứu. Khi tỉnh ra họ đều thốt lên "ai học được chữ ngờ". Hay thật, ốm chay!!! https://thuviensach.vn RĂNG RỤNG-Chủ nghĩa thực dân kiểu mới Trong vô vàn kiểu sống, bạn có thể tự chọn cho mình cách sống mà bạn cảm thấy hài lòng. Nhưng khốn nỗi đa phần lựa chọn nhầm. Người ta than vãn, kêu khóc cho số phận của mình, cho sự chọn lựa của mình. "Đời là bể khổ", người ta vẫn hay nói và tin như thế. Có khó hiểu gì đâu, bạn đang chối bỏ trách nhiệm với những sai lầm của bản thân. Bạn không cam tâm. Bạn đang cố tìm nguyên nhân từ ngoại cảnh. Dường như thế giới này nếu chỉ có một mình, bạn sẽ chẳng bao giờ sai lầm. Tôi cũng không ngoại lệ... Cái hàm răng cha sinh mẹ đẻ của tôi nổi tiếng là đẹp, vậy mà bây giờ các bạn biết đấy. Cái thò, cái thụt, ố vàng (mãi 30 năm sau mới biết vì cái thuốc Tetraciline chết tiệt). Cái còn, cái rụng. Răng tôi bị như bây giờ là nhờ sự kết hợp của hai thứ chủ nghĩa: CNXH-CNTB. Rắc rối lắm. Quá trình rụng răng của tôi diễn ra âm thầm mà nguyên nhân sâu xa khá lắt léo, kỳ quặc... Bọn trẻ bây giờ a dua, nhao nhao thích Mỹ. Lấy Mỹ ra làm thước đo cho mọi giá trị. Cũng giống như cha ông chúng ngày xưa, mơ giấc mơ "Thế giới đại đồng". Con đường đi tắt (sáng kiến hay nhất trong vòng 1000 năm qua) tưởng gần hoá xa, càng đi càng xa, càng mờ mịt. Những cột mốc, những rào chắn hai bên đường, những trạm kiểm soát, thanh lọc, bị thời gian chối bỏ làm cho con đường trở nên mông lung, vô định. Người ta tràn lên, tranh nhau đi đầu (rồi biết đi đâu ?!) khỉ thế. Không đích đến bạn trở nên hoang mang nghi ngờ tất thảy, nghi ngờ chính cả bản thân mình. Bạn nghi ngờ con đường mình đang đi, con đường mình đã chọn... Rồi một ngày bạn vớ được cái phao Hiện sinh. Bạn hài lòng và vui sướng với phát hiện của mình (muộn còn hơn không). https://thuviensach.vn Gần 50 năm trước. Tôi cũng đi trên con đường các bạn đã đi và đang đi nhưng cam go và vất vả hơn nhiều. Chúng tôi đi tìm một Thiên đường trong mơ. Giấc mơ Độc lập. Tôi đã bị thương mà mãi đến 50 năm sau tôi mới biết. Bây giờ tôi mới thấy Chủ nghĩa thực dân kiểu mới mà Mỹ tiến hành ở Việt Nam thật là lợi hại. Lợi hại lắm, nó không giết bạn ngay tức thì, nó giết bạn âm thầm, từ từ nhiều năm sau đó. Nó giết cả các thế hệ sau bạn... Bạn có thể không tin nhưng đó là sự thật. https://thuviensach.vn VỘI VÃ - CẢM NHẬN NGÀY MƯA Trên đường, dòng người tấp nập, từ sáng cho đến tối. Không ai kịp nói với ai cho đủ một câu rõ nghĩa. Tiếng bước chân, tiếng lầu bầu, tiếng chửi thề, xen lẫn tiếng thở dài đến não lòng tạo ra một bầu không khí đông đặc như sờ nắm được. Nếu tinh ý một chút bạn sẽ nhận ra một quy luật trong cái mớ bòng bong ấy "mạnh ai nấy đi". Người ta luôn luôn vội vã. Vội vã đến nơi làm việc để rồi không biết làm gì, và đợi việc. Vội vã bổ về nhà tưởng nghỉ ngơi để rồi tất tả trăm thứ việc. Vội vã lao ra quán để rồi mệt mỏi, mơ màng quanh cái bàn ngổn ngang bia rượu. Vội vã loan tin để rồi râu ông nọ cắm cằm bà kia. Vội vã kiếm tiền để rồi mua sắm những thứ mình không cần. Vội vã và vội vã... Khổ thế, người ta không ưa ăn không ngồi dồi. Họa sĩ vội vã cho ra đời những bức tranh, phần nhiều là nhạt nhẽo và đang dở. Người xem vội vã lao ra phòng triển lãm. Và, cuối cùng thở dài, ngao ngán. Vội vã yêu và vội vã chán. Người ta chán nhau và chán chính bản thân mình. Nhà văn vội vã làm báo thay vì viết văn. Vội vã đáp ứng đám đông hiếu kỳ. Nhà thơ vội vã photo copy thơ để vội phát cho những kẻ thậm chí còn không biết đọc. Thầy chùa vội vã làm lễ cho gia chủ cho kịp ngày, kịp giờ. Người nông dân vội vã trồng cấy, không cần xem thời tiết để rồi than trời, trách đất. Các nhà thầu xây dựng nhà cửa, cầu cống vội vã chạy đua với thời gian cho kịp những ngày lễ lớn để rồi quên đi chất lượng. Nhạc sĩ vội vã sáng tác ca khúc cho kịp các cuộc thi hát.... Những bộ phim vội vã quay, vội vã ra rạp để rồi thất vọng vì quá ít người quan tâm. https://thuviensach.vn Sống trong một xã hội vội vã, bận rộn dù không muốn bạn vẫn bị cuốn theo như rơi vào vực xoáy. Trái đất quay, con người cũng quay theo, chỉ có điều đa phần quay ngược với vũ điệu của trời đất. Vội vã hoang mang, vội vã ngộ nhận, khỉ thật! https://thuviensach.vn DỰ BÁO Quay ngược lại bốn mươi năm trước, chiều đã muộn, tôi ngồi trong quán lá ven đê với mấy người bạn. Chúng tôi uống rượu "sếch" (rượu lậu, không kèm đồ nhắm) và tán dóc đủ thứ chuyện. Chuyện mình, chuyện người, chuyện quá khứ, chuyện tương lai. Làm sao biết chuyện tương lai?! Tôi không biết, bạn tôi cũng không biết. Chúng tôi đố nhau đoán định tương lai. Khó nhỉ, trong bối cảnh lúc bấy giờ, tương lai là một cái gì mờ mịt, xa xăm. Thằng thì vừa vung vẩy hai tay hai mớ rau muống, vừa ngân nga: "Cho ngày nay, cho ngày mai, cho muôn...đời sau...". Rõ rồi, tương lai là hai mớ rau muống. Thằng thì ngậm tăm, hết đưa sang phải lại đưa sang trái. Rõ rồi, ngậm miệng ăn tiền. Đến lượt mình tôi tỏ ra nghiêm trang một cách bí hiểm: "Thế kỷ sau là thế kỷ của Chiêm tinh, Thuật, Số...". Cả bọn ôm bụng cười ngặt nghẽo. Buồn cười lắm, cũng không hiểu sao tôi lại buông ra một lời dự báo như vậy... Tuy hoang đường nhưng điều đó đã xảy ra, sớm hơn tôi dự đoán, nghĩa là những năm cuối cùng của thế kỷ 20. Quay ngược lại hơn hai mươi năm trước, khoảng đầu những năm 90, nhân tiện nói về Hà Nội, về tương lai của Thủ đô tôi bỗng khẳng định, Hà nội sẽ có 6 cây cầu bắc qua sông Hồng. Cả bọn lại cười ngất và trêu: "Hà Nội có ba cây cầu, một của Pháp, một của tình Hữu nghị, và một Tự lực. Rõ rồi, còn ba cây nữa chắc xây bằng niềm tin..." Và như để thách thức lũ bạn, tôi nhấn mạnh thêm: Chưa hết, Hà Nội sẽ có hai nhánh sông đào, nối Hồ Tây với sông Hồng, sông Nhuệ, đào lại sông Tô Lịch. Hà Nội sẽ phát triển về phía Tây, nhiều sinh khí. Hai mươi năm sau, nhiều điều lần lượt đúng, về sông đào, đúng một nửa... Tôi cũng không biết dự báo này có chuẩn không. Có lẽ đúng, chỉ có điều lâu hay mau thôi. Chúng ta cùng... đợi!!! https://thuviensach.vn Mặc dù rất ghét dự báo, dị ứng với dự báo, nhưng trong lúc đợi chả hiểu sao tôi dự đoán cho rất nhiều người. Thân có, sơ có và thường là người lạ hữu duyên. Tôi còn nhớ có một lần theo đoàn công tác của Heritage về miền Tây Nam Bộ chụp ảnh. Đêm đến chúng tôi dừng chân tại một resort nằm sát ngay bên bờ biển Phú Quốc. Vừa bước vào phòng cu Minh bảo tôi: "cháu với chú có duyên, chú xem cho cháu với nhé ?!". Chắc cu cậu nghĩ đi chung một đoạn đường, ngủ chung một phòng là có duyên. Tôi chỉ cười bảo: "Nếu có duyên chú đã xem cho anh rồi, chả đợi anh phải hỏi" ....Kiểm duyệt... (Vì lý do tế nhị những người mà tôi đã dự đoán bị kiểm duyệt, nên không thể kể ra đây làm tư liệu để đối chứng.) Chán thế, những chỗ hay, hoặc chuẩn bị hay lại cứ vướng "kiểm duyệt", tệ thật. Tôi cũng chả biết nên viết gì và không nên viết gì. Chả lẽ lại vội vã chán, vội vã hoang mang?! https://thuviensach.vn CƯỚI Cưới xin là nỗi thắc thỏm của một đời người. Bạn chờ đợi mong cái ngày ấy sẽ đến với mình, mong ngày cưới chóng qua đi, mong cho dư vị còn theo mãi trong cuộc sống gia đình sau này. Một đám cưới cho dù to cỡ nào hay giản dị tới cỡ nào thì cũng chỉ là cách "thông báo" tin vui tới bạn bè. Nó không quan trọng như bạn và nhiều người vẫn nghĩ về nó. Bản thân nó là một ngày đáng nhớ trong cuộc đời của mỗi con người chính là vì mọi tài sản, kể cả con cái (nếu có) từ giờ phút ấy chuyển từ sở hữu cá nhân sang sở hữu chung (tập thể). Bạn đánh mất cái tôi (hoặc tình nguyện cho đi), cái tự do mà bạn có khi sống một mình. Sau hôn nhân bạn bước vào một trang khác, bạn không những phải chịu trách nhiệm về mình, về những việc mình làm mà còn phải chịu trách nhiệm về những người khác, những người mà trước ngày cưới hoàn toàn xa lạ với bạn và những việc liên quan đến họ... Rắc rối sẽ đến với bạn nếu như bạn không thể thu xếp ổn thỏa các mối quan hệ nhằng nhịt như dây dợ bám trên cột điện thời hiện đại. Bạn sẽ vui những nỗi vui của họ. Buồn những nỗi buồn của họ. Đối với những bạn đề cao sự riêng tư thì cuộc sống sau cưới là một thảm họa. Bạn thấy bị mất mát, bị xâm hại nhiều thứ. Thay vì nhận mọi thứ như sự quan tâm, lời khen, quà cáp thì nay bạn phải tập cho đi những thứ mà bạn quen nhận. Nó sẽ làm bạn bị hẫng hụt, khó chịu. Nếu không tìm được niềm vui của sự "cho đi" thì điều tệ hại nhất đang chờ bạn ở phía trước. Bạn sẽ ước gì ngày ấy đừng bao giờ đến với bạn. Bạn ước bao giờ cho đến ngày xưa?! Cưới xin, xưa nay đều vậy. Mầu sắc tuy có khác nhau đôi chút nhưng mong mỏi, hy vọng đều giống nhau. Bạn sẽ nhận được những món quà, những lời chúc tốt đẹp nhất từ gia đình, người thân, bạn bè. Những nó cũng https://thuviensach.vn chả giúp bạn hạnh phúc hơn nếu như bạn không tự tìm thấy, đấu tranh, gìn giữ, vun đắp nó hàng ngày. Nhu cầu chung được đưa lên hàng đầu, nhu cầu riêng bị cắt bỏ nếu nó ảnh hưởng đến nhu cầu chung... Rắc rối lắm nếu bạn không biết đường tháo gỡ... Đừng nhìn tôi. Cũng như bạn, tôi cũng đang loay hoay giải quyết những khó khăn, vướng mắc của mình. Mỗi người đều phải tự đối mặt với những vấn đề phát sinh trong cuộc sống sau hôn nhân. Tôi chả có kinh nghiệm gì khuyên các bạn. Người giàu có sẽ cho các bạn tiền bạc. Còn tôi, kẻ sĩ, tôi tặng các bạn lời nói. Đó là, "hãy yêu thương bằng tất cả tấm lòng, hãy cho đi tất cả những gì bạn yêu quý nhất. Bạn sẽ nhận được tất cả từ cuộc sống"!!! https://thuviensach.vn NGƯỢC Cuộc đời có bao điều thú vị, bao điều hài hước, ngộ nghĩnh muốn rơi nước mắt, muốn cười nghiêng ngả. Ai cũng chọn việc dễ dàng. Gặp việc khó, người ta chùn lại. Người ta sợ bị ngược với những lo âu, toan tính cho họ và những người thân. Sau lưng tôi, thành phố đang chìm vào đêm. Những đám mây treo lơ lửng, mọng nước, ánh lên một màu xám pha chút mỡ gà buồn thảm. Những cụm mây lang thang được gió dồn về đây tụ họp. Mưa, có lẽ thế. Gió, mỗi lúc một mạnh thêm như hăm dọa. Tóc tai, quần áo tôi rên lên phần phật trong gió. Dọa ư? Tôi chả sợ. Tôi đang đi ngược với hướng gió, từng bước, từng bước, không vội vã. Những chiếc bóng, những ánh đèn loang loáng, vun vút lao về hướng thành phố. Người ta đang chạy trốn khỏi cơn mưa. Mà cũng có thể họ đang trốn chạy những khó khăn vất vả. Họ đang trốn bản thân mình, thứ dường như không thể trốn. Cuộc đời là một tấm gương phản chiếu, ai cũng có một chiếc. Nhưng trớ trêu bạn lại đeo nó sau lưng. Bạn chỉ có thể ngắm nhìn người khác. Bạn soi mói, kết án họ vì bạn không tự soi được gáy của mình. Ngày nay, nghề kinh doanh gương kính đang thịnh hành và được ưa chuộng. Cứ ba người thì một người có gương. Hầu như nhà nào, thậm chí phòng nào cũng có một chiếc gương... Bạn đừng giật mình nếu tôi nói rằng có hơn bốn tỷ người soi gương mỗi ngày, hơn ba tỷ dùng gương không dưới hai lần trong ngày và khoảng hai tỷ người dùng gương nhiều lần trong ngày. Năm mươi phần trăm số họ dùng cho việc chăm sóc dung nhan, tự ve vuốt, ngắm nghía bản thân. Số còn lại do nhu cầu hoặc bắt buộc phải dùng gương do nghề nghiệp, hoặc trong một vài trường hợp không tiện nói. https://thuviensach.vn Tôi cũng có một mảnh gương, mặc dù chả bao giờ chải đầu, đánh phấn. Tôi dùng chúng để kiểm tra những bức vẽ theo góc nhìn ngược. Và cũng đôi khi dùng để nhổ râu... Thật là ngược đời, trong khi người ta hối hả bận rộn chăm lo cho bữa cơm của gia đình, thời gian dư thừa người ta tranh thủ nghỉ ngơi, du hí, mua sắm, ăn hút, hưởng thụ thì tôi lại bàn về "NGƯỢC". Hầu như mọi người không thích" Ngược". Cũng đúng. Người ta mong muốn làm ăn phát đạt "xuôi chèo, mát mái". Đi đứng "thuận buồm, xuôi gió". Mỗi khi gặp cảnh trớ trêu, theo phản xạ tự nhiên họ đồng thanh gào lên: bị "ngược đãi". Đi ngoài đường, nếu không để ý bạn rất dễ bị phạt vì đi vào đường ngược chiều. Đối thoại với đối tượng khó nhằn người ta thường kết thúc bằng "ngược". Những gì xù xì, thô ráp người ta qui cho miền ngược.... Nhiều, nhiều lắm chẳng thể liệt kê nổi. Người ta kị nhất là ngược trong sinh nở vì nó đồng nghĩa với nguy hiểm tới sinh mạng. Tôi rất thích và hay dùng chữ ngược. Nếu phật ý là tôi sẵn sàng dọa, "tôi ngược đây", rõ khỉ, nhưng lần nào cũng linh nghiệm. Tôi hay nói chuyện ngược đời, có thể mọi người thích nghe. Không phải tôi có tài ăn, tài nói mà vì quen nghe xuôi, nay nghe ngược, nó là lạ, ngồ ngộ bỗng thích, thế thôi. Tôi rất thú câu thơ dưới của nữ thi sĩ Silva Kaputikyan (1919-2006) người Armenia nói về cái sự ngược của người con gái đang tuổi yêu: Em bảo anh đi đi Sao anh không đứng lại Em bảo anh đừng đợi Sao anh vội về ngay Lời nói thoảng gió bay Đôi mắt huyền đẫm lệ Sao mà anh ngốc thế Không nhìn vào mắt em?! https://thuviensach.vn Mưa, mưa to, theo nhà đài thì có lẽ to nhất trong vòng 50 năm trở lại đây. Nước lên rất nhanh, lấp đầy những chiếc cống, dềnh lên mặt đường, níu chân người đi bộ... Những con phố nhanh chóng biến thành sông. Giao thông tê liệt trong nhiều giờ. Nước bây giờ không chảy xuôi, mà chảy ngược vào những căn nhà nằm dọc hai bên phố. Người dân di chuyển lên chỗ cao nhất có thể để sinh hoạt. Những sáng kiến mọc lên như nấm. Những dáng người còm cõi, chồm bỗm trên lưng là những kẻ phương phi, béo tốt. Vài chiếc bàn ghép lại thành phà cõng theo những chiếc xe máy. Bơi lội trên phố là bồn tắm, chậu nhôm... cộng với những tiếng cười đùa hồn nhiên vô tư của con trẻ, và tiếng chửi thề của người lớn tạo nên bầu không khí như "tiền hồng thủy". Những đôi mắt nhìn ngược lên trời với nhiều hàm ý khác nhau, như nguyền rủa, như oán trách, như cầu xin. Nguyền rủa ai, cầu xin ai, tôi không biết. Và có lẽ họ cũng không cần biết chỉ là theo bản năng thôi... Bản năng ngược! https://thuviensach.vn MƠ Còn duyên ngồi gốc cây thông Hết duyên ngồi gốc cây Hồng hái hoa... (Dân ca Quan họ Bắc Ninh) Có duyên lắm mới được nghe liền anh, liền chị hát quan họ. Có duyên lắm mới thuộc lỗm bỗm vài câu gọi là... Tôi không phải ca sĩ. Hay hát, nhưng hát chả hay. Giọng tôi là giọng thuốc lá, thuốc lào, là giọng mà cất lên nghe như đấm vào tai. Biết làm sao được. Sinh ra ở đời là sự tình cờ, ngẫu nhiên, nào ai chọn được giọng cho mình. Ngày xưa, mà chả cứ ngày xưa, bây giờ vẫn ối người mơ thành ca sĩ. Thậm chí nhiều người quả quyết giọng mình còn hay hơn Kiều Hưng, Trọng Tấn, hay hơn Thu Hiền, Anh Thơ. Chả nói đâu xa, ngay như Trần Đăng Khoa rất mê giọng Hát của cô gái xứ Thanh - Anh Thơ, mặc dù tôi chả thấy Khoa hát bao giờ. Nói thì nói vậy nhưng tôi biết Khoa tích trữ nhiều bài hát lắm. Có lần tôi còn nhờ Trần Đăng Khoa cóp cho tôi tất cả các bài Kiều Hưng hát mà anh có.... Giấc mơ, ai chả có. Tuy nhiên người ta chỉ thích mơ giấc mơ màu hồng, có nghĩa là giấc mơ đẹp. Người ta hãi nhất là gặp ác mộng. Chả cứ người ta, phải tôi, tôi cũng chả dại gì chọn ác mộng. Vậy mà cái số tôi hẩm hiu, toàn gặp ác mộng. Trong vòng ba mươi năm có lẻ tôi toàn mơ một giấc mơ chiến trận. Khủng khiếp và hãi hùng lắm, giật mình tỉnh dậy trán vã mồ hôi lạnh. Giá mà tôi giống mọi người mơ nhiều giấc mơ khác nhau, giấc mơ nào cũng đẹp, cũng màu hồng thì hay biết mấy. Giá mà tôi chọn được giấc mơ cho mình thì hay biết mấy. Vô ích, dường như giấc mơ hãi hùng đã chọn tôi.... https://thuviensach.vn Kế bên nhà tôi có anh hàng xóm chả hiểu làm nghề gì mà rõ lắm tiền. Ngày nhỏ tôi hay nghe bà tôi bảo: "Phi thương bất phú". Vậy thì anh ta làm nghề buôn rồi, hay nói cho hợp thời là doanh nhân đích thị. Có lần nhân dịp Tết sang chơi nhà tôi anh kể: "Bác không biết đâu, trông cháu thế này ai cũng bảo số sướng, sang giầu. Chả giấu gì bác, tiền cháu không thiếu, chỉ thiếu mỗi bình an thôi". Tôi giật mình: "Chả nhẽ anh không bình an?". Mãi một lúc lâu anh mới thở dài: "Ban ngày trông phồn vinh giả tạo thế thôi chứ đêm đến toàn mơ đi làm đầy tớ cho thiên hạ, bữa no, bữa đói, nghèo rớt mồng tơi..." Rồi nhìn tôi vẻ ngượng nghịu anh tiếp: "Cứ như bác lại sướng, tiền không có nhiều nhưng ăn no, ngủ kỹ chả lo lắng gì. Giá mà đổi được cho bác, cháu đổi ngay!" "Chỉ sợ lúc đổi xong anh lại hối không kịp..." Tôi nhìn anh đầy thông cảm. Sướng khổ chả biết thế nào mà nhìn. Ai cũng có nỗi khổ riêng. Chả ai giống ai. Hoá ra có người tưởng sướng mà không sướng, có người tưởng khổ mà không khổ. Còn tôi, khốn nạn, khổ mà còn không biết mình khổ. Không ai nghĩ tôi khổ cũng bởi cái miệng tôi cứ động một tý là cười toe toét, mắt tít tìn tịt. Mọi người thường trêu "cười quên cả Tổ quốc". Hãm lắm. Nhớ lại lần đi Tây Tạng về có một đôi vợ chồng trẻ, thành đạt mò đến nhà chơi xin ảnh. Cô vợ trông mặn mà, phốp pháp, đầy nhục dục. Anh chồng gầy nhẳng như con cò hương, lúc nào cũng xùm xụp chiếc mũ dạ kiểu "Ilich Lenin" trên đầu. Tay trái đeo một cái Rado to như nắp ấm. Bàn tay có mười ngón thì đến tám ngón đeo nhẫn vàng đính hột xoàn. Rõ ra là kẻ lắm tiền nhưng không sang, trông kỳ cục thế nào ấy. Được cái anh ta sởi lởi, mau mồm, mau miệng. Nếu là người ưa nịnh thì thể nào cũng lịm đi vì hạnh phúc. Chả phải anh nói hay, mà anh chỉ toàn nói những điều người ta thích nghe mới chết chứ. Ngang giết người còn gì... Trái ngược với anh chồng, chị vợ từ lúc vào đến lúc về chỉ thốt ra độc hai câu chào. Cả buổi chỉ ngồi cười mỉm, mắt long lanh như ướt. Mà cũng phải, luật bù trừ. Chả ai được tất, chả ai mất hết. Cũng là cái nhẽ thường ở đời. https://thuviensach.vn - Cô chú sướng thật đấy, nhàn hạ, thanh tao. Chúng cháu rất ngưỡng mộ, muốn bắt chước mà không được đấy! - Anh chồng cứ ngỡ chúng tôi là người ưa nịnh nên nói lấy được. Ai chả thích được phỉnh nịnh. Tôi cười bảo: - Anh thích thật hay thích giả vờ. Chúng tôi muốn như anh, một tay điều hành mấy công ty mới khó chứ anh muốn giống chúng tôi thì quá dễ. Hay là ngày mai anh nghỉ việc đi, ngồi nhà là giống chúng tôi ngay... Dường như hơi bất ngờ vì đề xuất của tôi, anh chồng mặt thuỗn ra mất vài phút: - Chúng cháu đang còn trẻ mà, còn phải phấn đấu, đâu nói nghỉ là nghỉ ngay được. Với lại anh em nhân viên, biết bao con người họ sẽ ra sao nếu cháu nghỉ. Dẫu cháu có muốn nghỉ, họ cũng chẳng cho... Tôi chỉ nhìn anh cười gật đầu: - Anh nói cũng phải! ... https://thuviensach.vn CƠ VÀ SỐ Máy phim truyền thống là một cuộn nhựa (thứ độc hại, gây ô nhiễm môi trường, kể cả khi lưu giữ, chôn lấp - thời gian phân hủy hoàn toàn là gần 1000 năm -, đốt cháy - thải ra một lượng khí độc hại hơn bất kỳ một loại rác thải công nghiệp nào -); được phủ một lớp Nitrat bạc, dưới sự tác động của ánh sáng chui qua khe, nhỏ, hẹp đốt cháy và cái thu được là một hình ảnh lộn ngược (cả về mọi phương diện) mà người ta quen gọi là Negative. Đấy là chưa kể đến công đoạn, bất cứ khâu nào cũng độc hại, từ khi chụp đến khi cầm được trên tay tấm ảnh... Ngoài ra Nitrat bạc còn ngốn không tiền túi của người dùng. Để theo đuổi đam mê, phải đầu tư thời gian, công sức, tiền bạc nhiều lần.... hihi dài lắm, nên bàn chuyện này ngoài An vui.... https://thuviensach.vn THẬT GIẢ Chả hiểu sao cho đến tận bây giờ còn có những người bạn vẫn nghĩ đây là trang FB lừa đảo. Cái mặt mình xuống cấp, đáng nghi đến độ...ngang với phường lừa đảo, lũ trộm cướp. Thiển nghĩ nếu là vậy các bạn cứ việc cảnh giác cao độ, giữ thật chặt hầu bao xem lừa cách gì (nếu kẻ gian có ý định lừa tiền). Không nghe, không xem, không rung động, không nhẹ dạ, không tò mò gặp mặt xem kẻ gian làm được gì (nếu bạn còn đủ sức hấp dẫn khiến kẻ gian muốn lừa tình)... Ngoài tiền và tình ra chắc bạn chẳng còn gì hấp dẫn để kẻ gian lợi dụng... Than ôi, sự thật nhiều khi lại không phải sự thật. Lời nói dối chân thật đáng tin, lời nói thật... đáng nghi... Sao nhỉ?! Cái mặt mình quả là không chơi được! Đáng tiếc quá.... hihi https://thuviensach.vn SAO NHỈ Trong tay tôi đang có hai bản "ĐẮC NHÂN TÂM". Một cũ, một mới. Tôi phân vân tự hỏi, ngày nay mọi thứ đều để ngỏ, liệu rằng nó có còn là một tác phẩm văn học đích thực mang dấu ấn riêng của tác giả hay nó chỉ đơn thuần là một văn bản chuyển tải thông tin. Tôi không biết... Quyển cũ, lời văn cũ, chuyện cũng cũ nhưng toát lên trên hết là cái tình, dẫn dụ ta hiểu ra cái lý. Cuốn mới, giọng văn lạnh lùng, xoáy vào khai thác cái lý của câu chuyện, gần như thiếu vắng cái tình. Dầu cố gắng nhưng thiếu sự thuyết phục. Người ta khó lòng mà đọc liền một mạch vì nó trơ khấc toàn những cái duy lý... Những hậu duệ của tác giả (theo như lời người dịch và Nhà xuất bản thì họ có quyền thay đổi câu chuyện cho hợp thời đại(?!)) đã làm cho quyển sách thành một quyển sách khác... Ngày xưa có anh chàng sáng rời khỏi nhà mặc áo trắng, chiều về mặc áo đen. Con chó nhà anh ta xông ra cắn, nó không nhận ra chủ. Anh đánh và mắng nó ngu. Ông khách qua đường thấy vậy hỏi chuyện rồi bảo: "Chính nhà anh mới có lỗi chứ không phải con chó. Nó chỉ biết ông chủ của nó lúc rời khỏi nhà mặc áo trắng, nó cắn là cắn người mặc áo đen chứ nào có cắn chủ mà anh đánh nó. Chính anh tự thay đổi thành người khác chứ không phải nó..." Chả riêng gì sách. Ngày nay mọi cái đều bị biến dạng theo sở thích của người đời. Mọi chuẩn mực hôm qua, hôm nay bị coi là không đúng nữa.... Sao thế nhỉ?! https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn LÃNG QUÊN Tôi có trong tay cuốn "Nhà trừ quỷ kể chuyện" từ dăm năm nay mà mới đọc qua vài dòng... Nay tình cờ nhìn thấy nhân có việc gia đình mới biết mình mắc một sai lầm nghiêm trọng. Sở dĩ tôi "quên" cũng bởi tôi không chuyên về mảng sách Ki-tô giáo. Hơn nữa những chuyện huyền hoặc được viết bởi một giáo sĩ làm tôi nghi ngại... Nay không chỉ đọc kỹ mà tôi còn biên tập hiệu đính và làm eBooks cho cuốn này... Chắc độ vài hôm thì xong. Tôi nghĩ có lẽ các bạn nên đọc qua nếu không muốn đọc kỹ. Nó không giúp ích gì cho các bạn, thì chí ít cũng gợi mở cho các bạn một cách nhìn khác về thế giới ta đang sống, về những chuyện khó tin lúc này, lúc khác, ở chỗ này, chỗ kia... Ngõ hầu giúp các bạn giải tỏa phần nào những thắc mắc còn cấn cá trong lòng.... Thân ái! https://thuviensach.vn BÌNH CÁI ẢNH “TRIỆU ĐÔ” Hai cái ảnh tuy có chụp cùng một chỗ, cùng một khoảng thời gian - "Buổi tối" - nhưng nếu có nghề thì sẽ thấy ảnh của Trần Lam góc chụp cao hơn của Minh Lộc. Tuy nhiên tôi cũng không phủ nhận nó cũng hao hao như nhau. Nói như vậy không có nghĩa ông Lộc chụp Lăng Bác thì ông xí độc quyền, cứ ai chụp Lăng thì ông cho là "đạo ảnh" của ông. Ông thử nghĩ xem, chủ thể luôn chủ quan, Khánh thể - tức đối tượng được chụp, không cứ gì Lăng Bác thì luôn tồn tại khách quan, độc lập hoàn toàn với ý muốn của người cầm máy. Nó không hề nói với người chụp rằng cái này đã có người chụp rồi, đừng chụp tôi nữa mà mang tội "đạo ảnh". Bây giờ nhà mình có cái mốt, luôn tạo ra căng thẳng giả tạo để, nói cho cùng tự quảng cáo bản thân. Còn thú thật tôi rất buồn vì cả hai cái ảnh chụp quá xấu (không có một tý nào nghệ thuật) bất kỳ ai - nói không ngoa thì 100 người có máy ảnh compact bình thường thì đến trên 90 người có thể chụp được như vậy, thậm chí đẹp hơn. Xin lỗi các anh trước vì lời bình luận này. Tôi cũng không đánh giá cao ông Lam, nếu ông Lộc đúng là có cho ông xem trước mấy cái ảnh xấu như vậy mà ông cũng bị ảnh hưởng đến thời điểm, bố cục, ánh sáng... cách khai thác chủ đề thì phải nói rằng ông cũng quá kém. Lẽ ra ông chụp sau, đã được xem trước, tôi nghĩ ông sẽ tránh được cái dở và làm hay hơn thế rất nhiều... Nếu tôi chẳng may mà có cái ảnh này chắc tôi không dám cho ai xem... NÓI THẬT LÒNG ĐẤY! https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn CÂU CHUYỆN NHỎ VỀ MỘT DÒNG SÔNG LỚN Quê tôi là dải đất hẹp nằm giữa hai con sông. Theo thời gian, chúng có nhiều tên gọi khác nhau, nhưng sau cùng, thân thuộc, bình dị nhất vẫn là sông Hồng và sông Đuống. Nước con sông bốn mùa đỏ nặng phù sa, khi thì thầm uốn lượn, lúc lại cuộn réo mênh mang. Không "xanh biếc" và lấp lánh như trong thơ Tế Hanh, không mơ mộng như sông Hương, không ồn ào náo nhiệt như sông Tiền, sông Hậu, không hào hùng, sục sôi như sông Đà. Chỉ đơn giản mang trong mình đầy ắp những kỷ niệm vui, buồn muôn kiếp của con người. Nhiều cái đáng viết, nhiều chuyện đáng kể về nó nhưng không hiểu sao tôi lại muốn viết về "Những người kéo thuyền trên sông Volga”. Lý do chủ yếu phải chăng tôi là họa sĩ? Hay hoặc giả tôi đã từng sống, học tập và làm việc nhiều năm ở Nga? Mà cũng có thể nhiều lần, đắm mình bên dòng sông, lặng lẽ lắng nghe tiếng thì thầm của nó, bị nó mê hoặc? Lý do là gì đi chăng nữa cũng đều vớ vẩn nếu như bạn một mình đối diện với dòng sông này… Phiên bản bức tranh của danh họa người Nga I. Rêpin đang nằm trên bàn làm việc của tôi. Cái mà I. Rêpin thực sự vẽ, không phải là sông Volga, cũng không phải chiếc thuyền, càng không phải những người kéo thuyền. Mà cái ông vẽ chính là sợi dây thừng xoắn vặn đè nặng lên ngực những kiếp người nhọc nhằn kiếm sống bên một dòng sông... Sông Volga được bắt nguồn từ cao nguyên Valdai, rồi đổ vào biển Caspi, hình thành nên một vùng châu thổ với diện tích 19 ngàn Km2. Trong thời kỳ Kazan sụp đổ và Astrakhan qui phục Sa hoàng, trước cả khi người Nga mở mang tuyến đường thủy trên dãy Ural, thì ở vùng Siberi giàu có với những bộ lông thú, của các quốc gia Trung Á, đã được những đoàn thuyền buôn lớn chất đầy hàng hóa và được bảo vệ nghiêm ngặt bởi những cung thủ. Lúc này Volga trở thành tuyến đường thủy huyết mạch của nước https://thuviensach.vn Nga thông thương với Phương Đông. Những năm sau này, khoảng Thế kỷ 16-17 người dân bên bờ sông Volga cũng học được cách tự đóng những chiếc thuyền nhẹ và bền chắc. Đặc biệt là những thuyền ba buồn có người kéo trên bờ, những chiếc thuyền chạy dọc trên sông Volga từ Thế kỷ 17 cho đến tận bây giờ. Gặp lúc thời tiết thuận lợi, lộng gió, họ giương cao những cánh buồm lợi dụng gió đẩy thuyền đi; còn khi thời tiết không thuận lợi, họ dùng sức của những người lao động để kéo thuyền ngược dòng, những công việc cực kỳ vất vả… Tôi Thực sự không hiểu để vẽ “Những người kéo thuyền trên sông Volga” I. Rêpin đã phải tốn bao nhiêu thời gian mới thâm nhập vào đời sống lam lũ vất vả của người dân kiếm sống hai bên bờ con sông này. Không hiểu ông đã phải phác họa bao nhiêu cảnh, bao nhiêu chân dung những người thợ thuyền kiếm sống hai bên bờ sông để dựng tác phẩm của mình. Có một điều chắc chắn là Rêpin đã phải làm việc rất nhiều, một sự lao động miệt mài, nghiêm túc, và vất vả cũng chả kém gì những người kéo thuyền trên sông là mấy… Riêng phần thể hiện tác phẩm, Rêpin đã phải mất tới 3 năm mới hoàn thành. Nói tới điều này làm tôi liên tưởng đến bức “Chúa xuất hiện trước dân chúng” của Ivanop đã phải mất tới hơn 20 năm mới xong. Tuy nhiên giá trị của tác phẩm không nằm ở chỗ nó được vẽ trong bao nhiêu lâu, càng không phải nó được thực hiện bằng chất liệu gì, nhưng chí ít nó cũng nói với chúng ta một điều về sự công phu, cẩn trọng trong việc cho ra đời một tác phẩm nghệ thuật. Đành rằng tôi cũng biết ở bên bờ sông Hồng quê tôi, có nhiều người “chế” tranh còn nhanh hơn rửa ảnh. Và với “Những người kéo thuyền trên sông Volga” người ta đã tốn không biết bao nhiêu giấy mực để mổ xẻ, phân tích về nó. Đúng sai thế nào tôi không bàn ở đây. Có nhiều cái tôi đồng ý, nhiều cái không. Nhưng thành thật mà nói, nó là tác phẩm hội họa mang đậm dấu ấn hiện thực nhất về người dân sống hai bên bờ sông Volga nói riêng, và những tầng lớp lao động Nga thời bấy giờ nói chung. Hiện thực của một thời vẫn còn hiển hiện trong tranh của Rêpin cho tới tận bây giờ. Nó giúp chúng ta hiểu rõ về nước https://thuviensach.vn Nga, về thiên nhiên và con người Nga mà không cần dùng một từ nào để giải thích. Sức mạnh của bức tranh nằm ở chính sự thật mà nó miêu tả. Mọi điều người ta nói về bức tranh đều trở thành vô nghĩa, nếu như bạn có dịp chiêm ngưỡng bức tranh này. Hãy để cặp mắt sắc sảo của bạn mách bảo với bạn về giá trị đích thực cũng như vẻ đẹp thực sự của bức tranh… Chúc các bạn một cái Tết bên “Những người kéo thuyền trên sông Volga” vui vẻ, hạnh phúc và hướng về một năm mới đầy những khám phá bất ngờ… Chúc thành công! Hà nội mùa Đông 2010 (bài viết cho báo Nông thôn Ngày nay) https://thuviensach.vn LỜI NÓI DỐI ĐẦU NĂM Năm mới sầm sập đến, chưa gì đã mồng 3. Thời tiết dạo này thất thường khi nắng, khi mưa rất dễ ốm. Bầu trời vênh váo như cái bánh đa nhúng nước, nhìn nẫu cả người. Máy ảnh nhét túi cũng chả buồn lôi ra, muốn chụp một cái ảnh tử tế cũng phải lựa dịp, nhìn giời. Mà nào có yêu cầu gì cao xa đâu, chỉ cần hoe hoe nắng là đủ, vậy mà cũng không được. Ngay như hôm mồng Một được nghỉ cả lũ rủ nhau đi chụp ảnh đổi gió mà giời cứ mưa lắc rắc. Rõ chán. Ai cũng khen đất nước mình giầu đẹp, phong cảnh hữu tình, nên thơ, vậy mà nghĩ nửa ngày cũng chả biết đi đâu. Sáng ra bèn quyết định lên chùa chụp. Mưa hay nắng, xấu hay đẹp thì chùa vẫn là chùa, nó vẫn đứng đấy thi gan với thời gian, đùa dỡn với thời tiết. - Anh gọi điện cho lão Khoa đi! - Hoàng Xuân Tuyền gọi điện nhắc đúng lúc tôi vừa từ trên giường thò chân xuống đất. Định bụng đánh răng, rửa mặt xong sẽ gọi, nhưng thế quái nào tôi lại quên mất, ung dung nhấm nháp tách cà phê và hút điếu thuốc cho tỉnh ngủ. Chuông điện thoại lại reo: - Vẫn chỗ cũ nhé (là cạnh cây xăng gần nhà), em gần đến rồi, 5 phút nữa anh hãy ra, bảo cả anh Khôi nhé! - vẫn giọng Hoàng Xuân Tuyền. Tôi thong thả mặc quần áo, với tay lấy cái mũ ụp lên đầu, xách ba lô lao ra khỏi nhà... Nhà Trần Đăng Khoa chúng tôi chả lạ gì mà lần quái nào đi cũng nhầm. Ì ạch mãi cuối cùng cũng đến nơi. Vừa ngoặt xe vào cổng đã thấy cái dáng lúc cúc của lão Khoa, bên vai đeo một cái túi rõ to. Chả hiểu bên trong đựng những gì. Chắc là máy ảnh. Lần trước có hai cô bạn nhà văn đi cùng lão còn đeo trên cổ những hai cái máy, trông rõ chuyên nghiệp. Mọi cái đều có thể. https://thuviensach.vn - Ở đây có chỗ nào ăn sáng không? - tôi hỏi Khoa. - Có, mà các bố thích ăn gì? - Gì cũng được, miễn là ngay và luôn... Theo sau Khoa chúng tôi vào một quán phở bình dân nằm ngay bên cái hồ. Cả quán phở nhốn nháo hẳn lên, chỗ này mời, chỗ kia kéo, ai cũng sợ không nói nhanh lão Khoa sẽ biến mất. Nổi tiếng lắm cũng khổ. Đi đái cũng sợ có người xông ra bắt tay xin chữ ký. - Hôm nay anh chiêu đãi món phở tái cho hai anh họa sĩ và một nhà thơ… - Khoa giơ tay chỉ chúng tôi, nửa giới thiệu, nửa như cầu cứu. Giọng Khoa chìm nghỉm trong sự phấn khích của người hâm mộ. Ba bát phở đặt trên bàn bốc khói nghi ngút. Khoa không ăn, viện cớ vừa ăn ở nhà xong, chỉ xin cốc nước ấm để uống thuốc. Chà, mới bảnh mắt ra đã uống thuốc. Khổ thế?! - Nào bây giờ đi thế nào đây? - Chú Tuyền sốt sắng. - Lâu rồi anh không ra ngoài đường, nhìn cái gì cũng lạ. Tốt nhất là khi chạy qua Phù Lưu quê Hoàng Thuý Toàn chú cứ chủ động hỏi đường cho chắc. Anh chỉ nhớ mang máng đi qua cầu rẽ trái... - Tôi ngập ngừng thiếu tự tin. Qua vài bận dừng lại hỏi đường cuối cùng xe chúng tôi cũng leo được lên đê hướng về phía chùa Bổ Đà. Đường xấu, xe nhảy chồm chồm. Những thứ chúng tôi nuốt vào bụng khi nãy chỉ chực phun ra đằng mồm. Ơn giời, may mà chỉ có bảy cây số. Theo sự chỉ dẫn của tôi, cứ nhằm hướng núi mà tiến, chiếc xe từ từ tiến vào làng. Đường làng quanh co, chả hiểu rẽ ngả nào. Đang loay hoay nhớn nhác tìm người để hỏi thì gặp ngay đám cưới giữa làng... Tranh thủ lúc mọi người hỏi đường tôi nhanh tay chụp vội vài kiểu. Những nếp nhà phơi mình, nứt nẻ, đỏ au một màu gợi cho tôi nhớ về một thời khốn khó, cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc mà vẫn vui. Niềm vui không vụ lợi. Mấy bác già trong sân chạy ra đon đả mời chúng tôi vào nhà uống nước, xơi trầu vì ngỡ chúng tôi đánh xe về làng ăn cưới. Tôi lúng https://thuviensach.vn búng giải thích, chúng tôi đi vãn cảnh chùa đầu năm vì đi lạc nên... Không đợi tôi nói xong cậu thanh niên hỏi cái bộp: - Các bác là nhà báo à? Khổ quá. Nó dối cũng dở, nói thật cũng chả ai tin. Thời buổi này dân chúng ngại cánh nhà báo. Ngày xưa chính quyền luôn cảnh giác đề phòng văn chương, báo chí, nay thì đến dân chúng cũng chẳng ưa. Thấy trên cổ anh đeo chiếc máy ảnh là họ đã giật mình lo ngại, đề phòng rồi. Muốn chụp ảnh họ quả là khó. Họ làm mọi cách để anh không thể chụp họ một cách tử tế. Có nơi họ còn cầm gậy đuổi, hô hoán, chửi bới. Muốn họ tiếp anh một cách thân thiện chỉ có hai cách. Cách thứ nhất: Mang lợi ra nhử. Cách thứ hai: đánh vào tình cảm, vào lòng trắc ẩn của họ. Tôi hay dùng cách thứ hai. Nghĩa là lấy lòng họ bằng câu chuyện thật về mình. Phương cách này nhiều khi không hiệu nghiệm. Thời buổi kinh tế thị trường là cứ phải tiền. Dân gian thường có câu "Tiền là Tiên là Phật". Nhớ đận lên Bắc Hà chụp ảnh, mấy cô gái người Mông ôm nhau cười khúc khích: - Chụp ảnh phải mất xiền đới, không xiền, không cho chụp đâu... - Bao nhiêu tiền? - 10 khìn (nghìn)... Một cô gái bận chiếc áo hồng xăng xái chỉ đường cho chúng tôi một cách cặn kẽ: - Các bác cứ đi thẳng, đến chỗ có phản thịt thì rẽ phải, qua ngã tư rẽ trái, men theo đường bê tông là tới. - Còn xa không? - Chú Tuyền chen vào. - Không, không xa, chỉ đi một tẹo là tới! Ngồi trên xe chúng tôi lắc đầu cười rũ. Chả là chuyện có anh về làng hỏi thăm nhà cô gái mới quen, người ta bảo anh cứ đi bao giờ thấy cái ao, dưới ao có 3 con trâu tắm là tới. Hết nửa ngày mà anh vẫn loanh quanh bên mấy cái ao vì anh chả nhìn thấy con trâu nào. Việc của chúng tôi bây giờ là phải tìm cho ra phản thịt. Chỉ sợ ngộ nhỡ bán hết thịt người ta dọn hàng thì chả biết hỏi ai. Đột nhiên cô gái áo hồng lúc nãy xuất hiện ra hiệu chúng tôi https://thuviensach.vn đi theo cô. Qua vài chỗ rẽ mất hút bóng áo hồng, chúng tôi phân vân trước một ngã ba thoáng rộng như quảng trường, sau vài giây suy nghĩ tôi quyết định rẽ trái. Ơn giời, cái biển bằng đá to tướng ghi mấy chữ "Chùa Bổ Đà" hiện ra ngay trước mắt. Cuối cùng cũng tới. Bạn tôi nằm viện. Bệnh nặng lắm. Cũng chả biết làm cách gì giúp được bạn qua cơn hiểm nghèo, chỉ cầu trời, khấn Phật cho bạn mình tai qua nạn khỏi, gặp thầy gặp thuốc. Thời tiết mồng 3 cũng tựa như mồng Một, không nắng, âm âm u u. Không mặc áo thì lạnh, mặc vào thì như phát sốt, rất khó chịu. Tôi rút điện thoại gọi rủ Khoa đi cùng, nhưng đúng như tôi hình dung, lão kẹt. Lúc nào lão cũng bận như con mọn, khổ thế. Cứ vài phút lại có chuông điện thoại. Có những cuộc đàm thoại dai tưởng không bao giờ dứt. Toàn chuyện xoay quanh cái Hội Nhà văn khỉ gió. Thế mới biết làm cán bộ như lão chả sung sướng gì. Trên đe, dưới búa. Thà cứ làm cái anh lính văn nghệ như hồi ở số 4 Lý Nam Đế lại hoá hay. Tôi biết lão không nghĩ như thế. Từ hồi rời khỏi Lý Nam Đế lão bận suốt. Lần nào gặp nhau cũng vội vội vàng vàng. Muốn nói với nhau một câu chuyện có đầu, có cuối cũng không được. Chán vậy. Phạm Công Trứ không hiểu có mong chúng tôi đến thăm không. Chắc có, lão không nói được. "Lời thề cỏ may" tung hoành một thời nay phải nằm một chỗ chắc khó chịu lắm. Tôi biết, lúc này vợ con lão rất cần sự động viên, an ủi của chúng tôi. Tôi và Tuyền vẫn quyết định vào thăm "con rơi, con vãi" (như lão tự nhận). Ngày xưa chỗ lão Trứ nằm chỉ dành cho cán bộ cao cấp, Trung ương ủy viên. Nay thì khác. Ai có nhu cầu và có tiền đều vào được. Vậy cũng tốt. Hy vọng bạn tôi tiếp cận được với dịch vụ y tế tốt nhất sẽ khỏe lại để còn viết tiếp "Lời thề cỏ may"... Trước khi đi tôi đã cẩn thận gọi điện hỏi bác sỹ Kim, vợ nhà thơ quá cố Nguyễn Đình Chiến, (một người bạn thơ khác của chúng tôi) vậy mà khi đến nơi bảo vệ không cho vào. Sao nhỉ?! Tôi và Hoàng Xuân Tuyền đành bịa ra chuyện nói dối (việc bất đắc dĩ, chả đừng được chúng tôi mới phải dùng hạ sách này). Chúng tôi không quen nói dối, nhất lại là đầu năm và với người nhà nước. Dù đã vận hết khả năng lừa phỉnh, chúng tôi cũng chỉ https://thuviensach.vn lọt qua vòng ngoài. Vào đến chân thang máy một nhân viên bảo vệ khác mời chúng tôi ra. Cũng không thèm nghe chúng tôi trình bày. Hơn thế, anh ta còn ra nạt nộ anh bảo vệ đã cho chúng tôi vào, dọa "cẩn thận không sẽ bị buộc thôi việc". Thời buổi này kiếm việc đâu có dễ, nhất là việc lương thiện. Bị đuổi việc đồng nghĩa với tự sát, chả ai muốn. Vô hình chung vì lời nói dối ngon ngọt của mình tý nữa chúng tôi phá hỏng nồi cơm nhà anh.... https://thuviensach.vn NẪU Tôi ghét phải nói điều này: "Tôi yêu say mê cái đẹp", gì cũng được, miễn là đẹp. Tôi cũng ghét cái xấu và dị ứng với nó. Đành rằng trong cuộc sống mọi thứ, mọi việc đều không hoàn hảo. Nhưng tôi vẫn muốn vươn đến sự hoàn hảo, vươn đến sự đẹp về nghĩa đen, không phải nghĩa bóng. Khó lắm. Tôi biết chứ, nhưng khổ nỗi tôi lại thích cái hy vọng trong tuyệt vọng. Hồi xưa, mà cũng không biết ngoài sáu mươi năm có được gọi là xưa không nhỉ (?!), gần nhà tôi có đường tầu vắt qua đường cái. Hầu như ngày nào tôi cũng bốn lượt đi, về ngang qua đó. Tôi rất thích một cái cây bé xíu trông như đại thụ mọc ven đường. Tôi say sưa ngắm nhìn và tưởng tượng mình là một người bé tí đang dạo quanh cái cây, ngước mắt lên vòm lá vương đầy nắng. Và chuyện cổ tích của tôi bắt đầu, mỗi ngày một tý, xung quanh cái cây thêm vài nếp nhà, thêm những chú bé con ngủ vùi trên lưng trâu. Câu chuyện của tôi như dài ra, sinh động hơn và hơn một lần tôi nằm bên cạnh cái cây, gối đầu lên cách tay và nói chuyện với những nhân vật tưởng tượng của mình... Và cũng thật bất công khi tôi hầu như không gia nhập vào bất kỳ hội đoàn nào, bất kỳ trò chơi nào của con trẻ, rất ít khi nói chuyện với người lạ, ngoại trừ việc nhập vào câu chuyện của mình và đắm chìm trong sự liên tưởng. Ở đó, thế giới đẹp đẽ vô cùng. Không có cái xấu, không có người xấu hiện hữu. Và trong vô thức tôi đóng vai đấng sáng tạo.... Mặc nhiên tô vẽ cho thế giới thêm tươi đẹp. Tôi ghét kẻ xấu. Và dường như kẻ xấu cũng không thích tôi. Đơn giản thôi, tôi chưa bao giờ nói những điều họ thích nghe... Nẫu quá! https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn NGHỆ NHÂN VÀ MARGARITA Đây là cuốn sách cuối cùng trong sự nghiệp văn chương của M. Bulgakov. Bao nhiêu năm trôi qua nó vẫn mới, vẫn là đề tài được bàn luận sôi nổi nhất, gay cấn nhất. Nó tồn tại ngoài những lời khen chê từ mọi phía. Ở Liên-xô nó từng không được hoan nghênh, nhưng ở nước ngoài người ta đón nhận nó nồng nhiệt. Và quả thật nó là tác phẩm hay nhất mà M. Bulgakov kịp hoàn thành trước khi qua đời ở tuổi 49... Không phải ngẫu nhiên mà một nhà văn Gruzia đã gọi Nghệ nhân và Margarita là cuốn sách của mọi thời đại. Ông viết: “đã là người đương thời của cha ông chúng ta, đang là người đương thời với chúng ta và sẽ là người đương thời của con cháu chúng ta”. Nghệ nhân và Margarita là một cuốn sách khó đọc, ngay cả đối với những độc giả am hiểu văn chương. Nếu bạn đọc nó với tâm thế tìm hiểu nội dung cốt truyện, tìm những nhân vật chính diện, phản diện, tìm cái hiện thực gần với hiện thực của bạn thì bạn sẽ thất bại. Ở Nghệ Nhân và Margarita các mối quan hệ nhằng nhịt, đan xen giữa quá khứ và hiện tại. Tiểu thuyết trong tiểu thuyết, nhân vật trong nhân vật. Không gian truyện trải dài gần hai ngàn năm... Muốn hiểu nó bạn cần có hơn sự hiểu biết. Đó là bạn cần một chút thơ mộng, một đầu óc tưởng tượng phong phú, không bị ràng buộc bởi quy tắc, định kiến.... Nói gì cũng là thừa nếu bạn chưa sẵn sàng để đọc nó. Tại sao không, bạn hãy thử một lần nâng nó lên đặt nó ở một vị trí trang trọng trên giá sách của bạn... Nó sẽ nói với bạn và giúp bạn hiểu ra nhiều điều, những điều mà có lẽ từ trước đến giờ bạn không ngờ tới... Chúc bạn may mắn! https://thuviensach.vn Hà Nội tháng Chạp 2016 https://thuviensach.vn RÁC THẢI Cuộc sống nói chung, Nghệ thuật nói riêng là một bãi rác thải khổng lồ. Bạn đừng giật mình khi tôi nói điều này. Chúng ta đã sống chung với rác ngay từ khi sinh ra, làm quen với rác ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Lâu đến nỗi, chúng ta quen và hầu như không còn nhận ra chúng là rác nữa. "Thầy bói ra ma, quét nhà ra rác". Cái nhà tôi được chăm chút, lau dọn hàng ngày, sàn nhà bóng lộn, vậy mà cứ cầm đến cây chổi là rác không biết ở đâu cứ ùn ùn kéo đến. Giờ thì tôi không còn ngạc nhiên khi thấy vợ mình quét nhà không dưới 20 lần mỗi ngày. Ngay như cuốn "Tuỳ tưởng lục" của Ba Kim tôi vừa biên tập, hiệu đính xong, những tưởng kỹ đến không thể kỹ hơn, soi đi, soi lại từng ký tự một. Vậy mà, bạn biết đấy, vừa giở sách ra định nhâm nhi thành quả của mình nhân ngày đầu năm thì chọc ngay vào mắt tôi những lỗi là lỗi. Tôi bỗng căm giận bản thân mình. Tôi như bị chứng đầu váng, mắt hoa. Nhẽ đâu thế?! Có ma chăng?! Chẳng có ma nào cả. Tôi đã vô tình tiếp tay cho cái xấu, nó đã lọt qua sự kiểm duyệt của tôi quá dễ dàng. Sao thế nhỉ?! Bực nhất là tôi đọc thấy lỗi trong sách, ví dụ "Những" bị mất dấu ngã thành "Nhưng". Khi bóc sách ra sửa lại thì nó biến đi đâu mất. Tìm nửa ngày chưa thấy. Quay lại sách tìm cũng không thấy nốt... Tôi chưa làm được một cái gì hoàn mỹ. Lúc nào nó cũng cách tôi đúng một tầm tay với. Hàng ngày, những thứ đến tay bạn, bao nhiêu phần trăm là cái Chân, là cái Thiện, là cái Mỹ, bao nhiêu phần trăm là đồ phế thải?! Bạn không biết, tôi không biết và hầu như chẳng ai nhận diện được chúng cả. Mặc dù ai cũng biết chúng đang hiện hữu bên cạnh chúng ta, ngay trong chúng ta... https://thuviensach.vn Những cuốn sách được viết ra vội vã, những bức tranh được vẽ cẩu thả, những ngôi nhà được xây cất một cách phi vật lý, phản tự nhiên. Những cánh đồng, những cánh rừng trồng tuyền một loại cây mà không thèm đếm xỉa đến lợi ích, đến thổ nhưỡng, khí hậu. Những con người ở mọi ngành nghề được nhào nặn, được tô vẽ, được tổ chức xếp đặt không theo một lề lối khoa học nào. Chúng được "quy trình" hoá thông qua cảm tính, thông qua mối quen biết thân thuộc nhằng nhịt kiểu làng xã, bổ nhiệm chức vị dưới áp lực chi phối của đồng tiền. Mọi thứ bát nháo, hệ quả là phải trái, trắng đen, đẹp xấu lẫn lộn, xã hội đảo điên. Tôi cũng như bạn và như bao người khác muốn tìm kiếm sự bình an mà khó quá. Không ít người đã tìm đến chùa chiền, miếu mạo, hòng nương tựa nơi Thánh, Thần, nơi cửa Phật để tránh xa sự quấy nhiễu của ma quỷ. Nước thì xa, lửa thì gần, tránh sao cho khỏi rát mặt! Có những người tôi gặp từ ba, bốn mươi năm trước cho đến bây giờ chả thay đổi gì. Vẫn kể những câu chuyện mà lần nào gặp tôi cũng phải nghe, đến nỗi thuộc nằm lòng. Cũng như ba, bốn mươi năm trước, nhìn thấy mặt là tôi biết ngay mình sẽ nghe những gì. Khổ vậy. Cũng có những người tôi gặp, hôm qua khác, hôm nay khác như con kỳ nhông thay đổi màu liên tục để thích nghi với hoàn cảnh. Tôi chán loại người trước vì nhạt. Tôi ghét loại người sau vì sự khôn khéo. Có biết bao nhiêu người trượt ngã vì cái vỏ chuối mà bạn vô tình bỏ quên trên đường? Bạn vô tư nên không biết hoặc giả bạn không cần biết. Nó không ảnh hưởng mảy may đến cuộc sống của bạn, dĩ nhiên rồi. Bạn có khùng lên không nếu một ngày bạn trượt ngã vì vô tình dẫm phải vỏ chuối của chính bạn?! https://thuviensach.vn LỠ HẸN Nếu tôi không ốm thì giờ này đang vi vu ở Lạng sơn, nhặt nhạnh những khoảnh khắc của lễ hội bên bờ sông Kỳ Cùng. Vậy là lại lỗi hẹn với bạn. Tôi có những hai cơ hội mà chả tận dụng được cơ hội nào. Bạn biết đấy, càng ngày cái hay, cái đẹp của lễ hội truyền thống dần dà rơi rụng hết, thay vào đó là sự kệch cỡm, thô bỉ. Phần hội nhuốm màu thực dụng, phần lễ bị biến tướng, là nơi tụ hội của những nhân vật có máu mặt, của những bài diễn văn phần nhiều dài lê thê và vô bổ. Là dịp để quan chức xuất hiện, ra oai với thiên hạ bằng những lời khuyên vô thưởng, vô phạt, sáo rỗng, bằng những cái gật đầu chiếu cố, những cái bắt tay hờ hững, xã giao. Là chỗ để lực lượng chức năng thực thi công vụ, nâng cao năng lực.... Và cũng là chỗ để các tệ nạn ngóc đầu dậy, từ cá cược đến trộm cắp, móc túi. Nghĩ thôi đã thấy buồn rồi. Lễ hội năm sau, kém lễ hội năm trước... Có anh bạn Nga khi biết tôi đi Tây Tạng 7 năm trước đã thốt lên: "Thật hạnh phúc, anh đã nhìn, đã thấy những cái mà mọi người bây giờ có muốn cũng không thấy được vì nó thay đổi quá nhiều...." Nhìn những bức ảnh chụp lễ hội bây giờ và mấy chục năm trước tôi cũng chẳng nhận ra... Phải chăng con cá mất là con cá to?! 22/2/2017 https://thuviensach.vn ĐÌNH LÀNG – nét văn hóa thuần Việt Khi nói đến làng quê Việt Nam - nét văn hoá của nông thôn thuần Việt, người ta liên tưởng ngay tới những hình ảnh rất đặc trưng, là "cây đa, bến nước, sân đình...". Không rõ tự bao giờ, hình ảnh cái đình luôn gợi cho người ta nỗi nhớ nhung, thuần khiết, bện chặt lấy tâm hồn của mọi người dân Việt. Đình là nơi tôn nghiêm, nơi tổ chức các nghi lễ trang trọng của làng và nó cũng lại là nơi diễn ra mọi hình thái sinh hoạt cộng đồng trong dòng chảy của thời gian. Nhìn vào cái đình người ta có thể thấy được gương mặt chân thực nhất của một làng. Cư dân trong làng sống quây quần xung quanh đình, nương tựa vào đình để làm ăn, để yêu thương xen lẫn tự hào. Tôi bỗng chợt nhớ tới mấy vần thơ bị bỏ quên của ai đó… “… Mỗi người có một quê Ngày dại thơ để ở Thuở niên thiếu để yêu Và lớn lên để nhớ…” Lâu nay, người ta vẫn thường gọi và ám chỉ chung “đình chùa” trong một khái niệm, nhưng trên thực tế, đình và chùa không cùng một ý thức văn hóa. Chùa là nơi thờ Phật. còn đình là của cộng đồng làng xã Việt Nam. Đình là biểu hiện ý thức của người Việt Nam, nơi "cân bằng" phép tắc của cộng đồng cư dân sống quanh đó, nơi khai diễn những nét tài năng, tư duy của dân làng, nhất là về tín ngưỡng, nơi để thờ thần Thành Hoàng làng, người có công với dân, cứu nước, giữ nước hoặc tạo dựng cho dân có một cái nghề để sinh sống và tồn tại. Thông qua đình làng, người ta thể hiện lòng tri ân, trọng nghĩa, trọng tài, ''uống nước nhớ nguồn'' vốn là đạo lý xưa nay của người Việt Nam. Tất https://thuviensach.vn cả những tín ngưỡng ấy, các thế hệ người Việt tiếp nối nhau từ đời này qua đời khác tạo thành vǎn hoá “đình”, một sắc thái vǎn hóa, đa dạng, khiến cho đình trở thành một biểu tượng siêu thần với một sức mạnh vô hình, tạo nên sức sống mãnh liệt của làng xã Việt Nam. Ngày xưa, cái thời mà đình làng là trụ sở hành chính của chính quyền; nó hội tụ đủ mọi thứ lề, thói, từ rước, xách, hội hè, khao vọng, đến đón người đỗ đạt, họp việc làng, xử kiện cùng những quy củ ăn sâu vào tiềm thức, có sự phân biệt chiếu trên, chiếu dưới. Khi đi ăn cỗ, bậc trưởng lão, chức sắc ngồi giữa đình, thấp hơn ngồi hai bên, dân thường ngồi ngoài sân. đình làng được dựng lên bằng những cột lim tròn, to và thẳng tắp đặt trên những hòn đá tảng lớn. Kèo, xà ngang, xà dọc được làm bằng gỗ lim, tường xây bằng gạch nhưng cũng có khi không xây tường. Mái đình lợp ngói mũi hài 4 góc có 4 đầu đao cong vút lên như đuôi chim Phượng uốn cong. Sân đình lát gạch, trước đình có hai cột đồng trụ vút cao, trên đình có một con nghê. Gian giữa có hương án thờ vị thần của làng (Thành Hoàng). Chiếc trống cái được đặt trong đình để mỗi khi có việc lại vang lên thúc giục người dân về đình tụ tập để bàn tính công việc của làng, của nước. Kiến trúc đình làng mang đậm dấu ấn văn hóa, độc đáo và tiêu biểu cho kiến trúc điêu khắc Việt truyền thống. Thế kỷ XVIII, Việt Nam có khoảng gần 1200 làng xã. Mỗi làng có một cụm kiến trúc nghệ thuật đình với hàng trăm pho tượng và nhiều đồ trang trí thờ cúng khác nhau. Có lẽ, những đình cổ nhất nước ta vẫn là những ngôi đình mang kiến trúc theo hình chữ Nhất như: đình Tây Đằng, đình Lỗ Hạnh. Riêng đình Lỗ Hạnh, nguyên xưa là chữ nhất, nhưng qua các đời sau tu bổ đã thêm hậu cung nên đình thành chữ Đinh. Theo quan niệm kiến trúc, đình là một kiến trúc công cộng, rộng mở để chờ đón bất cứ người con nào của đất Việt. Với ý nghĩa như thế, đình làng Việt Nam chính là nơi không phân biệt giàu sang nghèo hèn, là nơi thể hiện rõ nhất vǎn hóa hiện thực của đời sống nhân dân. Đình làng, nhất là đình làng ở miền Bắc, là kho tàng hết sức phong phú của điêu khắc Việt Nam trong lịch sử. Những mô tuýp chạm khắc tuy cũng tồn tại ở cả chùa, và đền, nhưng không ở đâu nó được biểu hiện hết https://thuviensach.vn mình như ở đình. Điêu khắc đình làng không những là nguồn tài liệu nghiên cứu lịch sử mỹ thuật Việt Nam, mà còn để nghiên cứu đời sống thường nhật cũng như tâm hồn của người nông dân Việt Nam. Ngày nay vào mỗi dịp lễ tết, dân trong làng tới đình thắp hương cúng tế, cầu mong trời đất phù hộ giúp cho mưa thuận gió hòa để mùa màng bội thu và có nhiều may mắn. Đây cũng là dịp để tưởng niệm công tích của các vị thần, người ta tổ chức hát Quan họ, Chèo, hát Bội hoặc Cải lương. Mọi người thường xúng xính trong những bộ quần áo đẹp, tụ tập ngoài đình xem hát. Ngôi đình trở thành trung tâm của những trò chơi dân gian như: đấu vật, chọi gà, đánh đu, kéo co, thi thổi cơm... Đã lâu tôi mới lại có dịp ghé qua làng Nành (Ninh Hiệp) được hít thở không khí lễ hội vào dịp đầu xuân để mong tìm thấy cái hay, cái tao nhã, mang nặng tâm hồn và dấu ấn thuần Việt. Và hơn cả mong đợi tôi còn tìm thấy vài điều thú vị cho riêng mình. Tôi rất ngạc nhiên (trong thời buổi kinh tế thị trường), Ninh Hiệp nổi lên là một làng chuyên về buôn vải và thuốc Bắc vậy mà rất nhiều người xếp hàng để xin chữ. Tiết trời se se lạnh, mưa xuân lất phất qua mi mắt, tôi bâng khuâng tự hỏi liệu những con chữ kia có tìm được chỗ cho mình trong những căn phòng chật hẹp chất đầy vải? Và hơn thế, người xin chữ liệu có biết đọc, hiểu và làm theo chữ không nhỉ?! Mùa Đông 2008 https://thuviensach.vn TẠI SAO?! Hỏi chỉ là để hỏi thôi chứ tôi thừa biết sẽ không có bất kỳ câu trả lời nghiêm túc nào. Bao giờ thì chúng ta "sánh vai được với các cường quốc"? Tôi không biết. Bao giờ chúng ta đuổi kịp các nước trong khu vực như Singapore? Câu trả lời vẫn là không biết. Có người mạo muội, rụt rè đưa ra con số 50, tôi nghĩ sẽ còn lâu hơn thế, với điều kiện Singapore đứng im, không phát triển. Buồn thật nhưng chưa phải là buồn nhất. Tôi có mấy câu chuyện, tại những thời điểm khác nhau, sẽ kể hầu các vị trong một đêm khó ngủ. Chuyện cũ xảy ra cách nay đã một phần hai thế kỷ, chuyện mới thì vừa xảy ra tối nay xong. Chúng tôi sẽ rất vui nếu như không có chuyện này... Chuyện thứ nhất. "Con chuột chết" Ngày còn chiến tranh, nghĩa là cách nay chừng nửa thế kỷ trong khu nhà tôi bỗng dưng một chú chuột (chắc ăn phải bả) lăn ra chết. Chuyện một chú chuột, nhiều chú chuột lăn ra chết vốn cũng bình thường, chẳng phải chuyện gì to tát. Nhưng cái cách mà cư dân trong khu ứng xử với cái xác con chuột mới kỳ khôi làm sao. Sáng ngủ dậy thấy con chuột nằm thẳng cẳng ở sân, chú tôi bảo: "- Quái lạ, tại sao nó lại chết ở đây nhỉ? Chắc hàng xóm chơi đểu lẳng nó sang sân nhà mình." Rồi lặng lẽ, không ồn ào, ông cầm đuôi con chuột quẳng qua tường sang nhà hàng xóm. Có qua thì cũng phải có lại. Sáng hôm sau ông hàng xóm trước khi đi làm rẽ vào nhà tôi làm chén nước chè. Chuyện uống nước chè ở nhà tôi thì gần như thành thông lệ không có gì lạ. Chả là bà tôi mở quán nước. Khác với mọi lần, lần này ông than phiền với bà tôi về chuyện con chuột chết: "- Cụ biết không, hôm qua https://thuviensach.vn