🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Người Chồng Vĩnh Cửu Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn NGƯỜI CHỒNG VĨNH CỬU —★— Tác giả: F.M. Dostoevski Người dịch: Đào Tuấn Ảnh Nhà Xuất Bản Văn Học - 2015 Tái bản: 2/2017 ebook©vctvegroup 05-09-2018 https://thuviensach.vn Đôi Lời Về “Người Chồng Vĩnh Cửu” F. M. Dostoevski (1821-1881) được thừa nhận là một trong số các nhà văn vĩ đại có tầm ảnh hưởng đặc biệt tới sự phát triển văn học thế giới thế kỉ XX. Cho tới nay ảnh hưởng đó không hề thuyên giảm. Bạn đọc Việt Nam từng làm quen với Dostoevski qua những kiệt tác của ông như Tội ác và trừng phạt; Anh em Karamazov; Gã khờ; Lũ người quỷ ám; Bút kí dưới hầm… Những tác phẩm này đã ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống tinh thần của họ, tới sáng tác của một số nhà văn, lôi cuốn mạnh mẽ sự chú ý của giới nghiên cứu, phê bình Việt Nam. Tiếp tục giới thiệu di sản của nhà văn thiên tài Nga cho người đọc Việt Nam hiện đang là mục tiêu lớn của các nhà Nga học. Tác phẩm Người chồng vĩnh cửu mà các bạn cầm trên tay là một trong những cố gắng nhằm thực hiện mục tiêu đó. Người chồng vĩnh cửu in lần đầu tiên trên tạp chí Rạng đông năm 1869. Về tác phẩm này Dostoevski cho biết: “Tôi đã định viết truyện ngắn này cách đây bốn năm, năm anh trai tôi mất, đáp lại lời của Apollon Grigoriev, người đã khen ngợi Bút kí dưới hầm của tôi và có nói với tôi khi ấy: “Cậu tiếp tục viết theo kiểu đó đi”. Nhưng đây không phải là Bút kí dưới hầm; tác phẩm này hoàn toàn theo một hình thức khác, mặc dù trên thực tế nó vẫn thuộc bản chất xưa nay của tôi (…) Tác phẩm này tôi có thể viết xong rất nhanh - bởi vì trong nó không có một từ nào, một dòng nào lại không rõ đối với tôi”. Quả thật, Dostoievki đã viết Người chồng vĩnh cửu trong đúng có ba tháng, và từ một truyện ngắn theo ý đồ ban đầu, khi kết thúc nó đã trở thành thiên truyện dài có dung lượng của một cuốn tiểu thuyết. https://thuviensach.vn Người chồng vĩnh cửu viết về câu chuyện một người chồng bị “cắm sừng” và những hành vi của ông ta sau khi biết mình bị vợ và bạn phản bội. Về đề tài này Dostoevski đã từng có một truyện ngắn trước đó, nhan đề Vợ người khác và gã chồng dưới gầm giường (1848), trong đó, theo “gu” thịnh hành trong văn học đương thời, Dostoevski mô tả nhân vật người chồng bị lừa dối theo kiểu nửa hài kịch thông tục. Còn giờ đây, với Người chồng vĩnh cửu, Dostoevski đã “nâng tầm” sáng tác của mình, tạo bước ngoặt phát triển nghệ thuật mô tả tâm lí phức tạp cho dạng đề tài này. Viết về đề tài ghen tuông và tính cách của người chồng bị phản bội Dostoevski có thể đã xuất phát từ một số tình huống cốt truyện và diễn biến tâm lí của hài kịch Molier - Trường học dạy làm vợ (1665) và Trường học dạy làm chồng (1667). Năm 1867, theo lời khuyên của Turghenev, Dostoevski đã đọc Bà Bovary của G. Flaubert. Cuốn tiểu thuyết của nhà văn Pháp đã gợi ý cho ông ý đồ mô tả và lí giải hình tượng người chồng bị cắm sừng theo hướng nghệ thuật-tâm lí mới. Ông tìm thấy trong cuốn tiểu thuyết này motip mà sau này ông sử dụng như điểm xuất phát cốt truyện cho tác phẩm của mình: Charles Bovary sau cái chết của vợ, qua những bức thư của bà với tình nhân, đã biết về sự phản bội của vợ mình, đâm ra rượu chè rồi chết. Trusotski sau cái chết của Natalia Vacilievna, vợ mình, và qua thư từ của bà biết mình bị phản bội, đồng thời phát hiện ra đứa con gái yêu không phải con đẻ của mình. Vở kịch ngắn một hồi Người đàn bà tỉnh lẻ của Turghenev (1851) cũng để lại dư âm cốt truyện trong Người chồng vĩnh cửu. Nhà văn quan tâm tới hai tính cách chính trong hài kịch của Turghenev - Stupendiev - người chồng tận tụy và vợ ông ta - Daria Ivanovna, người đàn bà sỏ mũi chồng và phải lòng tên sở khanh già, dân thủ đô. Trong Người chồng vĩnh cửu Dostoevski xây dựng nhân vật người chồng Trusotski có nhiều nét giống Stupendiev của Turghenev. Tuy nhiên, cũng là người chồng tận tụy, bị vợ sỏ mũi, nhưng nhân vật của Dostoevski có tính cách phức tạp hơn nhiều, bởi, một mặt, trước mắt mọi người ông ta tỏ ra là người nhút nhát, sợ vợ, nhưng trên thực tế lại là người có suy nghĩ và hành động quyết đoán, độc https://thuviensach.vn lập một khi cần thiết. Hai cực tính cách trái ngược nhau trong một con người được đưa lên đỉnh điểm khi nhà văn để cho người chồng biết mình bị lừa và trở thành nạn nhân của sự ghen tuông đối với người vợ đã chết. Sự ghen tuông ghê gớm đó lại đổ lên đầu một nhân vật yếu đuối, hiền lành, chính vì vậy Trusotski đã trở thành một nhân vật bi hài. Trên cơ sở “liên văn bản” với những tác phẩm ra đời trước đó, với Người chồng vĩnh cửu Dostoevski đã thể hiện một tài năng vượt bực trong nghệ thuật xây dựng tâm lí tính cách nhân vật. Ở tác phẩm của ông có sự hòa trộn giữa bi kịch và hài kịch, giữa cái thấp hèn và cái cao cả trong ý nghĩ và hành động của Trusotski (người chồng bị cắm sừng), chỉ ra biện chứng phức tạp giữa kẻ bạo hành và những nạn nhân của hắn gắn với đề tài “dưới hầm”. Sự ghen tuông thái quá đã khiến con người nhu nhược, hiền lành Trusotski (tiếng Nga có nghĩa là kẻ hèn nhát), một “người chồng vĩnh cửu” (kiểu gọi chế giễu của Veltraninov)[1] biến thành người báo thù. Mà sự báo thù mới kinh khiếp làm sao! Nó diễn ra ngay từ đầu, khi độc giả còn đang mải theo dõi quá trình diễn biến tâm lí căng thẳng của Veltraninov bị một gã đàn ông trung niên “đeo băng tang” đeo bám gần cả tháng trời và cùng với nhân vật cố tưởng tượng xem đó là “thằng chó nào vậy”. Sau khi nhận ra nhau là người quen 10 năm về trước, Trusotski “tra tấn” kẻ thù của mình bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, khi thì tỏ ra đã biết hết “mọi chuyện”, lúc thì úp mở về quan hệ cha con ruột thịt giữa Veltraninov với bé Liza đứa con gái mà ngần ấy năm hắn vẫn tưởng là “món quà vô giá Chúa ban tặng cho mình!” Tệ hại hơn, người cha hờ từng vô cùng yêu quý đứa con gái, sau khi biết chuyện, đã hành hạ nó không thương tiếc trước mắt cha đẻ của nó và cái chết của đứa trẻ đáng thương là giọt nước tràn li về sự “tán tận lương tâm” của kẻ báo thù, biến kẻ thù của mình - người đàn ông trịch thượng, vượt trội về mọi mặt so với mình, thành nạn nhân thảm hại về phương diện tinh thần. Chưa dừng ở đó, lòng ghen tuông cộng với cái chết của Liza, cùng với việc bị đám trẻ làm nhục khi tới nhà viên quan chức Zakhlebnikov hỏi cô bé 16 tuổi làm vợ, khiến Trusotski, vừa mới hết lòng tận tuỵ chăm https://thuviensach.vn sóc Veltraninov khi tay này đổ bệnh, thậm chí còn ôm hôn anh ta, bất thình lình đã lao vào cố dùng con dao cạo râu cứa cổ tình địch khi anh này đang ngủ! Thi pháp “kết hợp những cái không thể kết hợp”, hay kết hợp tài tình những cực đoan trong nghệ thuật mổ xẻ tâm lí nhân vật, có vẻ như là một trong những thi pháp chủ đạo trong sáng tác của Dostoevski. Đề tài “kẻ dữ” - “người lành” vốn được “đào sâu” trong triết học và văn học Nga cổ điển, trong tác phẩm của Dostoevski cũng được hai nhân vật chính: kẻ cắm sừng và người chồng bị cắm sừng bàn luận. Nhiều nhà phê bình thời kì đó cho rằng trong văn học Nga diễn ra không ngừng nghỉ cuộc đấu tranh giữa hai loại người này, các nhà văn cố gắng tìm kiếm mối quan hệ thỏa đáng giữa chúng, - lúc hạ bệ, khi đề cao một trong hai loại người đó. Khác với họ, Dostoevski cho rằng giữa hai loại người này không có ranh giới rõ ràng và cùng lúc có thể biến “người lành” thành “kẻ dữ”. Hai tính cách đối lập “dữ” - “lành” bắt rễ trong mỗi con người, tùy từng hoàn cảnh, môi trường, từng mối quan hệ, cái nọ sẽ lấn át cái kia. Thông qua cách miêu tả tâm lí tài tình về một ông chồng hiền lành nhu nhược bị cắm sừng vì ghen tuông biến thành kẻ báo thù dữ dội và kẻ ác - chuyên cắm sừng người khác, ngạo nghễ trước sức mạnh vượt trội về thể chất và tinh thần của mình, biến thành nạn nhân khốn khổ, Dostoevski đã chứng minh triết lí nhân sinh của mình. Để nhấn mạnh đề tài xuyên suốt này, trong truyện, Dostoevki đã “lồng ghép” nó với nhiều đề tài “vệ tinh” khác, mà một trong số đó là đề tài về thế hệ thanh niên thời đại ông - những người theo chủ nghĩa hư vô, vốn là một trong những đề tài được diễn giải thành công trong tiểu thuyết Cha và con của Turghenev. Trong Người chồng vĩnh cửu, Dostoevski không chỉ nêu bật bi kịch của lớp trung niên thông qua bi kịch của hai nhân vật Trusotski và Veltraninov, mà còn chỉ ra bi kịch của lớp thanh niên “mầy mò tìm đường” trong cái môi trường “không biết tìm ra ai để mà kính trọng”. Nhờ sự “lồng ghép” khép léo này phạm vi nội dung xã hội và tư tưởng thiên truyện được mở rộng, tính nhân bản vốn luôn được giấu kín đằng sau https://thuviensach.vn những tình tiết, những câu nói, hành động, dần lộ diện. Tác giả đã để Veltraninov kẻ được xem là có khả năng tự phân tích hơn cả, đã đánh giá về nạn nhân/kẻ bạo hành mình -Trusotski như sau: “Đó là một sinh vật dưới hầm và là một sinh vật quái đản, nhưng mà sinh vật ấy cũng là người cùng với những những niềm vui, nỗi buồn và nhận thức của mình về hạnh phúc, về cuộc đời. Sao mình lại đâm sầm vào cuộc đời anh ta làm gì nhỉ? Việc gì mà bọn mình phải đỏ mặt lên với nhau, việc gì phải nhìn nhau bằng con mắt thù địch, khi mà cuộc đời vốn được dành cho hạnh phúc và khi mà nó ngắn ngủi đến vậy? Ô, sao mà cuộc đời ngắn ngủi nhường vậy! Sao ngắn vậy hả trời?”. Sau những gì đã trải qua, kể cả sau câu trữ tình cảm thán đầy tính nhân văn và thấm đậm tinh thần cơ đốc giáo, người đọc những tưởng Veltraninov sẽ rẽ sang một lối đi mới để mà “lột xác, hồi sinh”, trở thành người có ích. Nhưng không, anh ta vẫn vậy, vẫn là kẻ lãng du, vẫn kẻ vô trách nhiệm với đời. Cả Trusotski cũng vậy. Ông ta trước sau vẫn là một người chồng vĩnh viễn nhẫn nhục, hiền lành, nếu chưa tận mắt thấy được “nhân chứng, vật chứng” về việc mình bị cắm sừng! Dostoevski là như thế. Ngay từ khi mới ra đời Người chồng vĩnh cửu đã được đón nhận nồng nhiệt. N.N. Strakhov, nhà phê bình và là ông chủ tạp chí Rạng đông, là người đầu tiên vào tháng 2 năm 1870 viết cho tác giả: “Truyện dài của anh đã đem lại ấn tượng sống động và không còn gì phải nghi ngờ, sẽ gặt hái những thành công lớn. Theo tôi, đây là một trong những tác phẩm được gọt giũa nhất của anh, - còn về đề tài - đó là một trong những đề tài sâu sắc nhất, thú vị nhất mà anh từng viết: tôi nói về tính cách của Trusotski; nhiều người có thể sẽ không hiểu, song họ vẫn đọc và sẽ đọc một cách say mê”. Sau một tháng ông thông báo cho Dostoevski: “Lời phỏng đoán của tôi đã thành hiện thực. Người chồng vĩnh cửu của anh đã lôi cuốn được sự quan tâm vô cùng lớn và người ta đang tranh nhau đọc”. https://thuviensach.vn Sau một năm, Người chồng vĩnh cửu được nhà phê bình đưa vào danh sách các tác phẩm dẫn chứng cho sự tiến bộ nghệ thuật của văn học Nga: “Nền văn học của chúng ta hiện đang nở rộ trong toàn bộ ý nghĩa của từ đó; nó mở rộng, khai triển, trong khi các nền văn học khác, chẳng hạn như văn học Pháp, văn học Đức, Anh - hoặc suy thoái, hoặc ngưng trệ (…). Phần lớn các nhà văn của chúng ta thậm chí không dừng lại ở sự phát triển của mình, mà tiếp tục những bước đi mới khi họ đang còn cầm bút. Chẳng hạn Turghenev đã trưởng thành vượt bực ngoài sự mong đợi của Belinski. Chẳng hạn như Lev Tolstoi vươn lên ngày mỗi vững vàng, chắc chắn, và vẫn tiếp tục vươn lên ngày một cao hơn. Chẳng hạn như Dostoevski, mặc dù còn có những dao động, cũng đang vươn lên cao, và đối với phê bình Nga thật rõ ràng, thí dụ, với truyện vừa Người chồng vĩnh cửu của mình nhà văn ấy đã tiến được một bước mới trong sự phát triển những tư tưởng của mình”. Đó là những lời đánh giá của người đương thời xuất sắc về nhà văn. Hi vọng người đọc hiện đại sẽ tìm thấy những vấn đề mình quan tâm, những vấn đề gần gũi trong thiên truyện từng được viết hơn một thế kỉ trước bởi một thiên tài, một “nhà hiện thực Nga nghiệt ngã”. https://thuviensach.vn Veltraninov Mùa hè trôi qua, trái với sự chờ đợi trước đó, Veltraninov đã ở lại Peterbua. Chuyến đi nghỉ ở miền Nam anh đành phải huỷ, còn vụ kiện cáo thì vẫn chưa thấy có gì sáng sủa. Vụ tranh chấp điền trang đã xoay chuyển theo hướng bất lợi. Mới ba tháng trước đây nó còn có vẻ quá đơn giản, gần như không có tranh cãi; vậy mà bỗng dưng thay đổi tất tật. “Mọi thứ lại còn thay đổi tệ hại nữa chứ!” Veltraninov thầm nhắc đi nhắc lại câu nói đó một cách cay cú. Anh không tiếc tiền thuê một luật sư khôn khéo, nổi tiếng, với giá đắt; nhưng vì bồn chồn bứt rứt không yên, thành thử anh cứ xông vào tự làm mọi việc: đọc và viết các thứ giấy tờ mà viên luật sư đã làm quá ẩu; chạy đôn chạy đáo tới các nhiệm sở, hỏi han đủ thứ, quấy nhiễu hết người nọ đến người kia, đến nỗi viên luật sư cũng phải than phiền và xua anh về nhà nghỉ ở ngoại ô cho yên chuyện. Nhưng thậm chí đến nghỉ ngơi anh cũng chẳng màng. Bụi bặm, ngột ngạt, những đêm trắng Peterbua, thần kinh căng thẳng - đó là tất cả những thứ anh hưởng thụ ở đây. Căn hộ của Veltraninov ở đâu đó gần Nhà hát Lớn. Căn hộ này anh vừa mới thuê và cũng không mấy ưng ý - “Mọi cái đều chẳng ra làm sao!”. Chứng bệnh tưởng của anh lại phát triển từng ngày; với lại anh cũng đã sống chung với căn bệnh này từ lâu rồi. Đó là một người từng trải, giao du rộng rãi, không còn trẻ, chừng ba tám, ba chín, và toàn bộ “cái sự già” - như anh ta vẫn thường nói - sộc đến “hoàn toàn gần như bất ngờ”; nhưng bản thân Veltraninov cũng hiểu rằng mình già đúng ra không phải theo số tuổi, mà là theo chất lượng tuổi và nếu như sự xuống cấp của anh có bắt đầu, thì nó là từ phía trong, chứ không phải ở bề ngoài. Nhìn bề ngoài, cho tới nay nom anh vẫn trẻ. Đó là một người đàn ông cao lớn, rắn rỏi, nước da sáng, tóc dầy và không có lấy một sợi bạc, cả https://thuviensach.vn ở trên đầu, lẫn ở bộ râu màu nâu chấm ngang ngực. Thoạt nhìn, nom anh vụng về, dáng vẻ cẩu thả, song nếu nhìn kĩ các vị sẽ nhận ra ngay ở con người ấy một quý ngài biết kiềm chế tuyệt vời và, vào lúc nào đó, đã từng nhận được một nền giáo dục thượng lưu cao quý nhất. Phong thái của Veltraninov cho tới giờ vẫn thoải mái, dạn dĩ, thậm chí còn duyên dáng, bất chấp vẻ luộm thuộm và buông thả do anh tự tạo ra. Cho tới tận bây giờ nom anh vẫn đầy tự tin, thói tự tin kiên định nhất, ngạo mạn một cách quý phái nhất, và, có thể, tự anh cũng biết rất rõ mức độ của nó ở bản thân, cho dẫu anh là một người không chỉ thông minh, mà thậm chí nhiều khi còn tỏ ra rất hiểu biết, một con người hẳn là có học với những khả năng không thể nghi ngờ. Sắc mặt Veltraninov, một khuôn mặt cởi mở và hồng hào, loại sắc diện chỉ có ở những khuôn mặt mịn màng, mềm mại của phụ nữ thời xưa, luôn hấp dẫn sự chú ý của đám các bà các cô; tới giờ vẫn có người nhìn Veltraninov rồi thốt lên: “Rõ là một người khỏe mạnh, da mặt như thể máu hòa với sữa!”. Ấy vậy mà cái con người “khỏe mạnh” ấy lại mắc bệnh tưởng rất nặng. Đôi mắt anh to, màu xanh, mươi năm trước mang trong mình biết bao chiến thắng; đó từng là cặp mắt trong sáng, vui vẻ và vô tư tới mức lôi cuốn bất kì ai mà anh có quan hệ. Giờ đây, bước vào tuổi tứ tuần, ánh sáng trong trẻo và hiền hậu tắt dần trong đôi mắt đã có những nếp nhăn mờ mờ xung quanh; trong đôi mắt ấy, ngược lại, xuất hiện sự trơ tráo của một kẻ suy đốn về phẩm hạnh và mệt mỏi, sự ranh mãnh của nụ cười khẩy xuất hiện thường hơn và một sắc thái mới trước đây chưa từng có: nỗi đau và sự buồn bã - một nỗi buồn lãng đãng, mơ hồ, nhưng sâu đậm. Nỗi buồn đó đặc biệt rõ rệt khi anh ở một mình. Và cũng thật lạ, con người vui vẻ, ầm ĩ và lơ đễnh, kể rất hay những chuyện hài hước, giờ đây chẳng thích một cái gì ngoài việc ngồi một mình. Anh cố tình dứt bỏ quan hệ với nhiều người quen biết, những người mà hiện cũng chưa đến nỗi phải từ bỏ, cho dù tình trạng tài chính của anh đã hoàn toàn suy sụp. Thật ra, ở đây có nguyên do từ tính sĩ diện: với tính đa nghi và sĩ diện Veltraninov không thể giữ những mối quan hệ trước đây. Nhưng tính sĩ diện dần dần khiến anh trở nên co cụm vào bản thân. Sự co cụm này không thuyên giảm, mà thậm chí còn ngược lại; song nó lại thoái hóa thành một kiểu sĩ diện lạ đời trước đó https://thuviensach.vn chưa từng có: đôi khi Veltraninov đau khổ vì những nguyên nhân hoàn toàn bất ngờ trước đây không thể xảy ra, - những nguyên nhân “cao cả” hơn những gì từ trước nay “nếu như có thể gọi như thế, nếu như quả có những nguyên nhân cao cả và nguyên nhân thấp hèn”. Anh nghĩ bụng. Phải, quả là Veltraninov đã ra nông nỗi ấy; anh trăn trở vì những nguyên nhân cao siêu nào đó, thứ mà trước đây chả bao giờ anh nghĩ tới. Trong ý thức và lương tâm mình, Veltraninov gọi là cao siêu mọi nguyên nhân mà tự trong thâm tâm anh không thể cười nhạo (điều này khiến anh lấy làm kinh ngạc về bản thân), - đấy là tự trong thâm tâm, đương nhiên rồi; chứ còn ở ngoài xã hội lại là chuyện khác! Anh biết rất rõ rằng chỉ cần xảy ra tình huống nào đó, thì ngay ngày mai anh sẽ điềm nhiên lên tiếng chối bỏ mọi “nguyên nhân cao cả” ấy, mặc những quyết định thầm kín tốt đẹp của lương tâm mình và bản thân anh sẽ là người đầu tiên lôi chúng ra mà cười nhạo và rồi đương nhiên sẽ không thừa nhận bất kì điều gì. Điều đó quả đúng như vậy, cho dù một lượng lớn thời gian suy nghĩ của mình giai đoạn cuối này anh dành cho “những nguyên nhân thấp hèn” vốn chiếm ưu thế trong anh từ trước tới nay. Biết bao lần sáng dậy ra khỏi chăn anh bắt đầu thấy xấu hổ vì những suy nghĩ và tình cảm trải qua trong một đêm mất ngủ! (Thời gian cuối anh thường xuyên mất ngủ). Từ lâu anh nhận thấy bản thân trở nên đa nghi trong mọi chuyện, lớn có, nhỏ có, chính vì thế nên cố ít tin vào bản thân. Thế nhưng vẫn xảy ra những hiện tượng mà không thể không thừa nhận là có thực. Thời gian cuối này, thỉnh thoảng vào ban đêm, ý nghĩ và cảm giác gần như hoàn toàn thay đổi so với những ý nghĩ và cảm giác của anh trước nay và phần lớn chúng hoàn toàn khác với những gì diễn ra trong anh vào nửa ngày buổi sáng. Điều này làm anh thấy choáng - anh thậm chí còn xin ý kiến tư vấn của một bác sĩ nổi tiếng vốn dĩ là người quen của anh và dĩ nhiên là trình bầy với ông này bằng một giọng đùa cợt. Và anh nhận được câu trả lời rằng hiện tượng thay đổi ấy, thậm chí sự lưỡng phân trong suy nghĩ và cảm xúc vào những đêm khi bị chứng mất ngủ hành hạ, hoặc là vào ban đêm nói chung, là triệu chứng thường thấy của những người thuộc loại https://thuviensach.vn “tư duy và cảm xúc mạnh”, rằng niềm tin cả cuộc đời bỗng dưng thay đổi dưới ảnh hưởng của tâm trạng sầu não vào ban đêm, nhất là vào những đêm mất ngủ; bất thình lình chẳng vì nguyên cớ gì những quyết định hệ trọng nhất được đưa ra; rằng, đương nhiên, tới một mức độ nào đó, nếu như đối tượng cảm nhận quá rõ sự phân đôi trong bản thân mình, tức là đã đạt tới mức khổ đau, thì không còn bàn cãi gì nữa, đó chính là dấu hiệu cho biết bệnh tình đã hình thành; và như vậy cần phải có biện pháp cấp thiết nào đó. Tốt nhất là phải thay đổi hoàn toàn cách sống, phải thay đổi cách thức ăn uống hay thậm chí phải đi du lịch. Đương nhiên, sẽ có lợi, nếu dùng thuốc tẩy sổ và nhuận tràng. Veltraninov không tiếp tục nghe tư vấn nữa; nhưng bệnh tật thì anh hoàn toàn cảm thấy rõ. “Vậy là tất cả những thứ đó chỉ là bệnh, mọi thứ “cao cả” đó chỉ là bệnh, chứ chẳng phải cái gì khác!” - anh cay cú thầm kêu với mình. Anh rất không muốn thừa nhận điều đó. Chẳng bao lâu sau, những gì diễn ra vào những thời khắc nhất định trong đêm bắt đầu lặp lại cả ở buổi sáng, có điều anh cảm thấy giận dữ, bức bối hơn ban đêm; ở anh, thay vì ân hận là nỗi bực dọc, thay vì buồn rầu, trắc ẩn là sự nhạo báng. Thực ra, đó là những cái ngày càng thường xuyên diễn ra trong kí ức anh, “bỗng dưng và chẳng hiểu vì sao”, có những cái xảy ra đã lâu lắm trong quá khứ giờ đây tái hiện lại theo một cách khác lạ thế nào ấy. Veltraninov lâu rồi thường than vãn về chứng mất trí nhớ: anh hay quên mặt những người quen, những người này trong những cuộc gặp gỡ vì thế mà giận dỗi, quở trách anh; có cuốn sách anh đọc nửa năm trước, bỗng dưng quên sạch nội dung. Và rút cục là thế nào? - Mặc dù trí nhớ bị mất đi hàng ngày (điều này khiến anh vô cùng lo lắng), nhưng có những cái xảy ra từ lâu lắm rồi, mươi, mười lăm năm trước, đã từng bị lãng quên hoàn toàn, - tất cả những cái đó bỗng dưng đôi lúc lại sống lại trong trí nhớ, một cách rõ ràng, chính xác và chi tiết đến khốn khổ, làm cho anh dường như lại phải trải qua chúng. Trong số những sự việc nhớ lại, có những cái từng bị lãng quên tới mức Veltraninov lấy làm quái lạ, không hiểu sao mình lại có thể https://thuviensach.vn nhớ lại được. Nhưng vẫn chưa hết; thì những người trải đời nhiều làm sao lại không có những kỉ niệm, hồi ức? Vấn đề là ở chỗ, tất cả những cái xảy ra trong quá khứ giờ quay trở lại dường như được nhìn nhận bằng một cái nhìn mới, một cái nhìn cứ như thể của ai đó, mới mẻ, bất ngờ và cái chính là không tài nào nghĩ là có thể có được. Tại sao có những chuyện xảy ra trong quá khứ giờ đây anh lại có cảm giác đó là những tội ác thực sự? Và không chỉ là sự cáo buộc của đầu óc: anh đâu có tin tưởng thứ đầu óc tăm tối, cô đơn, ốm yếu của mình, nhưng sự việc lại dẫn tới độ đáng nguyền rủa, đến độ gần như phải rơi lệ, nếu không phải những giọt nước mắt bên ngoài, thì cũng là nước mắt bên trong. Hai năm trước đây hẳn anh sẽ chẳng tin khi người ta nói rằng rồi có một lúc nào đó anh sẽ khóc! Lúc đầu, anh thường không nhớ tới những chuyện thuộc tình cảm, mà chỉ những chuyện gây cho mình khó chịu, bực bội: nhớ lại những sự không thành đạt trong giới quý tộc, những lần bị lăng nhục; chẳng hạn nhớ lại vụ “một kẻ giảo quyệt” đã vu khống anh, do vậy mà một gia đình quyền quý đã cấm cửa anh, hay chẳng hạn, như cái việc xảy ra cách đây không lâu lắm, Veltraninov bị xúc phạm công khai và trắng trợn, nhưng anh lại không thách đấu, - đó là việc người ta tới tấp tấn công anh bằng một bài thơ trào phúng hết sức sắc sảo giữa đám các bà các cô xinh đẹp, nhưng anh đã không tìm ra lời giải. Một hai món nợ không trả cũng được nhớ lại; thực ra cũng chỉ là những món nợ vặt vãnh, nhưng cái chính là món nợ danh dự và những chủ nợ, những người anh không còn giao du và rất khó chịu mỗi khi nói tới. Hành hạ anh còn là cái kí ức về hai tình huống xảy ra một cách cực kì ngu xuẩn (mà anh chỉ nhớ vào những lúc giận dữ nhất), và mỗi tình huống đều ghê gớm cả. Song không bao lâu chúng cũng được nhớ lại như từ những thứ “cao cả”. Chẳng hạn, bỗng tự dưng, “chẳng hiểu do đâu”, anh nhớ tới một hình dáng đã quên bẵng từ lâu, hình dáng một viên chức già hiền lành, tóc bạc, trông khá hề, người mà lâu lắm rồi, xuất phát từ thói huênh hoang anh đã làm cho nhục nhã trước đám đông, không phải để trừng phạt, mà lí do duy nhất chỉ vì anh không muốn bỏ qua một câu chơi chữ độc đáo, sắc sảo https://thuviensach.vn mang lại tiếng tăm cho mình và sau này được nhiều người nhắc lại. Sự việc đó anh đã quên tới mức không nhớ nổi cả tên ông già, mặc dù ngay lập tức có thể hình dung rõ mồn một những gì đã xảy ra. Veltraninov nhớ hết sức rõ ràng khi đó ông già che chở cho cô con gái sống cùng đang thành gái ế đến nơi và trong thành phố có những lời đồn đại về cô ta. Ông già trả lời, run lên vì tức giận, rồi bỗng dưng bật khóc nức nở trước đám đông, khiến mọi người cảm thấy ái ngại. Kết thúc bằng việc, để mua vui trở lại, người ta đã chuốc sâm banh cho ông cụ và cùng nói cười thoải mái. Và khi mà giờ đây “chả hiểu sao” Veltraninov lại nhớ lại cái hình ảnh ông già nhỏ thó khóc nức nở, hai tay che mặt như con trẻ, thì bỗng nhiên anh có cảm giác hình như mình chưa từng bao giờ quên điều đó. Và thật lạ lùng: khi ấy mọi cái đều khiến anh buồn cười, còn bây giờ - ngược lại, chính là từng chi tiết, chính là cái cách ông già lấy hai tay che mặt. Sau đó anh nhớ đến một việc khác. Chỉ để mua vui anh đã vu khống một người vợ khá là dễ thương của một giáo viên trong trường và những lời vu khống đó đến tai người chồng. Chẳng bao lâu Veltraninov đi khỏi thành phố đó và cũng không biết hậu quả của những lời vu khống kết thúc như thế nào, nhưng giờ đây bỗng nhiên anh lại mường tượng ra cái hậu quả đó, - và có trời mới hiểu được trí tưởng tượng của anh về việc này sẽ dẫn tới đâu, nếu như bỗng dưng anh không nhớ lại câu chuyện gần đây nhất về một thiếu nữ xuất thân thị dân bình thường. Anh thậm chí còn không thích cô và lấy làm xấu hổ về cô, nhưng bản thân cũng không hiểu để làm gì mà lại có con với cô, và thế là anh bỏ rơi cô với đứa con, thậm chí rời khỏi Peterbua cũng không có lấy một lời từ biệt (thật ra anh không có thời gian). Sau này anh cũng có tìm kiếm cô gái đó suốt cả năm, song không tìm thấy. Nói tóm lại, những hồi ức như thế có tới hàng trăm, thậm chí mỗi hồi ức lại kéo theo theo nó có tới cả chục hồi ức khác. Dần dần cả tính sỹ diện của anh cũng trở nên khốn khổ. Như chúng tôi đã nói, tính sĩ diện của anh hình thành một cách đặc biệt. Quả đúng thế. Có những giây phút (cũng hiếm thôi), anh rơi vào trạng thái đánh mất bản thân, xấu hổ cả việc không có xe ngựa riêng phải đi bộ tới https://thuviensach.vn những chỗ quen biết, hay những lúc anh ăn mặc không được tề chỉnh và những người quen mà anh gặp trên phố đưa mắt nhìn đánh giá, lờ đi, giả bộ như không quen biết, thế là anh làm mặt lạnh lùng kiêu ngạo tới mức thậm chí không cả nhăn trán, cau mày. Không nhăn trán cau mày, thật ra, không chỉ để thể hiện một bộ dạng. Đương nhiên điều đó cũng ít khi xảy ra, chỉ là những lúc anh quá giận mất khôn; nhưng dẫu sao thì, dần từng tí một, thói sĩ diện tách ra khỏi những nguyên cớ tạo ra nó trước đây và tập trung xung quanh một vấn đề thường xuyên diễn ra trong đầu óc anh. “Chắc là, - thỉnh thoảng anh nghĩ một cách châm biếm (anh thường nghĩ về bản thân một cách châm biếm), - chắc có người nào đó ở chốn ấy quan tâm tới việc tu tỉnh đạo đức cho mình, nên mới gửi đến cho mình những hồi ức đáng nguyền rủa và “những giọt nước mắt ăn năn”. Thây kệ, chỉ phí công thôi! Tất cả những thứ đó chỉ là những phát bắn đạn giả! Chả lẽ mình lại không hiểu mình sao, cho dù có chảy những giọt nước mắt ăn năn hay tự lên án bản thân đi chăng nữa, thì trong con người mình cũng chẳng có lấy một li một lai tử tế nào thực sự là của mình cả, dẫu đã sống đến bốn mươi năm tuổi đời ngốc nghếch này! Là bởi, giả thử ngay ngày mai lại xảy ra cái sự quyến rũ nọ, chẳng hạn, vẫn lại xảy ra cái hoàn cảnh mà mình có lợi khi tung tin đồn vợ của thầy nhận quà của mình, thì chắc là mình cũng sẽ làm, không run sợ, mà còn làm việc này một cách bẩn hơn, tồi tệ hơn lần đầu; thì đã rõ, vì đây là lần thứ hai, chứ không phải lần đầu. Lại nữa, giả thử thằng oắt bá tước ấy lăng nhục mình một lần nữa xem, cái thằng con trai một mà mười một năm trước mình đã từng bắn gãy cẳng ấy, - ngay lập tức mình sẽ thách đấu và đóng nó vào áo quan luôn. Chẳng lẽ đó không phải là đạn giả hay sao, và mong chờ được gì ở loại đạn ấy chứ! Với lại, nhớ đến những chuyện ấy làm gì, khi mình còn chẳng biết cởi mở một cách tử tế, thành thực với bản thân!”. Và dẫu có không lặp lại sự kiện với vợ của ông thầy giáo và cũng chẳng đóng ai vào áo quan, song chỉ mỗi ý nghĩ rằng nếu có điều kiện thì tất cả những chuyện như vậy sẽ được lặp lại, gần như giết chết anh… thi thoảng. https://thuviensach.vn Nhưng mà không phải lúc nào cũng mệt mỏi, khổ sở với những hồi ức; vẫn có thể nghỉ ngơi và đi dạo thì cũng phải giải lao, thư giãn tí chứ. Và Veltraninov đã làm vậy: anh sẵn sàng giải lao; vả lại, càng ngày cuộc sống của anh ở Peterbua càng trở nên khó chịu. Tháng bảy đã tới. Đôi khi thấp thoáng trong anh sự quyết tâm rũ bỏ mọi thứ, cả vụ kiện tụng nhọc nhằn này, để đi đến một nơi nào đó, không thèm ngoái đầu lại, một lúc nào đó bỗng tự dưng, đột nhiên, đến Crym, chẳng hạn. Nhưng chỉ sau một giờ, thông thường, anh đã lại khinh bỉ những ý nghĩ của mình và chế nhạo chúng: “Những ý nghĩ tồi tệ ấy có mà trốn lên trời cũng không dứt ra được, nếu như chúng đã bắt đầu, mà giá như mình là người đàng hoàng tử tế một chút cơ, đằng này, cũng chẳng cần trốn chạy khỏi chúng, chẳng việc gì phải thế”. “Mà chạy đi đâu mới được chứ, - anh tiếp tục triết lí một cách đau khổ, - ở đây bụi bặm thế, khó thở thế, ở cái nhà này mọi thứ đều bẩn thỉu, nhưng ở những công sở kia, những chỗ mà mình phải lai vãng, giữa đám những con người bận việc ấy - sự bận rộn của bầy chuột, cả đống những lo âu; trên bản mặt của đám người ở lại trong cái thành phố này thấp thoáng suốt từ sáng tới chiều, - toàn bộ thói ích kỉ bộc lộ một cách hồn nhiên và trắng trợn, tất cả thói vô liêm sỉ chất phác, toàn bộ sự hèn hạ trong cái tâm hồn nhỏ mọn, toàn bộ sự nông cạn trong con tim thảm hại của họ, - những thứ mà so với chúng thì nhà này còn là thiên đường đối với kẻ mắc bệnh tưởng, nói hoàn toàn nghiêm túc đấy! Ở đây mọi cái đều được phơi bày rõ ràng, mọi cái chẳng cần phải giấu giếm, như thể ở chốn nhà nghỉ cuối tuần của các công nương, hay những khu an dưỡng suối nước nóng ở ngoại quốc; điều đó có nghĩa, mọi cái hoàn toàn xứng đáng nhận được sự tôn trọng tuyệt đối chỉ bởi tính công khai và thuần phác của chúng… Mình không thèm đi đâu hết! Chết ở đây cũng được, dứt khoát không đi đâu!..” https://thuviensach.vn Người Đàn Ông Đeo Băng Tang Trên Mũ Đó là ngày mùng 3 tháng 7. Oi ả, nóng bức đến mức không thể chịu nổi. Và là một ngày cực bận rộn của Veltraninov: suốt cả sáng liên tục phải đến và đi, sau đó còn có một việc rất cần buộc phải làm ngay trong ngày, đó là vào buổi chiều tới thăm một nhân vật quan trọng, viên quan ngũ phẩm, ở nhà nghỉ của ông ta đâu đó bên Hắc giang, và làm sao phải gặp được ông ta ở nhà. Vào quãng 6 giờ, rốt cuộc Veltraninov một mình bước vào tiệm ăn (một tiệm ăn rất đáng ngờ, nhưng là tiệm ăn Pháp) trên đại lộ Dnevski, gần cầu Polisei, ngồi vào cái góc hàng ngày, sau chiếc bàn nhỏ của mình và gọi món ăn quen thuộc. Mỗi ngày Veltraninov ăn trưa mất khoảng 1 rúp, còn rượu vang thì được coi là một khoản chi đặc biệt, một sự hi sinh mà anh dâng hiến một cách thông minh cho bản thân vào những lúc tinh thần suy sụp. Thật đáng kinh ngạc, làm sao người ta lại có thể ăn cái thứ đồ bỏ đi như thế được nhỉ. Ấy thế mà Veltraninov đã tiêu diệt đĩa thức ăn đến hạt vụn cuối cùng - và lần nào ăn cũng thấy ngon miệng, cứ như thể đã ba ngày liền không được ăn uống gì. “Xem ra đây cũng là một chứng bệnh” - anh lẩm bẩm, anh đôi khi cũng nhận thấy sự ngon miệng của mình. Nhưng lần này anh ngồi vào bàn với một tâm trạng hết sức tồi tệ, trong cơn tức giận anh quẳng chiếc mũ của mình đi đâu đó, chống tay lên cằm nghĩ ngợi. Giá thử lúc đó mà tay khách ngồi bàn bên có ý định làm quen, hay chú bé bồi bàn chẳng may không hiểu lời của anh, thì anh, vốn là người biết làm ra vẻ lịch sự, nhưng những lúc cần cũng sẵn sàng nhảy dựng lên quát tháo ầm ĩ chẳng khác gì một gã học sinh võ bị, thì thể nào rồi cũng sinh chuyện. Bồi bàn mang món súp đến, Veltraninov cầm lấy thìa, nhưng chưa kịp múc vào đĩa súp, anh vất vội chiếc thìa lên bàn và tí nữa thì nhảy khỏi ghế. https://thuviensach.vn Một ý nghĩ bất chợt làm đầu óc anh loé sáng: trong khoảnh khắc đó, có trời hiểu được diễn biến ra sao, anh bỗng nhiên hoàn toàn hiểu ra cái nguyên nhân dẫn đến nỗi đau khổ của mình, nỗi đau khổ đặc biệt, cụ thể, hành hạ anh suốt mấy ngày nay, suốt thời gian cuối này, có trời hiểu được nó đeo bám anh như thế nào và cũng có trời hiểu được vì sao nó không buông tha anh; giờ đây Veltraninov lập tức nhìn thấy tất cả và hiểu rõ như hiểu năm ngón tay của mình. – Tất cả là do chiếc mũ ấy! - Anh lẩm bẩm, vẻ phấn chấn, - nhất định chiếc mũ tròn đáng nguyền rủa với cái băng tang gớm ghiếc ấy là nguyên nhân duy nhất dẫn đến mọi chuyện! Anh bắt đầu nghĩ ngợi, nhưng càng nghĩ thì càng trở nên ủ rũ và càng thực sự kinh ngạc bởi “tất cả những cái diễn ra” trước mắt. “Nhưng… nhưng mà cái gì đã xảy ra mới được chứ? - Anh tự phản ứng, không tin vào bản thân, - liệu có cái gì đó giống như một biến cố?” Tất cả sự việc diễn ra chung quy là như thế này: khoảng gần hai tuần trước đây (thời điểm chính xác thì anh không nhớ, song có cảm tưởng là khoảng hai tuần gì đó), anh đang đi trên đường, đâu đó ở chỗ góc giao nhau giữa phố Podiacheckaia và phố Mesanskaia, anh gặp một người đàn ông đội mũ đính băng tang và đó là lần gặp đầu tiên. Quý ông này, cũng giống như tất cả mọi người, không có gì đặc biệt, lướt nhanh ngang qua Veltraninov, có điều ông ta nhìn anh một cách chăm chú và không hiểu sao lại gây sự chú ý tới như vậy đối với bản thân. Ít ra thì khuôn mặt của người này Veltraninov cũng thấy quen quen, hình như đã gặp ở đâu đó. “Mình từng gặp có tới hàng nghìn khuôn mặt trong đời, chả nhẽ lại nhớ được tất cả hay sao!”. Đi qua hai chục bước, anh hầu như đã quên hẳn cuộc chạm mặt, mặc dù ấn tượng đầu tiên là như vậy. Tuy nhiên, cái ấn tượng ấy lại đeo bám anh suốt cả ngày - và khá là độc đáo: trong dạng thức một nỗi tức giận mơ hồ và đặc biệt. Giờ đây, sau hai tuần lễ, anh nhớ lại tất cả điều đó thật rõ ràng; nhớ lại cả việc hoàn toàn không vì hiểu sao mình lại giận dữ, - không hiểu đến mức không một lần nào chắp nối và so sánh cái tâm trạng buồn bực của mình suốt buổi chiều với cuộc gặp gỡ với người đàn ông đội https://thuviensach.vn mũ gắn băng tang sáng hôm đó. Nhưng chính quý ông này lại nhắc nhở Veltraninov phải nhớ tới, bởi vì ngay ngày hôm sau ông ta lại chạm trán với Veltraninov trên đại lộ Dnevski và cũng lại nhìn anh một cách lạ lùng thế nào ấy. Veltraninov nhổ nước bọt, nhưng ngay ngày sau đó lại lấy làm ngạc nhiên về hành động của mình. Quả thật, có những bản mặt ngay lập tức gây nên sự kinh tởm vu vơ, vớ vẩn. “Đúng, mình đã gặp ông ta ở đâu đó”, - anh đăm chiêu lẩm bẩm, sau cuộc gặp lần thứ hai độ nửa tiếng. Sau đó cả buổi chiều anh lại chìm trong tâm trạng rất xấu; thậm chí còn mơ thấy một giấc mơ tồi tệ vào ban đêm, nhưng trong đầu anh không có một ý nghĩ nào về việc nguyên nhân của nỗi âu sầu mới và đặc biệt này của mình lại do một người đàn ông đeo băng tang lạ hoắc lạ huơ gây ra, mặc dù cả chiều tối hôm đó không một lần nào Veltraninov nhớ tới ông ta. Thậm chí đôi lúc anh phát cáu vì nỗi “cái đồ giẻ rách” ấy lại có thể làm mình bận tâm lâu tới vậy; anh hoang mang lo lắng, thậm chí còn coi là bị “sỉ nhục” mỗi khi cái ý nghĩ ấy hiện ra trong đầu. Hai ngày sau cuộc gặp lại diễn ra và lần này là ở lối ra của một chuyến tàu thủy trên sông Dnev. Và ở lần thứ ba này Veltraninov chuẩn bị cúi đầu chào, vì nhận thấy quý ngài đeo băng tang đang bị đám đông chen lấn, xô đẩy, đã nhận ra anh và cố rẽ đám đông để tới chỗ anh, thậm chí còn “đánh bạo” chìa tay cho anh; có vẻ như còn kêu lên và gọi tên anh. Có điều Veltraninov không nghe rõ tiếng gọi, mà… “quân chó đẻ” này là ai vậy, tại sao nó không tới gặp mình, một khi nhận ra mình và rõ ràng là rất muốn gặp?” - Anh cáu tiết nghĩ ngợi khi đã ngồi trên xe ngựa đi tới tu viện Smolnyi. Sau đó nửa tiếng anh đã cãi cọ và to tiếng với viên luật sư của mình, nhưng đến chiều tối và ban đêm lại chìm đắm trong nỗi buồn tồi tệ, khủng khiếp. “Hay mình mặc chứng trào mật?” - Anh nghi ngờ tự hỏi, liếc mắt nhìn vào gương. Đó là lần gặp thứ ba. Sau đó có tới năm hôm Veltraninov không gặp “một ai” và không có một lời nào về “quân chó đẻ”. Tuy thế, thỉnh thoảng, lúc có, lúc không, anh vẫn cứ nhớ tới người đàn ông mang băng tang trên mũ. Anh lấy làm ngạc nhiên khi thấy mình như vậy: “Chắc là mình kinh tởm thằng cha đó? Hừm!.. Mà cũng có thể hắn ta lắm công việc ở Peterbua, https://thuviensach.vn - với lại hắn để tang ai thế nhỉ? Hắn ta, rõ ràng là nhận ra mình, còn mình thì không nhận ra hắn. Mà tại sao người ta cứ phải đeo băng tang nhỉ? Có vẻ chẳng hợp với hắn ta… Mình có cảm giác nếu đến gần hắn thì mình sẽ nhận ra hắn…” Và có cái gì đó dường như bắt đầu động đậy trong đống hồi ức của Veltraninov, như thể có một từ nào đó quen thuộc, thế rồi bỗng tự dưng quên khuấy mất và phải cố hết sức để mà nhớ lại: biết về nó rất rõ, đồng thời cũng biết nó có nghĩa gì, nhưng lại cứ loanh quanh luẩn quẩn gần cái nghĩa đó; nhưng nhất định cái từ đó không chịu để mình nhớ ra, dù có gắng sức với nó như thế nào đi nữa! “Điều đó đã từng… điều đó từng xảy ra lâu rồi… và ở đâu đó… Lúc bấy giờ từng… lúc bấy giờ từng… Thôi, quỷ tha ma bắt nó đi cho rồi, cái gì từng với chả không từng, - bỗng dưng anh giận giữ thét lên. - Quân chó đẻ ấy liệu có đáng để mình phải bị vấy bẩn và hạ mình không đây!..” Veltraninov tức giận điên cuồng; nhưng đến chiều tối, khi bỗng nhiên anh nhận ra là mình đã giận dữ và giận dữ “kinh khủng”, - thì anh lại trở nên rất khó chịu: dường như có ai đó nắm được thóp anh ở một việc gì đó. Anh bối rối và lấy làm ngạc nhiên: “Chắc chắn phải có nguyên nhân làm mình giận dữ, chứ chả lẽ bỗng tự dưng… chỉ vì một kí ức …”. Anh không nghĩ được hết. Ngày hôm sau Veltraninov còn giận dữ hơn, nhưng lần này có vẻ như anh đã tìm ra nguyên nhân sự giận dữ của mình và anh đã đúng; “Một sự xấc xược chưa từng thấy”: Chuyện là thế này - cuộc gặp lần thứ tư đã diễn ra. Người đàn ông đeo băng tang trên mũ lại xuất hiện, như thể chui từ dưới đất lên. Veltraninov chỉ vừa mới tóm được chính viên quan ngũ phẩm nọ ở trên phố, người hiện anh đang lùng để ít nhất có thể gặp được ở nhà nghỉ của ông ta một cách tự nhiên nhất, là bởi vị quan chức này Veltraninov tuy vừa mới quen, song ông ta lại rất cần cho vụ kiện của anh. Có điều, trước đây cũng như hiện tại, ông ta không tỏ ra thân thiện và rõ ràng là tìm cách lẩn trốn, cố hết sức tránh gặp Veltraninov. Vui mừng vì cuối cùng thì cũng giáp mặt được người cần thiết, Veltraninov đi sóng ngang với ông ta, nhìn https://thuviensach.vn vào mắt ông ta và dốc toàn tâm toàn ý để lái lão già tóc hoa râm tinh quái này vào một đề tài, một câu chuyện, trong đó lão già có thể nói hớ và để hở ra một lời nào đó đang còn là ẩn số và được mong đợi từ lâu; song kẻ tinh quái tóc hoa râm này cũng không phải tay vừa, chỉ cười trừ và im lặng. Đúng vào lúc gay cấn nhất ấy thì cái nhìn của Veltraninov bỗng nhiên phát hiện người đàn ông đeo băng tang trên mũ ở vỉa hè bên kia phố. Ông này đứng yên và từ bên đó nhìn chăm chú cả hai người; ông ta theo dõi họ - điều đó hết sức rõ ràng, - và thậm chí trông ông ta còn có vẻ như đang mỉm cười giễu cợt. “Quái quỷ! - Veltraninov điên tiết, sau khi tiễn viên quan chức liền đổ tội cho kẻ “mất dậy” nọ vì sự xuất hiện không đúng lúc của gã đã khiến anh không thức hiện được ý đồ của mình. “Đồ quỷ tha ma bắt, - anh nghĩ - chẳng lẽ nó là gián điệp theo dõi mình! Đúng là nó đang theo dõi mình thật! Có lẽ có ai đó thuê nó… mà nó… thật thế, nó còn cười nhạo mình nữa chứ! Có trời chứng giám, mình sẽ đâm nát thằng này… tiếc là mình không mang theo gậy! Mình sẽ mua gậy! Mình không thể để thế này! Nó là thằng nào? Mình muốn tìm hiểu ngay lập tức xem nó là thằng nào?” Cuối cùng, đúng ba giờ sau cuộc gặp đó (sau lần gặp thứ tư), Veltraninov có mặt trong tiệm ăn và như đã mô tả, anh ta lo lắng thực sự, thậm chí trông có đôi chút ủ rũ. Chính bản thân Veltraninov không thể không nhận thấy điều này, bất chấp toàn bộ sự kiêu hãnh của mình. Cuối cùng thì anh cũng phải đoán ra, sau khi đối chiếu tất cả mọi tình huống, rằng chính người đàn ông đeo băng tang ấy là thủ phạm của mọi nỗi u sầu, nỗi sầu đau đặc biệt của mình và những lo lắng mà anh phải trải qua trong hai tuần vừa rồi, “bất chấp toàn bộ sự hèn hạ của hắn”. “Cứ cho mình bị bệnh tưởng đi, - Veltraninov nghĩ ngợi, - và chuyện bé thì xé ra to, nhìn ruồi hóa voi, nhưng có thể mình thấy dễ chịu hơn chăng, khi tất cả những gì diễn ra đều chỉ là sự tưởng tượng? Là bởi vì, nếu như kẻ trơ tráo nào cũng giống như hắn, cũng có khả năng làm đảo lộn cuộc sống của người ta, ôi, nếu thế thì… nếu thế thì…” https://thuviensach.vn Thực ra, trong cuộc gặp (lần thứ năm) này, cuộc gặp làm Veltraninov lo lắng, thì con voi hoàn toàn gần bằng con ruồi: quý ông nọ, như mọi lần trước đó, lủi nhanh bên cạnh, song lần này lại không nhìn Veltraninov và không chường mình ra để cho anh nhìn thấy, mà ngược lại, cụp mắt xuống và có cảm giác, rất không muốn để người ta nhận ra mình. Veltraninov quay ngoắt người, hét toáng lên: – Này, ông! Nhà ông đeo băng tang trên mũ kia! Đừng có lẩn trốn! Đứng lại! Ông là ai? Câu hỏi (thật ra là tiếng thét) rất rời rạc. Veltraninov cũng cảm nhận được điều đó, sau khi hét lên. Nghe thấy tiếng thét người đàn ông nọ ngoái đầu, dừng lại một phút, làm những động tác nào đó, qua một phút, rõ ràng vô cùng do dự rồi bất thình lình - quay phắt người chạy thẳng, không ngoái lại. Veltraninov ngạc nhiên nhìn theo ông ta. “Chuyện gì xảy ra? - Anh nghĩ - Chuyện gì xảy ra nếu như trên thực tế không phải ông ta bám mình, mà ngược lại, mình bám ông ta? Và toàn bộ vấn đề là ở chỗ đó?” Sau bữa trưa, Veltraninov vội vàng đi tới nhà nghỉ của viên quan ngũ phẩm. Nhưng viên quan chức này không có mặt ở nhà; người ta trả lời anh rằng “ngài đi từ sáng tới giờ chưa thấy về, và chắc sớm nhất cũng phải ba, bốn giờ đêm mới về, vì ngài còn ở lại dự lễ thánh của một người bà con”. Điều này khiến Veltraninov tự ái tới mức, trong cơn tức giận, thoạt đầu anh quyết định tới thẳng nhà người tổ chức lễ thánh và trên thực tế anh đã bắt đầu khởi hành; song trên đường đi, anh định thần và thấy rằng mình đã quá trớn; anh bỏ xe dọc đường và đi bộ về nhà, phía nhà hát Lớn. Anh cảm thấy có nhu cầu đi bộ để giải tỏa tâm trí. Để làm dịu những giây thần kinh căng thẳng thì bằng bất kì giá nào cũng phải ngủ đủ vào ban đêm, cho dù có bị chứng mất ngủ đi chăng nữa; mà muốn ngủ được thì ít nhất người cũng phải mệt. Chính vì thế Veltraninov đi bộ về nhà vào lúc 11 giờ rưỡi vì đoạn đường cũng không hề ngắn, - và quả là anh mệt bã người khi lần được về tới nhà. https://thuviensach.vn Căn hộ anh thuê vào tháng ba mà anh luôn bực bội coi như đồ bỏ và tự thứ lỗi cho bản thân, văng ra những câu tục tằn rằng “mọi thứ thật tốn kém”, rằng mình bỗng dưng bị “mắc kẹt” ở Peterbua, bởi “cái công việc nhọc nhằn” này, - thực ra không hẳn tồi tệ, thô thiển như anh đánh giá về nó. Lối vào dưới cổng quả có hơi bị tối và bẩn một chút, song bản thân căn hộ ở trên tầng hai lại có hai phòng lớn cao ráo, sáng sủa và riêng rẽ, được nối với nhau bằng một hành lang tối. Một phòng có cửa sổ hướng ra phố, một phòng - hướng vào trong sân. Liền kề với căn phòng có cửa sổ hướng vào sân là một phòng nhỏ dành làm phòng ngủ; nhưng Veltraninov bầy bừa sách vở, giấy tờ trong đó, còn chỗ ngủ được chuyển vào căn phòng có cửa sổ hướng ra phố. Chiếc đi-văng anh dùng làm giường ngủ. Đồ gỗ của Veltraninov vẫn còn tốt, mặc dù không còn mới, ngoài ra có một số thậm chí còn là đồ quý - dấu vết của một thời sung túc: những đồ chơi bằng sứ và đồng, những tấm thảm Bukhara to và là thứ thiệt; hai bức tranh treo trên tường không đến nỗi dở; song tất cả rõ ràng trong tình trạng bừa bộn, thậm chí bụi bặm, kể từ khi cô hầu gái Pelageia nghỉ phép đi thăm họ hàng ở Novgorod và để anh lại một mình. Cái hoàn cảnh hơi bất bình thường khi một cô hầu gái đơn độc phục vụ một người đàn ông quý tộc độc thân vẫn đang còn sung sức và ga lăng khiến Veltraninov đỏ mặt, dẫu vậy anh rất hài lòng về cô hầu gái này. Cô này xuất hiện ở nhà Veltraninov khi anh thuê căn hộ vào mùa xuân từ một gia đình quen biết đi nước ngoài, và dọn dẹp hàng ngày cho anh. Khi cô hầu gái rời khỏi nhà, Veltraninov quyết định không kiếm người hầu mới; và cũng không mướn xà ích làm việc ngắn ngày, anh vốn không ưa đám xà ích. Và thế là để dọn dẹp hai căn buồng mỗi buổi sáng, Veltraninov thuê Mavra, chị gái lão gác cổng, để chìa khóa nhà cho bà ta mỗi khi ra ngoài, và bà này hầu như chẳng đụng tay vào việc gì, tiền công thì vẫn cứ lấy, hình như lại còn ăn cắp vặt. Nhưng giờ đây Veltraninov phớt lờ mọi sự, lại còn lấy làm hài lòng vì được ở hoàn toàn một mình. Song tất cả đều có giới hạn nhất định - thần kinh của anh đôi lúc, vào những giây phút căng thẳng, không chịu nổi “sự bẩn thỉu” của căn hộ và mỗi khi về nhà gần như lần nào anh cũng bước vào phòng mình cùng với nỗi ghê tởm. https://thuviensach.vn Nhưng lần này, chỉ vừa kịp cởi quần áo, Veltraninov đã nằm lăn lên giường và dằn dỗi quyết định không nghĩ về bất cứ điều gì, bằng mọi giá phải ngủ ngay lập tức. Và quả lạ lùng, anh bỗng nhiên ngủ thiếp đi, khi đầu vừa chạm gối; điều này gần như chưa từng xẩy ra với anh từ hơn một tháng nay. Veltraninov ngủ tới gần ba giờ sáng, nhưng là một giấc ngủ đầy lo âu; anh nằm mơ thấy những giấc mơ lạ lùng, những giấc mơ chỉ thấy khi bị sốt cao. Trong giấc mơ Veltraninov thấy mình hình như phạm một tội ác nào đó và cố giấu, song những người không biết từ đâu liên tiếp vào nhà anh và họ đều cùng nhất trí buộc tội anh. Đám đông tụ tập trông thật khủng khiếp, song mọi người vẫn không dừng lại, thành thử cửa ra vào không đóng, mà mở toang. Nhưng cuối cùng thì anh chú ý tới một người nom thật lạ lùng, một người anh thấy mình quen biết từ lâu và người này đã chết, nhưng không hiểu sao giờ đây bỗng tự dưng cũng bước vào nhà anh. Song điều làm Veltraninov day dứt nhất, chính là việc anh không hiểu người này là ai, quên mất cả tên hắn và không tài nào nhớ ra được; Veltraninov chỉ biết có một điều là người này đã từng có thời rất yêu quý anh. Có vẻ như tất cả mọi người nối nhau vào nhà Veltraninov đều chờ đợi ở người này một lời quan trọng nhất: hoặc là lời buộc tội, hoặc lời biện hộ cho Veltraninov và tất cả đều ở trong trạng thái nóng lòng chờ đợi. Song người này vẫn ngồi bất động sau bàn, im lặng và không muốn nói. Tiếng ồn vẫn không ngớt, sự căng thẳng mỗi lúc một gia tăng, rồi bỗng nhiên Veltraninov, trong cơn tức giận điên cuồng, đã đánh người đàn ông nọ vì nỗi hắn không muốn nói và anh cảm thấy một cơn khoái lạc lạ lùng từ cú đánh đó. Trái tim anh chết lặng vì sợ hãi và vì đau khổ do đã có hành động như vậy, nhưng trong sự chết lặng đó lại tràn ngập niềm phấn hứng. Hoàn toàn phát cuồng, Veltraninov đánh người đàn ông lần thứ hai, rồi thứ ba, và trong cơn hăng máu vì giận dữ và sợ hãi, anh gần như phát điên, nhưng trong cơn điên này vẫn cảm nhận được thứ khoái cảm bất tận. Veltraninov không tính đếm những cú đánh của mình, anh giáng đòn không ngừng nghỉ. Anh muốn tàn phá toàn bộ, toàn bộ cái đó. Bỗng nhiên có việc gì đó đang diễn ra; tất cả https://thuviensach.vn mọi người gào lên khủng khiếp, hướng về phía cửa chờ đợi, và cũng chính trong khoảnh khắc ấy chuông treo ngoài cửa bị giật ba lần, mạnh tới mức như thể người ta muốn giật nó khỏi cửa. Veltraninov choàng tỉnh giấc và tỉnh táo ngay tức thì, bật dậy khỏi giường và bổ ra phía cửa. Anh hoàn toàn tin rằng tiếng chuông cửa không phải trong mơ, mà rõ ràng có ai đó vừa giật. “Thậm vô lí, làm sao tiếng chuông rõ tới thế, thật tới thế lại có thể là trong mơ được!”. Nhưng anh thực sự ngạc nhiên, bởi tiếng chuông có vẻ như là trong mơ thật. Anh mở cửa và bước ra tiền sảnh, nhìn xuống cầu thang - không một bóng người. Cái chuông vẫn treo đấy, bất động. Ngạc nhiên, nhưng cảm thấy vui mừng, nhẹ nhõm, anh quay trở vào phòng. Sau khi thắp nến, anh chợt nhớ ra rằng cửa ra vào chỉ khép, chứ không đóng chặt và khóa lại. Trước nay anh vẫn có thói quen về nhà không khóa cửa và xem đó là việc không mấy quan trọng. Pelageia đã nhiều lần cảnh báo anh. Anh ra ngoài tiền sảnh để khóa cửa, một lần nữa mở cửa nhìn ra ngoài và cắm chìa vào lỗ khóa, song chìa khóa có vẻ như khó xoay trong ổ. Đồng hồ điểm ba rưỡi; có nghĩa anh đã ngủ được ba tiếng. Giấc mơ khiến anh bồn chồn lo lắng tới độ không muốn nằm ngay để ngủ tiếp, mà quyết định đi lại trong phòng khoảng nửa tiếng - “thời gian vừa đủ để hút một điếu thuốc”. Không bao lâu, sau khi mặc quần áo ngoài, Veltraninov tiến tới bên cửa sổ, kéo tấm rèm nặng bằng vải và tấm rèm voan trắng. Ngoài phố trời đã sáng bảnh. Những đêm trắng mùa hè Peterbua luôn gây cho thần kinh anh sự khó chịu, còn thời gian cuối này thì làm tăng thêm chứng mất ngủ của anh, chính vì thế hai tuần trước anh đã treo lên cửa sổ tấm màn gió dày và nặng để không cho một tí ánh sáng nào lọt vào mỗi khi che kín. Để ánh sáng lọt vào và quên tắt nến trên bàn, anh đi đi lại lại vẫn với tâm trạng nặng nề, đau đớn. Ấn tượng mà giấc mơ mang lại vẫn còn tác động. Nỗi đau khổ thực sự về việc anh có thể giơ tay đánh người đàn ông ấy vẫn đang còn tiếp tục. – Nhưng mà người đó có có thực đâu cơ chứ và chưa khi nào có thực cả, chỉ làgiấc mơ, cớ gì mà mình rên rỉ thế chứ? https://thuviensach.vn Với sự cả quyết, và như thể mọi vướng bận tập trung ở chỗ này, anh nghĩ mình đã thực sự đổ bệnh, là “con bệnh hẳn hoi rồi”. Veltraninov bao giờ cũng khổ sở thừa nhận rằng mình đã già, đã tàn, và trong những lúc bực bội thường hay giận dữ phóng đại cả cái nọ lẫn cái kia, một cách cố ý, để giễu cợt bản thân. – Già cả! Mình già hẳn rồi, - Veltraninov lẩm bẩm trong khi đi đi lại lại trong phòng, - mình mất trí nhớ, nhìn thấy ma, thấy ác mộng, chuông cửa kêu… Quỷ quái! Theo kinh nghiệm mình biết những ác mộng này là do cơn sốt nóng trong người mà ra… Mình chắc rằng toàn bộ “câu chuyện” với người đàn ông đội mũ đính băng tang ấy - chắc cũng chỉ là một giấc mơ. Nhất định hôm qua mình đã nghĩ đúng: chính là mình, là mình bám lấy ông ta, chứ không phải ông ta bám lấy mình! Chính bởi thế mình mới tưởng tượng, bịa ra ông ta, còn bản thân thì chui tọt xuống gầm bàn vì sợ hãi. Với lại tại sao mình lại gọi ông ấy là đồ chó má nhỉ? Nhỡ đó là một người đàng hoàng đứng đắn thì sao. Mặt mũi ông ta thật ra cũng không lấy gì làm dễ chịu, mặc dù không có nét xấu đặc biệt nào; ăn mặc cũng như mọi người. Chỉ có cái nhìn cứ sao ấy… Đấy, lại thế rồi! Mình lại nghĩ về ông ta rồi! Vả lại, người ta nhìn thì liên quan quái gì đến mình? Mình không thể sống thiếu cái đồ… đồ đểu cáng ấy chắc? Giữa những ý nghĩ nhảy nhót trong đầu có một ý nghĩ làm anh thương tổn đau đớn: bất chợt anh có vẻ như tin chắc rằng người đàn ông đội mũ đính băng tang ấy lúc nào đó từng là bạn hữu quen thuộc của mình và giờ đây, gặp lại, cười nhạo anh, vì đã biết một bí mật lớn nào đó trước đây của anh và bây giờ nhìn anh trong tình thế đáng khinh bỉ. Veltraninov, một cách vô thức, đi tới bên cửa sổ, mở cánh cửa để thở không khí trong lành ban đêm. Bỗng nhiên toàn thân anh giật bắn: anh có cảm giác ngay trước mắt mình bất thình lình xảy ra điều gì đó vô cùng đặc biệt, chưa từng thấy. Anh còn chưa kịp mở cửa sổ đã vội tránh sang bên, nép người vào góc cửa và nín thở: trên vỉa hè vắng lặng bên kia đường, anh bỗng nhìn thấy người đàn ông đội mũ đính băng tang đang đứng đối diện ngay trước ngôi nhà anh ở. Ông ta đứng, mặt hướng về phía cửa sổ phòng anh, nhưng, rõ https://thuviensach.vn ràng là không nhìn thấy anh, có vẻ như đang suy nghĩ và dự tính điều gì đó khi nhìn lên ngôi nhà. Có vẻ như ông ta đã suy nghĩ kĩ và đang quyết định điều gì đó; ông ta giơ tay và hình như đặt một ngón lên trán. Cuối cùng ông ta quyết định: nhìn lướt rất nhanh xung quanh và, nhón chân, lén lút, vội vội vàng vàng băng qua đường. Quả đúng như vậy: ông ta đi vào cổng nhà, qua cửa hàng rào (vào mùa hè trước ba giờ thường không khóa). “Hắn ta đến chỗ mình”, - một ý nghĩ chợt lóe lên trong đầu Veltraninov, rồi bỗng nhiên, nhanh như cắt, anh cũng nhón chân chạy ra tiền sảnh tới chỗ cửa ra vào và đứng chết lặng trước cửa, chờ đợi, khẽ chạm mấy ngón tay run rẩy vào chiếc chìa khóa vừa tra vào ổ ban nãy và cố hết sức lắng nghe tiếng động, chờ đợi những bước chân đi trên cầu thang. Tim anh đập mạnh tới mức anh sợ bỏ qua tiếng bước chân đi rón rén của kẻ lạ mặt. Veltraninov không hiểu sự việc đang xảy ra, song anh cảm nhận được tất cả đầy đủ gấp mười lần. Như thể giấc mơ vừa qua đang hòa nhập vào thực tế. Veltraninov bẩm sinh là người can đảm. Đôi lúc anh còn thể hiện sự can đảm trước những hiểm nguy tới mức thái quá - thậm chí chẳng có ai nhìn, nhưng là để tự chiêm ngưỡng bản thân. Nhưng giờ đây có cái gì đó khác lạ đang diễn ra. Cách đây không lâu anh biến thành người bệnh tưởng và thành kẻ hoài nghi hay rên rỉ. Đã không còn là người như xưa nữa. Từ trong lồng ngực anh phát ra tiếng cười kích động, không thành tiếng. Từ sau cánh cửa khóa anh đoán từng chuyển động của kẻ lạ. “A hả! Hắn ta sắp sửa bước lên, nhìn ngó xung quanh, nghe ngóng phía dưới cầu thang; khẽ thở, định ăn trộm đây… a hả! Đang nắm quả đấm cửa, kéo thử! Tính toán cửa nhà mình không khóa! Có nghĩa hắn cũng đã biết đôi lúc mình quên khóa cửa! Lại kéo nắm đấm cửa; chắc hắn nghĩ chìa khóa có thể bật ra? Bỏ cuộc chắc là tiếc! Về tay không chắc là tiếc lắm đây? Và đúng là mọi việc diễn ra như anh suy đoán: có ai đó quả là đang đứng sau cửa, khẽ thử khóa cửa không một tiếng động và khẽ kéo nắm đấm cửa và “đương nhiên là có mục đích của mình”. Nhưng Veltraninov cũng đã có quyết định của mình, anh khoái trá chờ đợi khoảnh khắc, loay hoay tìm https://thuviensach.vn cách và ướm thử: bỗng nhiên nhiên anh có một mong muốn mãnh liệt là vặn chìa khóa, bất thình lình mở tung cửa và mắt nhìn vào mắt “như con ngoái ộp”: “Ngài làm gì ở đây vậy, thưa quý ngài?” Sự việc diễn ra tiếp theo đúng như thế; một giây trôi qua, Veltraninov bất thình lình rút khóa, đẩy mạnh cánh cửa và - chỉ chút nữa là xô vào người đàn ông đội mũ đeo băng tang. https://thuviensach.vn Pavel Pavlovich Trusotski Người đàn ông dường như hóa đá tại chỗ. Hai người đứng đối diện nhau trên ngưỡng cửa, và cả hai nhìn không chớp vào mắt nhau. Vài khoảnh khắc trôi qua, bỗng nhiên Veltraninov nhận ra ông khách của mình. Cũng vào thời điểm ấy ông khách chừng như cũng đoán ra Veltraninov hoàn toàn nhận ra mình; điều đó ánh lên trong mắt ông ta. Trong chớp mắt cả khuôn mặt ông ta dường như tan chảy trong một nụ cười hết sức ngọt ngào. – Tôi hẳn đang có vinh dự yết kiến Aleksei Ivanovich? - Người đàn ông nói bằng một giọng dịu dàng, ngân nga gần như hát, rất không phù hợp với tình huống hiện tại. – Vâng, có phải ông là Pavel Pavlovich Trusotski? - Cuối cùng Veltraninov cũng thốt lên lời, bộ dạng bối rối. – Chúng tôi được hân hạnh làm quen với ngài cách đây mười năm ở thành phố T. Và xin được phép làm ngài nhớ lại, quen thân trên tình bằng hữu đấy ạ. – Vâng… Cũng có thể… - Nhưng mà bây giờ đã ba giờ sáng, và ông đứng có tới 10 phút đồng hồ để thử xem cửa nhà tôi có khóa không… – Ba giờ! - Ông khách kêu lên, rút đồng hồ ra xem và thậm chí còn lấy làm ngạc nhiên một cách buồn rầu, - chính xác: đúng ba giờ! Chết thật, xin ngài thứ lỗi cho, Aleksei Ivanovich, đáng lí ra khi tới đây tôi phải biết giờ giấc chứ; xấu hổ quá đi mất. Thôi để vài hôm nữa tôi tới để giãi bầy với ngài, còn bây giờ… – Ồ không, nếu như muốn giãi bầy thì có thể ngay bây giờ cũng được! Veltraninov đỡ lời. - Xin mời ông vào đây, qua cửa này vào trong phòng. https://thuviensach.vn Hẳn là ông cũng muốn vào phòng, chứ không có ai ba giờ sáng tới nhà người khác chỉ để thử khóa cửa… Anh cùng lúc vừa lo lắng, vừa có vẻ như bị chưng hửng và cảm thấy không tài nào hiểu được. Thậm chí anh còn thấy xấu hổ: hóa ra chẳng có bí mật nào, chẳng có nguy hiểm nào - không có tí gì gọi là hoang tưởng; có độc mỗi thân hình to tướng của Pavel Pavlovich nào đó. Veltraninov, tuy vậy, vẫn không tin là sự việc lại đơn giản như thế. Anh linh cảm thấy có điều gì đó với nỗi sợ hãi mơ hồ. Mời khách ngồi xuống ghế bành, anh hấp tấp ngồi xuống giường kê cách đó một bước chân, gò lưng, hai lòng bàn tay đặt lên đầu gối, căng thẳng chờ người kia mở miệng. Veltraninov nhìn chăm chắm vào mặt vị khách và cố nhớ lại. Nhưng thật lạ: ông ta im bặt, có vẻ không nhớ là mình “cần phải” nói ngay, ngược lại, nhìn lên chủ nhà với ánh mắt chờ đợi. Có thể ông ta ngượng ngùng, cảm thấy có gì đó khó xử, lúng túng như chuột mắc bẫy. Veltraninov bắt đầu thấy bực. – Ông làm sao thế! - Anh kêu lên. Tôi nghĩ ông không phải sự hoang tưởng, cũngkhông phải trong giấc mơ! Ông định chơi trò thây chết hay sao? Hãy nói xem, thưa quý ông! Vị khách cựa quậy, cười mỉm và bắt đầu một cách thận trọng: “Như cách tôi nhận thấy, trước hết, hẳn ngài lấy làm lạ là tôi lại tới vào giờ này và trong những tình huống như thế này. Chính vì thế, khi nhớ lại tất cả những gì trước đây và cái lúc chúng ta chia tay, giờ đây tôi lấy làm lạ… Hơn nữa tôi cũng không định rẽ vào, chuyện đã xảy ra như thế này, là hoàn toàn ngẫu nhiên thôi ạ…” – Ngẫu nhiên là thế nào? Từ cửa sổ tôi nhìn thấy ông nhón chân chạy qua phố! – À, ra ngài cũng đã nhìn thấy! Thế thì bây giờ ngài còn biết nhiều về tất cả mọi cái hơn tôi! Tôi chỉ được cái làm cho ngài khó chịu… Chuyện là như thế này: Tôi tới đây đã ba tuần để giải quyết một số công việc của bản thân… Tôi chính là Pavel Pavlovich Trusotski, và ngài cũng đã nhận ra tôi. Tôi tới đây để giải quyết việc thuyên chuyển sang một tỉnh khác và sang một công sở khác có địa vị cao hơn… Nhưng mà tất cả những cái đó cũng https://thuviensach.vn không phải là việc chính!.. Việc chính, nếu như ngài muốn biết, cái việc mà vì nó tôi đang cố tình kéo dài công việc, tức là việc thuyên chuyển ấy, nhưng mà thật ra, thậm chí nó có được giải quyết, thì tôi cũng sẽ quên là nó đã được giải quyết và cũng không rời cái thành phố Peterbua này của ngài trong tâm trạng như hiện nay của tôi. Xin thề là sau khi đã quên mục đích của mình tôi thậm chí còn thấy sung sướng vì đã quên mất nó - trong cái tâm trạng hiện nay… – Tâm trạng nào? - Veltraninov cau có. Vị khách ngước nhìn anh, giơ chiếc mũ của mình, thậm chí còn chỉ vào mảnh băng tang một cách đầy phẩm cách. – Thì đấy - tâm trạng như thế đấy! Veltraninov đờ đẫn nhìn lúc thì vị khách, lúc chiếc băng tang. Đột nhiên, trong nháy mắt, hai má anh ửng đỏ và anh thấy lo lắng khủng khiếp. – Chẳng lẽ lại là Natalia Vasilievna? – Dạ, đúng là bà ấy! Natalia Vasilievna! Vào tháng ba vừa rồi… bệnh lao phổi vàgần như bất ngờ, ngã bệnh mới độ hai ba tháng! Còn tôi thì ở lại - như ngài thấy đấy! Nói xong, ông khách xúc động mạnh, buông thõng hai tay, tay trái vẫn giữ chiếc mũ đính băng tang, cúi cái đầu hói xuống thấp, giữ như thế trong vòng mươi giây. Bộ dạng và cử chỉ ấy bỗng nhiên rọi sáng đầu óc Veltraninov; một nụ cười khinh khỉnh, thậm chí cà khịa, lướt qua cặp môi anh, song điều đó chỉ xảy ra trong chớp nhoáng. Thông tin về cái chết của người đàn bà ấy (mà anh quen biết đã lâu và cũng từ rất lâu đã kịp quên) giờ đây gây cho anh nỗi xúc động và một ấn tượng mạnh đến không ngờ. – Điều đó liệu có thể chăng! - Anh lẩm bẩm những từ đầu tiên rơi xuống đầu lưỡi. Thế tại sao ngài không đến tôi ngay, cũng không thấy thông báo gì? – Đội ơn ngài vì sự chia sẻ, tôi nhận thấy và đánh giá cao sự chia sẻ này, cho dù… - Cho dù? https://thuviensach.vn – Cho dù đã ngần ấy năm xa cách, thế mà giờ đây ngài vẫn quan tâm tới nỗi đau khổ của tôi, thậm chí tới cả tấm thân hèn mọn của tôi, với sự đồng cảm hoàn toàn, điều này đương nhiên khiến tôi cảm nhận được sự tri ân, khích lệ. Đó, chỉ có điều đó là tôi muốn thông báo thôi ạ. Và cũng không phải tôi nghi ngờ gì bạn bè của mình, ở đây, thậm chí ngay bây giờ tôi có thể tìm được những người bạn chân thành nhất (chỉ cần đơn cử một mình ngài Stepan Mikhailovich Bagaunov), nhưng sự quen biết của chúng ta, Aleksei Ivanovich, (đúng ra là tình bằng hữu, với tấm lòng biết ơn xin được làm ngài nhớ lại) trải qua đã mười năm trời, ngài chưa quay lại thăm chúng tôi, và thư từ cũng không thấy… Vị khách ngân nga, giọng lên bổng xuống trầm, nhưng khi giải thích lúc nào mắt ông ta cũng nhìn xuống đất, mặc dù vậy, đương nhiên, cũng nhìn thấy hết mọi thứ ở bên trên. Tuy vậy chủ nhà cũng đã kịp hiểu đôi chút. Với ấn tượng càng lúc càng lạ lùng, mạnh mẽ, Veltraninov chăm chú lắng nghe, chăm chú nhìn Pavel Pavlovich, rồi bất thình lình, khi ông kia vừa dứt lời, những ý nghĩ bất ngờ, rối loạn nhất ùa vào đầu anh. – À mà tại sao tôi lại không nhận ra ngài suốt thời gian vừa qua? - Anh sôi nổi kêu lên. - Chúng ta chẳng đã chạm trán nhau có tới năm lần trên phố! – Vâng, tôi cũng nhớ ạ; tôi thấy được ngài hai lần, không, thậm chí ba lần… – Có nghĩa - tất cả là ngài chủ ý để gặp được tôi, chứ không phải ngược lại, tôi gặp ngài! Veltraninov bỗng nhiên cười phá lên rất to. Pavel Pavlovich dừng lại, nhìn chủ nhà chăm chú, nhưng ngay lập tức ông ta tiếp tục nói: – Việc ngài không nhận ra tôi, trước hết, có thể vì ngài đã quên, thứ nữa, trong khoảng thời gian chúng ta không gặp nhau, tôi bị bệnh đậu mùa và nó đã để lại một vài dấu vết trên mặt tôi. – Đậu mùa? Ồ, quả đúng là ông ấy bị bệnh đậu mùa thật! Sao ngài lại…? https://thuviensach.vn – Bị như thế? Thì có cái gì mà không xảy ra cơ chứ, Aleksei Ivanovich, đang bình thường, bỗng nhiên bị như thế! – Dù sao thì trông cũng buồn cười quá đi mất. Nào, ngài tiếp tục kể đi, bạn của tôi! – Vậy là tôi cũng đã gặp ngài… – Dừng lại! Tại sao vừa rồi ngài lại bảo “bị như thế”? Tôi muốn nói một cách tế nhị hơn. Nhưng mà thôi, xin ngài tiếp tục! Tiếp tục! Không hiểu sao càng lúc Veltraninov càng cảm thấy vui hơn, vui hơn. Ấn tượng mạnh mẽ hoàn toàn bị thay thế bởi những cái khác. Anh đi đi lại lại trong phòng, sải những bước nhanh. – Thôi thì tôi cũng đã gặp được ngài. Khi tôi tới đây, tới Peterbua, tôi cũng chủ định tìm gặp ngài ngay, nhưng, tôi xin nhắc lại, hiện nay tôi đang trong tâm trạng như thế này… đầu óc tôi bị suy sụp chính là từ tháng ba vừa rồi… – Ồ, vâng! Suy sụp từ tháng ba… Tôi quên mất, ngài có hút thuốc không? – Tôi, như ngài đã biết, khi Natalia Vasilievna còn sống… – Phải rồi! Phải rồi; mà là từ tháng ba? – Ngài có thể cho xin một điếu. – Đây, thuốc đây, ngài cứ tự nhiên, rồi xin tiếp tục, tiếp tục, ngài làm cho tôi… Sau khi hít một hơi thuốc, Veltraninov ngồi rất nhanh xuống giường. Pavel Pavlovich tạm ngừng nói. – Nhưng mà này, trông ngài cứ bất an làm sao ấy, ngài có được khỏe không ạ? – Mặc kệ sức khỏe của tôi! Veltraninov bất ngờ nổi cáu. - Xin ngài cứ tiếp tục! Về phía mình, mặc dầu nhận thấy sự bối rối lo lắng của chủ nhà, vị khách mỗi lúc một thấy hài lòng và tự tin hơn. https://thuviensach.vn – Dạ, tiếp tục cái gì mới được chứ? - Ông ta lại bắt đầu, - ngài có tưởng tượng được chăng, Aleksei Ivanovich, thứ nhất, cái con người tuyệt vọng, có nghĩa không đơn thuần là tuyệt vọng, mà là tuyệt vọng hoàn toàn; cái con người, sau hai mươi năm cuộc sống vợ chồng, bỗng thay đổi lối sống, cứ thế lang thang không mục đích trên những con phố bụi bặm, giống như trên sa mạc, cố tự quên mình và thậm chí còn lấy làm thích thú vì cái sự quên mình này. Hiển nhiên, sau việc đôi lần tôi có gặp một người quen, thậm chí là người bạn đích thực, nhưng mà tôi vẫn cứ cố tình tránh đi, là vì không muốn tới gần anh ấy trong cái giây phút của sự tự quên mình đó. Ấy thế, nhưng vào lúc khác - khi nhớ lại mọi cái, thế là lại mong muốn tha thiết gặp ai đó từng chứng kiến và tham dự vào cái quá khứ không xa nhưng không bao giờ trở lại, và thế là tim lại đập rộn lên vì cái ý nghĩ ấy, và vì thế chẳng kể ban ngày, ngay cả ban đêm, cũng cứ đánh liều lao vào vòng tay của bạn, cho dù có phải cố tình đánh thức anh ta vào bốn giờ sáng này. Tôi chỉ có thể lầm lẫn về giờ giấc, chứ chưa bao giờ lầm lẫn về tình bạn; là bởi vì trong thời khắc này tôi quả là được ban thưởng. Còn về giờ giấc, thì thực tình tôi cứ nghĩ mới tầm 12 giờ, ấy là do tâm trạng mà ra. Uống cái nỗi buồn của bản thân và cứ như bị say vì nó. Mà thậm chí không phải nỗi buồn, mà chính là cái trạng thái mới nó cứ làm nôn nao cả người… – Nhưng mà, xem ngài diễn tả kìa! - Veltraninov nhận xét một cách u ám, sau khi thoắt trở nên nghiêm nghị trở lại. – Vâng, quả tôi trình bầy có hơi lạ lùng ạ… - Ngài… không định đùa cợt đấy chứ? – Tôi mà lại đùa! - Pavel Pavlovich la lên ngạc nhiên một cách đau khổ, - đùa vào cái giây phút tới báo cho nhau cái tin… – Thôi, đừng nói chuyện ấy nữa, tôi xin ngài! Veltraninov đứng dậy và lại rảo bước quanh căn phòng. Năm phút trôi qua. Ông khách cũng muốn đứng dậy, nhưng Veltraninov kêu lên: “Cứ ngồi, cứ ngồi!” và vị khách lập tức tuân theo, ngồi lại xuống ghế bành. https://thuviensach.vn – Mà này, sao ngài lại thay đổi thế nhỉ! - Veltraninov tiếp tục nói, bỗng dừng lại trước mặt khách - cứ như thể tự dưng lấy làm kinh ngạc trước cái ý nghĩ đó. Thay đổi kinh khủng! Cực kì! Ngài trở thành một người khác hoàn toàn! – Có gì là lạ: chín năm rồi còn gì ạ… – Không - không - không, vấn đề không phải ở thời gian! Bề ngoài của ngài cũng đã thay đổi khiếp đi được, nhưng mà ngài thay đổi cái khác kia! – Thì thế, có thể, chín năm rồi. – Hay là từ tháng ba! – Hì-hì, - Pavel Pavlovich cười láu lỉnh, - Suy nghĩ của ngài nhộn ghê cơ… Nhưng nếu được phép, xin hỏi, thay đổi ở điểm nào ạ? – Có gì đâu! Trước kia ngài từng là Pavel Pavlovich bệ vệ và lịch thiệp, một Pavel Pavlovich khôn khéo, còn bây giờ - hoàn toàn là một Pavel Pavlovich Vaurien[2]! Anh bức xúc tới cái độ mà ai rơi vào tình huống này đôi khi cũng nói những điều thừa. – Vaurien? Ngài thấy thế? Và không còn thông minh nữa? Không khôn khéo? Pavel Pavlovich cười khùng khục khoái trá. – Khôn khéo đến khiếp! Giờ thì chắc là khôn khéo hết cỡ. “ Mình đã thuộc dạng đểu, cha này còn đểu hơn! Mà… mục đích của hắn là gì vậy?” - Veltraninov nghĩ bụng. – Ôi, Aleksei Ivanovich vô cùng trân quý, ôi Aleksei Ivanovich vô cùng quý giá! - Vị khách bỗng nhiên tỏ ra xúc động thái quá và xoay xở trên chiếc ghế bành, - Mà chúng ta cần gì chứ? Chúng ta đâu có đang ở ngoài xã hội, trong giới thượng lưu vàng son cao quý! Chúng ta - cả hai từng là những người bạn cũ, những người bạn thật sự thâm tình, cũng có thể nói rằng, ta hòa hợp với nhau chính ở cái sự chân thành và chúng ta cùng nhau ôn lại mối dây thâm tình quý giá mà người vợ quá cố của tôi đã tạo ra cái mắt xích vô giá cho tình bằng hữu của chúng ta! https://thuviensach.vn Vị khách dường như quá say sưa với những tình cảm của mình, đến mức lại chúi đầu xuống như lúc ban đầu. Khuôn mặt ông ta lúc này không bị che bởi chiếc mũ. Veltraninov liếc nhìn ông ta một cách ghê tởm và sốt ruột. “Sao nhỉ, nếu đơn giản đó chỉ là một trò hề? - Một ý nghĩ thoáng qua trong đầu Veltraninov. Nhưng mà không! Có vẻ như hắn không say, mà cũng có thể là say; mặt đỏ. Ừ, thì cứ cho là say đi nữa, - nhưng tất cả có vẻ đều nhằm tới một mục đích. Hắn tới đây để làm gì? Hắn muốn gì, quân chó đẻ này? – Ngài còn nhớ không - Pavel Pavlovich kêu lên, khẽ khàng cầm lại chiếc mũ và dường như mỗi lúc một chìm sâu vào hồi ức, - ngài còn nhớ những chuyến đi của chúng ta ra vùng ngoại ô, những buổi chiều và những tối dạ hội với những điệu nhẩy và những ván bài vô thưởng vô phạt ở tệ xá của quý ngài tôn kính hiếu khách Semen Semenovich? Những buổi tối đọc sách chỉ có ba chúng ta? Mà ngài hẳn còn nhớ buổi làm quen đầu tiên của chúng ta, lúc ngài tới nhà tôi vào buổi sáng để hỏi về công việc của ngài, thậm chí ngài còn quát lên, rồi bỗng nhiên Natalia Vasilieva bước vào phòng, và sau mươi phút ngài đã trở thành người bạn thật sự chân thành của gia đình suốt cả năm trời - giống hệt như trong “Cô gái tỉnh lẻ”, vở kịch của quý ngài Turghenev… Veltraninov chậm rãi đi đi lại lại, mắt nhìn xuống sàn nhà, nghe ông khách kể lể con cà con kê, vừa nóng ruột vừa ghê tởm, nhưng rất chăm chú. – Tôi không nhớ ra “Cô gái tỉnh lẻ”, anh cắt ngang, hơi lúng túng. Nhưng mà trước đây ngài đâu có nói cái giọng the thé và… lối ăn nói như thế nhỉ. Làm như vậy để làm gì? – Thực ra trước đây tôi im lặng nhiều hơn, có nghĩa là ít nói hơn bây giờ, - Pavel Pavlovich vội vàng đỡ lời, - thì ngài cũng biết đấy, trước đây tôi thích ngồi im nghe người quá cố nói. Chắc ngài còn nhớ nàng kể chuyện như thế nào, thật là thông minh, sắc sảo… Còn về vở kịch “Cô gái tỉnh lẻ” và về Stupendiev[3], thì ở đây quả ngài có lý, là vì điều đó bản thân chúng tôi, tôi và người vợ quá cố rất đỗi quý giá, trong những giây phút tĩnh lặng thường nhớ về ngài, khi ngài đã ra đi, - so sánh cuộc gặp gỡ đầu tiên của https://thuviensach.vn chúng ta với vở kịch đó… là bởi vì quả có sự giống nhau đấy ngài ạ. Còn về Stupendiev… – Stupendiev là ai, quái quỷ! - Veltraninov thét lên, thậm chí còn giậm chân bình bịch, hoàn toàn mất bình tĩnh khi nghe cái từ “Stupendiev”, bởi nó gợi lại trong đầu anh một vài kí ức bất an. – À, Stupendiev là một vai kịch, vai người chồng trong “Cô gái tỉnh lẻ” - Pavel Pavlovich eo éo nói bằng giọng ngọt xớt, - nhưng, sau khi ngài ra đi, những cái đó đã bị xếp xuống hạng dưới, sau những kỉ niệm tuyệt vời, vô giá mà Stepan Mikhailovich Bagaunov ban tặng cho chúng tôi nhân danh tình bằng hữu, giống hệt như ngài, nhưng kéo dài trong suốt năm năm trời cơ. – Bagaunov? Cái gì thế nhỉ? Bagaunov là ai? - Veltraninov đột ngột dừng bước, đứng như trời trồng. – Bagaunov, Stepan Mikhailovich, người ban tặng tình bạn cho chúng tôi đúng một năm sau ngài và… cũng giống hệt như tình bạn của ngài. – Ôi trời, nhớ ra rồi! - Veltraninov la lên, cuối cùng cũng hiểu ra. - Bagaunov! Nhưng anh ta là nhân viên chỗ ngài cơ mà! – Vâng, nhân viên, làm việc chỗ tỉnh trưởng! Người Peterbua, thuộc tầng lớp thượng lưu cao quý, một người trẻ tuổi thanh lịch! Trong cơn ngưỡng mộ tuyệt đỉnh Pavel Pavlovich khẽ kêu lên. – Rồi - rồi - rồi! Sao tôi lại không nhớ ra chứ! Là bởi cả anh ta cũng… – Vâng, cả anh ta cũng, cả anh ta cũng, - trong cơn xúc động, Pavel Pavlovich chộp lấy câu nói bất cẩn của chủ nhà - cả anh ta cũng! Chúng tôi cũng cùng diễn vở kịch “Người đàn bà tỉnh lẻ” trên sân khấu gia đình nơi tệ xá của quý ngài tỉnh trưởng Semen Semenovich hiếu khách, - Stepan Mikhailovich đóng vai bá tước, còn tôi - vai người chồng, người quá cố đóng vai người đàn bà tỉnh lẻ, - nhưng sau đó mọi người lấy lại vai người chồng của tôi theo lệnh của người quá cố, và thế là tôi không được đóng vai người chồng, chắc do không đủ khả năng… https://thuviensach.vn – Ngài đóng vai Stupendiev làm quái gì! Ngài trước hết là Pavel Pavlovich Trusoski, chứ không phải Stupendiev! - Veltraninov nói một cách thô bạo, không khách khí, giọng hơi run vì tức giận. - Chỉ có điều xin được hỏi: cái tay Bagaunov đang ở Peterbua; mùa xuân vừa rồi tôi nhìn thấy anh ta! Ngài có tới nhà anh ta chứ? – Hàng ngày tôi đều rẽ qua, đã ba tuần lễ nay. Nhưng mà người ta không tiếp! Anh ta bị ốm, không thể tiếp khách! Và ngài biết không, theo những thông tin ban đầu nhận được thì quả là anh ta ốm thật, ốm rất nặng! Ôi người bạn sáu năm trời! Ôi, Aleksei Ivanovich, tôi đã nói với ngài, và giờ tôi xin nhắc lại, trong cái tâm trạng thế này đôi khi tôi chỉ muốn chui xuống đất; quả có thế thật. Lúc khác tôi chỉ những muốn túm lấy, ôm lấy những người bạn cũ, như vẫn thường nói, những người chứng kiến và tham dự, chỉ là để được khóc, ngoài ra chẳng để làm gì, duy nhất chỉ để được khóc!… – Thôi được rồi, ngày hôm nay với ngài thế là đủ rồi, có đúng không? - Veltraninov nói một cách dứt khoát. – Quá đủ, quá đủ! - Pavel Pavlovich ngay lập tức bật dậy. - Bốn giờ rồi, và cái chính là tôi đã làm ngài lo lắng một cách ích kỉ… – Nghe tôi nói đây: Tôi sẽ tới chỗ ngài, ngay tới đây, và hi vọng lúc đó… Xin hãy nói thẳng, nói thật: Hôm nay ngài không say đấy chứ? – Say rượu? Cấm có say tẹo nào… – Ngài không uống khi đến đây, hoặc giả trước đó? – Ngài biết không, Aleksei Ivanovich, ngài hoàn toàn bị sốt nóng rồi. – Ngay ngày mai tôi sẽ tới chỗ ngài, buổi sáng, trước giờ … – Từ lâu tôi đã nhận thấy ngài như thể trong cơn mê sảng, - Pavel Pavlovich khoái trá cắt ngang, cố nhấn mạnh vào đề tài này. - Tôi quả thấy xấu hổ vì sự không khéo léo của mình đã… thôi tôi đi đây, đi đây! Còn ngài nằm xuống và chợp mắt đi một chút! – A! Mà sao ngài không nói cho tôi biết ngài sống ở đâu? - Veltraninov cướp lời và nói với theo khách. https://thuviensach.vn – Chẳng lẽ tôi lại chưa nói sao? Ở khách sạn Pokrovskaia… – Khách sạn Pokrovskaia là khách sạn nào? – Ở ngay trên phố Pokrov, trong ngõ, - đấy quên mất là ngõ gì, cả số phòng cũng quên, nhưng mà rất gần trung tâm phố Pokrov… – Tôi sẽ tìm ra! – Chúng tôi vô cùng hân hạnh được đón khách quý. Ông ta đã ra tới cầu thang. – Dừng lại! - Veltraninov lại kêu lên. Ngài có đứng vững không đấy? – “Đứng vững” nghĩa là thế nào? - Pavel Pavlovich trợn mắt, quay người lại và nhoẻn cười từ bậc thang thứ ba. Thay vì trả lời Veltraninov đóng sầm cửa, khóa kĩ lưỡng và treo chìa khóa vào móc treo. Quay trở lại phòng, anh nhổ nước miếng như bị vấy bẩn thứ gì kinh tởm lắm. Đứng bất động giữa phòng khoảng năm phút, anh chui vào trong chăn, không cởi quần áo. https://thuviensach.vn Vợ, Chồng Và Tình Nhân Veltraninov ngủ rất say và tỉnh dậy đúng mười giờ rưỡi sáng; ngay lập tức anh bật dậy, ngồi trên giường và nghĩ ngay tới cái chết của “người đàn bà ấy”. Cảm xúc chiều qua, lúc bất ngờ nhận được tin về cái chết, đã để lại trong anh chút bấn loạn, thậm chí là nỗi đau. Sự bấn loạn và nỗi đau bị chìm lấp tạm thời bởi hành vi và những ý nghĩ lạ lùng của Pavel Pavlovich đêm qua. Nhưng giờ đây, trong cơn thức tỉnh, tất cả những gì có trong chín năm ấy bỗng hiện về trước mắt anh một cách vô cùng rõ ràng. Người đàn bà ấy, Natalia Vasilievna đã khuất, vợ của “tay Trubeski ấy”, là người mà Veltraninov từng yêu và từng là nhân tình, trong thời kì vì một công chuyện (cũng lại liên quan tới vấn đề thừa kế) anh phải ở lại thành phố T cả năm trời, mặc dù công việc không đòi hỏi sự có mặt của anh trong thời hạn dài đến thế; nguyên nhân chính là mối quan hệ này. Mối quan hệ và tình yêu chiếm đoạt Veltraninov mạnh đến mức anh trở thành nô lệ của Natalia Vasilievna, tới mức anh sẵn sàng thực hiện ngay lập tức điều gì đó thậm chí là quái đản, vô nghĩa, chỉ cần một trong những thói đỏng đảnh của người đàn bà ấy yêu cầu. Trước đó và cả sau này chưa bao giờ Veltraninov lại bị như thế. Tới cuối năm, khi cuộc chia li trở nên bắt buộc, và thời điểm chia tay cũng đã tới gần, Veltraninov tuyệt vọng tới mức, cho dù thời hạn chia tay còn rất ngắn, vẫn đề nghị Natalia Vasilievna đi theo mình, dứt nàng khỏi chồng, vất bỏ tất cả để cùng anh ra nước ngoài mãi mãi. Chỉ có nụ cười khẩy và sự cương quyết cứng rắn của người đàn bà (lúc đầu hoàn toàn đồng ý kế hoạch đó, song có lẽ vì buồn chán hoặc để giễu cợt) mới buộc Veltraninov ra đi một mình. Và rồi thế nào? Chưa đầy hai tháng sau cuộc chia tay, ở Peterbua anh đã tự đặt cho mình câu hỏi để rồi vĩnh viễn không https://thuviensach.vn tìm được câu trả lời: Liệu anh có thực sự yêu người đàn bà ấy không, hay tất cả chỉ là một cơn “say nắng”? Và nhìn chung không phải vì sự nông nổi, hay dưới tác động của một mối tình mới mà nảy sinh trong anh câu hỏi đó. Hai tháng đầu ở Peterbua anh chìm trong cơn cuồng loạn nên chẳng thể nhận thấy một người đàn bà nào khác, mặc dù trở lại với xã hội của mình anh đã kịp nhìn hàng trăm phụ nữ. Anh biết rất rõ rằng nếu lại quay về thành phố T thì ngay lập tức anh sẽ lại rơi vào ma lực quyến rũ của người đàn bà đó, mặc những cật vấn nảy ra trong đầu. Thậm chí đến năm năm sau anh vẫn tin như thế. Nhưng năm năm đã qua đi, anh tự thừa nhận điều đó với nỗi tức giận và thậm chí còn nghĩ về “người đàn bà ấy” với lòng thù hận. Anh xấu hổ vì những năm tháng của mình ở thành phố T; anh thậm chí còn không thể hiểu nổi tại sao ở loại người như anh, Veltraninov, lại có thể nảy sinh thứ dục vọng “ngu ngốc” ấy! Tất cả những kí ức về cái dục vọng “ngu ngốc” ấy trở thành nỗi xấu hổ tệ hại đối với anh; anh đỏ mặt tới mức chảy cả nước mắt và khổ sở bởi sự cắn rứt. Thật ra thì sau một vài năm anh cũng đã kịp trấn tĩnh bản thân; anh cố gắng quên đi tất cả - và gần như đã làm được. Ấy vậy mà bỗng nhiên, sau chín năm, mọi cái bỗng dưng sống lại một cách lạ lùng trước mắt anh sau cái tin nhận được đêm qua về cái chết của Natalia Vasilievna. Giờ đây, ngồi trên giường với những ý nghĩ mù mờ, lộn xộn chen lấn trong đầu, anh cảm thấy và ý thức khá rõ ràng chỉ một điều, - rằng cho dù cái thông tin ấy có gây “ấn tượng mạnh” đến thế nào thì anh vẫn hết sức bình thản trước cái chết của người đàn bà đó. “Chẳng lẽ mình không có một chút xót thương nào đối với cô ta ư?” Veltraninov tự hỏi. Thật ra, giờ đây anh đã không còn cảm giác thù hận đối với người đàn bà ấy, có thể nhận xét về cô ta một cách khách quan và công bằng hơn. Theo cái ý kiến hình thành trong suốt chín năm xa cách của anh, Natalia Vasilievna thuộc đám các bà cô tỉnh lẻ bình thường nhất từ tầng lớp xã hội “tốt” nhất của tỉnh lẻ. Và “ai mà biết được, có lẽ là như thế, có lẽ chỉ có mỗi mình mình xây dựng ảo tưởng hão huyền về cô ta?”. Tuy vậy, anh luôn nghi ngờ cái ý kiến ấy của mình có thể sai lầm; tận bây giờ anh cũng cảm thấy điều đó. https://thuviensach.vn Ngay cả những sự kiện đã diễn ra cũng chống lại ý kiến đó; thì đấy, anh chàng Bagaunov đã chẳng từng có tới vài năm gắn bó với cô ta và cũng bị “quyến rũ hoàn toàn” đó sao. Mà Bagaunov rõ ràng là một anh chàng trai trẻ xuất thân từ tầng lớp danh giá nhất của Peterbua và vì là “con người hơi bị trống rỗng” (Veltraninov nói về anh ta như vậy), nên chỉ có thể lập nghiệp ở Peterbua. Nhưng mà đấy, anh ta đã khinh thường Peterbua, tức là coi thường cái lợi ích chính yếu của mình và mất tới những năm năm ở thành phố T duy nhất chỉ vì người đàn bà đó! Ừ thì cuối cùng anh ta vẫn phải lộn về Peterbua, nhưng chắc chỉ vì bị người tình phế bỏ, giống như “đôi giầy tã”. Có nghĩa, có cái gì đặc biệt ở người đàn bà ấy - tài quyến rũ, nô dịch và bá chủ! Ấy thế nhưng hình như cô ta lại không có tài sản để mà quyến rũ và nô dịch, còn “bản thân thậm chí cũng không phải xinh đẹp gì; có thể nói ngắn gọn là không đẹp”. Khi Veltraninov gặp Natalia Vasilievna, cô ta đã hai mươi tám tuổi. Khuôn mặt không mấy xinh đẹp cũng có lúc sinh động dễ chịu, nhưng cặp mắt thì không đẹp: có cái gì đó quá cứng rắn trong ánh mắt cô ta. Cô ta rất gầy. Học vấn trí tuệ thấp, bù lại đầu óc cô khá sắc sảo, song là thứ sắc sảo đơn điệu, phiến diện. Cô có phong thái của một mệnh phụ quý tộc tỉnh lẻ, nhưng không phải do bẩm sinh, mà thật ra “diễn” là chủ yếu; cô cũng có khả năng thưởng thức khá tinh tế, song chủ yếu có lẽ chỉ ở cái sự biết ăn mặc. Tính nết bà tướng, quyết đoán, sự hòa giải đôi bên cùng chịu thiệt là không thể đối với cô ta: “Hoặc tất cả, hoặc không có gì”. Khi giải quyết những vụ việc phức tạp cô thể hiện tính cứng rắn và kiên định tới mức kì lạ. Ở cô, khả năng cao thượng và gần như luôn gắn liền với nó, là sự không công bằng vô giới hạn. Tranh cãi với vị công nương ấy là không thể: hai nhân với hai đối với cô ta không có ý nghĩa gì. Không bao giờ cô ta nghĩ mình có lỗi hay không công bằng ở bất cứ điều gì. Những vụ phản bội chồng thường xuyên, không tính đếm được, không làm lương tâm cô ta áy náy lấy một chút. Veltraninov thường ví Natalia Vasilievna như “bà chúa roi vọt”[4], người luôn tin tưởng sắt đá rằng mình chính là bà chúa thật. https://thuviensach.vn Cô ta cũng vậy, cũng rất tin vào từng hành vi của mình. Cô trung thành với nhân tình của mình khi anh ta còn chưa làm cho cô ta chán. Cô thích làm tình làm tội tình nhân, song yêu và ban thưởng. Đó là kiểu người nồng nhiệt, tàn bạo và nhạy cảm. Cô căm thù sự sa đọa, lên án nó vô cùng quyết liệt, nhưng bản thân lại là một người hết sức sa đọa. Không một bằng chứng nào và không khi nào có thể làm cho cô ý thức được sự sa đọa của mình. “Cô ta có thể không biết một cách thành thực về điều đó”, - Veltraninov nghĩ về người đàn bà này khi đang còn ở T. (Xin có một nhận xét ngoài lề, bản thân anh cũng tham dự vào sự sa đọa của người đàn bà này). “Đó là một trong những phụ nữ, - anh nghĩ, - những kẻ sinh ra là để làm người vợ không chung thủy. Những loại phụ nữ đó không khi nào hạ mình xuống hàng thanh nữ; quy luật tự nhiên của họ - để làm điều đó ngay lập tức phải lấy chồng. Người chồng là nhân tình đầu tiên của họ, không là gì khác, sau khi kết hôn. Không ai có thể khéo léo và dễ dàng hơn họ trong việc lấy chồng. Và người chồng luôn có lỗi trong việc họ có nhân tình. Tất cả diễn ra vô cùng tự nhiên, thành thực; họ luôn cảm thấy mình vô cùng công bằng và, đương nhiên, hoàn toàn vô tội”. Veltraninov tin rằng trên thực tế có loại phụ nữ như vậy; nhưng đồng thời anh cũng lại tin rằng có kiểu chồng phù hợp với loại phụ nữ ấy, kiểu người mà chức năng duy nhất là làm sao cho phù hợp với loại phụ nữ ấy. Theo suy nghĩ của anh thì bản chất của những người chồng này chính là ở chỗ trở thành “người chồng vĩnh cửu”, hay nói chính xác hơn, loại này tồn tại trên đời chỉ là để làm chồng, không hơn. “Loại người này sinh ra, lớn lên chỉ để lấy vợ, khi lấy xong rồi lập tức phụ thuộc vào vợ, ngay cả trong những trường hợp có những người rõ ràng là có cá tính hẳn hoi. Biểu hiện chính của loại chồng đó - vật trang sức sáng giá. Đối với anh ta, không bị cắm sừng là không thể được, cũng giống như mặt trời không thể không chiếu sáng; nhưng tuân theo các quy luật tự nhiên, loại chồng này không chỉ không bao giờ biết việc mình bị cắm sừng, mà thậm chí không bao giờ có thể biết”. Veltraninov tin tưởng sâu sắc rằng có hai loại người như thế và Pavel Pavlovich Trusoski ở thành phố T. thuộc một trong hai loại người đó. https://thuviensach.vn Cái lão Pavel Pavlovich đêm qua, đương nhiên, không phải tay Pavel Pavlovich mà anh biết ở T. Veltraninov nhận thấy ông ta thay đổi tới mức khó tả, song cũng lại biết rằng ông ta không thể không thay đổi và tất cả đều diễn ra một cách hoàn toàn tự nhiên. Ngài Trusoski có thể hoàn toàn là con người như trước đây nếu như vợ ông ta còn sống, còn bây giờ thì ông ta chỉ là một bộ phận của cái chỉnh thể bỗng dưng được phóng thích tự do, tức là một cái gì đó đáng kinh ngạc và chẳng giống bất cứ thứ gì. Về Pavel Pavlovich khi còn ở thành phố T. thì Veltraninov đã nhắc tới và bây giờ anh nhớ lại: “Tất nhiên, Pavel Pavlovich ở T. chỉ là một người chồng”, không hơn. Nếu như ông ta, trên cả cái đó, từng là một quan chức, thì điều duy nhất đối với ông ta, đó là công việc ở nhiệm sở chỉ là một trong những nghĩa vụ bắt buộc của hôn nhân; ông ta làm việc để cho vợ và để cô ta có được cuộc sống của xã hội thượng lưu ở T., mặc dù vậy bản thân ông là một công chức hết sức mẫn cán. Khi đó ông ta ba mươi lăm tuổi và làm chủ một số gia sản, thậm chí không hề nhỏ. Ở công sở, Pavel Pavlovich không biểu lộ những khả năng cá nhân, nhưng cũng không biểu lộ sự thiếu khả năng. Ông ta quan hệ với tất cả những người có địa vị cao trong tỉnh và nổi tiếng về sự thanh lịch, sang trọng. Natalia Vasilievna được rất mực kính trọng ở T., nhưng cô ta không mấy đánh giá cao về điều đó, coi đấy là chuyện đương nhiên; mặc dù vậy, cô biết tiếp đãi khách khứa một cách tuyệt vời ở nhà mình, đồng thời huấn luyện Pavel Pavlovich tới độ ông này có được những phong thái cao quý như thể bẩm sinh, thậm chí cả khi tiếp các vị tai to mặt lớn nhất trong tỉnh. Cũng có thể (Veltraninov có cảm giác) ông ta thông minh, song Natalia Vasilievna không thích chồng mình nói nhiều, do vậy rất khó nhận ra sự thông minh của ông. Có thể bẩm sinh ông ta có nhiều đức tính tốt, cũng như những khiếm khuyết, nhưng những phẩm chất tốt đẹp dường như bị giấu kín trong bao, còn những tính xấu thì cũng bị thui chột hoàn toàn. Veltraninov còn nhớ, chẳng hạn, ngài Trusoski này đôi khi cũng muốn cạnh khoé, giễu cợt ai đó trong đám người thân, song điều đó đã bị cấm triệt để. Ông ta cũng thích tán gẫu với mọi người, nhưng việc này https://thuviensach.vn cũng bị giám sát: chỉ có thể nói những chuyện không quan trọng mấy và phải kiệm lời. Ông ta cũng thích giao du với nhóm bạn bè bên ngoài gia đình và thậm chí - uống rượu với người quen, song sở thích này đã bị triệt phá tận gốc rễ. Trong mọi chuyện, nét nổi bật nhằm ở chỗ: nếu nhìn bề ngoài, không một ai có thể nói rằng đây là một người chồng bị sỏ mũi; Natalia Vasilievna luôn biết đóng vai một người vợ hoàn toàn phục tùng chồng, biết nghe lời và thậm chí bản thân cô ta cũng tin vào điều đó. Có thể Pavel Pavlovich yêu Natalia Vasilieva đến mất trí, song không một ai có thể nhận ra điều đó, thậm chí là bất khả, có lẽ cũng do cách điều hành gia đình của bản thân Natalia Vasilievna. Khi sống ở thành phố T. Veltraninov thường tự hỏi: không hiểu người chồng có nghi ngờ anh có quan hệ với vợ mình hay không? Một vài lần anh có hỏi Natalia Vasilievna một cách nghiêm túc về việc này và bao giờ cũng nhận được câu trả lời pha chút bực bội rằng ông ta không khi nào biết được, và rằng “mọi cái đang diễn ra hoàn toàn không đáng để ông ta quan tâm”. Còn một nét nữa của người đàn bà này: Natalia Vasilievna không khi nào chê bai, giễu cợt chồng mình, không tìm thấy bất kì điều gì ngu ngốc, đáng cười chê ở chồng mình; thậm chí cô còn ra sức bảo vệ chồng nếu một ai đó nói điều gì thiếu tôn trọng về ông ta. Không có con nên phần lớn thời gian cô hướng tới lối sống của một mệnh phụ quý tộc; nhưng gia đình cũng hết sức cần thiết với cô. Những khoái lạc thượng lưu không bao giờ chiếm lĩnh toàn bộ con người Natalia Vasilievna, cô vẫn rất thích công việc nội trợ hay những việc chân tay khác. Pavel Pavlovich hôm qua có nhớ lại những buổi đọc sách gia đình vào các buổi tối ở T.; thường thường lúc thì Veltraninov đọc, lúc Pavel Pavlovich đọc; và Veltraninov lấy làm kinh ngạc vì ông ta đọc thành tiếng rất hay. Những khi đó Natalia Vasilievna ngồi đan, hoặc thêu, nghe đọc một cách bình thản. Họ đọc những tiểu thuyết của Dickens và cái gì đó trong những tạp chí của Nga, thỉnh thoảng cũng đọc cái gì đó thuộc những thứ “nghiêm túc”. Natalia Vasilievna đánh giá cao học vấn của Veltraninov, nhưng đánh giá một cách thầm lặng, như thể về một việc đã hoàn tất và đã được giải quyết, chả còn gì để mà phải bàn; nhìn chung cô thờ ơ với sách vở và những vấn đề học vấn, như thể những thứ xa lạ, tuy cũng biết là chúng có https://thuviensach.vn ích; về những thứ này Pavel Pavlovich thi thoảng còn thể hiện đôi chút nhiệt tình. Mối quan hệ ở thành phố T. bỗng dưng bị cắt đứt, sau khi đã đạt tới đỉnh điểm, thậm chí tới mức cuồng dại về phía Veltraninov. Anh bị xua đuổi một cách đơn giản và bất ngờ, mặc dù mọi sự được sắp xếp sao cho khi ra đi anh không hề hay biết là mình đã bị bỏ rơi, bị quẳng đi chẳng khác “đôi giầy cũ không còn dùng được”. Một tháng rưỡi trước khi Veltraninov rời khỏi T. đã xuất hiện một chàng sĩ quan pháo binh trẻ măng vừa mãn khóa, thường đến chơi với vợ chồng Trusoski. Thay cho nhóm ba người, một “bộ tứ” khăng khít đã hình thành. Natalia Vasilievna tiếp đãi anh chàng một cách khoan hòa, nhưng đối xử giống như với một đứa bé. Veltraninov không chút nghi ngờ, vả chăng cũng chẳng còn bụng dạ nào mà nghĩ ngợi linh tinh, vì tình nương đã bất đồ cho anh biết rõ về sự cần thiết phải chia tay. Trong hàng trăm nguyên nhân mà Natalia Vasilievna dựng lên cho chuyến ra đi ngay lập tức và chóng vánh của Veltraninov có một nguyên nhân là cô ta cảm thấy hình như mình đã mang bầu. Chính vì thế mà anh chàng tình nhân phải lánh mặt khỏi đây ngay lập tức chừng ba hoặc bốn tháng, để chín tháng sau, khi đứa trẻ ra đời, nhỡ có điều tiếng thị phi thì ông chồng cũng không có cớ để nghi ngờ. Lí do đưa ra vô cùng hợp lí. Sau những đề nghị sôi nổi cùng đi Paris hoặc Mỹ, rốt cuộc Veltraninov đi Peterbua một mình, “không một mảy may nghi ngờ”, là vì đấy chỉ là cuộc ra đi tạm thời, có ba tháng, bằng không, không đời nào anh ta rời bỏ T., cho dù có vì nguyên nhân, cơn cớ nào đi chăng nữa. Đúng hai tháng sau khi đã ở Peterbua, Veltraninov nhận được thư Natalia Vasilievna đề nghị anh đừng bao giờ quay trở lại T. nữa, vì cô ta đã yêu người khác; về sự mang bầu của mình cô ta thông báo là đã lầm. Thông báo về sự lầm lẫn là thừa vì Veltraninov đã rõ tất cả. Anh nhớ đến thằng oắt sĩ quan nọ. Bằng việc đó mọi chuyện đã kết thúc vĩnh viễn. Veltraninov có nghe loáng thoáng vài năm sau đó, rằng Bagaunov bị mắc ở đó suốt cả năm năm trời. Mối quan hệ kéo dài quá mức ấy Veltraninov chỉ có thể tự giải thích rằng Natalia Vasilievna đã già rồi, do vậy mà trở nên gắn bó với người tình hơn. https://thuviensach.vn Anh ngồi trên giường gần cả tiếng; cuối cùng chợt nhớ ra, gọi Mavra mang cafe, nhanh chóng uống hết, mặc quần áo và đúng 11 giờ đi tới Pokrova để tìm khách sạn Pokrovskaia. Về khách sạn Pokrovskaia trong đầu Veltraninov hình thành một ấn tượng đặc biệt, ấn tượng của buổi sáng. Hơn nữa, thậm chí anh cũng thấy có đôi chút ân hận vì thái độ đối xử đêm qua với Pavel Pavlovich, và lúc này anh thấy cần phải giải quyết điều đó. Sự điên rồ đêm qua với cái khóa cửa anh giải thích bằng những cái ngẫu nhiên, bộ dạng say rượu của Pavel Pavlovich, và bằng điều gì đó mà thực ra anh cũng không hoàn toàn hiểu rõ, và điều này lí giải vì sao anh quyết định muốn đặt quan hệ mới với gã chồng cũ, khi đó mọi cái hiển nhiên sẽ chấm dứt một cách tự nhiên giữa họ. Có cái gì đó lôi cuốn anh; có một ấn tượng đặc biệt nào đó và vì cái ấn tượng ấy anh đã đã bị cuốn hút… https://thuviensach.vn Liza Pavel Pavlovich chẳng nghĩ tới chuyện “đào tẩu” và có trời mới hiểu nổi vì sao hôm qua Veltraninov lại hỏi ông ta địa chỉ khách sạn. Bản thân ông ta lúc đó thực sự mụ mị. Ngay lần hỏi thăm đầu tiên ở một quầy hàng nhỏ, người ta chỉ cho anh khách sạn Pokrovskaia chỉ tầm vài bước trong một con ngõ. Ở khách sạn người ta giải thích rằng ngài Trososki hiện giờ đang “ngự” ngay trong sân, ở dãy nhà phụ có các căn phòng bày đồ đạc sẵn của Mary Sysoevna. Leo lên thang gác bằng đá chật hẹp, ướt át và rất không sạch để lên tầng hai, nơi có các căn phòng đó, Veltraninov bỗng nhiên nghe thấy tiếng khóc. Có vẻ tiếng khóc là của đứa trẻ chừng tám tuổi. Tiếng khóc nặng nề, nghẹn ngào, nhưng là những tiếng nức nở bị vỡ ra, và cùng với tiếng khóc nức nở này là tiếng giậm chân và tiếng la thét cũng nghèn nghẹn, nhưng rất giận dữ, bằng một thứ giọng khan khan, nhưng là giọng của người lớn. Cái người lớn đó hình như đang dỗ đứa trẻ và rất không muốn mọi người nghe thấy tiếng khóc, song tiếng quát tháo của anh ta còn to hơn cả tiếng khóc. Tiếng quát tháo tỏ ra không thương tiếc, còn đứa bé thì đúng là đang van lạy xin tha lỗi. Tiến vào hành lang không lớn lắm và hai bên đều có hai cửa phòng, Veltraninov gặp một bà cao lớn đẫy đà ăn mặc quần áo trong nhà lôi thôi lếch thếch, hỏi bà ta về Pavel Pavlovich. Bà ta chỉ ngón tay vào một cái cửa, từ trong đó vọng ra tiếng khóc. Khuôn mặt to, đỏ lựng của người đàn bà tuổi chừng bốn mươi biểu lộ sự công phẫn: – Đó, lão ta đang giải trí! - Bà ta khẽ cất giọng ồm ồm và tiến về phía cầu thang. Veltraninov định gõ cửa, nhưng nghĩ thế nào đẩy thẳng cửa bước vào phòng của Pavel Pavlovich. Trong căn phòng không lớn lắm được bầy biện một cách thô kệch, nhưng đầy đủ loại đồ gỗ sơn phết đơn giản, Pavel https://thuviensach.vn Pavlovich đứng giữa phòng, chỉ mặc có nửa dưới, không áo ngoài, không gi lê, mắt mũi đỏ lựng vì bực tức, kích động, đang dọa nạt bằng tiếng gào, bằng điệu bộ và cũng có thể (Veltraninov có cảm tưởng) cả những cú đạp một bé gái chừng tám tuổi mặc một chiếc váy len đen ngắn nghèo nàn, mặc dù nó có dáng vẻ là một cô nương. Cô bé thực sự bị sốc nặng, nấc lên, chìa tay về phía Pavel Pavlovich như muốn ôm lấy ông ta, cầu xin điều gì đó. Trong khoảnh khắc tất cả bỗng thay đổi: nhìn thấy vị khách, cô bé kêu lên và lao thẳng vào căn phòng bé tí kế bên, còn Pavel Pavlovich bỗng trở nên lúng túng, nhưng rồi ngay lập tức tan chảy trong nụ cười, giống hệt như đêm qua, khi Veltraninov bất thình lình mở cửa gặp ông ta trên cầu thang. – Aleksei Ivanovich! - Ông ta kêu lên với sự ngạc nhiên tột độ, - Tôi không thể nào có thể hi vọng… Xin mời vào, mời vào trong này. Xin ngồi chỗ này, trên đi-văng, hay là ghế bành, còn tôi… - Ông ta vội vã mặc áo ngoài, quên cả mặc gilê. – Ngài không phải khách sáo, cứ mặc như lúc trước cũng được, - Veltraninov ngồi xuống ghế. – Ấy không, thưa ngài, xin được theo phép xã giao ạ. Đó, bây giờ thì lịch sự hơn rồi. Kìa, sao ngài lại ngồi vào góc thế? Xin mời lại đây ngồi vào ghế bành cho gần bàn hơn… Thật không ngờ, không ngờ! Ông ta cũng ngồi vào mép một chiếc ghế đan, nhưng không ngồi sát cạnh với vị khách “không chờ đợi”, mà quay chiếc ghế về phía góc nhà sao cho có thể đối diện với Veltraninov nhiều hơn. – Tại sao lại không ngờ? Đêm qua tôi đã chẳng hẹn sáng nay vào giờ này tới thămngài? – Tôi lại cứ nghĩ là ngài sẽ không tới; với lại sáng dậy cứ nghĩ tới những gì xảy ra đêm qua, tôi hoàn toàn mất hết hi vọng được gặp ngài, vâng, vĩnh viễn không bao giờ sẽ còn được gặp ngài nữa. Trong khi chủ nhà nói, Veltraninov nhìn xung quanh. Căn phòng bừa bãi, giường chiếu lộn xộn, váy áo vương vãi khắp nơi, trên bàn có mấy cốc café uống dở, những mẩu vụn bánh mì và một chai sâm banh uống dở một nửa, không đóng nút và một chiếc cốc đặt sát cạnh. Anh liếc mắt nhìn vào căn https://thuviensach.vn phòng nhỏ bên cạnh, nhưng ở đó hoàn toàn yên ắng; cô bé ẩn nấp và im lặng. – Chẳng lẽ giờ này mà ngài còn uống? - Veltraninov chỉ lên chai sâm banh. – Còn tí thừa… - Pavel Pavlovich ngượng nghịu. – Ngài thật thay đổi! – Những thói tật xấu, bỗng dưng đấy ạ. Thật ra là từ cái lúc ấy; tôi không nói dối! Không thể nào giữ mình được nữa. Giờ thì ngài yên tâm, Aleksei Ivanovich, hiện tại tôi không say và không làm điều bậy bạ như đêm qua lúc ở nhà ngài, nhưng mà tôi nói thật: tất cả là từ cái lúc ấy! Ai có thể nói với tôi nửa năm trước rằng tôi sẽ suy sụp như bây giờ; hãy chỉ cho tôi cái bản mặt mình trong gương - không thể nào tin được! – Tức là đêm qua ngài có say? – Có say, - Pavel Pavlovich khẽ thừa nhận, xấu hổ cụp mắt. - Mà ngài thấy đó: không chỉ là say, mà còn sau đó cơ. Tôi muốn giải thích cho ngài là sau đấy mới là tệ hại: hễ cứ say một chút là trở nên hung hãn, mất lí trí, và cảm nhận nỗi đau lớn hơn. Có thể, vì đau khổ mà sinh uống rượu. Mà uống vào rồi thì có thể quậy phá, xúc phạm đủ kiểu dại dột. Chắc là tôi làm cho ngài quá khó hiểu đêm qua? – Thế ngài không nhớ à? – Sao lại không, tôi còn nhớ hết… – Ngài thấy đấy, tôi hoàn toàn cũng nghĩ thế và tự giải thích cho mình, - Veltraninov nói một cách ôn hòa, - với lại bản thân tôi đêm qua cũng có đôi chút bực bội với ngài và… không được kiên nhẫn lắm, tôi cũng xin thừa nhận như vậy. Bản thân tôi đôi khi không được khỏe lắm, và cuộc viếng thăm bất ngờ của ngài đêm qua… – Vâng, ban đêm, ban đêm! - Pavel Pavlovich lắc đầu, có vẻ ngạc nhiên và tự trách. - Cái đó nó thúc đẩy tôi mới ghê chứ! Tôi sẽ chẳng bao giờ vào nhà ngài nếu như đêm qua ngài không tự mở cửa, tôi đã định đi khỏi đó. Tôi cũng đã tới nhà ngài một lần vào tuần trước, nhưng mà ngài không có https://thuviensach.vn nhà, rồi sau đó, có thể tôi sẽ không bao giờ rẽ vào nhà ngài một lần nữa. Dù sao thì tôi cũng vẫn còn đôi chút tự trọng, Aleksei Ivanovich, dẫu sao thì tôi vẫn còn ý thức được bản thân… trong tình trạng như thế này. Chúng ta đã từng gặp nhau trên phố, và tôi luôn nghĩ: Ông ấy không tới gặp mình, ông ấy quay mặt đi, chín năm chẳng phải trò đùa và thế là chẳng dám đến gần. Còn như tối qua tôi lang thang bên phía Peterbua, bẵng đi cả tiếng đồng hồ. Đấy, tại cái này (ông ta chỉ chai sâm banh), và tại tình cảm nữa. Thật ngu xuẩn! Giá không phải một người như ngài, - là bởi, ngay sau những gì xảy ra đêm qua vậy mà ngài vẫn tới, vẫn nghĩ lại tình cũ nghĩa xưa, - thế mà tôi đã mất cả hi vọng nối lại quan hệ cũ. Veltraninov chăm chú lắng nghe. Con người này nói năng có vẻ như chân thành và cũng có phần tự trọng; nhưng anh đã không còn tin bất cứ điều gì ngay từ lúc bước chân vào phòng ông ta. – Pavel Pavlovich, ngài ở đây chắc không phải một mình? Đứa bé mà tôi vừa nhìn thấy vừa rồi cùng với ngài là con cái nhà ai vậy? – Sao lại con cái nhà ai? Đấy là Liza! - Ông ta nói, miệng nở nụ cười săn đón. – Liza nào? - Veltraninov lắp bắp, một cái gì đó hình như khẽ động đậy trong anh. Cái cảm giác quá đột ngột. Vữa nãy, khi bước chân vào và nhìn thấy Liza, mặc dù có ngạc nhiên, nhưng anh không hề cảm thấy một dự cảm nào, không một ý nghĩ đặc biệt nào. – Đó là Liza của chúng tôi, con gái Liza của chúng tôi! - Pavel Pavlovich mỉm cười. – Con gái là thế nào? Chẳng lẽ ngài với Natalia… bà Natalia Vaxilievna quá cố từng có con? - Veltraninov hỏi một cách không tin, nhưng ngượng ngùng bằng một giọng rất khẽ. – Vâng, thật đúng là! Ôi trời, quả là ngài làm sao có thể biết được cơ chứ? Mà tôi thì thật là! Đó là sau khi ngài ra đi, Chúa đã ban tặng cho chúng tôi! https://thuviensach.vn Pavel Pavlovich thậm chí khẽ nhổm dậy khỏi ghế vì xúc động, đồng thời cũng không giấu được vẻ dễ chịu. – Tôi không hề nghe thấy nói, - Veltraninov nói, mặt tái đi. – Thì đúng vậy, ai có thể báo tin cho ngài biết chứ? - Pavel Pavlovich nhắc lại bằng một giọng yếu ớt, xúc động. - Chúng tôi cùng người quá cố đã từng đánh mất mọi hi vọng, ngài cũng biết đấy, vậy mà bỗng nhiên đức Chúa trời ra ơn, và cái gì đã xảy ra với tôi lúc đó, chỉ có mình Chúa mới biết được! Đúng một năm sau khi ngài ra đi! Hay là không, không phải một năm, khoan hẵng: ngài rời khỏi chỗ chúng tôi, nếu như tôi nhớ không nhầm, là vào tháng mười, thậm chí tháng mười một? – Tôi rời khỏi T. vào đầu tháng Chín, ngày 12 tháng Chín; tôi còn nhớ rõ… – Chẳng lẽ vào tháng Chín? Hừm… sao tôi lại thế nhỉ? Pavel Pavlovich rất ngạc nhiên. - Vâng, nếu đúng thế, thì xin phép: ngài đi khỏi vào ngày mười hai tháng chín, còn Liza sinh ngày mùng tám tháng năm, có nghĩa, tháng chín, mười, mười một, mười hai, giêng, hai, ba, bốn, thêm mấy ngày nữa, - sau hơn tám tháng, thế đấy! Nếu như ngài biết được rằng người quá cố… – Hãy cho tôi xem… cho phép cháu nó… - Bằng một giọng ngắc ngứ Veltraninov thầm thì. – Ngay bây giờ! - Pavel Pavlovich sốt sắng, vội vã ngắt lời ông khách định nói, có vẻ thấy như không cần thiết, - ngay giờ, ngay giờ tôi sẽ giới thiệu! - Và ông ta vội vàng đi vào phòng Liza. Có lẽ bốn hay năm phút trôi qua, trong phòng vẳng ra tiếng thầm thì vội vã và thoáng nghe thấy âm thanh giọng nói của Liza, “con bé xin đừng đưa nó ra”, Veltraninov nghĩ. Cuối cùng cả hai cùng bước ra. – Đây ạ, đang còn xấu hổ, - Pavel Pavlovich nói. - Cháu nó hay xấu hổ lắm, kiêu hãnh… giống hệt người quá cố! Liza bước ra mắt đã ráo nước, đôi mắt nheo nheo; ông bố cầm tay cô bé. Đó là một bé gái cao ráo, mảnh mai và rất dễ thương. Nó ngước rất nhanh https://thuviensach.vn đôi mắt to xanh lên ông khách đầy vẻ tò mò, nhưng nhìn ông ta một cách âu sầu, cau có, rồi cụp mắt xuống. Trong cái nhìn của nó có sự trang trọng trẻ con, khi những đứa trẻ một mình với người lạ, chúng thường lẩn vào một góc rồi từ đó nhìn người khách mới chưa từng tới nhà một cách quan trọng và thiếu tin cậy; nhưng ở đứa bé này có thể có ý nghĩ khác, không phải ý nghĩ của trẻ con, - Veltraninov có cảm giác như vậy. Ông bố dắt cô bé tiến thẳng tới vị khách. – Chú đây từng biết mẹ con ngày trước, chú là bạn của gia đình ta, con đừng có hỗn, đưa tay cho chú nào. Cô bé khẽ cúi chào và ngượng ngùng chìa tay. – Trong nhà, Natalia Vasilievna không muốn dạy con bé khuỵu chân chào như kiểu của ta, mà chào theo kiểu Anh, chỉ khẽ nghiêng mình và chìa tay cho khách, - ông ta nói thêm để giải thích cho Veltraninov, mắt chăm chú nhìn anh. Veltraninov biết ông ta nhìn mình, song hoàn toàn không để ý đến việc che giấu sự hồi hộp của mình; anh ngồi trên ghế bất động, nắm bàn tay Liza trong tay mình và chăm chú nhìn đứa trẻ. Nhưng Liza đang rất đăm chiêu về điều gì đó, quên cả tay mình đang trong bàn tay ông khách, mắt không rời khỏi bố. Nó sợ hãi lắng nghe mọi lời ông bố nói ra. Veltraninov ngay lập tức nhận ra đôi mắt xanh, to ấy, song điều làm anh ngạc nhiên nhất vẫn là màu trắng mịn màng khác thường của làn da mặt và màu tóc. Tất cả những dấu hiệu đó thật sự quan trọng đối với anh. Khuôn mặt, làn môi, ngược lại, lập tức làm nhớ tới Natalia Vasilievna. Trong khi đó Pavel Pavlovich từ lúc nào bắt đầu kể về điều gì đó, có vẻ như rất sôi nổi và tình cảm, song Veltraninov hoàn toàn không nghe thấy ông ta nói gì, chỉ bắt được câu cuối: —… thế nên, Aleksei Ivanovich, ngài thậm chí không thể tưởng tượng sự vui mừng của chúng tôi khi nhận được món quà Chúa ban cho! Đối với tôi, sự xuất hiện của con bé là tất cả, thế cho nên, nếu như cái hạnh phúc âm thầm của tôi có theo ý Chúa mà mất đi, - thì đó, tôi còn có Liza; Ít nhất thì tôi cũng biết chắc chắn điều này! https://thuviensach.vn – Thế còn Natalia Vasilievna? - Veltraninov hỏi. – Natalia Vasilievna? - Pavel Pavlovich khẽ nhăn mặt. - Ngài cũng đã biết bà ấy rồi đấy, chắc ngài còn nhớ bà ấy không thích bộc lộ nhiều, nhưng lúc lâm chung, khi từ biệt con gái, bà ấy đã bộc lộ hết tình cảm! Nhưng, như tôi đã nói, là chỉ tới “lúc lâm chung”, chứ trước lúc mất một ngày, bỗng nhiên bà ấy lo lắng, giận dữ - bà ấy nói là người ta muốn chữa chạy, bắt bà ấy uống ti tỉ loại thuốc, trong khi bà ấy chỉ bị sốt nóng, rằng thì cả hai ông bác sĩ của chúng tôi chẳng nghĩ được ra cái gì, và chỉ cần ngài Kokh trở về (ngài chắc còn nhớ lão bác sĩ già của Bộ chúng tôi), thế là sau hai tuần bà ấy dậy khỏi giường! Và trước lúc ra đi năm tiếng đồng hồ bà ấy còn nhớ là ba tuần sau nhất định phải đi thăm bà cô, mẹ đỡ đầu của Liza, nhân ngày sinh nhật ở điền trang của bà ấy…. Veltraninov bỗng nhiên nhổm dậy, vẫn nắm tay Liza. Anh có cảm tưởng trong ánh nhìn nóng bỏng của đứa bé gái hướng tới bố nó có điều gì đó trách móc. – Con bé không bị ốm đấy chứ? - Anh ta hỏi một cách lạ lùng, vội vã. – Hình như là không, nhưng… hoàn cảnh của chúng tôi ở đây nó như vậy, - Pavel Pavlovich nói với sự quan tâm buồn bã, - con bé này rất lạ, không những thế còn dễ bị kích động, sau khi mẹ mất, nó bị ốm suốt hai tuần lễ, bị sốc. Vừa mới rồi, trong phòng chúng tôi la hét mới dữ chứ, lúc ngài mới tới ấy, - Liza, con có nghe không đấy, có nghe không hả? Mà vì cái gì chứ? Chỉ là vì tôi ra ngoài, bỏ nó ở trong phòng một mình, thế là nó gào lên, nào là tôi không còn yêu nó như hồi mẹ nó còn sống. Đấy, ngài xem, nó buộc tội tôi thế đấy. Làm sao mà trong cái đầu của đứa con nít đang tuổi chơi búp bê lại lởn vởn cái ý nghĩ hoang tưởng như thế chứ. Với lại, ở đây nó không có người chơi cùng. – Thế chẳng lẽ chỉ có hai bố con ngài ở đây thôi à? – Chúng tôi hoàn toàn đơn độc, cô giúp việc chỉ đến tuần một lần để dọn dẹp. – Và lúc ra ngoài ngài để con bé ở trong phòng một mình? https://thuviensach.vn – Thì biết làm thế nào? Chiều qua, khi đi ra ngoài, tôi nhốt nó trong cái phòng nhỏ đằng kia, vì thế mà hôm nay nó khóc lóc. Nhưng biết làm thế nào, ngài thử nghĩ xem: ban ngày nó tha thẩn ở dưới nhà một mình, bị bọn con trai ném đá vào đầu. Không thế thì lại vừa khóc, vừa chạy khắp sân hỏi mọi người xem tôi đi đâu. Rõ ràng thế là không ổn rồi. Vâng, mà tôi thì cũng hay lắm cơ, chỉ định ra ngoài độ một tiếng, thế nào mà ngày hôm sau mới mò về nhà, như chuyện xảy ra đêm qua ấy. Cũng còn may là chủ nhà ở đây vắng tôi đã giải thoát cho nó, gọi thợ phá khóa. Thật quá ô nhục. Phải thành thật thú nhận tôi cảm thấy mình là đồ bỏ. Tất cả là do đầu óc mụ mị… – Nào bố! - Bé gái rụt rè, lo lắng khẽ nói. – Lại bắt đầu! Mày lại bắt đầu lải nhải mãi một chuyện! Tao vừa nói gì nào? – Con không dám nữa! Không dám, - Trong cơn sợ hãi Liza khoanh tay trước mặt ông ta, vội vã nhắc lại. – Tình hình này không thể tiếp tục với bố con ngài, trong cái hoàn cảnh này Veltraninov mất hết kiên nhẫn bắt đầu nói bằng giọng quyền uy - chẳng gì… chẳng gì thì ngài cũng là người có tài sản, tại sao ngài lại để như vậy - thứ nhất, sống ở nhà phụ, trong tình trạng tồi tệ như thế này? – Trong nhà phụ? Thì sau một tuần nữa chúng tôi có thể đi khỏi đây rồi, còn tiền thì không kể khoản này tôi đã phải chi tiêu quá nhiều rồi, cho dù là có tài sản đi chăng nữa. – Thôi nào, thôi nào! - Veltraninov cắt ngang, mỗi lúc một sốt ruột, như thể muốn nói huỵch toẹt ra: “Cần quái gì phải nói, ta biết tỏng tất cả điều mi sẽ nói, và biết được mi định ám chỉ cái gì!” - Ngài hãy nghe đây, tôi có một đề nghị như thế này: Ngài vừa nói là sẽ ở lại đây một tuần, mà cũng có thể thậm chí là hai tuần. Tôi có quen một nhà, tức là một gia đình mà tôi coi như ruột thịt đã hai mươi năm nay. Đó là gia đình Pogorelsev. Pogorelsev Aleksei Pavlovich là cố vấn cơ mật; thậm chí công việc của ngài cũng sẽ có lợi nếu như làm quen với gia đình này. Hiện nay họ đang sống ở nhà nghỉ gia đình. Họ có một nhà nghỉ ngoại ô vô cùng khang trang. https://thuviensach.vn Nữ chủ nhân, bà Klavdia Petrovna Pogorelsev tôi coi như chị em ruột, như mẹ của mình. Họ có tám đứa con. Hãy để tôi đưa Liza tới chỗ họ… tôi không muốn mất thời gian. Họ sẵn lòng tiếp đón con bé. Suốt thời gian ở đó họ sẽ chăm sóc con bé như con gái ruột, như con gái ruột! Veltraninov sốt ruột kinh khủng và cũng không che giấu điều đó. – Dạ việc đó có vẻ như không được ạ! - Pavel Pavlovich nhăn nhở và Veltraninov cảm thấy ông ta nhìn thẳng vào mắt mình một cách láu cá. – Tại sao lại không được? Tại sao? – Dạ, làm sao lại có thể bỏ đứa trẻ, mà lại đột ngột như thế, giá thử như, với một con người cao quý, chân thành như ngài, tôi không nói làm gì. Nhưng đằng này lại là một gia đình không quen biết, lại thuộc tầng lớp trên mà tôi còn chưa biết họ sẽ tiếp đón ra sao. – Thì tôi đã chẳng vừa nói với ngài rằng tôi như người trong nhà của họ rồi sao Veltraninov gần như gào lên giận dữ. - Klavdia Petrovna lấy làm hạnh phúc tôn sùng từng lời nói của tôi. Họ sẽ chăm sóc đứa trẻ như con gái của tôi… quái quỷ, tự ngài cũng biết đấy, nãy giờ ngài chỉ làm mỗi việc là nói lăng nhăng… thế thì còn bàn được chuyện gì ở đây được nữa chứ! Thậm chí anh còn giậm chân. – Ấy, là tôi chỉ muốn nói việc này chẳng lạ lắm sao? Kiểu gì thì tôi cũng phải tới thăm viếng bà ấy một đôi lần, chứ chả lẽ đưa cháu đến đó lại không có bố nó đi cùng? Hì hì, mà lại vào một nhà quan trọng như thế. – Đó là một gia đình hết sức giản dị, chứ chẳng “quan trọng” gì cả! - Veltraninov kêu lên - Tôi đã nói với ngài ở đó có nhiều trẻ con. Con bé ở đó sẽ hồi sinh, tất cả chỉ vì điều đó… Còn ngài thì ngay ngày mai tôi sẽ giới thiệu với họ, nếu ngài muốn. Mà ngài cũng phải đến đó ngay để cám ơn người ta chứ; hàng ngày tôi sẽ đưa ngài tới đó, nếu ngài muốn… – Mọi cái cứ như thế nào ấy… – Vớ vẩn! Vấn đề là ở chỗ tự ngài phải biết điều đó chứ! Ngài nghe đây, chiều nay ngài đến nhà tôi rồi ngủ đêm ở đó, buổi sáng ta đi sớm một chút sao cho mười hai giờ có mặt ở nhà người ta. https://thuviensach.vn – Quý hóa quá, cảm ơn ngài, người bạn tốt bụng của tôi! Thậm chí tôi còn được ngủ ở nhà ngài…- Với sự cảm kích Pavel Pavlovich bất ngờ đồng ý. - Quả là ngài đã làm một việc thiện… Thế nhà nghỉ của họ ở đâu ạ? – Nhà nghỉ của họ ở Lesnyi. – Chỉ có điều làm thế nào với quần áo của con bé đây? Vì đó là gia đình quyền quý, lại đang ở nhà nghỉ nữa, tự ngài cũng thấy đấy… Trái tim người cha mà! – Quần áo của nó thì làm sao, nó đang để tang cơ mà. Nó có thể mặc bộ đồ khác sao? Đó là bộ đồ lịch sự nhất có thể nghĩ ra được! Chỉ có điều cần phải có đồ lót sạch hơn, cả bờm tóc nữa… (đúng là bờm tóc và đống đồ lót nhìn thấy trên giường thì bẩn thật). – Ngay bây giờ sẽ phải thay bộ đồ mới. - Pavel Pavlovich sắng sở - Đồ lót cần thiết tôi sẽ đi lấy ngay, hiện đang ở chỗ giặt là của bà Maria Sysoievna. – Thế thì nhân tiện ngài nhờ gọi gấp xe ngựa đi, nhanh nhất có thể. Nhưng có một trở ngại: Liza chống đối quyết liệt. Nó nghe người lớn nói chuyện một cách sợ hãi, và nếu như Veltraninov, trong khi thuyết phục Pavel Pavlovich mà có thời gian nhìn kĩ cô bé, thì hẳn sẽ thấy nỗi tuyệt vọng hoàn toàn trên gương mặt nó. – Con không đi! - Cô bé nói nhỏ, nhưng cương quyết. – Đấy, ngài thấy chưa, giống mẹ nó như đúc! – Con không giống mẹ! Không giống mẹ! - Liza gào lên, trong cơn tuyệt vọng nó vặn vẹo những ngón tay nhỏ, dường như muốn thanh minh với bố trước lời quở trách kinh khủng về việc nó giống mẹ. - Bố ơi, bố ơi, nếu bố bỏ con… Bất thình lình nó tấn công Veltraninov đang hoảng sợ. – Ông mà bắt tôi, tôi sẽ… Nhưng nó chưa kịp nói tiếp, Pavel Pavlovich đã túm lấy tay, gần như tóm cổ con bé lôi nó sang căn phòng nhỏ với sự giận dữ không giấu diếm. Ở đó, trong mấy phút, lại vọng ra những tiếng nói thầm thì, tiếng khóc nghẹn ngào. Veltraninov những muốn bước vào đó, song Pavel Pavlovic đã bước https://thuviensach.vn ra với nụ cười méo mó thông báo rằng con bé đã sẵn sàng đi. Veltraninov cố không nhìn ông ta, mà nhìn sang phía khác. Maria Sysoeva xuất hiện. Đó chính là cái bà mà Veltraninov vừa gặp ở ngoài hành lang. Bà ta mang quần áo lót cho Liza và xếp vào cái túi xắc xinh xinh của nó. – Chính là ngài sẽ đưa cô bé đi phải không ạ? - Bà ta nói với Veltraninov - Chắc các vị là họ hàng? Thật là may ngài làm việc này: đứa trẻ hiền lành ngoan ngoãn, ngài nên đưa nó ra khỏi cảnh bát nháo, hỗn loạn này. – Bà rõ thật là, Maria Sisoevna, - Pavel Pavlovich lẩm bẩm. – Maria Sisoevna cái gì! Mọi người cứ xưng hô quan cách với tôi như thế đấy. Chẳng lẽ phòng của ông không lộn xộn, bát nháo? Nhìn đứa trẻ khôn ngoan, hiểu biết ở trong cái cảnh này liệu có xấu hổ không? Xe ngựa đã tới, thưa ngài, - ngài đến Lesnyi phải không ạ? – Vâng, vâng. – Nào, xin chúc ngài may mắn! Liza bước ra xanh xao, mắt nhìn xuống đất, tay với lấy chiếc túi xắc nhỏ. Cô bé không hề nhìn về phía Veltraninov; nó ghìm mình không bổ nhào ôm lấy bố như vừa nãy, thậm chí là để chia tay; có vẻ như nó còn không muốn nhìn cả bố. Ông bố lịch sự hôn đầu đứa bé và vuốt tóc nó; trong khi đó đứa bé mím môi, cằm giật giật, nhưng nó vẫn không ngước mắt lên nhìn bố. Mặt Pavel Pavlovich tái nhợt, tay run run - Veltraninov nhận rõ điều đó, mặc dù cố hết sức không nhìn ông ta. Anh mong muốn duy nhất một điều: đi khỏi chỗ này cho thật nhanh. “Ở chỗ đó điều gì sẽ xảy ra, liệu mình có bị sai lầm không đây? - Anh nghĩ. - Nhưng buộc phải làm vậy thôi”. Họ đi xuống dưới nhà, ở đó Liza và bà Maria Sysoeva ôm hôn nhau, và vừa mới kịp ngồi xuống ghế, cô bé ngước mắt nhìn bố - bất thình lình nó vung tay và thét lên, chỉ thiếu chút nữa nó bổ nhào từ xe ngựa xuống ôm lấy bố, song mấy con ngựa đã kịp chạy. https://thuviensach.vn Sự Hoang Tưởng Mới Của Kẻ Vô Tích Sự – Cháu khó chịu lắm hả? - Veltraninov hoảng hốt. - Để chú bảo dừng xe lại, lấy nước cho cháu uống nhé… Cô bé ngước mắt nhìn anh ta, cái nhìn nóng rãy đầy trách móc. – Ông đưa tôi đi đâu? - Nó nói nhỏ, giọng the thé, đứt quãng. – Đó là ngôi nhà rất đẹp, Liza ạ. Hiện nay họ đang sống ở ngôi nhà nghỉ rất đẹp. Ở chỗ đó có nhiều trẻ con lắm, chúng nó sẽ yêu cháu, đó là những đứa trẻ hiền lành, ngoan ngoãn… Đừng giận chú, Liza, chú chỉ muốn điều tốt cho cháu thôi… Giá có ai trong những người quen biết Veltraninov có thể nhìn thấy anh vào lúc này, hẳn sẽ thấy anh hết sức lạ lùng. – Tại sao ông làm như vậy. Tại sao ông làm như vậy. Tại sao ông làm như vậy… Ồ, ông là kẻ độc ác! - Liza nói, hổn hển cố nén những giọt nước mắt chỉ chực trào ra và nhìn anh bằng đôi mắt giận dữ tuyệt đẹp. – Liza, chú… – Ông là kẻ độc ác, độc ác, độc ác! - Con bé vặn vẹo những ngón tay. Veltraninov hoàn toàn mất bình tĩnh. – Liza, Liza yêu quý, giá như cháu biết cháu đã làm cho chú tuyệt vọng như thế nào! – Ngày mai bố cháu đến có phải không? Phải không? - Cô bé hỏi, giọng ra lệnh. – Đúng thế, đúng thế! Tự chú sẽ dẫn bố cháu tới. Chú sẽ túm lấy bố cháu để dẫn tới đó. – Bố đánh lừa. - Liza thầm thì, mắt nhìn xuống đất. https://thuviensach.vn – Chả lẽ ông ấy không yêu cháu ư, Liza? – Không yêu. – Ông ấy xúc phạm cháu? Xúc phạm cháu? Liza u uất ngước nhìn anh, không nói. Cô bé lại lảng ra, ngồi im, cắm mặt xuống đất. Anh bắt đầu thuyết phục nó, nói với nó một cách sôi nổi, bản thân anh như đang trong cơn sốt nóng. Liza nghe một cách thù địch, không tin tưởng, nhưng vẫn nghe. Sự chú ý của đứa trẻ khiến Veltraninov rất vui. Anh thậm chí còn bắt đầu giải thích cho nó thế nào là người nát rượu. Anh nói rằng bản thân anh yêu nó và sẽ trông chừng bố nó. Cuối cùng Liza cũng ngẩng mặt lên, nhìn anh chăm chú. Anh bắt đầu kể cho nó nghe rằng anh biết cả mẹ nó hồi còn sống và nhận thấy những câu chuyện của mình lôi cuốn con bé. Dần dần con bé bắt đầu trả lời những câu hỏi của anh. Nhưng rất chừng mực, cẩn thận, gióng một, một cách bướng bỉnh. Với những câu hỏi chính nó không hề trả lời. Nó bướng bỉnh im lặng trước tất cả những câu hỏi liên quan tới quan hệ của nó với bố nó trước đây. Vừa nói, Veltraninov vừa nắm lấy bàn tay nhỏ bé trong tay mình như lúc trước và không buông ra; con bé cũng không giằng ra. Đứa bé dù sao cũng không hoàn toàn im lặng. Nó buột miệng trong những câu trả lời không rõ ràng, rằng nó yêu bố hơn, vì bố nó trước đây yêu nó hơn, còn mẹ nó trước đây yêu nó ít hơn. Nhưng trước lúc chết, mẹ hôn nó nhiều lắm và khóc rất nhiều, lúc mà mọi người ra khỏi phòng chỉ còn lại hai mẹ con với nhau… mẹ nói rằng bây giờ mẹ yêu nó hơn tất cả mọi người, tất cả mọi người trên đời này và hằng đêm yêu nó hơn tất cả. Nhưng quả đó là một cô bé kiêu hãnh: biết mình lỡ lời, nó bỗng dưng im bặt, không nói thêm lời nào; thậm chí còn nhìn Veltraninov, kẻ đã buộc nó phải nói, với ánh mắt thù địch. Tới gần cuối đường, trạng thái bấn loạn của con bé gần như đã qua khỏi, nhưng nó trở nên hết sức suy tư và ánh nhìn của nó như của một đứa trẻ hoang dã, rầu rĩ, với một sự trơ lì sắt đá. Giờ đây việc người ta đưa nó đến một ngôi nhà xa lạ nó chưa từng tới bao giờ có vẻ như ít làm nó bối rối. Nó bị giầy vò bởi việc khác và Veltraninov cũng nhận thấy điều này; anh đoán đứa trẻ https://thuviensach.vn xấu hổ vì cha mình, đúng là nó quá xấu hổ vì ông ta đã thả nó ra với anh dễ dàng tới thế, cứ như thể quẳng nó thẳng vào tay người lạ. “Con bé bị ốm, - anh nghĩ, - có thể ốm nặng; người ta đã hành hạ nó… Ôi, đồ sâu bọ nát rượu, khốn nạn! Bây giờ ta mới hiểu lão này”. Anh giục giã người xà ích, anh hi vọng vào nhà nghỉ, vào không khí trong lành, vào khu vườn, vào bọn trẻ, vào cuộc sống mới mà nó chưa từng được biết… còn sau này… Về tương lai sau này anh không mấy nghi ngờ; ở phía ấy tràn đầy những hi vọng sáng sủa. Chỉ một điều anh hiểu hết sức rõ ràng: rằng không bao giờ anh phải chịu những gì cảm nhận được trong hiện tại, và điều này sẽ còn lại mãi trong cả cuộc đời anh! “Đó là mục đích! Đó là cuộc sống!” - Anh hoan hỉ suy nghĩ. Nhiều ý nghĩ lướt qua trong đầu Veltraninov, song anh không dừng lại ở những suy nghĩ đó, cố tình lảng tránh những chi tiết cụ thể: không có những chi tiết cụ thể thì tất cả trở nên rõ ràng, tất cả trở nên vững chãi, chắc chắn. Anh tự lập kế hoạch cho mình: “Mình có thể tác động lên kẻ vô lại đó, - anh mơ mộng, - bằng mọi cách, tập trung toàn bộ sức lực, và hắn ta sẽ để Liza ở lại Peterbua trong gia đình Pogorelsev, cho dẫu lúc đầu chỉ là tạm thời, có thời hạn và hắn đi về một mình. Còn Liza sẽ ở lại với mình, thế là xong, còn mong gì hơn nữa? Vả lại… tự bản thân hắn cũng muốn điều đó; chứ nếu không thì hắn hành hạ con bé làm gì”. Cuối cùng họ đã tới nơi. Nhà nghỉ của gia đình Pogorelsev quả là một chỗ tuyệt vời; gặp gỡ họ trước tiên là đám trẻ con ầm ĩ túa ra từ dưới mái hiên nhà. Veltraninov đã rất lâu rồi chưa tới đây và niềm vui của đám trẻ con thật là cuồng nhiệt: chúng yêu anh. Những đứa trẻ lớn hơn la lên với vị khách của gia đình, trước khi anh ta bước xuống xe: – Thế vụ kiện tụng, cái vụ kiện của ngài ấy, sao rồi? - Những đứa bé nhất cũng bắtchước bọn lớn hơn kêu lên the the cùng với những tiếng cười. Trong gia đình này mọi người trêu chọc Veltraninov bởi vụ kiện tụng kéo dài của anh. Tuy nhiên, khi nhìn thấy Liza, chúng lập tức xúm lại xung quanh cô bé và im lặng ngắm nhìn nó với sự tò mò con trẻ. Klavdia https://thuviensach.vn Petrovna bước ra cùng với người chồng. Câu đầu tiên cả nàng và chồng cũng hỏi về vụ kiện, vừa hỏi vừa cười. Klavdia Petrovna chừng ba mươi bẩy tuổi, người đẫy đà và vẫn còn là người đàn bà tóc vàng xinh đẹp với khuôn mặt hồng hào, tươi tắn. Chồng nàng khoảng chừng năm mươi lăm, là một người thông minh, láu lỉnh, nhưng trước hết là một người tử tế, hiền lành. Ngôi nhà của họ đúng với nghĩa đầy đủ của nó là cái “góc ruột thịt” của Veltraninov, như anh vẫn thường diễn tả. Nhưng ở đây còn ẩn chứa một hoàn cảnh đặc biệt: hai mươi năm trước, cô Klavdia Petrovna ấy tí nữa thì lấy Veltraninov, khi đó đang còn là sinh viên và hầu như còn là một cậu bé. Mối tình đầu cuồng nhiệt, buồn cười nhưng tuyệt đẹp. Sau năm năm hẹn hò, gặp gỡ, cuối cùng kết thúc bằng đám cưới của Klavdia Petrovna với Pogorelsev. Tất cả đã kết thúc bằng một tình bạn trong sáng và êm đềm. Mãi còn lại sự ấm áp trong quan hệ của họ, một thứ ánh sáng đặc biệt nào đó soi rọi mối quan hệ này. Ở đây mọi cái đều trong sáng, không vụ lợi trong những hồi ức của Veltraninov và cái làm cho nó trở nên quý giá hơn đối với anh, vì có thể nó từng là thứ duy nhất tốt đẹp mà anh có. Ở đây, trong gia đình này, anh là người chân chất, ngây thơ, hiền hậu, nuông chiều con trẻ, không bao giờ điệu bộ, khách khí, thừa nhận và thú tội trong mọi chuyện. Anh thề với gia đình Pogorelsev rằng sống vài năm nữa với đời, rồi sẽ chuyển sang ở hẳn cùng với họ cho đến cuối đời không chia lìa. Anh nhủ thầm bản thân về ý định đó một cách nghiêm túc. Veltraninov trình bầy khá tỉ mỉ tất cả những gì có thể về hoàn cảnh của Liza. Nhưng chỉ có một yêu cầu tránh hỏi về những chi tiết đặc biệt. Klavdia Petrovna ôm hôn thắm thiết “cô bé mồ côi” và hứa sẽ làm tất cả về phía nàng. Bọn trẻ giành lấy Liza, đưa nó vào vườn chơi. Sau nửa tiếng chuyện trò sôi nổi Veltraninov đứng dậy cáo từ. Anh có vẻ sốt ruột tới mức tất cả đều nhận ra. Mọi người lấy làm kinh ngạc: ba tuần anh không đến, nay đến nửa tiếng đồng hồ đã về ngay. Anh cười và hứa hôm sau nhất định sẽ tới. Mọi người đều có nhận xét là anh đang có vẻ rất hồi hộp. Bỗng https://thuviensach.vn nhiên anh nắm tay Klavdia Petrovna và lấy cớ quên nói một điều gì đó rất quan trọng, kéo nàng vào một phòng khác. – Em còn nhớ tôi đã kể cho em, chỉ một mình em, chồng em cũng không được biết, - về những năm tôi ở thành phố T.? – Quá nhớ ấy chứ, anh vẫn thường hay nhắc về chuyện đó mà. – Tôi không nói, mà tôi thú nhận với em, chỉ một mình em! Tôi chưa bao giờ nói tên người đàn bà đó. Bà ấy là Trusotskaia, vợ của lão Trusotski ấy. Bà ấy mất rồi, còn Liza, con bà ấy, cũng là con gái của anh! – Có đúng không? Anh không nhầm đấy chứ? - Klavdia Petrovna lo lắng hỏi. – Hoàn toàn, hoàn toàn không lầm! - Veltraninov nói một cách trang trọng. Và anh bắt đầu kể lại tất cả một cách ngắn gọn nhất có thể và xúc động khủng khiếp. Klavdia Petrovna đã biết mọi chuyện từ trước, chỉ có tên người đàn bà là không biết. Veltraninov luôn vô cùng khiếp hãi chỉ với một ý nghĩ rằng ai đó trong đám người quen của anh lúc nào đó có thể gặp bà Trusovskaia sẽ nghĩ tại sao anh lại có thể yêu một người phụ nữ như thế, thậm chí với Klavdia Petrovna, người bạn thân nhất của mình, từ đó đến giờ anh cũng không dám hở ra cái tên của “người đàn bà ấy”. – Chắc bố nó không biết? - Klavdia Petrovna hỏi sau khi đã nghe hết chuyện. – Không, ông ta có biết… Chính điều đó đang dày vò tôi, vì tôi đã không lường trước mọi sự! - Veltraninov tiếp tục một cách sôi nổi. Ông ta biết, ông ta biết; tôi nhận thấy điều đó hôm nay và tối hôm trước. Nhưng tôi cần phải tìm hiểu xem ông ta biết đến đâu? Chính vì thế mà bây giờ tôi mới phải vội. Chiều tối nay ông ta sẽ tới nhà tôi. Có điều tôi không hiểu tại sao ông ta lại biết được, có nghĩa là đã biết hết mọi chuyện? Về gã Bagaunov ông ta biết tất cả, và điều này thì không còn nghi ngờ gì. Nhưng về tôi? Em cũng biết đấy, trong những trường hợp như thế này các bà vợ biết cách làm cho các ông chồng tin tưởng! Thiên thần có đáp xuống từ trời cao - các ông https://thuviensach.vn chồng cũng không tin, chỉ tin có vợ mình! Em đừng có lắc đầu và đừng kết tội tôi, tự tôi đang kết tội bản thân, đã kết tội trong mọi chuyện từ lâu rồi, lâu rồi!… Em biết không, vừa rồi, khi tới chỗ ông ta, tôi đoan chắc là ông ta đã biết tất những cái mà tôi đã tự bôi nhọ thanh danh của mình trước ông ta. Liệu em có tin rằng: tôi xấu hổ và khổ sở thế nào về việc đã đón tiếp ông ta một cách thô bỉ (sau này tôi sẽ kể kĩ cho em nghe). Đêm qua ông ta tới nhà tôi với mong muốn giận dữ và không gì cản được cho tôi thấy là ông ta đã biết mình bị xúc phạm và ông ta cũng đã biết ai là kẻ xúc phạm mình! Đó là toàn bộ lí do vì sao ông ta tới nhà tôi với bộ dạng say xỉn ngu xuẩn như vậy. Nhưng điều đó hoàn toàn tự nhiên về phía ông ta! Đúng là ông ta tới để trách cứ! Còn tôi thì lại xử sự quá nóng nẩy đêm hôm trước và ngay vừa mới rồi cũng vậy! Không thận trọng! Ngu ngốc! Tự làm lộ tẩy trước mặt ông ta! Ông ta tới nhà tôi trong giây phút hoảng loạn để làm gì? Tôi cũng nói ngay để em biết, ông ta thậm chí còn hành hạ Liza, hành hạ đứa trẻ, chắc cũng là để trả thù, trách cứ, trút tức giận lên đầu đứa trẻ! Vâng, ông ta căm hận. Cho dù ông ta hèn hạ, ti tiện như thế nào, nhưng ông ta căm hận, quá căm hận. Bản thân ông ta hiện giờ chẳng hơn gì một thằng hề, mặc dù trước đây luôn cố gắng tỏ ra là con người nền nếp, nhưng việc ông ta trở nên sa đọa là điều hết sức tự nhiên! Ở đây, bạn của tôi ơi, cần nhìn nhận mọi chuyện theo tinh thần Cơ Đốc giáo! Và em có biết không, bạn thân thiết, quý giá của tôi, tôi muốn thay đổi hoàn toàn cách cư xử với ông ta: tôi muốn vỗ về âu yếm ông ấy. Đó sẽ là “việc tốt lành” về phía tôi. Là bởi vì dẫu sao tôi cũng có lỗi với ông ta! Em hãy nghe tôi, em biết không, tôi sẽ nói với em thêm một điều này: có một lần, hồi còn ở T. tôi cần gấp bốn nghìn rúp, ông ấy, chỉ trong một phút, đã cho tôi vay số tiền đó, không giấy tờ biên nhận, lại còn sung sướng thực lòng vì đã làm được một việc có ích, còn tôi thì nhận tiền khi đó, nhận từ tay ông ấy, tôi đã lấy tiền của ông ấy, em có nghe thấy không, như thể lấy tiền của bạn mình! – Chỉ có điều anh nên cẩn thận hơn, - Klavdia Petrovna lo lắng nhận xét những chuyện vừa nghe được, - anh quá phấn khích, em thật sự lo cho anh! Tất nhiên, Liza bây giờ cũng như là con gái em, nhưng còn rất nhiều việc, https://thuviensach.vn rất nhiều việc chưa được giải quyết! Song cái chính là bây giờ anh phải tỉnh táo hơn, anh bắt buộc phải tỉnh táo hơn, nhất là lúc này anh đang hạnh phúc và quá phấn kích; anh vô cùng cao thượng khi anh hạnh phúc, - nàng mỉm cười nói thêm. Mọi người cùng ra ngoài để tiễn Veltraninov. Bọn trẻ dẫn Liza tới, chúng vừa chơi cùng với nó ở ngoài vườn. Lúc này chúng nhìn con bé có vẻ như còn khó hiểu hơn lúc ban đầu. Liza bối rối, ngượng ngùng thật sự khi Veltraninov ôm hôn nó trước mặt mọi người để từ biệt và luôn mồm sôi nổi nói về việc sẽ cùng bố nó đến vào ngày mai. Cho đến phút cuối con bé vẫn im lặng và không nhìn anh, nhưng bỗng nhiên nó nắm lấy tay anh kéo về một phía, hướng cặp mắt khẩn cầu nhìn anh. Con bé muốn nói điều gì đó với Veltraninov. Anh dẫn con bé vào một phòng khác. – Gì thế Liza? - Veltraninov hỏi một cách âu yếm và khích lệ, nhưng con bé vẫn đang còn sợ, nó nhìn quanh rồi dẫn anh vào một góc phòng; có vẻ như nó muốn trốn tránh tất cả mọi người. – Có chuyện gì đấy, Liza, chuyện gì? Con bé vẫn im lặng, không nói; đôi mắt to xanh của nó nhìn chằm chằm vào mắt Veltraninov, trên mọi nét của khuôn mặt nhỏ xinh ấy chỉ thể hiện một nỗi sợ hãi khủng khiếp. – Ông ấy… sẽ treo cổ! - Nó thì thầm như người mê sảng. – Ai treo cổ? - Veltraninov hoảng hốt hỏi. – Bố, bố! Ban đêm bố muốn lấy giây treo cổ! - Đứa bé hấp tấp nói, thở gấp. - Chínhmắt cháu nhìn thấy! Vừa mới rồi bố lại muốn treo cổ, bố nói với cháu, bố nói thế! Trước đây bố muốn thế, lúc nào bố cũng muốn… cháu nhìn thấy lúc đêm… – Không thể thế được! - Veltraninov thì thầm không tin. Đứa bé bất thình lình nhào tới hôn tay Veltraninov. Nó òa khóc nức nở, thở gấp qua tiếng nấc nghẹn, lắp bắp cầu xin anh, nhưng Veltraninov không thể hiểu những gì nó nói trong cơn hoảng loạn. Sau này vĩnh viễn hằn trong https://thuviensach.vn trí nhớ Veltraninov cả lúc tỉnh, lẫn trong mơ, cái nhìn rã rời của đứa trẻ, trong nỗi sợ hãi khôn cùng, với niềm hi vọng cuối cùng hướng tới anh. “Chẳng lẽ, chẳng lẽ con bé lại yêu ông ta đến như vậy? - Veltraninov ghen tị nghĩ, sốt ruột sốt gan muốn về ngay thành phố. - Nó chẳng vừa mới nói là nó yêu mẹ hơn… có thể con bé căm ghét ông ta, và đại thể là không yêu!…” “Và “treo cổ” là nghĩa làm sao? Nó nói cái gì vậy nhỉ? Cái lão ngốc ấy mà treo cổ ư?… Cần phải sớm biết; nhất thiết phải biết ngay! Phải giải quyết mọi chuyện một cách nhanh nhất, - giải quyết triệt để!”. https://thuviensach.vn Chồng Và Nhân Tình Hôn Nhau Anh vội vã muốn “biết” kinh khủng. “Mình thật sự choáng váng; mình không có lúc nào tĩnh trí để mà hiểu, - Veltraninov nghĩ khi nhớ lại buổi gặp Liza lần đầu tiên, - còn bây giờ thì cần phải biết rõ”. Để nhanh chóng nắm được mọi chuyện anh hối hả ra lệnh cho xà ích cho xe chạy thẳng đến chỗ Trusoski, nhưng ngay sau đó nghĩ lại: “Không, tốt nhất là để cho ông ta tự đến nhà mình, trong thời gian ấy mình tranh thủ kết thúc những công việc đáng nguyền rủa này”. Anh hùng hục chạy công việc; song ngay lập tức nhận ra rằng không thể tập trung được và ngày hôm nay không nên làm việc. Vào lúc năm giờ, khi anh đi ăn trưa, bỗng dưng, lần đầu tiên, một ý nghĩ tức cười xuất hiện trong đầu: có lẽ chính anh tự cản trở công việc của mình, can thiệp vào cái mớ bòng bong khó gỡ ấy, tự mình chạy đôn chạy đáo, chen chúc trong các công sở và tìm kiếm gã luật sư của mình, cái gã lúc nào cũng lẩn tránh anh. Anh vui vẻ cười nhạo cái ý nghĩ ấy của mình. “Giá ý nghĩ này đến vào chiều hôm trước, chắc hẳn mình đau khổ kinh khủng” - anh nghĩ, lòng thấy vui hơn. Mặc dù vui vẻ đấy, song anh mỗi lúc trở nên lơ đãng và thiếu kiên nhẫn, cuối cùng trở nên trầm tư. Và mặc dầu cố xâu chuỗi cái ý nghĩ bất an, song rốt cuộc vẫn không rõ được điều mình mong muốn. “Mình cần ông ta! - Anh đi đến kết luận. - Cần phải đoán ra con người này, rồi sau đó mới quyết định. Kể cả thách đấu!”. Chạy về nhà lúc tám giờ tối anh không thấy Pavel Pavlovich ở chỗ mình. Thoạt đầu điều đó làm anh hết sức ngạc nhiên, sau đó là tức giận, sau đó thậm chí chán nản; cuối cùng thì sợ hãi thực sự. “Có trời biết, trời biết, việc này kết thúc ra sao!” Anh nhắc đi nhắc lại, lúc đi quanh phòng, lúc nằm ườn trên đi-văng, mắt không ngớt nhìn đồng hồ. Cuối cùng, mãi tận chín https://thuviensach.vn giờ Pavel Pavlovich mới xuất hiện. “Nếu như con người này định giở ngón, thì lão ta tốt nhất đừng bao giờ chơi xỏ mình như bây giờ, mình đã suy sụp đến thế vào phút giây ấy”. - Anh nghĩ, bỗng nhiên thấy hoàn toàn sảng khoái và vui vẻ dễ sợ. Trả lời cho câu hỏi dồn dập và vui vẻ: Tại sao lâu thế không tới. - Pavel Pavlovich cười méo mó, buông thả, không giống như đêm trước, ngồi xuống, cẩu thả quẳng chiếc mũ đính băng tang của mình sang chiếc ghế khác. Veltraninov lập tức nhận thấy sự buông thả đó, bắt đầu thông báo tình hình. Điềm tĩnh, không một lời thừa, không hồi hộp như lúc trước, anh kể lại giống như đọc báo cáo, rằng anh đã đưa Liza đi như thế nào và ở đó người ta đón tiếp con bé tử tế ra sao, rằng điều đó có lợi đối với nó như thế nào, dần dần, làm ra vẻ hoàn toàn quên mất Liza, anh lái câu chuyện chỉ nói về gia đình Pogorelsev, rằng họ là những người tử tế, dễ thương, rằng anh có quan hệ lâu năm với họ, rằng Pogorelsev là người tốt và có ảnh hưởng như thế nào, vân vân… Pavel Pavlovich nghe một cách lơ đãng, thỉnh thoảng gườm gườm nhìn người kể chuyện với nụ cười khẩy nanh nọc và ma mãnh. – Ngài quả là một người dễ kích động, - Ông ta lẩm bẩm, cười một cách đặc biệt tởm lợm. – Tuy nhiên, hôm nay ngài có vẻ giận dữ thế nào ấy. - Veltraninov bực bội nhận xét. – Tại sao tôi lại không được giận dữ như những người khác? - Bất thình lình Pavel Pavlovich bật dậy, chính xác là bật dậy từ góc nhà, thậm chí đúng là chỉ chờ có thế để mà bật dậy. – Quyền của ngài, - Veltraninov cười khẩy, - tôi chỉ nghĩ có chuyện gì đó xảy ra với ngài. – Thì xảy ra rồi đấy! - Ông ta kêu lên, như thể khoe về việc đã xảy ra. – Xảy ra chuyện gì vậy? Pavel Pavlovich chờ một lát rồi mới trả lời: https://thuviensach.vn – Thế là xong, Stepan Mikhailovich của chúng ta kì quặc thế đấy… Bagaunov, một người trẻ tuổi Peterbua thanh lịch vô cùng, người của xã hội thượng lưu cao quý. – Người ta lại không chịu tiếp ngài chứ gì? – Không, chính là lần này người ta đã tiếp tôi, lần đầu tiên cho phép tôi qua cửa và chiêm ngưỡng dung nhan… của người chết! – Sao-o-o! Bagaunov chết rồi? - Veltraninov vô cùng kinh ngạc, mặc dầu, thật ra cũng chẳng có gì đáng để anh phải kinh ngạc tới thế. – Chính hắn! Một ông bạn thủy chung như nhất trong suốt sáu năm trời! Gần trưa hôm qua hắn chết, thế mà tôi lại không biết! Có thể cũng đúng lúc đó tôi muốn tới để hỏi thăm sức khỏe hắn. Ngày mai sẽ làm lễ an táng, thế là nằm trong quan tài rồi. Quan tài lót nhung, viền vàng… chết vì cơn sốt thần kinh. Người ta cho tôi vào, cho phép tôi vào, tôi được ngắm nghía dung nhan! Người ta thông báo từ cửa ra vào rằng tôi tự giới thiệu là bạn thân thiết của người quá cố, vì thế nên người ta để tôi vào. Hắn ta, người bạn chân tình trong sáu năm, làm cái trò gì với tôi vậy? Xin hỏi ngài? Có thể, mục đích duy nhất tôi tới Peterbua chỉ là vì anh ta thôi đấy! – Vì cớ gì mà ngài tức anh ta tới thế? - Veltraninov cười nói, - thì anh ta có chủ định chết đâu cơ chứ. Pavel Pavlovich bỗng bất thình lình giơ hai ngón tay làm hai cái sừng trên cái trán hói và khinh khích cười khẽ một lúc lâu. Ông ta cứ ngồi như vậy, với hai cái sừng và cười khinh khích hơn nửa phút, nhìn vào mắt Veltraninov với vẻ thích thú trâng tráo cay độc nhất. Veltraninov sững người như thể nhìn thấy bóng ma nào đó. Song trạng thái sững sờ trôi qua rất nhanh; một nụ cười bình thản, giễu cợt tới độ xấc xược nở trên môi anh. – Thế có nghĩa là thế nào? - Anh ta khinh khỉnh hỏi, kéo dài giọng. – Có nghĩa là sừng, - Pavel Pavlovich cắt ngang và cuối cùng cũng bỏ tay xuống. – Tức là… sừng của ngài? https://thuviensach.vn – Sừng của riêng tôi, sừng tôi kiếm được! - Pavel Pavlovich lại nhăn nhó một cáchxấu xí khủng khiếp. Cả hai cùng im lặng. – Tuy vậy, ngài quả là con người dũng cảm! - Veltraninov nói. – Vì tôi cho ngài xem sừng của mình chứ gì? Ngài biết không, Aleksei Ivanovich, giá mà ngài thết đãi tôi cái gì đó! Tôi đã chẳng thết ngài mỗi ngày và kéo dài cả một năm trời ở T. đó sao… Kêu ai đó đi mua một chai, ở trong phố tôi khát khô cả họng. – Xin sẵn lòng! Ngài chả nói cho tôi sớm. Ngài cần loại rượu gì? – Ngài là thế nào, hãy nói là chúng ta chứ; là vì chúng ta sẽ cùng nhau uống, có phải không? - Nói có vẻ thách thức, nhưng cùng lúc Pavel Pavlovich nhìn vào mắt anh với nỗi bất an kì lạ. – Sâm banh nhé? – Còn gì vào đây nữa? Trình độ chưa đủ với tới tầm Vốt ca… Veltraninov thong thả đứng dậy, gọi xuống dưới nhà sai Mavra đi mua rượu. Vì cuộc hội ngộ vui vẻ, sau chín năm xa cách, - Pavel Pavlovich khúc khích cười nói không đúng chỗ và không cần thiết, - giờ đây chỉ còn lại mỗi mình ngài là bạn đích thực của tôi! Không còn Stepan Mikhailovich Bagaunov! Điều này giống như một nhà thơ từng viết: Không còn Patrok vĩ đại Chỉ còn Fersit đáng khinh Nói tới từ “Fersit” ông ta gõ gõ ngón tay vào ngực mình. “Ôi chao, đồ con lợn, cứ nói huỵch toẹt cho rồi, mình chả thích ngụ ý với bóng gió” - Veltraninov thầm nghĩ. Nỗi tức giận đang sôi sục trong anh, nhưng từ lâu anh đã biết kiềm chế bản thân. – Này, ngài hãy nói tôi nghe, - anh bắt đầu bực bội, - nếu như ngài buộc tội Stepan Mikhailovich (giờ đây anh không gọi người quá cố một cách đơn giản là Bagaunov nữa)[5] một cách thẳng thừng như thế, thì đáng lẽ ngài https://thuviensach.vn phải vui mừng vì kẻ xúc phạm ngài đã chết mới phải chứ; tại sao ngài lại giận dữ? – Niềm vui nào? Tại sao lại vui? – Thì tôi căn cứ vào tình cảm của ngài mà nói vậy. – He he. Lần này thì ngài đoán sai về tình cảm của tôi rồi. Theo lời của một nhà thông thái: “Kẻ thù chết là tốt rồi, nhưng còn sống thì vẫn tốt hơn” (Hi hi!). – Tôi nghĩ rằng ngài có tới những năm năm hàng ngày nhìn thấy người còn sống, có thời gian thoải mái ngắm nghía, - Veltraninov nhận xét một cách bực bội, giễu cợt và xấc xược. – Khi ấy…, khi ấy, liệu tôi có biết chăng? - Bất thình lình Pavel Pavlovich lại bật dậy, đúng là xông thẳng từ góc nhà ra, có vẻ như hả hê vui sướng vì cuối cùng người ta cũng hỏi cái câu hỏi mà ông ta mong chờ từ lâu. - Ngài coi tôi là hạng người nào vậy, Alesandr Ivanovich? Trong cái nhìn của ông ta toát lên một sự mới lạ và bất ngờ trong cách thể hiện của mình, như thể nó chuyển sự hằn thù sang một dạng khác và bây giờ nó làm méo mó khuôn mặt ông ta. – Thế chẳng lẽ ngài lại không biết một tí gì! - Veltraninov luống cuống hỏi với một sự ngạc nhiên bất ngờ nhất. – Không biết cái gì? Không biết cái gì? - Ôi, cái nòi Iupiter của chúng ta! Đối với ngài thì người với chó nào khác gì nhau, chính vì thế mà ngài phán xét người khác theo bản tính của mình! Đây, biếu ngài! Hãy nuốt đi! - và ông ta điên cuồng đấm tay xuống bàn, nhưng bỗng hoảng hốt vì tiếng đấm tay của mình, ánh mắt nhìn của ông ta cũng đã dịu đi. Veltraninov làm ra vẻ vui vẻ, cởi mở. – Pavel Pavlovich, xin ngài hãy nghe đây, tôi hoàn toàn không quan tâm tới việc ngài biết hay không biết chuyện, có đúng như thế không? Nếu ngài không biết thì điều đó dẫu gì cũng làm cho ngài giữ được phẩm giá, mặc dù… à mà tôi cũng không hiểu, tại sao ngài lại chia sẻ những chuyện riêng tư của ngài với tôi?… https://thuviensach.vn – Tôi không nói về ngài… ngài đừng giận, không nói về ngài… - Pavel Pavlovich lẩm bẩm, mắt nhìn xuống đất. Mavra bước vào với chai sâm banh trên tay. – Đây rồi! - Pavel Pavlovich kêu lên, vẻ như sung sướng vì có lối thoát. - Bà ơi mang cốc lại đây, mang cốc lại đây. Thật tuyệt vời! Tốt rồi người đàn bà đáng mến, chúng tôi không cần gì nữa. Tôi mở nhé? Chúc ngài danh thơm và phẩm giá, sinh vật đáng yêu! Xin cạn chén! Sảng khoái trở lại, ông ta lại nhìn Veltraninov với con mắt xấc xược. – Ngài cũng phải thừa nhận, - bỗng ông ta cười khúc khích, - rằng ngài vô cùng tò mò muốn biết tất cả mọi chuyện, chứ cũng chả phải “hoàn toàn không quan tâm” như ngài vừa nói đâu nhé, thế cho nên ngài thậm chí sẽ lấy làm buồn nếu như ngay lúc này tôi đứng dậy ra về mà không giải thích gì cho ngài. – Đúng vậy, tôi sẽ buồn. “Ôi, mi nói dối” - Nụ cười của Pavel Pavlovic nói lên điều đó. – Nào, tiếp tục! - Ông ta rót rượu vào cốc. – Xin nâng cốc, - Ông ta trịnh trọng nói, tay nhấc cốc rượu, - vì sức khỏe nơi thiên đàng của người bạn Stepan Mikhailovich tôn kính! Ông ta nâng cốc và uống cạn. – Tôi không uống cốc này, - Veltraninov đặt cốc rượu của mình xuống bàn. – Sao vậy? - Lời chúc của tôi cũng thuận tai đấy chứ. – Nguyên do là thế này: khi đến ngài cũng có say đấy chứ? – Cũng có uống tí chút. Thì sao nào? – Cũng chẳng có gì đặc biệt, nhưng tôi có cảm giác tối qua, đặc biệt là sáng nay, ngài chân thành thương xót Natalia Vasilievna quá cố. – Ai bảo ngài là tôi không thật lòng thương xót bà ấy cả lúc này? - Pavel Pavlovic lại bật dậy, hệt như bị đẩy bằng lò so. https://thuviensach.vn – Tôi không nói về điều đó, nhưng chắc bản thân ngài cũng thấy rằng ngài cũng có thể lầm lẫn về việc của Stepan Mikhailovich, mà đó mới là điều quan trọng. Pavel Pavlovich cười một cách tinh quái và nháy mắt. – Ôi, ngài mới muốn biết làm sao cái việc tự tôi biết chuyện của Stepan Mikhailovich! Veltraninov đỏ mặt: – Xin nhắc lại một nữa, tôi không quan tâm tới tất cả những chuyện đó. “Mà mình có nên tống cổ lão ta cùng với chai rượu này không nhỉ?” - Anh cáu kỉnh nghĩ, mặt lại càng đỏ hơn. – Không sao! - Pavel Pavlovich khích lệ anh, tay rót thêm rượu cho bản thân. – Bây giờ tôi sẽ giải thích để ngài hiểu tại sao tôi lại biết hết mọi chuyện, điều đó hẳn sẽ thoả mãn được lòng mong muốn nồng nhiệt của ngài… là bởi vì ngài là một người nồng nhiệt, Aleksei Ivanovich, một người nồng nhiệt dễ sợ! He-he! Có điều cho tôi xin điếu thuốc, vì từ hồi tháng ba tới giờ tôi… - Thuốc của ngài đây. – Tôi trở nên hư đốn kể từ tháng ba, Aleksei Ivanovich, và chuyện là thế này, xin hãy nghe. Bệnh lao phổi, như ngài biết đấy, bạn thân mến ạ, - Ông ta càng lúc càng trở nên suồng sã, - là một căn bệnh thú vị. Thường con bệnh ho lao trong khi chết dần, hầu như không hề nghi ngờ rằng ngay ngày hôm sau anh ta có thể chết. Nói cho ngài biết, năm tiếng đồng hồ trước lúc chết, Natalia Vasilievna vẫn còn ra lệnh sau hai tuần nữa sẽ tới thăm bà cô cách xa nhà chúng tôi có tới bốn mươi dặm. Ngoài ra, có thể, ngài cũng biết về cái thói quen, hay đúng hơn là thói tật của các bà nói chung, mà có thể, kể cả những quý ngài bạn tình nữa: giữ những bức thư tình cũ rích. Đáng ra phải vất tất vào lò sưởi, có đúng không nào? Đằng này lại không thế, lại gìn giữ cẩn thận từng mẩu thư vào hòm, ngăn kéo tủ, thậm chí còn đánh số thứ tự theo ngày tháng, năm, theo thứ hạng, theo loại. Lấy đó làm điều an ủi hay sao ấy, cũng chẳng biết nữa. Có thể là để nhớ lại những kỉ niệm ngọt ngào. Dự định năm tiếng đồng hồ trước khi chết sẽ tới dự lễ hội ở nhà bà https://thuviensach.vn cô, cho thấy Natalia Vasilievna hiển nhiên không hề nghĩ gì tới cái cái chết, thậm chí cho đến giờ phút cuối cùng vẫn chờ bác sĩ Kokh. Thế là diễn ra cái việc, khi Natalia Vasilievna lìa cõi đời, cái hòm nhỏ bằng gỗ mun khảm xà cừ và bạc vẫn ở trong phòng của bà ấy. Mà cái hòm có khóa mới đẹp làm sao, đó là vật gia bảo, truyền từ người bà. Và thế là - trong cái hòm đó, mọi thứ bị lộ tẩy, có nghĩa là tất cả, không thiếu một cái gì, sắp xếp theo từng ngày, tháng, trong suốt mười hai năm trời. Stepan Mikhailovich là người rất say mê văn chương, thậm chí từng gởi một truyện tình đắm say cho một tạp chí, vì thế mà những tác phẩm của anh ta có tới cả trăm số nằm trong hòm. Thật ra thì những truyện đó được viết trong năm năm. Những số tạp chí ấy chính tay Natalia Vasilievna đánh dấu thứ tự. Ngài nghĩ sao, khi phát hiện ra việc này liệu chồng bà ấy có thấy dễ chịu không? Veltraninov suy nghĩ rất nhanh và nhớ rằng anh chưa hề viết lấy một bức thư nào cho Natalia Vasilievna. Từ Peterbua anh quả cũng có viết hai bức thư, song đều đề tên người nhận là hai vợ chồng, như đã ước định. Bức thư cuối cùng Natalia Vasilievna gởi cho anh, trong đó bà ta cho nhân tình “về vườn”, Veltraninov không trả lời. Kể chuyện xong, Pavel Pavlovich nín lặng hẳn một phút, mỉm cười độc địa, hỏi thẳng: – Tại sao ngài không trả lời câu hỏi nhỏ mọn của tôi? - Ông ta nói với vẻ khổ sở rõ rệt. – Câu hỏi nhỏ mọn nào vậy? – Thì câu hỏi về cảm tưởng dễ chịu của người chồng khi mở cái hòm đó. – Cái đó việc gì đến tôi! - Veltraninov giận dữ xua tay, đứng dậy và đi đi lại lại trong phòng. – Tôi cá rằng ngài đang nghĩ: “Mi là đồ con lợn tự cho người khác xem mình bị cắm sừng”, he-he! Một người hay tởm lợm… ngài ấy. – Tôi chẳng nghĩ ngợi gì về điều đó. Ngược lại, ngài quá giận dữ trước cái chết của kẻ đã xúc phạm ngài, hơn nữa lại uống quá nhiều rượu. Trong tất cả mọi chuyện đó tôi không thấy điều gì bất bình thường cả; tôi quá hiểu https://thuviensach.vn vì sao ngài lại muốn Bagaunov sống, tôi sẵn sàng tôn trọng nỗi buồn bực của ngài; nhưng… - Thế theo ngài, tôi muốn Bagaunov sống để làm gì? – Đó là việc của ngài. – Tôi đồ rằng ngài nghĩ tôi muốn thách đấu với hắn? – Quỷ quái! - Veltraninov càng lúc càng thấy khó chịu đựng. - Tôi nghĩ, như mọi người đứng đắn, trong những trường hợp như vậy, không hạ thấp mình với những lời lẽ lảm nhảm lố bịch, với bộ dạng nhăn nhó ngu ngốc, với những lời than vãn kì quặc, nhưng câu bóng gió đểu giả, những thứ chỉ tổ bôi nhọ thêm bản thân, mà hành động rõ ràng, thẳng thắn, công khai, như một người đứng đắn! – He he. Vâng, có thể tôi đây không phải người đứng đắn? – Đó cũng lại là việc của ngài… Vậy thì, sau tất cả những chuyện xảy ra, ngài cần Bagaunov sống để làm gì? – Ờ thì ít ra cũng là gặp lại bạn bè. Mang chai rượu tới cùng uống với nhau. – Anh ta chắc cũng chẳng uống với ngài đâu. – Tại sao? Noblesse oblige[6]? Thế ngài chả đang uống với tôi là gì. Anh ta hơn ngài ở điểm gì vậy? – Tôi không uống. – Tại sao bỗng dưng lại kiêu kì vậy hở? Veltraninov bỗng cười phá lên một cách kích động và giận dữ: – Phù, mẹ kiếp! Quả ngài là một hạng người “tàn bạo”! Vậy mà tôi đã nghĩ ngài chỉ là một “người chồng vĩnh cửu”, không hơn! – Sao lại là người chồng vĩnh cửu? Đó là thứ gì vậy? - Pavel Pavlovich bỗng dỏng tai nghi ngờ. – À, đó là một kiểu chồng… nói thì dài lắm. Tốt nhất ngài nên đi khỏi đây, đến lúc rồi, ngài làm tôi phát ngấy! – Thế còn tàn bạo thì sao? Ngài vừa nói tôi là kẻ tàn bạo? – Tôi nói rằng ngài là “kẻ tàn bạo”, - là tôi giễu ngài đấy. https://thuviensach.vn – “Kẻ tàn bạo” là như thế nào? Xin hãy nói cho tôi biết, Aleksei Ivanovich, vì Chúa, hay vì Đức Giê Su! – Thôi đi, đủ rồi đấy, đủ rồi! - Veltraninov bỗng dưng lại nổi đóa quát lên - Đến lúc ngài phải về rồi, biến khỏi đây ngay! – Không, chưa đủ! - Pavel Pavlovich cũng bật dậy, - Thậm chí cứ cho là tôi làm ngài phát chán, nhưng vẫn chưa đủ, là vì trước tiên tôi còn phải uống với ngài và chạm cốc! Cạn chén xong tôi sẽ đi, còn bây giờ tôi thấy vẫn chưa đủ! – Pavel Pavlovich, ngày hôm nay ngài có biến đi hay không thì bảo? – Tôi có thể biến đi, nhưng trước hết chúng ta phải cùng uống! Ngài nói rằng ngài không muốn uống với chính thằng tôi đây. Còn tôi, tôi lại muốn ngài uống với chính tôi! Pavel Pavlovich càng lúc càng nhăn nhó và không hích hích cười nữa. Mọi thứ trong ông ta bỗng lại đảo lộn tới mức đối lập lại với toàn thể cái thân hình và giọng điệu của ông ta lúc này, và điều này khiến Veltraninov trở nên vô cùng bối rối. – Nào, xin mời, Aleksei Ivanovich, nào, xin đừng từ chối! - Pavel Pavlovich tiếp tục, nắm chặt tay Veltraninov và nhìn vào mặt anh ta một cách lạ lùng. Rõ ràng vấn đề bây giờ không chỉ ở một việc uống rượu. – Thôi, được rồi. - Veltraninov lẩm bẩm. - Cái thứ nước… nhạt phèo ấy đâu… Còn lại đúng hai cốc, rượu nhạt thật, nhưng chúng ta sẽ uống, nào cùng chạm cốc! Xin ngài hãy cầm lấy cốc của mình. Họ chạm cốc và uống cạn. – Nào, đã thế thì, đã thế thì… Ôi chao! - Pavel Pavlovich bỗng lấy hai tay ôm lấy trán và giữ nguyên bộ dạng một lúc. Veltraninov có cảm giác chỉ tí nữa thôi ông ta sẽ thốt ra lời cuối cùng. Nhưng Pavel Pavlovich không nói một lời nào với anh ta. Ông ta chỉ nhìn Veltraninov và im lặng nở nụ cười hết cỡ, cái nụ cười vừa nãy, ranh mãnh, kèm theo cái nháy mắt. https://thuviensach.vn – Ông muốn gì ở tôi, đồ say rượu! Ông gạt tôi! - Veltraninov điên cuồng gầm lên, giậm chân xuống sàn. – Đừng có hét lên! Đừng hét, việc gì phải hét lên như thế? - Pavel Pavlovich vội xua tay. - Tôi không lừa, không lừa! Liệu ngài có biết là giờ đây ngài là gì đối với tôi không? Thế rồi bỗng dưng ông ta nắm lấy tay Veltraninov và hôn. – Veltraninov còn chưa kịp định thần. – Đó, giờ đây ngài là người như thế đối với tôi! Còn bây giờ thì tôi xin cuốn xéo! – Đợi một chút, xin ngài đứng lại đã! - Veltraninov lúc này đã định thần trở lại, kêu lên. - Tôi quên nói với ngài… Pavel Pavlovich quay lại từ cửa ra vào. – Ngài thấy đấy, - Veltraninov nói rất nhanh, mặt ửng đỏ và mắt nhìn vào hướng khác, - ngài cần ngay ngày mai nhất định phải tới nhà Pogorelsev… để làm quen và cảm ơn họ, - nhất định… – Nhất định, nhất định, sao lại không hiểu cơ chứ! - Với sự sẵn sàng cao độ Pavel Pavlovich cướp lời, nhanh nhẩu xua tay ra cái ý không cần phải nhắc nhở ông ta. – Hơn nữa Liza rất chờ ngài. Tôi đã hứa… – Liza? - Pavel Pavlovich bất thình lình quay lại lần nữa, - Liza? Liệu ngài có biết Liza từng là gì đối với tôi không, từng là và đang là? Từng là và đang là! - Bất thình lình ông ta hét lên như thể bị kích động dữ dội, - nhưng mà… he! Điều đó là sau khi; mọi thứ sẽ là sau khi… còn bây giờ - được uống với ngài là khoái cái đã, Aleksei Ivanovich, tôi cần phải có thú vui khác!… Ông ta đặt chiếc mũ lên ghế, và như lúc trước, khẽ thở dài, ngước mắt nhìn Veltraninov. – Hãy hôn tôi đi, Aleksei Ivanovich. - Ông ta bỗng nhiên đề nghị Veltraninov. – Ngài say à? - Anh kêu lên, lùi lại. https://thuviensach.vn – Say, nhưng dù sao thì xin ngài hãy cứ hôn tôi, Aleksei Ivanovich, ê, hôn đi nào! Thì tôi chẳng vừa hôn tay ngài đó sao! Aleksei Ivanovich lặng đi một lát giống như thể bị đánh bằng gậy vào trán. Nhưng bỗng nhiên anh ghé vào vai Pavel Pavlovich, bạn cũ và hôn lên cặp môi sặc sụa mùi rượu của ông này. Anh không mấy tin rằng mình đã hôn ông ta. – Nào, bây giờ thì, bây giờ thì… - Pavel Pavlovich lại kêu lên trong cơn kích động của rượu, nhấp nháy đôi mắt say rượu, - bây giờ thì thế đó: khi ấy tôi đã nghĩ - “chẳng lẽ lại cả anh ta nữa ư? Nếu như lại cả anh ta, tôi nghĩ, nếu như anh ta cũng vậy, thì còn ai là người có thể tin được sau mọi chuyện!” Pavel Pavlovich bỗng nhiên nước mắt đầm đìa. – Vậy ngài đã hiểu ngài là người bạn như thế nào đối với tôi rồi chứ?! Nói rồi ông ta vùng chạy ra ngoài, tay cầm theo chiếc mũ. Veltraninov lại một lần nữa đứng nguyên một chỗ tới mấy phút, như lần đầu tới thăm của Pavel Pavlovich. “Ê, đúng là thằng hề say, không hơn!” - Anh phẩy tay. “Đúng là chả ra gì!” - Anh khẳng định một cách cương quyết, khi thay quần áo và chui vào chăn. *** LIZA BỊ ỐM Sáng hôm sau, trong khi chờ Pavel Pavlovich hôm qua hứa không đến muộn để cùng tới nhà Pogorelsev, Veltraninov đi đi lại lại trong phòng, nhấm nháp cafe, hút thuốc và từng phút một cảm thấy mình giống như kẻ ngủ dậy vào buổi sáng nhớ lại từng khoảnh khắc việc mình vừa mới nhận một cái tát vào ngày hôm trước. “Hừm… Ông ta quá hiểu, vấn đề ở chỗ đó, và ông ta trả thù mình bằng Liza!” - Anh nghĩ trong nỗi sợ hãi. Hình ảnh đáng yêu của đứa trẻ khốn khổ buồn bã thấp thoáng trước mặt anh. Trái tim anh đập mạnh với ý nghĩ rằng ngay hôm nay, chỉ sau hai giờ nữa, anh lại nhìn thấy Liza của mình. “Ê, còn nói được gì nữa đây! - Anh nồng nhiệt quả quyết, - giờ đây điều đó là toàn bộ ý nghĩa của cuộc đời, là https://thuviensach.vn mục đích sống của mình! Những cái tát và những kí ức ấy đáng gì!.. Chẳng hiểu trước giờ mình sống vì cái gì nhỉ? Bừa bãi và buồn bã… Còn bây giờ - mọi thứ đã khác, mọi cái theo một cách hoàn toàn khác!”. Nhưng cho dẫu có hân hoan như thế nào, anh vẫn đắm chìm vào những suy nghĩ. “Ông ta hành hạ mình bằng Liza, - điều đó quá rõ! Và hành hạ bản thân Liza. Chính là ông ta muốn trả thù mình bằng điều này, vì mọi chuyện. Hừm… không còn nghi ngờ, mình không thể nào cho phép những hành động tếu táo của ông ta chiều tối qua, - anh bỗng dưng đỏ mặt, - người như thế đó, giờ này vẫn còn chưa thấy đến, mười hai giờ rồi!”. Anh đợi khá lâu, tới tận mười hai rưỡi, và sự khổ sở của anh mỗi lúc một tăng. Pavel Pavlovich vẫn không thấy xuất hiện. Cuối cùng, một ý nghĩ từ lâu trong anh rằng ông ta cố tình không đến duy nhất chỉ là để làm thêm một trò mới theo kiểu tối qua, làm anh cuối cùng trở nên bực bội: “Ông ta biết mình phụ thuộc vào ông ta, và bây giờ cái gì sẽ xảy ra với Liza! Và làm sao mình có thể xuất hiện trước mặt con bé mà không có ông ta!” Cuối cùng, không chịu nổi, đúng một giờ Veltraninov ngồi xe ngựa tới khách sạn Pokrov. Ở đó người ta cho hay đêm trước Pavel Pavlovich không ngủ ở nhà, và chín giờ sáng mới về, ở nhà chưa tới nửa tiếng đã lại đi khỏi. Veltraninov đứng cạnh cửa phòng của Pavel Pavlovich nghe cô hầu gái nói, máy móc vặn nắm đấm cánh cửa bị khóa, kéo đẩy về đằng trước, đằng sau. Tĩnh trí, anh nhổ phì một cái, thả nắm đấm cửa rồi đề nghị cô hầu dẫn tới chỗ bà Maria Sysoievna. Nhưng bà này, sau khi biết anh đến, đã tự tới gặp. Đó là một bà già phúc hậu, “bà già có những tình cảm tốt đẹp”, như Veltraninov diễn đạt khi kể lại cuộc chuyện trò này với Klavdia Petrovna. Sau khi hỏi qua về việc anh dẫn “con bé” đi, Maria Sysoievna lập tức kể lể về Pavel Pavlovich. Theo như lời của bà, nếu không vì đứa trẻ thì bà đã tống cổ ông ta đi từ lâu. Người ta đuổi ông ta khỏi khách sạn cũng vì ông ta bừa bãi quá. Thật tội lỗi, ban đêm mang gái về phòng trong lúc con mình là đứa trẻ hiểu biết! Rồi còn la lên: “Đây sẽ là mẹ mày, nếu như tao muốn https://thuviensach.vn thế!”. Mà ông có tin không, đến như ả điếm cũng phải nhổ vào mặt lão. Lão ấy còn gào lên: “Mày không phải con gái tao, mày là… của nợ”. – Thật thế à? Thì tai tôi nghe thấy mà. Lão ấy tuy say sỉn đến mức gần như không biết trời đất là gì, nhưng vẫn làm những việc không ra làm sao trước mặt đứa trẻ. Con bé tuy còn nhỏ tuổi vậy nhưng cũng hiểu hết! Nó khóc ròng, rõ ràng nó bị đày đọa quá đáng. Cách đây không lâu, trong khu nhà, xảy ra một tội lỗi: có một tay sĩ quan, ấy là mọi người nói vậy, lấy một phòng khách sạn vào quãng chiều tối, sáng hôm sau treo cổ tự tử ở trong phòng. Thấy bảo hình như nợ nần tiền nong gì đó. Đám đông xâu xúm lại, Pavel Pavlovich không có nhà, con bé không có ai trông nom, tha thẩn giữa đám đông ở hành lang và rồi không biết thế nào nó cũng nhìn thấy người treo cổ. Tôi phải đưa vội nó ra khỏi chỗ đó. Ngài biết thế nào không, - cả người nó run lẩy bẩy, xám đen lại, khi tôi dẫn nó vào phòng thì nó ngã khuỵu xuống, cứ thế la khóc, vật vã rồi cố tỉnh dậy. Có vẻ như nó bị một cơn co giật và từ lúc đó nó ngã bệnh. Ông ta biết tin trở về, cấu véo con bé khắp người - để không mang tiếng đánh đập, ông ta ra sức cấu véo nó. Sau đó ông ta đi uống ở đâu đó, lúc về dọa con bé: “Tao, lão nói, cũng sẽ treo cổ, vì mày mà tao treo cổ. Đây tao sẽ treo cổ bằng sợi giây thừng này, trên thanh xà kia”. Và lão bện thòng lọng trước mặt con bé. Còn con bé thì quên cả bản thân - kêu gào ầm ĩ, hai tay ôm chặt lấy người lão: “Con không thế nữa, nó kêu, con không bao giờ thế nữa”. Thật quá tội nghiệp! Mặc dù Veltraninov chờ đợi điều gì đó hết sức lạ lẫm, nhưng những câu chuyện vừa kể khiến anh bàng hoàng tới mức không tin nổi. Maria Sysoeva còn tiếp tục kể thêm nhiều chuyện nữa, chẳng hạn, có lần nếu không có bà ta thì cô bé Liza đã nhảy xuống từ cửa sổ. Lão ta ra khỏi phòng trong trạng thái say xỉn. “Mình sẽ giết nó bằng cây gậy, như giết một con chó, đánh vào đầu!” - Lão mường tượng. Và lão cứ lải nhải nhắc đi nhắc lại mãi câu nói đó. Veltraninov thuê xe ngựa rồi phóng đến nhà Pogorelsev. Vẫn chưa ra khỏi thành phố, chiếc xe buộc phải dừng lại ở ngã ba đường, chỗ cây cầu https://thuviensach.vn