🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Người Cha Tốt Hơn Là Người Thầy Tốt Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn NGƯỜI CHA TỐT HƠN LÀ NGƯỜI THẦY TỐT Chia sẽ ebook : http://downloadsachmienphi.com/ Tham gia cộng đồng chia sẽ sách : Fanpage : https://www.facebook.com/downloadsachfree Cộng đồng Google :http://bit.ly/downloadsach https://thuviensach.vn Người cha tốt hơn là người thầy tốt Lời nhận xét của Chuyên gia nghiên cứu thanh thiếu niên, phó hội trưởng Hội Nghiên cứu Thanh thiếu niên Trung Quốc - Giáo sư Hoàng Chí Kiên. “Sự giáo dục của người cha” mang đến cho trẻ khả năng tự lập, tâm lí tự tin, phẩm chất kiên cường, tinh thần dũng cảm; mang đến cho trẻ những đặc trưng tính cách như: sự kiên nhẫn, quyết đoán, tự tin, vui vẻ, độc lập... giúp trẻ tránh được những phẩm chất cá tính tiêu cực như ích kỉ chỉ biết đến lợi ích của bản thân, yếu đuối, dễ nóng giận, trầm lặng ít nói, tự ti xấu hổ, tình cảm lạnh nhạt, sợ hãi thất bại; từ đó trưởng thành lành mạnh. Chuyên gia tâm lí, giáo dục Đông Tử đã cung cấp cho các bậc phụ huynh một khái niệm mới về “Sự giáo dục của người cha”, tổng kết cảm nhận của mình trong nhiều năm nghiên cứu và dạy trẻ thành công, kết hợp hiệu quả giữa lí luận giáo dục mới của người cha và lí luận giáo dục hiện đại, lời văn ngắn gọn súc tích, ví dụ sinh động hấp dẫn, có tính ứng dụng và tính thực tiễn cao, cung cấp cho chúng ta một thông tin quý báu: Sự giáo dục của người cha có thể đạt đến những tầm cao mới... Sự phổ cập những quan niệm mới mẻ này sẽ từng bước hoàn thiện tính cách và tâm hồn trẻ, nâng cao tố chất và chỉ số thông minh của trẻ, khiến con đường tương lai của trẻ ngày càng rộng mở. Đông Tử là người đã nhiệt tình đề xuất quan niệm “giáo dục của người cha”, đồng thời cũng là người tích cực thực hiện quan điểm này. Nhiều năm trở lại đây, Đông Tử đã nghiên cứu về giáo dục gia đình dưới vị thế của một người làm cha, đồng thời dùng quan niệm giáo dục đó để dạy dỗ con gái Phạm Khương Quốc Nhất của mình. Sau khi con gái trưởng thành chứng tỏ sự thành công trong quan niệm giáo dục của ông, ông đã đem những kinh nghiệm đó chia sẻ với các phụ huynh. Người cha tốt hơn là người thầy tốt là một cuốn sách hay về giáo dục gia đình có cơ sở lí luận làm tiền đề đã được thực tiễn chứng minh thành công. https://thuviensach.vn Lời mở đầu Người cha tốt mới có con tốt Đông Tử Bất luận là giáo dục gia đình hay giáo dục nhà trường, Trung Quốc luôn là đất nước coi sự giáo dục của người mẹ là chính. Sự giáo dục của người mẹ có nghĩa là người thực hiện giáo dục chủ yếu là nữ giới, ở nhà là mẹ, bà nội, bà ngoại, ở trường là cô giáo. Sự mờ nhạt của người cha trong giáo dục gia đình dẫn đến hiện tượng “Mối quan hệ tình cảm nghiêng về những người mẹ”. Người mẹ làm tất cả mọi việc, nhưng đại đa số các mẹ lại không nắm được cách dạy con khoa học, thường nuông chiều con quá mức. Kết quả là ngày càng có nhiều trẻ ích kỉ chỉ biết đến lợi ích của bản thân, yếu đuối, dễ nóng giận, trầm lặng ít nói, tự ti xấu hổ, tình cảm lạnh nhạt, sợ hãi thất bại... Trong khi đó, những thứ không thể thiếu trong quá trình trưởng thành của trẻ như khả năng tự lập, tâm lí tự tin, phẩm chất kiên cường, tinh thần dũng cảm thì lại dần mất đi. Theo như một nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học thuộc trường Đại học Yale(*) thì những đứa trẻ do người cha nuôi nấng trưởng thành có chỉ số thông minh cao hơn, có thành tích ở trường tốt hơn, khi bước ra xã hội cũng dễ dàng thành công hơn. ____________ (*) Đại học Yale là một trong những viện đại học tư thục lâu đời ở Mĩ. Colombo(*) từng nói:“Thế giới thuộc về những người dũng cảm”. Trong cuộc đời của mỗi con người, dũng khí là thứ cần phải có, mà việc bồi dưỡng sự tự tin lại là ngọn nguồn của dũng khí. Sự tự tin của trẻ phần lớn lại có mối quan hệ mật thiết với cha mẹ. Không chỉ sự tự tin, người cha còn mang đến cho con những đặc điểm như sự kiên nhẫn, hào phóng, quả cảm, tự tin, vui vẻ, tự lập... những đức tính đó trở thành trụ cột tinh thần của trẻ, là nguồn gốc sức mạnh giúp trẻ trưởng thành. Chính vì vậy, sự giáo dục của người cha cần phải được coi trọng. https://thuviensach.vn Muốn nuôi dạy con tốt, trước hết chúng ta phải làm một người cha tốt. Mọi người luôn thống nhất trong cách nhìn nhận, đánh giá về tiêu chuẩn của một đứa trẻ tốt nhưng lại không thống nhất về tiêu chuẩn của một người cha tốt. Vậy thế nào là một người cha tốt? Nói đến người cha tốt, Đông Tử luôn nhớ đến một cảnh tượng thế này: Hai năm trước khi ở Thẩm Dương, vào một buổi chiều tối mùa hè nóng bức, tôi đi bộ trên một con phố có những dãy nhà mái bằng san sát ở phía đông bắc bến xe Thẩm Dương. Băng qua một ngõ nhỏ bẩn thỉu, tôi thong dong đi về phía trước. Đột nhiên vang vọng bên tai tiếng ca lanh lảnh, theo tiếng ca đó, qua cánh cửa sổ đang mở, tôi nhìn thấy một người đàn ông trạc 30 tuổi, mặc quần đùi, cởi trần vừa đốt lò than vừa cao giọng hát; trên chiếc giường(**) có một cô bé khoảng 5,6 tuổi, mặc chiếc váy hoa, tung tăng nhảy múa theo tiếng hát của cha, trên mặt họ hiện rõ niềm vui... _____________ (*) Cristoforo Colombo (1451-1506): Nhà hàng hải người Ý, và cũng là đô đốc của Hoàng đế Castilla. Những chuyến vượt Đại Tây Dương của ông đã mở ra những cuộc thám hiểm châu Mĩ, cũng như quá trình thực dân hoá của châu Âu. (**) Nguyên văn là chữ 炕(kàng): Một loại giường xây bằng gạch hoặc đất, ở dưới có bếp lửa, có thể sưởi ấm, thường thấy ở miền bắc Trung Quốc. Tôi mải mê quan sát hai cha con, không ngờ đã dừng lại ở đó mấy phút. Nhiều năm làm báo đã hình thành cho tôi thói quen chuyện gì cũng muốn tìm hiểu, nhưng lần này tôi đã kìm chế cảm xúc của mình, đợi họ hát xong tôi đã lặng lẽ rời bước, tôi không muốn làm phiền giây phút họ đắm chìm trong niềm vui và hạnh phúc bên nhau... Căn cứ vào đặc điểm ngôi nhà mà hai cha con ở (thường là kiểu nhà trọ dành cho những công nhân ở tỉnh khác đến thuê) và cách ăn mặc của họ, Đông Tử đoán rằng, người cha này không phải là người có tiền cũng không phải là người có quyền. Nhưng theo Đông Tử, anh ta là một https://thuviensach.vn người cha tốt mà không một người cha có tiền, có quyền, có danh vọng, có địa vị nào có thể sánh được! Bởi anh ta có thể mang lại niềm vui cho đứa con của mình. Đối với một đứa trẻ, có thứ gì quan trọng hơn niềm vui chứ? Niềm vui có thể mang lại cho trẻ sự lạc quan, sự tự tin, niềm hi vọng... Một người cha có thể đem đến cho con tất cả những điều này thì đó là một người cha tốt. Cho nên tiêu chuẩn của một người cha tốt không liên quan đến tiền bạc, quyền lực hay vật chất. Dù của cải có nhiều hay địa vị có cao đến đâu, nhưng chỉ mải mê kiếm tiền, không quan tâm chăm sóc con cái, thì dù có cho con bao nhiêu tiền, cho con hưởng thụ cuộc sống vật chất đầy đủ đến thế nào đi nữa, bạn vẫn không phải là một người cha tốt. Bởi đời sống tinh thần mà trẻ cần hoàn toàn trống rỗng, một khi chúng ta không thể thỏa mãn nhu cầu tinh thần của trẻ, chính là đã làm tổn thương tâm hồn của trẻ. Một người cha làm tổn thương tâm hồn của con mình, chắc chắn không phải là một người cha tốt. Đương nhiên, không có tiêu chuẩn thống nhất để đánh giá một người cha tốt. Nhưng khi con cần bạn có thể giúp đỡ; khi con buồn bạn có thể động viên; khi con mắc lỗi sai bạn không mắng mỏ mà kiên trì nói chuyện để hiểu con; khi con cảm thấy mơ hồ hoang mang bạn có thể hướng dẫn và giúp đỡ; khi con làm đúng bạn có thể khen ngợi, tán thành; khi con thành công bạn có thể chia sẻ... Đây hiển nhiên là những điều mà một người cha tốt nên làm. Nếu như bạn là một người cha có thể kiên trì tập thể dục cùng con, chơi cùng con; biết khống chế tâm trạng, cảm xúc của bản thân, hài hước; luôn chú trọng phát triển tố chất và bồi dưỡng những thói quen, phẩm chất đạo đức tốt đẹp; có thể lạc quan nhìn nhận và đối xử công bằng với trẻ; có tâm thái, có tấm lòng rộng mở, luôn đặt mình ở địa vị của con để suy nghĩ cho con, đồng thời luôn hiểu, tôn trọng, tín nhiệm con; thì con của bạn chắc chắn sẽ là một đứa trẻ tốt! Thực tế đã chứng minh, có cha tốt mới có con tốt, một người cha đạt tiêu chuẩn còn hơn một trăm giáo viên ưu tú! https://thuviensach.vn Chương I NGƯỜI CHA TỐT LÀ NGƯỜI THẦY TỐT CỦA CON “Người thầy vỡ lòng” đạt tiêu chuẩn của con “Giáo dục vỡ lòng” thể hiện tấm lòng của cha mẹ với con cái có tầm quan trọng to lớn trong cuộc đời con “Dạy con biết đi, dạy con biết nói” là trách nhiệm chung của tất cả các bậc làm cha mẹ với con cái. Dường như với mỗi người, cha mẹ chính là người thầy vỡ lòng dạy con biết đi, biết nói, biết sống và biết làm người. Lần đầu tiên con bị ngã, là cha mẹ nói với con khi ngã con phải tự mình đứng dậy; lần đầu tiên con khóc, là cha mẹ nói với con khóc chính là tình cảm chân thành từ nội tâm của mình, chỉ có điều con phải học cách khống chế tình cảm ấy; lần đầu tiên con cười, là cha mẹ cho con biết cuộc sống có rất nhiều ý nghĩa; lần đầu tiên con gục ngã, là cha mẹ cho con học cách kiên cường đối mặt với khó khăn. Gia đình là trường học, là nơi diễn ra tiết học đầu tiên của mỗi người sau khi lọt lòng mẹ; cha mẹ là những người thầy đầu tiên của con. Đây là hai điều “đầu tiên” mà không có bất cứ thứ gì có thể thay thế được. Cổ ngữ có câu:“Khổng Tử gia nhi bất tri mạ, Tăng Tử gia nhi bất tri nộ, sở dĩ nhiên giả, sinh nhi thiện giáo dã”(*). Cho nên sự giáo dục của cha với con là giáo dục sớm, mang tính khai sáng. ___________ (*) Tạm dịch: Con của Khổng Tử không biết mắng chửi, con của Tăng Tử không biết nóng giận, điều này là do giáo dục mà nên. Theo năm tháng, trẻ lớn lên, dần dần được tiếp xúc với những sự vật, con người ngoài xã hội, tiếp xúc với những điều chân thiện mĩ và cả những điều xấu xa. Người lớn chúng ta không thể nào ngăn cản được điều đó, bởi hàng ngày tivi, internet đều cũng không ngừng phản ánh hiện thực xã hội ở các góc độ khác nhau. Sự ảnh hưởng này vừa có mặt tốt lại vừa có mặt xấu. Đặchttps://thuviensach.vn biệt là đối với trẻ mầm non bởi trẻ ở độ tuổi này không có khả năng phân biệt phải trái đúng sai, nhưng trẻ lại có năng lực cảm thụ nhạy bén hơn người lớn. Trong cuộc sống hàng ngày, nếu như các bậc phụ huynh có thể dựa vào đặc điểm trên của trẻ, tận dụng những việc nhỏ nhất trong cuộc sống hàng ngày để giúp trẻ nhận biết, phân biệt những việc phải trái đúng sai, để trẻ tỏ tường được thế nào là chân thiện mĩ, thế nào là tà ác xấu xa, thì mới có thể giúp trẻ bồi dưỡng tính cách đứng về lẽ phải, từ đó ngăn chặn việc tâm hồn trẻ bị xói mòn bởi những thứ phản giáo dục. Từ 3 đến 6 tuổi thường được gọi là giai đoạn trước tuổi đến trường, cũng chính là giai đoạn giáo dục sớm mà mọi người thường nói. Đây là thời kì quan trọng trong sự phát triển tâm sinh lí của trẻ. Tục ngữ có câu:“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Giai đoạn mầm non là giai đoạn khởi đầu hun đúc nhân cách một con người, rất nhiều năng lực cơ bản của con người hình thành trong giai đoạn này như năng lực biểu đạt ngôn ngữ, các động tác cơ bản, một số thói quen trong cuộc sống và tính cách cũng dần được hình thành trong giai đoạn này. Nhà tâm lí học người Mỹ Benjamin Bloom(**) cho rằng, sự phát triển năng lực trí tuệ của một con người nếu như đến 17 tuổi được tính là 100%, thì giai đoạn trẻ được 4 tuổi sẽ đạt 50%, giai đoạn từ 4 đến 8 tuổi tăng thêm 30%, giai đoạn từ 8 đến 17 tuổi chỉ tăng thêm 20%. Có thể thấy giai đoạn trước 5 tuổi là thời kì trẻ phát triển trí tuệ nhanh nhất, cũng là thời kì tốt nhất để tiến hành giáo dục bồi dưỡng trí tuệ của trẻ. Việc các bậc phụ huynh tiến hành phương pháp giáo dục gia đình trong giai đoạn này là điểm mấu chốt trong sự phát triển trí tuệ sớm của trẻ. ___________ (**) Benjamin Bloom (1913-1999): nhà tâm lí học, nhà giáo dục học, giáo sư tiến sĩ về giáo dục học tại trường Đại học Chicago, đồng thời là chủ tịch Hiệp hội nghiên cứu giáo dục Mỹ. Từ cổ chí kim, rất nhiều hiền tài đã nhận sự giáo dục bài bản của gia đình trong thời kì ấu thơ, đây là một yếu tố quan trọng giúp họ thành công sau này. Ví dụ như sự thành công của Goethe(*) chính là nhờ có sự giáo dục sớm của gia đình. Khi Goethe 2, 3 tuổi, cha của ông đã đưa ông đi dã ngoại, quan sát tự nhiên, bồi dưỡng khả năng quan sát của ông. Khi Goethe 3, 4 tuổi, cha ông dạy ông hát, đọc ca dao, kể cho ông nghe những câu chuyện thiếu nhi, đồng thời để ông kể chuyện trước mặt mọi người, nhằm bồi dưỡng khả năng biểu đạt của ông. Những hình thức giáo dục có ý thức như vậy, khiến Goethe từ nhỏ đã ham học hỏi và tìm tòi. Lúc 8 https://thuviensach.vn tuổi, Goethe đã có thể đọc được các loại sách viết bằng tiếng Đức, Nga, Anh, Ý, La tinh và Hi Lạp; 14 tuổi, ông có thể viết kịch; 25 tuổi chỉ trong vòng một tháng ông đã cho ra đời cuốn tiểu thuyết dưới dạng thư nổi tiếng Nỗi đau của chàng Werther(**). ____________ (*) Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), được coi là một trong những vĩ nhân của nền văn chương thế giới. Ông là một nhà thơ, nhà viết kịch, tiểu thuyết gia, nhà văn, nhà khoa học, họa sĩ của Đức. (**) Nỗi đau của chàng Werther (tiếng Đức: Die Leiden des jungen Werther) ra đời trong năm 1774 và được tái bản lần 2 vào năm 1787. Được đánh giá là tác phẩm đầu tiên của thế kỷ XVIII tạo được tiếng vang mạnh mẽ dội đến các nước xung quanh, nhất là trong phong trào lãng mạn tại Pháp, Ý và Anh (Lược sử văn học Đức). Ở Việt Nam, tác phẩm này được dịch giả Quang Chiến chuyển ngữ, GS Hoàng Trinh viết lời giới thiệu, Nxb Văn học in lần đầu năm 1982. Nếu trong thời kì ấu thơ, không nhận được sự giáo dục tốt từ gia đình, thì sự phát triển trí tuệ của trẻ cũng sẽ bị ảnh hưởng không nhỏ. Ví dụ như trường hợp của Kamala - “em bé sói” ở Ấn Độ, được sói nuôi từ nhỏ. Khi được phát hiện thì cô bé đã 8 tuổi, cô bé có những thói quen sinh hoạt giống với sói như đi bằng bốn chân, ăn thịt sống, ban ngày sống chui lủi, ban đêm mới hoạt động. Phải mất 2 năm tập luyện, cô bé mới có thể đứng dậy, thêm 6 năm nữa để biết đi, trong vòng 4 năm, cô bé chỉ học được bốn từ đơn giản. Khi được 17 tuổi, khả năng phát triển về trí lực của cô bé chỉ bằng trình độ của một đứa trẻ 3 tuổi bình thường. Theo như tờ Phụ nữ Trung Quốc, một người công nhân họ Mã ở thành phố Nam Kinh tỉnh Giang Tô, Trung Quốc do thần kinh không bình thường, luôn sợ con bị hãm hại, nên đã nhốt ba đứa con gái của mình ở trong nhà từ nhỏ, không cho chúng tiếp xúc với thế giới bên ngoài, mười mấy năm sau những đứa trẻ này có năng lực trí tuệ thấp, phản ứng chậm chạp; gần như bị ngu đần. Từ những ví dụ trên, chúng ta thấy rằng không thể coi thường tác dụng của việc giáo dục vỡ lòng trong giai đoạn đầu đối với trẻ. Nhưng việc giáo dục vỡ lòng không phải cứ thực hiện càng sớm càng tốt, mà đây là một quá https://thuviensach.vn trình khoa học. Quá sớm hoặc quá muộn đều bất lợi đối với việc phát triển trí tuệ và ý thức tư duy của trẻ. Cũng giống như câu chuyện ngụ ngôn “Thúc lúa lớn nhanh”(*), nếu như các bậc phụ huynh tiến hành giáo dục quá sớm lúc mà sự phát triển về tâm lí và trí tuệ của trẻ vẫn chưa tới tầm, thì trẻ sẽ không thể tiếp thu được, dẫn tới việc giáo dục không có hiệu quả, còn khiến trẻ có cảm giác chán nản, sợ hãi đối với việc học, để lại hậu quả khó lường về sau. Không ít phụ huynh muốn con mình có một sự khởi đầu sớm, hi vọng trong giai đoạn mẫu giáo con có thể biết đọc biết viết và biết làm toán nên đã cho trẻ học chữ, học toán trước. Điều này thực ra đã tạo áp lực cho trẻ quá sớm, thậm chí khiến trẻ chán ghét việc học. ______________ (*) Đây là câu chuyện ngụ ngôn kể về một người đời Tống, vì muốn lúa của mình lớn nhanh nên đã nhổ nó lên, khiến lúa bị chết hết. Về sau câu chuyện này được đem ra để ám chỉ hành động nóng vội đốt cháy giai đoạn, không tuân thủ theo trình tự thời gian, dễ dẫn đến thất bại. Giáo dục vỡ lòng, đặc biệt là sự dạy dỗ của cha đối với con có thể tiến hành ở khắp nơi. Tôi đã từng đọc một câu chuyện như sau: Trên một đoạn đường đông đúc, xe cộ đi lại như mắc cửi, ở một ngã tư bị tắc đường, một tài xế taxi đã chỉ vào một tòa nhà và nói:“Con trai, con nhìn xem! Đây là bệnh viện Nam Sơn, nơi con đã chào đời”. Đứa con trai mới 2,3 tuổi ngồi bên cạnh, ngạc nhiên hỏi:“Bệnh viện Nam Sơn?”. “Ừ, đúng rồi con đến với thế giới từ chính nơi này”. “ Thế giới?”. “Ồ, con vẫn còn nhỏ, sau này lớn lên, cha sẽ kể cho con...”. Bất cứ ở đâu trên đường, trên xe hay trên thuyền... cha mẹ đều có thể dạy con. Điều đặc biệt của người cha này là ở chỗ, ông là một tài xế taxi. Trong lúc chờ đợi khi bị bị tắc đường, người cha đã tiến hành sự giáo dục đối với con. Không phải chỉ những người có tiền của, có học vị mới chú trọng vào việc dạy dỗ con cái, mà hầu hết các bậc cha mẹ đều đang âm thầm dành từng phần nhỏ cho con, hành động tích tiểu thành đại này đã dần tạo nên một con đường trưởng thành vững chắc trong mỗi bước con đi. Hi vọng khi lớn lên, đứa trẻ - con người tài xế taxi đó vẫn còn nhớ cái tên mà người cha nhắc đến trong buổi chiều ấm áp đó. Bởi có thể tiếp nhận sự cống hiến nhỏ nhoi này của người cha đối với đứa trẻ ấy là một điều vô cùng hạnh phúc. https://thuviensach.vn Sự dạy dỗ của cha mẹ đối với trẻ dù được tiến hành trong thời gian nào, dưới hình thức nào có ý thức hay vô ý thức, có kế hoạch hay không có kế hoạch, tự giác hay không tự giác; thì mọi ngôn từ, cử chỉ và hành động của cha mẹ đều ảnh hưởng đến thói quen sống, hành vi đạo đức cũng như cử chỉ lời nói của trẻ. Không chỉ vậy, tác dụng ngầm của sự giáo dục này là rất lớn, theo suốt cuộc đời của con người, có thể nói sống đến già học đến già, cho nên Đông Tử mới gọi các bậc cha mẹ là “người thầy suốt đời” của con. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. “Người thầy vỡ lòng” phải có tính quyền uy Tính quyền uy là sự thể hiện quyền lực và uy lực đối với trẻ. Sự tồn tại của gia đình dựa trên quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi dưỡng, quan hệ tình cảm giữa cha mẹ và con cái. Trên cả phương diện luân lí đạo đức và đời sống vật chất, con cái đều phải dựa dẫm nhiều vào cha mẹ; thêm vào đó là tính thống nhất về lợi ích cơ bản của các thành viên trong gia đình; tất cả những điều này đã quyết định sự kìm hãm của cha mẹ đối với con cái, cho nên hình thức giáo dục này dễ khiến con cái tiếp nhận và phục tùng sự dạy dỗ của cha mẹ. Cha mẹ biết sử dụng hợp lí điều này sẽ rất có lợi đến việc hình thành những phẩm chất đạo đức, những thói quen hành vi sống tốt của trẻ, đặc biệt là trong giai đoạn trẻ vẫn còn nhỏ. Trong quá trình chơi với các bạn, khi xuất hiện tranh chấp, trẻ thường dùng những lời nói của cha mẹ để chứng minh tính hợp lí trong hành vi lời nói của mình, ví dụ chúng rất thích nói “Cha tớ nói vậy” hoặc “Mẹ tớ làm thế”… Trong những năm tháng ấu thơ của trẻ, người cha đóng hai vai trò rất quan trọng, vừa là người đảm bảo cuộc sống vật chất đầy đủ cho con, vừa là người hướng dẫn khai sáng cho cuộc đời của con. Hiệu quả của việc giáo dục của người cha phụ thuộc vào mức độ quyền uy mà người cha thiết lập. Sự thiết lập này nhất nhất phải được xây dựng trên cơ sở tôn trọng nhân cách trẻ, chứ không phải theo chế độ phong kiến cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy. Người cha sáng suốt là người không chỉ hiểu rõ tầm quan trọng của sự thiết lập tính quyền uy, mà còn hiểu được rằng quyền uy không phải dựa vào sự ép buộc, cưỡng chế hay là sự phán đoán chủ quan, mà phải kết hợp khéo léo giữa các phương pháp vừa cứng rắn lại vừa mềm mỏng. 2. “Người thầy vỡ lòng” phải có tính cảm hóa https://thuviensach.vn Tính tự nhiên và tính chặt chẽ trong mối quan hệ huyết thống giữa cha mẹ và con cái khiến những tình cảm buồn vui của cha mẹ có ảnh hưởng đến tâm trạng của trẻ, và ngay cả trẻ nhỏ cũng bị ảnh hưởng. Con cái có thể hiểu thấu những việc làm của cha mẹ thông qua sợi dây tình cảm. Cách giải quyết các vấn đề và các mối quan hệ phát sinh ở xung quanh của con cái cũng rất dễ chịu sự ảnh hưởng từ cách giải quyết của cha mẹ. Nếu cha mẹ nóng nảy, thiếu lí trí, luôn lấy tình cảm để giải quyết sự việc, trước một sự việc phát sinh đột ngột vì sợ hãi bất an mà trở tay không kịp thì cũng có thể ảnh hưởng không tốt đến con cái. Trong những tình huống như thế, nếu người cha bình tĩnh xử lí, thì sau này khi gặp sự cố người con đó cũng sẽ bĩnh tĩnh giải quyết. Như vậy mới có thể phát huy tác dụng tích cực đối với việc xây dựng phẩm chất tâm lí cho trẻ. 3. “Người thầy vỡ lòng” phải có tính kịp thời trong việc giáo dục trẻ Quá trình giáo dục vỡ lòng của cha mẹ với trẻ là hành vi giáo dục cá biệt, so với giáo dục ở trường học, nó phải mang tính kịp thời hơn. Cha mẹ là người nắm rõ mọi thứ của con trẻ, khi con có chút thay đổi dù là một ánh mắt hay một nụ cười, cha mẹ đều có thể nhận biết. Vì thế, cha mẹ có thể thông qua hành vi cử chỉ của trẻ để kịp thời nắm bắt trạng thái tâm lí của con, phát hiện vấn đề, không để vấn đề đi quá xa, kịp thời giáo dục dạy bảo, tiêu diệt triệt để những thói quen xấu của trẻ ngay trong thời kì trứng nước. Trong bộ phim Awara(*) của Ấn Độ có một câu châm ngôn kinh điển là:“Con trai của kẻ trộm chưa chắc sẽ là kẻ trộm, con trai của quan tòa chưa chắc sẽ là quan tòa”. Cho nên bạn là ai không quan trọng, quan trọng là bạn sẽ để con mình trở thành người như thế nào. Rất nhiều người quyền cao chức trọng, có địa vị trong xã hội đều do những người cha người mẹ hết sức bình thường dạy dỗ mà nên. ____________ (*)Awara hay Người lưu lạc: Tác phẩm điện ảnh nổi tiếng phản ánh hiện thực xã hội đen tối của tầng lớp thượng lưu Ấn Độ, đồng thời ca ngợi chủ nghĩa nhân đạo và tình yêu trong sáng. Năm 1953, bộ phim đã giành được giải thưởng tại Liên hoan phim Quốc tế Cannes. Cuộc sống chính là giáo dục, giáo dục ẩn chứa trong cả những điều nhỏ nhất, giáo dục vỡ lòng https://thuviensach.vn cũng vậy. Chỉ có “người thầy vỡ lòng” đạt tiêu chuẩn mới có thể giáo dục nên những đứa trẻ ưu tú. Cùng trẻ làm những việc trẻ thích Hãy để trẻ làm những việc trẻ thích. Việc cha mẹ thay con làm tất cả mọi việc là một trong những nguyên nhân chính hình thành tính cách nhu nhược dựa dẫm của trẻ. Được làm những việc mình thích sẽ khiến bản thân mình cảm thấy vui. Trẻ được làm những việc mà chúng thích đương nhiên chúng cũng cảm thấy vui. Hãy để trẻ khám phá thế giới tự nhiên tươi đẹp. Thế giới tự nhiên tươi đẹp và thần kì ẩn chứa vô vàn tri thức, có thể nói trên thế giới không có người thầy nào tốt hơn thế giới tự nhiên. Chúng ta không nên tách rời trẻ khỏi nó. Cuối tuần, cha mẹ có thể cho trẻ đi khám phá thiên nhiên. Khi trẻ hòa mình vào thế giới tự nhiên, trẻ cảm nhận được sự thần kì huyền diệu trong đó, khả năng quan sát của trẻ sẽ ngày càng nhạy bén, sức tưởng tượng của trẻ sẽ ngày càng phong phú, nhận thức của trẻ về các loài sinh vật ngày càng tinh tế, hơn nữa có thể nâng cao năng lực thưởng thức cái đẹp của trẻ. Không chỉ như vậy, thế giới tự nhiên tươi đẹp cũng để lại cho trẻ những ấn tượng và kí ức tốt đẹp, đây có thể coi là của cải quý giá không thể cân đong đo đếm được. Trong cuốn sách Chơi qua tiểu học(*), con gái Phạm Khương Quốc Nhất (Y Y) của tôi đã miêu tả cảm giác “vui bất tận” của một ngày làm ngư ông, đi hái táo, ngồi trên xe điện đi dã ngoại... Những kí ức này sẽ theo con đi suốt cuộc đời. ____________ (*) Chơi qua tiểu học là cuốn sách của tác giả Phạm Khương Quốc Nhất - con gái của Đông Tử, được xuất bản vào năm 2006, tại Nhà xuất bản Trẻ em Hồ Nam. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Làm thỏa mãn cảm giác vui vẻ và cảm giác có thu hoạch của trẻ https://thuviensach.vn Thời thơ ấu có rất nhiều sắc màu, niềm vui và tiếng cười luôn ngập tràn trong cuộc sống của trẻ. Chỉ cần để ý, chúng ta sẽ phát hiện ra những thứ mà trẻ đặc biệt quan tâm qua hành vi ngôn ngữ của trẻ. Khi trẻ đi bộ bên ngoài, trẻ sẽ đếm những viên gạch dưới chân và đi từng bước theo từng viên gạch, sau đó đếm loạn lên, cuối cùng cười phá lên rồi bắt đầu đếm lại. Trẻ cũng sẽ cảm thấy thú vị khi xiêu vẹo bước theo chiếc bánh xe màu lăn đi lăn lại. Có thể đối với người lớn đây là những việc vô vị, nhưng khi nhìn thấy nụ cười trên khuôn mặt rạng rỡ của trẻ, chúng ta sẽ hiểu trẻ đang rất vui vẻ. Có khi ngồi trên thảm cỏ rộng lớn, trẻ sẽ rất ngạc nhiên phát hiện ra ở đây có một con sâu rất to. Thế là trẻ sẽ thắc mắc ở bên dưới thảm cỏ sẽ có cái gì. Trẻ bò trên thảm cỏ, đứa dùng tay, đứa cầm cành cây, tìm kiếm dưới thảm cỏ:“Ha ha, nhanh lại đây xem, tớ tìm được thứ này này”. Sau khi cẩn thận lau sạch đám bùn đất bám trên đồ vật thì phát hiện ra hóa ra nó là một viên đá nhỏ. Trong chốc lát có thể chúng sẽ nản lòng. “Không sao, mình tìm tiếp”. Sau một thời gian đào bới, lật tung cả rễ cỏ lên để tìm báu vật, chúng thu được một số chiến lợi phẩm: vài mẩu gỗ xếp hình bị hỏng, mấy cái vỏ ốc sên, còn có một ít xác chết khô của mấy con sâu nhỏ... Có thể những thứ này thật sự không có ý nghĩa gì, nhưng trên khuôn mặt trẻ, trong ánh mắt trẻ chúng ta thấy hiện lên hai chữ “vui vẻ”. Lợi ích đầu tiên của việc để trẻ làm những điều trẻ thích đó là thỏa mãn cảm giác vui vẻ và cảm giác có thu hoạch của trẻ. 2. Chia sẻ niềm vui cùng trẻ Nhà văn nổi tiếng Chu Tự Thanh(*) từng nói:“Phải để trẻ tự rèn luyện, không thể bao bọc trẻ giống như gà con suốt ngày ẩn dưới đôi cánh của mẹ, như vậy cả đời trẻ sẽ không có triển vọng”. Có một số phụ huynh không cho trẻ làm bất cứ việc gì mà không biết rằng cuộc sống sung sướng, thoải mái, bình lặng, yên ổn sẽ cướp đi của trẻ cơ hội thể hiện bản thân, cuộc sống cơm bưng nước rót sẽ làm giảm khả năng sống tự lập của trẻ. Do đó, muốn bồi dưỡng trẻ thành một người mạnh mẽ, trước hết cha mẹ phải cổ vũ trẻ làm những việc trong khả năng của mình, để trẻ học cách sống tự lập, cách rèn luyện bản thân. https://thuviensach.vn _____________ (*) Chu Tự Thanh (1898-1948) tên thật là Tự Hoa, hiệu Thu Thực, sau cải tên thành Tự Thanh, tự Bội Huyền. Ông là tác giả nổi tiếng thành danh ở thể loại tản văn, thơ với phong cách nghệ thuật độc đáo. Y Y ngay từ lúc 5 tuổi đã thường xuyên chủ động giúp mẹ làm việc nhà trong đó công việc nổi bật nhất là nấu cơm. Nghe chúng tôi kể, ngay từ tấm bé chúng tôi đã biết nấu cơm rồi, Y Y liền rất hào hứng muốn thử nấu cơm, con nài nỉ mấy lần nhưng tôi không đồng ý bởi xét đến vấn đề an toàn khi sử dụng gas, tôi không an tâm. Nhưng con vẫn giúp chúng tôi những việc như nhặt rau, rửa rau. Nhiều khi tôi đang bận bịu trong bếp, con chạy vào, nói:“Cha ơi, cho con làm trợ thủ của cha nhé!”. Sau đó, Y Y không cam tâm chỉ làm ”trợ thủ”, con muốn tự mình vào bếp nấu một lần. Qua lần sinh nhật con tròn 8 tuổi không lâu, dưới sự hướng dẫn của tôi, Y Y lần đầu tiên làm đầu bếp nhưng đáng tiếc chân tay vụng về, làm món trứng sốt cà chua không thể ăn nổi. Sau đó không lâu, Y Y học cách làm bánh mật ong dạy trên truyền hình, thế là thêm một lần nữa lại “vào trận chiến” dưới sự giám sát của mẹ. Theo lời dặn dò của Y Y, vợ tôi chuẩn bị cho con đầy đủ các nguyên liệu như bột mì, đường, sữa, trứng, mật ong, dầu thực vật... Thế là Y Y bắt đầu “công trình” của mình. Đầu tiên con cho nước vào bột mì nguấy đều lên, tiếp đó lại cho đường, trứng, sữa, mật ong vào nhào cùng. Sau đó để cục bột mì đã nhào được lên thớt, chia thành các miếng nhỏ, nặn thành những miếng bánh mỏng đều nhau. Y Y đặt nồi lên bếp, bật bếp, đợi nồi nóng, cẩn thận đổ dầu vào nồi rồi cho bánh vào nồi. Khi dầu đã nóng, Y Y hốt hoảng nhìn. “Không được rồi, hỏng rồi”. Con vừa nói vừa vội vàng lật bánh. Tay con không cẩn thận cọ vào nồi, đau quá! Con giơ tay lên thổi, có vẻ đau lắm nhưng nhất định không cho mẹ xem, mà vẫn tiếp tục làm món bánh của mình. Trong chốc lát, trong nồi tỏa ra hương thơm, cả hai mặt của bánh đã được rán vàng, có thể gắp ra. Y Y tắt bếp cẩn thận rồi dùng thìa xúc bánh vào đĩa, bê đến bàn ăn. Khi con nói “Cả nhà ăn cơm thôi”, nhìn con như một anh hùng. Cả nhà tôi hạnh phúc thưởng thức món ăn của con. 3. Cho trẻ sự tự do về tâm hồn Tuổi thơ tôi mặc dù vật chất nghèo nàn thiếu thốn, nhưng tâm hồn tôi rất phóng túng tự do, tôi https://thuviensach.vn lớn lên mà không có bất kì gánh nặng và sự gò bó nào. Bởi thời đó không có áp lực học tập, không có những bài tập chờ đợi, không có sự kì vọng lớn lao của cha mẹ và thầy cô; tôi có thể tự do đi khám phá thiên nhiên, nặn đất, đuổi bướm hái hoa, thoải mái cùng anh chị em bạn bè chơi những trò chơi mà mình thích như bịt mắt bắt dê, cảnh sát bắt kẻ trộm... Khác với trẻ em hiện nay, vừa tan học là cắm đầu vào làm bài tập, tôi có thể chạy nhảy ở ngoài đồng đến tối mới về nhà; tôi có thể thỏa thích nhào lộn trên bãi đất, mà không bị cha mẹ giám sát suốt ngày, lo con làm bẩn quần áo do va vào cái này vấp vào cái kia; tôi có thể cả ngày đi theo đoàn kịch về thôn biểu diễn, mà không bị cha mẹ thúc đi học thêm lớp này lớp kia… Sống trong những ngôi nhà như cái lồng chim giữa khu đô thị cao ốc hiện đại, nhu cầu hoạt động ngoài trời của con người càng ngày càng yếu, hoạt động ngoài trời của các trẻ dần bị coi thường, thậm chí bị hạn chế. Ngày nay, cảnh chiều chiều những đám trẻ cùng nhau chơi nhảy dây, ném cầu như trước đây ngày càng khó gặp. Ngoài nguyên nhân khách quan là kiến trúc đô thị ngày càng chật hẹp, không gian chơi của trẻ bị mất đi, nguyên nhân chủ yếu của việc trẻ mất quyền được hoạt động ngoài trời xuất phát từ tư tưởng của cha mẹ. Hiện nay mỗi gia đình chỉ có một con, cha mẹ giữ con khư khư cả ngày bên mình, cho con ra ngoài chơi thì sợ có vấn đề xảy ra với con. Cha mẹ nghĩ con ra ngoài chơi rất mệt, lại thêm bụi bẩn… nên cho rằng để con ở trong nhà là an toàn nhất, cha mẹ cũng yên tâm nhất. 4. Cho trẻ niềm vui thuộc về mình Để trả lại cho con niềm vui vốn thuộc về con, tôi luôn để Y Y chơi thoải mái các trò chơi mà con thích, đương nhiên các trò chơi này đều phải đảm bảo tính an toàn. Tôi luôn kiên trì một quan điểm: Trong quá trình trẻ trưởng thành, vui chơi là một phần không thể thiếu. Cho nên, không chỉ để trẻ vui chơi thoải mái, mà còn để trẻ chơi cả ở nhà và thế giới bên ngoài rộng lớn. Bảo vệ tính hiếu kì của trẻ Nhìn từ góc độ nuôi nấng dạy dỗ một đứa trẻ thì một bộ quần áo bẩn, một món đồ chơi bị rơi vỡ so với sự phát triển cả đời của trẻ thì có gì đáng tính toán? Tính hiếu kì là nguồn gốc tạo nên hứng thú học tập cho trẻ. Hiếu kì, ham hỏi, hiếu động, mong https://thuviensach.vn muốn thông qua sự tìm tòi của mình để hiểu biết thế giới chính là bản tính của trẻ. Các nhà tâm lí học định nghĩa tính hiếu kì chính là phản ứng thăm dò của cá thể đối với những kích thích mới lạ. Con người có bản năng muốn tìm hiểu và tìm tòi những sự vật và hiện tượng mới mẻ. Trong tâm hồn của những đứa trẻ mới bước vào khám phá thế giới luôn đầy ắp khát vọng tìm tòi, khám phá, phát hiện thế giới vô cùng thần bí, mới lạ quanh mình; tính hiếu kì quý giá này chính là tia sáng trí tuệ của trẻ, đồng thời là động lực cơ bản thúc đẩy trẻ học tập. Nghiên cứu đã chứng minh, trẻ giàu tính hiếu kì có thể duy trì được tính ham học hỏi vốn có, luôn tìm thấy niềm vui trong quá trình tiếp nhận tri thức; niềm vui này lại kích thích cổ vũ trẻ quên đi mệt mỏi, tìm tòi những lĩnh vực mới mà mình chưa biết, thúc đẩy sự phát triển trí tuệ của chúng. Tính hiếu kì giống như động cơ của một chiếc xe đua có tính năng vượt trội, bảo đảm cho chiếc xe tiến về phía trước, luôn luôn đứng đầu trong cuộc đua tranh quyết liệt. Thường xuyên ở bên cạnh trẻ bạn nhất định sẽ phát hiện ra có nhiều vấn đề trẻ không thể hỏi hết, và trẻ luôn tò mò về thế giới tự nhiên bao la rộng lớn. Rất nhiều phụ huynh vì muốn tránh cho trẻ những tai nạn ngoài ý muốn, sợ trẻ làm hỏng đồ nên khi trẻ trèo lên trèo xuống, không ngừng sờ hết vào thứ này đến thứ khác, thì thường nói với trẻ:“Đừng động vào, bẩn!”, “Đừng sờ vào, nguy hiểm”, “Con đến đây làm gì, không có việc của con ở đây”... Bản tính hiếu kì của trẻ quyết định sự hứng thú của trẻ đối với những đồ vật lần đầu tiên trẻ nhìn thấy, nên việc trẻ nghịch ngợm thì cũng phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ. Lúc này các bậc phụ huynh nên hướng dẫn trẻ, giám sát bảo đảm tính an toàn cho trẻ, để trẻ được giải phóng chân tay, nếu không rất có thể người lớn chúng ta sẽ làm “thui chột” tinh thần ham học hỏi của một nhà phát minh nhí. Xét từ góc độ nuôi dưỡng dạy dỗ một đứa trẻ, một bộ quần áo bẩn, một cái đồ chơi bị hỏng so với sự phát triển cả đời của trẻ thì có gì đáng tính toán? Trẻ đang trong lứa tuổi phát triển, nên có rất nhiều sinh lực, luôn tràn ngập sự hiếu kì với thế giới, nếu như trói buộc trẻ quá mức sẽ làm giảm khả năng sáng tạo và năng lực tìm tòi khám phá của trẻ. Trẻ thường chỉ vào những đồ vật mới lạ và hỏi “Đây là cái gì? Kia là cái gì? Tại sao lại như thế?”... Cha mẹ đừng nên xem thường những thắc mắc kì lạ này của trẻ bởi trong đó luôn ẩn https://thuviensach.vn chứa những tiềm năng không thể ngờ tới được. Khi nghiên cứu động lực học tập của một số người thành công, Đông Tử phát hiện ra tất cả các động lực đều bắt nguồn từ cảm giác mới mẻ, hiếu kì đối với các tri thức, sự hiếu kì này là mấu chốt để con người có được trí tuệ. Bảo vệ tính hiếu kì của trẻ chính là bảo vệ hạnh phúc tương lai của trẻ. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Bảo vệ tính hiếu kì của trẻ Trẻ thường rất thích nghe những câu chuyện thường dùng ngôn ngữ nghệ thuật được khẩu ngữ hóa gần gũi với ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày để biểu đạt, có nội dung có tình tiết, hình tượng sinh động. Những câu chuyện không chỉ làm phong phú kiến thức, mở rộng tầm nhìn của trẻ, giúp trẻ hiểu được triết lí nhân sinh và giá trị cuộc sống, mà còn có thể làm tăng tính hiếu kì, làm phong phú khả năng tưởng tượng, từ đó kích thích khát vọng khám phá của trẻ. Tôi thường kể chuyện cho Y Y nghe, hễ tôi kể là con liên tục hỏi. Con thường hỏi mọi lúc mọi nơi dù ở nhà hay ra ngoài, gặp gì hỏi nấy; những lúc như vậy, tôi không những không trách mắng con mà còn kiên nhẫn trả lời con nhằm bảo vệ và phát huy tính hiếu kì hiếm có của con. Kết quả là Y Y có thể tự mình làm ra những tác phẩm thủ công ngoài sức tưởng tượng, ví dụ như hộp bút, cái ghế ba chân hay cái bàn năm chân... Như vậy, tư duy sáng tạo và tinh thần ham học hỏi của con phát triển rất tốt. 2. Cổ vũ trẻ tích cực tìm tòi Những hành động của trẻ như lắc bình sữa đồng thời mút sữa từ đáy hộp sữa; cầm chiếc tàu hỏa đồ chơi vừa đẩy, vừa kéo, vừa đập muốn làm cho nó chuyển động; chăm chú nhìn những ngọn cỏ, nhành hoa trong công viên bị gió thổi nghiêng ngả... đều do tính hiếu kì của trẻ thôi thúc trẻ tìm hiểu thế giới. Hiếu kì, ham hỏi, hiếu động là bản tính của trẻ, chúng ta nên bảo vệ bằng cách cho trẻ không gian tự do, để trẻ thỏa sức tưởng tượng. Cho dù có thể trong đầu trẻ nảy sinh những suy nghĩ kì quái khác người, chúng ta cũng không được phủ định một cách mù quáng mà phải dùng mọi cách để trẻ hiểu, kiên trì giải đáp, cùng trẻ thảo luận để đưa ra đáp án chính xác hoặc là đưa ra những câu hỏi để gợi ý trẻ tiếp tục suy nghĩ. Khi trẻ dần lớn lên, tính hiếu kì của trẻ cũng dần biến mất, trẻ bắt đầu không quan tâm đến https://thuviensach.vn những sự việc xung quanh, không còn hứng thú khám phá tìm tòi học hỏi. Người lớn cho rằng việc trẻ nghịch ngợm là biểu hiện sự không hiểu biết nên đã nghiêm khắc chỉ trích trẻ hoặc nhắm mắt làm ngơ không đoái hoài gì đến trẻ, mà đâu biết rằng thông qua những hoạt động nghịch ngợm này trẻ có thể khám phá, kiểm nghiệm một số ý nghĩ kì cục của bản thân mình. Những ý nghĩ kì cục và hành vi nghịch ngợm này chính là biểu hiện của tính hiếu kì ở trẻ. Nhưng sự coi thường, can thiệp thô bạo, hiểu lầm của người lớn đã làm tổn thương lớn đến tâm hồn trẻ, trẻ sẽ dần mất đi hứng thú tìm tòi khám phá sự vật xung quanh, trở nên thờ ơ thiếu nhạy cảm, không còn khát vọng tìm hiểu mọi thứ. Các bậc cha mẹ đều không muốn nhìn thấy hậu quả đó, bởi nó trái với tâm nguyện ban đầu của chúng ta trong việc giáo dục trẻ. 3. Cho trẻ cơ hội động não, động tay Căn cứ vào đặc điểm hiếu động và khả năng bắt chước cao của trẻ, chúng ta có thể để trẻ tự mình quan sát, tự mình thao tác với những thứ xung quanh, từ đó cảm nhận được cảm giác vui vẻ và thành công. Những đồ vật mà trẻ phải tự động não suy nghĩ để tự tay làm ra sẽ tạo cho trẻ hứng thú cao độ. Vì thế hãy để trẻ động não, động tay nhằm kích thích khát vọng tìm tòi và tính hiếu kì mạnh mẽ của trẻ, từ đó bồi dưỡng niềm hứng thú học tập của trẻ. Có một câu chuyện như sau: Anh em nhà Wright(*), những người phát minh ra chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới, khi còn nhỏ là hai đứa trẻ rất hiếu kì. Một lần, khi đang ngồi chơi dưới gốc cây, hai anh em chợt nảy ra ý định trèo lên cây để hái mặt trăng. Kết quả là không những không hái được mặt trăng mà còn làm rách cả quần áo. Cha họ nhìn thấy cảnh tượng này nhưng không hề trách mắng họ mà còn kiên trì chỉ bảo hai anh em. Dưới sự chỉ dẫn của cha, hai anh em ngày đêm nỗ lực chế tạo ra con chim có thể bay lên trời. Thời gian này, người cha không bỏ qua cơ hội khuyến khích hai anh em họ, điều này càng kích thích niềm đam mê cháy bỏng muốn chế tạo thiết bị bay lên bầu trời của hai anh em. Hai anh em không ngừng học tập nghiên cứu các kiến thức về kĩ thuật bay, đọc dịch rất nhiều tài liệu liên quan đến phi hành. Dưới sự cổ vũ khích lệ của cha, trải qua nhiều lần thử nghiệm, cuối cùng hai anh em cũng phát minh ra chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới. _____________ https://thuviensach.vn (*) Anh em nhà Wright là hai anh em người Mĩ gồm Orville Wright (1871-1948) và Wilbur Wright (1867-1912), là những người đầu tiên thử nghiệm thành công cho máy bay bay được. Do tính hiếu kì mà trẻ sẽ đặt ra một số câu hỏi, nhưng một số cha mẹ cảm thấy phiền phức và nói với trẻ rằng:“Sao con hỏi nhiều vậy? Phiền phức quá!”. Chính những tiếng chỉ trích mắng mỏ không ngớt của cha mẹ đã tiêu diệt tính hiếu kì của con trẻ. Cha mẹ nên chú ý lắng nghe những câu hỏi, tích cực phát huy tính hiếu kì, bồi dưỡng khả năng độc lập suy nghĩ, cho trẻ cơ hội động não động tay giống như người cha của hai anh em nhà Wright. Khi trẻ không ngừng động tay và suy nghĩ thì khả năng sáng tạo của trẻ cũng tăng lên. 4. Hướng dẫn gợi ý trẻ tích cực suy nghĩ Trẻ em ngày nay sống trong xã hội mà công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng, cơ hội tiếp xúc nhiều, tiếp nhận những sự vật mới nhanh, tính hiếu kì cao, thích độc lập suy nghĩ và dũng cảm đặt câu hỏi. Nếu như trẻ có hứng thú đối với việc gì thì chúng ta nên hướng dẫn trẻ, gợi ý để trẻ tích cực suy nghĩ, bồi dưỡng tính hiếu kì và tinh thần khám phá của trẻ theo hướng đó. Ví dụ có thể đặt ra câu hỏi như:“Con nghĩ xem, đây là cái gì?”. Khi trẻ đem vấn đề ra hỏi người cha, lúc này người cha không nên vội vàng đưa ra kết luận cho trẻ. Nói cho trẻ đáp án không quan trọng bằng để trẻ suy nghĩ “Tại sao lại như thế?”. Ví dụ, khi trẻ hỏi:“Buổi tối chim ngủ ở đâu?”, bạn không cần trực tiếp trả lời mà có thể cùng trẻ thảo luận những nơi mà buổi tối chim có khả năng ngủ; khi trẻ hỏi:“Màu vàng và màu xanh da trời kết hợp lại sẽ thành màu gì?”, bạn không nên vội cho trẻ biết “Sẽ thành màu xanh lá cây”, mà bạn có thể nói:“À, rốt cuộc sẽ thành màu gì nhỉ?”. Bạn có thể hướng dẫn trẻ làm thí nghiệm, suy nghĩ rồi tự mình rút ra kết luận. Bạn có thể thông qua những vấn đề mang tính chất gợi mở để kích thích tính hiếu kì và khát vọng khám phá sự vật xung quanh của trẻ. Làm cha, chúng ta nên ân cần trả lời các câu hỏi của con trẻ, bởi nếu cho trẻ đáp án một cách qua loa, tùy tiện thì không những làm tổn thương tâm hồn con trẻ, mà rất có thể còn làm mất đi hứng thú đặt câu hỏi của chúng. Những câu trả lời vừa sinh động lại vừa linh hoạt của chúng ta có thể giúp trẻ xây dựng tính hiếu kì đối với vận mệnh và tương lai. 5. Không thể làm tổn thương tính tích cực ham đặt câu hỏi của trẻ https://thuviensach.vn Làm cha, khi giao tiếp với con không nên cho rằng con ngốc nghếch, càng không được nói: “Con còn nhỏ, sau này lớn lên con sẽ hiểu”. Thực ra, trẻ hỏi vì trẻ thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm, vì tính hiếu kì kích thích trẻ đưa ra các câu hỏi; nếu chúng ta giải quyết không thỏa đáng câu hỏi của trẻ, tia lửa trong khát vọng tìm tòi của trẻ sẽ tắt. Chúng ta phải tôn trọng lòng tự trọng của trẻ trong phương diện tri thức, năng lực, phán đoán; phải biết cách thể hiện sự khiêm tốn trước mặt trẻ, cho trẻ không gian để độc lập suy nghĩ. Cá tính của trẻ có thể vô cùng phong phú, nhưng tính hiếu kì của trẻ là giống nhau. Tính hiếu kì là sự phản ánh trực tiếp nhất khát vọng tìm tòi của trẻ, trẻ càng thông minh thì tính hiếu kì càng lớn. Bảo vệ tính hiếu kì của trẻ không phải là một câu nói sáo rỗng, người làm cha phải hiểu con mình. Khi trẻ nhìn thấy những thứ mới mẻ tò mò muốn tìm hiểu, mà người làm cha tỏ ra thờ ơ sẽ làm trẻ bị tổn thương. Thậm chí có vị phụ huynh khi con hỏi thì dửng dưng nói “Sao ngay cả điều này con cũng không hiểu vậy?”, việc này cũng không đúng. Có thể trẻ sẽ đặt ra những câu hỏi nằm ngoài phạm vi kiến thức của cha mẹ, đây là một việc rất bình thường. Trong trường hợp không trả lời được câu hỏi của con trẻ, bạn không được nói với trẻ rằng:“Con nhiều chuyện thế!”, hoặc khi trẻ đặt ra những câu hỏi như thế trong lúc ăn cơm, bạn không được nói:“Ăn cơm đi” cho xong chuyện. Bạn nên tìm đáp án chính xác thông qua việc tra cứu sách vở hoặc hỏi ý kiến người khác. Khi có đáp án chính xác thì mới trả lời trẻ. Cho dù tính hiếu kì của trẻ có thể gây ra một số phiền phức hoặc làm cho trẻ làm sai một số việc nào đó, thì các bậc cha mẹ cũng phải nhẹ nhàng bảo ban hướng dẫn. Tính hiếu kì, khát vọng tìm tòi trong giai đoạn mầm non, là một trong những cơ sở quan trọng đặt nền móng cho sự thành công trong sự nghiệp tương lai của trẻ. Giáo dục vỡ lòng là thời kì quan trọng giúp trẻ phát triển từ tư duy hình tượng sang tư duy logic trừu tượng. Nó không chỉ yêu cầu trẻ có một sự nhảy vọt vượt bậc về chất trong năng lực quan sát, năng lực tưởng tượng, năng lực ghi nhớ, năng lực chú ý và năng lực biểu đạt ngôn ngữ; mà còn đòi hỏi ở trẻ phẩm chất tư duy tốt, như tính nhạy bén trong quan sát, tính ghi nhớ lâu dài trong tư duy, bề rộng và bề sâu trong khả năng chú ý. Tốc độ phát triển thành thục khả năng tư duy của trẻ không phải tăng lên theo tuổi đời của trẻ, mà phát triển và được bồi dưỡng trong quá trình học tập hàng ngày của trẻ. Hiếu kì là bản tính của trẻ, cũng là động lực khiến trẻ dũng cảm tìm tòi những cái mới mẻ, dũng cảm sáng tạo. Tinh thần sáng tạo giống như đôi cánh lớn, giúp trẻ bay cao trên bầu trời tri https://thuviensach.vn thức. Tính hiếu kì mạnh mẽ sẽ giúp trẻ nảy sinh hứng thú học tập. Chỉ có nảy sinh hứng thú học tập trẻ mới có thể tìm thấy niềm vui trong đó, mới có thể yêu thích học tập, chủ động học tập. Bởi vậy, các vị phụ huynh có thể bắt đầu từ việc bảo vệ tính hiếu kì, bồi dưỡng sự sáng tạo của trẻ. Lao động sẽ khiến trẻ cảm thấy rất hạnh phúc Khi thiếu ý thức lao động, trẻ sẽ hình thành thói quen ỷ lại vào người lớn. Hơn nữa, những đứa trẻ chưa được rèn luyện trong lao động, sau này bước ra xã hội sẽ khó đảm nhiệm được bất cứ công việc gì. Lao động là “môn học bắt buộc” trong cuộc đời con người. Dạy trẻ biết lao động, tạo điều kiện cho trẻ có cơ hội lao động, trẻ sẽ có được niềm vui và niềm hạnh phúc khi được người khác tín nhiệm. Những người cha muốn con mình phát triển theo chiều hướng tốt, nhất thiết phải tạo cho trẻ hứng thú lao động ngay từ sớm. Phải cho trẻ biết rằng lao động là nguồn gốc của hạnh phúc; lười biếng, siêng ăn nhác làm là ngọn nguồn của mọi điều xấu xa. Ngạn ngữ có câu:“Đào ăn ngon nhưng khó trồng, không bỏ công sức thì không nở hoa”. Phải lao động vất vả, đổ mồ hôi nước mắt mới thu được những thành quả tốt đẹp. Khi một người hiểu được rằng những thành quả ấy đến với mình không dễ dàng, người ấy sẽ càng trân trọng, càng cảm thấy vui sướng và hạnh phúc. Cổ nhân có câu:“Có làm thì mới có ăn”. Nhưng thực tế có rất nhiều người cha người mẹ quá chiều chuộng con cái, coi thường việc giáo dục trẻ lao động, khiến trẻ hình thành thói quen xấu là không thích lao động; thậm chí một số trẻ còn không lo liệu được cuộc sống của bản thân mình. Những trẻ thiếu ý thức lao động sẽ hình thành thói quen ỷ lại vào người lớn, hơn nữa những đứa trẻ không được rèn luyện trong lao động thì khi bước vào xã hội khó có thể đảm nhiệm được bất cứ công việc gì. Rất nhiều báo đưa tin “Thần đồng phương Đông” - Ngụy Vĩnh Khang(*) bị bắt buộc phải nghỉ học. Mới 13 tuổi, thần đồng này đã hoàn thành tất cả các chương trình học từ tiểu học đến trung học phổ thông, rồi thi đỗ Đại học Tương Đàm với thành tích xuất sắc; bốn năm sau lại thi https://thuviensach.vn đỗ cao học và nghiên cứu sinh tiến sĩ vào Trung tâm Nghiên cứu Vật lí cao cấp của Viện Khoa học Trung Quốc với thành tích xếp thứ hai. Điều khiến mọi người bất ngờ là vào tháng 8 năm 2003, Ngụy Vĩnh Khang bị Viện Khoa học Trung Quốc cho nghỉ học với lí do không thể thích nghi được với việc học nghiên cứu sinh. Sự thực là do Ngụy Vĩnh Khang không thể thích nghi được với cuộc sống. Từ nhỏ cho đến khi bước chân vào Viện Khoa học Trung Quốc, tất cả những công việc hàng ngày liên quan đến việc hoạt động “sống” của Ngụy Vĩnh Khang đều do mẹ làm hết; thậm chí hơn 20 tuổi mà ăn cơm, giặt quần áo, tắm, rửa mặt, bê bát, cậu đều cần đến sự giúp đỡ của mẹ. ______________ (*) Ngụy Vĩnh Khang (1983) được coi là thần đồng Trung Quốc, sinh ra trong một gia đình bình thường tại huyện Hoa Dung, tỉnh Hồ Nam. Cha là Ngụy Bỉnh Nam, một thương binh phải nằm liệt giường do bị thương khi tham gia vào cuộc chiến tranh Triều Tiên. Mẹ là Tăng Học Mai, một công nhân bình thường. Mới 2 tuổi, cậu bé Ngụy Vĩnh Khang đã nức tiếng gần xa với câu chuyện “Thần đồng phương Đông”. Hiện tại ở Trung Quốc, trẻ là con một ngày càng nhiều. Chính vì vậy, cha mẹ thường quá nuông chiều con cái, về cơ bản không có ý định và cũng không khích lệ trẻ làm việc nhà. Kết quả điều tra cho thấy, bình quân thời gian lao động trong một ngày của những đứa trẻ thành phố là con một chỉ khoảng 11 phút, không bằng 1/6 trẻ Mỹ. Hơn 70% trẻ là con một chưa từng hoặc rất ít làm các công việc nhà như rửa bát, giặt quần áo. Trong nhà, cha mẹ thay con làm tất cả mọi việc, ở nhà trẻ các thầy cô rất ít tổ chức các hoạt động lao động, khiến cơ hội được động tay của trẻ ít đi, năng lực tự đảm đương lo liệu cuộc sống cũng bị giảm, không biết làm hoặc không muốn làm những công việc của bản thân. Đứng từ phương diện của các bậc phụ huynh, do cách nhìn nhận và thái độ giáo dục không chính xác, với quan niệm “sinh ít giáo dục tốt”, chỉ chú trọng vào phát triển trí tuệ, thiếu nhận thức chính xác về việc bồi dưỡng tính độc lập và thói quen lao động của trẻ. Các bậc phụ huynh cho rằng việc học hành đã là gánh nặng quá lớn đối với trẻ, không nên tăng thêm cho trẻ gánh nặng nào nữa; hoặc có một số việc nhà quá nguy hiểm, sợ trẻ làm sẽ xảy ra chuyện; hay khi trẻ làm không đến nơi đến chốn, cha mẹ lại mất công làm lại… Đứng từ phương diện của trẻ, do thiếu sự rèn luyện thực tiễn các kĩ năng lao động cần thiết, khiến trẻ làm không tốt, không biết làm, không có hứng thú làm bất cứ việc gì, từ đó càng muốn ỷ lại vào cha mẹ. https://thuviensach.vn Trong tác phẩm Hồi kí về mẹ tôi (*), Chu Đức(**) kể lại tuổi thơ với những công việc lao động vất vả đã có ảnh hưởng thế nào tới cuộc sống sau này của ông. Khi Chu Đức 4-5 tuổi, ông đã bắt đầu giúp mẹ làm việc; lúc 8-9 tuổi, ông không chỉ giúp mẹ gánh đồ đạc mà còn thạo các việc đồng áng. Sau khi tan học, về đến nhà là Chu Đức cất cặp sách rồi giúp mẹ gánh nước hoặc chăn trâu. Có hôm buổi sáng đi học, buổi chiều làm đồng. Vào mùa vụ, công việc đồng áng bận rộn, cả ngày Chu Đức ở ngoài đồng giúp mẹ. Chu Đức cảm động viết:“Tôi cảm ơn mẹ, mẹ đã cho tôi kinh nghiệm đấu tranh với gian khổ. Chính những nếm trải gian khổ của những năm tháng ấy đã khiến tôi thấy cuộc sống sau này của mình trở nên nhẹ nhàng hơn, không gục ngã bởi khó khăn. Mẹ cho tôi một thân hình khỏe mạnh, một thói quen cần mẫn, nó giúp tôi không bao giờ cảm thấy mệt mỏi”. ______________ (*) Hồi kí về mẹ tôi là tác phẩm Chu Đức viết về mẹ của mình sau khi bà qua đời, được đăng lần đầu trên Nhật báo giải phóng năm 1944 với cái tên Hồi kí về mẹ. Đến năm 1983 được đưa vào Tuyển tập Chu Đức với cái tên Hồi kí về mẹ tôi. (**) Chu Đức (1886-1976): Tên thật là Đại Trân, tự là Ngọc Giai, quê ở huyện Nghi Long, tỉnh Tứ Xuyên. Ông là một chính khách và một nhà lãnh đạo quân sự của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Như vậy, lao động không chỉ bồi dưỡng đào tạo một con người, mà còn đem đến cho con người cảm giác vui vẻ và hạnh phúc. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Trẻ ở bất kì lứa tuổi nào cũng mong muốn được tham gia làm việc nhà Thực ra, trẻ em cũng giống người lớn, cũng muốn khẳng định tầm quan trọng của bản thân trong lao động. Cho nên, dù là những việc nhỏ nhặt như việc nhà hay một số việc mà trong mắt người lớn không có gì nặng nhọc thì chúng ta đều nên dạy trẻ làm, từ đó trẻ sẽ cảm nhận được niềm vui và niềm hạnh phúc khi lao động. Học cách tự lo liệu, đảm đương một số công việc nhà sẽ giúp trẻ bồi dưỡng tính độc lập, tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ đối với gia đình và xã hội. https://thuviensach.vn Chúng ta không chỉ để trẻ học một số kĩ năng lao động mà quan trọng hơn là bồi dưỡng tư tưởng yêu thích lao động, tinh thần chịu khó, chịu khổ, tinh thần trách nhiệm tự lực cánh sinh và ý chí kiên cường cho trẻ. Đây là những phẩm chất tư tưởng tốt đẹp rất có ích cho việc trưởng thành sau này của trẻ. Lao động giúp trẻ tự lập trong cuộc sống. Trẻ sẽ đối diện với khó khăn bằng tâm thế tích cực. Vì thế, các ông bố hãy coi trọng việc bồi dưỡng thói quen lao động cho trẻ. 2. Tôn trọng và bồi dưỡng ý thức tự phục vụ, yêu thích lao động của trẻ Khi bắt đầu có ý thức tự lập, trẻ luôn muốn tự mình làm mọi thứ. Ví dụ như trẻ không chỉ muốn tự mình mặc cởi quần áo, rửa mặt mũi chân tay; mà còn muốn tự mình giặt khăn, giặt tất, tự sửa chữa hoặc làm một số đồ chơi; thậm chí còn muốn tự mình rửa bát hay lên phố mua đồ. Đối với ý thức tự lập đang dần hình thành của trẻ, chúng ta nhất định phải tôn trọng, ủng hộ và khích lệ. Nếu thường xuyên kìm hãm mong muốn tự lập của trẻ, thì trong tương lai trẻ có thể trở thành một người vô dụng, tiêu cực, gặp việc gì cũng chỉ biết “há miệng chờ sung”. Các bậc phụ huynh nên cho trẻ sự tự tin “Con biết”, “Con có thể tự làm”. “Tự mình làm” - cảm giác khẳng định bản thân này rất quan trọng bởi vì nó là động lực giúp trẻ phát triển. Trẻ muốn làm việc nhà hay không, thời gian làm việc nhà dài hay ngắn sẽ ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển tính cách của trẻ. Những người yêu thích lao động từ nhỏ thì cuộc sống của họ sau này sẽ đầy đủ sung sướng, sự nghiệp cũng dễ thành công hơn những người không thích lao động. Lao động có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc phát triển tâm sinh lí của trẻ, vì thế bồi dưỡng cho trẻ thói quen yêu lao động ngay từ nhỏ là việc hết sức cần thiết. Con gái Y Y của tôi ngay từ khi 4 tuổi đã tự mình giặt một số đồ nhỏ như tất, quần đùi... Lúc đầu con đã dùng một nửa gói xà phòng để giặt một đôi tất, thậm chí còn vấy bẩn hết quần áo mặc trên người. Nhưng chúng tôi không hề nghiêm cấm hay mắng chửi con, mà luôn cổ vũ con. Vì thế con rất nỗ lực, cứ hễ thay tất và quần đùi ra là bê chậu đi giặt mà không cần nhắc nhở. Dần dần, kĩ năng giặt quần áo của Y Y ngày càng thành thục, tốc độ cũng ngày càng nhanh. Có khi con còn tiện tay giặt quần áo cho cả nhà. Hiện nay con gái Y Y 12 tuổi của tôi việc gì cũng có thể làm, từ giặt quần áo, đi chợ, nấu cơm, https://thuviensach.vn lau giày cho đến quét dọn vệ sinh. Không những con có thể tự làm những việc của bản thân mà còn có thể giúp đỡ cha mẹ làm một số việc. Chúng tôi cùng nhau đi siêu thị mua thức ăn, cùng nhau nấu cơm, tôi xào rau còn con vo gạo nấu cơm… 3. Rèn cho trẻ tính kiên trì, độc lập, không sợ khó khăn Thực ra đứa trẻ nào lúc mới học cách tự lo liệu cho bản thân cũng cảm thấy khó khăn; nhưng ước muốn được làm một đứa trẻ tốt sẽ khích lệ trẻ khắc phục khó khăn, kiên trì đến khi thành công; điều này giúp trẻ rèn luyện ý chí, và hiểu rằng có được thành công là điều không hề dễ dàng. Không chỉ vậy, học được cách lao động và cách tự lo liệu cho bản thân sẽ giúp trẻ biết tôn trọng thành quả lao động của người khác, tăng thêm tinh thần trách nhiệm, thúc đẩy tính tự lập của trẻ. Trong quá trình bồi dưỡng khả năng tự lập cho trẻ, đầu tiên cha mẹ phải có nhận thức rõ ràng. Phải biết rằng trẻ sau 1,5 tuổi đã có mong muốn tự làm mọi việc, kể cả những việc vượt quá khả năng của trẻ. Đây chính là cơ hội để bồi dưỡng khả năng tự lập của trẻ. Nếu chúng ta không để ý mà bỏ qua giai đoạn này, trẻ sẽ dần hình thành tâm lí ỷ lại. Tôi đã chứng kiến rất nhiều trẻ khi ngã cứ nằm đó khóc mãi, bất luận người lớn nói thế nào cũng không tự đứng dậy, trừ khi có ai đưa tay ra kéo chúng. Thực ra trẻ có thể tự đứng dậy khi vấp ngã, nhưng vì được người lớn kéo dậy quen rồi, nên mất đi ý thức tự mình đứng dậy. Như vậy, đầu tiên chúng ta phải có ý thức để trẻ tự lập, sau đó chú ý bồi dưỡng khả năng tự lập của trẻ. Đối với trẻ ở giai đoạn mầm non, những việc đầu tiên như tự mình mặc, cởi quần áo, sắp xếp và thu dọn đồ chơi… cần sự nỗ lực rất lớn của trẻ. Người làm cha nên cổ vũ con tự biết khắc phục khó khăn, kiên trì để con tự làm, cho dù con có quấy khóc thế nào cũng không được mềm lòng, thỏa hiệp. Nếu người cha dùng tình cảm để xử lí mọi việc, thì sẽ chỉ làm tăng thêm sự yếu đuối, lo sợ cho trẻ. 4. Hãy tạo cho trẻ cơ hội tự làm mọi việc Trẻ muốn bê cơm, chúng ta nên cho trẻ bê và chú ý để trẻ không bị bỏng; trẻ muốn lau bát hãy cho trẻ lau dù biết trẻ có thể làm vỡ; trẻ muốn quét nhà hãy đưa chổi cho trẻ quét. Sự lệch lạc và thiếu đầy đủ của việc giáo dục vỡ lòng về lao động trong gia đình là nguyên nhân quan trọng khiến trẻ hình thành thói quen lười biếng. https://thuviensach.vn Có một số phụ huynh nói với con rằng:“Con mà không chăm chỉ học hành, sau này sẽ không làm nên trò trống gì, chỉ làm người quét rác, làm công nhân thôi”. Vậy là trong tiềm thức của trẻ, trẻ luôn nghĩ rằng công việc lao động chân tay là công việc không vinh quang - “Nên để người khác phục vụ mình, chứ không nên để mình đi phục vụ người khác”. Ở trường mầm non, các cô giáo sẽ dạy trẻ một số việc đơn giản như tự xúc cơm ăn, tự mặc quần áo, kê ghế gọn gàng, rửa đồ chơi sạch sẽ... Về nhà, trẻ cũng muốn tự làm một số việc, nhưng các ông bố bà mẹ lại nói:“Ra chỗ khác, con thì biết làm gì chứ? Ở đây chỉ làm vướng thêm, ra ngoài chơi đi!”; mà không biết rằng, câu nói đó đã làm tổn thương hứng thú lao động của trẻ. Rất nhiều phụ huynh cho rằng, nhiệm vụ duy nhất của trẻ là học, chỉ cần học giỏi thì mọi thứ sẽ tốt. Nên thường dạy con:“Chỉ cần con học giỏi, thì không phải làm gì hết”. Nhiều gia đình kinh tế khá giả, nhà có người giúp việc, trẻ quen với việc cơm bưng nước rót, nên tưởng rằng chỉ cần bỏ tiền ra là sẽ không phải làm gì hết. Có một số trẻ đi học thì bỏ tiền ra thuê người khác làm bài tập hộ, về nhà thì chẳng biết làm gì dù là việc nhỏ nhặt như rửa bát, giặt quần áo nhỏ. Tóm lại, không ai sinh ra đã biết làm mọi việc, các bậc cha mẹ không nên vì quá yêu chiều con mà làm thay con tất cả; cũng không nên cho rằng con còn nhỏ không cho con cơ hội tự mình làm; càng không nên vì con làm quá chậm, làm không tốt mà vội vàng cướp đi cơ hội tự làm của con. 5. Lợi ích khi để trẻ tham gia lao động Lao động là “môn học bắt buộc với trẻ”. Lao động không chỉ bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm của trẻ với xã hội, giúp trẻ tránh được những thói quen xấu như “chán ghét lao động”, “hay ăn lười làm”, mà còn giúp trẻ giữ được mối quan hệ tốt đẹp với người khác. Điều này đã được các chuyên gia giáo dục trong và ngoài nước công nhận. Các chuyên gia cho rằng nên cho trẻ tham gia lao động càng sớm càng tốt. Đặc biệt là khi trẻ mới manh nha muốn tự làm mọi việc, các vị phụ huynh nhất định phải chớp thời cơ cổ vũ trẻ, hướng dẫn trẻ, cho dù trẻ làm không tốt cũng không sao. Vì cuộc sống sau này của trẻ, cha mẹ nhất định phải bồi dưỡng thói quen lao động cho trẻ ngay https://thuviensach.vn từ nhỏ, cho trẻ cơ hội thể hiện bản thân mình, để trẻ học cách tự làm những việc trong khả năng của mình và thường xuyên được làm những công việc đó. Hãy để trẻ được cảm nhận niềm vui của sự trưởng thành trong lao động. Nếm trải sự gian khổ Nếu ví trẻ với một bông hoa tươi trong lồng kính và một cây tùng trong rừng núi thì bạn hi vọng mai sau con mình sẽ trở thành bông hoa hay cây tùng? Hiện nay gia đình có một con chiếm tỉ lệ cao, nhiều bậc phụ huynh coi con mình là viên ngọc minh châu, cẩn thận bao bọc che chở con. Họ quan niệm dẫu mình chịu đói cũng phải để con được ăn no, dẫu mình mệt mỏi, vất vả cũng không để con phải chịu khổ... Họ cố gắng đáp ứng những yêu cầu của con. Trên đời không cha mẹ nào lại không thương yêu con. Yêu con là thiên tính của cha mẹ, nhưng vì yêu con mà lại chỉ để con quanh quẩn trong vòng quay tình thương ấm áp của mình, cản trở cá tính của con phát triển, hạn chế tính độc lập trong nhân cách của con; thì đó không phải là tình yêu đúng đắn. Có một đoạn băng của người Nhật Bản ghi lại cuộc sống của loài cáo cáo như sau: Cáo mẹ chăm sóc cáo con rất chu đáo. Khi cáo con lớn lên, cáo mẹ gần như phát điên muốn chúng ra khỏi ngôi nhà. Lúc đầu, cáo con không muốn rời xa ngôi nhà ấm áp của mình, nhưng cáo mẹ không cho chúng vào nhà, cáo mẹ vừa cắn vừa đuổi, bắt chúng phải đi. Cuối cùng chúng đành phải cắp đuôi chạy vào rừng, bắt đầu cuộc sống tự lập. Cáo mẹ có vẻ lạnh lùng tàn nhẫn, nhưng cáo mẹ muốn con mình phải học cách tự lao động để kiếm ăn, như vậy mới có thể sinh tồn. Lúc chưa làm cha tôi đã từng nghĩ, sau này có con, tôi phải để con không phải chịu khổ nhiều như tôi. Sau này, trong quá trình giáo dục Y Y, tôi mới hiểu được mọi việc đều thuận buồm xuôi gió chỉ tồn tại trong lời cầu chúc của cha mẹ. Khi trẻ trưởng thành bước ra xã hội, thì việc đối mặt với khó khăn trắc trở là điều không thể tránh khỏi. “Cuộc sống hoàn mỹ” của thời ấu thơ sẽ khiến trẻ trở nên yếu ớt, không biết ứng phó với tình thế khó khăn, thậm chí còn bị đánh bại. https://thuviensach.vn Phải biết chịu gian khổ mới có thể trưởng thành. Hãy cho trẻ cơ hội trải nghiệm những đắng cay ngọt bùi trong cuộc sống, để trẻ rèn luyện ý chí, độc lập suy nghĩ và bồi dưỡng khả năng sống tự lập của trẻ. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Thất bại là mẹ thành công Y Y đi học khá sớm, lại vượt cấp, khi con học lớp ba, trường tổ chức Hội khỏe Phù Đổng, mặc dù nhỏ nhất lớp nhưng ý muốn tham gia của Y Y vô cùng mãnh liệt. Cho dù trong lòng tôi biết rõ khi tham gia, khả năng con sẽ thất bại đạt đến 90%, đó cũng sẽ là một cú sốc lớn với con, nhưng tôi vẫn tích cực ủng hộ con, âm thầm làm công tác tư tưởng, xin với cô chủ nhiệm để con được tham gia. Sau đó, Y Y được đại diện tham gia môn nhảy xa và chạy bộ 60m. Trước những đối thủ cao hơn con một cái đầu, cho dù nỗ lực đến đâu, Y Y cũng khó có thể giành thắng lợi. Môn thi đầu tiên kết thúc, con rơm rớm nước mắt; khi cả hai môn kết thúc, nhìn người khác đứng trên bục nhận thưởng con òa khóc rất to. Về đến nhà Y Y sà vào lòng tôi khóc. Tôi xoa đầu con an ủi:“Cha biết con đã nỗ lực rất nhiều, tuy thành tích của con không tốt bằng người khác, nhưng với cha con là người giỏi nhất. Chỉ cần con có tinh thần không sợ thất bại thì sau này chiến thắng nhất định sẽ thuộc về con”. Nghe tôi nói vậy, Y Y lau nước mắt và cười. Tôi biết, cú sốc lần này giúp con hiểu được thế nào là thất bại và học được cách làm thế nào để đối mặt với thất bại. Đây là sự thu hoạch vô cùng lớn của con và cũng là điều mà tôi mong con đạt được. Y Y đã trưởng thành và lớn lên trong những lần thất bại như vậy. 2. Chịu đựng gian khổ là một năng lực Từ đầu thập niên 90 của thế kỉ trước, khi cuộc Đọ sức trại hè(*) trên thảo nguyên Nội Mông Cổ bắt đầu, một loạt các chương trình lấy chủ đề là bồi dưỡng cho trẻ khả năng chịu đựng gian khổ mọc lên như nấm. Lúc đầu còn mới mẻ, vẫn mang ý nghĩa “chịu đựng gian khổ”; sau này không biết tại sao lại trở thành du lịch, nghỉ mát, khi đi thì gói to gói nhỏ, cả nhà lên đường, khi về thì tươi cười rạng rỡ, mặt mày hớn hở; người lớn hỏi một đằng “Thế nào? Mệt không? Đói https://thuviensach.vn không?”, trẻ con trả lời một nẻo:“Quá vui, quá đã, quá khủng luôn!”. ____________ (*) Đọ sức trại hè là hoạt động hè dành cho các thanh thiếu niên Trung Quốc, nhằm mục đích rèn luyện khả năng sinh tồn, tự lập của trẻ. Hoạt động này được tổ chức lần đầu vào tháng 8 năm 1992 tại vùng thảo nguyên rộng lớn của Nội Mông Cổ. Điều này khiến tôi nhớ lại chuyện mười mấy năm trước tôi đưa hơn 20 sinh viên Tây An, Thượng Hải, Hồng Kông đi khảo sát ở miền Tây Trung Quốc. Hơn mười ngày tiếp xúc, tôi cảm nhận được rõ ràng năng lực chịu đựng gian khổ của sinh viên Hồng Kông tốt hơn các sinh viên còn lại; những sinh viên từ Tây An, Thượng Hải tuy hoàn cảnh gia đình khó khăn hơn sinh viên Hồng Kông, nhưng lại yếu ớt hơn, ngại khó ngại khổ hơn. Khi ở cao nguyên Thanh Tạng, chúng tôi đã gặp một cô bé 17 tuổi người Nhật Bản. Cô bé này một mình đến Trung Quốc thám hiểm, cô đeo một chiếc ba lô to nặng trên lưng nhưng vẫn kiên trì leo núi. Những nam sinh viên người Trung Quốc hơn 20 tuổi cũng không thể đọ sức nổi với cô bé gầy yếu này. Chịu đựng gian khổ là một loại năng lực sinh tồn quan trọng của con người. Khả năng chịu đựng gian khổ càng cao, thì không gian tồn tại càng lớn. Để trẻ được trải nghiệm thử thách, khó khăn ngay từ tấm bé thực sự là một hành động sáng suốt, có tầm nhìn xa. Môi trường giáo dục như thế nào sẽ tạo nên con người như thế ấy, tư tưởng của người cha lớn chừng nào thì tư tưởng của người con cũng sẽ bay xa chừng ấy, cho nên phải để trẻ trưởng thành trong gian khổ. Tại sao lại nói:“Từ xưa đến nay các anh tài đều có xuất thân nghèo khổ, đều phải khổ luyện mới có thể trở thành anh tài?”. Bởi người giàu luôn muốn gì được nấy, tất cả những gì có thể dùng tiền mua được thì họ đều có. Nhưng người nghèo thì chẳng có gì cả, nếu muốn có thì phải nỗ lực kiếm tiền, phải trải qua mọi gian khổ mới có thể có được. Cho nên, những người chưa nếm trải gian khổ khi đối mặt với thử thách sẽ không biết phải vượt qua thế nào. Ngược lại, họ có thể dũng cảm đối mặt với mọi đổi thay, để vượt lên tất cả. Cũng có thể nói, chỉ có những đứa trẻ được nếm đủ mọi đắng cay ngọt bùi mới biết được nếu trong vị đắng có thêm một chút ngọt thì hương vị sẽ ngon hơn nhiều. Nếu như gia đình bạn khá giả thì cũng đừng quên cho con nếm trải đủ mọi hương vị của cuộc sống, cho con những bông hoa tươi đồng thời cũng nhớ nhắc con phẩm chất tinh thần của cây https://thuviensach.vn thông cao quý. Nếu điều kiện kinh tế gia đình bạn bình thường thì cũng đừng quên cho con thường xuyên nếm mùi gian khổ. Các bậc phụ huynh hãy nhớ, cùng với việc cho trẻ một cuộc sống hạnh phúc, phải nhớ rèn luyện tính độc lập tự cường của trẻ. Đời người có rất nhiều trắc trở, tương lai thế nào không ai có thể đoán trước được. Một ngày mới, một năm mới, một cuộc đời mới, thành công, mạnh khỏe hay xui xẻo cũng không ai đoán biết. Vậy nên, để trẻ có một tương lai tươi sáng, thì hôm nay hãy để trẻ nếm trải hết mọi đắng cay ngọt bùi, để trẻ được trải nghiệm với mọi hoàn cảnh xấu, lớn lên trẻ nhất định sẽ giỏi giang, nhất định sẽ trở thành người xuất sắc nhất trong xã hội. Sự mạo hiểm đúng mức cần được cổ vũ Không trải qua vô số lần mạo hiểm, nhân loại không thể từ hình thức sống nguyên thủy ăn tươi nuốt sống tiến lên cuộc sống văn minh hiện đại, ngồi phòng lạnh, thưởng thức hương vị đậm đà của cà phê như hiện nay. Mạo hiểm gắn liền với sự trưởng thành của tôi, thử nghĩ xem nếu không có ba lần mạo hiểm bỏ trốn thì một người chỉ đi học sáu năm như tôi làm sao có được ngày hôm nay? Mạo hiểm thực chất là một trạng thái tâm lí tích cực, là tinh thần can đảm đối mặt với mọi thử thách trong cuộc sống. Trong cuộc sống, những người dám mạo hiểm chắc chắn là những người tự tin, hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu của bản thân. Một người có tri thức, chưa chắc có thể đi xa; nhưng một người tự tin và có tinh thần mạo hiểm, thì có thể đi khắp chốn. Giáo dục gia đình với phương châm là bảo vệ, truyền thụ, dạy bảo khuyên răn có từ rất lâu đời. Biểu hiện cụ thể của phương pháp giáo dục này khác nhau, nhưng nói chung đều có xu hướng chung là bao bọc trẻ quá mức. Có một ví dụ tiêu biểu như sau: Trẻ con Mĩ rất thích trò trượt băng, hình ảnh những đứa trẻ trượt băng va vào nhau trên vỉa hè, trên quảng trường, trên các bậc thềm cao khiến người lớn rất lo ngại về sự an toàn của chúng. Điều thú vị là trong số đó, có rất ít những đứa trẻ mang dòng máu Trung Quốc. Tại sao vậy? Trượt băng đâu thể làm khó những đứa trẻ Trung Quốc, nhưng trò chơi này cần lòng dũng cảm, bởi nó có tính nguy hiểm nhất định. Đối với những đứa trẻ Trung Quốc đây là một thử thách. Suy cho cùng là do ý thức truyền thống, rất nhiều người cha người mẹ Trung Quốc cho rằng trò chơi này quá mạo hiểm, rất dễ ngã gãy chân tay, nên không khuyến khích trẻ tham gia. Tuy trò chơi này là một thử https://thuviensach.vn thách để rèn luyện tinh thần dũng cảm của trẻ, nhưng người cha người mẹ Trung Quốc cho rằng nó không đáng, vì không an toàn. Cách nghĩ của họ đã ảnh hưởng rất lớn đến trẻ, khiến trẻ chùn bước, không muốn tham gia. Bảo vệ thân thể quá mức sẽ dẫn đến sự nhút nhát trong tính cách của trẻ. Sự tổn hại đến nhân cách nghiêm trọng hơn rất nhiều so với những vết thương ngoài da. Vết thương ngoài da sẽ khỏi, nhưng tính cách yếu đuối thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều được. Đương nhiên người lớn không thể tùy tiện khuyến khích trẻ mạo hiểm, mà cần có giới hạn. Các bậc phụ huynh hãy khuyến khích con mình tích cực tham gia vào những môn thể thao có tính thử thách, bồi dưỡng lòng dũng cảm, sự tự tin và tinh thần mạo hiểm, điều này rất có ích cho sự phát triển sau này của trẻ. Thành công và mạo hiểm luôn đi liền với nhau, những gì đạt được là kết quả của sự dám nghĩ, dám làm, dám mạo hiểm. Đại đa số chúng ta đều không dám mạo hiểm, bởi xã hội vẫn chưa có cái nhìn khoan dung đối với sự thất bại. Mạo hiểm thành công khiến người khác ghen tị, mạo hiểm thất bại khiến người khác chê cười, đây là hiện thực tàn khốc. Không trải qua vô số lần mạo hiểm, nhân loại không thể từ hình thức sống nguyên thủy ăn tươi nuốt sống tiến lên cuộc sống văn minh hiện đại, ngồi trong phòng lạnh, thưởng thức hương vị đậm đà của cà phê như hiện nay. Tục ngữ có câu:“Có chí làm quan, có gan làm giàu”. Những người cẩn thận quá sẽ không làm được việc lớn. Trong sự nghiệp, trong kinh doanh buôn bán, nếu không mạo hiểm thì không thể có thành quả lớn. Một loạt các phát kiến của nhân loại như: Sự chuyển động quay của các thiên thể của Copernicus(*), mô hình kết cấu nguyên tử của Rutherford(**), sự phát hiện và khai hoang lục địa mới... đều bắt nguồn từ sự mạo hiểm. ___________ (*) Nicolaus Copernicus (1473-1543) là một nhà thiên văn học người Ba Lan. Ông nổi tiếng https://thuviensach.vn với sự phát triển thuyết nhật tâm (mặt trời nằm ở trung tâm của vũ trụ) của mình, đây được coi là giả thuyết khoa học quan trọng nhất trong lịch sử. Nó đã đánh dấu bước chuyển sang thiên văn học hiện đại và từ đó là khoa học hiện đại, khuyến khích các nhà thiên văn trẻ, các nhà khoa học và các học giả có thái độ hoài nghi với những giáo điều đã tồn tại từ trước. (**) Ernest Rutherford (1871-1937) là một nhà vật lí người New Zealand hoạt động trong lĩnh vực phóng xạ và cấu tạo nguyên tử. Ông được coi là “cha đẻ” của ngành vật lí hạt nhân. Con tôm hùm lột xác là để có một chiếc vỏ bảo vệ vững chắc hơn. Một người cả ngày sống dưới bóng của người khác sẽ bị hạn chế sự phát triển của bản thân mình. Không muốn mạo hiểm và tốn thời gian vào việc đi tìm nơi ẩn náu, thì vĩnh viễn chỉ có thể là một con cua kí sinh mà thôi. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Động viên để trẻ tự tin Chúng ta nên thường xuyên động viên trẻ:“Con thật cừ; con rất khỏe; con có thể làm được một số việc đấy”. Đặc biệt là khi trẻ thử những thứ mới, dù biết con sẽ không thành công nhưng những người cha cũng đừng quên cổ vũ trẻ. Cổ vũ trẻ mạo hiểm không đồng nghĩa với việc để trẻ làm liều. Với những người thành công, tiền đề của sự mạo hiểm chính là hiểu rõ khả năng thành công. Trước khi quyết định mạo hiểm, họ không hỏi tỉ lệ thành công, mà luôn hỏi tỉ lệ thất bại. Với họ, không có thứ gọi là mạo hiểm mù quáng, bởi đặt cược càng nhiều, tổn thất càng lớn, khoảng cách đến thành công càng xa. Trước khi trẻ bước những bước đi đầu tiên, hãy giúp trẻ suy xét kĩ tình hình. Lòng tin là quan trọng, nhưng thành công lại dựa vào kế hoạch. Khi trẻ có kế hoạch mạo hiểm, bạn nên hỏi trẻ: “Tình huống nào sẽ xảy ra sai sót? Cần chuẩn bị những gì để tránh những sai sót? Khi kế hoạch thất bại, tình huống xấu nhất có thể xảy ra là gì?”. Nếu bạn cho trẻ cơ hội nói với bạn quyết định thực hiện bước đầu tiên của trẻ, bạn sẽ cảm thấy yên tâm hơn rất nhiều. Chờ đợi mù quáng đồng nghĩa với việc bỏ qua cơ hội thành công, chỉ cần bạn học được cách mạo hiểm đúng lúc và chịu khó suy nghĩ, thành công sẽ đến với bạn! https://thuviensach.vn 2. Để trẻ tự làm Nửa thế kỉ trước, Đào Hành Tri(*) đã chỉ ra rằng: Sự kì diệu trong giáo dục trẻ nằm ở chỗ tin tưởng và giải phóng trẻ. Chúng ta cũng có thể khái quát câu này thành “tán thưởng và tin tưởng trẻ”. Người làm cha không nên hỏi:“Con làm được không?”, hoặc nói:“Việc này con không làm được, đợi khi nào con lớn đã”. Bởi những câu nói như vậy rất dễ hủy hoại sự tự tin của trẻ, khiến trẻ nghi ngờ về khả năng của mình. Khi trẻ hào hứng làm một việc gì đó, ngoài đảm bảo an toàn , các ông bố bà mẹ hãy cho trẻ một không gian tự do thoải mái để trẻ tự do phát huy, dũng cảm làm những việc mà trẻ muốn. ____________ (*) Đào Hành Tri (1891-1946), người huyện Thiệp tỉnh An Huy. Ông là một chiến sĩ yêu nước vĩ đại, đồng thời là nhà tư tưởng, nhà giáo dục lớn của Trung Quốc. Tôi luôn có ý thức cho con tôi cơ hội tự lập, nhiều khi còn bị bạn bè cho là “mạo hiểm”. Trong bài văn Chuyến đi bằng tàu hỏa trong tác phẩm Niềm vui của Phạm Khương Quốc Nhất, con tôi đã viết: Để rèn cho tôi khả năng tự lập, khi tôi 7 tuổi, 8 tuổi và 10 tuổi, cha đã cho tôi cơ hội tự đi xe buýt, xe ô tô đường dài và đi máy bay. Sau 10 tuổi, tôi có thể đi chơi bằng tàu hỏa. Tiết Thanh minh năm 2009, vì bận việc nên cha không thể về quê cúng tổ, thế là nhiệm vụ vinh quang và khó khăn này được giao cho tôi. Tôi cũng bắt đầu một sự thử nghiệm mới với chuyến đi này. Buổi sáng ngày 2 tháng 4, tôi bắt xe buýt số 275 đến ga Trường Xuân, rồi cùng đoàn người đi vào nơi soát vé. Sau khi người soát vé cắt cuống vé, cuộc hành trình của tôi bắt đầu. Kế hoạch ban đầu là tôi tự về nhưng giữa đường tôi lại gặp ông Bảy cũng về quê cúng tổ. Vậy là kế hoạch tự đi tàu hỏa về nội của tôi đã tan vỡ, không còn cách nào khác, đành phải chờ chuyến quay lại. https://thuviensach.vn Sau khi hoàn thành mọi công việc cúng tổ, theo kế hoạch ngày 4 tháng 4 tôi sẽ trở lại Trường Xuân. Sáng sớm hôm đó, khi tôi vẫn đang chập chờn trong những giấc mơ, thì láng máng nghe thấy bà nội nói với ông Bảy:“Cảnh Tài (tên của ông Bảy), tôi thật sự không yên tâm, ga tàu đông đúc như vậy, loại người nào cũng có, nhỡ xảy ra chuyện gì thì sao? Hay là ông đưa cháu ra ga”. Nghe thấy câu này tôi lập tức hiểu ra nội đang nói đến tôi. “Không cần đưa con ra ga đâu ạ!”. Tôi lơ mơ thét lên. “Cháu còn nhỏ, liệu có đi được không?”, ông Bảy hỏi tôi. Tôi có chút không đồng tình, nói:“Còn nhỏ thì làm sao ạ? Hơn nữa cháu cũng không còn nhỏ nữa!”. “Được! Đứa trẻ này có chí khí” , ông Bảy khen ngợi tôi. Tôi biết nội không vui, không muốn để tôi tự về vì nội sợ tôi gặp nguy hiểm. Nhưng tôi vẫn giữ vững quan điểm của mình. Sau bữa sáng, khi biết tôi tự về Trường Xuân, mọi người đều không yên tâm, muốn đưa tôi ra ga. Tôi thuyết phục mãi, cuối cùng nội và mọi người cũng đồng ý để tôi tự về. Từ nhà nội ra phố huyện khoảng 20km, phải đi qua một đoạn đường đất, đường đá và một đoạn đường nhựa; nếu trời không mưa thì hàng ngày đều có xe đi lại. Đến trưa tôi bắt đầu xuất phát dưới sự dặn dò của nội và mọi người. Hỏi thăm đường từ bến xe ô tô, cuối cùng tôi cũng đến được ga tàu. Ga nhỏ nhưng đông đúc, tôi xếp hàng mua vé, rất nhanh trong tay tôi đã có tấm vé tự mua - chuyến K704, xuất phát từ Cáp Nhĩ Tân đến Thanh Đảo, 13:02 sẽ về đến ga Phù Dư, ba phút sau thì khởi hành. Vừa đọc tấm vé, thì bên tai vang lên câu nói:“Chuyến tàu 704 đi Thanh Đảo chuẩn bị soát vé”. Qua cửa soát vé đến trạm đầu tiên. Đoàn tàu ầm ầm tiến lại, tôi bước lên toa số 12. Bởi ga Phù Dư là một ga nhỏ, rất ít hành khách xuất phát từ ga này, nên vé mà tôi mua là vé đứng. Vì không muốn bị mệt nên sau khi lên tàu, tôi lập tức đi tìm chỗ ngồi. May mà đồ đạc mang theo cũng không nhiều, nên tôi có thể dễ dàng di chuyển từ toa 12 lên toa 17, cuối cùng cũng tìm được chỗ. Tàu chuyển bánh, tôi mở cuốn “Người đọc” mang theo, say mê đọc. Đọc sách trên tàu thật là https://thuviensach.vn mệt, đọc được một lát mắt tôi đã cay xè. Tôi cất sách đi, nghe mọi người nói chuyện. Ngồi gần tôi là một chị ngoài 20 tuổi, nghe chị ấy nói hình như chị ấy vừa tốt nghiệp đại học đang tìm việc. Chị ấy kêu ca công việc bây giờ thật khó tìm, mãi mà vẫn chưa tìm được công việc phù hợp, ngày trước chỉ nghe tivi nói tìm việc rất khó, bây giờ tôi mới thật sự cảm nhận được. Thời gian trôi qua thật nhanh. Khi giọng nói ngọt ngào của chị nhân viên vang lên:“Đoàn tàu chuẩn bị đến ga Trường Xuân, quý khách vui lòng kiểm tra lại tư trang hành lí mang theo, tránh để quên trên tàu”, tôi mới nghĩ ra: Tôi đã về đến nhà. Hành khách xuống ở ga Trường Xuân rất đông, nhưng đại đa số đều ra ở cửa Nam, chỉ có tôi và một số ít người ra ở cửa Bắc. Sau đó tôi bắt xe buýt 243 về nhà. Khi về đến nhà, mở cửa ra, tôi mới thở phào nhẹ nhõm. Chuyến đi này đã cho tôi biết rất nhiều thứ mang tên “lần đầu tiên” và nó khiến tôi trưởng thành lên rất nhiều. Trẻ từ lúc cần bao bọc, chở che, chăm sóc cho đến khi có thể sống tự lập là một quá trình rất dài. Trong quá trình này, người làm cha nhất định không được bao bọc và chăm sóc con quá mức, mà phải có ý thức cho con cơ hội độc lập tự chủ. Chỉ có để trẻ tự làm, tự nghĩ, tự nỗ lực thì trẻ mới có thể dần hình thành quan điểm tự lập; có thể dùng kinh nghiệm phong phú và ý chí kiên cường của mình để đối mặt với mọi thử thách trong tương lai. Cuộc đời không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió, khó khăn, thử thách chính là sự kích thích giúp trẻ trưởng thành. Để trẻ “mạo hiểm rèn luyện” sẽ giúp trẻ hình thành tính kiên trì, độ nhanh nhạy, tính linh hoạt, sự hài hòa, sự dẻo dai và năng lực thích nghi với xã hội; giúp trẻ hình thành thói quen khi gặp khó khăn thì phải bình tĩnh nghĩ cách giải quyết. Chính vì vậy, những người cha nên có ý thức để trẻ “mạo hiểm rèn luyện”. Học cách tự cứu mình trong tình huống nguy hiểm Đồng thời với việc buông tay để trẻ tự mạo hiểm khám phá cuộc sống, chúng ta hãy nhắc trẻ chú ý đến những nguy hiểm đang rình rập xung quanh, dạy chúng phải có ý thức tự cứu mình trong những tình huống nguy hiểm, có như vậy trẻ mới có thể trưởng thành khỏe mạnh. Dạy trẻ đối phó, biết tự cứu mình khi gặp nguy hiểm là bài học không thể thiếu trong giáo dục https://thuviensach.vn gia đình. Nó không chỉ bồi dưỡng cho trẻ khả năng tự cứu sống bản thân, mà nó còn bồi dưỡng ý thức phòng bị và tinh thần trách nhiệm với xã hội. Bài học này phải được dạy từ khi trẻ còn nhỏ. Ví dụ như chúng ta dạy trẻ rằng khi gặp hỏa hoạn, trẻ phải hô to để báo cảnh sát, khi đã thoát ra ngoài thì phải kêu to để người khác thoát ra theo. Nghĩa là chúng ta chỉ dạy cho trẻ kĩ năng thoát thân, mà không được để trẻ tham gia hoạt động cứu hỏa, không cổ vũ trẻ làm anh hùng cứu hỏa. Dạy trẻ những kiến thức phòng tránh tai nạn, tự cứu bản thân khi gặp nguy hiểm. Ví dụ khi đi trên các phương tiện công cộng như xe buýt, xe khách phải chú ý quan sát vị trí “cửa thoát hiểm”; khi đi trong thang máy, phải chú ý nút bấm báo xảy ra sự cố. Những kiến thức này được tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng. Dạy cho trẻ những điều này có thể nâng cao ý thức phòng chống tai nạn của trẻ. Mấy hôm trước, một người bạn của tôi đến nhà họ hàng chơi, bất chợt nghe thấy tiếng trẻ con kêu cứu ầm ĩ bên ngoài, liền vội chạy ra xem. Thì ra nhà hàng xóm vì có việc gấp vội đi ra ngoài nên quên tắt bếp gas, lúc đó chỉ có một bé gái khoảng 12, 13 tuổi ở nhà. Khi bếp gas bùng lên, bé gái đó sợ đến nỗi chẳng biết làm thế nào, chỉ biết quỳ xuống đất kêu khóc. May có anh bạn đến chơi phát hiện ra liền gọi người đến dập lửa. Báo Đô thị Giang Nam ra ngày 4 tháng 4 năm 2008 đã đưa tin: Một buổi chiều sau khi tan học, hai cậu bé khoảng 8 tuổi ở Nam Cương gặp một người phụ nữ lạ mặt ở cổng trường. Người này nói cho mỗi em 50 tệ, rồi còn mua rất nhiều đồ ăn vặt cho hai em và đưa hai em đi chơi. Hai cậu bé này đi theo người phụ nữ lạ mặt đến gần An Xưởng, Giang Tây. Tình cờ một người bạn của cha mẹ hai đứa trẻ bắt gặp, người này liền báo ngay cho cha mẹ chúng. Khi cảnh sát được báo tin, người phụ nữ buôn bán trẻ em này ngay lập tức bị bắt. Số liệu thống kê cho thấy, ở Trung Quốc, những tai họa ngoài ý muốn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thương vong của trẻ dưới 14 tuổi. Các nhà chức trách cho biết, có thể tránh được khoảng 80% những trường hợp tử vong ngoài ý muốn nhờ những biện pháp dự phòng và xử lí kịp thời trong nguy cấp. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Dạy trẻ học cách phân biệt lời dụ dỗ Thường ngày các bậc cha mẹ nên dạy trẻ cảnh giác với những người lạ hỏi đường hoặc nhờ tìm đồ bị mất, bởi đây là hai cách chủ yếu mà các phần tử dụ dỗ lừa gạt trẻ em thường sử dụng. Có https://thuviensach.vn trường hợp kẻ xấu vờ quen trẻ, gọi được tên của trẻ (thực ra hắn có thể nhìn thấy tên của trẻ thêu trên đồng phục hoặc khi theo dõi nghe thấy người khác gọi tên trẻ như vậy); cũng có kẻ gian tự xưng là nhân viên phòng cháy chữa cháy để lừa trẻ. Vì vậy, ta nên nói với con rằng bất kì ai, kể cả cảnh sát hay nhân viên cứu hỏa, khi chưa được người giám hộ của trẻ cho phép thì không thể đưa chúng đi. 2. Dạy trẻ không chỉ đề phòng người lạ Các bậc cha mẹ thường dặn con:“Không được nói chuyện với người lạ”. Trẻ chưa chắc đã hiểu được chính xác thế nào là người lạ. Nếu cho trẻ vẽ khuôn mặt của người lạ, trẻ sẽ vẽ ra một khuôn mặt rất đáng sợ. Thực ra những kẻ muốn xâm hại trẻ thường có khuôn mặt rất hòa nhã thân thiện. Theo điều tra, trong số những kẻ tình nghi có liên quan đến tội xâm phạm tình dục trẻ em thì có đến 90% là người mà trẻ quen. Các phụ huynh nên nhắc con gái không được một mình đi ra ngoài hoặc đi với người khác giới ra bất cứ chỗ nào. 3. Dạy trẻ biết cách hô to kêu cứu Trẻ nhỏ yếu ớt cho nên không thể chống cự được với những kẻ xâm hại, vì thế không cần dạy trẻ dùng chân tay để phản kháng, mà phải dạy trẻ cách thu hút sự chú ý của những người xung quanh để nhận được sự cứu giúp. Ví dụ như hô hoán:“Cứu tôi với! Ông ấy không phải là cha của tôi”, hoặc nếu đi xe đạp thì có thể dùng xe đạp làm vật bảo vệ, đồng thời phải hô to kêu cứu. 4. Nói với trẻ những người có thể giúp đỡ trẻ rất nhiều Gặp phiền phức phải báo cảnh sát là kiến thức cơ bản nhất, nhưng chỉ như vậy thôi thì chưa đủ, bởi có thể cảnh sát không ở gần đó. Vì vậy, bạn nên cho trẻ biết trẻ có thể cầu cứu những nhân viên làm việc ở những địa điểm gần đó như công viên, nơi mua sắm, rạp chiếu phim... thêm một cơ hội là thêm một hi vọng. Khi Y Y 4, 5 tuổi, có một chuyện đã xảy ra như sau: Hôm đó, tôi đưa Y Y đến Trùng Khánh - con phố tấp nập nhất của thành phố Trường Xuân - dạo chơi. Đi được vài bước, tôi thấy con dừng lại trước một hàng kem, nhìn ánh mắt của con là tôi https://thuviensach.vn biết, con muốn mua kem. Vốn định mua cho con, nhưng quan sát thấy cửa hàng này không được vệ sinh, nên tôi nói:“Mình đến cửa hàng phía trước mua nhé!”. Tôi kéo tay con đi. Con hất tay tôi ra, bĩu môi có vẻ không vui. Lúc này người bán hàng không ngớt mời chào, nên con càng không chịu rời bước. Bình thường Y Y rất thích nghe tôi giảng giải, nên tôi nói nhỏ với con:“Kem ở đây không sạch, chúng ta đi chỗ khác mua”. Không ngờ con không nghe, đòi mua kem ở cửa hàng này bằng được. Tôi đành phải nói với con thông điệp cuối cùng:“Con không đi thì cha đi đây”. Một là, theo phương châm giáo dục của tôi, trong những tình huống như thế này nhất quyết không được thỏa hiệp với con; hai là, tôi cũng muốn thử khả năng phản ứng và năng lực giải quyết sự việc của con. Cho nên tôi giả vờ rất tức giận, bước đi thật nhanh. Đi được vài bước, tôi ngoảnh đầu nhìn lại, con vẫn ấm ức đứng ở chỗ cũ không chịu đi. Đi thêm vài bước vẫn thấy con như vậy. Xem ra con đang muốn thi gan với tôi, thế là tôi tiếp tục đi về phía trước, bởi vì tôi biết ánh mắt con vẫn dõi theo tôi. Đi được khoảng 100m, tôi dừng lại, cho con thời gian, để con nghĩ ra vấn đề rồi con sẽ tự đi theo. Nhưng trong một phút lơ là, nhìn lại thì đã không thấy con đâu nữa. Tôi hoảng hốt vội quay lại tìm con. Cách cửa hàng kem 20m, tôi nghe thấy tiếng con khóc. Theo tiếng khóc, tôi nhìn thấy mấy nhân viên tại cửa hàng thuốc bên cạnh hàng kem đang vây quanh con tôi, vừa dỗ dành vừa hỏi: “Cháu sao vậy?”. Con tôi khóc to trả lời:“Cháu lạc mất cha của cháu rồi”. Có hai nhân viên không nhịn được cười, một nhân viên lấy giấy lau nước mắt cho con, rồi hỏi:“Cha cháu tên gì? Nhà cháu ở đâu?”. Con chỉ biết khóc, không nói thêm được gì. “Số điện thoại nhà cháu là bao nhiêu? Số điện thoại của cha mẹ cháu thế nào?”. Cuối cùng con cũng đọc ra được một số điện thoại. Một nhân viên ngay lập tức đến quầy, vừa bấm số thì tôi vội bước vào, ngay lập tức Y Y lao vào lòng tôi... 5. Lắng nghe con tâm sự Trong cuộc sống hàng ngày, cha mẹ thường xuyên chuyện trò tâm sự với con. Nếu trẻ thấy không hài lòng về ai đó, cha mẹ không được chỉ nói đơn giản là:“Con không được nói xấu người khác”, mà phải cùng trẻ phân tích, như vậy trẻ mới cảm thấy thoải mái. Khi trẻ gặp https://thuviensach.vn chuyện gì không vừa ý, hoặc có người nào đó quấy rối trẻ, trẻ thường tâm sự với người mà trẻ tin tưởng nhất. Bằng cách này, trẻ có thể giảm bớt áp lực, giảm bớt tâm lí sợ hãi, đồng thời nhờ đó kẻ xấu có thể kịp thời bị trừng trị. 6. Tăng khả năng tự bảo vệ, tự cứu bản thân của trẻ thông qua các trò chơi và các buổi diễn tập Khi được cha mẹ chỉ dạy những phương pháp tự cứu mình, trẻ có thể ghi nhớ ngay lúc đó, nhưng sau một thời gian trẻ sẽ quên. Cách duy nhất giúp trẻ nắm vững các kĩ năng được dạy là thông qua các trò chơi và các buổi diễn tập. Trong các trò chơi ở nhà, người cha nên tạo ra những tình huống có thể phát sinh, đặt câu hỏi cho trẻ, kiểm tra năng lực phản ứng của trẻ, đồng thời dạy trẻ cách giữ liên lạc giữa cha và con. Cha mẹ có thể dạy cho trẻ một số phương pháp ứng phó với tình huống nguy cấp như sau: (1) Nói với trẻ rằng khi bị lạc ở nơi công cộng có ba cách để giải quyết: Thứ nhất, nếu nơi bị lạc gần nhà, con có thể tự mình về nhà, sau đó đứng đợi cha mẹ ở cửa, không được chạy lung tung. Thứ hai, không được tùy tiện nói với người lạ là mình bị lạc, con phải tìm nhân viên cảnh sát mặc quân phục để nhờ họ giúp đỡ. Thứ ba, đứng nguyên ở chỗ bị lạc, cha mẹ nhất định sẽ tìm thấy con. (2) Nói với trẻ rằng khi ở nhà một mình, không được tùy tiện mở cửa cho người lạ, mà trước hết phải hỏi rõ người gõ cửa là ai. Dù người đó nói là chính cha mẹ nhờ họ đến đón, thì con cũng không được mở cửa. Khi cần thiết có thể gọi điện cho cha mẹ hoặc hàng xóm nói có người lạ bấm chuông và nhờ họ sang giúp. (3) Dạy trẻ rằng trên đường đi bộ về nhà, nếu có người theo dõi thì phải chạy đến những nơi đông người như cửa hàng, ngã tư đường. Không được tùy tiện chạy vào nhà hoang hay ngõ vắng. Nếu biết lúc này ở nhà không có ai thì có thể tạm thời không về nhà mà sang nhà hàng xóm chơi. https://thuviensach.vn (4) Nếu gặp hỏa hoạn, đầu tiên phải gọi điện cho cảnh sát phòng cháy chữa cháy, sau đó mở to cửa sổ hô lớn “Có cháy” để thu hút sự chú ý của hàng xóm và người qua đường. Tiếp đó lấy khăn ướt bịt mũi và nằm xuống đất đợi nhân viên cứu hộ đến giải cứu. Nếu thấy cửa phòng nóng lên, có nghĩa là bên ngoài đang cháy lớn, mở cửa ra sẽ nguy hiểm, lúc đó hãy dùng vải ướt che cửa hoặc lấy nước giội vào cửa để ngăn lửa, kéo dài thời gian chờ người đến cứu. (5) Dạy trẻ nhớ địa chỉ và số điện thoại của nhà, dạy trẻ cách dùng điện thoại và các số điện thoại gọi khi nguy cấp, như cứu hỏa, cấp cứu, cảnh sát… Nguy hiểm luôn vây quanh cuộc sống của chúng ta. Đồng thời với việc để trẻ khám phá cuộc sống, để trẻ mạo hiểm, hãy nhớ nhắc trẻ để ý đến những nguy hiểm luôn tiềm tàng, dạy trẻ những kiến thức tự cứu mình trong nguy hiểm, giúp trẻ phát triển an toàn, khỏe mạnh. Giáo dục thử thách là điều không thể thiếu Rất nhiều trẻ suốt ngày ủ rũ, không thấy thoải mái vì cha mẹ không mua cho một loại đồ chơi nào đó, ngược lại cũng có những trẻ có thể tìm thấy niềm vui trong một loại đồ chơi khác. Những trẻ lạc quan không phải không biết buồn, mà chúng nhanh chóng tìm thấy lối thoát từ trong nỗi buồn đó. Hiện nay, sự nuông chiều quá mức của người lớn khiến rất nhiều trẻ có những nhược điểm như dựa dẫm, ỷ lại, yếu ớt, ích kỉ. Nếu cha mẹ không kịp thời tiến hành giáo dục để khắc phục những nhược điểm trên cho trẻ, thì tương lai trẻ khó có thể đứng vững trong xã hội. Giáo dục thử thách nghĩa là dưới sự chỉ đạo của tư tưởng giáo dục đúng đắn, căn cứ vào sự phát triển tâm sinh lí của trẻ và yêu cầu của giáo dục, tạo ra hoặc tận dụng một tình huống nào đó để đặt những câu hỏi khó bắt trẻ phải tự giải quyết; từ đó giúp trẻ dần hình thành khả năng chịu đựng gian khổ, khả năng thích ứng với môi trường, bồi dưỡng ý chí kiên cường vươn lên trong khó khăn. Đây chính là những phẩm chất tính cách và tố chất tốt đẹp, giúp trẻ thích nghi tốt hơn với môi trường xã hội. Muốn đạt được những mục đích như trên, người cha nên dựa vào đặc điểm lứa tuổi của con, kết hợp với đặc điểm môi trường sống hàng ngày, kiên trì bền bỉ dẫn dắt từng bước trong quá trình tiến hành giáo dục thử thách đối với trẻ. Trong quá trình “giáo dục thử thách”, bạn nên https://thuviensach.vn bồi dưỡng cho trẻ khả năng đạt được hạnh phúc từ nhiều phương diện. Rất nhiều trẻ cả ngày ủ rũ, không vui vì cha mẹ không mua cho một loại đồ chơi nào đó, ngược lại cũng có vô số trẻ dễ dàng tìm thấy niềm vui trong một loại đồ chơi khác. Những trẻ lạc quan không phải là không có nỗi buồn, mà chúng nhanh chóng tìm thấy lối thoát từ trong nỗi buồn đó. “Giáo dục thử thách” cho trẻ năng lực tìm thấy hạnh phúc từ chính nội tâm của trẻ. Như vậy, dù phải đối mặt với bất kì thử thách nào trẻ đều có thể lạc quan, bình tĩnh giải quyết. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Buông tay để trẻ làm những việc trẻ có thể làm Khi trẻ ngã, nếu không nghiêm trọng, thì chúng ta hãy cổ vũ để trẻ tự đứng dậy, chứ không nên vội vàng chạy đến nâng trẻ dậy; nếu trẻ muốn chơi đồ chơi, bạn nên khuyến khích trẻ tự mình đi lấy, và cũng nên động viên trẻ tự mặc quần áo. Tuyệt đối không để trẻ có cuộc sống cơm bưng nước rót, mà phải để trẻ học cách tự mình đối mặt với tất cả những khó khăn, trở ngại trong cuộc sống. 2. Tôi luyện ý chí của trẻ trong giới hạn cho phép Có thể tôi luyện ý chí của trẻ bằng những cách như sau: động viên trẻ dậy sớm tập thể dục vào mùa đông, để rèn luyện ý chí và nghị lực chống lại cái rét; khuyến khích trẻ làm một số việc nhà trong khả năng của trẻ; tận dụng kì nghỉ đưa trẻ đi dã ngoại, leo núi, đi dạo trong công viên... để trẻ cảm nhận được sự mệt mỏi, sự gian khổ, những đắng cay ngọt bùi của cuộc sống; từ đó giúp trẻ rèn luyện thử thách trong mọi hoàn cảnh. 3. Thực hiện giáo dục thử thách thông qua các phương thức như phê bình, mắng mỏ… Hiện nay có một số trẻ thông minh lanh lợi, do cha mẹ thường nhường trẻ thắng trong các loại trò chơi, trẻ làm gì cũng khen ngợi trẻ giỏi nhất, dẫn đến trẻ mắc chứng kiêu ngạo hiếu thắng, tự cao tự đại; nếu bị phê bình liền cảm thấy buồn tủi, phiền não hoặc mất đi niềm tin. Vì thế biết cách phê bình, chỉ ra nhược điểm và thiếu sót của trẻ là việc làm cần thiết. Ví dụ, trong các hoạt động, trò chơi không nhất định lần nào cũng để trẻ làm chủ trò; trong các cuộc thi cũng không nhất định phải nghĩ mọi cách để trẻ thắng. Khi trẻ mắc lỗi phải kịp thời có biện pháp https://thuviensach.vn trừng phạt hợp lí, giúp trẻ có cảm giác tiếp nhận thử thách, học cách tự điều tiết bản thân. 4. Tận dụng đời sống hiện thực, nâng cao khả năng sống tự lập của trẻ Chuyên gia giáo dục người Mĩ cho rằng cha mẹ đóng vai trò rất quan trọng trong việc bồi dưỡng khả năng độc lập giải quyết sự việc và khả năng đối mặt với thử thách của trẻ. Cách giáo dục trẻ của người Mĩ rất đáng để chúng ta học tập. Ngay từ nhỏ trẻ em Mĩ đã phải ở phòng riêng, tự mình hoạt động, rèn luyện năng lực sống tự lập. Tóm lại, chúng ta nên giao cho trẻ làm những công việc nhà như quét dọn nhà cửa, mua đồ giúp cha mẹ... từ khi trẻ còn nhỏ. Nếu trẻ gặp khó khăn trở ngại, cha mẹ nên yêu cầu trẻ tự giải quyết, nhờ đó trẻ sẽ trưởng thành hơn, năng lực tự làm mọi việc cũng được nâng cao hơn. 5. Có ý thức tạo ra khó khăn giúp trẻ bồi dưỡng khả năng đối mặt Trên con đường trưởng thành, trẻ khó có thể tránh được những khó khăn. Nếu bình thường mọi việc đối với trẻ đều thuận lợi, thì khi gặp khó khăn, trẻ sẽ lúng túng, lo lắng, không biết phải giải quyết thế nào, dễ dẫn đến thất bại. Chính vì vậy, trong cuộc sống hàng ngày cũng như trong công việc học tập, các bậc cha mẹ hãy có ý thức tạo ra một số trở ngại để trẻ đối mặt, nhằm bồi dưỡng khả năng phân tích, giải quyết vấn đề cho trẻ. Khi tạo ra trở ngại, chúng ta phải chú ý tính dự phòng và tính trọng điểm trong giáo dục thử thách, có thể tổ chức các hoạt động mang tính trở ngại một cách có mục đích. Đồng thời các bậc cha mẹ phải chú ý tới đặc điểm lứa tuổi của trẻ, chú ý tạo ra mức khó khăn để yêu cầu trẻ phải thực sự nỗ lực mới có thể khắc phục được. Ví dụ những vật trẻ muốn nhưng không thể lấy được, thì người lớn không được lấy ngay cho trẻ, mà phải để trẻ động não nghĩ cách trước. Người cha nên có ý thức tạo ra những khó khăn trở ngại trong cuộc sống hàng ngày, trong các trò chơi của trẻ; không nên tìm mọi cách thỏa mãn yêu cầu của trẻ, mà nên học tập phương pháp giáo dục của Nhật Bản, Pháp, nghĩ ra mọi cách như: đưa trẻ đi leo núi dã ngoại, cho trẻ tự mình đi nhặt củi, định kì để trẻ sống ở những nơi khó khăn gian khổ… để rèn luyện bản lĩnh tự lo liệu cuộc sống của trẻ, bồi dưỡng ý thức kiên cường và khả năng khắc phục khó khăn của trẻ. 6. Động viên trẻ khắc phục khó khăn, bồi dưỡng lòng dũng cảm vượt qua mọi thử thách của trẻ Một số trẻ khi gặp khó khăn thường có những phản ứng rất tiêu cực như chán nản, trốn tránh, https://thuviensach.vn rút lui. Muốn thay đổi điều này thì nhất định phải dạy trẻ biết dũng cảm đối mặt với khó khăn. Ví dụ, khi leo núi, trẻ sợ độ cao, sợ trượt ngã thì bạn có thể động viên trẻ:“Đừng sợ! Con có thể leo được! Ngã cũng không sao cả! Con rất dũng cảm cơ mà!”. Rất nhiều bé gái sợ đi thăng bằng trên miếng gỗ, sợ bơi; lúc này bạn nên nói với bé rằng:“Đừng sợ! Nhất định con sẽ làm được”. Mỗi khi vượt qua trở ngại, trẻ sẽ được tăng thêm dũng khí, kích thích nguyện vọng chiến thắng khó khăn của trẻ, tâm lí sợ hãi sẽ biến mất, lòng tự tin được nhân lên, trẻ sẽ nói với bản thân rằng:“Mình có thể làm được”, “Mình có thể”. Người giỏi dạy con chính là người có phương pháp giáo dục con đúng đắn ngay từ khi con còn nhỏ. Ngay từ khi Y Y bi bô học nói, tôi đã không nuông chiều, không dung túng con. Dù rất thương yêu con, nhưng khi đáng “giận”, tôi quyết không mềm lòng, nhất là trên phương diện bồi dưỡng ý thức tự lập và khả năng ứng phó với khó khăn của con, tôi càng kiên quyết đến cùng. Khi Y Y chập chững biết đi, không ít lần con bị ngã. Lần nào ngã, con cũng khóc rất to. Tôi hiểu con khóc là vì đau, đồng thời cũng là để thu hút sự chú ý, muốn có người đến nâng dậy. Chính vì vậy, nếu biết con không gặp trở ngại gì lớn, thì tôi thường sẽ không đến đỡ con. Tôi nói với con rằng, những việc mình có thể làm thì phải tự làm, không được hơi một tí là nhờ người khác giúp. Thực ra, khi thấy con nằm sấp trên mặt đất khóc, tôi cũng rất đau lòng, cũng muốn bế con dậy, ôm con vào lòng dỗ dành. Nhưng tôi thường kiềm chế bản thân, khi con khóc, tôi vờ như không nghe thấy. Thấy cha không có ý định đến nâng mình dậy, con cũng chỉ khóc vài tiếng rồi tự mình đứng lên. Tôi nhớ có lần, Y Y chạy vấp phải một hòn đá, bị ngã rất đau. Tôi định nâng con dậy, nhưng nghĩ lại, tôi kiềm chế cảm xúc của mình, đến bên nhẹ nhàng động viên con:“Công chúa của cha, con tự đứng dậy được mà!”. Cuối cùng con cũng tự đứng lên. Nhìn kĩ thì thấy đầu gối của con bị trầy xước, chảy máu. Lúc đó, tôi rất xót con. Nhưng thấy vẻ mặt đầy nghị lực của con, tôi cảm thấy “sự nhẫn tâm” của tôi cũng đáng. Tôi tin rằng qua việc này, sức chịu đựng thử thách của con sẽ được tăng lên. Bạn tôi nói tôi quá nhẫn tâm, mọi người nói tôi lập dị. Bởi trong khi các bậc cha mẹ khác luôn nghĩ cách để con mình đi trên con đường bằng phẳng, tránh chông gai; thì tôi lại “đào hố” dưới chân con, nghĩ cách tạo ra trở ngại cho con. Nhưng nhìn thấy Y Y ngày một kiên cường, tự lập và rộng lượng, tôi cảm thấy mình “đào hố” cũng đáng. https://thuviensach.vn Đương nhiên, tiến hành giáo dục thử thách đối với trẻ cũng phải có mức độ, nếu không sẽ rất phản khoa học. Để trẻ chiến thắng khó khăn không phải chuyện một sớm một chiều có thể làm được, cũng không phải cứ dồn hết tâm sức thì sẽ thành, vấn đề mấu chốt là thuận theo tự nhiên, thuận theo quy luật phát triển của trẻ Tóm lại:“Anh hùng xưa nay đều trưởng thành trong gian khổ”. Trẻ buộc phải trải qua khó khăn để khôn lớn. Trong cuộc sống, trở ngại khó khăn nào cũng đều có ý nghĩa của nó. “Nghịch cảnh là trường đại học tốt nhất”. Câu nói này đã trở thành sự tổng kết kinh nghiệm chung của những người thành công. Không qua mưa gió thì làm sao thấy được cầu vồng? Nếu muốn trẻ nhìn thấy cầu vồng, thì hãy cho trẻ trải qua mưa gió. Phương pháp học tập quan trọng hơn điều kiện học tập Do tuổi còn nhỏ, khả năng tự điều khiển bản thân, tự cân đối kế hoạch của trẻ rất kém, vì thế việc cha cùng con bàn bạc đưa ra kế hoạch học tập trong từng giai đoạn là vô cùng cần thiết. Học tập là một loại hoạt động nhận thức phức tạp chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố. Tự lựa chọn cho mình một phương pháp học tập hiệu quả nhất là một việc không hề dễ dàng với trẻ; điều này không chỉ phụ thuộc vào sự tìm tòi của chính bản thân trẻ, sự hướng dẫn của thầy cô giáo, mà còn cần sự tham gia của các bậc phụ huynh. Bởi cha mẹ là người hiểu sở thích và cá tính của con mình hơn bất kì ai, đồng thời cha mẹ có thể tham gia vào quá trình học tập của trẻ. Việc bồi dưỡng những thói quen học tập tốt để nâng cao thành tích học tập của trẻ phải trở thành một mắt xích quan trọng trong giáo dục gia đình. Nhà sinh lí học nổi tiếng người Pháp, Claude Bernard (1813-1878) đã từng nói:“Phương pháp tốt có thể giúp chúng ta phát huy tài năng và tư chất vốn có, còn phương pháp ngu ngốc có thể ngăn cản sự phát huy của tài năng”. Đã từng có một người cha đến trung tâm tâm lí tâm sự với tôi rằng:“Từ khi con còn nhỏ cho đến lúc con học hết lớp 4, chúng tôi đều trang bị cho con những điều kiện học tập tốt nhất, từ máy tập đọc cho đến máy vi tính, thậm chí còn thuê cả gia sư kèm con học, con tôi cũng rất cố https://thuviensach.vn gắng, thức khuya học bài; nhưng thành tích của cháu lại không hề tiến bộ. Thật sự không biết vì sao?”. Sau khi tìm hiểu cụ thể tình hình học tập của cháu bé, tôi trả lời:“Vấn đề là ở phương pháp học tập. Đối với trường hợp của cháu, phương pháp còn quan trọng hơn máy tập đọc, máy tính hay gia sư”. Học thuộc lòng một cách máy móc có thể giúp trẻ nắm vững một lượng thông tin kiến thức, hình thành một số kĩ năng; nhưng nếu cứ học như vậy thì không ổn. Bởi, một là, phương pháp này quá đơn thuần, không linh hoạt khiến việc học tập trở nên khô khan, nhàm chán, lâu dần trẻ sẽ mất đi hứng thú học tập; hai là, phương pháp này không chỉ làm tăng gánh nặng học tập và áp lực học tập cho trẻ, mà quan trọng nhất là những kiến thức mà trẻ được tiếp thu như vậy sẽ trở thành những kiến thức chết, vì trẻ không thể vận dụng được vào thực tế cuộc sống. Ví dụ một đứa trẻ có thể cộng trừ nhân chia thông thạo, nhưng khi người cha bảo trẻ tính toán sổ ghi chép mua bán trong gia đình thì trẻ tính rất mơ hồ. Vậy, thực chất trẻ đã nắm chắc kiến thức tính toán cộng trừ nhân chia hay chưa? Chính vì vậy, trong quá trình hướng dẫn trẻ học tập, việc đầu tiên không phải là dạy trẻ nhớ được bao nhiêu điều, mà phải dạy trẻ có phương pháp học tập khoa học, coi trọng việc bồi dưỡng hứng thú học tập, động lực học tập và năng lực học tập cho trẻ. Khi Y Y bắt đầu biết nhận thức, chúng tôi đã phải đi đường vòng. Lúc đầu, vợ tôi rất hăng hái dạy con đọc thuộc hết bài thơ Đường này đến bài Tống từ(*) khác, rồi dạy con nhận biết rất nhiều chữ... Sau đó tôi đã kịp thời thay đổi tư tưởng giáo dục kiểu tích lũy thông tin đơn thuần này, dần dần bồi dưỡng năng lực học tập của con, dạy con phương pháp học tập. ____________ (*) Tống từ (Thể từ đời Tống). Từ là một thể thể loại văn chương gần giống với Thơ mới của Việt Nam và Thơ Bậc thang của Pháp. Từ có nguồn gốc từ rất xa xưa ở Trung Quốc và đến cuối đời Đường thì đã phát triển khá mạnh, sang đến đời Tống thì đã được hoàn thiện về âm luật và phát triển rực rỡ. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Giúp trẻ xác định mục tiêu học tập đúng đắn https://thuviensach.vn Phải làm cho trẻ hiểu, mục đích của việc học tập không phải là để ứng phó với thi cử, mà là để có kiến thức phục vụ cho sự phát triển sau này của bản thân. Trên cơ sở này, khi đã có mục tiêu học tập, thì mới tràn đầy động lực để học tập. Có người đã so sánh một con lừa bị buộc vào cái cối xay quay cả ngày với một con ngựa đi vạn dặm thỉnh kinh. Quãng đường mà con lừa và con ngựa đi là bằng nhau bởi mỗi ngày cả hai con đều bước số bước bằng nhau. Trong khi con ngựa xác định mục tiêu rõ ràng, nên hàng ngày cứ thế tiến về phía trước; thì con lừa cả ngày cứ đi quanh cái cối xay, mãi mãi cũng không thể thoát ra khỏi nơi chật hẹp đó. Học vì thi cử, thì cũng giống như con lừa bị bịt mắt quay quanh cái cối xay; học vì muốn có kiến thức để phát triển bản thân, thì sẽ giống như con ngựa lấy được chân kinh. Hết tiểu học, tôi rời ghế nhà trường, tham gia quân ngũ, cảm nhận được nỗi khổ vì trình độ văn hóa thấp của mình, tôi xác định mục tiêu tự học xóa mù chữ. Ba năm trong quân ngũ, ngày nào tôi cũng học, tự tích lũy trang bị kiến thức cho mình. Trong khi đó đại bộ phận các chiến sĩ đều tiêu tốn thời gian một cách vô ích, hết nghĩa vụ trở về quê hương, trước khi nhập ngũ làm cái gì thì vẫn làm cái đấy, gần như không có sự tiến bộ và thu hoạch nào. Qua đó, tôi cảm nhận sâu sắc rằng, điều đầu tiên trong học tập là phải xác định mục tiêu rõ ràng và khoa học. Hiện tại, trong suy nghĩ của Y Y, viết văn không phải là để nhận được lời khen và điểm cao, mà là để diễn đạt tư tưởng của mình một cách tự nhiên; học tiếng Anh là để sau này có thể đọc tiếng Anh trôi chảy và dùng tiếng Anh để giao tiếp; học toán là để nâng cao khả năng tính toán, rèn luyện tính tỉ mỉ trong tư duy và giải quyết những vấn đề liên quan đến toán học thường gặp trong cuộc sống hàng ngày... Trong mắt Y Y, học tập là một việc vô cùng có ích với bản thân, cũng là một việc rất vui, vì thế Y Y luôn hăng say và đam mê học tập. 2. Bồi dưỡng cho trẻ thói quen học tập khoa học Khi phỏng vấn những người đạt giải thưởng Nobel, người ta thường đặt câu hỏi:“Đạt giải Nobel, người đầu tiên ngài muốn cảm ơn là ai?”. Ai cũng nhắc đến thầy cô mình, đặc biệt là các cô giáo ở trường mầm non và cha mẹ của mình. Bởi vì cha mẹ là “người thầy vỡ lòng” và các cô giáo ở trường mầm non là người đã bồi dưỡng cho họ những thói quen như giữ vệ sinh, lễ phép với mọi người, chân thật dũng cảm, tự giải quyết việc của mình, biết sai phải sửa... Những thói quen này là tài sản vô giá, giúp họ bước đến bục thành công. https://thuviensach.vn Do tuổi còn nhỏ, khả năng tự điều khiển bản thân, tự cân đối kế hoạch của trẻ rất kém, vì thế người cha cùng trẻ bàn bạc đưa ra kế hoạch học tập trong từng giai đoạn là việc làm vô cùng cần thiết. Hàng ngày ôn tập nội dung gì, đi ngủ và thức dậy lúc mấy giờ, làm việc đó khi nào, thời gian nghỉ ra sao, học gì bây giờ… đều phải lên kế hoạch cụ thể. Ngoài ra, người cha có thể kiểm tra kết quả hoàn thành kế hoạch học tập của con, vừa có thể cùng con đánh giá lại, vừa kịp thời định hướng và đề ra kế hoạch học tập mới trong không khí thoải mái vui vẻ. Người cha tuy không phải là chuyên gia giáo dục, nhưng có thể nắm bắt được tình hình học tập của con thông qua việc cùng con đề ra những phương pháp học tập mới. Thói quen học tập tốt cũng có thể làm cho việc học tập trở nên hiệu quả. Ngày Y Y học tiểu học, tôi nói với con rằng, hàng ngày trước khi đi ngủ con phải soạn sách vở theo thời khóa biểu, để vào cặp sách, cuối cùng kiểm tra lại xem có quên đồ gì thì bỏ vào. Làm xong tất cả những việc này mới được đi ngủ. Hàng ngày Y Y đều kiên trì làm như vậy, dần dần con đã hình thành thói quen. Có lần Y Y vừa soạn sách vở vừa xúc động nói:“Cha dạy con cách này thật là hay, hôm nào đến lớp, con cũng thấy các bạn than vãn không quên cái này thì quên cái khác; còn nữa, học xong một môn, con chỉ cần thò tay vào vị trí cố định trong cặp sách, lấy sách vở cần dùng của môn học tiếp theo, đặt lên bàn là xong. Trong khi các bạn khác phải lật tung cặp mới có thể tìm được đồ cần tìm”. Chỉ là một thói quen rất nhỏ, nhưng Y Y lại thu được rất nhiều ích lợi. Tôi còn hình thành cho con thói quen viết nhật kí, thói quen đọc sách trước khi đi ngủ, thói quen phải đề ra kế hoạch học tập và thói quen tự đánh giá tổng kết ghi chép trong học tập. 3. Tạo điều kiện để trẻ có cơ hội học tập trong thực tiễn Có người vì muốn trở thành nhà diễn thuyết, nên đã mua về rất nhiều sách về lí luận diễn thuyết. Kết quả là anh ta nắm rất rõ lí thuyết, nhưng lại chưa hề thuyết trình một lần nào, cho nên anh ta mãi mãi không thể trở thành một nhà diễn thuyết. Đối với việc học tập, trẻ phải tìm tòi để đạt được những kinh nghiệm và kĩ năng trong cuộc sống thực tiễn, từ đó có thể biến nó thành kinh nghiệm và kĩ năng của chính bản thân mình. https://thuviensach.vn Chỉ biết và ghi nhớ kiến thức là chưa đủ, quan trọng là vận dụng, biến nó trở thành sức mạnh sản xuất. Xét về văn bằng và học vị, thì nhà phát minh Edison(*) không phải là “phần tử tri thức cao cấp”, nhưng những kiến thức mà ông nắm vững là những kiến thức có hiệu quả, có thể linh hoạt áp dụng vào thực tế. _____________ (*) Thomas Alva Edison (1847-1931) là một nhà phát minh và thương nhân đã phát triển rất nhiều thiết bị có ảnh hưởng lớn tới cuộc sống trong thế kỷ XX. Ông là một trong những nhà phát minh đầu tiên ứng dụng các nguyên tắc sản xuất hàng loạt vào quy trình sáng tạo, ông cũng được coi là một trong những nhà phát minh giàu ý tưởng nhất trong lịch sử. Ông sở hữu 1.093 bằng sáng chế tại Hoa Kì, cũng như các bằng sáng chế ở Anh, Pháp, Đức. https://thuviensach.vn Một lần, Edison đưa vỏ thủy tinh của một chiếc bóng đèn cho trợ lí của ông, yêu cầu người trợ lí này tính thể tích của chiếc bóng đèn đó. Vì chiếc bóng đèn không phải là hình tròn, nên người trợ lí này tính cả buổi chiều cũng không ra. Khi Edison trở về, người trợ lí vẫn loay hoay mãi với các công thức dày đặc. Anh ta nhìn Edison với vẻ mặt có lỗi, đồng thời giải thích lí do chưa hoàn thành nhiệm vụ. Ông cười, không nói gì rồi mang chiếc bóng ra vòi, hứng đầy nước rồi đổ vào cốc thủy tinh có hình dạng theo quy tắc, xem thể tích cốc là bao nhiêu thì đó là thể tích của bóng đèn, người trợ lí lúc này mới hiểu ra. Như vậy, kiến thức không phải chỉ là công thức, định lí và những thứ có trong sách vở; kiến thức chính là năng lực vận dụng nó vào trong thực tế của chúng ta. Do đó, hãy để trẻ vận dụng những kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề, đồng thời học tập các kiến thức từ trong thực tiễn. 4. Căn cứ vào đặc điểm của từng trẻ để tiến hành giáo dục, dạy trẻ biết học theo cá tính sở trường của mình Mỗi trẻ là một cá thể độc lập, có những đặc điểm không giống nhau. Cho nên phải tôn trọng cá tính của trẻ, hướng dẫn trẻ học tập theo sở thích cá nhân. Công việc này chỉ có các bậc làm cha làm mẹ mới có thể đảm đương được, bởi đừng bao giờ hi vọng trường học sẽ căn cứ vào đặc điểm của từng trẻ để tiến hành dạy học. Ngày nay cùng với sự phát triển tố chất giáo dục, khẩu hiệu “Lấy học sinh làm trung tâm” ngày càng được kêu gọi mạnh mẽ, nhưng thực ra không một trường học nào ở Trung Quốc có thể thực hiện tốt điều này. Đơn giản là vì một lớp đông thì có đến 60-70 học sinh, ít cũng phải 20-30 học sinh, mà một giáo viên phải dạy từ hai đến ba lớp, thậm chí một ngày phải tiếp xúc với hơn 100 học sinh. Cho dù giáo viên có cố gắng đến mấy thì cũng không thể áp dụng từng phương pháp với từng học sinh. Vì vậy, ở trường trẻ tiếp nhận các nội dung giáo dục nhất quán theo những phương pháp giáo dục như nhau, giống như những sản phẩm được sản xuất hàng loạt trên cùng một dây chuyền của nhà máy. Trên thực tế, mỗi trẻ đều có những sở thích và cá tính riêng, nên hứng thú, sở thích, cá tính trong học tập của từng trẻ cũng khác nhau. Do sự khác biệt này, phương thức học tập của mỗi trẻ cũng không giống nhau. Nhìn chung, hiện nay hầu hết các trường ở Trung Quốc vẫn dạy học https://thuviensach.vn theo phương thức truyền thụ kiến thức, trên lớp cô giảng, học sinh tập trung nghe, về nhà chăm chỉ làm bài tập (chủ yếu là các bài tập trong sách vở), ôn tập để thi giữa kì và cuối kì đạt kết quả tốt. Có thể nói đây là phương thức học tập nhận được sự hưởng ứng rộng lớn của các thầy cô giáo, các học sinh và các bậc phụ huynh. Nhưng phương thức này không phù hợp với tất cả học sinh, bởi thế cùng một giáo viên dạy, cùng một phương thức giáo dục, cùng một tiến độ nhưng tình hình học tập của mỗi học sinh trong cùng một lớp lại khác nhau. Trong lịch sử có rất nhiều nhân vật nổi tiếng, do có sự khác nhau giữa phương thức học tập cá nhân và phương thức giáo dục đồng nhất của nhà trường, cho nên đã gặp phải khó khăn nghiêm trọng trong quá trình học tập. Như cựu thủ tướng Anh Winston Churchill(*) vì nói lắp mà gặp phải khó khăn khi đọc, đã vậy ông còn rất hiếu động cho nên thường bị xếp vào danh sách những học sinh học kém nhất, thậm chí còn bị ép học các lớp chuyên bổ trợ tiếng Anh cho các học sinh yếu kém do trường tổ chức; nhà khoa học nổi tiếng Albert Einstein(**) đã từng bảy lần thi không đạt yêu cầu, giáo viên nói ông chỉ biết nằm mơ giữa ban ngày, không biết học, ở trường, ông là một học sinh không nhận được sự chào đón, bởi thành tích học của ông luôn kém nhất lớp… ____________ (*) Winston Churchill(1874-1965) là một nhà chính trị người Anh, nổi tiếng nhất với cương vị thủ tướng Anh trong thế chiến thứ hai. Ông từng là một người lính, nhà báo, nhà văn, họa sĩ và chính trị gia. Ông được coi là một trong những nhà lãnh đạo quan trọng nhất trong lịch sử Anh và lịch sử thế giới. Ông là thủ tướng Anh duy nhất nhận giải Nobel Văn học và là người đầu tiên được công nhận là Công dân danh dự Hoa Kì. (**) Albert Einstein (1879-1955) được coi là cha đẻ của ngành vật lí hiện đại và là một trong những nhà khoa học có ảnh hưởng lớn nhất của thế kỉ XX. Ông nhận được giải Nobel Vật lí năm 1921. Những học sinh bị đánh giá là kém nhất đó sau này lại trở thành những người thành công có thành tích vượt trội, điều này chứng tỏ họ không hề ngốc nghếch đần độn, mà là do mô hình giáo dục của nhà trường không phù hợp với họ. Nhưng khi họ dùng chính phương thức của mình để học tập thì có thể phát huy sở trường của mình, nhanh chóng lập nên thành tích. https://thuviensach.vn Sự trưởng thành và thành công của Y Y cũng là kết quả của phương pháp giáo dục này. Ngay từ nhỏ con đã biểu hiện tài năng thiên phú về phương diện ngôn ngữ và hứng thú đối với chữ viết, cho nên trong quá trình giáo dục chúng tôi đều có ý thức bồi dưỡng năng lực cho con ở hai phương diện này. Còn các môn học khác, chúng tôi cũng quan sát và tìm hiểu kĩ rồi hướng dẫn con học tập với phương pháp thích hợp, vì vậy hiệu quả học tập của con rất tốt. “Trong tương lai, những người mù chữ sẽ không phải là những người không biết chữ, mà là những người không biết phải học như thế nào”. Tóm lại, người cha phải giúp đỡ trẻ tìm ra phương pháp học tập, trẻ biết cách học, rồi sau đó căn cứ vào đặc điểm sở trường của trẻ để hướng dẫn trẻ một cách khoa học. Kích thích khát vọng ham học hỏi đáng quý Nhiệm vụ của người cha là giúp trẻ học tập, cho dù là trên phương diện nhận thức, tình cảm hay là kĩ năng, người cha đều phải khơi dậy trong trẻ khát vọng ham học hỏi và tính hiếu kì, trẻ mới có thể yêu thích học tập và học tập tốt. Ham học hỏi là bản tính của trẻ. Càng lớn, trẻ càng hỏi nhiều. Cái gì trẻ cũng cảm thấy mới mẻ thú vị, cái gì cũng muốn biết, và trẻ nghĩ rằng cái gì cha mình cũng biết. Từ khi biết nói, trẻ không quan tâm cha có bận hay không, cả ngày cứ quấn lấy cha hỏi những câu hỏi kì quái, thậm chí hỏi những câu mà người lớn cho là không đáng hỏi. Với những câu hỏi của trẻ, người cha nên có thái độ đúng đắn, coi đó là chuyện bình thường. Suy cho cùng, bản tính ham học hỏi của trẻ chính là mầm mống của khát vọng khám phá tri thức. Nếu người cha tích cực bảo vệ, kiên nhẫn giáo dục bồi dưỡng một cách khoa học thì nó sẽ phát triển mạnh mẽ, nếu như bảo vệ không tốt thì sẽ khiến nó suy tàn thậm chí bị hủy hoại. Kích thích khát vọng của trẻ chính là làm biến đổi từ “muốn con học” trở thành “con muốn học”. Nhiệm vụ của người cha là giúp đỡ con học tập, cho dù là trên phương diện nhận thức, tình cảm hay kĩ năng, người cha đều cần phải khơi dậy trong trẻ khát vọng ham học hỏi và tính hiếu kì, có như vậy trẻ mới có thể yêu thích học tập và học tập tốt. Người cha có thể hướng dẫn gợi ý trẻ từ nhiều phương diện để kích thích tính hiếu kì của trẻ, ví dụ kể cho trẻ những câu chuyện về những tấm gương hiếu học, nỗ lực vươn lên, qua đó hun https://thuviensach.vn đúc tư tưởng tình cảm của trẻ hoặc giúp trẻ xác định mục tiêu học tập đúng đắn, làm cho trẻ hiểu được tại sao phải đến trường học tập. Khi tiến hành giáo dục có mục đích trong học tập đối với trẻ thì có thể tập trung từ nhiều góc độ, ví dụ như đối với việc học văn, chúng ta cần giúp trẻ hiểu học văn là để nắm vững công cụ giao tiếp thông qua ngôn ngữ văn tự, đặt nền móng để học tốt các môn học khác. Chỉ khi nào trẻ hiểu được tầm quan trọng của việc học văn, trẻ mới có lòng đam mê đối với văn học và nỗ lực học tốt nó. Các môn học khác cũng như vậy. Khi trẻ 5-6 tuổi, nhu cầu ham học hỏi của trẻ càng mạnh mẽ, lúc này người cha nhất định phải thỏa mãn nhu cầu đó, chỉ có như vậy mới có thể thúc đẩy sự phát triển trí tuệ của trẻ, làm cho trẻ ngày càng thông minh. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Phải cho trẻ học cách tự giải quyết vấn đề Tiêu điểm của cuộc đua trong xã hội tương lai chính là sự tranh đấu về sức mạnh sáng tạo. Để không bị thất bại thì trẻ phải có kiến thức phong phú, có tinh thần sáng tạo, có năng lực tự giải quyết vấn đề. Bởi vậy, dạy trẻ biết cách độc lập suy nghĩ giải quyết vấn đề là rất cần thiết. Người cha không chỉ cổ vũ trẻ tiếp thu tri thức, mà còn phải khuyến khích trẻ tự mình đi tìm đáp án của tri thức. 2. Cho trẻ thấy các hiện tượng trong cuộc sống Các hiện tượng thực tế của cuộc sống thường để lại ấn tượng sâu sắc trong kí ức của trẻ hơn bất kì loại sách hay loại phim giáo dục nào. Ví dụ, cho trẻ nhìn móng tay của chúng qua kính hiển vi, chúng sẽ hiểu được tại sao hàng ngày phải rửa tay trước khi ăn; cho trẻ nhìn thấy những thứ độc hại có trên vỏ bánh mì sẽ hiệu quả hơn giải thích bằng lời; nếu đưa trẻ đi tham quan viện bảo tàng hoặc các viện nghiên cứu khoa học, không nên dẫn trẻ đi theo lộ trình tham quan như quy định, mà hãy để trẻ dẫn đường; như vậy chúng ta sẽ biết trẻ có hứng thú nhất với cái gì. Sự tìm tòi bắt nguồn từ sự ngạc nhiên, nên lập kế hoạch dẫn trẻ đi nhiều nơi, xem nhiều thứ, để https://thuviensach.vn trẻ cảm nhận được sự phức tạp của xã hội; như vậy mới có thể thỏa mãn tính hiếu kì và khát vọng ham học hỏi của trẻ. Các bậc phụ huynh cũng có thể kích thích trí tuệ, năng lực đa chiều của con mình thông qua các trò chơi, để rèn luyện khả năng ghi nhớ, khả năng phản ứng, phát triển ngôn ngữ của trẻ. 3. Phải thường xuyên nói với trẻ về ưu điểm của chúng Mỗi người đều có những sở trường và ưu điểm riêng, quan trọng là phải biết khai quật và liên kết chúng lại với nhau. Có một giáo viên, lần nọ đại khái nói về tố chất tâm lí không tốt của một học sinh, khiến tâm trạng cậu bé này trở nên u ám. Nhưng cha cậu bé đã phân tích tỉ mỉ cặn kẽ để cậu bé hiểu tố chất tâm lí của cậu không có vấn đề gì; đồng thời chỉ ra rất nhiều điểm tốt, cùng những chỗ cậu cần phải thay đổi và nâng cao, từ đó giải phóng sự nghi ngờ trong lòng cậu bé. Trong quá trình giáo dục, phải thường xuyên cung cấp hoặc tạo điều kiện để trẻ có cơ hội đạt được thành công. Ví dụ, đặt những câu hỏi đơn giản để trẻ suy nghĩ, sắp xếp một số công việc trong khả năng để trẻ làm, sẽ khiến trẻ cảm nhận được niềm vui của sự thành công, thỏa mãn lòng tự trọng của trẻ trên phương diện kiến thức, năng lực, khả năng phán đoán. Không được nói với trẻ những lời như “Con là đồ ngốc”, “Con không hiểu, để cha bảo”, người cha phải thể hiện sự khiêm tốn:“Cha nghĩ vấn đề này con biết, con hãy nói cách nghĩ của mình”. Như vậy lòng tự trọng của trẻ được bảo vệ, trẻ sẽ nỗ lực suy nghĩ, tích cực tìm tài liệu, cố gắng giải quyết vấn đề. 4. Phản vấn có tác dụng tăng cường khát vọng ham học hỏi của trẻ Theo tôi quan sát, đối với các câu hỏi tràn đầy sự hiếu kì của trẻ, khi trả lời, những người cha thường có hai kiểu phản ứng: một là, không để ý, trả lời qua loa, ứng phó, thậm chí còn tỏ ra khó chịu, kiểu như “Cha đang bận, ra ngoài chơi đi”, “Ra ngoài, lớn lên con sẽ hiểu”; hai là biết thì nói, chỉ cần con hỏi, liền nhiệt tình trả lời. Cách phản ứng thứ nhất đương nhiên là sai lầm lớn, cần phải tránh. Trẻ đặt câu hỏi chứng tỏ trẻ đang chủ động suy nghĩ, có khát vọng tìm hiểu, người làm cha nên cảm thấy vui đồng thời ủng hộ và khích lệ trẻ. Từ chối trả lời một cách thô bạo hoặc trả lời ứng phó đều có thể hủy https://thuviensach.vn hoại tính hiếu kì muốn khám phá thế giới của trẻ ở các mức độ khác nhau. Cách phản ứng thứ hai được xem là một cách làm đúng đắn, đáng khích lệ, bởi người cha hiểu phải thỏa mãn khát vọng ham học hỏi của trẻ, tận dụng những câu hỏi của trẻ để truyền bá tri thức cho trẻ. Nhưng tôi không tán đồng cách giáo dục khi trẻ hỏi nhất định phải trả lời, bởi cách làm này chỉ làm phong phú kiến thức cho trẻ mà đã bỏ qua, coi thường việc bồi dưỡng năng lực suy nghĩ của trẻ. Khi trẻ nôn nóng muốn biết đáp án, mà chúng ta đưa đáp án ngay cho trẻ, thì lâu dần trẻ sẽ mất đi tính tích cực chủ động suy nghĩ, năng lực tự nhiên suy nghĩ cũng không được rèn luyện. Bởi lúc này, trẻ đã quen “được ăn sẵn”. Tôi cho rằng, trước những câu hỏi của trẻ, cách làm khoa học là không được trả lời ngay, mà phải tận dụng cách hỏi ngược, gợi ý trẻ suy nghĩ những câu hỏi mình đặt ra hoặc là cổ vũ trẻ tự đi tìm đáp án. Cũng không nên vội khen ngợi trẻ, mà hãy chờ khi cuộc thảo luận kết thúc. Những câu nói như “Thú vị thật”, “Cha chưa từng nghĩ như vậy”, có thể khiến trẻ ngày càng chủ động tư duy, tìm tòi, ham khám phá hơn. Lần đầu tiên Y Y ăn vải là lúc con mới hơn 1 tuổi, mới bi bô tập nói. Con cầm quả vải lên cho vào miệng, đột nhiên hỏi tôi:“Hạt của quả này hình gì?”. Tôi cười hỏi lại con:“Con thử nói xem sẽ là hình gì”. Con suy nghĩ và trả lời:“Hình tròn”. Tôi tiếp tục hỏi:“Tại sao?”. “Bởi vì hột quả đào là hình tròn”. “Vậy, nó có màu gì?”. “Ừm... màu hạt quả đào” - Y Y khẳng định như vậy. Tôi lại hỏi:“Có thể là hình khác không? Đây là quả vải, không phải quả đào, sao giống nhau được”. Y Y tỏ vẻ hoài nghi:“Hình vuông, phải không ạ? Dài phải không ạ?”. Cứ vậy, hai cha con đã nói chuyện về vấn đề này rất lâu, tôi kiên quyết không nói cho con biết đáp án. Con nghĩ rất nhiều cách, cuối cùng nói:“Ăn một quả sẽ biết”. Tôi cười:“Được, để xem nó hình gì nhé!”. Từ đầu đến cuối tôi chỉ gợi ý dẫn dắt con, để con tự suy nghĩ đi tìm đáp án, nhờ vậy trí tưởng tượng của con được rèn luyện đầy đủ. Giống như đại đa số các phụ huynh khác, chỉ cần con hỏi, vợ tôi đều rất nhiệt tình trả lời, mặc dù rất nhiều lần tôi đã nhắc cô ấy không nên làm vậy. Hãy nhớ rằng khi trẻ đặt câu hỏi, chúng ta nên có ý thức dừng lại, cho trẻ thời gian suy nghĩ, đừng vội nói với trẻ đáp án ngay. Khi con hỏi những vấn đề tôi không hiểu hoặc không biết cách trả lời, tôi sẽ nói với con rằng sách là thế giới rất kì diệu. Chúng ta có thể tìm thấy đáp án trong những cuốn sách. Có khi con hỏi những vấn đề tôi biết nhưng cũng vờ như không biết. Dần dần, khi gặp vấn đề, con sẽ chủ https://thuviensach.vn động tìm đáp án trong sách vở. Từ đó có thể hình thành thói quen thích đọc sách của con. Trẻ thông minh không thể hiện ở việc trẻ nắm vững bao nhiêu tri thức, mà ở việc trẻ biết suy nghĩ hay không. Vì thế hãy cho trẻ cơ hội suy nghĩ, trẻ mới thực sự trở nên thông minh. Khả năng tưởng tượng quan trọng hơn tri thức Việc giáo dục trẻ phải thuận theo tự nhiên. Trẻ có quyền tự do tưởng tượng. Tôn trọng trí tưởng tượng của trẻ là sự bảo vệ lớn nhất khả năng sáng tạo của trẻ. Khả năng tưởng tượng chính là quá trình não tiến hành gia công cải tạo những biểu tượng đã có, sáng tạo ra những hình tượng mới. Khả năng tưởng tượng là nội hàm bản chất nhất của năng lực sáng tạo, không có khả năng tưởng tượng đồng nghĩa với việc mất đi năng lực sáng tạo. Tất cả những hoạt động sáng tạo đều bắt nguồn từ sự tưởng tượng mang tính sáng tạo. Nền văn minh vật chất và tinh thần của nhân loại chính là sản phẩm của sự kết hợp giữa tư duy sáng tạo và trí tưởng tượng sáng tạo. Thế kỉ XXI là thế kỉ khai phá năng lực sáng tạo của nhân loại, bồi dưỡng trẻ trở thành những nhân tài có phẩm chất sáng tạo. Đây là sứ mệnh lịch sử mà thời đại giao phó cho giáo dục, cho nên phải chắp cánh, kích thích, bồi dưỡng trí tưởng tượng cho trẻ từ rất sớm. Ấu thơ chính là giai đoạn mà khả năng tưởng tượng của con người thể hiện mạnh mẽ nhất, khả năng tưởng tượng của trẻ là cơ sở để trẻ thăm dò và sáng tạo ra các hoạt động. Khả năng tưởng tượng chính là đôi cánh của tư duy, tất cả những trẻ có khả năng tưởng tượng, sáng tạo phong phú đều có tinh thần trách nhiệm và tính hiếu kì, có lòng đam mê nghiên cứu học tập, có ý chí ngoan cường, chăm chỉ lạc quan, có tính tự lập cao. Albert Einstein vĩ đại đã nói:“Khả năng tưởng tượng quan trọng hơn kiến thức”. Đối với trẻ mà nói, tưởng tượng và mơ ước chính là sự hưởng thụ về tinh thần, những trẻ không có khả năng tưởng tượng và niềm mơ ước thật đáng thương. Người làm cha phải bảo vệ đến cùng khả năng tưởng tượng của trẻ. Khi chúng ta phát hiện trẻ có phương thức tư duy khác với mọi người, không được tùy ý trách mắng trẻ, mà phải nghĩ cách động viên trẻ ra sức tưởng tượng. https://thuviensach.vn Những người đã đọc qua hồi kí của Charles Robert Darwin(*) đều có ấn tượng sâu sắc với câu chuyện kể về việc cha của Darwin đã bảo vệ khả năng tưởng tượng của ông như thế nào. Khi còn nhỏ, một lần Darwin nhặt được một viên đá lạ, ông liền nói với các bạn:“Đây là một viên đá quý có thể rất có giá trị”, các bạn cười ầm lên; Darwin không để ý, ông vẫn phát biểu những cách nhìn khác nhau đối với sự vật xung quanh mình. Thầy giáo cho rằng não của ông có vấn đề, nên liền phản ánh chuyện này với cha ông. _____________ (*) Charles Robert Darwin (1809-1882) là một nhà nghiên cứu nổi tiếng trong lĩnh vực tự nhiên học người Anh. Ông là người đã phát hiện và chứng minh rằng mọi loài đều tiến hóa theo thời gian từ những tổ tiên chung qua quá trình chọn lọc tự nhiên. Cha của Darwin liền ra sức tranh luận, ông cho rằng Darwin đang tưởng tượng. Cha Darwin còn cổ vũ Darwin:“Trí tưởng tượng của con rất phong phú. Cha rất tự hào về con”. Sau này Darwin trở thành nhà khoa học nổi tiếng, thuyết tiến hóa do ông đề ra được xây dựng nhờ vào khả năng tưởng tượng khác người của ông. Có thể nói, không có Charles Robert Darwin thì không có “tiến hóa luận” của ngày hôm nay. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Phải chú ý nắm bắt những suy nghĩ mới mẻ của trẻ Ai cũng có khả năng tưởng tượng, chỉ có điều do mức độ được khai phá và bồi dưỡng khác nhau, nên khả năng tưởng tượng của một số người bị hủy hoại, trong khi khả năng tưởng tượng của một số người khác lại được khai thác rất tốt. Trong quá trình giáo dục con trẻ, chúng ta phải chú ý nắm bắt những suy nghĩ mới mẻ của trẻ, đồng thời phải bảo vệ khả năng tưởng tượng của trẻ. Nếu hạn chế khả năng tưởng tượng của trẻ, chúng ta sẽ hủy hoại cá tính đặc biệt của trẻ. Có lần, khi tôi trả lời bạn đọc trên đường dây nóng của báo Đô thị Hồ Nam, một bà mẹ trẻ không có cách nào kết nối được với đường dây nóng, liền trực tiếp lái xe đưa đứa con trai 4 tuổi của mình đến tòa soạn. Cô ấy đã liệt kê với tôi hàng loạt những hành động kì quặc của con. Khi tôi bảo cô ấy nói cụ thể chi tiết, cô ấy kể con xé vụn tờ báo ra, vui mừng hớn hở nói:“Đây là https://thuviensach.vn mì do con làm”. Kết quả đương nhiên là cu cậu không những không được khen ngợi mà còn bị mẹ mắng cho một trận. Tôi nói với người mẹ này là, khi mắng con như vậy, có thể cô đã hủy hoại một nhà phát minh, thậm chí đã hủy hoại người sẽ được nhận giải thưởng Nobel trong tương lai; vì những lời trách mắng đó đã dập tắt những suy nghĩ mới mẻ đáng quý của con trẻ. Trong mắt con trẻ, những mẩu giấy vụn bình thường đó qua lao động đã biến thành “mì”. Trong khi với người lớn đó chỉ là giấy vụn, chỉ thấy không hài lòng vì tờ báo hay bị xé nát; mà không biết rằng hành động đó của con trẻ thể hiện ý thức sáng tạo và khả năng tưởng tượng. Nắm bắt những suy nghĩ mới mẻ, bảo vệ khả năng tưởng tượng của trẻ là việc rất quan trọng. Chúng ta phải nhạy bén, phải phá vỡ lối tư duy bình thường, mới có thể kịp thời nắm bắt những điều mới lạ lóe sáng trong đầu trẻ. Y Y thường có những suy nghĩ mới mẻ mà mọi người không ngờ tới. Ví dụ khi gấp máy bay giấy, lúc đầu con cũng gấp chiếc máy bay giống mọi người, nhưng sau đó con nghĩ: Có thể làm cho chiếc máy bay bay lâu hơn, chậm hạ cánh hơn được không? Rồi con thêm “chiếc dù” - một miếng giấy nhỏ - trên hai cánh của máy bay. Qua vài lần thử nghiệm, cuối cùng chiếc máy bay cũng có thể bay lâu hơn trên không trung và chậm hạ cánh hơn. Y Y càng sáng tạo hơn khi làm ống đựng bút. Nếu bạn nhìn thấy nó, chắc hẳn bạn sẽ cho rằng đó không phải là ống đựng bút, mà là ba người Ấn Độ tí hon. Khi có ý định làm ống đựng bút, Y Y đã ra sức nghĩ xem làm thế nào để ống đựng bút của mình khác với mọi người. Ý nghĩ này rất đáng được khen ngợi. Sau khi nhìn ba chiếc hộp giấy và suy nghĩ một lát, Y Y bắt đầu làm. Con vẽ, cắt, dán, một lát sau đã ra ba hình người. Người thì mặc váy hoa, người thì đội mũ tán rộng, người thì trước ngực đính một chiếc vòng, trông rất dễ thương. Y Y để ba hình người lên bàn học, rồi nói với tôi “Đây là một gia đình, ngày ngày họ phải ở bên nhau”. Qua chuyện này, tôi nhận ra con có trí tưởng tượng phong phú, có tư duy mới mẻ mang tính độc lập, vì vậy tôi đã kịp thời biểu dương, khích lệ con. 2. Để trí tưởng tượng của trẻ cất cánh Trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của trẻ cần được bồi dưỡng. Chúng ta không thể giao https://thuviensach.vn nhiệm vụ này cho các thầy cô giáo, bởi họ không thực sự chú ý đến điều này. Trên lớp cô đặt câu hỏi:“Băng tuyết tan ra sẽ thành gì?”. Không ít học sinh trả lời:“Nước”. Nếu có một học sinh nào đó đứng dậy nói:“Băng tuyết tan ra là mùa xuân”, thì sẽ bị cô cho là sai. Nếu cô hỏi:“Tại sao con mèo rửa mặt?”, mà lũ trẻ đồng thanh đáp:“Vì mèo không bắt được chuột nên thấy xấu hổ”, thì ngay lập tức cũng bị cô phủ định hoàn toàn:“Không đúng, mèo phải rửa mặt là vì trong lông mèo có một chất, khi mặt trời chiếu vào thì sẽ…”. Trên phương diện kiến thức khoa học, thì câu trả lời của trẻ đúng là ngây thơ, buồn cười, không hợp logic; nhưng đó là những câu trả lời giàu trí tưởng tượng, có tính sáng tạo, hợp với logic tư duy của trẻ. Vậy nên, sự phủ định của giáo viên lúc này là không phù hợp. Trí tưởng tượng của trẻ rất phong phú và thần kì nhưng rất nhiều phụ huynh và giáo viên lại không ngừng giới hạn trí tưởng tượng đầy cá tính của trẻ bằng những khuôn mẫu, quy tắc cứng nhắc. Dưới sự trói buộc của quan niệm giáo dục truyền thống, đôi cánh tưởng tượng của trẻ sẽ mất đi sự tự do, dần bị thu hẹp, thoái hóa thậm chí mất đi chức năng. Có một cậu bé khi viết nhật kí rất thích phóng bút tưởng tượng. Cậu rất có hứng thú với kiến - con vật nhỏ nhất và khủng long - con vật to nhất. Trong nhật kí của mình, cậu thường xuyên lấy kiến và khủng long làm nhân vật chính. Dưới ngòi bút của cậu, con kiến nhỏ bé có thể tạo thành một bộ máy, con khủng long to lớn có thể ôm trọn trái đất trong lòng, bảo vệ trái đất không bị các tiểu hành tinh khác xâm chiếm. Chúng ta phải tôn trọng quyền được thỏa sức tưởng tượng của trẻ, chắp cánh cho trí tưởng tượng của trẻ, sau này trẻ mới có thể phát huy đầy đủ tài năng. 3. Không được cấm trẻ nói, phải để trẻ thỏa sức suy nghĩ Khi trẻ nói ra những điều không thực tế, thậm chí là hoang đường, cha mẹ cũng không nên cười hoặc mắng mỏ trẻ:“Con nói linh tinh gì vậy? Con chẳng hiểu gì cả, đi ra ngoài chơi đi!”, mà nên chú ý lắng nghe trẻ nói. Cha mẹ có thể hỏi:“Tại sao con nói thế? Sao con lại nghĩ như vậy?”. Đồng thời còn có thể tận dụng cơ hội để phát triển chủ đề, đào sâu trí tưởng tượng của trẻ. Khi trẻ vẽ ra những bức tranh kì quái, không ra hình thù gì, đầu tiên hãy tìm hiểu và lắng nghe cách nghĩ của trẻ, chứ không nên chỉ trích trẻ:“Con vẽ cái gì mà xấu thế, vẽ loạn hết cả lên rồi! Chả giống chút nào cả!”. Chúng ta không thể lấy tiêu chuẩn “vẽ đẹp vẽ giống” để nhìn nhận https://thuviensach.vn vấn đề, mà phải chú trọng đến trí tượng tượng và khả năng sáng tạo của trẻ. Cho dù trẻ vẽ không giống, nhưng trẻ có cách nghĩ của trẻ, người lớn phải tôn trọng cách nghĩ đó, cổ vũ và kịp thời chỉ bảo trẻ. Thời kì ấu thơ chính là giai đoạn thích hợp nhất để bồi dưỡng trí tưởng tượng của trẻ. Trí tưởng tượng có thể nuôi dưỡng khả năng sáng tạo diệu kì của trẻ. Hay nói cách khác, bất kì sự sáng tạo nào cũng bắt nguồn từ những ý nghĩ ngây thơ kì quái. Các ông bố khi đối diện với những câu trả lời thông minh và trí tưởng tượng phong phú thần kì của trẻ, nên trân trọng, bảo vệ trí tưởng tượng đáng quý ấy như bảo vệ đôi mắt của trẻ. Việc giáo dục trẻ phải thuận theo tự nhiên. Trẻ có quyền tự do tưởng tượng. Tôn trọng trí tưởng tượng của trẻ là sự bảo vệ lớn nhất khả năng sáng tạo của trẻ. Trí tưởng tượng của trẻ đầy vẻ thơ ngây, đa dạng phong phú. Trẻ có thể thường xuyên lấy một cái que nhỏ làm thìa cho búp bê ăn, lấy một cái hộp nhỏ để làm xe đẩy; cũng thường mơ mộng mình có thể bay bổng trên mặt trăng; thường xuyên vẽ hình những cây kem lên cây... Cho dù trẻ có tưởng tượng ra những thứ kì quái thế nào, thì người lớn cũng phải bảo vệ, khích lệ trẻ thỏa sức tưởng tượng. Đồ chơi và trò chơi là cơ sở vật chất để khơi gợi trẻ tưởng tượng. Phải thường xuyên cho trẻ chơi các trò chơi và các đồ chơi khác nhau để thúc đẩy trẻ tưởng tượng, sáng tạo. Ví dụ, một nhóm hình vẽ cũng có thể kích thích trẻ tự do tưởng tượng; từ đó trẻ có thể tạo nên những hình dạng và những vật thể mà trẻ thích. Phải cho trẻ những vật liệu bán thành phẩm, để trẻ tự mình gia công, chế tạo theo trí tưởng tượng của mình. Trong trò chơi, nên gợi ý để trẻ tích cực, chủ động, linh hoạt tưởng tượng. Ví dụ cho trẻ chơi đồ hàng, bạn có thể xoa bụng búp bê rồi nói:“Ôi! Đứa trẻ này sao lại đau bụng thế?”. Lúc đó, trẻ sẽ xoay quanh chủ đề này để triển khai trí tưởng tượng. Những đứa trẻ không có mơ ước và khả năng tưởng tượng là những đứa trẻ không có nhiều hạnh phúc. Làm cha nên bảo vệ trí tưởng tượng của trẻ, động viên trẻ dang rộng đôi cánh tưởng tượng. Yêu thích đọc sách Khi trẻ kể cho chúng ta về niềm vui và thành quả của việc đọc sách, chúng ta nhất định phải thể hiện niềm vui giống trẻ, chia sẻ thành quả của việc đọc sách với trẻ, điều này sẽ làm cho trẻ https://thuviensach.vn có cảm giác thu hoạch, đồng thời có hứng thú với việc đọc sách. Cổ nhân nói:“Đọc vạn quyển sách, đi được vạn dặm”. Nhà triết học nói rằng:“Sách là nấc thang tiến bộ của nhân loại”. Khi con bạn thích đọc sách, con sẽ học được cách yêu thương, con sẽ biết yêu bản thân, yêu mọi người, yêu cuộc đời và yêu thế giới… Đọc sách có thể làm cho con bạn hiểu được mọi thứ. Cũng bởi có duyên với sách, nên một người chỉ học hết lớp sáu như tôi mới có thể trở thành “Tác giả”, “Giảng viên đại học”, “Nhà báo nổi tiếng”, “Người dẫn chương trình”, “Bác sĩ tâm lí”. Nếu như không đọc sách, chắc tôi đã đang làm ruộng ở quê, hoặc đang làm thuê ở thành phố. Đương nhiên tôi không nói làm ruộng hay làm thuê là không tốt, tôi chỉ muốn nói, sách vở giúp tôi trưởng thành, giúp tôi có thể đào sâu hết tiềm năng và phát huy cao độ giá trị của bản thân. Có người đã tiến hành điều tra những đứa trẻ được xếp vào danh sách “Mười thiếu niên tiêu biểu toàn quốc”, và phát hiện những đứa trẻ này có năng lực đọc sách tốt hơn những đứa trẻ khác. Cũng có người đã từng phỏng vấn những người thành công, và thấy rằng khi tổng kết kinh nghiệm thành công, những người này đều nhắc đến lợi ích mà việc đọc sách đã mang lại cho họ… Thủ tướng Ôn Gia Bảo đã từng nói với nhà báo rằng rất nhiều câu thơ mà ông dẫn ra là những gì ông học được từ thời học sinh thông qua việc đọc các tài liệu ngoài giờ lên lớp. Chính vì thế, ông khuyến khích toàn dân đọc sách. Con người không đọc sách sẽ bị số phận trừng phạt, một dân tộc không đọc sách sẽ bị lịch sử trừng phạt. Đọc sách không chỉ là một hoạt động quan trọng trong cuộc đời của mỗi con người, mà còn trở thành phương thức sống của mỗi con người. Một người muốn học thành tài, phương pháp quan trọng là phải khiến đọc sách trở thành thói quen. Bồi dưỡng thói quen thích đọc sách cho trẻ từ nhỏ sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho trẻ trong suốt cuộc đời. Tổ chức Kinh tế thế giới đã từng tiến hành một cuộc điều tra về năng lực đọc của thanh thiếu niên toàn thế giới, kết quả cho thấy, thanh thiếu niên 15 tuổi không thể học được mọi kiến thức và kĩ năng mà sau này trưởng thành họ cần dùng đến trong trường học. Như vậy năng lực đọc chính là cơ sở của việc học tập và là nguồn vốn lớn nhất trong suốt cuộc đời của con người. https://thuviensach.vn Nhưng làm thế nào mới có thể khiến trẻ thích đọc sách, biến việc đọc trở thành phương thức sống của trẻ? Rất nhiều phụ huynh cảm thấy đau đầu khi nói tới vấn đề này. Trong thực tế, chúng ta bắt gặp rất nhiều trẻ không thích đọc sách, thậm chí ghét đọc sách. Đối với chúng, đọc sách là một việc rất khô khan, tẻ nhạt; thời gian rỗi chúng thích xem tivi hay chơi điện tử hơn. Chúng không thể ngồi yên, tập trung để đọc được. Cho nên, bồi dưỡng niềm hứng thú với việc đọc sách của trẻ là một công trình trường kì, cần sự kiên trì và lòng tin. Từ những kinh nghiệm của tôi trong việc hướng dẫn Y Y đọc sách, tôi có thể tổng kết như sau: Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Việc đọc sách phải bắt đầu từ sớm Việc bồi dưỡng niềm hứng thú đọc sách của trẻ bắt đầu càng sớm thì hiệu quả càng cao. Người Do Thái yêu thích đọc sách như yêu chính sinh mạng của mình. Trong gia đình người Do Thái, khi đứa trẻ có thể hiểu được một chút, người mẹ sẽ nhỏ vài giọt mật ong lên trên quyển Kinh Thánh, rồi bảo đứa trẻ liếm những giọt mật trên đó. Ý nghĩa của nghi thức này là: Sách vở là mật ngọt. Đọc sách là một việc rất vui sướng và ngọt ngào, qua đó có thể khơi dậy trong trẻ hứng thú đối với sách vở. Tôi bắt đầu bồi dưỡng hứng thú đọc sách của Y Y ngay từ khi con mới 10 tháng tuổi. Lúc đầu, hàng ngày tôi đều đọc cho con nghe những câu chuyện trên báo ảnh. Báo ảnh có thể coi là đối tượng đọc sớm nhất của con. Mỗi khi tôi mở quyển báo ảnh, dùng tay chỉ cho con những bức ảnh trên quyển báo và kể chuyện cho con nghe, con cũng chỉ trỏ theo, vừa nghe vừa cười. Khi 1,5 tuổi, Y Y bắt đầu nhận mặt chữ. Thế là ngoài xem tranh ra, con bắt đầu hăng say với các con chữ ở bên cạnh. Trong những cuốn sách tôi mua cho con, tranh dần dần ít đi, chữ ngày càng nhiều lên. Sau đó, tôi đưa con đi hiệu sách, dẫn con đến quầy sách thiếu nhi, để con được ngập tràn trong đống sách rực rỡ đủ các sắc màu, dạy con chọn những quyển sách mình yêu thích. Những lúc như vậy, con đều rất hưng phấn, lật mở hết quyển này đến quyển khác, nhìn chằm chằm vào quyển này, nhưng lại thích lấy quyển kia... https://thuviensach.vn Khi Y Y hơn 3 tuổi, con đã có thể nhận được hơn 300 chữ Hán hay dùng, có thể đọc và hiểu được nội dung của những câu chuyện đơn giản. Thế là, dần dần tôi không đọc chuyện cho con nghe nữa, mà dạy con cách tự đọc, sau đó để con kể lại cho chúng tôi nghe. Dưới sự hướng dẫn tỉ mỉ của tôi, Y Y ngày càng có hứng thú với việc đọc sách. Đến khi vào mẫu giáo, trong cặp của con ngoài những sách vở mà khi lên lớp cần dùng, lúc nào cũng có một quyển sách con thích đọc; phần lớn thời gian ở nhà, con dành để đọc những cuốn sách mình yêu thích; khi cùng tôi đi nhà sách hay thư viện con không hề tỏ ra chán nản, cho dù tôi ở trong đấy bao lâu con cũng rất ít đòi ra ngoài, bởi con cũng đang say mê tìm quyển sách mà con thích. 2. Đảm bảo thời gian đọc sách Điều cốt yếu khi đọc sách là phải kiên trì. Nếu như ngày nào cũng dành cho trẻ một chút thời gian đọc sách, dù chỉ khoảng 10 phút mỗi ngày, nhưng tích lũy dần dần sẽ thành một con số khổng lồ. Tôi và Y Y cùng lên kế hoạch cho thời gian biểu nghỉ ngơi trong ngày, thời gian đọc sách cũng có thời gian cố định giống như thời gian xem tivi; ngoài ra trước khi ngủ nửa tiếng cũng là thời gian đọc sách cố định. Vì muốn tranh thủ cho con có nhiều thời gian đọc sách, tôi đã từng đến trường đề nghị với cô giáo và thầy hiệu trưởng giảm bớt bài tập ở nhà của con đi. Bởi theo tôi, trong biển sách rộng lớn vô biên có rất nhiều kiến thức chờ đợi con khám phá, thì cớ gì hàng ngày con lại phải bù đầu vào những bài tập, những câu hỏi cứng nhắc lặp đi lặp lại mà rời xa thế giới tri thức phong phú, vô cùng rộng lớn. 3. Tạo ra bầu không khí đọc sách Một bầu không khí thích hợp mới có thể đảm bảo cho trẻ có tâm trạng vui vẻ, tập trung đọc sách. Cái gọi là “Thư hương môn đệ đa tài tử” chính là không khí đọc sách của gia đình, yếu tố quan trọng để bồi dưỡng nên những bậc tao nhân mặc khách. Nếu cha mẹ là phần tử trí thức, vốn có thói quen đọc sách, tự nhiên con cái cũng có những ảnh hưởng tốt. “Bầu không khí” ở đây bao gồm hai phương diện, thứ nhất là trang thiết bị. Như trên đã nói, trong nhà phải có sách để đọc, trong giới hạn điều kiện kinh tế cho phép, có thể tận dụng mọi https://thuviensach.vn điều kiện để mua càng nhiều sách càng tốt, mà phải đầy đủ các chủng loại như sách bách khoa toàn thư, sách văn học, sách lịch sử, sách địa lí.... Cũng nên chuẩn bị một số sách tra cứu để trẻ có thể tự tra cứu khi không hiểu, hoặc muốn hiểu rõ. Ngoài ra phải có nơi để đọc sách, ví dụ một căn phòng yên tĩnh, một chiếc bàn, một cây đèn... Thử nghĩ xem, nếu như trong nhà ngay cả bàn đọc sách cũng không có thì làm sao trẻ có thể yên tâm đọc sách được. Thứ hai là điều kiện “phần mềm”. Trước hết trong nhà phải có một không gian yên tĩnh để đọc sách. Chúng ta không thể bắt trẻ đọc sách trong khi tivi đang bật to hết cỡ, hoặc trong nhà ồn ào, ầm ĩ với tiếng uống rượu, chơi mạt chược của người lớn được. Tốt nhất các thành viên trong nhà đều phải có thói quen đọc sách, cùng nhau đọc sách hàng ngày, cùng nhau thảo luận những nội dung đọc được. Như vậy trẻ rất dễ chìm đắm trong biển sách vô biên. Khả năng thích nghi của trẻ rất cao, trẻ cũng rất dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh. Muốn trẻ thích đọc sách, đầu tiên bản thân cha mẹ cũng phải thích đọc sách. 4. Thường xuyên đưa con đi hiệu sách Đưa trẻ đi hiệu sách là con đường tốt nhất giúp trẻ tiếp xúc với sách vở. Ngoài ra có thể đưa trẻ đến những nơi như thư viện, hội chợ triển lãm sách... Những địa điểm như vậy không chỉ giúp trẻ cảm nhận được không khí đọc sách say mê, giúp trẻ có thể tìm thấy những cuốn sách hay cho mình; mà khi đến đó, được thưởng thức nâng niu những cuốn sách mới, được cảm nhận mùi thơm của giấy mực, trẻ sẽ vui vẻ. Như vậy, có thể bồi dưỡng tình cảm của trẻ đối với sách. Những năm gần đây, chỉ cần có thời gian là tôi đưa Y Y đi hiệu sách, lên thư viện hoặc là đi hội chợ sách. Dần dần, đến hiệu sách, lên thư viện trở thành sở thích chung của hai cha con tôi. Lúc đầu đi hiệu sách, tôi thường phải đi theo Y Y, quan sát xem con đọc sách gì, khi cần thiết thì hướng dẫn con chọn sách. Bây giờ, bước vào hiệu sách thì cha con tôi mỗi người một nơi, tự tìm những cuốn sách mình thích, rồi đắm chìm trong thế giới riêng của mình. Rất nhiều lần tôi giục con đi ra ngoài vì mệt, nhưng con vẫn tỏ vẻ nuối tiếc:“Đợi con xem xong cuốn sách này đã, được không ạ?”. Lần nào đến hiệu sách chúng tôi cũng chọn mua được những cuốn sách mà mình yêu thích nhất, đem về đọc kĩ. 5. Cảm nhận được niềm vui của việc đọc sách Sở dĩ trẻ thích chơi trò chơi là bởi vì chơi trò chơi làm trẻ thấy vui. Như vậy muốn trẻ thích đọc https://thuviensach.vn sách, cũng phải cho trẻ cơ hội cảm nhận niềm vui khi đọc sách. Bạn có thể đưa trẻ đi tham gia các cuộc thi có hoạt động đọc sách, khi trẻ có một chút thành tích thì phải kịp thời khẳng định... Ngoài ra khi trẻ đang chăm chú đọc sách, chúng ta không được làm phiền trẻ, càng không thể yêu cầu trẻ làm theo sở thích của chúng ta. Điều bạn cần làm là chia sẻ niềm vui niềm hứng thú này, chứ không phải là phá vỡ không khí của trẻ. Ngoài ra, khi trẻ nói với chúng ta niềm vui và sự thu hoạch của trẻ khi đọc sách, bạn phải thể hiện niềm vui giống trẻ, chia sẻ thành quả đọc sách với trẻ, như vậy sẽ làm trẻ càng có cảm giác thu hoạch, đồng thời càng có hứng thú với việc đọc sách. Từ khi Y Y học lớp một, con đã bắt đầu đọc báo Văn học. Khi kì một của lớp hai kết thúc, báo Văn học tổ chức cuộc thi “Hỏi đáp kiến thức đọc báo”, Y Y liền nói với tôi rằng con muốn tham gia hoạt động này. Tôi ủng hộ con. Thế là Y Y bắt đầu trả lời các câu hỏi. Tôi vẫn nhớ câu hỏi cuối cùng “Kiến nghị và ý kiến của bạn đối với báo Văn học?”. Y Y trả lời những bài viết của báo Văn học (Bản dành cho nhi đồng) đại đa số đều chú thích phiên âm, nhưng đầu đề bài viết lại không có, con kiến nghị tòa soạn nên chú thích phiên âm cho đầu đề bài viết. Hai tháng sau, báo Văn học gửi cho Y Y một bưu kiện, đó là một giấy khen, Y Y đã đạt giải ba trong cuộc thi này; kèm theo phần thưởng là một túi bút rất đẹp. Y Y vui sướng nhảy lên, tôi dang rộng hai tay ôm con vào lòng và nói:“Con thật giỏi!”. Từ đó, Y Y càng thích đọc báo Văn học hơn, mỗi kì báo ra, con đều chăm chỉ đọc hết bài viết này đến bài viết khác. Tính tích cực của con đối với việc đọc báo càng lớn thì đương nhiên tính tích cực này cũng được thể hiện trên phương diện đọc sách. 6. Không ngừng làm mới quan niệm tư tưởng Đồng thời với việc hướng dẫn trẻ đọc sách, các bậc phụ huynh cũng phải thường xuyên đọc sách. Làm thế không chỉ là làm gương cho trẻ, phát huy tác dụng mưa dầm thấm lâu; mà còn có thể trưởng thành cùng trẻ, không ngừng làm mới quan niệm của mình; từ đó kịp thời hướng dẫn và giúp trẻ đọc sách một cách khoa học. Không ít phụ huynh ủng hộ trẻ đọc sách, nhưng do quan niệm cổ hủ, không tiếp nhận những sự vật hiện tượng mới, chỉ hạn chế cho trẻ đọc những sách tham khảo liên quan đến môn học trên lớp hoặc là những tác phẩm nổi tiếng, còn những sách mà mình không biết thì cấm trẻ đọc. Xu thế này có thể làm hạn chế tầm nhìn của trẻ, làm https://thuviensach.vn phạm vi đọc của trẻ bị thu hẹp, từ đó tạo nên sự thiếu hụt về tri thức và năng lực. Chúng ta nên để trẻ phát triển toàn diện, hướng dẫn trẻ đọc nhiều sách vở; ngao du trong đại dương sách rộng lớn, trẻ mới có được những “dinh dưỡng” phong phú, không mắc bệnh “kén thức ăn”. Nói tóm lại, thời đại “hai tai không quan tâm mọi sự, chỉ một lòng đọc sách thánh hiền” đã là quá khứ, bởi “ngoài sách vở, còn có nhiều thứ tốt đẹp khác”. Khiến trẻ có hứng thú với việc đọc, biến việc đọc trở thành phương thức sống, điều đó đồng nghĩa với việc cho trẻ chìa khóa mở cánh cửa kho tàng tri thức, chắp cánh để trẻ bay lên bầu trời rộng lớn... Thực ra, cha con cùng nhau đọc sách chính là một cách quan trọng để bồi dưỡng hứng thú của trẻ với việc đọc. Bồi dưỡng hứng thú của trẻ với việc đọc sách, cùng trẻ đọc sách, là một hoạt động quan trọng trong giáo dục gia đình; vừa có thể hướng dẫn trẻ học tập tri thức, vừa giúp cha mẹ bước vào thế giới tâm hồn trẻ, tăng thêm ngôn ngữ chung trong giao tiếp giữa cha mẹ và con cái; lại vừa thúc đẩy sự trưởng thành của trẻ. Đọc sách có thể ảnh hưởng đến cuộc đời của con người, có thể thay đổi vận mệnh của một con người. Tôi chính là một minh chứng sống. Internet là để “dùng” Rất nhiều thành phố có quy định rõ ràng là tất cả học sinh cấp hai đều phải biết sử dụng máy tính. Có thể thấy, bắt trẻ tránh xa internet đồng nghĩa với việc tách trẻ ra khỏi xã hội, cũng đồng nghĩa với việc tương lai trẻ sẽ bị xã hội đào thải. Bước vào thế kỉ mới, chúng ta đón chào một thời đại mới - thời đại internet. Trong xã hội hiện đại, công nghệ thông tin phát triển vô cùng mạnh mẽ, xâm nhập vào mọi mặt của đời sống con người. Sự xuất hiện của hệ thống mạng đem đến cho con người rất nhiều tiện ích, ví dụ: mua đồ trực tuyến, đọc sách trực tuyến, giáo dục từ xa, làm việc trên mạng, giao dịch thương mại điện tử. Có không ít học sinh cấp hai đã tìm thấy được niềm vui và niềm hứng thú vô biên với việc học nhờ internet. Tác dụng của internet không chỉ giới hạn ở việc tích lũy và truyền bá thông tin. Không gì có thể phủ nhận, ngày nay năng lực tiếp nhận thông tin và năng lực xử lí thông tin đều là nhân tố https://thuviensach.vn quyết định tới công việc, xã hội và môi trường văn hóa của con người. Ở các nước phương Tây phát triển, các trường học đã bắt đầu tiến hành hình thức giảng dạy học tập không cần sách vở. Ở Trung Quốc, để mọi người đều học tập và nắm vững công nghệ thông tin, biết cách sử dụng máy vi tính và internet, đã trở thành một nội dung, một nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục. Xã hội phát triển, những người không có cơ hội tiếp xúc, học tập và nắm vững công nghệ thông tin sẽ rất khó xin việc, dễ bị xã hội đào thải. Rất nhiều thành phố đã có quy định rõ ràng là tất cả học sinh cấp hai đều phải biết sử dụng máy tính. Lẽ nào chỉ vì lo lắng trẻ sẽ hư hỏng khi sử dụng internet mà bắt trẻ phải tránh xa internet, hay chính là tách trẻ ra khỏi xã hội, cũng đồng nghĩa với việc tương lai trẻ sẽ bị xã hội đào thải sao? Hiện nay đề cập đến các trò chơi trên mạng, hầu như tất cả các bậc phụ huynh đều thay đổi sắc mặt. Họ không dám cho con chơi các trò đó, bởi nghĩ rằng nó giống thuốc độc đối với trẻ. Vì thế để tránh việc đó xảy ra, họ không mua máy tính, hoặc là có mua nhưng không nối mạng, hoặc có nối mạng cũng kiên quyết không cho trẻ động tay vào. Tôi có một người bạn, vì quan hệ công việc nên máy tính ở nhà nhất định phải nối mạng, nhưng lại lo lắng cô con gái học trung học nghiện lên mạng, nghĩ đi nghĩ lại, đành vụng trộm dùng điện thoại lên mạng, hôm nào cũng đợi đến đêm khuya, con ngủ say mới kết nối mạng. Dùng xong, lại rút dụng cụ kết nối mạng ra và giấu đi. Những phụ huynh giống như bạn tôi rất nhiều, cả ngày giám sát con, không ngớt càu nhàu về con... chỉ để ngăn cản con lên mạng chơi điện tử. Thực tế đúng là có rất nhiều trẻ nghiện lên mạng, nghiện chơi game trên mạng, nghiện chat… điều đó ảnh hưởng rất xấu đến sự trưởng thành của trẻ. Rất nhiều trẻ nghiện mạng đến không thể dứt ra nổi, nghiện đến nỗi quên ngày quên đêm, quên ăn quên ngủ, trốn học để lên mạng. Những đứa trẻ này thường không biết khống chế bản thân, khống chế thời gian, khống chế chi phí lên mạng; chúng không biết chọn nội dung, cũng không biết thận trọng khi kết bạn trên mạng; gây ra bao nỗi phiền muộn cho cha mẹ và thầy cô. Nhưng vì điều này mà không cho trẻ lên mạng, thì cũng không phải là cách hay. Đại Vũ(*) trị thủy không bằng cách ngăn nước, mà để nước lưu thông. Đối với trẻ, internet là công cụ học tập, là cửa sổ để hiểu biết thế giới, và trên mạng cũng có những trò chơi giải trí https://thuviensach.vn phù hợp. ______________ (*) Đại Vũ chính là vua Hạ Vũ, một vị vua huyền thoại của Trung Quốc cổ đại nổi tiếng về việc chống lũ. Vì thế hướng dẫn học sinh lên mạng thế nào để có lợi đã trở thành một vấn đề thiết thực. Cha mẹ có thời gian nên cùng con lên mạng tìm hiểu, cùng con tận hưởng niềm vui mà internet mang đến. Cha mẹ phải giúp đỡ con tránh những hiểm họa của internet, hướng dẫn con tiếp nhận các tri thức trên mạng một cách đúng phương hướng. Không thể vì trên mạng tồn tại những văn hóa xấu mà cấm trẻ dùng, điều mấu chốt là việc định hướng cho trẻ. Vậy, chúng ta nên dạy con cách tận dụng internet như thế nào? Tôi xin mạn phép được đưa ra một vài gợi ý dưới đây. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Phải xác định mục đích rõ ràng của việc dùng internet Cho trẻ biết, lợi ích lớn nhất của việc dùng internet chính là nguồn thông tin dồi dào mà nó đem lại. Các bậc phụ huynh phải có ý thức hướng dẫn trẻ biết cách tìm kiếm thông tin mình cần trên internet, đồng thời tích cực áp dụng nó vào cuộc sống, công việc và học tập. Hãy yêu cầu trẻ phải dùng internet một cách văn minh, lành mạnh. Tại sao hiện tượng thanh thiếu niên nước ngoài nghiện mạng lại không nghiêm trọng như chúng ta? Có chuyên gia nói rằng, ở nước ngoài điều đầu tiên cha mẹ sẽ dạy con là cách sử dụng máy tính và internet một cách lành mạnh. Ở Mỹ, cha mẹ dùng máy tính và internet; con cái nhìn, học theo và trưởng thành. Ở Trung Quốc, vẫn tồn tại hiện tượng bản thân cha mẹ dùng internet cũng không văn minh, cũng nghiện chat, cũng nghiện game, bảo sao trẻ không bị lây nhiễm. Thế mới nói, dùng internet văn minh thì phải lấy hướng dẫn làm công tác chủ đạo, dự phòng chỉ là phụ. Các bậc phụ huynh không thể coi máy tính là hồng thủy, thú dữ; internet là xu hướng phát triển không thể ngăn cản, chúng ta phải chủ động tiếp nhận thử thách này. Muốn con không bị sa đà, lạc hướng thì trước tiên cha mẹ phải học được cách sử dụng máy tính một https://thuviensach.vn cách đúng đắn, lành mạnh, khoa học, có như vậy mới ảnh hưởng tốt đến con. 2. Phải thường xuyên trao đổi với trẻ những hiểu biết khi dùng internet Phải trao đổi với trẻ về cách nhìn nhận một số thông tin trên mạng, như trên mạng có thông tin gì mới, con cảm thấy việc này thế nào… Lưu ý trao đổi với trẻ bằng thái độ bình đẳng, để biết được cách nghĩ chân thực của trẻ; đồng thời cũng nói với trẻ cách nhìn nhận của mình để hướng dẫn trẻ. Nếu tôi thấy trên mạng có những thông tin mà Y Y cảm thấy hứng thú, tôi sẽ chia sẻ cùng con, Y Y cũng làm thế với tôi. Xem xong, chúng tôi thường trao đổi cách nghĩ của mỗi người về thông tin đó. Như vậy, vừa có thể tận dụng internet để học tập, vừa có thể dùng nó để giải trí, vừa có thể gắn kết tình cảm cha con. Trẻ dùng internet là cần thiết. Các bậc cha mẹ có thể cùng lên mạng với con như cách tôi đã làm. Nhưng trước đó, hãy làm tốt công tác dự phòng, hướng dẫn trẻ tỉ mỉ, cụ thể làm thế nào để dùng internet có ích nhất cho cuộc sống và học tập. Hãy giới thiệu cho trẻ một số trang web, diễn đàn có ích. Hãy cho trẻ một nền tảng tốt trước khi trẻ dùng internet. Thực ra cho trẻ tiếp xúc với internet càng sớm, thì càng có lợi cho việc trẻ sử dụng internet một cách đúng đắn, mà không bị mê muội trong đó. 3. Phải giới hạn thời gian lên mạng Tính tự giác của trẻ chưa cao, rất dễ nghiện mạng, nếu như dùng cách thô bạo cấm trẻ lên mạng hoàn toàn, dễ dẫn đến phản ứng ngược. Phương pháp đúng đắn là cùng trao đổi để có cách nhìn chung với trẻ, sắp xếp thời gian cố định lên mạng, không vượt quá một đến hai tiếng mỗi ngày mà không gây ảnh hưởng đến việc học. Phải cho trẻ biết internet chỉ là một loại công cụ hỗ trợ trong học tập và cuộc sống, lạm dụng internet một cách quá mức không chỉ ảnh hưởng đến học tập mà còn có hại cho sức khỏe. Chỉ cần lưu ý tới nguyên nhân này: Trẻ nghiện lên mạng không phải là lỗi của trẻ, cũng không phải là lỗi của mạng, mà là lỗi của cha mẹ. Nếu cha mẹ có thể dành thời gian cho con, quan tâm đến thế giới nội tâm của con, giao lưu nhiều với con, là người bạn của con; nếu cha mẹ cho con quyền được chơi, không cấm con chơi những trò chơi con yêu thích, tạo cho con không gian và điều kiện chơi nhiều hơn, chứ không phải chỉ nói những lời đại loại như:“Con phải chăm chỉ học tập”; nếu cha mẹ có thể tạo cơ hội cho con gặp gỡ, tiếp xúc, giao lưu nhiều với môi trường, https://thuviensach.vn với bạn bè, động viên con tham gia các hoạt động tập thể; nếu cha mẹ có ý thức học hỏi, không ngừng nâng cao năng lực giáo dục, có nhận thức đúng đắn về internet, biết điều tiết, điều chỉnh kịp thời phương thức giáo dục của mình với con... thì chắc chắn con bạn sẽ khác. Thái độ của Y Y đối với internet có thể chứng minh, nếu chúng ta hướng dẫn đúng cách, máy vi tính sẽ biến thành đồ chơi trí tuệ hữu ích vừa đem đến cho trẻ niềm vui, lại vừa có thể nâng cao năng lực tổng hợp của trẻ. Lúc 3 tuổi, Y Y đã bắt đầu tiếp xúc với internet, học cách khống chế chuột, thao tác bàn phím, tìm kiếm đơn giản... Dần dần Y Y trở thành cao thủ internet, ngay cả tôi và vợ tôi có lúc cũng phải hỏi con. Hàng ngày tôi đều sắp xếp một khoảng thời gian cố định cho con lên mạng. Lúc đó, Y Y có thể tự do làm những việc mình thích trên mạng. Hết thời gian, Y Y sẽ tự giác tắt máy tính. Tôi còn dạy Y Y cách chơi cờ tướng trên mạng. Như vậy, tôi có thể là người bạn chơi vui vẻ của con. Bây giờ, lên mạng đã trở thành một hoạt động thường nhật thiết yếu với Y Y, con trở nên gần gũi với internet hơn, hiểu được cách làm thế nào để tận dụng internet, làm thế nào để trở thành chủ nhân của internet. Internet là con dao hai lưỡi, nếu biết cách tận dụng thì nó trở nên hữu ích với cuộc sống; bằng không nó sẽ là thứ vô bổ, có hại đến chúng ta. Cũng giống như con dao trong bếp vậy, với các bà nội trợ, nó là công cụ hữu ích; với những kẻ giết người, nó lại là một hung khí sát nhân. Xã hội loài người đã bước vào thời đại công nghệ thông tin, không biết sử dụng máy tính sẽ trở thành người mù chữ. “Máy tính xóa mù chữ” bắt đầu từ việc chơi game trên mạng. Điều đó sẽ khiến trẻ yêu thích máy tính, xóa bỏ cảm giác mới mẻ của trẻ đối với máy tính, dần biết cách sử dụng máy tính và internet hợp lí. Lối sống khoa học Cùng một loại hành vi không ngừng lặp đi lặp lại, trong não sẽ hình thành phản xạ có điều kiện cố định, rất khó thay đổi. Thế nào gọi là lối sống khoa học? https://thuviensach.vn Cách sống khoa học tức là hình thành thói quen sống khoa học. Vậy, người cha nên giáo dục trẻ như thế nào để trẻ hình thành thói quen sống khoa học? Sự hình thành thói quen sống của trẻ chịu ảnh hưởng rất lớn từ lối sống. Lối sống khoa học, sắp xếp mọi việc hợp lí rất quan trọng đối với sự trưởng thành của trẻ. Cha mẹ phải căn cứ vào tình hình sức khỏe, học tập, cá tính, nhu cầu… thực tế của con để lên kế hoạch theo ngày, tuần, tháng cho con. Phải xác định rõ khi nào nên làm gì, làm như thế nào, chứ không được tùy ý thay đổi, biến những thói quen đó trở thành lối sống khoa học. Sự hình thành thói quen sống không dễ thay đổi, hành vi của một con người mang tính khuynh hướng, tức là thích dùng những động tác, ngôn ngữ, cách nghĩ quen thuộc để giải quyết vấn đề, bởi những cách làm quen thuộc thì đỡ tốn sức. Trẻ cũng không phải là ngoại lệ. Như có trẻ khi chọn thức ăn, ban đầu thường lựa chọn ngẫu nhiên, với những thứ không ăn được hoặc ăn vào thấy khó chịu, sau này khi nhìn thấy chúng thì phản ứng đầu tiên là từ chối, cứ như vậy hình thành thói quen không ăn những đồ ấy nữa. Hình thành thói quen cần một quá trình lâu dài, mà thói quen một khi đã hình thành rồi rất khó thay đổi. Cùng một loại hành vi không ngừng lặp đi lặp lại, trong não sẽ hình thành phản xạ có điều kiện cố định, rất khó thay đổi. Cũng giống như trẻ bắt chước nói lắp, lúc đầu là vì thấy vui, sau đó thành quen miệng, nếu không dùng biện pháp mạnh để sửa sớm, thì có khi cả đời cũng không thể sửa nổi. Chính vì vậy, các bậc phụ huynh nhất định phải chú ý tránh cho trẻ hình thành những thói quen sống không tốt ngay từ nhỏ. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Việc của mình phải tự mình làm Trước khi chuẩn bị cho trẻ đi học, hãy để trẻ học cách tự gấp chăn màn, tự thức dậy, tự cởi - mặc quần áo, giày, tất, học cách tự rửa mặt, rửa chân, lau miệng, đánh răng, giặt khăn mặt, bê cơm, dọn dẹp bàn ăn... Nên bắt trẻ làm một số việc trong khả năng của trẻ, học một số kĩ năng lao động đơn giản, biết đóng mở cửa sổ, quét nhà, lau bàn ghế, học cách tự mình lấy đồ chơi, sách vở và các dụng cụ khác... https://thuviensach.vn “Ngã phải tự mình đứng dậy, những việc có thể làm phải tự làm”. Đây là lí luận thông suốt của tôi với Y Y ngay từ khi con bắt đầu có ý thức. Khi Y Y 3 tuổi, nhà tôi thuê người giúp việc, vì nuông chiều Y Y nên cô giúp việc thường giúp Y Y mặc quần áo, thắt dây giày. Tôi khéo léo phê bình, nhắc cô ấy những việc con có thể làm thì hãy để cho con tự làm, chỉ giúp khi việc đó vượt quá giới hạn lứa tuổi của con. Cho nên ngay từ nhỏ Y Y đã có thể tự mình mặc quần áo, thắt dây giày, khi lớn hơn là tự biết giặt tất, bố trí đồ đạc trong phòng, rồi tự mình xử lí những vấn đề khó trong cuộc sống. 2. Dạy trẻ tự quản lí mình Các bậc phụ huynh thường than phiền, con mình không biết thu dọn sách vở, vứt chúng bừa bãi, cha mẹ đành phải làm giúp. Thực ra, nguyên nhân của những thói quen xấu chính là kết quả của việc cha mẹ làm hộ con mọi việc, khiến trẻ không có khả năng tự quản lí bản thân mình. Ngay từ khi Y Y bắt đầu đi mẫu giáo, tôi đã để con tự mình sắp xếp, thu dọn sách vở, đồ chơi, và những đồ dùng khác. 3. Nguyên tắc lập kế hoạch Các vị phụ huynh phải để trẻ hiểu được khi nào nên làm gì và khi nào không nên làm gì, đồng thời biết khống chế ước muốn và hành vi của mình. Ví dụ, khi làm bài tập thì nhất định phải tập trung làm bài, làm xong thu dọn sách vở vào mới được xem tivi và chơi; phải hình thành thói quen ngủ sớm, dậy sớm, ăn cơm đúng giờ... Được cha làm gương từ bé, từ nhỏ tôi đã có thói quen trước khi làm việc gì phải có kế hoạch dự trù trước, hơn nữa mấy năm trong quân đội, tôi đã hình thành ý thức tự kiềm chế bản thân, sống có nguyên tắc. Những người đến văn phòng làm việc và phòng sách của tôi, đều sẽ nhìn thấy lịch làm việc và thời gian biểu nghỉ ngơi trong một tuần được sắp xếp rất khoa học. Lịch làm việc và thời gian biểu khoa học khiến lịch trình trong tuần của tôi không bị chồng chéo, không bị rối, nhờ vậy mà hiệu quả công việc của tôi cũng thường cao hơn người khác. Tôi cũng rất có ý thức truyền thói quen này cho Y Y. Khi Y Y học mẫu giáo 5 tuổi, con đã biết tự https://thuviensach.vn lập thời gian biểu cho mình. Đến bây giờ con đã đề ra kế hoạch và thời gian biểu cho việc học, thời gian biểu nghỉ ngơi, tự học, đọc sách, kế hoạch tích lũy quản lí tài chính, đồng thời bắt buộc mình phải thực hiện. 4. Bồi dưỡng thói quen chi tiêu Mức sống của con người ngày càng cao, lại sinh ít, cho nên đối với một số yêu cầu vật chất của trẻ, chỉ cần con nói muốn gì, cha mẹ đều đáp ứng ngay. Phần lớn các bậc làm cha làm mẹ đều cho rằng, mình có điều kiện kinh tế như vậy, thỏa mãn nhu cầu của trẻ cũng không có gì khó khăn, tại sao không làm cho trẻ vui. Thậm chí những người không có điều kiện kinh tế cũng nói rằng “Không có tiền cũng phải vay tiền để mua cho con; con người khác có, con mình không thể không có”. Điều này thật giống với câu nói của “người thép” Vương Tiến Hỷ(*):“Có điều kiện phải làm, không có điều kiện thì cũng phải tạo ra điều kiện để làm”. ___________ (*) Vương Tiến Hỷ người Ngọc Môn, Cam Túc, là đại biểu kiệt xuất, là chiến sĩ tiên phong của giai cấp công nhân dầu mỏ Trung Quốc. Điều tôi muốn nói là, nhu cầu vật chất của trẻ không phải không thể đáp ứng, nhưng cần phải xem xét tình huống cụ thể. Có một số nhu cầu của trẻ chúng ta nên đáp ứng kịp thời, nhưng cũng có nhu cầu của trẻ, chúng ta phải xem xét. Tôi thường dựa vào tình huống cụ thể để phân loại nhu cầu của con, rồi xem xét nên “đáp ứng ngay”, “đáp ứng từ từ”, hay “không thể đáp ứng”. Đối với những yêu cầu cơ bản của trẻ như trời lạnh phải mua áo bông, đồ dùng học tập dùng hết phải mua cái mới bổ sung, chúng ta đương nhiên phải đáp ứng kịp thời. Nhưng nhiều lúc có thể không cần đáp ứng ngay. Các bậc phụ huynh thường hay than phiền, trẻ sẽ khóc ầm ĩ đòi ăn McDonald’s, đòi mua đồ chơi mà mình thích bằng được... Dù than phiền vậy, nhưng chỉ cần trẻ khóc đòi, là họ lại mủi lòng, vội vàng dỗ dành con, lập tức đáp ứng yêu cầu của con. Lâu dần trẻ sẽ hình thành thói quen xấu, chỉ cần muốn là phải được đáp ứng, không biết cách khống chế bản thân, không có lòng kiên nhẫn chờ đợi. Hình thành thói quen chi tiêu khoa học cũng là bồi dưỡng khả năng quản lí tài chính của trẻ, điều đó rất có lợi cho cuộc sống sau này của trẻ. https://thuviensach.vn 5. Phải có kỉ luật với bản thân và tuân thủ thời gian một cách quy củ Không có quy củ, nề nếp, sự việc khó có thể vuông tròn. Nhưng có nề nếp mà không tuân thủ cũng không được. Trong cuộc sống, chúng ta vừa phải tuân thủ những nguyên tắc chung mà xã hội đề ra, đồng thời cũng phải tự đặt ra và nghiêm khắc thực hiện những nguyên tắc của bản thân mình. Nói đến việc tuân thủ thời gian của người Trung Quốc, phải kể đến nhất là hiện tượng: Thời gian thông báo họp phải sớm hơn thời gian họp chính thức nửa tiếng, ví dụ thông báo 8 giờ họp thì thực tế 8 giờ 30 phút mới họp. Hẹn 8 giờ, nhiều khi 8 giờ 30 phút cũng vẫn chưa thấy người đâu. Tôi rất coi thường những người không tuân thủ thời gian, trong từ điển của tôi không có hai chữ “đến muộn”. Tôn trọng người khác cũng chính là tôn trọng bản thân mình. Yêu cầu của tôi với con gái cũng vậy. Sự hình thành thói quen sống tốt cũng không phải chuyện một sớm một chiều, cho nên cha mẹ không thể vội vàng, mà phải có lòng kiên trì. Những người cha phải chú ý bồi dưỡng thói quen sống khoa học cho trẻ, chú ý không để trẻ hình thành những thói quen xấu, bởi vì một khi đã hình thành thì rất khó sửa. Nhiều trẻ biết mình có thói quen xấu, nhưng thường không thể khống chế bản thân mà lặp đi lặp lại những thói quen xấu đó. Lúc này, người cha phải giúp trẻ ngăn chặn và thay đổi những thói quen xấu. Thói quen tốt phải được bồi dưỡng trong thực tiễn. Trong cuộc sống phải để ý, giám sát, kiểm tra hành vi và biểu hiện của trẻ; có ý thức hướng dẫn trẻ phát huy những hành vi tốt. Gia đình là môi trường đầu tiên để trẻ trưởng thành, là cái nôi hình thành những thói quen của trẻ; vì thế, cuộc sống gia đình và thói quen sống của cha mẹ có ảnh hưởng rất lớn đến trẻ. Tâm hồn trẻ là một mảnh đất thần kì, bạn trồng tư tưởng thì sẽ gặt được hành vi, trồng hành vi thì sẽ gặt được thói quen, trồng thói quen thì sẽ gặt được tính cách, trồng tính cách thì sẽ gặt được số phận. Vì thế, hãy giúp trẻ hình thành thói quen sống khoa học. Phải có ý thức chuẩn xác về giới tính https://thuviensach.vn Muốn trẻ nhận thức chính xác về giới tính thì nhất định phải đặt trẻ trong môi trường có hai giới tính, trong mối quan hệ tương hỗ, so sánh của trẻ với những người khác giới. Ngày nay, các bậc phụ huynh hầu như đã ý thức được việc cùng trẻ thảo luận những vấn đề cấm kị về giới, bởi đây là một vấn đề không thể né tránh. Đối mặt với vấn đề này, cha mẹ nên trả lời như thế nào, để có thể bồi dưỡng ý thức giới tính chính xác cho trẻ? Một người coi mình là nam hay nữ, tâm lí học gọi là ý thức phân biệt giới tính. Thời kì dưới 1 tuổi, trẻ đã bắt đầu khám phá cơ thể của mình. Đối tượng “người khác” mà trẻ tiếp xúc sớm nhất là cha mẹ; trong quá trình tiếp xúc với cha mẹ, trẻ dần nhận thức bản thân, phát triển cái tôi, hình thành khái niệm và nhận thức “cái tôi” và “người khác”. Trong sự phân biệt “cái tôi” và “người khác”, thì giới tính là một điều rất quan trọng. Khoảng 3 tuổi, trẻ đã hình thành ý thức phân biệt giới. Muốn trẻ nhận thức chính xác về giới tính, thì nhất định phải đặt trẻ trong môi trường có hai giới tính, trong mối quan hệ tương hỗ và so sánh của trẻ với những người khác giới. Bé Cường Cường, 2,5 tuổi, có lần tắm cùng em gái, hai anh em nhảy thùm thùm vui vẻ dưới nước. Sau đó rất nhanh, sự chú ý của chúng lại chuyển sang những điểm khác nhau trên cơ thể của nhau. Cường Cường cho rằng em gái thiếu một thứ giống mình. Tắm xong, Cường Cường đem điều nghi vấn của mình ra hỏi cha:“Tại sao em lại không có chim?”;“Tại sao con đứng tè mà em lại ngồi tè?”;“Tại sao Tiểu Bảo Bảo lại ở trong bụng của cô?”;“Tiểu Bảo Bảo sẽ chạy ra khỏi bụng cô như thế nào?”;“Cha cũng có thể sinh Tiểu Bảo Bảo phải không ạ?”;“Tại sao con không nhìn thấy cha mẹ cưới nhau?”. Gặp những câu hỏi như vậy, đại đa số những người cha đều cảm thấy khó trả lời, bởi không biết nói thế nào để trẻ hiểu. Thực ra đối với trẻ trong giai đoạn mầm non, chúng ta có thể dùng những sự so sánh hình tượng như tranh ảnh giúp trẻ hiểu. Ví dụ có thể nói với trẻ:“Trong bụng cô nở một bông hoa rất thần bí, Tiểu Bảo Bảo dần lớn lên trong nụ hoa đó”. Trả lời những câu hỏi như:“Em gái tại sao lại không có chim? Tại sao em ngồi tè”, ngoài cách truyền đạt cho con những kiến thức giới tính cứng nhắc kiểu như “Đây là sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới”; chúng ta có thể hướng dẫn trẻ có sự nhận thức về vai trò giới tính của bản thân; ví dụ như có thể nói với trẻ rằng “Vì con có chim cho nên con là con trai, con đứng tè; còn em thì không”. Giáo dục giới tính cho trẻ nên là giáo dục “mềm”, có nghĩa là chọn một số bức tranh hoặc một số hình ảnh động gần gũi với tâm lí của trẻ, giúp trẻ hiểu từ những bức tranh đó, cùng với sự https://thuviensach.vn lớn lên dần dần của trẻ, chúng ta từng bước giải đáp những thắc mắc của trẻ về sự khác biệt giới tính và về “tình dục”. Sự hướng dẫn sai lệch về giới tính là một vấn đề mà các phụ huynh cần chú ý. Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha 1. Nhận thức đúng đắn vai trò giới tính của trẻ Khi bạn nhìn thấy một bé trai thích thú với việc chơi đồ hàng, hay ôm một con búp bê hoặc một bé gái phi ngựa đóng vai cảnh sát, liệu bạn có lo lắng sau này trẻ sẽ có sự lẫn lộn về giới tính không? Mặt mũi của Dương Dương thanh tú giống như một bé gái. Vì khi mới lọt lòng thể chất cậu rất yếu, sợ nuôi mãi không lớn nên bà nội đã chăm sóc cậu như chăm sóc một bé gái, cho cậu mặc những chiếc váy màu hồng, và buộc tóc hai bên. Bây giờ Dương Dương đã 5 tuổi, tính cách rất điềm đạm nhã nhặn, không thích cắt tóc, hễ cứ nói đến cắt tóc là cậu khóc òa lên. Cậu thích bôi trộm son, đi giày cao gót của mẹ. Cậu không bao giờ chơi siêu nhân hay ô tô, nhưng hễ thấy búp bê là mắt cậu liền sáng lên. Thấy con như vậy, cha mẹ của Dương Dương rất đau đầu, nhưng không có cách nào, bởi có mua cho cậu những đồ chơi của con trai cậu cũng không chơi. Họ thủ thỉ nhấn mạnh với cậu, cậu là con trai, cậu cũng chỉ gật đầu, nhưng sau đó lại thích nũng nịu giống bé gái. Tuần báo Trùng Khánh ra ngày 30 tháng 8 năm 2008 cũng nói về một hành vi quái dị của một bé gái 11 tuổi, học lớp 5. Cô bé này để tóc ngắn, mặc quần đùi, người lạ tuyệt đối không thể nhận ra đây là một bé gái, cô bé còn rất thích một bạn gái cùng lớp. Cô bé đòi cha mẹ đưa đi phẫu thuật chuyển giới, nhưng tất cả các bệnh viện lớn ở Trùng Khánh đều không dám tiếp nhận bởi vì kết quả kiểm tra cho thấy cô bé là một bé gái hoàn toàn bình thường, chỉ lệch lạc về giới trong tâm tưởng mà thôi. Tìm hiểu kĩ thì được biết, cô bé như vậy hoàn toàn là do người lớn không nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc phân biệt giới tính, không hề để ý và cũng không kịp thời uốn nắn, bảo ban cô bé. Họ đã nuôi cô bé như một bé trai trong suốt 10 năm. Lúc nhỏ cho cô bé ăn mặc như một cậu con trai, chưa hề buộc tóc, chưa hề mặc váy bao giờ, đồ chơi cũng toàn là súng, ô https://thuviensach.vn tô, máy bay, đại bác, dẫn đến việc cô bé hiểu sai về giới tính của mình. Cha mẹ của cô bé bây giờ có hối hận cũng không kịp. Có một số trẻ lớn lên trong hoàn cảnh gia đình đặc biệt hoặc là chịu ảnh hưởng của phương pháp giáo dục không đúng đắn, cũng rất dễ nảy sinh sự sai lệch về giới tính. Ví dụ những cậu bé không có cha hoặc cha thường xuyên vắng nhà nên sở thích, hành vi cũng bị nữ tính hóa, do bị ảnh hưởng từ bà, từ mẹ, từ các chị. Lại có trẻ không muốn tiếp nhận vai trò giới tính của mình vì bị ảnh hưởng lớn từ cha hoặc mẹ. Nhưng thường gặp nhất vẫn là những trường hợp các bậc phụ huynh nuôi con và muốn giới tính của con theo nguyện vọng của mình. Sự sai lệch này một khi đã hình thành và định hình, muốn thay đổi sẽ gặp rất nhiều khó khăn. 2. Bồi dưỡng mối quan hệ mật thiết giữa trẻ với cha hoặc mẹ cùng giới tính với trẻ Hiện nay ở Trung Quốc, đại đa số các gia đình đều sinh một con, nên có lúc họ cảm thấy rất hối tiếc, bởi họ vừa thích sự mạnh mẽ, uy võ của một bé trai vừa muốn sự dịu dàng, ngọt ngào của một bé gái. Vậy phải làm thế nào? Tôi có một người bạn trong tình huống như vậy. Hai vợ chồng họ có một cậu con trai, nhưng lại thích một bé gái thế là họ cho cậu bé mặc váy hoa, buộc tóc, hàng ngày trang điểm cho cậu bé giống y như một bé gái xinh đẹp. Anh bạn tôi có vẻ rất vui vì điều này, anh ấy nói con trai hay con gái anh ấy đều yêu thương, nhưng anh ấy luôn cảm thấy thân thiết với con gái hơn, hơn nữa bà của bé cũng muốn có cháu gái, làm cho người già vui cũng tốt. Lúc nhỏ cậu bé thường xuyên ở nhà bà ngoại chơi với các chị các cô không biết chán. Vốn dĩ đây là một việc rất tốt, nhưng đáng tiếc viễn cảnh này không kéo dài được lâu. Khi vào học lớp 1, cậu bé thường khóc chạy về nhà nói các bạn chê cười mình. Anh bạn tôi phản ánh chuyện này với giáo viên, thì được cô cho biết về sự bất thường của cậu ở lớp như nói chuyện rất nhỏ nhẹ, đi lại nhẹ nhàng, thích chơi với các bé gái, động tí lại ôm các bé gái, hễ gặp cô giáo là cậu lại đến gần hít ngửi; khiến các bạn trong lớp cười chê. Nghe cô giáo nói vậy, anh bạn tôi có chút ngạc nhiên, nhưng thực ra anh ta cũng phát hiện ra con trai mình có chút nữ tính từ lâu rồi. Ngày còn ở Đại Liên, bên hàng xóm có một bé gái lớn hơn Y Y 2 tuổi. Lúc đầu, tôi tưởng đó là một bé trai, bởi cô bé để tóc ngắn, mặc quần áo trung tính, cử chỉ nói năng chẳng khác gì bé https://thuviensach.vn trai cả. Sau này tôi mới biết, thì ra cha mẹ của cô bé đã li dị, cô bé sống cùng cha, cha của cô bé lại thích con trai nên từ nhỏ đã coi cô bé là một cậu con trai. Những đồ chơi mua cho cô bé không là súng thì cũng là xe điện tự động. Sau đó, tôi đã nói với cha của cô bé tình hình này. Nhận thức được tính nghiêm trọng của vấn đề, cha của cô bé liền thay đổi cách làm của mình đồng thời thường xuyên cho cô bé chơi với Y Y. Dù sao cũng đều là bé gái, có lúc có thể mặc quần áo của nhau, cùng chơi đồ hàng... Sau đó tóc của cô bé được để dài. Một năm sau khi chúng tôi rời khỏi Đại Liên, cô bé đã trở thành một bé gái xinh đẹp. Bởi cô bé vốn là một bé gái dịu dàng và rất nữ tính. Các phụ huynh khi phát hiện ra con mình có sự lệch lạc trong quan niệm về giới tính, thì phải kịp thời uốn nắn, bắt đầu từ việc thay đổi môi trường tiếp xúc của con, mới có thể dần dần giúp con trở lại bản chất con vốn có. Bồi dưỡng mối quan hệ thân thiết giữa trẻ với cha mẹ cùng giới tính rất quan trọng. Người cha nên thường xuyên chơi với con trai, người mẹ nên dành thời gian cho con gái. Năng tiếp xúc với những người cùng giới, sẽ giúp trẻ có ảnh hưởng từ những người cùng giới với mình. Ngoài ra cho bé trai đọc những cuốn sách mang tính nam tính, anh hùng, kể cho bé gái một số câu chuyện tiên nữ, cũng đều có ích đối với việc phân biệt giới tính của chúng. Bất kì chuyện gì cũng có giới hạn của nó, bất cập hoặc thái quá đều sẽ chỉ thu được kết quả ngược lại. Nếu các phụ huynh quá nhạy cảm với hành vi giới tính của trẻ cũng là điều không cần thiết, ví dụ không cho bé trai theo đuổi hoạt động nghệ thuật, ép buộc bé phải tham gia những môn vận động mang tính chất thi đấu; cấm bé gái không được chơi súng gậy, mà chỉ cho phép bé gái ôm búp bê chơi đồ hàng. Những nghiên cứu hiện đại cho thấy, những người có khả năng thích ứng với xã hội tốt thường mang đặc trưng của cả hai giới rất cao. Trong quá trình phát triển, chỉ nhấn mạnh vào đặc trưng giới tính nam hoặc nữ, thực ra càng dễ làm cho trẻ quá thiên về một số khả năng và hứng thú nào đó. 3. Kịp thời cổ vũ những hành vi giới tính hợp lí của trẻ Ví dụ, đối với những bé trai yếu ớt thì chúng ta nên biểu dương những hoạt động thể thao như leo núi, đá bóng và những hành vi dũng cảm. Hãy thường xuyên khen ngợi bé, đặc biệt là khi bé biểu hiện như một bé trai, hi vọng bé sẽ trở thành một “tiểu nam tử Hán”. Chúng ta có thể https://thuviensach.vn động viên các bé bằng lời nói, bằng những món đồ chơi nho nhỏ, có thể là một khẩu súng nhựa cho bé trai, hay là một con búp bê cho bé gái. Môi trường lớn lên có thể ảnh hưởng đến xu hướng giới tính khi trẻ trưởng thành, vì thế các vị phụ huynh nhất định phải quan tâm, để ý. Giới tính của một con người có rất nhiều loại, trong đó cơ bản nhất là giới tính sinh lí, ngoài ra còn có giới tính tâm lí, giới tính xã hội... Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường chỉ chú ý đến sự khác biệt sinh lí giữa nam giới và nữ giới. “Nam không ra nam, nữ không ra nữ, thế thì có thể là gì?”. Thực ra còn có thể là cái khác nữa. Khi một người mang hình hài con gái, nhưng thâm tâm lại nhận định mình là con trai, mọi cử chỉ lời nói đều giống hệt con trai. Lúc này, giới tính xã hội, giới tính tâm lí của cô bé đều có thể coi là nam giới. Những người xung quanh có thể cảm thấy cô bé rất kì lạ, coi thường cô bé, cha mẹ thậm chí còn đánh mắng cô bé, tất cả những điều này chỉ khiến cô bé càng đau khổ và có nhiều áp lực hơn. Trên báo có bài viết về một cậu bé tên là Tiểu Hiểu, 17 tuổi ở Thành Đô, bất chấp sự phản đối của mọi người trong nhà, kiên quyết đi phẫu thuật chuyển giới. Sau khi báo đăng tin, rất nhiều người đã lo rằng cậu quá nhỏ, tâm sinh lí vẫn chưa ổn định, không thể lường trước nổi mọi hậu quả; cũng nhiều người thì lại trách bệnh viện không có lương tâm, làm vậy là để quảng cáo hình ảnh. Nhưng cho dù mọi người phản đối thế nào, Tiểu Hiểu vẫn quyết tâm phẫu thuật. Bởi bị mọi người phản đối kịch liệt việc chuyển đổi giới tính, cậu đã từng tuyệt vọng nhảy sông Cẩm Giang. Tiểu Hiểu là con một, cha mẹ hết sức nuông chiều cậu bé, họ cho cậu bé mặc váy, bấm lỗ tai, đeo khuyên tai, tết tóc. Từ nhỏ cậu đã lớn lên cùng các chị họ, nên những thói quen, tính cách của cậu đã bị nữ tính hóa. Những người gặp khó khăn trong việc phân biệt về giới tính của mình khi nhận thức được sự chia rẽ của cơ thể và tâm hồn, thường cảm thấy rất đau khổ. Trong số họ, có người muốn phẫu thuật chuyển giới, dù chi phí cho loại phẫu thuật này rất cao, lại phải chịu nguy hiểm rất lớn về sức khỏe và áp lực tinh thần, áp lực xã hội. Cho dù là ở các nước phương Tây phát triển, để có được sự chấp nhận của xã hội đối với người chuyển giới vẫn còn một hành trình rất dài phải đi. https://thuviensach.vn Xã hội ngày càng phát triển, tư tưởng của con người ngày càng tân tiến, dù xã hội đã có cái nhìn thông thoáng đối với những người chuyển giới, nhưng dư luận, định kiến, cô đơn vẫn có thể giết chết con người. Cho nên, chúng ta phải tôn trọng giới tính bẩm sinh của trẻ, giúp trẻ tránh được những nguy hiểm trên phương diện này. Cha mẹ là người dẫn dắt quan trọng trong quá trình trẻ trưởng thành, nên phải chú ý bồi dưỡng ý thức phân biệt giới cho trẻ ngay từ khi trẻ còn nhỏ, để trẻ có thể dễ dàng tìm thấy vai trò giới tính của mình, thuận lợi trưởng thành. Bảo vệ thế giới tâm hồn của trẻ Những trẻ không có nhân cách vững vàng và không có trạng thái tâm lí lành mạnh cũng giống như ô tô không có động cơ, máy tính không có bộ vi xử lí. Cùng với sự phát triển của xã hội, con người dần có sự nhận thức hoàn toàn mới và toàn diện về sự khỏe mạnh. Đại đa số chúng ta đều ý thức được, chỉ có một thân thể cường tráng, khỏe mạnh thì chưa đủ, mà bên cạnh đó tâm lí phải lành mạnh và có khả năng thích ứng tốt với xã hội mới có thể được coi là một người khỏe mạnh. Trong việc giáo dục trẻ cũng vậy, muốn trẻ thành tài, thì không chỉ chú trọng đến sức khỏe, thành tích học tập xuất sắc, mà quan trọng hơn là bồi dưỡng nhân cách vững vàng và trạng thái tâm lí lành mạnh. Bằng không thì sức khỏe của trẻ có tốt đến đâu, thành tích học tập của trẻ có xuất sắc thế nào cũng khó có thể trở thành một nhân tài. Những trẻ không có nhân cách vững vàng và không có trạng thái tâm lí lành mạnh cũng giống như ô tô không có động cơ, máy tính không có bộ vi xử lí. Cho dù bạn là ai, xin hãy bảo vệ tâm hồn trẻ, bởi trẻ tuy vẫn còn nhỏ nhưng cũng là một người có khả năng suy nghĩ độc lập. Bảo vệ chu đáo tâm hồn trẻ, bạn mới có thể được trẻ tôn trọng và yêu quý. Nhà giáo dục nổi tiếng người Liên Xô (cũ) Vasyl Sukhomlynsky (1918-1970) đã từng nói:“Chúng ta càng đi sâu vào thế giới tâm hồn trẻ, càng cảm nhận được tư tưởng tình cảm của chúng, sẽ càng hiểu rõ được một chân lí: Khi chúng ta làm ảnh hưởng đến thế giới tâm hồn trẻ, không nên làm tổn thương góc độ nhạy cảm nhất trong tâm hồn của chúng - lòng tự trọng”. Hoạt động tâm lí và tư tưởng tình cảm của trẻ rất đặc biệt, cha mẹ muốn dùng tình thương để quan tâm; để đi sâu vào tâm hồn của trẻ, thì phải dùng “não của trẻ” để suy nghĩ, dùng ánh mắt của trẻ để nhìn, dùng tình cảm của trẻ để cảm nhận, dùng hứng thú của trẻ để yêu, lúc đó bạn https://thuviensach.vn