🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Nếu Một Đêm Đông Có Người Lữ Khách Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Tác phẩm: Nếu một đêm đông có người lữ khách Nguyên tác: Se una notte d'inverno un viaggiatore Tác giả: Italo Calvino Thể loại: Tiểu thuyết hậu hiện đại Dịch giả: Trần Tiễn Cao Đăng dịch từ tiếng Anh If on a winter’s night a traveler đối chiếu nguyên tác tiếng Ý Se una notte d’inverno un viaggiatore tham khảo tiếng Pháp Si par une nuit d’hiver un voyageur Nhà phát hành: Nhã Nam Nhà xuất bản: Văn Học Năm xuất bản: 5/2011 https://thuviensach.vn Dự án Ebolic #30 Chụp sách: Cabu Đánh máy: dAC, Dlgofly, Nguyet Anh Soát lỗi: Cabu Soát lỗi lần hai (6/8/2018): Tama Điều hành & xuất bản: Tornad Ngày hoàn thành: 14/8/2017 Ebolic là dự án chế bản ebook do Bookaholic thực hiện. Chúng tôi hoạt động hoàn toàn phi lợi nhuận và dựa trên tinh thần tự nguyện, với mục đích mang đến cho độc giả những đầu sách hay và lan tỏa văn hóa đọc cho https://thuviensach.vn cộng đồng. Chúng tôi khuyến khích độc giả mua sách in, và chỉ nên tìm đến ebook này khi không thể tiếp cận ấn phẩm sách. Liên hệ với Ebolic qua: Email: [email protected] Group: facebook.com/groups/ebolic Fanpage: facebook.com/EbolicEbook https://thuviensach.vn MỤC LỤC [1] Nếu một đêm đông có người lữ khách [2] Ở ngoại vi thành Malbork [3] Cúi mình trên triền dốc [4] Không sợ gió hay chóng mặt [5] Nhìn xuống bóng tối đang dần dày đặc [6] Trong mạng lưới những đường xoắn xuýt [7] Trong mạng lưới những đường giao cắt [8] Trên thảm lá sáng ánh trăng [9] Quanh huyệt mộ trống [10] Câu chuyện nào dưới kia chờ đoạn kết của mình? [11] [12] https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Italo Calvino (1923-1985) là một trong những nhà văn lớn nhất của Ý thế kỷ XX. Năm 1947, ông xuất bản tiểu thuyết đầu tay, Il sentiero dei nidi di ragno (Lối đi mạng nhện). Phần lớn tác phẩm của Calvino là kiệt tác: nhóm tiểu thuyết về thời quá khứ với tên gọi chung “Tổ tiên của chúng ta”, Il Visconte dimezzato (Tử tước bị chẻ đôi người, 1952), Il Barone rampante (Nam tước trên cây, 1957) và Il Cavaliere inesistente (Hiệp sĩ không hiện hữu, 1959); Cosmicomics (1965), Những thành phố vô hình (1972), và đặc biệt là Nếu một đêm đông có người lữ khách (1979). Calvino còn là một nhà phê bình rất tên tuổi với khối lượng trước tác đồ sộ. https://thuviensach.vn Một cái kết mở thì rất nhiều nhà văn giỏi đã làm, nhưng một cái mở không tiến lên, thậm chí không kết, thì hình như chỉ một người như Italo Calvino mới dám biến thành trò chơi tiểu thuyết của mình. Làm cho một cuốn tiểu thuyết “đi tới” trong sự tiến triển hợp lý và đẹp đã là khó, nhưng giữ cho một cuốn tiểu thuyết hoàn chỉnh đứng yên ở ngưỡng bắt đầu thì còn khó hơn nhiều lần. Nếu một đêm đông có người lữ khách nhốt câu chuyện ngập ngừng trong vẻ tươi mới của sự khởi đầu trong suốt mấy trăm trang sách, buộc người đọc phải liên tục hào hứng không ngớt những bước chân đầu tiên, dự cảm đầu tiên, đoán định đầu tiên. Cuốn tiểu thuyết từ khi ra đời đã giữ chân bao độc giả lòng vui sướng thoả mãn ở ngay điểm xuất phát, và cũng là nguồn khai thác dồi dào cho không ít lý thuyết gia văn học nhìn thấy ở đây một trò chơi tài tình và một sự suy tưởng sâu sắc về bản chất của tiểu thuyết và văn chương. https://thuviensach.vn Tặng Daniele Ponchiroli https://thuviensach.vn [1] Bạn sắp bắt đầu đọc cuốn tiểu thuyết mới Nếu một đêm đông có người lữ khách của Italo Calvino. Hãy thư giãn. Tập trung. Xua mọi ý nghĩ khác đi. Hãy để thế giới quanh bạn nhạt nhoà đi. Tốt nhất là đóng cửa lại, ở phòng bên ti vi bao giờ mà chẳng bật. Nói thẳng với những người khác, “Không, tôi không muốn xem ti vi!” Cao giọng lên, không thì họ chả nghe tiếng bạn đâu – “Tôi đang đọc sách! Tôi không muốn bị quấy rầy!” Có lẽ họ chưa nghe thấy bạn, là vì tiếng léo nhéo kia; nói to hơn đi, hét lên, “Tôi đang bắt đầu đọc tiểu thuyết mới nhất của Italo Calvino!” Hoặc, nếu bạn muốn, đừng nói gì cả; chỉ mong sao họ để bạn yên. Hãy tìm tư thế thoải mái nhất: ngồi, duỗi người ra, cuộn tròn lại, hay nằm thẳng. Nằm ngửa, nằm nghiêng, nằm sấp. Trên ghế bành, trên đi văng, trên ghế bập bênh, trên ghế xếp, trên đệm. Trên võng, nếu bạn có võng. Trên giường, dĩ nhiên, hoặc trong chăn. Thậm chí bạn có thể trồng cây chuối, đầu lộn ngược, tư thế yoga. Sách thì phải để ngược, cố nhiên rồi. Dĩ nhiên, tư thế lý tưởng để đọc sách là thứ bạn không bao giờ tìm được. Ngày xưa người ta thường đứng mà đọc, nơi giá đọc. Họ quen đứng một chỗ, không nhúc nhích. Họ nghỉ ngơi như thế những khi mệt vì cưỡi ngựa lâu. Chẳng ai từng nghĩ tới chuyện đọc trong khi cưỡi ngựa; thế nhưng bây giờ bạn lại thấy cái ý tưởng đọc trên yên ngựa, sách tựa vào bờm ngựa, hoặc có thể chằng vào tai ngựa bằng một lối đặc biệt, ý tưởng đó có mùi hấp dẫn. Hai chân xỏ vào bàn đạp, hẳn bạn sẽ thấy đọc sách thật thoải mái; để chân cao lên là điều kiện đầu tiên để thưởng thức việc đọc. Nào, bạn chờ gì nữa? Duỗi hai chân ra, cứ thế kê chân lên một cái gối, lên hai cái gối, lên chỗ tựa tay của đi văng, lên hai tay ghế bành, lên bàn cà phê, lên bàn làm việc, lên đàn piano, lên bản đồ trái đất. Trước hết là tháo giày ra. Nếu muốn, giơ hai chân lên; nếu không, kéo hai chân về. Miễn là không đứng đó một tay cầm đôi giày một tay cầm sách. https://thuviensach.vn Điều chỉnh ánh sáng sao cho không phải căng mắt ra. Làm ngay đi, bởi một khi bạn đã đắm mình đọc say sưa thì sẽ chẳng có gì bắt bạn nhúc nhích được nữa. Hãy sắp xếp sao cho trang giấy không nằm trong bóng tối, một nùi con chữ màu đen trên cái nền màu xám, chữ nào cũng hệt chữ nào như một đội quân chuột: nhưng phải cẩn thận đừng để ánh sáng hắt lên trang sách quá mạnh, sáng lóa lên trên màu trắng tàn nhẫn của trang giấy, ngấu nghiến gặm vào bóng các con chữ như vào lúc giữa trưa ở phương Nam. Cố mà tiên liệu ngay từ bây giờ tất cả những gì có thể khiến bạn phải bỏ giữa chừng việc đọc. Thuốc hút trong tầm tay, nếu bạn có hút thuốc, cả gạt tàn nữa. Còn gì không? Bạn có phải đi đái không? Thôi được, bạn biết rồi đấy. Chẳng phải là bạn mong chờ một cái gì cụ thể từ cuốn sách cụ thể này. Bạn là loại người về nguyên tắc vốn không còn chờ đợi bất cứ điều gì từ bất cứ cái gì. Có lắm người, trẻ hơn bạn hoặc không trẻ bằng, sống trong niềm mong đợi những trải nghiệm khác thường: từ những cuốn sách, từ người khác, từ những chuyến đi, từ những sự kiện, từ những gì ngày mai dành sẵn cho họ. Nhưng bạn thì không. Bạn biết rằng điều tốt nhất bạn có thể mong đợi là tránh được điều xấu nhất. Đây là kết luận bạn rút ra được trong đời tư và cả trong những vấn đề chung, kể cả trong những vụ việc trên trường quốc tế. Còn sách thì sao? À, thì chính bởi đã phủ nhận điều đó trong mọi lĩnh vực khác, nên bạn tin mình vẫn còn có thể ban cho chính mình một cách hợp lệ cái niềm vui thú tuổi trẻ là mong đợi từ một khu vực được cẩn thận khoanh vùng như là lĩnh vực sách, nơi bạn có thể may mắn hoặc không may mắn, nhưng khả năng thất vọng là không quá lớn. Vậy nên, bạn lưu ý thấy trong một tờ báo rằng Nếu một đêm đông có người lữ khách vừa xuất hiện, cuốn sách mới của Italo Calvino, ông ấy không in cuốn nào đã mấy năm nay. Bạn đến hiệu sách mua cuốn ấy. Tốt cho bạn thôi. Nơi cửa kính hiệu sách, bạn nhận ra ngay lập tức cái bìa sách với nhan đề mà bạn đang tìm. Lần theo dấu vết thị giác này, bạn len mình vào trong cửa hiệu, ngang qua cái rào chắn dày đặc gồm những cuốn Sách Bạn Chưa Bao Giờ Đọc, chúng đang cau mày nhìn bạn từ trên những bàn những kệ, cố https://thuviensach.vn hù dọa bạn. Nhưng bạn biết bạn không được cho phép mình kinh hoảng, rằng giữa đám những cuốn sách đó, kéo dài từ héc ta này đến héc ta khác là những Sách Bạn Không Cần Đọc, những Sách Làm Ra Cho Những Mục Đích Khác Ngoài Đọc, những sách bạn Chưa Mở Ra Thì Cũng Đã Đọc Rồi Bởi Vì Chúng Thuộc Loại Sách Chưa Viết Ra Thì Người Ta Đã Đọc Rồi. Thế là bạn vượt qua được vành đai thành luỹ phía ngoài, nhưng rồi bạn bị tấn công bởi lực lượng bộ binh gồm những Sách Mà Nếu Bạn Có Nhiều Hơn Một Cuộc Đời Thì Nhất Định Bạn Cũng Sẽ Đọc Nhưng Chả May Đời Bạn Chả Được Bao Nhiêu Cả. Bằng một chiêu nhanh thoắt bạn đánh vòng qua chúng và dấn vào giữa đội hình theo kiểu phalanx Hy Lạp gồm những sách Bạn Cũng Có Ý Đọc Nhưng Có Những Sách Khác Bạn Phải Đọc Trước Đã, những Sách Hiện Giờ Quá Đắt Nên Bạn Sẽ Chờ Đến Khi Nào Chúng Được Bán Hạ Giá, những Sách giống như trên Chừng Nào Chúng Được In Dưới Dạng Bìa Mềm, những Sách Bạn Có Thể Mượn Của Ai Đó, Sách Mà Ai Cũng Đọc Nên Cứ Như Là Bạn Cũng Đọc Rồi Vậy. Thoát được những cuộc đánh xáp lá cà đó, bạn tiến đến dưới những ngọn tháp của pháo đài, nơi các đội quân khác đang dàn trận: những Sách Bạn Lên Kế Hoạch Đọc Đã Nhiều Năm Nay, những Sách Bạn Đã Săn Lùng Suốt Bao Năm Mà Không Thấy, những Sách Đề Cập Đến Điều Gì Đó Mà Bạn Hiện Đang Suy Nghĩ, những Sách Bạn Muốn Là Của Mình Để Nếu Cần Là Có Trong Tay, những Sách Bạn Có Thể Để Riêng Ra Hè Này Có Khi Sẽ Đọc, những Sách Bạn Cần Xếp Cạnh Những Sách Khác Trên Giá Sách Của Mình, những Sách Khiến Lòng Bạn Đột Ngột Tràn Đầy Nỗi Lo Không Thể Lý Giải, Không Dễ Biện Minh. Giờ bạn đã có thể giảm bớt quân số vô tận của các lực lượng đối phương xuống còn một đội hình lớn thì lớn thật nhưng vẫn có thể tính đếm https://thuviensach.vn thành một số hữu hạn; nhưng rồi niềm nhẹ nhõm tương đối này lại bị phá hỏng vì cuộc tập kích của những Sách Bạn Đã Đọc Từ Lâu Mà Nay Đã Đến Lúc Đọc Lại và những Sách Bạn Luôn Vờ Là Đã Đọc Và Nay Đã Đến Lúc Ngồi Xuống Thật Sự Đọc. Bằng một cú lao mình lắt léo bạn rũ bỏ chúng đi đặng nhảy thẳng vào trong pháo đài những Sách Mới Mà Tác Giả Hay Chủ Đề Là Hấp Dẫn Với Bạn. Ngay cả trong thành trì này bạn vẫn có thể gây ra tan vỡ trong hàng ngũ những kẻ cố thủ, chia cắt chúng thành những Sách Mới Của Những Tác Giả Hay Về Những Chủ Đề Không Mới (với bạn hoặc nói chung) và những Sách Mới Của Những Tác Giả Hay Về Những Chủ Đề Bạn Hoàn Toàn Chưa Biết Tới (ít nhất là với bạn), và xác định sức hấp dẫn của chúng đối với bạn trên cơ sở khát vọng và nhu cầu của bạn về cái mới hay cái không mới (về cái mới mà bạn tìm trong cái không mới và cái không mới mà bạn tìm trong cái mới). Toàn bộ chuyện này chẳng qua chỉ có nghĩa là, sau khi đã liếc nhanh qua tên những cuốn sách được bày trong hiệu sách, bạn xoay về phía một chồng Nếu một đêm đông có người lữ khách mới in xong, bạn liền chộp một bản, và bạn mang nó đến quầy thu ngân để người ta xác lập quyền sở hữu của bạn đối với nó. Bạn ném thêm một cái nhìn ngẩn ngơ vào những cuốn sách xung quanh bạn (hay đúng hơn, chính những cuốn sách kia đang nhìn bạn, với cái nhìn ngẩn ngơ của những con chó trong mấy cái chuồng ở trại nhốt chó của thành phố, khi thấy một con vốn là bạn cùng cảnh ngộ nay được chủ đến tháo cũi sổ lồng, cầm dây dắt ra khỏi đó), thế rồi bạn đi ra. Bạn thấy mình có một niềm vui thú đặc biệt từ cuốn sách vừa xuất bản này, và bạn đang mang đi không chỉ một quyển sách mà còn cả sự mới nguyên của nó, sự mới nguyên mà có thể chẳng qua chỉ là sự mới nguyên của một món đồ vừa xuất xưởng, sự tươi tắn thanh tân của những cuốn sách mới, vốn kéo dài cho đến khi cái bìa ngoài bắt đầu ngả vàng, đến khi một lớp màng mờ bám lấy mép trên, đến khi góc bìa quăn hết cả, trong mùa thu nôn nả của các thư viện. Không, bạn những mong luôn luôn gặp sự tươi mới https://thuviensach.vn đích thực, sự tươi mới hễ đã mới một lần rồi sẽ tiếp tục mới mãi. Sau khi đọc cuốn sách vừa xuất bản, bạn sẽ nắm quyền sở hữu sự tươi mới này ngay khoảnh khắc đầu tiên, mà không phải theo đuổi nó, săn lùng nó. Điều đó có thể xảy ra lần này không? Bạn chả bao giờ biết được. Ta hãy xem nó mở đầu ra sao nhé. Có thể là ngay lúc còn trong hiệu sách bạn đã bắt đầu lật lật quyển sách từ đầu tới cuối rồi. Hay bạn không làm thế được, bởi nó được gói kín mít bằng giấy bóng? Giờ bạn ở trên xe buýt, đứng giữa đám đông, một tay níu quai giữ thăng bằng, tay kia bạn bắt đầu mở gói, làm những động tác hao hao như khỉ, một con khỉ muốn bóc quả chuối trong khi vẫn bám cành cây. Cẩn thận, bạn đang thúc cùi chỏ vào mấy người bên cạnh đấy; ít nhất cũng xin lỗi người ta đi. Hoặc có thể người bán sách không gói sách lại; anh ta đưa cuốn sách cho bạn đựng trong một cái túi nhỏ. Thế thì đơn giản hơn. Bạn đang ngồi sau vô lăng ô tô, chờ đèn hiệu giao thông, bạn rút cuốn sách ra khỏi túi, xé rách lớp giấy bóng kính, bắt đầu đọc mấy dòng đầu. Một trận còi dữ dội trút xuống bạn; đèn xanh rồi, bạn đang làm tắc nghẽn giao thông. Bạn ngồi ở bàn làm việc, bạn đặt quyển sách giữa đống giấy tờ công việc như thể chỉ là tình cờ; đến một lúc bạn dẹp tập hồ sơ sang bên và thấy cuốn sách nằm ngay trước mắt, bạn lơ đãng mở nó ra, bạn chống hai cùi chỏ lên bàn, bạn tì hai bàn tay nắm chặt lên hai thái dương, nom bạn như đang tập trung xem xét giấy tờ nhưng kỳ thực bạn đang khám phá những trang đầu của cuốn tiểu thuyết. Dần dần bạn ngả người vào ghế, bạn nâng cuốn sách lên tầm ngang mũi, bạn ngả ghế ra, cho nó dồn trụ lên hai chân sau, bạn kéo một ngăn kéo bên của bàn làm việc ra để kê chân lên đó; vị trí hai bàn chân trong quá trình đọc có tầm quan trọng rất lớn, bạn duỗi dài hai chân lên mặt bàn, lên mớ hồ sơ cần xử lý. Nhưng chẳng phải làm thế xem ra có phần thiếu trọng thị sao? Không phải trọng thị với công việc của bạn (chẳng ai đòi quyền phê phán năng lực chuyên môn của bạn: chúng ta giả định rằng bổn phận của bạn là một nhân tố bình thường trong cái hệ thống những hoạt động phi sản xuất vốn chiếm https://thuviensach.vn một phần không nhỏ nền kinh tế quốc gia và quốc tế), mà với cuốn sách. Còn tệ hại hơn nếu như bạn – sẵn lòng hoặc miễn cưỡng – thuộc về số người xem làm việc có nghĩa là thực sự làm, là thực hiện, một cách hữu ý hoặc không suy ngẫm trước, một cái gì đó cần thiết hoặc ít nhất là không vô dụng với người khác cũng như với bản thân mình; thì cuốn sách bạn đã mang theo đến nơi làm việc như một thứ bùa hộ mệnh khiến bạn chốc chốc lại bị cám dỗ; cứ mỗi lần lại có vài giây bị trừ ra khỏi đối tượng chú ý chính của bạn, dù đó là việc đột lỗ trên những cái phiếu, hay mấy cái đầu đun của một bếp lò, bảng điều khiển một chiếc xe ủi, một bệnh nhân nằm dài trên giường mổ, ruột phơi ra. Nói tóm lại, tốt hơn bạn nên kìm nén cơn nôn nóng, ráng đợi về đến nhà hãy mở sách ra. Là khi này đây. Phải, bạn đang ngồi trong phòng mình, bình tâm; bạn mở sách ra ở trang đầu, không, trang cuối, trước hết bạn muốn biết nó dài đến đâu. Không dài lắm, cũng may. Ngày nay viết tiểu thuyết dài thực là một chuyện trái khoáy: chiều thời gian bị đập vỡ tan, chúng ta chỉ có thể sống hay nghĩ trong mẩu thời gian vụn mà mỗi mẩu tách ra xa theo quỹ đạo riêng của mình và lập tức biến mất. Chúng ta chỉ có thể phát hiện lại sự liên tục của thời gian trong những cuốn tiểu thuyết của cái thời kỳ khi chúng ta chưa có vẻ đã dừng lại và chưa có vẻ đã nổ tung, một thời kỳ kéo dài không quá một trăm năm. Bạn xoay xoay cuốn sách trên tay; bạn nhìn lướt mấy câu nơi bìa sau, những lời chung chung chả nói được gì nhiều. Thế càng hay, không có một thông điệp nào tuy úp mở song lại nói hay hơn cái thông điệp mà bản thân cuốn sách phải truyền đạt trực tiếp, mà bạn phải rút ra được từ cuốn sách, dù nó nhiều hay ít thế nào đi nữa. Dĩ nhiên, việc xoay tới xoay lui cuốn sách như thế này, cả nó nữa, việc đọc trước đọc sau nó trước khi đọc vào bên trong nó, là một phần của niềm vui thú nơi một cuốn sách mới, song cũng như mọi niềm vui thú mào đầu, nó có độ dài tối ưu của nó nếu bạn muốn nó đóng vai trò như cú hích về phía niềm vui thú mang thực chất hơn, đấy là thực hiện chính hành vi đó, cụ thể là hành vi đọc sách. https://thuviensach.vn Thế là bây giờ bạn đã sẵn sàng tấn công những dòng đầu của trang đầu. Bạn sẵn sàng nhận ra cái giọng không thể lẫn vào đâu được của tác giả. Không. Bạn hoàn toàn không nhận ra nó. Nhưng giờ đây nghĩ lại, đã có ai bảo tác giả này có một giọng không lẫn vào đâu được nào? Ngược lại, ông ta có tiếng là một tác giả mà cuốn sau khác cuốn trước một trời một vực. Và trong chính những thay đổi đó bạn nhận ra ông ta là chính ông ta. Tuy nhiên ở đây ông ta dường như tuyệt chẳng có liên hệ gì với tất cả những thứ khác ông ta từng viết, ít nhất là theo chỗ bạn nhớ. Bạn có thất vọng không? Xem nhé, Có lẽ ban đầu bạn hơi bối rối, như khi có một người xuất hiện, nghe cái tên thì bạn cho rằng người này với một khuôn mặt nào đó hẳn chỉ là một, và bạn cố làm cho những nét mặt mình đang thấy kia tương hợp với những nét mặt bạn nhớ trong tâm trí, nhưng không được. Song bạn cứ đọc tiếp và nhận ra rằng cuốn sách dẫu sao vẫn đọc được, không phụ thuộc vào những gì bạn từng mong đợi từ tác giả này, chính bản thân cuốn sách khơi gợi lòng hiếu kỳ của bạn; trên thực tế, khi tỉnh táo hồi tưởng lại bạn thấy thế này là hay hơn, khi đối mặt với một cái gì đó hãy còn chưa rõ lắm là điều gì. https://thuviensach.vn Nếu một đêm đông có người lữ khách Cuốn tiểu thuyết bắt đầu ở một ga xe lửa, một đầu máy thở phì phì, tiếng rít của cái pít tông phủ kín đoạn đầu chương, một đám khói mù mịt giấu đi một phần của đoạn văn đầu. Trong cái mùi của nhà ga có thoảng qua mùi của một quán cà phê nhà ga. Có ai đó đang nhìn qua lớp kính mù mịt, y mở cánh cửa gắn kính của quán bar, mọi thứ đều mù mịt, cả bên trong cũng vậy, như thể nhìn qua cặp mắt cận thị hay cặp mắt bị bụi than làm ngứa ngáy. Những trang sách bị phủ mờ như các cửa sổ một đoàn tàu cũ kỹ, đám khói trùm lên các câu văn. Ấy là một buổi chiều mưa; người đàn ông bước vào quán; y cởi cúc chiếc áo ngoài ẩm sịt; một làn mây hơi nước bọc quanh y; một hồi còi bặt đi dần dọc đường ray lấp lánh mưa kéo dài tít tắp. Một tiếng hụ, giống như tiếng đầu máy xe lửa, và một làn mây hơi nước bốc lên từ cái máy pha cà phê mà ông lão đứng quầy đang nén chặt, như thể ông đang phát đi một tín hiệu, hay ít nhất là tuồng như vậy xét từ chuỗi câu trong đoạn thứ hai; trong đó những người ngồi chơi bài quanh bàn liền úp vào ngực mấy lá bài xòe ra hình chiếc quạt rồi xoay về phía người mới đến bằng một cú vặn nhân ba của cổ họ, vai họ và cái ghế họ ngồi, trong khi các khách ngồi ở quầy nhấc mấy cái tách bé tí lên mà thổi lên mặt cà phê, môi và mắt khép hờ, hoặc vục đầu vào vại bia, cẩn thận quá đáng sao cho bia đừng sánh ra ngoài. Con mèo cong lưng, cô thu ngân đóng hộp đựng tiền lại nghe choang một cái. Tất cả các dấu hiệu này đồng quy lại cho ta biết đây là một ga xép tỉnh lẻ, nơi bất cứ ai cũng bị thiên hạ chú ý ngay lập tức. Ga tàu thì ga nào cũng giống ga nào; nếu ánh đèn không thể soi sáng ra xa hơn vầng hào quang lòe nhòe của nó thì cũng có hề gì, mọi thứ chẳng qua chỉ là một bối cảnh ta đã thuộc nằm lòng, với cái mùi của đoàn tàu cứ vương lại dẳng dai ngay cả sau khi mọi đoàn tàu đã đi khỏi, cái mùi đặc biệt của nhà ga sau khi đoàn tàu cuối cùng đi khỏi. Ánh sáng của nhà ga và của các câu văn bạn đang đọc dường như có bổn phận xoá nhoà đi chứ không phải https://thuviensach.vn chỉ ra những sự vật trồi lên từ bức màn bóng tối và sương. Tôi đặt chân đến ga này đêm nay là lần đầu tiên trong đời, bước vào rồi bước ra khỏi quán bar này, di chuyển từ mùi sân ga sang mùi mạt cưa trong mấy buồng vệ sinh, tất cả trộn lẫn trong một mùi vốn là mùi của sự chờ đợi, mùi những buồng điện thoại khi bạn chỉ có thể làm mỗi một việc là đòi lại mấy đồng cắc vì con số bạn đã quay chẳng cho thấy dấu hiệu nào của sự sống. Tôi chính là người đi đi lại lại từ quán bar sang buồng điện thoại. Hay đúng hơn: kẻ đó được gọi là “tôi” và bạn chẳng biết gì khác về y, cũng như ga này được gọi là “ga” còn ngoài ra chẳng có gì khác ngoài tín hiệu không được hồi đáp của một cái điện thoại đổ chuông trong căn phòng tối của một thành phố xa xôi. Tôi gác máy, tôi chờ cái tiếng lách cách trồi lên, rơi xuống qua cổ họng kim khí, tôi lại đẩy cửa kính, tiến về phía những chiếc cốc xếp thành chồng cho ráo giữa một đám mây hơi nước. Máy pha cà phê ở những quán cà phê nhà ga vốn có bà con họ hàng với những đầu máy, những máy pha espresso của hôm qua và hôm nay với các đầu máy và động cơ hơi nước của hôm nay và hôm qua. Tôi đến rồi đi, chuyển hướng rồi quay trở lại thì cũng thế thôi: tôi đã bị sa bẫy, cái bẫy phi thời gian mà mọi nhà ga xe lửa đều giăng ra chẳng bao giờ trật. Một đám mây bụi than vẫn cứ lơ lửng trong bầu không khí của các nhà ga suốt bao năm nay cả sau khi các tuyến đường đã được hoàn toàn điện khí hoá, và một cuốn tiểu thuyết nói về các đoàn tàu và nhà ga thì không thể không truyền tải cái mùi khói này. Giờ bạn đã đọc được đôi ba trang, hẳn đã đến lúc nói cho bạn rõ liệu cái nhà ga tôi vừa đặt chân xuống đây là nhà ga của quá khứ hay nhà ga của hiện tại; thay vì vậy các câu cứ tiếp tục tiến tới trong sự mơ hồ, xám xịt, trong một lĩnh vực trải nghiệm chẳng hề của riêng ai bị quy giảm về mẫu số chung nhỏ nhất. Coi chừng: chắc chắn đó là một phương pháp để lôi cuốn bạn từ từ, tóm bạn vào trong câu chuyện trước khi bạn nhận ra – một cái bẫy. Hoặc có thể tác giả vẫn chưa quyết định được, cũng như bạn, Người đọc, về chuyện ấy, cũng không chắc bạn muốn đọc cái gì nhất: liệu có phải đấy là đến một nhà ga cũ, điều này sẽ cho bạn cảm giác quay ngược lại, một mối bận tâm trở lại về những thời đại và nơi chốn đã https://thuviensach.vn mất, hay là một tia chớp những ánh sáng và âm thanh, nó sẽ cho bạn cảm giác đang sống trong thời đại hiện nay, trong cái thế giới nơi những con người hiện nay tin rằng được sống là một niềm vui thú. Quán bar này (hay “tiệm ăn nhà ga”, người ta còn gọi nó như thế nữa) có thể tù mù và dày đặc khói chỉ đối với cặp mắt tôi, vốn cận thị hay ngứa ngáy, trong khi nó cũng có thể đẫm trong ánh sáng được khuếch tán bởi những bóng đèn mang màu tia sét và được phản chiếu bằng những tấm gương khiến cho ánh sáng lấp đầy mọi lối đi mọi ngõ ngách, và cái không gian không hắt bóng này cũng có thể ngập tràn thứ âm nhạc bùng ra hết cỡ từ một cỗ máy giết-chết-sự-im lặng rung bần bật, và những máy chơi pinball cùng các trò chơi điện tử khác bắt chước trò đua ngựa và săn người thảy đều đang hoạt động, và những hình bóng nhiều màu sắc bơi trong màng trong suốt của một cái ti vi và màn trong suốt của một bể cá nhiệt đới sinh động nhờ một luồng bong bóng khí bốc lên thẳng đứng. Và tay tôi có thể không xách một cái va li, căng phồng, hơi sờn cũ, mà có thể kéo một cái va li vuông vức làm bằng nhựa có lắp mấy bánh xe nhỏ, một đầu có cái cán bằng crôm gập vào được để định hướng. Bạn, Người đọc, bạn tin rằng ở đó, trên sân ga, cái nhìn của tôi dán chặt vào mấy cái kim trên cái đồng hồ tròn của nhà ga cũ, mấy cây kim bị chọc thủng như những cái kích, trong nỗ lực vô ích hòng xoay ngược chúng lại, chuyển ngược về cái nghĩa địa của những giờ đã sống qua, cái nghĩa địa nằm vô sinh trong ngôi đền chuyển động vòng tròn của chúng. Nhưng ai có thể nói rằng những con số của cái đồng hồ không phải đang ló ra từ các ô kính hình chữ nhật, nơi tôi thấy một phút rơi lên tôi với một tiếng tách nghe như lưỡi dao máy chém? Tuy nhiên, kết quả chẳng thay đổi mấy: cứ tiến tới mãi trong một thế giới bóng loáng, mườn mượt, bàn tay tôi chụm lại trên chiếc tay lái nhẹ của cái va li có bánh xe sẽ vẫn biểu lộ một sự chối từ tận bên trong, như thể với tôi món hành lý thoải mái này đại diện cho một gánh nặng khó chịu và làm tôi kiệt sức. Có gì đó không ổn đối với tôi: một thông tin nhầm lẫn, một sự chận trễ, một chuyến tàu liên vận bị nhỡ; có lẽ khi đến đây đáng ra tôi phải gặp được người liên lạc, có lẽ nó gắn liền với cái va li này vốn dường như làm tôi bận https://thuviensach.vn trí quá lắm, mặc dù ấy là bởi tôi sợ làm mất nó hay bởi tôi nóng lòng muốn tống khứ nó đi thì không rõ. Điều có vẻ chắc chắn là nó không phải hành lý bình thường, một thứ mà tôi có thể để lại ở phòng gửi hoặc vờ quên mất trong phòng đợi. Xem đồng hồ chẳng ích gì; nếu có ai tới đợi tôi thì chắc hẳn anh ta cũng đi khỏi từ lâu rồi, chẳng để làm gì nếu bây giờ tôi có điên cuồng rặn óc ráng xoay ngược chiều kim đồng hồ và lịch ngày tháng hòng lại quay về cái thời điểm trước khi điều gì đó vốn không nên xảy ra rồi cũng đã xảy ra. Nếu tôi cần phải gặp ai đó ở nhà ga này, ai đó có lẽ chẳng liên quan gì tới ga này mà chẳng qua là bước xuống khỏi một đoàn tàu để rồi ra đi trên một đoàn tàu khác, như tôi lẽ ra cũng đã làm, và một trong hai người lẽ ra phải chuyển cái gì đó cho người kia – chẳng hạn, nếu tôi lẽ ra phải đưa cho người kia cái va li có bánh xe này mà thay vì thế vẫn còn lại trong tay tôi và đang làm tay tôi cháy sém – thì việc duy nhất phải làm là cố lập lại mối liên lạc đã mất. Tôi đã băng qua quán cà phê này đôi lần và đã nhòm ra ngoài cửa trước để nhìn cái quảng trường vô hình, song lần nào bức tường đêm tối cũng đều hất tôi trở ngược vào cái chốn rìa sáng sủa treo giữa hai vùng bóng tối ấy, bóng tối của đám đường tàu và bóng tối của thành phố mù sương. Tôi nên đi về đâu đây? Thành phố ngoài kia hãy còn chưa có tên, chúng ta còn chưa biết liệu nó sẽ vẫn nằm ngoài cuốn tiểu thuyết hay là toàn bộ cuốn tiểu thuyết vẫn sẽ hàm chứa bên trong bóng tối như mực của nó. Tôi chỉ biết rằng chương đầu này đang phải mất hồi lâu mới bứt ra khỏi được nhà ga và quán bar: thật chẳng khôn ngoan nếu rời khỏi cái nơi người ta vẫn có thể còn đến tìm tôi, mà cũng chẳng khôn ngoan nếu tôi để người ta nhìn thấy cứ mang cái va li nhùng nhằng này. Thế cho nên tôi cứ nhét hết đồng cắc này tới đồng cắc khác vào điện thoại công cộng, và lần nào cái máy cũng nhổ mấy cái đồng cắc lại cho tôi. Nhiều đồng cắc, tuồng như cho một cuộc gọi đường dài: có Trời biết giờ này họ ở đâu, những người sẽ truyền cho tôi các chỉ thị hay, đúng hơn – ta phải thành thật nói ra – mệnh lệnh; hiển nhiên tôi là kẻ thừa hành, xem ra tôi không phải loại người đi đây đi đó vì lý do cá nhân hay đang bận công chuyện làm ăn của riêng mình; trái lại, người ta sẽ nói rằng tôi đang làm nhiệm vụ, một quân tốt cho một trò chơi rất phức tạp, https://thuviensach.vn một bánh răng nhỏ xíu trong một guồng máy khổng lồ, nhỏ đến nỗi thậm chí người ta không thấy được: quả thực, người ta ấn định rằng tôi phải đi qua nơi này mà không lưu lại dấu vết; thế nhưng, mỗi phút nán lại đây tôi lại càng lưu lại nhiều dấu vết hơn: tôi để lại dấu vết nếu tôi không nói năng với ai, bởi tôi nổi bật lên như một kẻ chẳng bao giờ mở miệng; tôi để lại dấu vết nếu tôi có nói năng, bởi mỗi từ tôi nói ra là một từ còn lưu lại và về sau có thể trỗi lên vào lúc bất ngờ nhất, với dấu ngoặc kép hoặc không. Có lẽ đây là lý do để tác giả chồng chất hết giả định này lên giả định khác trong những đoạn văn dài không đối thoại, một lớp chì dày, mờ đục nơi tôi có thể băng qua không bị ai để ý, rồi biến mất. Tôi hoàn toàn không phải loại người khiến người ta chú ý, tôi là một hiện thể vô danh trên một cái nền còn vô danh hơn. Nếu bạn, Người đọc, không thể không nhận được ra tôi trong đám người vừa xuống tàu và liên tục theo tôi trong cuộc đi tới đi lui giữa quán bar và buồng điện thoại, ấy chẳng qua bởi tôi được gọi là “tôi” và đây là điều duy nhất bạn biết về tôi, nhưng nội điều này là đủ lý do để bạn gán một phần của bạn vào cái “tôi” xa lạ này. Cũng như tác giả, bởi ông ta không có ý định kể về bản thân mình, đã quyết định gọi nhân vật là “tôi” như thể che giấu anh ta đi, không phải gọi tên anh ta hay miêu tả anh ta, bởi bất kỳ cái tên hay thuộc tính nào khác đều sẽ xác định anh ta nhiều hơn cái đại từ trơn trụi này; dẫu vậy, bởi chính cái hành vi viết ra “tôi” mà tác giả cảm thấy bị thôi thúc trút vào cái “tôi” này một chút của chính ông ta, của những gì ông ta cảm nhận hoặc tưởng tượng là mình cảm nhận. Chẳng gì dễ đối với ông ta hơn là đồng nhất chính mình với tôi; hiện thời thì hành vi bên ngoài của tôi là hành vi của một lữ khách nhỡ chuyến tàu chuyển vận, một tình huống vốn dĩ tất cả mọi người đều từng trải qua. Nhưng một tình huống xảy ra ở đoạn đầu một cuốn tiểu thuyết luôn luôn muốn nói với bạn về một cái gì đó đã xảy ra hoặc sắp xảy ra, và chính cái gì đó khác này khiến cho việc đồng nhất với tôi là nguy hiểm, nguy hiểm cho bạn là Người đọc và cho ông ta là tác giả; và đoạn mở đầu cuốn tiểu thuyết càng xám xịt càng thường tình càng xoàng xĩnh càng tầm thường thì bạn và tác giả lại càng cảm thấy sự ám gợi về mối nguy cơ treo sừng sững trên cái phần “tôi” mà bạn đã bộp chộp gán vào cho cái “tôi” của https://thuviensach.vn một nhân vật trong khi câu chuyện nội tại của y ra sao bạn chẳng biết một chút gì, cũng như bạn chả biết tí gì về những thứ chứa trong cái va li mà y đang khao khát được tống khứ đi đến như vậy. Tống khứ cái va li đi là điều kiện đầu tiên để tái lập hoàn cảnh trước đó: trước tất cả những gì xảy ra sau đó. Ý tôi là như vầy khi nói tôi muốn bơi ngược dòng thời gian: tôi muốn xoá sạch các hậu quả của một số sự kiện và khôi phục một điều kiện tiên khởi. Nhưng mỗi khoảnh khắc của đời tôi mang theo nó một sự tích luỹ các sự kiện mới, và mỗi một sự kiện mới này mang theo nó các hậu quả của nó; cho nên, càng tìm cách quay về khoảnh khắc số không nơi tôi xuất phát, tôi lại càng rời xa khỏi nó: mặc dù mọi hành động của tôi đều nhằm xoá bỏ các hậu quả của những hành động trước và mặc dù tôi tìm cách đạt được những kết quả khả quan trong việc xoá bỏ này, đủ để mở lòng tôi cho niềm hy vọng được nhẹ lòng ngay lập tức, thế nhưng, tôi phải luôn luôn ghi nhớ rằng mỗi động thái xoá bỏ các sự kiện trước kia của tôi đều khởi hoạt một loạt sự kiện mới, chúng làm cho tình huống càng phức tạp hơn trước và rồi, đến lượt chúng, tôi sẽ phải ra sức xoá bỏ. Vì vậy tôi phải tính toán cẩn thận từng động thái một, sao cho kết quả xoá thì đạt tối đa mà khả năng phức tạp trở lại thì tối thiểu. Một người tôi không quen biết lẽ ra phải gặp tôi ngay khi xuống tàu, nếu mọi chuyện suôn sẻ. Một người mang cái va li có bánh xe, giống hệt va li của tôi, nhưng rỗng. Hai cái va li sẽ va vào nhau như thể tình cờ giữa cảnh hàng khách chen lấn trên sân ga, giữa một đoàn tàu này với một đoàn tàu khác. Một sự kiện có thể xảy ra tình cờ, nhưng rồi sẽ có một mật khẩu mà người kia phải nói với tôi, một nhận xét về dòng tít lớn của tờ báo thòi ra khỏi túi áo tôi, và kết quả mấy cuộc đua ngựa. “À, Zeno bên Elea về nhất!” Và đồng thời chúng tôi sẽ gỡ hai va li của mình ra, hoán chuyển hai cái cán bằng kim loại, có thể cũng trao đổi và nhận xét về ngựa, về các dự đoán, về tỉ lệ cá cược; rồi thì chúng tôi tiến bước về phía những đoàn tàu khác nhau, mỗi người đẩy cái va li của mình theo hướng của mình. Chẳng ai nhận ra hết, nhưng tôi sẽ có trong tay cái va li của người kia còn người kia thì lấy cái va li của tôi đi. https://thuviensach.vn Một kế hoạch hoàn hảo, hoàn hảo đến mức chỉ một sự cố nhỏ nhất cũng đủ làm hỏng được. Giờ tôi ở đây chả biết làm gì tiếp, lữ khách cuối cùng đợi ở ga này nơi mãi tới sáng mai mới có thêm tàu đến hoặc đi. Đây là giờ mà thành phố nhỏ tỉnh lẻ này lại chui vào vỏ. Nơi quán bar nhà ga những người duy nhất còn lại là đám dân địa phương ai cũng biết nhau, những người không có liên quan gì tới nhà ga nhưng họ cất công đi xa đến thế, băng qua quảng trường tối om đặng tới đây là bởi chẳng còn quán nào khác mở cửa trong khu này nữa, hoặc có lẽ vì sự hấp dẫn mà các nhà ga vẫn còn gợi lên được ở các thành phố tỉnh lẻ, cái mẩu cỏn con những gì mới mẻ mà người ta còn có thể chờ đợi từ nhà ga, hoặc có thể chỉ để nhớ lại cái thời nhà ga xe lửa còn là điểm giao cắt duy nhất với phần còn lại của thế giới. Ừ, thật quá hay nếu tôi tự nhủ rằng chẳng còn thành phố tỉnh lẻ nào nữa và có lẽ cũng chưa từng có thành phố nào như thế: mọi nơi chốn đều tương thông tức thời với mọi nơi chốn khác, ta chỉ có thể trải được cảm giác cô biệt khi đang đứng giữa một chuyến đi từ nơi này sang nơi khác, nghĩa là, khi ta chẳng ở một nơi nào. Tôi, trên thực tế, thấy mình ở nơi đây mà chẳng có nơi đây nào hay một nơi khác nào, bị những kẻ vốn không phải người lạ nhận ra là một người lạ ít nhất cũng một cách rõ ràng như tôi nhận ra những kẻ không phải người lạ và ghen tị với họ. Phải, ghen tị. Tôi đang từ bên ngoài nhìn vào sinh hoạt của một buổi tối bình thường trong một thành phố nhỏ bình thường, tôi nhận ra mình bị tách lìa khỏi những buổi tối bình thường có trời biết đã bao lâu nay, và tôi nghĩ tới hàng ngàn thành phố như thế này, về hàng trăm ngàn thành phố như thế này, về hàng trăm ngàn chỗ sáng đèn nơi mà giờ này người ta cho phép bóng đen của buổi tối được trùm xuống và họ chẳng có trong đầu lấy một ý nghĩ nào như những ý nghĩ tôi đang có trong đầu tôi; có lẽ họ có những ý nghĩ khác hoàn toàn không đáng ghen tị, nhưng vào lúc này tôi sẵn lòng đổi chỗ với bất cứ ai trong số họ. Chẳng hạn, với một trong mấy thanh niên đang đi khắp lượt các khách hàng dân địa phương để thu thập chữ ký vào bản kiến nghị gửi Hội đồng thành phố liên quan đến thuế đánh vào bảng hiệu gắn đèn nê ông, và giờ đang đọc bản kiến nghị đó cho ông chủ quán nghe. https://thuviensach.vn Cuốn tiểu thuyết ở đây lặp lại những mẩu đối thoại hình như chả có chức năng nào khác ngoài mô tả sinh hoạt hằng ngày của một thành phố tỉnh lẻ. “Em thì sao, Armida? Em đã ký chưa?” họ hỏi một phụ nữ mà tôi chỉ thấy từ đằng sau, một chiếc thắt lưng rủ xuống từ một cái áo khoác dài viền lông, cổ áo dựng cao, một dải khói cất lên từ mấy ngón tay cầm chiếc cốc thuỷ tinh có chân. “Ai bảo tôi cần lắp một cái đèn nê ông lên trên cửa hàng của tôi nào?” nàng ta nói. “Nếu Thành phố dự trù tiết kiệm tiền cho đèn chiếu sáng, nhất định họ sẽ không thắp đèn phố bằng tiền của tôi đâu! Đằng nào thì ai cũng biết hiệu Đồ da Armida ở đâu mà. Còn khi nào tôi đã hạ tấm mành kim loại xuống thì ngoài phố vẫn cứ tối om thôi, là thế đấy.” “Thế thì em ký là có lý quá còn gì,” họ bảo nàng ta. Họ xưng hô thân mật với nàng ta, gọi là em; bọn họ thảy đều gọi nhau là anh em hay mày tao chi tớ; lời họ nói đến một nửa là bằng thứ tiếng địa phương; đấy là những người đã quen ngày nào cũng gặp nhau hết năm này sang năm khác; điều gì họ nói cũng là sự tiếp nối những gì đã nói rồi. Họ chòng ghẹo nhau, thậm chí một cách thô lỗ, “Nhận đi, mày chỉ muốn ngoài phố tối om để đừng ai trông thấy người nào hay tới chỗ mày! Ai thường tới gặp mày ở phòng hậu cửa tiệm sau khi mày đã khoá trái bên trong vậy hả?” Những lời qua lại đó tạo thành một thứ rì rầm gồm những giọng không rõ rệt, từ trong đó một lời hay một cụm từ có thể trồi lên, có tính quyết định đối với những gì tiếp theo. Muốn đọc được đúng, bạn phải tính đến cả hiệu ứng rì rầm lẫn hiệu ứng của ý định ẩn giấu, vốn là cái mà bạn (và cả tôi nữa) còn chưa có khả năng lĩnh hội. Vì vậy, trong khi đọc, bạn phải vừa lơ đãng vừa tinh nhạy cao độ, cũng như tôi đang mơ màng nhưng lại phồng tai lên, cùi chỏ chống lên quầy, cằm tì lên bàn tay trái nắm lại. Và nếu bây giờ cuốn tiểu thuyết bắt đầu từ bỏ sự mơ hồ như sương khói của nó đặng cung cấp vài chi tiết về ngoại hình những người có mặt, thì cảm giác nó muốn truyền đạt đến bạn là cảm giác về những khuôn mặt mới thấy lần đầu song cũng là những khuôn mặt dường như ta đã nhìn thấy ngàn lần. Ta đang ở một thành phố nơi mà trên đường phố cũng như con người ấy thường xuyên chạm mặt nhau; những khuôn mặt mang một sức nặng của thói quen vốn được dẫn https://thuviensach.vn truyền đến cả một người như tôi, kẻ mà, dù xưa nay chưa từng đến đây, vẫn nhận ra được đó là những khuôn mặt ngày ngày quen thuộc, những khuôn mặt mà mặt kính quán bar đã chứng kiến đường nét dày lên hay sệ xuống, mà biểu hiện của chúng tối này sang tối nọ dần dần nhăn lại hoặc phị ra. Người đàn bà này có lẽ là người đẹp nhất của thành phố; ngay cả bây giờ tôi cũng cảm thấy, tuy mới thấy nàng lần đầu tiên, rằng nàng có thể gọi là một phụ nữ hấp dẫn; nhưng nếu tôi hình dung mình nhìn nàng bằng cặp mắt của những khách khác ở quán bar, thì có một thứ mệt mỏi nào đó đọng nơi nàng, có lẽ chỉ là cái bóng của sự mệt mỏi nơi họ (hay là mệt mỏi của tôi, anh bạn). Họ đã biết nàng từ khi nàng còn con gái, họ biết tất cả những gì có thể biết về nàng, vài người có thể từng dan díu với nàng, nay thì nước đã qua cầu, chuyện đã qua, đã xong từ lâu lắm không cần nhắc lại; nói cách khác, có một tấm mạng gồm những hình ảnh khác vương trên hình ảnh nàng khiến nó mờ nhạt đi, một sức nặng của nhiều ký ức khiến tôi không thể thấy nàng như một người mà tôi mới thấy lần đầu, ký ức của những người khác treo lửng lơ như khói dưới mấy ngọn đèn. Trò giải trí ưa thích của đám khách này nơi quán bar hình như là đánh cá: đánh cá những chuyện vặt vãnh của đời sống hàng ngày. Chẳng hạn, một người nói, “Ta hãy cá xem tối nay ai tới quán bar sớm nhất, Bác sĩ Marne hay Ông cẩm Gorin.” Và một người khác nói, “Còn khi bác Marne tới đây, ổng sẽ làm gì để tránh đừng gặp bà vợ cũ? Ổng sẽ chơi bi da hay ngồi điền mẫu cá độ đá banh?” Trong một hiện tình giống như tôi thì không thể dự đoán điều gì: tôi chẳng bao giờ biết nửa giờ nữa chuyện gì có thể xảy ra với tôi, tôi không thể hình dung một cuộc sống tạo nên toàn bằng những biến thiên cực nhỏ, được cẩn thận khoanh tròn, những biến thiên mà người ta có thể đem ra đánh cá: hoặc thế này hoặc thế kia. “Tôi không biết,” tôi nói giọng trầm trầm. “Không biết cái gì?” nàng hỏi. https://thuviensach.vn Đó là một ý nghĩ mà tôi cảm thấy cũng có thể nói ra bây giờ chứ không giữ riêng cho mình như tôi vẫn làm với mọi ý nghĩ của mình, nói ra với người phụ nữ đang ngồi đây bên tôi trong quán bar, chủ cửa hiệu đồ da, người mà tôi chớm cảm thấy khao khát bắt chuyện. “Có phải thành phố của chị lúc nào cũng thế không?” “Không, không phải vậy,” nàng trả lời tôi, và tôi biết nàng sẽ trả lời tôi như thế. Nàng khăng khăng là người ta không thể tiên kiến được một cái gì, đây cũng vậy mà đâu cũng vậy: dĩ nhiên, tối nào cũng vậy, vào giờ này Bác sĩ Marne đóng cửa phòng mạch còn Cẩm Gorin hết giờ trực ở sở cảnh sát; và họ luôn luôn ghé vào đây, hoặc người này trước hoặc người kia trước; nhưng điều đó có ý nghĩa gì? “Dù sao đi nữa, hình như chả ai nghi ngờ chuyện ông bác sĩ sẽ cố tránh gặp Bà Marne ngày xưa,” tôi nói với nàng. “Tôi là Bà Marne ngày xưa đây,” nàng đáp. “Đừng nghe họ.” Sự chú ý của bạn, với tư cách Người đọc, giờ đây hoàn toàn tập trung vào người đàn bà này, đã mấy trang rồi bạn cứ lòng vòng quanh nàng, tôi – không, tác giả – đã vòng vòng quanh sự hiện diện đầy nữ tính này, đã mấy trang rồi bạn cứ mong cái bóng dáng đàn bà vẫn thường khoác lấy hình hài trên trang viết, và chính kỳ vọng của bạn, Người đọc, mới là cái đẩy tác giả về phía nàng; và cả tôi nữa, mặc dù tôi có những chuyện khác cần nghĩ, thế mà tôi cứ buông thả mình, nói chuyện với nàng, khơi nên một cuộc trò chuyện mà tôi nên cắt ngang càng nhanh càng tốt, đặng bỏ đi, biến đi. Chắc hẳn bạn muốn biết nhiều hơn về chuyện nàng trông ra sao, nhưng thay vì vậy chỉ có dăm yếu tố nổi lên trên trang viết, khuôn mặt nàng vẫn bị khói và mái tóc nàng che mất, bạn hẳn cần hiểu thêm liệu đằng sau nét méo xệch cay đắng của miệng nàng có cái gì không cay đắng và không méo xệch chăng. “Vậy họ kể những chuyện gì?” tôi hỏi. “Tôi chả biết gì hết. Tôi biết chị có một cửa hiệu, không có bảng gắn đèn nê ông nào. Nhưng tôi thậm chí chả biết nó nằm ở đâu nữa kìa.” https://thuviensach.vn Nàng nói cho tôi biết. Đó là một hiệu đồ da, bán va li và mấy món cần dùng khi đi đây đi đó. Nó không nằm trên quảng trường nhà ga mà ở một phố nhánh, gần chỗ dốc ngã tư ga hàng hoá. “Nhưng sao ông lại quan tâm?” “Tôi ước gì đã tới đây sớm hơn. Giá tới đây sớm hơn, tôi sẽ đi dọc con phố tối om, tôi sẽ thấy cửa hiệu của chị sáng đèn, tôi sẽ vào trong, tôi sẽ nói với chị: Nếu chị muốn, tôi sẽ giúp chị hạ cửa chớp.” Nàng bảo tôi nàng hạ cửa chớp rồi, nhưng nàng phải về lại cửa hiệu để kiểm hàng, và nàng sẽ ở lại đó đến đêm. Đám đàn ông trong quán đang trêu cợt và phát lưng nhau. Một cuộc đánh cá đã được định đoạt: ông bác sĩ đang vào chỗ. “Tối nay ông cẩm đến muộn. Tôi tự hỏi vì sao.” Ông bác sĩ bước vào vẫy tay chào tất cả mọi người; cái nhìn của ông không dừng lại nơi vợ ông, song nhất định là ông nhận thấy có một người đàn ông đang nói chuyện với nàng. Ông lại chỗ cuối phòng, xoay lưng lại quầy rượu; ông nhét một đồng bạc vào máy chơi pinball. Giờ thì tôi, kẻ đáng ra phải làm sao cho đừng để bị ai chú ý, lại bị săm soi, bị chụp ảnh bởi những cặp mắt mà tôi không thể tự lừa mình là đã thoát khỏi được, những cặp mắt chả quên bất cứ cái gì và bất cứ ai có liên hệ với đối tượng của lòng ghen và nỗi đau. Những con mắt dơi nặng nề, hơi mọng nước kia là đủ để tôi nhận ra rằng tấn kịch giữa hai người chưa kết thúc: ông ta vẫn tiếp tục đến quán này mỗi tối để nhìn thấy nàng, để lại mở vết thương cũ ra lần nữa, có lẽ cũng đã biết tối nay ai sẽ đưa nàng về nhà; còn nàng tới quán này mỗi tối chắc là để cố tình làm ông đau khổ, cũng có lẽ nàng mong rằng thói quen đau khổ sẽ trở thành một thói quen cho ông ta như mọi thói quen khác, rằng nó rồi sẽ nhuốm hương vị của cái trống rỗng đã đóng bánh lại quanh miệng nàng và cuộc đời nàng bao nhiêu năm qua. “Điều tôi thích nhất trên đời,” tôi nói với nàng, bởi đến lúc này thì hẳn tôi có thể cứ tiếp tục trò chuyện với nàng, “làm cho đồng hồ chạy ngược lại.” https://thuviensach.vn Người đàn bà đưa ra câu trả lời thường tình nào đấy, kiểu như, “Ông chỉ cần xê dịch mấy cây kim thôi mà.” “Không, bằng ý nghĩ, bằng cách tập trung cho đến khi tôi buộc được thời gian phải quay ngược lại,” tôi nói; hay đúng hơn, không rõ là tôi quả thực có nói thế hay chỉ là muốn nói thế hay là tác giả diễn giải theo cách ấy cái câu nửa vời mà tôi lẩm bẩm trong mồm. “Lúc tôi đến đây ý nghĩ đầu tiên của tôi là: Có lẽ là, trong ý nghĩ, nỗ lực của ta đã đạt tới mức đủ lớn để bắt thời gian làm một cuộc cách mạng trọn vẹn; đây ta đang ở nhà ga nơi ta đã ra đi trong chuyến viễn hành đầu tiên, nó vẫn cứ y như hồi đó, không thay đổi. Tất cả những cuộc đời ta có thể sống đều khởi đầu ở đây; có cô gái lẽ ra đã có thể là cô gái của ta nhưng đã không làm thế, cũng đôi mắt ấy, mái tóc ấy…” Nàng nhìn quanh, như thể lấy tôi làm trò cười; tôi nghếch cằm về phía nàng; nàng nhếch lại khoé miệng lên để cười, rồi lại thôi; vì nàng đã đổi ý hoặc vì đây là cách mỉm cười duy nhất của nàng. “Tôi không biết liệu đó có phải là lời khen không, nhưng tôi sẽ coi đó là lời khen. Rồi thì sao?” “Rồi thì tôi ở đây, tôi là tôi của phút hiện tại, với cái va li này.” Đây là lần đầu tiên tôi nhắc tới cái va li, mặc dù tôi chẳng bao giờ thôi nghĩ tới nó. Thì nàng nói, “đây là buổi tối của những cái va li vuông có bánh xe.” Tôi vẫn bình thản, điềm tĩnh. Tôi hỏi, “Ý chị là sao?” “Hôm nay tôi mới bán một cái, va li giống như thế này.” “Ai mua?” “Một người lạ. Như anh. Ông ta đang trên đường ra ga, đang lên đường. Với một cái va li không, vừa mới mua. Giống hệt như của anh.” “Thì có gì lạ? Chẳng phải chị bán va li sao?” “Va li thuộc kiểu dáng này tôi có nhiều trong cửa hiệu, nhưng chả ai ở đây mua hết. Người ta không thích, hoặc vì chả để làm gì. Hay vì người ta không biết tới chúng. Nhưng ắt là mấy va li ấy phải tiện lợi chứ.” https://thuviensach.vn “Với tôi thì không. Chẳng hạn, ngay khi tôi nghĩ tối nay có thể là một buổi tối đẹp cho tôi, tôi lại nhớ rằng tôi phải lôi cái va li này theo sau, và tôi không thể nghĩ tới thứ gì khác.” “Vậy sao anh không để nó lại đâu đó?” “Như là một hiệu bán va li,” tôi nói. “Sao lại không? Thêm một va li nữa, thêm bớt cũng như nhau.” Nàng đứng dậy khỏi ghế, chỉnh lại cổ áo khoác trong gương, cài thắt lưng. “Nếu lát nữa tôi ghé qua và cào cào cái cửa chớp, liệu chị có nghe thấy không?” “Cứ thử xem.” Nàng không tạm biệt ai. Nàng đã đi ra ngoài quảng trường. Bác sĩ Marne rời khỏi quầy máy chơi pinball tiến lại gần quầy. Ông ta muốn nhìn vào mặt tôi, có thể là nghe lỏm đôi nhận xét của những người khác, hay chỉ một tiếng cười khúc khích. Nhưng họ đang nói về những cuộc cá cược, cá cược về ông, không cần biết ông có nghe hay không. Vây quanh bác sĩ Marne là một bầu không khí sôi nổi vui tươi thân ái, những tiếng phát vào lưng, người ta bận bịu với những chuyện đùa và lời trêu chọc cũ mèm; nhưng ngay chính giữa sự phớn phở này có một vùng tôn kính chẳng bao giờ bị xâm phạm, không chỉ vì Marne là bác sĩ, là công chức sức khỏe cộng đồng hay gì đấy tương tự, mà còn bởi ông là chỗ bạn bè, hoặc có thể vì ông là gã vô lại đáng thương phải chịu lấy nỗi bất hạnh của hắn trong khi vẫn là chỗ bạn bè. “Tối nay Ông cẩm Gorin phá vỡ kỷ lục về đến muộn rồi,” ai đó nói, vì ngay lúc đó ông cẩm bước vào quán. Ông ta vào. “Chào cả nhà!” Ông lại gần tôi, hạ ánh mắt nhìn xuống cái va li, tờ báo, lẩm nhẩm qua hai hàm răng siết chặt, “Zeno bên Elea,” rồi tiến lại chỗ máy bán thuốc lá. https://thuviensach.vn Có phải họ đã ném tôi vào tay cảnh sát? Có phải ông ta là một cảnh sát làm việc cho tổ chức của chúng tôi? Tôi đi đến chỗ máy bán thuốc lá như thể cũng muốn mua thuốc. Ông ta nói, “Chúng vừa giết Jan xong. Chuồn đi.” “Còn va li?” tôi hỏi. “Lại mang đi. Chúng tôi không muốn dây dưa với nó lúc này. Đón chuyến tốc hành mười một giờ đi.” “Nhưng nó sẽ không dừng ở đây…” “Sẽ dừng. Ra đường ray số sáu. Đối diện ga hàng hoá. Anh có ba phút.” “Nhưng…” “Đi đi, không tôi phải bắt anh.” Tổ chức thật là mạnh. Nó có thể ra lệnh cho cảnh sát, cho đường sắt. Tôi kéo cái va li theo những lối đi cắt ngang các đường ray cho đến khi gặp đường ray số sáu. Tôi đi dọc ke tàu. Khu hàng hoá nằm xa nhất, với lối vượt đường ray mở vào sương mù và bóng tối. Ông sếp cảnh sát đứng nơi cửa quán bar nhà ga, để mắt theo dõi tôi. Tàu tốc hành lao tới hết tốc lực. Nó giảm xuống, dừng, xoá tôi khỏi tầm nhìn của ông sếp cảnh sát, lại chuyển bánh. https://thuviensach.vn [2] Giờ bạn đã đọc được chừng ba mươi trang và bắt đầu bị cuốn vào câu chuyện. Đến một lúc bạn chợt nhận ra, “Câu này sao nghe quen vậy ta. Quả thực cả đoạn này nghe cứ như mình đọc rồi ấy.” Dĩ nhiên: có những đề tài trở đi trở lại, văn bản đan dệt với những đề tài lặp lại không ngừng đó, nhằm biểu hiện sự bất trắc của thời gian. Bạn là loại độc giả nhạy cảm với những sự vi tế như thế; bạn nhanh chóng nắm bắt được ý định của tác giả và không gì thoát khỏi bạn được. Nhưng, đồng thời, bạn cũng cảm thấy hơi ngán ngẩm: khi bạn bắt đầu thực sự thấy có hứng thú thì cũng là lúc tác giả cảm thấy có nghĩa vụ phải bày ra một trong những trò thiện xảo vốn quá thường gặp trong văn chương hiện đại: lặp lại cả đoạn văn, từng từ một. Bạn nói gì cơ, từng đoạn à? Làm gì có, cả trang đấy chứ; bạn cứ so sánh đi, ông ta không đổi ngay cả đến một dấu phẩy kia. Và khi bạn đọc tiếp thì sự thể ra sao? Chẳng có gì: câu chuyện lặp lại, y hệt những trang bạn đã đọc rồi! Đợi đã! Nhìn số trang xem. Quỷ tha ma bắt! Từ trang 32 bạn quay ngược về trang 17! Bạn cứ ngỡ đây là một nét tinh tế trong phong cách tác giả, nhưng kỳ thực chỉ là lỗi của nhà in: họ in cùng một trang tới hai lần. Lỗi này xảy ra khi họ đóng sách: một cuốn sách hình thành từ những tờ in gồm mười sáu trang; mỗi tờ in là một tờ giấy lớn trên đó người ta in mười sáu trang sách, sau đó người ta gấp tờ in tám lần; khi tất cả các tờ in đã được khâu vào với nhau thì có thể xảy ra trường hợp hai tờ in giống hệt nhau lọt vào trong cùng một bản in; sự cố kiểu này thi thoảng vẫn xảy ra. Bạn nóng lòng lật nhanh mấy trang kế để tìm trang 33, bạn đồ rằng trang đó có; một tờ in trùng lặp hẳn chỉ là một điều bất tiện không đáng kể. Chỉ khi nào tờ in đúng đã biến mất, rơi vào một bản in khác và bản ấy có tới hai tờ in này trong khi bản này lại thiếu hẳn một tờ in, đấy mới là tổn thất không sửa chữa được. Dù sao đi nữa, bạn muốn nối tiếp mạch đọc, chẳng còn gì khác là đáng kể với bạn, bạn đã đến một điểm nơi bạn không thể bỏ qua dù chỉ một trang. https://thuviensach.vn Đây lại trang 31, trang 32… rồi sau đó là gì? Lại trang 17 nữa, lần thứ ba! Người ta bán loại sách gì cho bạn vậy chứ? Người ta đóng toàn bộ bản in này từ cùng một tờ in, trong cả cuốn sách chẳng có lấy một trang đúng nào nữa cả. Bạn quẳng sách xuống sàn, có khi bạn còn quẳng nó ra ngoài cửa sổ, thậm chí ra ngoài cửa sổ đóng kín, qua các thanh mỏng của bức mành mành; cứ để bức mành xé thành từng mảnh các tay sách chẳng đâu hợp vào đâu của nó, cứ để các câu, từ, âm vị, hình vị bắn vọt ra phía trước, không thể nào tái hợp thành diễn ngôn nữa; ném qua kính cửa, nếu đó là kính không vỡ thì càng tốt, cứ quẳng sách vào, để nó quy giảm thành photon, thành những dao động sóng, thành quang phổ phân cực; ném qua tường, để quyển sách vỡ vụn thành phân tử của bê tông, phân rã thành electron, neutron, neutrino, các hạt cơ bản càng lúc càng nhỏ; ném qua đường dây điện thoại, để quy giảm thành xung điện, thành dòng thông tin, bị âm thừa và tiếng ồn làm cho rung nhiễu, để nó bị thoái hoá thành một xoáy entropy. Bạn những muốn ném nó ra khỏi nhà, ra khỏi lô nhà, ra ngoài khu phố, ra khỏi phạm vi thành phố, ra khỏi cộng đồng quốc gia dân tộc, ra khỏi khối Thị trường chung, ra khỏi nền văn hoá Tây phương, ra khỏi thềm lục địa, ra khỏi bầu khí quyển, tầng sinh quyển, tầng bình lưu, trường hấp dẫn, hệ mặt trời, thiên hà, cụm thiên hà, ném thật lực sao cho nó vượt xa khỏi điểm nơi các thiên hà vươn tới được trong quá trình bành trướng, nơi không-thời gian hãy còn chưa xuất hiện, nơi quyển sách sẽ được tiếp cận bởi cái phi-hiện-tồn vô hữu thể, hay ngay cả cái vị-hiện tồn phi hữu thể vốn chưa bao giờ hiện hữu và sẽ không bao giờ hiện hữu, sẽ lạc trong sự phủ định tuyệt đối nhất, triệt để nhất, vô phương bác bỏ nhất. Chẳng qua là nó đáng bị như vậy, không hơn không kém. Nhưng không. Thay vì vậy bạn nhặt nó lên, phủi bụi; bạn phải đem nó trả lại hiệu sách để họ còn đổi cho bạn. Bạn biết tính mình vốn hơi bốc đồng, nhưng bạn đã học được cách tự kiềm chế. Điều khiến bạn cáu tiết hơn hết là bạn tự thấy mình bị phó mặc cho bất ngờ, may rủi, ngẫu nhiên, trong sự vật và trong hành vi của con người – sự bất cẩn, sự áng chừng, sự bất xác, dù của bạn hay của người khác thì cũng vậy. Trong những trường hợp đó https://thuviensach.vn cảm xúc mạnh mẽ nhất của bạn là nỗi nôn nóng muốn xoá sạch những hậu quả đáng ngại của tính tuỳ tiện hay sự xao nhãng đó, nhằm thiết lập lại tiến trình thông thường của các sự kiện. Bạn nóng lòng muốn đặt tay lên một bản in không sai sót của cuốn sách mình đã bắt đầu đọc. Giá như các cửa hàng cửa hiệu không đóng cửa vào giờ này thì bạn đã lao ngay tới hiệu sách rồi. Bạn đành đợi đến mai. Đêm bạn ngủ không yên, giấc ngủ của bạn giống như một dòng chảy gập ghềnh lúc chảy lúc dừng, cũng giống như sự đọc cuốn tiểu thuyết, với những giấc mơ đối với bạn cứ như là cùng một giấc mơ lặp đi lặp lại. Bạn vật lộn với những giấc mơ ấy như với sự sống vốn vô hình vô ý nghĩa, tìm kiếm một mẫu hình, một con đường ắt hẳn có đó, giống như khi bạn khởi sự đọc một cuốn sách mà chưa biết nó sẽ đưa bạn đi theo hướng nào. Điều bạn muốn là khơi mở một không gian và thời gian trừu tượng và tuyệt đối trong đó bạn có thể dịch chuyển, dấn mình theo một quỹ đạo chính xác, rành mạch; nhưng giữa khi có vẻ như đang dịch chuyển như mình muốn, bạn nhận ra rằng mình bất động, bị chắn đường, buộc phải lặp lại tất cả từ đầu. Hôm sau, ngay khi có giây lát rỗi, bạn chạy ù ra hiệu sách, bạn vào, tay cầm cuốn sách mở sẵn, ngón tay trỏ vào một trang, làm như chừng đó là đủ cho họ thấy cái tình trạng rối beng này. “Ông có biết ông bán cho tôi cái gì không?… Nhìn coi… Tới ngay đoạn hấp dẫn nhất thì…” Người bán sách vẫn điềm tĩnh. “Ồ, cả ông nữa hả? Tôi đã bị tới mấy người khiếu nại rồi đó. Vậy mà mãi sáng nay tôi mới nhận được thư trả lời theo mẫu của nhà xuất bản. Ông có hiểu không? ‘Khi phát hành các đầu sách mới nhất trong danh mục của chúng tôi, một phần của ấn bản Nếu một đêm đông có người lữ khách của Italo Calvino bị phát hiện có lỗi nên phải thu hồi không cho phát hành. Do một sơ suất trong quá trình đóng sách, ký hiệu đánh dấu trang của cuốn này bị lẫn với ký hiệu đánh dấu trang của một ấn phẩm khác là Ở ngoại vi thành Malbork của nhà văn Tadzio Bazakbal người Ba Lan. Nhà xuất bản vô cùng xin lỗi về sự cố không may này và sẽ thu đổi các ấn bản bị hỏng trong thời gian sớm nhất, vân vân.’ Giờ tôi hỏi ông, một người bán sách nghèo hèn mà lại phải giơ đầu chịu báng cho sự lơ https://thuviensach.vn là tắc trách của người khác hay sao? Cả ngày hôm nay chúng tôi phát điên lên được rồi đấy. Chúng tôi đã kiểm tra sách Calvino từng quyển một. Cũng may là có một số quyển ổn nên chúng tôi có thể đổi ngay quyển Người lữ khách bị lỗi của ông bằng một quyển mới toanh chưa ráo mực.” Đợi chút. Hãy tập trung. Hãy tiếp nhận thông tin người ta vừa trút lên bạn trọn vẹn một lần duy nhất, rồi thì sắp xếp thứ tự đâu ra đó. Một tiểu thuyết Ba Lan. Vậy ra cuốn sách mà bạn đã khởi sự say mê nhường đó chẳng phải là cuốn bạn tưởng mà thật ra là một tiểu thuyết Ba Lan. Đó mới là cuốn sách mà lúc này bạn đang nóng lòng muốn có được trong tay đến thế. Chớ để người ta phỉnh bạn. Hãy giải thích sự tình thật rõ. “Không, thật ra tôi chả quan tâm tới Calvino gì gì nữa rồi. Tôi đã khởi sự đọc cuốn của Ba Lan thành ra bây giờ tôi muốn cuốn Ba Lan cơ. Ông có cuốn của tay Bazakbal đó không?” “Nếu ông thích thì có thôi. Trước đây một chút thôi có một khách hàng khác, một bà còn trẻ cũng tới phàn nàn như ông, bả cũng muốn đổi cuốn của mình lấy cuốn của ông Ba Lan. Kia kìa, ông thấy đống Bazakbal trên giá không, ngay dưới mũi ông đó? Tự lấy mà xem.” “Nhưng bản này liệu có hỏng không đấy?” “Nghe đây. Đến nước này thì tôi hổng thề thốt gì hết á. Nếu ngay cả những nhà xuất bản có uy tín nhất cũng còn làm ăn lôm côm như vầy thì chả còn tin tưởng được gì nữa đâu. Tôi sẽ nói với ông những gì tôi đã nói với thiếu phụ kia. Nếu còn có cớ gì để khiếu nại nữa thì ông sẽ được đền tiền. Tôi làm được đến thế thôi.” Một thiếu phụ. Ông ta trỏ một thiếu phụ cho bạn thấy. Nàng đứng đó giữa hai hàng kệ sách trong cửa hiệu, đang tìm cuốn gì đó giữa quầy Sách Kinh điển Hiện đại của nhà Penguin, lướt ngón tay trỏ đáng yêu và quyết đoán dọc những gáy sách màu cà tím nhạt. Đôi mắt thật to, linh hoạt, nước da có tông màu tươi tắn, sắc tố đẹp, tóc rối bời gợn sóng. Và vậy đó, Người đọc Nữ đã thâm nhập thật đúng lúc vào nhãn trường của bạn. Người đọc, hay đúng hơn là vào phạm vi chú tâm của bạn; hay https://thuviensach.vn đúng hơn, bạn đã bước vào một từ trường có sức hút mà bạn không thể thoát. Cho nên, đừng phí thời gian, bạn có một cái cớ thật tuyệt để bắt chuyện, bạn có một cái chung giữa mình với người ta, chỉ cần nghĩ một chút là bạn có thể phô ra cái sở đọc uyên thâm quảng bác của mình, nào tiến lên, bạn chờ gì nữa? “Ra là cô cũng vậy à, ha ha, cũng anh chàng Ba Lan ấy,” bạn nói liền một hơi. “Nhưng cuốn sách ấy khởi đầu xong thì lại tắc tị, thật là lừa đảo, bởi vì chuyện đó xảy ra với cả cô nữa, là tôi nghe nói vậy; cả tôi cũng bị như thế, cô biết không? Thôi thì mình đã đọc thử rồi, tôi bỏ cuốn này lấy cuốn kia, nhưng mà cả hai ta, thật tình cờ quá nhỉ.” Ái chà, hẳn là đáng lẽ bạn nên sắp xếp lời lẽ tốt hơn một chút, nhưng ít nhất bạn cũng đã diễn đạt được những ý chính. Giờ tới lượt nàng. Nàng mỉm cười. Nàng có hai lúm đồng tiền. Bạn thấy nàng càng hấp dẫn hơn. Nàng nói, “Ồ, đúng, tôi quá nóng lòng muốn đọc một cuốn sách hay. Cuốn này, ngay từ đầu thì không, nhưng về sau tôi thấy nó bắt đầu cuốn hút… Khi thấy nó đứt ngang nửa chừng, tôi giận quá đi mất. Mà cũng chẳng phải là tác giả ấy nốt. Ngay từ đầu tôi đã ngờ ngợ như nó hơi khác với những cuốn khác của ông ta. Kỳ thực tác giả cuốn này là Bazakbal. Tuy nhiên cái ông Bazakbal này cũng không tồi. Tôi chưa đọc cuốn nào của ông ta cả.” “Tôi cũng thế,” bạn có thể nói như vậy, bởi thấy an lòng, và để nàng được an lòng. “Hơi quá lan man một chút, cách kể chuyện ấy mà, quá lan man đối với tôi. Cái cảm giác hoang mang khi ta bắt đầu đọc một cuốn tiểu thuyết, tôi không phải là không thích, nhưng nếu hiệu ứng đầu tiên là hiệu ứng sương mù thì tôi e rằng khi làn sương ấy tan đi thì niềm vui thú đọc của tôi cũng mất.” Bạn lắc đầu vẻ đăm chiêu. “Quả là có rủi ro ấy thật.” “Tôi thích những cuốn tiểu thuyết lập tức đưa tôi vào một thế giới nơi mọi thứ đều chính xác, cụ thể, tách bạch,” nàng nói. “Tôi thường thấy đặc https://thuviensach.vn biệt thoả mãn khi biết rằng mọi vật được tạo ra theo cách này chứ không phải theo cách khác, ngay cả những cái thường tình nhất mà trong đời thực có vẻ chẳng đáng gì đối với tôi.” Bạn có đồng ý không? Nếu có thì nói ngay đi. “Ồ phải, loại sách ấy thì đúng là đáng đọc rồi.” Thì nàng tiếp, “Dù sao thì đây cũng là một cuốn tiểu thuyết thú vị, tôi không phủ nhận.” Kìa tiếp đi nào, đừng để cuộc chuyện trò tắc tị. Nói gì đi, miễn là tiếp tục nói. “Cô có đọc nhiều tiểu thuyết không? Có à? Tôi cũng thế, ít ra là vài cuốn, mặc dù sách phi hư cấu thì hợp tạng tôi hơn…” Bạn nghĩ ra được mỗi chừng đó ru? Rồi thì sao đây? Đành chịu à? Xin ngả mũ chào! Lẽ nào thậm chí bạn không có khả năng hỏi nàng: Cô đã đọc cuốn này chưa? Còn cuốn này? Trong hai cuốn đó cô thích cuốn nào hơn? Đấy, cứ thế thì bạn sẽ có cái để nói trong nửa tiếng đồng hồ. Phiền một nỗi nàng từng đọc nhiều tiểu thuyết hơn bạn, nhất là của nước ngoài, và nàng có trí nhớ thật chi li, nàng nhắc tới đoạn này đoạn nọ cụ thể; nàng hỏi bạn, “Anh có nhớ bà dì của Henry nói gì khi…” còn bạn, bạn khơi ra cái nhan đề ấy là vì bạn biết cái nhan đề và chỉ có thể, không hơn, mà bạn thì muốn để nàng tin rằng cuốn ấy bạn đọc rồi, nên giờ đây bạn phải gỡ bí bằng những bình phẩm chung chung, như là, “Tôi thấy cuốn ấy diễn tiến hơi chậm,” hay, “Tôi thích là vì nó mỉa mai,” thì nàng đáp, “Thật sao? Anh thấy nó mỉa mai à? Tôi thì sẽ không nói…” và thế là bạn tẽn tò. Bạn bèn liều nêu ý kiến về một tác gia nổi tiếng, bởi bạn đã đọc một trong các sách của ông này, nhiều nhất là hai, thế là chẳng chút nào ngần ngừ nàng tấn công trực diện vào toàn bộ trước tác của ông ta, cái mà nàng dường như biết rõ từng ly từng tí, và nếu như có chỗ nào đó nàng chưa chắc lắm thì còn tệ hơn nữa bởi nàng hỏi bạn, “Còn cái đoạn lừng danh về tấm ảnh bị cắt nữa, ấy là trong cuốn này hay cuốn kia nhỉ? Tôi luôn nhầm cuốn nọ xọ cuốn kia hết cả…” Bạn liền đoán, bởi nàng nhầm hết cả. Thì nàng nói, “Sao cơ, anh nói gì vậy? Thế là không đúng rồi…” Thôi thì cứ coi như hai người cùng nhầm vậy. https://thuviensach.vn Tốt hơn là hãy quay lại việc đọc chiều hôm trước, về bản sách mà cả bạn và nàng đang cầm chặt trong tay, nó sẽ đền bù nỗi thất vọng mới đây của bạn. “Mình hãy hy vọng,” bạn nói, “rằng lần này ta có một bản in hoàn hảo, đóng đâu ra đó, để mình không bị ngắt ngang nửa chừng ngay đoạn cao trào, như khi…” (Như khi nào, như thế nào? Ý bạn là sao?) “Ý tôi là mình hãy hy vọng sẽ đọc được đến hết không gặp trắc trở gì.” “Ồ phải,” nàng nói. Bạn đã nghe chưa? Nàng nói, “Ồ, vâng.” Giờ tới lượt bạn đó, tuỳ bạn đi bước mới. “Vậy tôi mong sẽ gặp lại cô, bởi cô cũng là khách hàng ở đây; gặp lại nhau thì ta có thể trao đổi cảm nghĩ sau khi đọc cuốn sách.“ Và nàng đáp, “Rất sẵn lòng.” Bạn biết mình đang muốn tiến tới đâu, bạn đang giăng một cái lưới có mắt rất ư là nhỏ đấy. “Điều buồn cười nhất sẽ là thế này: ta cứ tưởng mình đang đọc Italo Calvino nhưng hoá ra đấy là Bazakbal, còn bây giờ ta mong được đọc Bazakbal thì mở sách ra ta lại thấy Italo Calvino.” “Ồ không! Nếu có chuyện ấy thì ta sẽ kiện nhà xuất bản!” “Nghe này, sao ta không cho nhau số điện thoại?” (Bạn nhắm là nhắm tới đích này, ôi Người đọc ơi, bạn cứ vờn quanh nàng như con rắn đeo chuông!) “Làm vậy thì nếu một trong hai ta phát hiện thấy có gì không ổn trong bản của mình, người đó có thể nhờ người kia giúp… Nếu có hai người thì ta sẽ có thêm cơ hội khôi phục lại bản hoàn chỉnh.” Đấy, bạn đã nói rồi. Còn gì tự nhiên hơn khi tình đoàn kết ấy, sự thông đồng ấy, mối kiên kết ấy được thiết lập giữa Người đọc và Người đọc, nhờ cuốn sách? Bạn có thể hài lòng rời hiệu sách, bạn, một người đàn ông nghĩ rằng giờ đây đã chấm dứt cái thời kỳ bạn còn có thể mong đợi điều gì đó từ cuộc sống. Bạn đang mang theo mình hai kỳ vọng khác nhau, cả hai đều hứa hẹn những ngày chờ đợi niềm vui: kỳ vọng hàm chứa trong cuốn sách – về một trải nghiệm đọc mà bạn nóng lòng muốn nối lại – và kỳ vọng hàm chứa trong số điện thoại kia – kỳ vọng được nghe lại những rung động, khi the thé https://thuviensach.vn lúc khàn khàn của giọng nói đó, khi giọng nói đó sẽ trả lời cú gọi đầu tiên bạn chỉ không lâu nữa thôi, trên thực tế là ngày mai, với cái cớ mỏng manh là cuốn sách, để hỏi xem nàng có thích nó không, để cho nàng hay bạn đọc được hoặc chưa được bao nhiêu trang, đề nghị rằng nàng với bạn nên gặp lại… Bạn là ai, Người đọc, tuổi của bạn là bao, hoàn cảnh, nghề nghiệp, thu nhập của bạn thế nào: hỏi mấy chuyện ấy thì thật vô ý tứ. Đó là việc của bạn, của bạn thì tự bạn lo. Điều đáng kể là trạng thái tinh thần bạn lúc này, khi ngồi ở nhà trong chốn riêng tư, trong khi bạn cố lập lại sự bình an tuyệt đối để có thể lại chìm vào cuốn sách; bạn duỗi hai chân, bạn kéo chân về, bạn lại duỗi chân. Nhưng có gì đó đã thay đổi từ hôm qua. Sự đọc của bạn không còn cô đơn nữa: bạn nghĩ về Người đọc Nữ, người đó lúc này cũng đang mở cuốn sách ra; và kia cuốn tiểu thuyết cần được đọc bị chồng lên trên bởi một cuốn tiểu thuyết cần được kinh qua như kinh qua một cuộc đời, sự tiếp nối câu chuyện giữa bạn với nàng, hay còn hơn thế, là sự khởi đầu một câu chuyện khả dĩ xảy ra. Bạn thay đổi so với hôm qua là thay đổi thế này đây, bạn, kẻ khăng khăng cho là mình thích sách hơn, thích cái gì đó đầy tính vật thể, nằm trước mặt bạn, dễ dàng định nghĩa, có thể thưởng thức mà không phải chịu rủi ro gì, bạn thích thế hơn là một trải nghiệm trong đời thực, vốn luôn luôn khó nắm, đứt đoạn, nhiều mâu thuẫn. Liệu như thế có nghĩa là cuốn sách trở thành một dụng cụ, một kênh tương giao, một chỗ hẹn hò? Thế không có nghĩa việc đọc cuốn sách sẽ ít thu hút bạn hơn: ngược lại, một cái gì đó đã được thêm vào sức mạnh của nó. Các trang của cuốn này chưa được rọc: trở ngại đầu tiên cưỡng lại sự nóng lòng của bạn. Cầm một con dao rọc giấy tốt, bạn chuẩn bị xuyên thấu vào những bí mật của nó. Với một nhát rạch quyết đoán bạn vạch đường đi qua trang nhan đề và đoạn đầu của chương đầu. Thế rồi… Thế rồi ngay từ trang đầu bạn đã nhận ra rằng cuốn tiểu thuyết bạn đang cầm trong tay chẳng có gì liên quan tới cuốn bạn đọc hôm qua. https://thuviensach.vn Ở ngoại vi thành Malbork Mùi chiên rán phảng phất ở đầu trang, thực ra là mùi hành, hành người ta đang rán, hơi cháy sém, bởi trong hành có những đường vân chuyển sang tím rồi sang nâu, nhất là bên mép, vùng biên của mỗi lát hành nhỏ trở thành màu đen trước khi thành màu vàng ươm, ấy là nước cốt của hành đang ô xy hoá, đang trải qua một chuỗi nhiều sắc thái khứu giác và màu sắc, tất cả gói gọn trong mùi dầu sắp sửa sôi. Dầu cây cải vân, văn bản nói rõ; mọi thứ ở đây đều rất chính xác, những vật có danh tính hẳn hoi và những cảm giác mà các vật này truyền tải, tất cả đồ ăn thức uống trên ngọn lửa cũng như trên bếp lò, mỗi thứ trong đồ đựng riêng được gọi bằng tên chuẩn tắc, xoong, nồi, ấm, và tương tự vậy là các công đoạn mà sự chuẩn bị nấu nướng nào cũng bao hàm, nào rắc bột, nào đánh trứng, xắt dưa chuột thành những lát tròn đẹp mắt, bôi mỡ lên gà mái để quay. Nơi đây mọi thứ đều rất cụ thể, thực chất, được mô tả bằng kỹ năng điêu luyện bậc thầy; hay ít nhất là ấn tượng qua bạn, Người đọc, được trao cho là ấn tượng về sự điêu luyện bậc thầy, mặc dù có vài món mà bạn không biết được kể tên ra, người dịch quyết định để nguyên từ gốc; chẳng hạn như schöeblintsjia. Nhưng khi đọc chữ schöeblintsjia bạn sẵn sàng thề rằng món schöeblintsjia quả thực có ở trên đời, bạn nếm được rõ rành hương vị của nó cho dù văn bản không cho biết hương vị đó là gì, hương vị hơi chua, một phần là bởi từ gọi, do âm thanh của nó hay chỉ là do ấn tượng về thị giác mà nó gây ra, nó gợi nên cho bạn vị hơi chua, có một phần là bởi bạn cảm thấy rằng trong bản đại tấu khúc các hương vị và các từ cần phải có một nốt hơi chua. Brigd đang nhào thịt xay trong bột có tra thêm trứng, hai cánh tay đỏ au rắn chắc lấm tấm nốt tàn nhang vàng ruộm của nàng phủ kín những hạt bụi trắng có mấy vụn thịt sống dính vào. Mỗi lần thân trên của Brigd thẳng lên khom xuống nơi cái bàn bằng cẩm thạch, váy nàng mặc xốc lên chừng ba bốn phân ở phía dưới để lộ chỗ hõm giữa bụng chân và cơ hai đầu của bắp chân nàng, nơi ấy da trắng hơn, có một đường gân mảnh màu xanh nhạt chạy qua. Các nhân vật dần dần có hình hài trong sự tích tụ dần các chi tiết https://thuviensach.vn cực nhỏ và động tác chính xác, và còn trong cả những nhận xét, các mẩu trò chuyện, như khi già Hunder nói. “Năm nay sẽ không cho mày nhảy được như năm ngoái đâu,” và vài dòng sau bạn hiểu rằng già đang nói tới quả ớt; và “Mày là cái đứa mỗi năm một nhảy tệ hơn!” dì Ugurd nói trong khi nếm cái gì đấy bằng chiếc thìa gỗ rồi cho thêm một dúm quế vào nồi. Mỗi lúc bạn lại phát hiện thêm một nhân vật mới, bạn không biết có bao nhiêu người trong căn bếp rộng mênh mông này của chúng tôi, đếm chẳng ích gì, chúng tôi luôn luôn có nhiều người như thế ở Kudgiwa, kẻ đến người đi: tổng số chẳng bao giờ đúng được bởi vì cùng một nhân vật có thể mang nhiều tên, tuỳ trường hợp mà họ được xác định bằng tên rửa tội, tên lóng, bằng họ hay bằng tên đặt theo tên cha, thậm chí bằng cả những danh xưng kiểu như “vợ goá của Jan” hay “tay thợ học việc cửa hàng ngô.” Nhưng điều đáng nói là những chi tiết về thể chất mà cuốn tiểu thuyết này nhấn mạnh: mấy cái móng tay gặm nham nhở của Bronko, đám lông măng trên cặp má Brigd – cũng như những cử chỉ, những dụng cụ mà người này hay kẻ nọ dùng – cái cối để giã thịt, cái chao để rửa cải xoong, con dao để cắt bơ – sao cho mỗi nhân vật đều nhận sẵn một định danh đầu tiên thông qua hành vi hay vật đi kèm này; nhưng rồi chúng ta lại muốn biết nhiều hơn nữa, như thể con dao cắt bơ đã ấn định sẵn cả nhân vật lẫn vận mệnh của kẻ được trình diện ở chương thứ nhất trong tư thế dùng dao cắt bơ, và như thể bạn, Người đọc, bạn đã chuẩn bị sẵn sàng để mỗi khi nhân vật đó lại xuất hiện trong tiến trình cuốn tiểu thuyết là bạn liền kêu lên, “À, lại người cắt bơ đây mà!” bằng cách ấy buộc tác giả phải gán cho anh ta các hành vi và sự kiện xứng hợp với con dao cắt bơ lúc ban đầu nọ. Bếp của chúng tôi ở Kudgiwa dường như được tạo ra với chủ ý sao cho vào bất cứ giờ nào cũng có thể gặp nhiều người ở đó, mỗi người đều dự định nấu cho mình một món gì đấy, người bóc vỏ đậu, kẻ bắc lên bếp món cá tinca dầm nước xốt, ai cũng đang nêm nếm hoặc nấu nướng hoặc đang ăn một cái gì, và người này đi khỏi thì người khác đến, từ tinh mơ tới tối mịt, và sáng hôm ấy tôi đến khi hãy còn sớm sủa thế này mà bếp đã nhộn nhịp hết mức bởi vì hôm nay khác mọi ngày: đêm trước ông Kauderer vừa đến https://thuviensach.vn cùng đứa con trai, rồi sáng nay ông lại đi, mang tôi theo thay cho thằng con trai ông. Tôi sắp xa nhà lần đầu tiên: tôi sẽ phải cư ngụ suốt mùa ở cơ ngơi ông Kauderer tại tỉnh Pёtkwo, cho tới vụ thu hoạch lúa mạch đen, để học cách vận hành mấy cái máy sấy mới nhập từ Bỉ về; suốt thời gian đó thì Ponko, thằng út trong đám con nhà Kauderer, sẽ ở với gia đình chúng tôi để học kỹ thuật ghép cây thanh hương trà. Những mùi những âm thanh quen thuộc của căn nhà chen chúc quanh tôi buổi sáng hôm đó như để nói lời từ biệt: tôi sắp sửa đánh mất tất cả những gì đã biết cho tới khi đó, đánh mất suốt cả một thời gian dài đến vậy – tôi thì thấy nó dường như dài đến vậy – đến nỗi khi tôi quay về thì sẽ chẳng có gì như trước nữa, ngay cả tôi cũng không còn là tôi như trước nữa. Và bởi vậy lời từ biệt của tôi giống như là vĩnh biệt: vĩnh biệt căn bếp, vĩnh biệt ngôi nhà, vĩnh biệt món knödel của dì Ugurd; cho nên cái cảm giác cụ thể mà bạn lĩnh hội được ngay từ những dòng đầu cũng mang trong nó cả cảm giác mất mát, cơn choáng của sự tan rã tàn hoại, và bạn nhận ra rằng cả điều này bạn cũng đã lĩnh hội được, bạn vốn là Người đọc tinh anh kia mà, lĩnh hội ngay từ trang đầu, khi mà, dẫu cho thích thú với sự chính xác của lối viết này, bạn đã cảm thấy rằng, nói thật ra, tất cả mọi thứ đang trôi tuột qua kẽ ngón tay bạn; có lẽ đây là lỗi của bản dịch nữa, bạn tự nhủ, nó có thể rất ư trung thành song nhất định đã không thông đạt được cái bề dày vật chất mà các từ này ắt phải có trong ngôn ngữ gốc, dẫu là ngôn ngữ gì đi nữa. Nói ngắn gọn, mỗi câu đều muốn truyền tải đến bạn tính rắn đặc của mối quan hệ giữa tôi và nhà Kudgiwa cũng như nỗi tiếc nuối của tôi khi đánh mất nó, và hơn thế nữa – có lẽ bạn không nhận ra, nhưng nghĩ lại bạn sẽ thấy chính là như vậy – là nỗi thôi thúc muốn dứt ra khỏi nó, chạy về phía cái chưa biết, lật sang trang, xa khỏi cái hương vị chua chua của món schöeblintsjia, bắt đầu một chương mới với những cuộc gặp gỡ mới vào những hoàng hôn bất tận ở ngoại ô Aagd, vào những ngày Chủ nhật tại Pёtkwo, tại các lễ hội ở Cung Cider. Chân dung một cô gái có mái tóc đen cắt ngắn và bộ mặt dài thoáng hiện ra từ cái rương con của Ponko; thế rồi hắn lập tức giấu bức ảnh đi dưới https://thuviensach.vn một cái áo vest bằng vải dầu. Trong căn buồng ngủ dưới chuồng cu, nơi từ trước đến giờ là của tôi còn từ giờ trở đi là của Ponko, hắn đang dỡ đồ đạc trong hòm xiểng ra, xếp vào các ngắn kéo mà tôi vừa trút rỗng. Tôi ngồi trên cái rương con đậy kín của mình, vừa im lặng quan sát hắn vừa máy móc đập búa lên một cái đinh lòi ra, đóng hơi lệch; hai chúng tôi chẳng nói gì với nhau sau một tiếng chào ậm ự; tôi theo sát từng cử động của hắn, cố nhận thức trọn vẹn cái gì đang diễn ra: một kẻ lạ đang chiếm chỗ của tôi, đang trở thành tôi, cái lồng chim với mấy con sáo đá của tôi sẽ trở thành của hắn, cái máy nghe đĩa, cái mũ sắt Uhlan thứ thiệt treo vào một cây đinh, tất cả những gì của tôi mà tôi không mang theo được đều ở lại cùng hắn; hay, đúng hơn, chính mối quan hệ giữa tôi với các đồ vật, nơi chốn, con người mới là cái đang trở thành của hắn, cũng như tôi sắp sửa trở thành hắn, sắp sửa chiếm lấy chỗ của hắn giữa những sự vật và con người của cuộc đời hắn. Cô gái này… “Cô này là ai vậy?” tôi hỏi, và bằng một động tác khờ dại tôi vươn tay để kéo cho lộ ra rồi thì chộp lấy bức ảnh lồng trong khung gỗ chạm. Cô gái này khác với các cô ở mấy vùng quanh đây, cô nào cũng mặt tròn quay, bím tóc màu cám lúa. Mãi tới khoảnh khắc đó tôi mới nghĩ đến Brigd: trong chớp nhoáng tôi nhìn thấy Ponko và Brigd nhảy với nhau trong ngày lễ Thánh Thaddeus, Brigd khâu đôi găng tay bằng len cho Ponko, Ponko tặng cho Brigd làm quà một con chồn mactet tóm được bằng cái bẫy của tôi. “Buông tấm ảnh ra!” Ponko vừa quát vừa dùng những ngón tay sắt túm lấy cả hai tay tôi. “Buông ra! Ngay tức khắc!” “Để anh đừng quên Zwida Ozkart,” tôi kịp đọc được dòng chữ đề trên ảnh. “Zwida Ozkart là ai?” tôi hỏi, thế là một nắm đấm dộng thẳng vào mặt tôi, và rồi, với hai nắm tay siết chặt, tôi xông thẳng vào Ponko và hai chúng tôi lăn tròn giữa sàn nhà, cố vặn tay nhau, thúc gối vào nhau, bẻ sườn nhau. Thân hình Ponko to xương, nặng trịch, tay chân hắn đánh vào đâu đau đến đó, mớ tóc mà tôi cố túm lấy hòng quật hắn ra sau là một túm sợi cứng quèo như lông chó. Trong khi hắn và tôi siết chặt lấy nhau, tôi có cảm tưởng rằng trong cuộc vật lộn này sự chuyển hoá đang diễn ra, rằng khi chúng tôi trở dậy thì hắn sẽ là tôi còn tôi là hắn, nhưng có lẽ điều đó chỉ đến bây giờ https://thuviensach.vn tôi mới nghĩ, hoặc chính bạn, Người đọc, mới là người nghĩ thế chứ không phải tôi; bởi sự thực là trong khoảnh khắc đó vật lộn với hắn có nghĩa là tôi phải bám chặt vào chính tôi, vào quá khứ của tôi, sao cho nó đừng rơi vào tay hắn, cho dù với giá phải trả là hủy diệt nó, chính Brigd mới là thứ tôi muốn hủy diệt để nàng đừng rơi vào tay Ponko, Brigd, người mà tôi chưa bao giờ nghĩ là mình yêu, mà ngay cả lúc này hẳn tôi cũng chẳng yêu nốt, nhưng có một lần, chỉ một lần, tôi lăn tròn cùng nàng, lần lượt người này đè lên người kia giống như tôi với Ponko lúc này, tôi với nàng cắn nhau trên đống than bùn phía sau bếp lò, và lúc này tôi cảm thấy mình đang chiến đấu cho nàng chống lại một Ponko hãy còn chưa hiện hữu, rằng tôi đang chiến đấu chống lại Ponko cho cả Brigd lẫn Zwida. Tôi tìm cách xé phăng một cái gì đó ra khỏi quá khứ tôi sao cho nó đừng lọt vào tay đối thủ của tôi, vào tay cái thằng tôi mới này với bộ tóc như lông chó, hoặc có thể ấy là tôi đang cố giằng ra khỏi quá khứ của cái thằng tôi chưa biết này một bí mật hầu gộp thêm vào quá khứ hoặc tương lai của tôi. Trang sách bạn đang đọc cần chuyển tải cho được sự tiếp xúc bạo liệt này của những quả đấm thình thịch và đau đớn, của những đáp trả hung hãn làm rách toạc; tính chất thân xác của việc sử dụng chính cơ thể mình chống lại một cơ thể khác, xáo lẫn trọng lượng các nỗ lực của mình cùng với sự chính xác trong khả năng tiếp nhận của mình đồng thời áp dụng chúng vào hình chiếu của chúng nơi đối phương như nơi một tấm gương. Nhưng nếu các cảm giác mà hành động đọc gợi ra là ít ỏi so với bất cứ cảm giác nào được thực sự trải nghiệm, đấy cũng là vì điều tôi đang cảm thấy – trong khi đè nghiến lên ngực Ponko bên dưới ngực tôi hoặc khi hóa giải động tác vặn một cánh tay sau lưng tôi – không phải là cái cảm giác tôi cần để thông đạt điều tôi muốn thông đạt, cụ thể việc sở hữu Brigd trong chuyện yêu đương, hay sự tròn đầy chắc nịch từ da thịt cô gái đó, quá khác với sự rắn câng xương xẩu của Ponko, và cũng là việc sở hữu Zwida trong chuyện yêu đương, là sự mềm mại đến tan chảy mà tôi hình dung nơi Zwida, việc sở hữu một Brigd mà tôi cảm thấy mình đã mất và của một Zwida vốn chỉ có tính chất vô thân xác của một bức ảnh sau lớp kính. Trong mớ xoắn xuýt những tay cùng chân đàn ông đối nghịch nhau và giống hệt nhau, tôi cố https://thuviensach.vn gắng một cách hoài công hòng siết lấy hai bóng ma đàn bà biến mất trong sự khác biệt không sao vươn tới kia; và đồng thời tôi cũng cố gắng đánh gục chính tôi, có lẽ là cái tôi khác sắp chiếm chỗ của tôi trong nhà hoặc nếu không thì cái tôi vốn là của tôi hơn hết mà tôi muốn giằng ra khỏi cái tôi kia, nhưng cái mà tôi cảm thấy đang ép chặt vào tôi kia, nó chỉ là tính chất xa lạ của kẻ khác, như thể kẻ khác đó đã chiếm lấy chỗ tôi và bất cứ chỗ nào khác, còn tôi thì bị xóa hẳn khỏi thế giới. Thế giới dường như xa lạ với tôi khi mà rốt cuộc tôi giằng được khỏi đối thủ bằng một cú đẩy hung hãn rồi đứng dậy, cắm vững chân tôi lên sàn. Phòng tôi cũng xa lạ, xa lạ cả cái va li nhỏ vốn là hành trang của tôi, xa lạ cả quang cảnh nhìn từ ô cửa sổ con. Tôi sợ mình không còn có thể thiết lập mối quan hệ với bất cứ ai hay bất cứ cái gì. Tôi muốn đi tìm Brigd, nhưng không biết mình muốn nói hay làm gì với nàng, không biết tôi muốn buộc nàng nói hay làm gì với tôi. Tôi đi về phía Brigd mà nghĩ về Zwida: thứ tôi tìm là một hình người có hai đầu, một Brigd-Zwida, cũng như tôi cố gắng dùng nước bọt tẩy đi một vết máu trên áo ngoài bằng nhung kẻ của tôi – máu tôi hoặc là máu hắn, từ răng tôi hoặc từ mũi Ponko. Và cứ thế với hai bộ mặt tôi nghe thấy và nhìn thấy, bên ngoài cửa căn phòng lớn ông Kauderer đang đứng, vừa dùng tay phác một đường dài theo chiều ngang để đo khoảng không gian trước mặt ông vừa nói, “Và tôi bắt gặp chúng trước mặt tôi, Kauni và Pittö, một đứa hai hai một đứa hai tư, ngực bị xé toạc vì đạn săn chó sói.” “Chuyện ấy xảy ra hồi nào?” ông tôi hỏi. “Chúng tôi có biết gì đâu.” “Trước khi đi chúng tôi có dự lễ tám ngày.” “Chúng tôi cứ ngỡ mọi chuyện đã được thu xếp ổn thỏa giữa gia đình ông với nhà Ozkart rồi. Rằng sau ngần ấy năm các vị đã chôn vùi hận thù rồi, toàn bộ câu chuyện kinh hoàng giữa hai nhà đã chấm dứt rồi.” Đôi mắt không lông mi của ông Kauderer vẫn nhìn chăm chăm vào khoảng không; chẳng có gì động đậy trên khuôn mặt vàng khè như nhựa kết của ông. “Giữa nhà Ozkart và nhà Kauderer hòa bình chỉ kéo dài từ đám tang này đến đám https://thuviensach.vn tang kia, chúng tôi không chôn hận thù mà chôn người thân của mình bị giết, và hễ chôn ai chính chúng tôi viết trên bia mộ: ‘Đây là do nhà Ozkart gây ra.’ ” “Thế còn việc do gia đình ông gây ra thì sao?” Bronko hỏi, ông là người thẳng ruột ngựa, một nói một, hai nói hai. “Phía nhà Ozkart cũng viết lên bia một nhà mình: ‘Đây là do nhà Kauderer gây ra.’ ” Đoạn, chà một ngón tay lên ria mép, ông nói, “Ở đây rốt cuộc Ponko sẽ an toàn.” Đúng lúc này mẹ tôi siết hai cánh tay vào nhau nói, “Lạy Mẹ đồng trinh, liệu Gritzvi nhà con có bị tai ương rình rập không? Chúng sẽ không đòi mạng nó chứ?” Ông Kauderer lắc đầu song không nhìn vào mặt bà, “Nó không phải người nhà Kauderer! Chúng tôi mới là những kẻ bị tai ương rình rập, bao giờ chả vậy!” Cửa mở. Từ chỗ nước đái nóng hổi của lũ ngựa ngoài sân một đám hơi nước bốc lên làn không khí giá băng, trong vắt như thủy tinh. Thằng nhỏ trông ngựa thò bộ mặt đỏ hồng vào thông báo, “Xe sẵn sàng rồi!” “Gritzvi! Mày đâu rồi? Nhanh lên!” Ông tôi hét. Tôi tiến tới một bước, về phía ông Kauderer, ông đang cài cúc chiếc áo bành tô bằng nỉ của ông. https://thuviensach.vn [3] Lạc thú của việc dùng dao rọc giấy nằm ở chỗ ta sờ thấy, nghe thấy, nhìn thấy được nó, và đặc biệt là lĩnh hội được nó trong tâm trí. Để có thể tiến tới trong việc đọc thì trước đó cần phải có hành vi đi xuyên qua sự rắn đặc đầy tính vật thể của cuốn sách, ngõ hầu tiếp cận được vào cái yếu tính vô vật thể của nó. Xuyên thấu vào giữa các trang từ phía dưới, lưỡi dao đâm lên trên đầy sức mạnh, mở ra một vết rạch theo chiều dọc bằng một loạt nhát chém trơn tru kế tiếp, tiện ngang và cắt ngọt từ thớ sợi này sang thớ sợi khác – bằng tiếng sồn sột thân ái vui tươi, thứ giấy tốt đón nhận người khách đầu tiên đến thăm này, kẻ thông báo vô số lần các trang sách lật lên do khuấy động bởi gió hoặc bởi cái nhìn – rồi đến mép gấp theo chiều ngang, đặc biệt nếu đó là mép gấp dính tám trang liền với nhau thì sức kháng cự mạnh hơn, bởi nó đòi hỏi phải có một động tác sấp tay khó mà thoải mái được – ở đây âm thanh phát ra một tiếng xé nghèn nghẹt, với âm vực trầm hơn. Mép các trang lởm chởm, cho thấy chất liệu của nó là sợi: một thẻo dài mỏng mảnh – gọi là phoi – bị rơi ra từ nó, trông thích mắt, giống như dải bọt sóng trên bãi biển. Mở ra một con đường, bằng lưỡi gươm của mình, giữa rào chắn các trang, việc đó gắn liền với ý nghĩ về những gì hàm chứa và ẩn giấu trong từ ngữ: bạn vạch một con đường qua sự đọc của mình như thể qua rừng rậm. Cuốn tiểu thuyết bạn đang đọc muốn trình cho bạn thấy một thế giới đầy tính vật thể, dày dặn, nhiều chi tiết. Đắm mình trong sự đọc, bạn di chuyển con dao rọc giấy một cách máy móc vào sâu bên trong cuốn sách: sự đọc của bạn hãy còn chưa đi tới hết chương đầu, nhưng sự rọc của bạn đã tiến xa về phía trước. Và kia, ngay lúc sự chú ý của bạn bị chiếm lĩnh bởi sự căng thẳng của câu chuyện, ngay giữa một câu văn quyết định, bạn lật trang thì thấy trước mặt mình là hai trang giấy trắng. Bạn choáng váng, ngắm cái màu trắng tàn bạo như một vết thương kia, hầu như hy vọng ấy là do mắt bạn bị lóa mà hắt một ánh chói lòa lên cuốn sách, rồi thì, dần dần, hình chữ nhật với những vạch dích dắc của các con https://thuviensach.vn chữ in rồi sẽ trở lại bề mặt. Không, một thực tại trống rỗng không gì lay chuyển vẫn ngự trị trên hai mặt đối đầu nhau. Bạn lật sang trang khác và thấy hai trang kế được in đâu vào đấy. Trắng, có in, trắng, có in, cứ thể cho đến cuối. Những tờ in lớn chỉ được in mỗi một mặt, rồi gấp và đóng lại cứ như chúng là những trang in đầy đủ. Này đây một cuốn tiểu thuyết đầy những cảm giác xoắn chặt đến nhường kia bất ngờ bị những vực sâu không đáy xé toạc ra, như thể cái tham vọng tái hiện sự tròn trặn đầy sức sống đã chỉ phơi bày sự rỗng không bên dưới. Bạn thử nhảy ngang qua cái khoảng hẫng kia, nắm lại câu chuyện bằng cách tóm lấy mép của những dòng văn xuất hiện sau đó, lờm xờm như mép các trang bị con dao rọc giấy tách ra. Bạn chẳng tìm lại được nữa: các nhân vật đã thay đổi, bối cảnh thay đổi, bạn không hiểu đây đang là chuyện gì, bạn gặp những tên người mới mà không biết họ là ai – Hela, Casimir. Bạn bắt đầu ngờ ngợ đây là một cuốn sách khác, có lẽ đây mới đúng là cuốn Ở ngoại ô thành Malbork của Ba Lan, còn đoạn đầu bạn đọc có lẽ thuộc về một cuốn khác nữa, có Trời biết cuốn nào. Lúc trước bạn đã thoáng nghĩ những cái tên này nghe không thật Ba Lan cho lắm: Brigd, Gritzvi. Bạn có một cuốn bản đồ thế giới rất tốt, rất chi tiết; bạn bèn lật đến phần chỉ mục các địa danh. Pёtkwo, hẳn phải là một đô thị tương đối quan trọng, và Aagd, hẳn là một con sông hay một cái hồ. Bạn dõi tìm chúng ở vùng đồng bằng xa xôi phía Bắc, vùng đất mà các cuộc chiến tranh và hiệp ước hòa bình đã nối nhau đem ban thưởng cho nhiều nước khác nhau. Có lẽ cho cả Ba Lan chăng? Bạn tra trong từ điển bách khoa, trong một cuốn bản đồ lịch sử; không, Ba Lan chả liên quan gì tới nó; vùng này, trong thời gian giữa hai cuộc chiến, là một nước độc lập: Cimmeria, thủ đô Örkko, ngôn ngữ mẹ đẻ là tiếng Cimmeria, thuộc ngữ hệ Bothno-Ugar. Mục “Cimmeria” trong từ điển bách khoa kết thúc bằng những câu khiến ta chẳng mấy an tâm, “Trong những cuộc phân chia lãnh thổ liên miên giữa các láng giềng hùng mạnh, đất nước non trẻ này nhanh chóng bị xóa khỏi bản đồ; dân cư bản địa bị thất tán; ngôn ngữ và văn hóa Cimmeria ngưng phát triển.” https://thuviensach.vn Bạn nóng lòng muốn liên lạc ngay với Người đọc Nữ, để hỏi xem liệu nàng có bản sách y như của bạn không, và để kể cho nàng nghe những suy đoán của bạn, thông tin mà bạn đã thu góp được… Bạn xem nhật ký bỏ túi đặng tìm số điện thoại bạn đã ghi vào cạnh tên nàng khi bạn và nàng tự giới thiệu với nhau. “Chào, Ludmilla phải không? Cô thấy chưa? Nó là cuốn tiểu thuyết khác, nhưng cả cuốn này nữa, hay ít nhất là bản mà tôi có…” Giọng nói đầu dây bên kia rắn đanh, hơi nhạo báng, “Kìa, tôi không phải Ludmilla. Tôi là em chị ấy, Lotaria.” Đúng vậy, nàng có nói với bạn, “Nếu tôi không nghe máy thì tức là em gái tôi đấy,” “Ludmilla đi vắng, Gì vậy? Ông muốn gì?” “Chỉ là tôi muốn nói với cô ấy về một cuốn sách… Cũng chả quan trọng, tôi sẽ gọi sau…” “Tiểu thuyết à? Ludmilla lúc nào mà chẳng chúi mũi vào tiểu thuyết. Tác giả là ai?” “À, là một tiểu thuyết Ba Lan mà cô ấy cũng đang đọc. Tôi nghĩ hai tụi tôi có thể trao đổi vài cảm nghĩ. Tiểu thuyết của Bazakbal.” “Ba Lan à? Loại gì?” “Ừm, xem chừng không tệ lắm đối với tôi.” Không, bạn hiểu lầm rồi. Lotaria muốn biết vị trí của tác giả trong tương quan với Các Xu Hướng Tư Duy Đương Đại và Các Vấn Đề Cần Phải Có Giải Pháp. Để cho nhiệm vụ của bạn dễ dàng hơn, cô ta cung cấp cho bạn một danh sách tên các Bậc Thầy Vĩ Đại mà bạn nên đặt ông ta vào. Một lần nữa bạn có cảm giác giống như khi con Dao rọc giấy phát hiện ra những trang giấy trắng úp vào nhau. “Tôi không nói chính xác được. Cô hiểu không, quả tình ngay đến nhan đề hay tên tác giả tôi còn không biết chắc nữa là. Ludmilla sẽ kể cho cô nghe: chuyện có hơi phức tạp.” “Ludmilla đọc hết tiểu thuyết này tới tiểu thuyết khác, nhưng chị ấy chả bao giờ làm rõ các vấn đề. Tôi thì thấy như thế lãng phí thời gian lắm. Ông https://thuviensach.vn không cảm thấy thế sao?” Nếu bạn bắt đầu tranh luận, cô ta sẽ không bao giờ cho bạn thoát. Giờ thì cô ta mời bạn đến dự một buổi hội thảo ở trường đại học, ở đó người ta sẽ phân tích các cuốn sách theo tất cả các Mã, Hữu thức lẫn Vô thức, và ở đó mọi Cấm kỵ bị loại trừ, những Cấm kỵ do Giới tính, Giai cấp và nền Văn hóa thống trị áp đặt. “Ludmilla có đến dự không?” Không, hình như Ludmilla chẳng dự gì vào các hoạt động của em mình. Nhưng mặt khác, Lotaria lại trông chờ vào sự tham gia của bạn. Bạn thấy đừng cam kết gì thì hơn. “Tôi sẽ xem, tôi sẽ ráng ghé qua. Tôi không hứa được. Nhân thể, cô làm ơn nói lại với chị cô là tôi có gọi nhé… Nhưng cũng chẳng hề gì, tôi sẽ gọi lại. Cám ơn cô nhiều,” Thế là đủ, cứ gác máy đi. Nhưng Lotaria giữ bạn lại. “Này, ông có gọi lại đây lần nữa cũng chả ích gì, đây đâu phải nhà Ludmilla, mà là nhà tôi. Ludmilla luôn đưa số của tôi cho những ai chị ấy không biết rõ, chị ấy bảo nhờ có tôi mà họ không tới gần hơn…” Bạn bị tổn thương. Lại một cú sốc tàn nhẫn nữa: cuốn sách tưởng như đầy hứa hẹn đến thế ngắt ngang nửa chừng: số điện thoại mà bạn đinh ninh là khởi đầu của một cái gì đó hóa ra lại là ngõ cụt, với cô Lotaria cứ khăng khăng tra vấn bạn… “À, tôi hiểu. Xin lỗi.” “A lô? À, anh là người gặp tôi ở hiệu sách phải không?” Một giọng khác, giọng của nàng, đã chiếm lấy đường điện thoại. “Vâng, Ludmilla đây. Anh cũng gặp những trang trắng phải không? Cái ấy lẽ ra mình có thể lường trước mà. Lại một cái bẫy nữa. Ngay khi tôi bắt đầu đâm thích thú, khi tôi muốn biết nhiều hơn về Ponko, và Gritzvi…” Bạn sung sướng đến không nói được câu nào, Bạn nói, “Zwida…” “Gì cơ?” https://thuviensach.vn “Phải, Zwida Ozkart! Tôi muốn biết chuyện gì diễn ra giữa Gritzvi và Zwida Ozkart… Cuốn tiểu thuyết này có phải loại mà cô thích không?” Lặng một chút. Rồi giọng Ludmilla lại cất lên chầm chậm, như thể nàng đang cố diễn đạt điều gì đó không dễ dàng xác định. “Có, có. Tôi thích lắm… Tuy nhiên, tôi muốn những gì tôi đọc không phải đều hiện diện tất cả, dày nặng đến mức sờ thấy được; tôi muốn cảm thấy có cái gì đó hiện diện giữa những thứ ấy, một cái gì khác, ta không biết chắc đó là gì, dấu hiệu của một cái gì ta không biết…” “Phải, về mặt đó thì tôi cũng…” “Cho dù, ý tưởng không phải là… cả ở đây, yếu tố huyền bí hãy còn thiếu…” Bạn nói, “Ờ, về chuyện cái huyền bí thì ý tôi là thế này: Đây là một tiểu thuyết của xứ Cimmeria, phải, Cim-me-ria, không phải Ba Lan, và nhan đề cũng như tác giả chính ra không phải là thế. Cô không hiểu phải không? Để tôi nói cô nghe. Cimmeria, hai trăm bốn mươi ngàn dân, thủ đô Örkko, tài nguyên chính là than bùn và các phó sản của than bùn, hỗn hợp bitum. Không, cái đó không có trong cuốn tiểu thuyết…” Một quãng lặng, cả về phía bạn lẫn phía nàng. Có lẽ Ludmilla đã lấy tay bịt ống nghe và đang trao đổi với em nàng. Chắc hẳn là, cái cô em ấy, cô ta có ý nghĩ của riêng mình về xứ Cimmeria. Có Trời biết cô ta nghĩ ra cái gì đấy. Hãy cẩn thận. “A lô, Ludmilla.” “A lô.” Giọng bạn trở nên ấm áp, đầy thuyết phục, khẩn khoản. “Nghe này, Ludmilla, tôi phải gặp cô, chúng ta phải nói chuyện về vụ này, những tình huống, những trùng hợp, những khác biệt này. Tôi muốn gặp cô ngay bây giờ, Cô đang ở đâu? Cô muốn chúng ta gặp nhau ở đâu? Tôi sẽ đến ngay tức thì.” https://thuviensach.vn Và nàng nói, vẫn bình thản như bao giờ, “Tôi có biết một giáo sư dạy tiếng Cimmeria ở trường đại học, Ta có thể hỏi ý kiến ông ấy, Để tôi gọi cho ông ấy hỏi xem khi nào ông ấy tiếp ta được.” Và đây bạn đến trường đại học. Ludmilla đã thông báo cho giáo sư Uzzi-Tuzii về việc bạn cùng với nàng ghé đến khoa ông. Qua điện thoại giáo sư có vẻ rất vui lòng phục vụ bất kỳ ai có quan tâm đến các tác gia người Cimmeria. Nếu được gặp Ludmilla một mình ở đâu đó, hay đến nhà đón nàng rồi đi cùng nàng đến trường đại học thì bạn hẳn sẽ thích hơn. Bạn đề nghị với nàng, qua điện thoại, nhưng nàng bảo không, bạn không cần đi chệch khỏi đường của bạn làm gì, vào giờ đó chắc nàng đang ở một khu lân cận vì một việc khác. Bạn khẩn nài: bạn không biết đường, bạn sợ bị lạc đường trong mê cung trường đại học: liệu mình gặp nhau ở một quán cà phê trước đó chừng mười lăm phút thì có tốt hơn không? Cả điều này nàng cũng không ưng: bạn và nàng sẽ gặp nhau ngay ở đó, “tại Khoa Ngôn ngữ Bothno Ugar,” ai cũng biết khoa đó nằm đâu, bạn hỏi người ta là được mà. Giờ thì bạn hiểu rằng Ludmilla, cho dẫu phong thái có đoan trang mềm mỏng đến đâu, vẫn thích làm chủ tình hình và tự mình quyết định mọi việc: con đường duy nhất của bạn là nàng bảo gì bạn làm theo nấy. Bạn đến trường đại học rất đúng giờ, bạn len qua những thanh niên trai gái ngồi trên mấy bậc tam cấp, bạn lang thang bối rối giữa các bức tường khắc khổ mà bàn tay sinh viên đã tô vẽ nhằng nhịt những câu bằng chữ hoa và những bức tranh tỉ mẩn chi li; giống như người ở trong hang động cảm thấy có nhu cầu trang trí những bức vách lạnh lẽo của cái hang mình ở hòng chế ngự được nỗi xa lạ giày vò mang tính khoáng vật, làm cho chúng trở nên quen thuộc, tháo rỗng chúng cho đến tận không gian nội tại của chính chúng, gắn kết chúng với thực tại vật lý của sự sống. Người đọc ạ. chúng ta hãy còn chưa quen nhau đủ để tôi biết được liệu bạn có sẽ đi lại với niềm tự tin hờ hững giữa một trường đại học hay là liệu những chấn thương xưa cũ hoặc những lựa chọn được cân nhắc tới lui khiến cho một trường đại học https://thuviensach.vn gồm những trò với những thầy trông chẳng khác gì một cơn ác mộng đối với tâm hồn nhạy cảm và tinh tế của bạn. Dù thế nào thì, chẳng ai biết cái khoa bạn đang tìm nằm ở đâu, họ chỉ bạn từ tầng hầm lên tầng năm, cánh cửa nào bạn mở ra cũng đều không phải, bạn thu mình lại đầy bối rối, bạn như lạc lối trong một cuốn sách với toàn những trang trắng, không sao ra khỏi. Một thanh niên gầy gò cao lênh khênh tiến tới, vận áo len dài. Ngay khi nhìn thấy bạn, anh ta trỏ một ngón tay vào bạn nói, “Cậu đang chờ Ludmilla!” “Làm sao cậu biết?” “Tôi nhận ra. Nhìn một cái là đủ.” “Ludmilla bảo cậu đến à?” “Không, nhưng tôi luôn luôn đi loanh quanh, tôi gặp người này rồi lại gặp người nọ, tôi nghe một chuyện ở đây rồi thấy một chuyện ở kia, và lẽ tự nhiên là tôi tập hợp tất cả lại.” “Cậu cũng biết luôn là tôi đang định đi đâu hay sao?” “Nếu cậu muốn, tôi sẽ đưa cậu đến chỗ Uzzi-Tuzii. Hoặc Ludmilla đã ở đó được một lát rồi hoặc cô ấy sẽ tới muộn.” Chàng thanh niên này, quá ư hướng ngoại và gì cũng biết, tên là Irnerio. Bạn có thể gọi anh ta là cậu, vì anh ta gọi bạn như thế rồi. “Cậu là sinh viên của giáo sư à?” “Tôi chả là sinh viên của cái gì hết. Tôi biết ông ấy ở đây vì tôi thường đón Ludmilla ở đó.” “Vậy thì Ludmilla mới là người học khoa ấy?” “Không, Ludmilla luôn luôn tìm những nơi cô ấy có thể trốn được.” “Trốn ai?” “Ồ, trốn tất cả mọi người.” Câu trả lời của Irnerio hơi quanh co, nhưng có vẻ như Ludmilla chủ yếu là tránh mặt cô em gái. Nếu nàng không đến chỗ hẹn đúng giờ, ấy là để https://thuviensach.vn không gặp Lotaria nơi hành lang; cô ta có buổi hội thảo cũng vào giờ này. Nhưng bạn thì, ngược lại, bạn tin có vài ngoại lệ nào đó trong sự tương hợp này giữa hai chị em, ít nhất là trong trường hợp cái điện thoại. Bạn nên làm sao cho tay Irnerio này nói nhiều hơn một chút, xem có thật là anh ta chuyện gì cũng biết không. “Cậu là bạn của Ludmilla, hay là của Lotaria?” “Của Ludmilla, dĩ nhiên. Nhưng tôi cũng thường tìm cách nói chuyện với cả Lotaria nữa.” “Cô ta có bình phẩm mấy cuốn sách cậu đọc không?” “Tôi á? Tôi không đọc sách.” Irnerio nói. “Vậy cậu đọc gì?” “Chả đọc gì. Tôi không quen đọc gì hết cho đến độ không đọc ngay cả những gì hiện ra trước mắt tôi. Chẳng dễ đâu: người ta dạy đọc từ khi còn bé, rồi thì suốt đời ta cứ mãi là nô lệ của tất cả những gì được viết ra mà người ta quẳng ở trước mặt ta. Có thể tôi đã phải nỗ lực ít nhiều, hồi ban đầu ấy, để học cách không đọc, nhưng nay thì chuyện đó diễn ra khá tự nhiên. Bí quyết là ở chỗ không khước từ nhìn vào những con chữ viết. Ngược lại, ta phải nhìn vào chúng, thật chăm chú, cho đến khi chúng biến mất.” Mắt Irnerio có con ngươi to, nhạt màu, nhấp nháy; chúng dường như là những con mắt không bỏ sót một cái gì, như mắt của cư dân vùng rừng rậm, sống chỉ bằng săn bắt hái lượm. “Thế tại sao cậu đến trường đại học, cậu cho tôi biết được không?” “Cớ sao tôi lại không đến chứ? Có những người đến rồi đi, ta gặp họ, ta trò chuyện. Tôi tới đây là vì thế, những người khác thì tôi không biết.” Bạn cố hình dung xem thế giới có thể ra làm sao, cái thế giới dày đặc chữ viết tứ phía quanh ta, đối với một người đã học được cách không đọc. Đồng thời bạn tự hỏi có thể có mối liên hệ nào giữa Ludmilla và Người không đọc, và đột nhiên bạn thấy hình như chính khoảng cách giữa họ là cái giữ họ ở bên nhau, và bạn không nén nổi cảm giác ghen tuông. Bạn hẳn còn https://thuviensach.vn muốn hỏi Irnerio thêm nữa, nhưng, sau khi đi hết mấy bậc thang ở mạn sau, bạn đã tới một cách cửa thấp có biển đề, KHOA NGÔN NGỮ VÀ VĂN CHƯƠNG BOTHNO-UGAR. Irnerio gõ cửa một cái đanh sắc, nói ‘Chào’ với bạn, rồi để bạn lại đó. Cửa mở, chỉ he hé. Qua những vệt vôi trắng trên mấy thanh dầm, và chiếc mũ cát két hiện ra, bên trên một cái áo khoác lao động lót thứ gì đó như lông thỏ, bạn thoáng nghĩ nơi này đang đóng cửa để tân trang, và bên trong chỉ có một thợ sơn hoặc người quét dọn gì đấy. “Có giáo sư Uzzi-Tuzii trong ấy không?” Cái nhìn xác nhận, từ dưới chiếc mũ cát két, khác với cái nhìn bạn chờ thấy ở một thợ sơn: cặp mắt của người sẵn sàng nhảy qua vực thẳm, người trong tâm trí đang phóng chiếu bản thân mình sang phía bên kia, nhìn chằm chằm ra phía trước, tránh nhìn xuống hoặc nhìn sang hai bên. “Ông là ông ấy à?” bạn hỏi, dù bạn đã nhận ra rằng không thể là ai khác. Người đàn ông nhỏ bé không mở rộng thêm cánh cửa chỉ đang he hé. “Anh cần gì?” “Xin lỗi, là về đôi chút thông tin… Chúng tôi có gọi điện cho ông… Cô Ludmilla… Cô Ludmilla có ở đây không?” “Chả có Ludmilla nào ở đây hết…” Giáo sư vừa nói vừa lui lại, đoạn ông chỉ vào những kệ sách lèn chặt cứng các bức tường, những cái tên và nhan đề không đọc được trên các gáy và trang nhan đề, như một hàng rào sum suê kín đặc không một khe hở. “Sao anh lại tìm cô ta trong phòng làm việc của tôi?” Và trong khi bạn nhớ lại điều Irnerio nói, rằng với Ludmilla đây là một nơi để trốn, Uzzi-Tuzii dường như nhấn mạnh, bằng một cử chỉ, sự chật hẹp của căn phòng nơi ông làm việc, như muốn nói, “Tự tìm lấy đi, nếu nghĩ cô ta ở đây,” tuồng như ông cảm thấy cần phải tự vệ trước lời cáo buộc rằng ông cho Ludmilla ẩn náu ở đó vậy. “Chúng tôi lẽ ra là đến cùng nhau,” bạn nói, để mọi chuyện được rõ ràng. https://thuviensach.vn “Vậy sao cô ta không đi cùng anh?” Và nhận xét này, phải nói là hợp lý, cũng được đưa ra bằng giọng ngờ vực. “Cô ấy đến ngay đây…” bạn khẩn khoản, nhưng lại với âm sắc gần như hỏi, cứ như bạn đang yêu cầu Uzzi-Tuzii xác nhận những thói quen của Ludmilla, những thói quen mà bạn thì chẳng biết gì, trong khi ông ta thì chắc biết nhiều hơn bạn gấp bội. “Ông biết cô ấy chứ ạ, thưa Giáo sư?” “Tôi biết…Sao anh lại hỏi tôi thế?… Anh đang cố tìm cái gì vậy?” Ông trở nên bực dọc. “Anh quan tâm tới văn chương Cimmeria hay là…” Và có vẻ như ông định nói “hay là Ludmilla?” Nhưng ông không nói hết câu; và thực tình mà nói bạn nên trả lời rằng bạn không còn phân biệt nổi việc quan tâm tới cuốn tiểu thuyết Cimmeria với việc quan tâm tới Người đọc Nữ đang đọc cuốn tiểu thuyết ấy. Đã thế, lúc này, phản ứng của ông giáo sư trước cái tên Ludmilla, đến sau lời đoan chắc của Irnerio, lại còn hắt ra những ánh sáng bí ẩn, tạo ra một nỗi hiếu kỳ đầy phấp phỏng bao quanh Người đọc Nữ, chẳng phải là không giống với nỗi hiếu kỳ gắn chặt bạn với Zwida Ozkart, trong cuốn tiểu thuyết mà bạn đang săn lùng phần tiếp, và cả với Bà Marne trong cuốn tiểu thuyết bạn vừa bắt đầu đọc hôm trước và đang tạm thời gác sang bên, và giờ đây bạn theo đuổi tất cả những cái bóng kia gộp lại, những cái bóng của trí tưởng tượng và những cái bóng của đời thật. “Tôi muốn… Chúng tôi muốn hỏi ông liệu có một tác giả Cimmeria nào mà…” “Mời ngồi,” giáo sư nói, đột ngột hiền dịu đi, hay đúng hơn là đắm vào một mối bận tâm ổn định và dai dẳng hơn giờ lại trỗi lên, làm tan biến những mối bận tâm ngẫu nhiên và thoáng qua. Phòng chật cứng, mấy bức tường ken chặt kệ sách, lại thêm một tủ sách mà, do không có chỗ nào để tựa vào, đành đứng ngay giữa phòng, chia khoảng không gian chật chội làm hai, cho nên cái bàn của giáo sư và cái ghế bạn phải ngồi bị tách xa nhau bởi một thứ kiểu như vách ngăn, và để nhìn thấy nhau cả giáo sư lẫn bạn đều phải rướn cổ ra. https://thuviensach.vn “Chúng tôi bị lèn vào cái thứ xó xỉnh này đây… Trường thì mở rộng còn chúng tôi thì thu hẹp… Chúng tôi là đứa con ghẻ của các sinh ngữ…Ấy là nếu tiếng Cimmeria còn có thể được coi là sinh ngữ… Nhưng đây mới chính là giá trị của nó!” ông hét lên với một cơn bột phát đầy quả quyết mà rồi lập tức lại xẹp đi. “Trên thực tế nó vừa là một ngôn ngữ hiện đại đồng thời là một ngôn ngữ chết… Một vị trí đặc quyền, cho dù không ai nhận ra…” “Ông có ít sinh viên à?” bạn hỏi. “Vậy theo anh ai sẽ tới học? Theo anh ai còn nhớ tới người Cimmeria nữa? Trong lĩnh vực các ngôn ngữ bị lấn át có nhiều ngôn ngữ được nhiều người chú ý hơn… tiếng Basque… tiếng Bretagne… tiếng của dân di gan… Người ta toàn ghi tên học mấy thứ ấy… Chả phải họ học ngôn ngữ đâu: thời buổi này ai mà muốn làm chuyện đó… Họ cần là cần những vấn đề để tranh luận, những ý tưởng khái quát để nối kết với những ý tưởng khái quát khác. Các đồng nghiệp của tôi tự thích ứng, theo dõi dòng chính, dạy những tín chỉ như là “Xã hội học tiếng Wales,” “Ngôn ngữ-tâm lý học tiếng Provence…” Với tiếng Cimmeria thì không làm thế được.” “Sao lại không?” “Người Cimmeria đã biến mất, tuồng như đất đã nuốt chửng họ ấy.” Ông lắc đầu, như để huy động toàn bộ lòng kiên nhẫn đặng nhắc lại một điều đã nói hàng trăm lần. “Đây là một khoa chết về một nền văn chương chết viết bằng một ngôn ngữ chết. Tại sao thời nay người ta lại phải học tiếng Cimmeria? Tôi là người đầu tiên hiểu, người đầu tiên nói ra điều này: nếu anh không muốn tới, đừng tới; với tôi thì người ta thậm chí giải thể khoa này đi cũng được. Nhưng nếu đến đây chỉ để mà… Không, thế thì quá đáng.” “Chỉ để… để sao?” “Mọi thứ. Tôi buộc phải nhìn thấy mọi thứ. Suốt hàng bao nhiêu tuần chả ai tới, nhưng khi ai đó tới thì lại để làm những chuyện mà… Các người có thể lánh xa nơi này ra, tôi nói thế, cái gì có thể khiến các người quan tâm https://thuviensach.vn tới mấy cuốn sách viết bằng thứ tiếng của người chết? Nhưng họ cố tình làm thế đấy, mình tới khoa Bothno-Ugar đi, họ nói, tới gặp Uzzi-Tuzii đi, thế là tôi lại bị lôi vào, buộc phải thấy, phải tham gia…” “Tham gia cái gì?” bạn gặng hỏi, bụng nghĩ tới Ludmilla, nàng đã tới đây, trốn ở đây, chắc là với Irnerio, với những người khác. “Vào mọi thứ… Có lẽ có gì đó thu hút họ, cái sự bất định này giữa sự sống và cái chết, có lẽ đấy là điều họ cảm thấy, họ cảm tuy không hiểu. Họ đến đây để làm cái họ làm, nhưng họ không đăng ký tín chỉ, họ không đến lớp, chẳng ai quan tâm tới văn chương của người Cimmeria, thứ văn chương bị chôn vùi trong mớ sách trên mấy cái kệ kia như trong những nấm mồ nghĩa địa…” “Thực sự là tôi có quan tâm mà… Tôi đến để hỏi xem liệu có cuốn tiểu thuyết Cimmeria nào khởi đầu… Không, cách tốt nhất là nói ngay với ông tên của các nhân vật: Gritzvi và Zwida, Ponko và Brigd. Hành động bắt đầu ở Kudgiwa, nhưng có lẽ đây chỉ là tên của một nông trại; thế rồi tôi cho là nó chuyển sang Pëtkwo, trên bờ Aagd…” “Ồ, cái đó tìm nhanh thôi!” giáo sư la lên, và chỉ trong vòng một giây ông thoát khỏi đám sương mù bệnh tưởng của mình mà phát sáng như bóng đèn điện. “Nhất định đó là Cúi mình trên triền dốc, cuốn tiểu thuyết duy nhất mà một trong các nhà thơ đầy hứa hẹn nhất người Cimmeria vào phần tư đầu tiên của thế kỷ này, là Ukko Ahti, để lại cho chúng ta… Đây rồi!” Và với cú nhảy phóc của con cá bơi ngược ghềnh ông nhắm tới một điểm chính xác trên một kệ sách, tóm lấy một cuốn sách mỏng bọc bìa xanh lục, đập đập để giũ bụi. “Nó chưa bao giờ được dịch ra tiếng nước ngoài nào hết. Những cái khó, thật ra mà nói, đủ để làm nản lòng bất cứ ai. Nghe nhé: ‘Tôi đang phát biểu lời kết tội…’ Không: ‘Tôi đang tự thuyết phục mình chuyển tiếp…’ Anh sẽ nhận thấy cả hai động từ đều ở thì hiện tại tiếp diễn.” Một điều lập tức trở nên rõ ràng với bạn: cụ thể là, cuốn sách này chả có gì chung với cuốn bạn vừa bắt đầu đọc. Chỉ vài tên riêng là giống, một chi tiết chắc chắn rất kỳ quặc, nhưng là một chi tiết mà bạn không dừng lại https://thuviensach.vn để suy ngẫm, bởi vì, từng chút một, từ bản dịch ứng khẩu chật vật của Uzzi Tuzii những nét đại cương của một câu chuyện dần hình thành, từ sự giải mã đầy gian khổ của ông đối với các cụm từ, một dòng tự sự dần dần hiển lộ. https://thuviensach.vn Cúi mình trên triền dốc Dần dần tôi đâm tin chắc rằng thế giới muốn nói với tôi điều gì đó, gửi thông điệp, dấu hiệu, lời cảnh báo cho tôi. Tôi nhận thấy điều này ngay từ khi còn ở Pëtkwo. Sáng nào tôi cũng rời Nhà nghỉ Kudgiwa đi bộ tới tận bến tàu như lệ thường. Hễ đi ngang qua đài quan sát khí tượng, tôi lại nghĩ đến chung cuộc của thế giới đang đến gần, hay đúng hơn là diễn ra được khá lâu rồi. Nếu chung cuộc của thế giới có thể định vị ở một điểm chính xác thì hẳn đó là đài quan sát khí tượng ở Pëtkwo: một mái nhà lợp tôn múi trụ trên bốn cây cột gỗ xem chừng xệch xạc và dăm căn nhà xếp hàng trên một vách đá chìa, mấy cái phong vũ biểu, dụng cụ đo độ ẩm và nhiệt độ, với những cuộn giấy kẻ hàng có thể xoay được nhờ một cỗ máy kiểu như đồng hồ chậm chạp kêu tích tắc trước cái đầu nhọn đung đưa. Chong chóng xoay của thiết bị đo gió trên đỉnh một cần ăng ten cao ngất ngưởng cùng với cái phễu bè bè của thiết bị đo mưa, ấy là phần bổ sung trọn vẹn cho cái bộ sậu thiết bị mỏng manh của đài quan sát này, vốn nằm biệt lập ở rìa một vách dựng đứng trong công viên thành phố, nổi bật trên nền trời màu xám ngọc trai lúc nào trông cũng vậy và bất động, tựa như một cái bẫy để tóm những cơn lốc xoáy, mồi nhử cài sẵn đó để thu hút vòi rồng từ các đại dương nhiệt đới xa xôi, tự dâng mình như là di vật lý tưởng cho cơn cuồng nộ của bão nhiệt đới. Có những ngày mọi thứ tôi nhìn thấy đều có vẻ như đầy ý nghĩa đối với tôi: những thông điệp mà tôi khó lòng truyền đạt đến người khác, minh định, chuyển thành lời, nhưng chính vì vậy lại có vẻ như có tầm quan trọng quyết định đối với tôi. Đó là những thông báo hay linh cảm liên quan tới tôi và cùng lúc tới cả thế giới: về phần tôi, không chỉ các sự kiện bên ngoài của hiện hữu tôi mà cả những gì xảy ra bên trong, ở những chiều sâu thẳm của tôi; còn đối với thế giới, không phải một sự kiện cụ thể nào mà là cách thế tồn tại chung của mọi vật. Thành thử các vị sẽ hiểu cho cái khó của tôi khi nói về điều đó, nếu không phải bằng cách dùng lời bóng gió. https://thuviensach.vn Thứ Hai. Hôm nay tôi thấy một bàn tay thò ra khỏi một ô cửa sổ nhà tù, hướng về phía biển. Tôi đang đi trên đê chắn sóng của bến cảng, theo thói quen, cho tới khi đến ngay sau pháo đài cũ. Pháo đài bị quây kín hoàn toàn giữa những bức tường chênh chếch; các cửa sổ che chắn bằng những chấn song hai ba lớp dường như kín bưng. Mặc dù biết có tù nhân bị giam trong đó, tôi vẫn luôn nhìn pháo đài như nhìn một yếu tố của tự nhiên có tính trơ, của cảnh giới khoáng vật. Vì vậy sự xuất hiện bàn tay khiến tôi sửng sốt, hồ như nó từ trong vách đá trồi ra. Bàn tay nằm trong tư thế phi tự nhiên; tôi đồ rằng các cửa sổ xà lim được trổ ở trên cao và đục qua tường; người tù ắt đã phải thực hiện một kỳ tích của vận động viên nhào lộn – đúng hơn là của diễn viên uốn dẻo – thì mới thò được tay qua hết lần song sắt này đến lần song sắt khác, đặng vẫy vẫy bàn tay trong bầu không khí tự do. Ấy không phải là một tín hiệu của người tù gửi cho tôi, hay bất cứ ai khác; bằng giá nào đi nữa tôi cũng không hiểu theo cách đó; thực sự thì, ngay lúc đó và ở đó tôi hoàn toàn không nghĩ tới những người tù; tôi phải nói rằng tôi thấy bàn tay ấy dường như trắng và mảnh, một bàn tay chẳng phải là không giống bàn tay tôi, bàn tay vốn chẳng có gì gợi lên sự thô ráp mà người ta chờ đợi thấy ở một phạm nhân. Với tôi nó giống như một dấu hiệu từ đá mà đến: đá muốn cho tôi biết rằng chất liệu của đá và của tôi là một, vì vậy nên một cái gì đó từ những gì làm nên con người tôi sẽ còn lại, sẽ không mất đi vào lúc tận cùng thế giới; một sự thông đạt vẫn sẽ có thể diễn ra trong cõi sa mạc vắng bặt sự sống, vắng bặt cuộc sống của tôi và mọi ký ức của tôi. Tôi đang kể lại những ấn tượng đầu tiên tôi thấy, vốn là những ấn tượng đáng kể. Hôm nay tôi đi tới chỗ tháp lầu mà từ đó có thể nhìn thấy, dưới kia, một dải bờ biển nhỏ, hoang vắng, đối diện với biển xám. Những chiếc ghế đan bằng cây liễu gai có phần lưng cao uốn cong, trông như mấy cái giỏ để chắn gió, xếp thành hình bán nguyệt, dường như thông báo một thế giới nơi giống người đã biến mất và mọi vật không thể làm gì khác hơn là chứng tỏ cho việc giống người vắng mặt. Tôi cảm thấy một cơn chóng mặt, như thể tôi chỉ đang hụp từ thế giới này sang thế giới khác, và thế giới nào tôi cũng đến ngay sau khi phút tận cùng thế giới vừa mới diễn ra. https://thuviensach.vn Nửa giờ sau tôi lại đi ngang qua tháp lầu. Từ một cái ghế, lưng xoay về phía tôi, một dải vải nhỏ màu hoa cà bay phấp phới. Tôi đi xuống con đường mòn dốc men theo mũi đất, đến tận chỗ bãi cạn nơi góc nhìn thay đổi: đúng như tôi chờ đợi, ngồi nơi ghế kia, được che kín hoàn toàn nhờ những bức bình phong liễu gai, là Tiểu thư Zwida, đội cái mũ rơm màu trắng, quyển sổ vẽ mở rộng để trên lòng; nàng đang vẽ một cái vỏ sò theo mẫu thật. Gặp nàng tôi chẳng vui gì; những dấu hiệu tiêu cực hồi sáng đã khiến tôi nản lòng không muốn bắt chuyện; đã ba tuần nay trên đường đi dạo quanh các mỏm đá và cồn cát tôi cứ bắt gặp nàng ở một mình, và tôi chẳng muốn gì hơn là cất lời với nàng – trên thực tế, chính là do ý định này tôi mới ngày nào cũng rời khỏi nhà nghỉ, nhưng ngày nào cũng có cái gì đó cản trở tôi. Tiểu thư Zwida ngụ ở Khách sạn Hoa huệ biển; tôi có đến đó hỏi tên nàng nơi quầy tiếp tân. Chắc nàng đã biết chuyện; mùa này rất hiếm ai đi nghỉ ở Pëtkwo; số người trẻ tuổi có thể đếm trên đầu ngón tay. Gặp tôi quá thường xuyên, hẳn nàng đang đợi một hôm nào đó tôi sẽ cất tiếng chào nàng. Những duyên do gây trở ngại cho một cuộc gặp khả dĩ giữa hai chúng tôi thì có nhiều. Trước hết, Tiểu thư Zwida hay sưu tầm và vẽ vỏ sò biển; tôi từng có một bộ sưu tập vỏ sò biển từ nhiều năm trước, hồi tôi còn bé, nhưng rồi tôi làm mất hết và đã quên hết cả: cách phân loại, loại hình, sự phân bố về địa lý của các loài sò. Một cuộc trò chuyện với Tiểu thư Zwida nhất định sẽ khiến tôi phải nói về sò biển, thế mà tôi không thể quyết được mình sẽ giữ thái độ nào, giả vờ hoàn toàn mù tịt hay là viện tới một ký ức xa xăm nay đã mờ mịt; chính mối quan hệ giữa tôi và cuộc đời tôi, vốn gồm toàn những chuyện không đi đến hết và bị xóa đi một nửa, mới là điều mà chủ đề sò biển buộc tôi phải xem xét tới; từ đó sinh ra nỗi bối rối cuối cùng đã khiến tôi trốn chạy. Ngoài ra còn cái thực tế rằng, việc cô gái này thích vẽ vỏ sò cho thấy ở nàng có sự tìm tòi cái hoàn hảo về hình thức mà thế giới này có thể đạt tới và do đó phải đạt tới; tôi thì, ngược lại, ít lâu nay tôi đâm ra tin chắc rằng sự hoàn hảo chỉ có thể được sản sinh ra như một cái thứ yếu và ngẫu nhiên; do vậy nó hoàn toàn không đáng để quan tâm, chân tánh của sự vật chỉ được https://thuviensach.vn phát lộ khi hư hoại. Nếu muốn tiếp cận Tiểu thư Zwida, tôi sẽ phải biểu lộ ít nhiều cảm khái trước những bức tranh nàng vẽ – vốn là những bức tranh rất mực tinh tế, có thể nói vậy, trong chừng mực tôi thấy được – và, do vậy, ít nhất là lúc ban đầu, tôi sẽ phải vờ tán đồng một lý tưởng thẩm mỹ và đạo đức mà tôi từ khước, nếu không thì nói thẳng cảm giác của tôi ngay từ đầu, làm vậy sẽ có nguy cơ gây tổn thương cho nàng. Trở ngại thứ ba: điều kiện sức khỏe của tôi. Mặc dù đã hồi phục nhiều nhờ nghỉ bên bờ biển theo lệnh bác sĩ, sức khỏe vẫn khiến tôi không có được nhiều cơ hội ra ngoài gặp gỡ người lạ; lâu lâu tôi vẫn phải chịu những cơn đau bất chợt, nhất là chứng eczema khó chịu cứ theo định kỳ lại nặng lên, khiến tôi đâm nản không muốn nghĩ đến chuyện giao du thiên hạ. Thỉnh thoảng tôi trao đổi vài câu với nhà khí tượng học, ông Kauderer, mỗi khi gặp ông ở đài quan sát. Ông Kauderer luôn luôn đi qua đó lúc giữa trưa để kiểm tra các số đo. Ông vóc người cao, mảnh khảnh, bộ mặt u sầu, hơi giống người anh-điêng châu Mỹ. Ông đi đâu cũng cưỡi xe đạp, nhìn thẳng đằng trước, như thể việc giữ thế cân bằng trên yên xe đòi hỏi ông phải tập trung chú ý trọn vẹn. Ông dựa xe vào vách lán, tháo một cái túi ra khỏi ghi đông, rút từ trong túi ra một quyển sổ có những trang ngắn, rộng. Ông trèo các bậc thang lên bệ đài và chép lại số liệu do các thiết bị ghi nhận được, một vài số liệu ông chép bằng bút chì, những số liệu khác thì bằng một cây bút mực dày, chẳng bao giờ buông lơi chú ý dù chỉ một giây. Ông mặc quần ống túm dưới cái áo choàng ngoài dài thượt; quần áo ông thảy đều màu xám, hoặc kẻ ô trắng đen, kể cả cái mũ có vành che. Mãi khi đã kết thúc các công đoạn đó ông mới nhận thấy tôi đang quan sát ông và thân mật chào tôi. Tôi dần nhận ra rằng sự có mặt của ông Kauderer là quan trọng đối với tôi: việc một ai đó vẫn đang tỏ ra tỉ mỉ và chu đáo một cách có phương pháp đến thế kia, mặc dù tôi biết quá rõ rằng tất cả là vô ích, vẫn có tác dụng làm tôi yên lòng, hẳn vì nó bù lại cho lối sống bấp bênh vô định của tôi, lối sống – mặc cho những kết luận tôi đi đến được – vẫn khiến tôi cảm thấy mình có lỗi. Vì vậy tôi dừng chân quan sát nhà khí tượng, thậm chí chuyện trò với https://thuviensach.vn ông, mặc dù chẳng phải là bản thân việc chuyện trò làm tôi thích thú. Ông nói cho tôi nghe về thời tiết, lẽ tự nhiên là bằng thuật ngữ chuyên ngành, về chuyện những chuyển dịch thất thường của áp suất gây ra tác động gì đối với sức khỏe, nhưng cũng về cả thời đại bất định mà chúng ta đang sống, nêu ra làm ví dụ một vài giai đoạn trong cuộc sống ở vùng này hay thậm chí vài mẩu tin ông đọc được trên báo. Vào những lúc đó ông để lộ một tính cách ít rụt rè khép kín hơn là mới thoạt nhìn; quả vậy, ông có khuynh hướng càng nói càng hăng và trở nên lắm lời, nhất là khi ông chê trách lối hành xử và suy nghĩ của số đông, vì ông là người có khuynh hướng dễ bất mãn. Hôm nay ông Kauderer kể với tôi rằng, bởi ông đang dự định đi vắng trong ít ngày, ông sẽ phải tìm ai đó thay ông ghi số liệu, nhưng ông chẳng quen biết người nào có thể tin cậy được. Giữa chừng cuộc chuyện trò ông hỏi tôi liệu tôi có thích học cách đọc số liệu nơi các thiết bị khí tượng không, nếu có ông sẽ dạy cho. Tôi không trả lời có hay không, hay ít nhất là tôi không có ý trả lời chính xác, nhưng rồi tôi thấy mình đứng cạnh ông trên bệ đài quan sát trong khi ông giải thích làm cách nào xác định trị số tối thiểu và tối đa, tiến trình thay đổi áp suất, lượng mưa, tốc độ gió. Nói gọn, mặc dù hầu như bản thân tôi không nhận ra, ông đã giao phó cho tôi việc thay ông trong vài ngày tới, bắt đầu từ trưa mai. Mặc dù sự chấp thuận của tôi có phần hơi gượng ép, vì tôi không được dành cho thời gian suy nghĩ hoặc gợi ý cho ông hiểu rằng tôi không thể quyết định ngay tại chỗ, nhưng nhiệm vụ này chẳng phải là tôi không thích. Thứ Ba. Sáng nay lần đầu tiên tôi nói chuyện với Tiểu thư Zwida. Việc ghi số liệu khí tượng chắc chắn là có góp phần giúp tôi vượt qua được sự chần chừ ngần ngại, theo nghĩa rằng, lần đầu tiên trong những ngày tôi lưu lại Pëtkwo, có một cái gì đó đã được xác lập từ trước mà tôi không thể tránh được; khiến cho, dẫu cuộc chuyện trò giữa chúng tôi đang diễn ra thế nào đi nữa, đến mười hai giờ kém mười lăm là tôi sẽ nói, “À, suýt nữa tôi quên mất: tôi phải chạy ù tới đài quan sát khí tượng đây, tới giờ ghi số liệu rồi.” Thế là tôi sẽ xin phép quay gót, có thể là miễn cưỡng, có thể là nhẹ nhõm, https://thuviensach.vn nhưng dù thế nào thì cũng với sự chắc chắn rằng tôi không thể làm khác. Tôi tin rằng hôm qua mình đã lờ mờ hiểu, khi ông Kauderer đưa ra đề nghị này với tôi, rằng nhiệm vụ này sẽ khích lệ tôi mở lời với Tiểu thư Zwida, nhưng chỉ đến bây giờ chuyện mới trở nên rõ ràng với tôi – giả định là nó rõ. Tiểu thư Zwida đang vẽ một con nhím biển. Nàng ngồi trên một cái ghế xếp, nơi đập chắn sóng. Con nhím biển bị lật ngửa trên một tảng đá, bị mở ra; nó rút hết gai vào, cố sức duỗi thẳng mình nhưng vô ích. Bức vẽ của cô gái là một công trình nghiên cứu về thứ thịt mềm của loài động vật thân mềm, khi nó được giãn ra co lại, được vẽ bằng những mảng đậm nhạt, với những nét bút dày song song đan chéo, tua tủa khắp vòng quanh. Bài nói tôi đang đinh ninh trong đầu, về hình dáng các vỏ sò như một sự hài hòa lừa mị, một vật chứa vốn che giấu thực chất của tự nhiên, nó không còn thích hợp nữa. Cảnh con nhím biển lẫn bức tranh truyền đến cho tôi cảm giác khó chịu và tàn bạo, giống như là cơ quan nội tạng bị phơi ra trước mắt. Tôi bắt chuyện bằng cách nói rằng không gì khó hơn vẽ một con nhím biển: cho dù là cái vỏ toàn gai được nhìn từ trên xuống, hoặc cho dù là phần thân mềm bị lật ngược phơi ra, dẫu rằng có sự đối xứng tỏa tròn của cấu trúc, nó vẫn chẳng cho ta nhiều lý do để vẽ theo tuyến tính. Nàng đáp rằng nàng thích vẽ nó vì nó là một hình ảnh nàng cứ thấy đi thấy lại trong các giấc mơ, và nàng muốn gỡ bỏ nó ra khỏi mình. Khi xin phép đi, tôi hỏi liệu sáng mai chúng tôi có thể gặp nhau cũng ở chỗ này không. Nàng nói ngày mai nàng có hẹn khác rồi, nhưng ngày kia thì nàng sẽ lại mang bảng vẽ ra ngoài để vẽ và tôi có thể gặp nàng dễ dàng. Khi tôi đang kiểm tra phong vũ biểu, có hai người đàn ông đi lại gần cái lán. Tôi chưa bao giờ gặp họ: mình quấn áo choàng dày nặng, mặc toàn đen, cổ cồn dựng đứng. Họ hỏi tôi ông Kauderer có ở đó không, rồi thì ông ta đi đâu, tôi có biết địa chỉ ông ta không, khi nào ông ta về. Tôi trả lời rằng tôi không biết rồi thì hỏi họ là ai và tại sao họ hỏi. “Chuyện đó không quan trọng,” họ vừa nói vừa bỏ đi. https://thuviensach.vn Thứ Tư. Tôi đến chỗ khách sạn gửi một bó hoa violet cho Tiểu thư Zwida. Nhân viên lễ tân bảo tôi nàng đi từ sớm. Tôi lang thang hồi lâu, hy vọng tình cờ gặp nàng. Nơi mảnh sân phía trước pháo đài là hàng dài thân nhân những người tù: đây là ngày thăm nuôi ở nhà giam. Giữa đám đàn bà hèn mọn quấn khăn trên đầu và bọn trẻ con khóc thét tôi nhìn thấy Tiểu thư Zwida. Mặt nàng che tấm mạng đen dưới vành mũ, nhưng phong thái của nàng không lẫn vào đâu được: nàng đứng đầu ngẩng cao, cổ thẳng tắp, có vẻ kiêu kỳ thế nào đó. Ở một góc sân, như thể đang quan sát hàng người tại cửa nhà giam, là hai người đàn ông vận đồ đen đã cật vấn tôi hôm qua nơi đài quan sát. Con nhím biển, tấm mạng che, hai kẻ lạ: màu đen tiếp tục xuất hiện với tôi trong những tình huống buộc tôi phải chú ý, những thông điệp mà tôi giải nghĩa là lời vời gọi của đêm. Tôi nhận ra rằng đã lâu nay tôi có khuynh hướng làm giảm thiểu sự hiện diện của bóng tối trong cuộc sống của tôi. Lệnh cấm của bác sĩ rằng tôi không được đi ra ngoài sau khi mặt trời lặn đã giam tôi suốt hàng tháng trời trong lằn ranh của cảnh giới ánh sáng ban ngày. Nhưng thế chưa phải đã hết: thực tế là tôi nhìn thấy, trong ánh sáng ban ngày, trong thứ ánh sáng bị khuếch tán, nhợt nhạt, hầu như không hắt bóng này, một bóng tối còn sâu hơn cả bóng tối của đêm. Tối thứ Tư. Tối nào tôi cũng dành mấy tiếng đồng hồ đầu tiên có bóng tối để viết những trang này, những trang mà tôi không biết liệu sẽ có ai đọc. Cái bóng đèn kiểu pâte de verre trong phòng tôi ở Nhà nghỉ Kudgiwa chiếu sáng dòng viết lách của tôi, có lẽ là quá bồn chồn khiến độc giả tương lai khó lòng giải mã được. Có lẽ nhiều, nhiều năm sau khi tôi chết cuốn nhật ký này mới sẽ ra ánh sáng, khi ngôn ngữ của chúng ta đã trải qua những chuyển biến nào ai biết được, chừng đó một số từ ngữ cùng cách diễn đạt tôi thường dùng sẽ có vẻ lỗi thời và mang nghĩa mơ hồ. Dù thế nào thì, kẻ tìm thấy cuốn nhật ký này sẽ có một lợi thế nhất định đối với tôi: với một ngôn ngữ viết, người ta luôn luôn có thể tái dựng một cuốn từ điển và một ngữ pháp, những câu riêng lẻ, viết lại hoặc diễn đạt lại chúng trong một thứ tiếng khác, https://thuviensach.vn trong khi tôi thì đang cố đọc ra – trong chuỗi sự việc bày ra trước tôi hằng ngày – những ý định của thế giới đối với tôi, và tôi lần mò tìm lối cho mình, biết rằng không thể có cuốn từ điển nào dịch được thành lời cái gánh nặng những ám chỉ khó dò cho ra nghĩa vốn ẩn trong các sự việc kia. Tôi muốn rằng những dự cảm và ngờ vực lởn vởn này đến được người sẽ đọc tôi không phải như một trở ngại ngẫu nhiên cho việc hiểu những gì tôi viết, mà là như chính bản chất của nó; và nếu tiến trình suy nghĩ của tôi dường như khó nắm đối với người đó, kẻ mà, vốn xuất phát từ những thói quen tâm trí đã thay đổi tận gốc, sẽ ra sức theo đuổi nó, thì điều quan trọng là tôi truyền đạt được đến anh ta cái nỗ lực của tôi hầu đọc ra được giữa các dòng sự kiện cái ý nghĩa lẩn khuất của điều đang chờ đợi tôi. Thứ Năm. Nhờ sự cho phép đặc biệt của Ban giám đốc – Tiểu thư Zwida giải thích với tôi thế – nàng có thể vào trong nhà tù nhân ngày thăm thân và ngồi nơi cái bàn trong phòng khách, với tập giấy vẽ và cục chì than. Nhân tính đơn sơ của thân nhân những người tù mang đến cho nàng đôi chủ đề thú vị để nghiên cứu về cuộc sống. Tôi không hỏi gì nàng cả, nhưng từ khi biết hôm qua tôi đã trông thấy nàng ở trong sân, nàng cảm thấy mình có nghĩa vụ giải thích tại sao mình có mặt ở nơi này. Giá nàng đừng nói gì với tôi cả thì hơn, bởi tôi chẳng hứng thú gì với những bức tranh vẽ người và hẳn sẽ chẳng biết làm thế nào bình phẩm nếu nàng đưa cho tôi xem, tuy nhiên chuyện đó không xảy ra. Tôi nghĩ những bức tranh đó chắc được cất trong một cuốn album đặc biệt, cuốn này mỗi khi xong việc nàng lại để chỗ văn phòng nhà giam, lần sau đến lại lấy ra, bởi vì hôm qua – tôi nhớ rõ – nàng không mang theo cuốn album bất khả ly thân hay là hộp bút chì. “Nếu như biết vẽ, tôi sẽ chỉ chuyên tâm nghiên cứu dạng thể của các vật vô sinh mà thôi,” tôi nói có phần hơi độc đoán, bởi tôi muốn đổi chủ đề mà cũng còn vì một xu hướng tự nhiên thực sự dẫn tôi đến chỗ thừa nhận tâm trạng của mình trong sự thống khổ bất động của sự vật. https://thuviensach.vn Tiểu thư Zwida tỏ ra đồng ý ngay lập tức: nàng nói, đối tượng nàng sẽ vui lòng vẽ nhất là một trong mấy cái mỏ neo nhỏ có bốn đầu càng, được gọi là “neo móc”, mấy chiếc thuyền đánh cá hay dùng. Nàng chỉ cho tôi thấy vài cái khi chúng tôi đi qua những chiếc thuyền buộc vào bến tàu, và nàng giải thích cho tôi về nỗi khó khăn cho kẻ nào muốn vẽ được bốn cánh ngạnh đó dưới nhiều góc độ và phối cảnh khác nhau. Tôi hiểu rằng vật đó hàm chứa một thông điệp gửi cho tôi, và tôi cần giải mã nó: cái mỏ neo, sự cổ vũ tôi hãy gắn mình vào, bám lấy, đào sâu xuống, chấm dứt tình trạng trôi nổi của tôi, cái trạng thái nằm mãi trên bề mặt. Nhưng cách giải nghĩa này vẫn có chỗ để hoài nghi: đây cũng có thể là một lời mời nhổ neo, lên đường hướng ra biển lớn. Có cái gì đó nơi hình dáng cái neo móc, bốn răng nhọn cong như lưỡi câu, bốn cánh tay sắt mòn vẹt vì cứ miết trên nền đá dưới đáy biển, nó cảnh báo tôi rằng không có một quyết định nào mà không có sự xé lòng và đau khổ. Thế nhưng, tôi có thể nhẹ lòng rằng đây không phải cái neo nặng trịch, thứ để đi biển, mà là một cái neo nhỏ, nhẹ: vì vậy đâu phải người ta đang yêu cầu tôi chối bỏ sự phóng khoáng của tuổi trẻ, mà chỉ là hãy lần lữa đôi chút, hãy ngẫm nghĩ, hãy làm phát ra thành tiếng cái bóng tối ở bên trong tôi. “Muốn vẽ được vật này tùy ý mình từ mọi góc độ thì tôi phải có một cái, nghĩa là sao cho tôi có thể giữ nó luôn bên mình và quen dần với nó,” Zwida nói. “Theo anh thì liệu tôi có thể mua một cái của ngư dân không?” “Mình có thể hỏi xem,” tôi nói. “Sao anh không thử mua một cái? Tôi không dám tự mình mua, bởi vì một thiếu nữ dân thành phố mà lại tỏ ra quan tâm đến một dụng cụ thô lậu của dân chài thì sẽ khiến người ta thắc mắc.” Tôi thấy mình đang thực hiện hành vi đưa cho nàng cái neo móc bằng sắt như thể nó là một bó hoa: cái hình ảnh đó – trong sự phi lý của nó – có cái gì đó chối tai, dữ tợn. Nhất định là có một ý nghĩa ẩn giấu trong đó mà tôi chưa bắt được; và, hứa sẽ bình tâm nghiền ngẫm chuyện đó, tôi nói vâng. https://thuviensach.vn “Tôi thích cái neo móc có buộc cả dây cáp,” Zwida nói rõ. “Tôi có thể dành hàng mấy giờ đồng hồ vẽ một cuộn dây thừng. Thành thử anh hãy hỏi mua một dây thừng thật dài, mười, à không, mười hai mét.” Chiều Thứ Năm. Bác sĩ đã cho phép tôi dùng thức uống có cồn ở mức vừa phải. Để mừng cái tin này, khi hoàng hôn xuống tôi vào quán rượu Ngôi Sao Thụy Điển, để làm một tách rum nóng. Ở quầy bar có mấy ngư dân, nhân viên hải quan, những nhân viên làm công nhật, cất cao hơn giọng tất cả bọn họ là giọng nói của một người đứng tuổi mặc đồng phục cai ngục, ông ta đang ba hoa khoác lác như người say giữa cả một biển những lời tán gẫu huyên thuyên. “Và rồi thứ Tư nào cô thiếu nữ xức nước hoa thơm phức cũng dúi cho tôi một tờ trăm cuaron để tôi bỏ mặc cô ta lại với phạm nhân. Và chưa tới thứ Năm thì trăm cuaron đã bay biến vào bao nhiêu bia bọt hết rồi. Và khi hết giờ thăm thân, thiếu nữ ra về mang theo mùi hôi thối của nhà lao trên bộ quần áo thanh lịch của nàng ta; còn người tù thì trở về xà lim mang theo mùi hương thiếu nữ trong bộ đồ tù. Còn tôi đây sặc mùi bia. Đời chả là gì khác ngoài chuyện trao đổi các mùi.” “Đời còn là cái chết nữa, ông nói thế cũng được đấy,” một tay say khác xen vào, người này làm nghề đào huyệt, tôi biết được thế ngay lập tức. “Với mùi bia tôi cố tống khứ mùi cái chết ra khỏi tôi. Và chỉ có mùi cái chết mới tống khứ được mùi bia ra khỏi ông, như tất cả những thằng say mà tôi phải đào huyệt cho ấy.” Tôi xem cuộc đối thoại này như một lời cảnh báo nên dè chừng: thế giới đang tan rã và cố dụ tôi dấn vào sự tàn hoại của nó. Thứ Sáu. Tay dân chài đột ngột trở nên ngờ vực, “Ông cần nó để làm gì? Ông dùng một cái neo móc để làm gì chứ?” Đó là những câu hỏi hớ hênh; tôi cần phải trả lời, “Tôi cần để vẽ,” nhưng tôi biết Tiểu thư Zwida vốn e dè không muốn cho ai biết về hoạt động nghệ thuật của nàng trong một môi trường vốn không có khả năng đánh giá https://thuviensach.vn đúng nó: ngoài ra, câu trả lời đúng, về phần tôi, hẳn phải là, “Để nghĩ về nó,” cho nên cứ hãy hình dung liệu nói thế thì người ta có hiểu được tôi không. “Đó là việc của tôi,” tôi đáp. Chúng tôi đã bắt đầu trò chuyện với nhau thân mật, bởi chúng tôi đã gặp nhau đêm qua nơi quán rượu, nhưng rồi đột nhiên cuộc đối thoại giữa chúng tôi trở nên cộc lốc. “Đến chỗ hiệu bán dụng cụ tàu biển ấy,” tay ngư dân nói, cộc cằn. “Những thứ sở hữu của tôi, tôi không bán.” Với người chủ hiệu cũng y như vậy: ngay khi tôi đưa câu hỏi ra, mặt ông ta nghiêm lại. “Chúng tôi không thể bán những thứ như thế cho người nước ngoài,” ông ta nói. “Chúng tôi không muốn rắc rối với cảnh sát. Huống hồ lại đi mặc cả về một cuộn dây thừng mười hai mét… Chả phải tôi nghi ngờ gì ông, nhưng đâu phải là chưa hề có chuyện ai đó quẳng một cái neo móc lên chấn song nhà tù để giúp tù nhân trốn thoát…” “Thoát” là một trong những từ tôi không thể nghe mà không đắm vào những trầm tư bất tận. Cuộc tìm kiếm cái mỏ neo mà tôi đang dấn mình vào dường như trỏ cho tôi thấy một đường thoát, có lẽ là một sự chuyển hóa, một sự phục sinh. Tôi rùng mình gạt bỏ ý nghĩ rằng nhà tù của tôi là cái thể xác phù du của tôi còn sự giải thoát đang đợi tôi là khi linh hồn tách biệt ra, khởi đầu của một sự sống bên ngoài trái đất này. Thứ Bảy. Đây là lần đầu tiên tôi ra ngoài vào ban đêm sau nhiều tháng, điều này gây cho tôi không ít âu lo, nhất là vì những cơn sổ mũi mà tôi hay bị; thành thử trước khi đi ra, tôi đội vào mình một cái mũ len trùm kín đầu kiểu dân leo núi, đội lên trên đó một cái mũ chỏm bằng len, rồi đội lên trên đó một cái nón nỉ. Đã bao bịt kín bưng như thế rồi, lại còn thêm một cái khăn quàng quấn quanh cổ và một khăn quàng nữa quanh thắt lưng, mặc áo gi lê len, áo khoác lông, áo choàng da, và đi bốt có độn trong, tôi lấy lại được phần nào cảm giác an toàn. Đêm đó, như tôi đã quan sát được từ trước, là một đêm dịu mát và tĩnh mịch. Nhưng tôi vẫn không hiểu tại sao ông https://thuviensach.vn Kauderer cảm thấy cần phải hẹn gặp tôi ở nghĩa trang giữa đêm hôm khuya khoắt, qua một mẩu nhắn kỳ bí được gửi đến tôi một cách hết sức bí mật. Nếu ông đã quay về thì sao ông với tôi không thể gặp nhau như xưa nay vẫn gặp hằng ngày? Còn nếu ông chưa quay về thì tôi đang đi gặp ai ngoài nghĩa trang đây? Mở cổng cho tôi thì có tay phu đào huyệt mà tôi đã gặp ở Ngôi Sao Thụy Điển. “Tôi tìm ông Kauderer,” tôi nói với ông ta. Ông ta đáp, “Ông Kauderer không có ở đây. Nhưng vì nghĩa trang là nhà của những ai không có ở đây, nên ông vào đi.” Tôi đang đi giữa các bia mộ thì một cái bóng nhanh như cắt lướt qua sượt nhẹ vào tôi; nó bóp phanh rồi bước từ trên yên xuống. “Ông Kauderer!” tôi kêu lên, sửng sốt thấy ông chạy xe đạp giữa những nấm mộ, đèn không bật. “Suuỵt,” ông bảo tôi im. “Cậu đang làm những việc khinh suất nghiêm trọng đấy. Khi tin cẩn mà giao đài quan sát cho cậu, tôi không ngờ rằng cậu thuận tình là để hòng trốn thoát. Tôi phải nói với cậu rằng chúng tôi phản đối những vụ trốn thoát cá nhân. Cậu phải biết nhẫn mà chờ. Chúng tôi có một kế hoạch có quy mô lớn hơn để thực hiện, một kế hoạch dài hạn.” Nghe ông nói từ “chúng tôi” đồng thời phác một cử chỉ khoáng đạt, mạnh mẽ, tôi nghĩ ông đang nói nhân danh những người chết. Chính người chết, mà người phát ngôn thay rõ ràng là ông Kauderer, đã tuyên bố họ chưa muốn chấp nhận tôi nhập vào cùng họ. Tôi cảm thấy một niềm nhẹ nhõm không thể nghi ngờ. “Cũng là do lỗi của cậu mà tôi phải kéo dài thời gian vắng mặt,” ông nói thêm. “Ngày mai hoặc mốt cậu sẽ bị cảnh sát trưởng triệu tập, hắn sẽ hạch hỏi cậu về vụ cái neo móc. Phải hết sức cẩn thận đừng lôi tôi vào chuyện này; luôn nhớ rằng các câu hỏi của cảnh sát trưởng đều sẽ nhằm buộc cậu thú nhận điều gì đó dính líu tới tôi. Cậu chẳng biết gì về tôi, ngoài chuyện tôi đang đi xa và không cho cậu biết khi nào tôi về. Cậu có thể nói là https://thuviensach.vn tôi đã nhờ cậu thay tôi ghi nhận số liệu chỉ trong ít ngày thôi. Bởi vậy, bắt đầu từ mai, cậu được miễn không phải đến đài quan sát.” “Không! Không phải vậy!” tôi la lên, đột nhiên thấy thất vọng ê chề, hồ như ngay lúc đó tôi nhận ra rằng chỉ bằng cách kiểm tra các dụng cụ khí tượng tôi mới có thể nắm chắc các lực của vũ trụ và nhận ra một trật tự ở trong đó. Chủ nhật. Sáng sớm tôi đến chỗ đài quan sát khí tượng, tôi trèo lên bệ, và tôi đứng đó nghe tiếng tích tắc của các thiết bị đo, như âm nhạc của những tinh cầu thiên thể. Gió lướt nhanh qua bầu trời buổi sớm chở theo những đám mây mềm; các đám mây tự xếp thành từng dải mây ti, kế đó là mây tích; đến khoảng chín rưỡi có một trận mưa rào và vũ lượng kế thu được vài xăng ti lít; sau đó có cầu vồng một phần, kéo dài không lâu; trời lại tối đi, mũi kim khí áp kế hạ xuống, vạch một đường hầu như thẳng; sấm ầm ì nổi và mưa đá trút xuống lách cách. Từ vị trí ở trên đó tôi cảm thấy như có cả bão tố lẫn bầu trời quang đãng trong tay mình, những lằn chớp và những đám sương mù; không phải như một ông trời, không, đừng nghĩ là tôi điên, tôi không cảm thấy mình là Zeus người Giáng Sét, mà hơi hơi giống một nhạc trưởng có trước mặt mình một bản nhạc đã viết xong và biết rằng các âm thanh trỗi dậy từ các nhạc cụ là tương ứng với một mẫu hình mà ông ta là người tuyển trạch chính và cũng là chủ sở hữu. Mái tôn vọng lại tiếng mưa rào dồn dập nghe như tiếng trống; máy đo gió xoay tít; sự kiện toàn vũ trụ đang vỡ nát và lồng lộn có thể được ghi lại thành những con số ngay hàng thẳng lối trong sổ của tôi; một bình an tối thượng ngự trên tấm vải dệt bằng các cơn tai biến. Trong giây phút hòa hợp và viên mãn đó, một tiếng cọt kẹt khiến tôi nhìn xuống dưới. Ngồi thu lu giữa các bậc thang dẫn lên bệ đài và mấy cây cột chống lán là một người đàn ông rậm râu, mặc áo choàng bằng vải thô có sọc đứng, ướt sũng vì mưa. Hắn nhìn lên tôi bằng cặp mắt nhạt màu, điềm tĩnh. https://thuviensach.vn “Tôi vừa thoát ra,” hắn nói. “Đừng phản tôi. Anh phải đi báo cho một người biết. Anh làm chứ? Người này ở chỗ Khách sạn Hoa huệ Biển.” Tôi cảm thấy lập tức rằng trong cái trật tự hoàn hảo của vũ trụ một lỗ thủng đã mở ra, một vết rách vô phương cứu chữa. https://thuviensach.vn [4] Nghe ai đó đọc to lên rất khác với đọc trong im lặng. Khi bạn đọc, bạn có thể ngừng hoặc bỏ qua câu; bạn là người quyết định nhịp điệu. Khi ai khác đọc, bạn khó lòng làm cho sự chú ý của mình trùng hợp với tiết điệu đọc của người kia: giọng đọc hoặc đi quá nhanh hoặc đi quá chậm. Và rồi, việc lắng nghe ai đó dịch thẳng từ một thứ tiếng khác ra còn bao hàm cả một sự dao động, sự ngần ngừ trước những từ, một mức độ bất quyết và mơ hồ, tạm bợ. Văn bản, khi ta là độc giả, là một cái gì hiện hữu, bạn buộc phải đương đầu với nó, còn khi một ai đó dịch to nó lên cho bạn nghe thì nó là một cái gì vừa hiện hữu vừa không hiện hữu, bạn không tài nào chạm tới được. Thêm vào đấy, Giáo sư Uzzi-Tuzii đã bắt đầu dịch bằng miệng như thể ông không chắc liệu mình có làm cho các câu chữ nối với nhau được không, cứ mỗi câu là lại quay lại để là cho phẳng những nếp nhăn cú pháp, xoay trở các cụm từ sao cho chúng không hoàn toàn rúm ró, vuốt thẳng chúng ra, cắt gọt chúng, dừng lại ở mỗi từ để minh họa cách dùng nó trong thành ngữ và các ngụ ý kèm theo nó, tự mình đệm theo bằng nhũng động tác kéo tay vào như thể mời bạn hãy hài lòng với những sự tương đối vừa chừng, ngắt ngang để trình bày những quy tắc ngữ pháp, truy tận từ nguyên, trích dẫn trước tác kinh điển. Nhưng ngay khi đã bị thuyết phục rằng với vị giáo sư này thì ngữ văn và học thuật là hệ trọng hơn so với những gì câu chuyện kể, bạn lại nhận ra rằng ngược lại mới đúng: rằng cái vỏ ngoài hàn lâm kia chỉ nhằm để bảo vệ bất cứ cái gì câu chuyện này nói và không nói, một thần khí nội tại luôn luôn sắp sửa bị phát tán khi tiếp xúc với không khí, tiếng vang của một kiến thức đã tiêu biến được phát lộ trong vùng tranh tối tranh sáng và những lời bóng gió mơ hồ. Bị giằng xé giữa một đằng là cần phải chêm lời chú giải nhằm giúp cho văn bản triển khai sự đa bội nghĩa của nó còn một đằng là biết rõ mọi sự diễn giải đều là sử dụng vũ lực và thói đồng bóng để chống lại văn bản, vị https://thuviensach.vn giáo sư, khi đối mặt với những đoạn rắc rối nhất, chẳng tìm được cách nào tốt hơn để giúp cho bạn hiểu ngoài đọc to chúng lên bằng bản gốc. Sự phát âm thành tiếng cái ngôn ngữ xa lạ đó, được luận ra từ các quy tắc lý thuyết, không được truyền tải bằng cách nghe giọng nói của từng người với những âm sắc cá biệt, không được làm nổi rõ bằng dấu vết của những cách dùng có tác dụng tạo hình và chuyển hóa, sự phát âm ấy đạt tới tính tuyệt đối của những âm thanh không đợi lời đáp lại, như bài hát của con chim cuối cùng của một loài đã diệt vong hoặc là tiếng rống xé tai của một chiếc trực thăng phản lực vừa mới được phát minh đang xé nát bầu trời trong chuyến bay thử nghiệm đầu tiên. Thế rồi, từng tí từng tí, một cái gì đó bắt đầu chuyển động và tuôn chảy giữa các câu của bài xướng văn đầy trúc trắc này. Văn của cuốn tiểu thuyết đã định hình được từ những bất nhất nơi giọng điệu: nó đã trở nên lưu loát, trong suốt, liên tiến; Uzzi-Tuzii bơi trong đó như cá bơi trong nước, tự đệm cho mình bằng cử chỉ (ông mở rộng hai bàn tay dang ra như hai cái tay chèo), bằng cử động của môi (cho phép các từ bật ra như những bong bóng khí nhỏ), bằng cái nhìn (mắt ông lướt trên trang giấy như mắt con cá lướt trên đáy biển, song cũng như mắt của người đến thăm công viên thủy sinh đang theo dõi những chuyển động của con cá trong bể cá sáng đèn). Giờ quanh bạn, không còn văn phòng khoa, không còn những giá sách, không còn vị giáo sư: bạn đã bước vào trong cuốn tiểu thuyết, bạn thấy bãi biển Bắc Âu kia, bạn theo bước người đàn ông thanh lịch và tinh tế nọ. Bạn đắm mình đến nỗi phải mất một hồi bạn mới nhận ra được có người ở cạnh bạn. Nơi khóe mắt mình bạn thoáng thấy Ludmilla. Nàng đó, ngồi trên một đống tờ in, cũng hoàn toàn say sưa lắng nghe cuốn tiểu thuyết kia tiếp diễn. Nàng vừa mới tới hay nàng đã nghe phần đầu? Nàng lẳng lặng vào không gõ cửa chăng? Có phải nàng ở sẵn đây rồi, trốn giữa các kệ sách kia? (Nàng đến đây là để trốn, Irnerio nói. Họ tới đây để làm những chuyện không thể nói được, Uzzi-Tuzii nói). Hay nàng là một bóng ma được vời tới bằng lời nguyền thoát ra từ những câu những chữ của vị giáo sư-phù thủy? https://thuviensach.vn Uzzi-Tuzii, ông vẫn tiếp tục đọc, chẳng tỏ vẻ gì là ngạc nhiên trước sự hiện diện của người nghe mới, làm như nàng vẫn luôn luôn ở đó. Ông cũng chẳng hề phản ứng bằng một cái giật thột khi, nghe thấy ông dừng lại lâu hơn những lần khác, nàng liền hỏi, “Rồi sao nữa?” Giáo sư sập cuốn sách lại. “Chả sao cả. Cúi mình trên triền dốc dừng ngang ở đấy. Sau khi viết xong mấy trang đầu cuốn tiểu thuyết, Ukko Ahti chìm vào một cơn trầm uất sâu kéo dài mấy năm trời, khiến ông tự tử ba lần không thành và một lần thành. Đoạn lẻ này được ấn hành trong tuyển tập tác phẩm in sau khi ông mất, cùng với những bài thơ rải rác, một cuốn nhật ký riêng tư và những ghi chép của ông cho một bài tiểu luận về các hóa thân của Phật. Thật không may, không thể nào tìm được một đề cương hay phác đồ nào cho thấy Ahti dự định phát triển cốt truyện ra sao. Dẫu còn dở dang, hoặc có thể chính vì còn dở dang, Cúi mình trên triền dốc là tác phẩm tiêu biểu nhất của văn xuôi Cimmeria, do những gì nó phát lộ và còn hơn thế là những gì nó ẩn giấu, do sự kiệm lời của nó, sự quy ẩn, sự biến mất của nó…” Giọng của giáo sư chừng như sắp bặt đi. Bạn nghển cổ lên để xem cho chắc có phải ông vẫn còn ở đó, phía bên kia cái kệ sách kiêm bình phong đang ngăn cách ông khỏi tầm nhìn của bạn, nhưng bạn không còn thấy ông nữa; có lẽ ông đã chúi đầu vào trong bức tường dày gồm các ấn bản học thuật và những tập tạp chí đóng thành bộ, càng lúc người ông càng trở nên mảnh hơn cho đến khi ông có thể lọt hẳn vào giữa những khe hốc thèm khát bụi, có lẽ là bị choáng ngợp bởi cái định mệnh rằng đối tượng nghiên cứu của ông rồi sẽ bị xóa sạch, có lẽ là ngập trong cái vực thẳm trống không của cuốn tiểu thuyết đột ngột bị ngắt ngang. Nơi mép vực này bạn hẳn muốn trụ chắc lại, giữ chắc Ludmilla hoặc bám vào nàng, tay bạn cố nắm chặt tay nàng… “Đừng hỏi phần còn lại của cuốn này đâu!” Đó là một giọng hét the thé vang lên từ một điểm không xác định giữa các kệ sách. “Mọi cuốn sách đều tiếp tục ở ngoài…” Giọng giáo sư to lên rồi lại nhỏ đi, ông ta đâu vậy kìa? https://thuviensach.vn Có thể ông đang lăn tròn trên sàn dưới bàn làm việc, có thể ông đang treo mình lủng lẳng dưới ngọn đèn giữa trần nhà. “Tiếp tục ở đâu?” bạn hỏi, ngồi vắt vẻo bên mép vực. “Ngoài cái gì?” “Sách là những bậc của cái ngưỡng cuối… Tất cả tác gia Cimmeria đều đã bước qua ngưỡng đó… Rồi thì khởi đầu thứ ngôn ngữ không lời của người chết, nó nói những điều chỉ ngôn ngữ của người chết mới nói được mà thôi. Tiếng Cimmeria là ngôn ngữ cuối cùng của người sống, ngôn ngữ của ngưỡng cuối! Các vị tới đây là để cố nghe ra ở đó, bên ngoài… Nghe đi…” Nhưng bạn chẳng còn lắng nghe gì nữa cả, nàng và bạn. Hai bạn cũng đã biến mất, bị dán ép vào một góc, người này dính vào người kia. Có phải đây là câu trả lời của bạn? Bạn có muốn chứng tỏ rằng người sống cũng có một ngôn ngữ không lời, người ta không thể dùng ngôn ngữ đó để viết sách mà chỉ có thể sống với nó, giây này qua giây khác, thứ ngôn ngữ không thể ghi lại cũng không thể nhớ? trước tiên là ngôn ngữ không lời này của người sống – có phải đây là tiền đề mà bạn muốn Uzzi-Tuzii tính tới? – rồi mới đến những lời được người ta dùng để viết sách, và những nỗ lực để dịch thứ ngôn ngữ đầu tiên đó là vô ích, rồi thì… “Toàn bộ sách bằng tiếng Cimmeria đều chưa hoàn tất…” Uzzi-Tuzii thở dài, “bởi chúng tiếp tục ở ngoài… trong thứ ngôn ngữ khác kia, thứ ngôn ngữ im lặng mà tất cả các ngôn từ trong các sách ta tin là mình đọc đều dẫn chiếu tới…” “Tin? Sao lại tin? Tôi thích đọc, thực sự là đọc.” Ấy là Ludmilla nói thế, một cách xác tín và nồng nhiệt. Nàng ngồi đối diện giáo sư, ăn mặc đơn sơ, thanh lịch, tông màu sáng. Cách nàng sống trên thế giới này, đầy thích thú với những gì thế giới có thể cho nàng, nó khước từ cái vực thẳm quy ngã của cuốn tiểu thuyết tự sát vốn kết thúc bằng cách chìm nghỉm vào chính nó. Trong giọng nàng, bạn tìm kiếm sự xác nhận rằng bạn cần phải bám lấy những sự vật có tồn tại thực, cần đọc những gì được viết chứ không gì khác, gạt bỏ những bóng ma vuột khỏi hai bàn tay bạn. (Thậm chí dù cái ôm của https://thuviensach.vn bạn – thừa nhận đi – chỉ xảy ra trong tưởng tượng, nó vẫn là một cái ôm có thể trở thành hiện thực bất cứ lúc nào…) Nhưng Ludmilla luôn luôn đi trước bạn ít nhất một bước. “Tôi muốn biết rằng vẫn tồn tại những cuốn sách mà tôi vẫn sẽ có thể đọc…” nàng nói, tin chắc rằng những đối tượng hiện tồn, cụ thể, mặc dù chưa biết tới, phải tương hợp với sức mạnh niềm mong muốn của nàng. Làm sao bạn có thể bắt kịp nàng, người đàn bà luôn luôn đọc một cuốn sách khác nữa ngoài cuốn trước mắt nàng, một cuốn sách chưa hiện hữu nhưng, bởi nàng muốn có nó, nó không thể không hiện hữu? Giáo sư ngồi đó nơi bàn làm việc của mình; trong nón ánh sáng của ngọn đèn bàn đôi bàn tay ông giơ cao lửng lơ hoặc để hờ trên tập sách gấp lại, như trong một cái vuốt ve buồn bã. “Sự đọc,” ông nói, “luôn luôn là thế này: có một thứ tồn tại đấy, một thứ được làm ra bằng sự viết, một vật rắn, mang tính vật chất, không thể thay đổi được, và thông qua vật này chúng ta tiếp xúc với một cái gì khác không hiện hữu, một cái gì khác vốn là một phần của thế giới phi vật chất, vô hình, bởi ta chỉ có thể nghĩ về nó, tưởng tượng ra nó thôi, hay bởi vì nó chỉ có một lần chứ không còn nữa, nó đã qua, đã mất, không thể đạt tới được, ở xứ sở của người chết…” “Hoặc là không hiện hữu bởi nó chưa hiện hữu, một cái gì người ta khao khát, e sợ, có thể hoặc là không thể có,” Ludmilla nói. “Đọc là tiến về phía cái gì đó sắp sửa hiện hữu song chưa ai biết nó sẽ là gì…” (Đấy, giờ bạn thấy Người đọc Nữ cúi về phía trước để ngó ra ngoài mép trang in đặng nhìn những con tàu của những vị cứu tinh hay những kẻ xâm lăng xuất hiện nơi chân trời, những cơn bão…) “Cuốn sách tôi thích đọc bây giờ là cuốn tiểu thuyết trong đó ta cảm thấy câu chuyện đang đến như một tiếng sấm hãy còn mơ hồ, câu chuyện lịch sử hòa quyện với số phận của con người, cuốn tiểu thuyết cho ta cảm giác sống qua một cơn bấn loạn hãy còn chưa có tên, hãy còn chưa mang dạng thể…” https://thuviensach.vn “Hoan hô bà chị, em thấy chị có tiến bộ đấy!” Giữa các kệ sách xuất hiện một cô gái có cần cổ dài và bộ mặt chim, cái nhìn chằm chằm sau cặp kính, một mớ tóc to sù xoăn tít, mặc áo bờ lu lụng thụng và quần bó chật. “Em đến để cho chị biết em đã tìm thấy cuốn tiểu thuyết chị đang tìm, đó chính là cuốn tiểu thuyết sẽ là chủ đề cho hội thảo sắp tới của bọn em về cách mạng nữ quyền. Bọn em mời chị dự, nếu chị muốn nghe bọn em phân tích và thảo luận về nó.” “Lotaria,” Ludmilla kêu lên, “em đừng có nói với chị là cả em cũng đã gặp cuốn Cúi mình trên triền dốc, tiểu thuyết chưa hoàn thành của Ukko Ahti, nhà văn Cimmeria, đấy nhé!” “Thông tin chị có sai rồi, Ludmilla. Chính cuốn tiểu thuyết ấy, nhưng chả phải là nó chưa hoàn thành, và nó viết không phải bằng tiếng Cimmeria mà là tiếng Cimbria; nhan đề về sau bị đổi thành Không sợ gió hay chóng mặt, và tác giả ký bằng một bút danh khác, Vorts Viljandi.” “Là đồ giả!” Giáo sư Uzzi-Tuzii hét. “Đó là một trường hợp giả mạo nhiều người biết! Văn này là văn ngụy tác, do những kẻ dân tộc chủ nghĩa người Cimbria phát tán trong chiến dịch tuyên truyền chống Cimmeria vào cuối Thế chiến thứ nhất!” Xúm xít sau lưng Lotaria là nhóm tiên phong của đội quân gồm những cô gái trẻ có cặp mắt trong veo, bình thản, những cặp mắt làm người ta phải cảnh giác một chút, có lẽ vì chúng quá trong veo và bình thản. Một người đàn ông từ giữa họ len ra tiến về phía trước, nhợt nhạt, có râu hàm, với cái nhìn mai mỉa và cái bĩu môi nhất quyết tỏ ra sáng suốt. “Tôi vô cùng hối tiếc khi nói ngược lại với một đồng nghiệp có tiếng tăm lừng lẫy,” anh ta nói, “nhưng tính xác thực của văn bản này đã được chứng minh nhờ việc khám phá ra các bản thảo mà người Cimmeria che giấu!” “Tôi thật kinh ngạc, Galligani,” Uzzi-Tuzii rền rĩ, “khi thấy anh đem uy tín cái ghế của anh ở khoa ngôn ngữ và văn chương Erulo-Altai mà gán cho https://thuviensach.vn một thứ đồ giả thô bỉ thế này! Với lại, còn hơn thế, một thứ đồ giả gắn liền với yêu sách về lãnh thổ chẳng có liên quan gì tới văn chương!” “Uzzi-Tuzii,” Giáo sư Galligani bác lại, “làm ơn đừng hạ thấp cuộc tranh luận xuống cấp độ ấy. Ông biết quá rõ rằng chủ nghĩa dân tộc Cimbria nằm rất xa ngoài phạm vi quan tâm của tôi, cũng như tôi hy vọng chủ nghĩa sô vanh Cimmeria ở xa ngoài phạm vi quan tâm của ông vậy. So sánh tinh thần của hai nền văn chương, tôi tự hỏi mình câu này: ai đi xa hơn trong việc phủ định các giá trị?” Cuộc luận chiến Cimbria-Cimmeria không có vẻ tác động gì tới Ludmilla, lúc này nàng chỉ bị ám ảnh bởi một ý nghĩ duy nhất: khả năng là cuốn tiểu thuyết chưa hoàn thành có thể vẫn còn tiếp tục. “Liệu điều Lotaria nói có thật không?” nàng thì thầm hỏi bạn. “Dù chỉ một lần thôi em mong con bé nói đúng, rằng đoạn đầu mà giáo sư đã đọc có phần tiếp theo, bằng tiếng gì thì quan trọng gì mấy đâu…” “Ludmilla này,” Lotaria nói, “bọn em đi họp nhóm nghiên cứu đây. Nếu chị muốn theo dõi cuộc thảo luận về cuốn tiểu thuyết của Viljandi thì đi luôn. Chị có thể mời cả anh bạn chị, nếu anh ấy quan tâm.” Vậy đó bạn cũng được thâu nạp vào dưới ngọn cờ của Lotaria. Nhóm nghiên cứu họp trong một phòng học, quanh một cái bàn. Bạn và Ludmilla muốn ngồi càng gần càng tốt mớ bản thảo Lotaria đang cầm trước mặt cô ta, dường như nó mang chứa cuốn tiểu thuyết mọi người đang nói tới. “Chúng ta phải cám ơn Giáo sư Galligani của khoa Văn chương Cimbria,” Lotaria mào đầu, “bởi ông đã có nhã ý cho chúng ta sử dụng một bản hiếm của Không sợ gió hay chóng mặt và bởi ông muốn đích thân tham gia buổi hội thảo chuyên đề của chúng ta. Tôi muốn nhấn mạnh thái độ cởi mở này, nó khiến chúng ta càng phải cảm kích hơn khi so sánh với sự thiếu am hiểu của những giáo sư khác ở các khoa có liên quan…” Và Lotaria nhìn sang chị mình, để bảo đảm rằng bà chị không bỏ sót lời ám chỉ chẳng mấy thân thiện này về Uzzi-Tuzii. https://thuviensach.vn