🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cọ Hoang Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Tác giả JOSÉ SARAMAGO (1922-2010) “Là một nhà văn lớn của thời đại, dấn thân vào con đường sáng tạo từ ngày trẻ, nhưng phải tới ngoài lục thập mới được xã hội nhìn nhận ít nhiều đúng tầm cỡ (Giải Nobel Văn học 1998). José Saramago đã có lúc phải cay đắng thở than: ‘Lên sao Hỏa còn dễ hơn gõ được vào trái tim những người đồng thời…’ Cách đây sáu năm, ngày 18-6-2010, ông đã qua đời trên đảo Lanzarote, thọ 87 tuổi.” https://thuviensach.vn José Saramago sinh năm 1922, trong một gia đình nông dân nghèo ở cách thủ đô Bồ Đào Nha hơn trăm cây số. Cha ông từng là lính pháo binh trong chiến tranh thế giới thứ nhất và sau khi giải ngũ, đã trở lại với công việc đồng áng. Tuy nhiên, khi nhà văn tương lai lên ba tuổi, người cha đã quyết định tìm kế sinh nhai ở Lisbon. Và thủ đô cũng là nơi mà Saramago sẽ sống từ đó đến gần hết cuộc đời mình. Saramago đã phải trải qua một tuổi thơ vất vả, thậm chí còn không được học hết trung học. Những công việc đầu tiên khi ở tuổi trưởng thành là làm thợ nguội sửa chữa ô tô, kỹ thuật viên vẽ thiết kế, nhân viên y tế, nhân viên bảo hiểm xã hội… Nhưng dù vất vả thế nào thì chàng thanh niên Saramago cũng rất hiếu học, rất chăm chỉ đọc sách và tự nghiên cứu các ngoại ngữ. Năm 22 tuổi, nhà văn tương lai đã lấy vợ là một nữ họa sĩ. Tới những năm 80 của thế kỷ trước, Saramago đã li dị người vợ đầu và cưới một nữ nhà báo làm vợ… Tác phẩm đầu tay của Saramago “Mảnh đất tội lỗi” được xuất bản năm 1947 nhưng từ thời điểm đó, ông đã ngừng xuất hiện cho tới năm 1966 mới cho in tiếp tập sách mới là “Chùm thơ có thể”… Theo các nhà phê bình văn học, tài năng ở Saramago nảy nở… hơi bị muộn. Ông từng làm phóng viên, từng viết nhiều về chính trị, nhưng chỉ từ năm 1976, ở tuổi 54, ông mới được sống hoàn toàn nhờ lao động văn học. Thành công vang dội đầu tiên tới với Saramago là vào năm 1980 với tiểu thuyết “Đứng lên từ cát bụi”, tác phẩm được dư luận chung đánh giá là cuốn tiểu thuyết vĩ đại đầu tiên của ông. Hai năm sau, tên tuổi của ông càng được tôn vinh với tiểu thuyết mới “Hồi ức về tu viện”. Cuốn sách này ngay sau khi ra đời đã được dịch ra vài thứ tiếng nước ngoài và mở cửa cho Saramago đi tới cùng thế giới. Trong những năm 80 của thế kỷ trước, Saramago hoàn toàn tập trung sức lực cho sáng tác văn học và đã liên tiếp cho ra đời các tập tiểu thuyết có ấn tượng như “Năm Ricardo Reis qua đời” (1984), “Chiếc bè đá” (1986), “Lịch sử cuộc phong tỏa Lisbon” (1989)… Năm 1991, Saramago cho xuất bản tiểu thuyết “Phúc âm theo Jesus Christ” mang đậm cách nhìn tả khuynh vào lịch sử nhà thờ. Cuốn sách này https://thuviensach.vn đã gây nên nhiều chuyện ầm ĩ nhưng vẫn được xuất bản tới hơn 20 lần tại Bồ Đào Nha và đã được dịch ra 25 thứ tiếng khác trên thế giới. Chính quyền Bồ Đào Nha dưới sức ép của Nhà thờ đã cắt xén bản thảo “Phúc âm theo Jesus Christ” nên Saramago đã rời bỏ đất nước sang cư trú tại quần đảo Canarias của Tây Ban Nha. Trong nhiều cuốn sách của mình, Saramago đã lựa chọn những cốt truyện lạ, thậm chí mang tính dị thường. Thí dụ như trong cuốn “Chiếc bè đá”, câu chuyện diễn ra trên bán đảo Iberia bị tách lìa khỏi lục địa châu Âu và buộc phải trôi lênh đênh trên biển. Trong tiểu thuyết “Mù lòa” (1995), cư dân của một quốc gia đã phải gánh chịu bệnh dịch bí hiểm làm hỏng mắt, dần dà khiến cho xã hội bị tan rã. Trong tiểu thuyết “Những gián đoạn trong cái chết”, cư dân ở một quốc gia khác đã phải gánh chịu một tai họa khác – không ai bị chết cả nên đất nước phải đối mặt với nạn nhân mãn, các cơ sở mai táng và tổ chức lễ tang bị ăn không ngồi rồi và thế là xuất hiện một tổ chức bất hợp pháp tìm cách sát hại những người già cả… Mỗi một cốt truyện như thế đã được Saramago sử dụng như phương tiện để bày tỏ một hay một vài ý tưởng, nay đã tạo dựng thành di sản tinh thần đích thực của nhà văn. Để tiếp cận với những ý tưởng ấy, độc giả bắt buộc phải vượt qua được những cửa ải của thứ ngôn ngữ nặng nề của nhà văn vì Saramago hay sử dụng các cú pháp đã được phức tạp hóa và bất chấp các quy tắc ngữ pháp hay chính tả và vì thế, đã khiến cho không ít nhà phê bình văn học nhìn ra trong phong cách sáng tác này của ông những dư âm của vô thức… Một trong những thủ pháp điển hình khác của Saramago là nhà văn còn hay tạo nên một hiện thực khác. Thủ pháp này đã được thể hiện rõ nhất trong tiểu thuyết “Năm Ricardo Reis qua đời” (1984) mà trong đó nhà văn đã làm sống lại “cái tôi thứ hai” của thi sĩ Bồ Đào nha Fernando Pessoa hay trong “Lịch sử cuộc phong tỏa Lisbon” (1989) với nhân vật chính là người hiệu đính cuốn sách sử về thành phố và đã thêm một từ “không” vào đó khiến cho ý nghĩa cuốn sách trở nên hoàn toàn sai khác… Những quan điểm chính trị và tôn giáo của José Saramago đã mang lại cho ông danh tiếng không kém gì những tác phẩm của ông. Ông gia nhập https://thuviensach.vn đảng Cộng sản Bồ Đào Nha năm 47 tuổi và đã giữ nguyên danh hiệu đảng viên cộng sản cho tới khi trút hơi thở cuối cùng. Năm 1975, sau cuộc “cách mạng hoa cẩm chướng”, chính thẻ đảng Cộng sản đã trở thành nguyên do khiến ông bị loại khỏi vị trí Phó Tổng biên tập báo “Diario de Noticias”. Về sau ông đã đánh giá sự việc này là chuyện may mắn nhất của đời ông: “Khi đó, tôi đã dừng bước và suy ngẫm. Khi đó tôi lại tái sinh như một nhà văn”… Saramago là người nhất quán phê phán mô hình hiện đại của xã hội tư bản chủ nghĩa ở phương Tây. Ông nói: “Con người là một sinh vật duy lý nhưng lại hành xử một cách phi lý. Nếu sự thật ngược lại thế thì trên thế giới đã không xảy ra nạn đói…” Những tuyên ngôn dễ quá mù ra mưa của ông đã khiến Saramago trở thành mục tiêu phê phán cả từ phía những chế độ chính trị mà ông dị ứng lẫn từ phía các đồng nghiệp trí thức. Một trong những vụ việc gây tai tiếng nhất trong các hoạt động xã hội của Saramago là chuyến thăm của ông tới khu tự trị Palestine năm 2002. Ở Ramalla, ông đã so sánh thành phố đang bị phong tỏa này với các trại tập trung của bè lũ phát xít Đức trong chiến tranh thế giới thứ hai… “Sống trong âm vọng của nạn diệt chủng Do Thái Holocaust, người Israel cứ tưởng rằng họ làm gì cũng được vì họ đã phải trải qua một thảm kịch như thế. Quan điểm này theo tôi là rất đạo đức giả. Những khốn khổ của cha ông họ đã không làm họ sáng mắt thêm điều gì cả” – Saramago đã tuyên bố như thế sau một năm tới thăm Ramalla. Sau sự kiện này, ông đã bị buộc tội là một kẻ theo chủ nghĩa bài Do Thái và thật đáng tiếc là một bộ phận của xã hội phương Tây đã nghĩ ông quả thực là như vậy. Khi tin tức về việc ông qua đời lan đi trên thế giới, trên một số phương tiện thông tin đại chúng đã xuất hiện những dòng tít: “Người được nhận giải thưởng Nobel và người bài Do Thái đã mất”, “Đã qua đời một nhà văn Bồ Đào Nha, người từng so sánh Israel với nước Đức Quốc xã”… Có thể đối với một số người, Saramago là một nhà văn “khẩu xà”, nhưng đó là một trí thức “tâm Phật”. Tuy nhiên, theo đánh giá của một ông chủ https://thuviensach.vn nhà xuất bản có tiếng ở Bồ Đào Nha, Jorge De Avezado, đối với Saramago, “đen luôn là đen, không thể nào nói khác đi được”. Saramago đã sáng lập Mặt trận Bảo vệ Văn hóa Quốc gia. Là một nhà văn vĩ đại, Saramago không hẳn đã được những người đồng bào đương thời của mình ưa chuộng nhất. Không ít người Bồ Đào Nha lại cho rằng khó chiều ông quá. Nhưng sách của ông ở Bồ Đào Nha thì ai cũng đọc và khi ông được trao giải Nobel văn chương năm 1998, thì rất nhiều người Bồ Đào Nha cảm thấy đó là một tin mừng. Khi hay tin nhà văn qua đời, Thủ tướng Bồ Đào Nha lúc đó là Jose Cocrates đã nói rằng, Bồ Đào Nha “đã bị mất một trong những nhà văn hóa chính yếu của mình mà sự ra đi của ông đã là một tổn thất lớn lao đối với đất nước”. Bản thân nhà văn lại coi thái độ không đồng nhất đối với mình từ phía độc giả là chuyện thường tình: “Tôi không phải là người xấu. Nếu tôi có thể làm hại gì đó thì chỉ bằng lời mà thôi”. Sinh thời, Saramago dù muộn màng nhưng cũng đã được vinh danh không ít. Và ông cũng coi chuyện này rất bình thường. Trong một bài trả lời phỏng vấn trước khi mất không lâu, ông đã nói: “Tôi không phải thiên tài. Tôi đơn giản chỉ làm tròn phận sự của mình thôi”. Trong một bài trả lời phỏng vấn khác trước khi qua đời ba năm, Saramago nói: “Tôi không có cớ gì để than thở cả. Trong cuộc đời có quá nhiều việc mà ta cứ tưởng là oách, nhưng thực ra chúng chẳng có ý nghĩa gì cả. Tôi đã nhận giải thưởng Nobel. Nhưng điều này thì cũng ích gì?” https://thuviensach.vn Tác phẩm José Saramago gọi cuốn “Mọi Cái Tên” của ông là câu chuyện giản dị nhất trong mọi chuyện. Câu chuyện của một người đi tìm một người khác, vì cuộc sống chẳng có gì quan trọng hơn. “Mọi Cái Tên” có sự hiện diện của mọi người đã và sắp sinh ra trên đời này. Nhân vật duy nhất có tên cụ thể trong tác phẩm là Senhor José, một cái tên không đầy đủ. Senhor José là viên thư ký hạng bét trong Phòng Đăng ký Trung Ương, nơi giữ hồ sơ khai sinh, hôn thú và khai tử của mọi người. Người chết và người sống đều nằm trên những ngăn kệ trong Phòng Đăng ký, nơi có vị trưởng phòng được nhắc đến như chúa trời toàn trí toàn năng. Thú vui duy nhất trong cuộc sống công chức nhàm chán của Senhor José là làm bộ sưu tập chi tiết về cuộc đời của những người nổi tiếng. Một hôm tình cờ bắt gặp tờ khai sinh của một thiếu phụ vô danh, Senhor José quyết định đi tìm nàng. Cuộc sống sẽ trở nên vô nghĩa đối với Senhor José nếu anh không đi tìm người phụ nữ đó. Mọi cái tên dẫn người đọc vào cõi không gian vô tận, về nỗi cô đơn mênh mang cùng cực của cuộc sống, vì những sự kiện ngẫu nhiên sẽ thay đổi toàn bộ cuộc đời chúng ta. Câu văn của Saramago đủng đỉnh, thường có nét lừng khừng, rất đáng sốt ruột, nhưng dí dỏm. Trong cùng một câu viết, người đọc có thể thấy Saramago vừa đóng vai nhân vật trong truyện để mô tả sự kiện đang xảy ra, vừa là kẻ bàng quan chen lời bình phẩm của hắn vào giữa dòng, nhân vật và tác giả luôn luôn chuyển đổi vị trí. Ẩn giữa hai dòng chữ, Saramago để lộ nụ cười tinh quái của ông, và dường như trong khi đọc sách, những sự việc được mô tả mơ hồ giữa hai dòng chữ thường là những điều gây ấn tượng nhất. Saramago dễ chuyển từ một suy nghĩ nghiêm trang sang lời nói kề cà như đùa bỡn, từ những câu nói khoa trương sang một ý niệm súc tích, khiến người đọc phải dừng lại, rồi vội vàng đọc tiếp, hoặc quay ngược lại đoạn trước, để nắm bắt cái tinh tế và đôi khi ranh mãnh của tác giả. Đùa cợt hoặc mỉa mai, ông có thể đặt một quan sát thô kệch ngay trước một ý tưởng lãng mạn. https://thuviensach.vn Những tác phẩm khác Mảnh đất tội lỗi (Terra do Pecado, 1947), tiểu thuyết. Chùm thơ có thể (Os poemas possiveis, 1966), thơ. Đứng lên từ cát bụi (Risen from the ground, 1979), tiểu thuyết. Năm Ricardo Reis qua đời (O ano da morte de Ricardo Reis,1984), tiểu thuyết. Chiếc bè đá (A jangada de pedra, 1986), tiểu thuyết Cuộc đời thứ hai của Francis Assisi (A segunda vida de Francisco de Assis,1987), kịch. Phúc âm theo Jesus Christ (O evangelho segundo Jesus Cristo,1991), tiểu thuyết. Mù loà (Ensaio sobre a cegueira, 1995), tiểu thuyết. —✶— https://thuviensach.vn “Ngươi biết cái tên do kẻ khác đặt cho, ngươi không biết cái tên ngươi có”. —Sách của những điều chắc chắn. https://thuviensach.vn 1 Phía trên khung cửa là tấm bảng kim loại tráng men dài và hẹp. Những chữ đen viết trên nền trắng ghi Phòng Đăng ký Trung ương – Khai sinh, Hôn thú và Khai tử. Lớp men ngoài đã rạn nứt và bong nhiều chỗ. Cánh cửa là cửa cũ, lớp sơn nâu ngoài cùng bắt đầu bong, để lộ thớ gỗ làm liên tưởng tới tấm da sống vằn vện. Dọc theo mặt tiền có năm cửa sổ. Vừa bước qua ngưỡng cửa, ta đã nhận ra ngay mùi giấy cũ. Đúng là chưa ngày nào trôi qua mà không có những tờ giấy mới vào Phòng Đăng ký Trung ương, giấy về những người nam và người nữ tiếp tục sinh ra ở thế giới bên ngoài, nhưng mùi giấy không bao giờ thay đổi, trước nhất, vì số phận của tất cả giấy tờ sau khoảnh khắc rời nhà máy là phải bắt đầu cũ, thứ nữa, vì trên những tờ giấy cũ, và thường là cả trên giấy mới, không một ngày nào trôi qua mà không có người viết lên chúng các lý do tử vong cũng như nơi và ngày chết tương ứng, mỗi tờ góp một mùi riêng, không hẳn sẽ luôn làm kinh tởm màng nhầy khứu giác, trong trường hợp này là mùi hương xông lên đôi lúc thoang thoảng tỏa ra khắp Phòng Đăng ký Trung ương, và những cái mũi nhạy cảm sẽ nhận thấy như mùi hương nửa hoa hồng, nửa hoa cúc. Ngay sau lối vào chính là cánh cửa đôi, cao, láng bóng, dẫn ta vào căn phòng khổng lồ hình chữ nhật, chỗ các nhân viên làm việc, ngăn cách với công chúng bằng một cái quầy dài liền một mảnh nối hai bức tường bên hông, chỉ trừ tấm ván mở lên ở một đầu cho phép người ta ra vào. Tất nhiên, căn phòng được sắp đặt theo đẳng cấp, nhưng như ta trông đợi, vì nó hài hòa về mặt đẳng cấp, nó cũng hài hòa về mặt hình học, điều đó hẳn cho thấy không có mâu thuẫn nào không khắc phục được giữa thẩm mỹ và thẩm quyền. Dãy bàn đầu nằm song song với quầy là chỗ của tám viên thư ký có nhiệm vụ tiếp xúc với công chúng. Sau họ là một dãy bốn bàn, cũng sắp xếp cân đối hai bên một trục thẳng kéo dài từ lối vào chính đến khi biến mất ở tận phía sau, vào chốn sâu thẳm tối tăm của tòa nhà. Bốn bàn này thuộc về các viên thư ký thâm niên. Sau các thư ký thâm niên là các phó phòng, có hai phó phòng. Cuối cùng, biệt lập và đơn độc, cũng như rất https://thuviensach.vn đúng mực và thích đáng, là viên Trưởng phòng thường được người ta gọi là “Ông”. Phân công giữa các cấp nhân viên được chia theo một quy tắc đơn giản, đó là: Nhiệm vụ của các thành viên trong mỗi cấp là làm càng nhiều việc càng tốt, để chỉ có một phần nhỏ của việc đó phải chuyển lên cấp trên. Điều này nghĩa là các viên thư ký có bổn phận làm việc không ngừng từ sáng đến tối, trong khi các thư ký thâm niên chỉ thỉnh thoảng mới phải làm như thế, hai phó phòng rất hiếm khi, và Trưởng phòng hầu như không bao giờ. Tám viên thư ký ở dãy đầu bị bối rối liên tục, vừa ngồi xuống lại đứng lên, cứ luôn chạy từ bàn của họ đến quầy, từ quầy đến bộ thẻ danh mục, từ bộ thẻ danh mục đến văn khố, lặp lại không chán chuỗi hành động này và hỗn hợp của những chuỗi này trong sự lãnh đạm trơ trơ của cấp trên, cả cấp trên trực tiếp lẫn cấp cao hơn. Tâm trạng bối rối liên miên của tám viên thư ký ở dãy đầu là yếu tố không thể thiếu để hiểu nguyên nhân đã xảy ra sự việc, thật ra là dễ dàng một cách đáng xấu hổ, những hành động lạm quyền, trái quy tắc và giả mạo, những sự kiện tạo thành việc chính của câu chuyện này. Để khỏi lạc mất đầu mối của một vấn đề quan trọng như thế, tốt nhất có lẽ nên bắt đầu bằng cách mô tả nơi lưu trữ và cách tổ chức bộ thẻ danh mục và văn khố. Chúng được chia theo cấu trúc và thực chất, nói đơn giản hơn, chia theo luật tự nhiên, thành hai phần lớn: Văn khố và bộ thẻ danh mục của người chết; bộ thẻ danh mục và văn khố của người sống. Giấy tờ thuộc về những ai không còn sống sẽ được tìm thấy trong tình trạng tương đối có tổ chức ở đằng sau tòa nhà, bức tường phía sau này thỉnh thoảng cứ phải phá đi xây lại ra thêm vài mét do hậu quả của việc gia tăng không ngừng số người quá cố. Tất nhiên, những khó khăn liên quan đến việc cung cấp chỗ cho người sống ít bị thúc bách hơn mặc dù rắc rối, nên nhớ rằng người ta cứ sinh ra liên tục, và cho đến nay khó khăn đã được giải quyết khá tốt bằng cách đẩy ép các hồ sơ cá nhân đang đặt nằm ngang trên kệ trong văn khố, hoặc bằng cách dùng các phiếu danh mục mỏng và cực mỏng trong bộ thẻ danh mục. Tuy gặp trở ngại với vách tường phía sau như đã kể trên, tầm nhìn xa trông rộng của các kiến trúc sư ban đầu của Phòng Đăng ký Trung https://thuviensach.vn ương rất xứng đáng với lời ca tụng cao nhất, vì họ đã đề nghị và bảo vệ, chống lại ý kiến bảo thủ của một số cá nhân phản động có đầu óc kém cỏi nào đó, để dựng năm hàng kệ khổng lồ cao từ sàn lên đến trần ngay sau lưng các viên thư ký, hàng kệ giữa được đặt lùi xa phía sau, một đầu gần đụng cái ghế to của Trưởng phòng, đầu của hai dãy kệ dọc hai bức tường bên hông gần chạm quầy, và hai dãy kệ khác, nói một cách hình tượng, đặt giữa con tàu. Mọi người nhìn thấy đều cho là hoành tráng và siêu phàm, các công trình này nới sâu vào bên trong tòa nhà, xa khuất tầm mắt, và tới một lúc bóng tối ngự trị, đèn đóm chỉ được bật lên khi phải tra cứu hồ sơ. Những dãy kệ này mang sức nặng của người sống. Người chết, hay đúng ra là hồ sơ của họ, được cất sâu hơn bên trong, trong điều kiện đáng lẽ phải khá hơn, vì thế khó tìm bất cứ thứ gì khi người thân, công chứng viên hay một nhân viên pháp luật nào đó đến Phòng Đăng ký Trung ương xin giấy chứng nhận hoặc bản sao của các hồ sơ thời trước. Sự thiếu tổ chức ở bộ phận văn khố này càng trầm trọng thêm vì chính những người chết từ xưa nhất lại nằm gần nhất với khu được xem là còn đang dùng, ngay sát bên cạnh người sống, và theo nhận định sáng suốt của Trưởng phòng, tạo thêm gánh nặng không cần thiết, vì rất hiếm khi có ai lưu tâm đến họ, rất ít khi xuất hiện một kẻ quái đản nào tìm tòi những chuyện lắt nhắt quá khứ. Trừ phi một ngày nào đó quyết định tách người chết ra khỏi người sống và xây một phòng đăng ký mới nơi khác để chỉ dùng riêng cho người chết, hiện thời chưa có giải pháp nào cho tình huống đó, vì rõ ràng khi một trong hai phó phòng nêu lên một ý kiến đáng tiếc đề nghị văn khố cho người chết nên được sắp xếp ngược lại, chết trước cất xa và mới chết cất gần, cho thuận tiện truy cập, theo thuật ngữ quan liêu của ông ta, còn đối với người mới chết, như mọi người đều biết họ là những người viết di chúc, người chủ gia tài, và do đó dễ là đối tượng tranh chấp và cãi cọ trong lúc xác họ còn ấm. Vị Trưởng phòng giễu cợt chấp thuận ý kiến, với điều kiện người đề nghị sẽ tự mình chịu trách nhiệm ngày này sang ngày khác khuân ra phía sau tòa nhà khối lượng khổng lồ các hồ sơ cá nhân thuộc về những người chết đã lâu, để những người mới chết gần đây có thể bắt đầu lấp đầy chỗ trống vừa có. Để quét sạch khỏi ký ức ý kiến xấu số bất khả thi, và cũng để tự quên đi https://thuviensach.vn nỗi nhục nhã của ông ta, viên phó phòng cảm thấy cách cứu vãn tốt nhất là yêu cầu các thư ký chuyển cho ông một số việc của họ, vì thế tôn ti trật tự đang yên ổn xưa nay bị xáo trộn, cả trên lẫn dưới. Sau biến cố này, tình trạng xao lãng gia tăng, thói chểnh mảng sinh sôi, tính bất ổn nảy nở, quá tệ đến nỗi một hôm, mấy tháng sau đề nghị ngớ ngẩn của phó phòng, một nhà nghiên cứu lạc trong ngôi hầm mê hồn trận của văn khố người chết, ông ta được ủy thác đến Phòng Đăng ký Trung ương để thi hành một cuộc nghiên cứu phả hệ gì đó. Một tuần sau, gần như phép lạ, người ta tìm thấy ông, đói, khát, suy kiệt, mê sảng, đã sống sót nhờ liều mạng ăn vào bụng một số lượng lớn tài liệu cũ, chúng không nấn ná trong dạ dày và cũng chẳng bổ dưỡng, vì chúng tan trong miệng mà không cần nhai. Thủ trưởng của Phòng Đăng ký Trung ương coi như ông ta đã chết, đã ra lệnh mang phiếu lý lịch và hồ sơ của nhà viết sử bất cẩn đến bàn giấy của ông, nay ông quyết định phớt lờ tổn thất, chính thức đổ lỗi cho chuột, và lập tức ban hành một nội quy bắt buộc mọi người vào văn khố người chết phải dùng sợi chỉ Ariadne,[1] nếu không sẽ bị phạt và treo lương. Tuy nhiên, nếu quên những vấn đề của người sống là bất công. Từ lâu ai cũng biết, vì kém cỏi bẩm sinh hay vì tính tráo trở học được qua kinh nghiệm, thần chết không chọn nạn nhân theo tuổi thọ. Hơn nữa, nói một cách tùy tiện, nếu ta tin lời của vô số kẻ có thẩm quyền về triết học và tôn giáo từng tuyên bố về vấn đề này, tuổi thọ đã có ảnh hưởng nghịch lý trên loài người một cách gián tiếp từ những nguyên cớ khác nhau và đôi khi mâu thuẫn, và tuổi thọ làm nảy sinh trong họ một siêu thức về nỗi sợ chết tự nhiên. Nhưng trở về với vấn đề hiện có, không ai có thể buộc tội thần chết đã để quên lại trên thế gian một lão già nào đó chẳng có gì đặc biệt xứng đáng và không có lý do rõ ràng nào để cho lão ta già thêm nữa. Chúng ta đều biết rằng, người già dù sống lâu đến mấy, hạn của họ cũng sẽ đến. Không một ngày nào trôi qua mà các viên thư ký không phải lấy xuống những hồ sơ từ hàng kệ của người sống để mang vào hàng kệ phía sau, không một ngày nào trôi qua mà họ không phải đẩy những người còn ở đó tới cuối hàng kệ, mặc dù vì tính đồng bóng chua chát nào đó của định https://thuviensach.vn mệnh bí ẩn, đôi khi họ chỉ còn ở nơi ấy đến ngày hôm sau. Theo cái gọi là trật tự tự nhiên của sự vật, tiến tới chỗ cuối của hàng kệ nghĩa là số phận đã dần tàn, là đường đi không còn dài. Chỗ cuối hàng kệ, nói chung, là chỗ bắt đầu của tàn tạ. Tuy nhiên, không biết vì lý do gì, có những hồ sơ đã lửng lơ trên mép hư không, trơ trơ với cảm giác chóng mặt tối hậu đó, năm này sang năm khác vượt quá độ dài hợp lý được coi là thông lệ của một đời người. Lúc đầu, các hồ sơ đó khơi dậy nỗi tò mò nghề nghiệp của các viên thư ký, nhưng chẳng mấy chốc họ bắt đầu cảm thấy sốt ruột, như thể tính dai dẳng trơ trẽn của bọn Methuselah[2] này đang làm suy giảm, ăn mòn và ngấu nghiến viễn ảnh sống của chính họ. Những viên thư ký mê tín này không sai hoàn toàn, nếu chúng ta nhớ đến nhiều trường hợp nhân viên các cấp có hồ sơ phải bị rút ra sớm hơn hạn định khỏi văn khố người sống, trong khi bìa hồ sơ của những kẻ sống sót dai dẳng đó càng lúc càng ngả vàng, đến khi biến thành những vết đen bẩn thiếu thẩm mỹ ở cuối hàng kệ, làm chướng mắt công chúng. Khi đó Trưởng phòng bảo một trong các viên thư ký, Senhor José, thay mấy cái bìa đó đi cho tôi được chứ. https://thuviensach.vn 2 Ngoài tên gọi José của anh, Senhor José cũng có họ, những tên họ rất bình thường, không gì quá đáng, một họ bên cha, một họ nữa bên mẹ, như thông thường, những cái tên truyền lại một cách hợp pháp, vì chúng ta có thể xác nhận trong Sổ Đăng ký Khai sinh ở Phòng Đăng ký Trung ương, nếu vấn đề đủ biện minh cho sự quan tâm của chúng ta và nếu kết quả của cuộc điều tra xứng đáng với công sức bỏ ra chỉ để xác minh điều chúng ta đã biết. Tuy nhiên, vì lý do nào không rõ, hoặc chỉ vì tương xứng với sự tầm thường của đương sự, khi thiên hạ hỏi Senhor José tên anh là gì, hay khi tình thế đòi hỏi anh tự giới thiệu, Tôi là vậy vậy, nói đầy đủ tên họ chả bao giờ đưa anh tới đâu, vì người mà anh đang đối thoại luôn luôn chỉ giữ lại phần tên gọi José, sau đó người ta có thêm hình thức xưng hô nhã nhặn hoặc thân tình hay không tùy theo mức độ trang trọng hay lịch sự. Và chúng ta hãy làm hết sức rõ điều này, vì chữ “Senhor” không có giá trị gì như thoạt tưởng, ít nhất tại Phòng Đăng ký Trung ương này, nơi mọi người xưng hô với nhau cùng một kiểu, từ Trưởng phòng xuống đến thư ký mới tuyển gần đây nhất, nó không nhất thiết có cùng nghĩa khi áp dụng cho những mối liên hệ thứ bậc khác nhau, vì con chữ ngắn ngủi này được nói nhiều cách khác nhau, và theo thứ bậc hay tính khí lúc nói, ta có thể nhận thấy cả một khoảng trầm bổng: hạ cố, cáu kỉnh, mỉa mai, khinh bỉ, khiêm tốn, nịnh bợ, biểu hiện rõ ràng tầm vóc tiềm năng diễn tả của hai âm ngắn, trong một phối hợp nhất định mới nghe qua tưởng như đang nói một điều duy nhất. Không nhiều thì ít, hai âm José cũng được phát âm như thế, cộng với hai âm Senhor khi đặt nó trước cái tên. Khi thiên hạ xưng hô với người có tên vừa kể trên cả bên trong hay bên ngoài Phòng Đăng ký Trung ương, ta có thể luôn nhận ra giọng khinh bỉ, mỉa mai, cáu kỉnh, hay hạ cố. Giọng vuốt ve êm ái của lời khiêm tốn và nịnh bợ chưa bao giờ hót trong tai thư ký Senhor José, chưa bao giờ có chỗ trong nửa cung bậc cảm giác anh thường được nghe. Tuy nhiên, ta nên vạch rõ rằng một số cảm giác này phức tạp hơn nhiều so với các cảm giác một chiều, khá cơ bản và hiển nhiên nêu trên. Chẳng hạn, khi Trưởng phòng ra lệnh, Senhor José, thay https://thuviensach.vn mấy cái bìa đó đi cho tôi, được chứ, một cái tai chăm chú và tinh tế sẽ nhận ra trong giọng ông một điều có thể mô tả là sự lãnh đạm độc đoán, nếu bạn bỏ quá cho sự mâu thuẫn hiển nhiên của phép tu từ, đó là một quyền lực rất tự tin, không những hoàn toàn phớt lờ kẻ được nói tới, thậm chí không thèm nhìn hắn, mà còn tỏ ra tuyệt đối rõ ràng rằng sau đó nó sẽ không hạ mình xuống để kiểm soát xem là mệnh lệnh đã được thi hành hay chưa. Để leo tới hàng kệ cao nhất, những hàng kệ đụng trần, Senhor José phải dùng chiếc thang cực dài, và không may cho anh, vì anh bị chứng mất thăng bằng thần kinh gây phiền hà mà chúng ta thường gọi là chứng sợ độ cao, và để tránh ngã sầm xuống đất, anh không còn cách nào khác hơn là buộc mình vào bậc thang bằng sợi dây đai bền chắc. Ở bên dưới, không đồng nghiệp nào cùng cấp bậc, cấp trên lại càng không, nghĩ tới việc nhìn lên để xem liệu anh leo lên có bình an vô sự. Làm ra vẻ rằng anh bình an vô sự chỉ là một cách nữa để biện minh cho sự lãnh đạm của họ. Lúc ban đầu, cái ban đầu đã bao nhiêu thế kỷ, các nhân viên thực sự sống trong Phòng Đăng ký Trung ương. Thật ra không hẳn trong đó, trong sự chung chạ tập thể, mà trong một số căn hộ giản dị, thô sơ xây phía ngoài, dọc theo bức tường bên hông, như những nhà nguyện nhỏ không có khả năng tự vệ bám vào cái khung cường tráng của ngôi giáo đường. Những căn nhà có hai cửa, một cửa bình thường mở ra đường phố, và thêm một cửa kín đáo, hầu như vô hình, mở vào gian giữa vĩ đại của văn khố. Hồi đó và thật ra mãi nhiều năm sau, cách bố trí này được đánh giá là rất có lợi cho hoạt động suôn sẻ của ngành, vì nhân viên không phải phí thì giờ đi băng qua thành phố, và họ cũng không thể đổ lỗi cho lưu thông khi họ đến làm việc trễ. Ngoài những thuận lợi hợp lý này, còn cực kỳ dễ dàng cử thanh tra đến kiểm xem họ có thực sự ốm đau không khi họ gọi điện cáo ốm. Không may thay, khái niệm đô thị trong việc phát triển thành phố nơi đặt Phòng Đăng ký Trung ương đã thay đổi, vì thế những căn hộ nhỏ lý thú này đều bị kéo sập, ngoại trừ một căn mà giới chức thẩm quyền đã quyết định giữ lại như một thí dụ của kiến trúc một thời, và để nhắc nhớ đến một hệ tương quan lao động cũng có mặt tốt, cho dù nó rất có thể gây nhức nhối https://thuviensach.vn cho những phán xét thay đổi thất thường của thời hiện đại. Senhor José sống trong căn nhà đó. Họ không chủ tâm chọn anh để làm kệ ký thác những rơi rớt của thời đã qua, có thể do vị trí của căn nhà tại một góc xa khuất không làm hỏng sơ đồ mới, vì thế không phải là thưởng hay phạt, vì Senhor José không đáng phạt hay thưởng, chỉ đơn thuần là anh được phép tiếp tục sống trong căn nhà đó. Dù sao chăng nữa, như dấu hiệu chứng tỏ thời đại đã thay đổi và để tránh tình trạng có thể dễ dàng bị diễn dịch là một đặc ân, cánh cửa mở thông vào Phòng Đăng ký Trung ương bị đóng lại vĩnh viễn, nghĩa là họ ra lệnh cho Senhor José khóa nó và bảo anh rằng anh không bao giờ được đi qua nó nữa. Do đó, mỗi ngày, thậm chí nếu bão táp dữ dội có quất lên thành phố, Senhor José vẫn phải ra vào bằng cửa chính của Phòng Đăng ký Trung ương như mọi người. Tuy nhiên, cần phải thưa rằng việc phải chấp hành nguyên tắc bình đẳng là hợp với bản chất phục tùng của anh, tuy rằng trong trường hợp này nguyên tắc làm khó anh, mặc dù xin thưa thật rằng anh ước ao mình không phải là kẻ cứ phải leo chiếc thang để thay bìa các hồ sơ cũ, nhất là vì như chúng ta đã nói ở trên, anh bị chứng sợ độ cao. Senhor José có tính khiêm tốn đáng khen của kẻ không đi quanh quẩn than phiền về chứng rồi loạn thần kinh và tâm lý của mình, có thật hay tưởng tượng, và có thể anh chưa bao giờ kể về nỗi sợ hãi của anh với các đồng nghiệp, vì nếu anh kể, họ sẽ cứ phải mất thời giờ nhìn anh chằm chằm một cách sợ hãi mỗi khi anh chênh vênh trên thang, sợ rằng dù có dây đai an toàn, anh có thể trượt chân trên nấc thang và lao thẳng xưởng đầu họ. Khi Senhor José xuống lại mặt đất, vẫn cảm thấy hơi hoa mắt, nhưng hết sức che đậy dấu vết chóng mặt cuối cùng còn sót lại của mình, không một viên chức nào, cả đồng nghiệp gần nhất hay cấp trên, biết chút gì về mối hiểm nguy họ đã trải qua. Đã đến lúc giải thích rằng dù cho anh phải đi một vòng xa để vào Phòng Đăng ký Trung ương hoặc trở về nhà, Senhor José chỉ cảm thấy hài lòng và nhẹ nhõm khi cánh cửa thông rốt cuộc được đóng lại. Anh chưa bao giờ là kẻ được đồng nghiệp ghé thăm vào giờ ăn trưa, và những khi hiếm hoi anh đau ốm đủ để nằm bẹp giường, anh chủ động đến chỗ làm và trình diện https://thuviensach.vn trước phó phòng trực thuộc để không ai nghi ngờ lòng thành thật của một nhân viên như anh và để họ khỏi phải cử nhân viên y tế tới giường bệnh. Hiện nay anh bị cấm dùng cánh cửa thông, lại càng ít có khả năng bị xâm phạm bất ngờ vào cuộc sống riêng tại gia của anh, chẳng hạn, khi anh lỡ để mở trên bàn công trình anh đã gắng công làm nhiều năm dài, đó là bộ sưu tập lớn các mẩu tin về những người trong nước vì những lý do tốt hay xấu đã trở thành nổi tiếng. Anh không chú ý đến người nước ngoài, cho dù họ lừng danh đến mấy, vì hồ sơ của họ cất ở các khu đăng ký trung ương xa tít, giả sử rằng người ta gọi những chỗ đó như vậy, và được viết bằng những ngôn ngữ anh không thể giải đoán, được phê chuẩn bằng những luật lệ anh không biết, và anh không bao giờ với tới chúng được, ngay cả bằng cách dùng đến chiếc thang dài nhất. Khắp nơi đều có những người như Senhor José, những kẻ tiêu thì giờ, hoặc thì giờ rảnh rỗi theo họ nghĩ, bằng cách sưu tập tem, tiền đồng, huy chương, bình hũ, bưu thiếp, hộp diêm, sách, đồng hồ, áo thể thao, bút tích, đá, tượng nhỏ bằng đất sét, lon nước uống cạn, thiên thần nhỏ, cây xương rồng, tờ chương trình Opera, bật lửa, bút máy, con cú, hộp âm nhạc, chai lọ, cây cảnh, tranh vẽ, tách vại, ống điếu, tháp thủy tinh, vịt sứ, đồ chơi cũ, mặt nạ hội hè. Có thể họ làm thế vì cái mà chúng ta có thể gọi là cảm giác bứt rứt siêu hình, có lẽ vì họ không thể chịu nổi sự hỗn loạn đang thống trị vũ trụ, vì thế dùng quyền năng giới hạn của họ và không có sự giúp đỡ của thần thánh, họ cố áp đặt một trật tự nào đó lên thế gian, và họ chế ngự nó một lúc ngắn ngủi, nhưng chỉ đến khi họ còn ở đó để bảo vệ bộ sưu tập của mình, vì khi đến ngày nó phải bị phân tán, và ngày ấy chắc chắn sẽ đến, hoặc với cái chết của họ hoặc khi nhà sưu tập trở nên mệt mỏi, khi ấy mọi thứ sẽ trở lại điểm ban đầu, mọi thứ sẽ hỗn loạn trở lại. Nào, vì nỗi ám ảnh của Senhor José rõ ràng hoàn toàn vô tội, ta khó hiểu tại sao anh cố hết sức tránh không để ai nghi ngờ anh đang sưu tập những mẩu cắt trong báo và tạp chí chứa tin tức và hình ảnh những người nổi tiếng chỉ vì họ nổi tiếng, vì anh bất kể họ là chính trị gia hay tướng lãnh, diễn viên hay kiến trúc sư, nhạc sĩ hay cầu thủ bóng đá, tay đua xe đạp hay https://thuviensach.vn nhà văn, kẻ đầu cơ hay diễn viên ba lê, tên sát nhân hay chủ ngân hàng, tội phạm hay hoa hậu. Nhưng anh không hẳn lúc nào cũng bí mật. Đúng là anh chưa bao giờ tự nguyện nói về sở thích này với vài đồng nghiệp anh tin gậy, nhưng đó là vì tính dè dặt tự nhiên của anh, chứ không phải vì lo sợ có ý thức rằng họ có thể chế giễu anh. Mối quan tâm khư khư bảo vệ đời tư của anh nảy ra không lâu sau khi dãy nhà của các nhân viên khác thuộc Phòng Đăng ký Trung ương bị phá sập, hay nói đúng hơn, sau khi được bảo rằng từ nay anh không được dùng cánh cửa thông nữa. Điều này có thể chỉ là trùng hợp ngẫu nhiên, xét cho cùng cuộc sống có rất nhiều trùng hợp ngẫu nhiên, vì ta không thể thấy mối liên hệ gần gũi hay trực tiếp nào giữa sự kiện đó và việc bỗng dưng cần phải bí mật, nhưng ai cũng biết rằng trí óc con người rất thường quyết định theo các nguyên do không rõ, đoán chừng nó làm thế là vì sau khi đã đi qua các lối mòn trong trí não với vận tốc nhanh đến nỗi sau đó nó không thể nhận ra các lối đi đó nữa, nói gì đến tìm lại chúng. Dầu đó có phải là câu giải thích hay không, một hôm đã khuya, trong khi anh ở nhà lặng lẽ cập nhật những mẩu tin về một vị giám mục, Senhor José đã có một khai ngộ sẽ biến đổi cuộc đời anh. Nó có thể là một nhận thức bất chợt, băn khoăn hơn về sự hiện diện của Phòng Đăng ký Trung ương bên kia bức tường dày, những hàng kệ khổng lồ chất đầy người sống và kẻ chết, ngọn đèn nhỏ mờ nhạt thõng từ trần xuống trên bàn giấy của Trưởng phòng, ngày đêm bật sáng, bóng tối đậm đặc trên lối đi giữa những hàng kệ, cái u ám khôn dò ngự trị trong sự sâu thẳm của gian nhà giữa, trạng thái tĩnh mịch, sự im lắng, có thể là tất cả những thứ đó, trong một khoảnh khắc, đi theo cùng một lối mòn nào đó trong tâm hồn đã nói ở trên, đã khiến anh nhận thức rằng bộ sưu tập của anh thiếu một điều gì cơ bản, căn nguyên, cội rễ, gốc nguồn, nói cách khác, thiếu tờ khai sinh thực của những danh nhân này, những người mà anh đã dành bao nhiêu thời giờ để sưu tập tin tức về những việc làm công khai của họ. Chẳng hạn, anh không biết tên cha mẹ của vị giám mục, hoặc ai là cha mẹ đỡ đầu có mặt lúc làm lễ rửa tội cho ông, hoặc nơi ông sinh ra chính xác ở đâu, trên đường gì, trong tòa nhà nào, trên tầng lầu nào, còn ngày sinh của ông nếu quả thật tình cờ xuất hiện trên một trong những mẩu báo cắt ra, thì chỉ có sổ sách https://thuviensach.vn chính thức trong Phòng Đăng ký Trung ương mới có thể chứng nhận sự thật đó, hơn là một mẩu tin hú họa trên báo thậm chí có thể không đúng, vì phóng viên có thể nghe nhầm hoặc ghi chép sai, người biên tập có thể không sửa lại, đó chẳng phải là lần đầu tiên việc này xảy ra trong quá trình deleatur.[3] Giải pháp nằm trong tầm tay anh. Lý do Senhor José vẫn giữ chiếc chìa khóa cánh cửa thông nằm trong niềm tin bất khả lay chuyển của Trưởng phòng về quyền lực tuyệt đối của ông, trong niềm tin vững chắc của ông rằng bất cứ lệnh lạc nào do ông thốt ra đều sẽ được thi hành nghiêm ngặt và thận trọng tối đa, không để rủi ro dẫn đến kết quả thất thường hay có những lơ đãng tùy tiện về phần kẻ thuộc cấp nhận lệnh. Senhor José chưa từng nghĩ đến việc dùng chiếc chìa khóa, anh sẽ không bao giờ lấy nó ra khỏi ngăn kéo anh đã cất, nếu anh không đi đến kết luận rằng những nỗ lực của mình để làm một nhà viết tiểu sử tự nguyện sẽ rất vô ích, nói một cách khách quan, nếu không kèm theo tài liệu làm bằng chứng, hay một bản sao trung thực, không những thực mà phải chính thức, về sự hiện hữu của đối tượng được viết tiểu sử. Nào, ta hãy tưởng tượng nếu được, trạng thái bồn chồn, kích động khi Senhor José mở cánh cửa cấm lần đầu, cái run rẩy khiến anh dừng lại trước khi vào, như thể anh đã đặt chân lên ngưỡng cửa căn phòng chôn một vị thần, mà quyền năng của ngài, trái ngược với tín ngưỡng lưu truyền, không đến từ sự phục sinh của ngài, mà vì ngài đã khước từ sống lại. Chỉ các vị thần đã chết mới là thần thánh vĩnh cửu. Hình dáng lạ lùng của các hàng kệ chất đầy giấy tờ dường như chọc thủng mái nhà vô hình và vươn lên bầu trời tối đen, ngọn đèn mờ trên bàn giấy Trưởng phòng giống như vì sao le lói xa xăm. Tuy quen thuộc với khu vực anh phải đi qua, Senhor José nhận thấy, sau khi đã đủ bình tĩnh lại, rằng anh cần một ngọn đèn để khỏi va phải bàn ghế, và quan trọng hơn, để khỏi phí quá nhiều thời giờ tìm hồ sơ vị giám mục, trước tiên là phiếu lý lịch rồi đến hồ sơ cá nhân của ông. Trong ngăn kéo nơi anh cất chìa khóa có một chiếc đèn pin nhỏ. Anh đi lấy nó, rồi như thể có một ngọn đèn cầm tay đã khiến anh có dũng khí mới, anh gần như kiên quyết tiến tới giữa dãy bàn đến cái quầy, dưới quầy là bộ phiếu https://thuviensach.vn danh mục lớn thuộc về người sống. Anh tìm thấy ngay tấm thẻ của vị giám mục, và may mắn thay, ngăn kệ giữ hồ sơ vị giám mục nằm trong tầm tay với. Vì thế anh không cần dùng thang, nhưng anh sợ hãi tự hỏi đời mình sẽ ra sao khi anh phải leo lên những vùng kệ trên cao, trên đó bầu trời tối đen bắt đầu. Anh mở tủ đựng các mẫu giấy tờ, lấy mỗi thứ một bản rồi quay về nhà mình, vẫn để mở cánh cửa thông. Rồi anh ngồi xuống, tay anh vẫn còn run, bắt đầu chép lại lý lịch vị giám mục lên mẫu đơn trống, đầy đủ tên họ ông, không bỏ sót một chữ tên họ hay chi tiết nào, ngày và nơi sinh, tên cha mẹ, tên cha mẹ đỡ đầu, tên vị linh mục làm phép rửa tội cho ông, tên của nhân viên Phòng Đăng ký Trung ương đã vào sổ khai sinh cho ông, mọi cái tên. Khi hoàn tất công việc ngắn gọn này, anh kiệt sức, tay anh toát mồ hôi và sống lưng anh run bắn, anh biết rất rõ rằng anh đã phạm tội đi ngược lại tinh thần tập thể của ngành công chức, thật vậy, không gì làm người ta mệt mỏi hơn là phải tranh đấu, không phải với chính mình, mà với một điều trừu tượng. Ăn cắp những giấy tờ đó, anh đã vi phạm kỷ luật và đạo đức, thậm chí có lẽ trái pháp luật. Không phải vì thông tin chứa trong đó là kín hay mật, không, vì bất cứ ai cũng có thể đến Phòng Đăng ký Trung ương xin bản sao hay giấy chứng nhận hồ sơ vị giám mục mà không phải giải thích tại sao hoặc cho mục đích gì, nhưng vì anh đã phá vỡ mắt xích tôn ti trật tự qua việc tiến hành mà không có mệnh lệnh cần thiết hay sự ủy nhiệm của cấp trên. Anh nghĩ tới việc quay lại và sửa chữa việc làm trái quy tắc bằng cách xé bỏ hay tiêu hủy những bản sao bất chính này, giao chìa khóa lại cho Trưởng phòng, Thưa Ông, tôi không muốn chịu trách nhiệm nếu Phòng Đăng ký Trung ương bị mất cái gì, rồi sau khi làm xong điều đó, sẽ quên đi giây phút có thể tả là siêu phàm anh vừa mới trải qua. Tuy nhiên, lòng kiêu hãnh và sự toại nguyện đã thắng thế bây giờ anh cảm thấy mình biết mọi điều, anh dùng chữ đó, Mọi điều, về đời vị giám mục. Anh nhìn cái tủ nơi anh cất những hộp sưu tập mẩu báo của mình và mỉm cười vui thích trong lòng, nghĩ đến công việc trước mắt, những cuộc đột nhập về đêm, thu thập một cách thứ tự những phiếu lý lịch và hồ sơ, những bản sao tự mình nắn nót viết tay, anh cảm thấy sung sướng đến nỗi thậm chí anh không sợ khi nghĩ mình sẽ phải leo lên thang. Anh quay lại Phòng Đăng ký https://thuviensach.vn Trung ương và đặt hồ sơ vị giám mục về đúng chỗ của nó. Rồi với cảm giác tự tin chưa từng trải nghiệm trong cả đời mình, anh chiếu đèn pin xung quanh, như thể rốt cuộc anh đang lấy lại điều vẫn thuộc về mình nhưng bây giờ mới có thể nhận biết nó là của mình. Anh dừng lại một thoáng để nhìn bàn giấy của Trưởng phòng, quầng sáng vàng vọt bên trên đổ xuống, ừ, anh nên làm thế, anh nên đến ngồi trên chiếc ghế đó, và từ nay anh sẽ là chủ nhân thực sự của văn khố, và nếu anh muốn, chỉ có anh, một kẻ buộc phải sống ban ngày nơi đây, cũng có thể chọn sống ban đêm ở chốn này, làm mặt trời và mặt trăng quay không mệt xung quanh Phòng Đăng ký Trung ương, một nơi vừa là thế giới và cũng vừa là trung tâm của thế giới. Khi chúng ta tuyên bố bắt đầu điều gì, chúng ta luôn nói về ngày khởi đầu, trong khi thực sự ta nên nói về đêm khởi đầu, có đêm mới có ngày, đêm sẽ là vĩnh cửu nếu không có đêm. Senhor José ngồi trên ghế Trưởng phòng và anh ngồi lại đó đến bình minh, lắng nghe tiếng hồ sơ người sống sột soạt yếu ớt trên sự câm nín dồn chặt của người chết. Khi đèn đường tắt và năm cửa sổ trên cánh cửa chính đổi màu tro sẫm, anh đứng lên khỏi chiếc ghế và về nhà, đóng cánh cửa thông lại sau lưng. Anh lau mặt, cạo râu, ăn chút điểm tâm, cất hồ sơ vị giám mục, mặc bộ complét đẹp nhất của mình, và khi đến giờ, anh bước qua cánh cửa kia, cánh cửa ra đường phố đi bộ vòng quanh tòa nhà rồi vào Phòng Đăng ký Trung ương. Không đồng nghiệp nào chú ý ai đã đến, họ đáp lại lời chào của anh như thông lệ, Chào anh, Senhor José, họ nói và họ không biết họ đang nói với ai. https://thuviensach.vn 3 May mắn thay, số người nổi tiếng không nhiều. Nhất là khi đề cập đến một nước nhỏ, như chúng ta đã thấy, ngay cả khi dùng mẫu mực và tiêu chuẩn chọn lọc rộng rãi chiết trung như Senhor José đã dùng, vẫn không dễ đạt đến đúng một trăm danh nhân thật sự mà không rơi vào tình trạng lỏng lẻo quen thuộc của bộ hợp tuyển một trăm bài thơ tình hay nhất hoặc một trăm khúc bi ca cảm động nhất, chúng thường khiến ta cảm thấy ngờ vực một cách hoàn toàn chính đáng rằng bài được chọn sau cùng chỉ là để làm cho đủ số. Xét toàn bộ, bộ sưu tập của Senhor José vượt xa một trăm, nhưng đối với anh, giống như đối với nhà biên soạn tuyển tập bi ca và thơ tình, con số một trăm là lằn ranh, là giới hạn, là ne plus ultra,[4] hoặc nói theo ngôn ngữ bình thường, như cái chai một lít sẽ không bao giờ chứa hơn một lít chất lỏng, bất kể ta cố gắng đến mấy. Theo cách suy nghĩ này, chúng ta tin rằng bản chất tương đối của tiếng tăm có thể được mô tả một cách tốt nhất là “có tính năng động”, vì bộ sưu tập của Senhor José cần chia thành hai phần, một phần là một trăm người nổi tiếng nhất, phần kia là những kẻ chưa đến mức đó, liên tục biến động trong vùng chúng ta thường gọi là lằn ranh. Danh tiếng, chao ôi, là ngọn gió thoảng đến rồi đi, là chiếc chong chóng gió hướng về cả hai phía bắc và nam, và cũng giống như một người có thể đi từ vô danh sang nổi tiếng mà không bao giờ hiểu tại sao, cũng bình thường như khi kẻ đó sau khi dương dương tự đắc trong hào quang ấm áp trước công chúng để rồi cuối cùng không biết cả tên của chính hắn. Nếu ta áp dụng chân lý đáng buồn này cho bộ sưu tập của Senhor José, ta sẽ thấy nó cũng chứa đựng những thăng trầm vinh quang và bi đát, một người sẽ rời nhóm phụ để gia nhập đẳng cấp, kẻ khác sẽ không còn vừa vặn trong chai và sẽ bị vứt bỏ. Bộ sưu tập của Senhor José rất giống cuộc đời. Làm việc với lòng quả quyết, đôi khi kéo dài từ đêm khuya đến rạng đông, với hậu quả xấu có thể dự đoán trong năng suất phải đạt được trong công việc thư ký bình thường của anh, Senhor José mất gần hai tuần để sưu tập và sao chép những dữ kiện gốc vào hồ sơ cá nhân của một trăm người nổi tiếng nhất trong bộ sưu tập của mình. Anh trải qua những lúc hoảng hốt https://thuviensach.vn vô tả mỗi khi phải chênh vênh trên bậc thang cao nhất để với tới các ngăn kệ trên cao, và như thể nỗi khốn khổ vì chóng mặt của anh chưa đủ, dường như mọi con nhện trong Phòng Đăng ký Trung ương đã quyết định đến nơi đó đan những mạng lưới dày đặc nhất, bụi bặm nhất, rối rắm nhất để quét vào mặt người. Mối ác cảm, hay nói thô thiển hơn, sự sợ hãi khiến anh quơ tay dữ dội để thoát khỏi sự đụng chạm gớm guốc đó, sợ hãi cũng khiến anh buộc chặt vào bậc thang bằng sợi dây đai của mình, nhưng có những lúc cả anh lẫn chiếc thang suýt đổ nhào, lôi theo một đám mây bụi cũ kỹ và một trận mưa giấy đắc thắng. Trong khoảnh khắc tai ách như thế, anh thậm chí nghĩ đến việc gỡ sợi dây đai và chấp nhận rủi ro bị ngã thẳng xuống một lèo, ý nghĩ này xảy ra khi anh hình dung mối nhục nhã sẽ mãi mãi bôi nhọ tên và những gì đáng nhớ về anh nếu một hôm sếp của anh đến và khám phá ra Senhor José chết chẹt giữa hai hàng kệ, đầu vỡ toác và óc phòi ra, bị buộc một cách lố bịch vào chiếc thang bằng sợi dây đai. Khi ấy anh chợt nghĩ tháo sợi dây đai sẽ tránh cho anh khỏi bị chế giễu, nhưng không tránh khỏi chết, và vì thế không đáng. Đấu tranh chống lại bản tính sợ hãi vốn có từ khi anh ra đời, và mặc dù phải tiến hành công việc trong bóng tối gần như đen kịt, lúc gần xong mọi việc anh xoay xở sáng tạo và hoàn chỉnh một kỹ xảo tìm và thao tác hồ sơ sao cho có thể chớp nhoáng rút ra những tài liệu anh cần. Lần đầu tiên anh có can đảm không dùng sợi dây đai, lần đó giống như một chiến thắng bất hủ ghi trong sơ yếu lý lịch rất khiêm tốn của một thư ký như anh. Anh cảm thấy kiệt sức, cần ngủ, anh nôn nao trong đáy dạ dày, nhưng cả đời anh chưa bao giờ sung sướng hơn lúc nhân vật tiếng tăm xếp hạng thứ một trăm, bây giờ đã đầy đủ lý lịch đúng theo mọi quy định của Phòng Đăng ký Trung ương, nằm vào đúng chỗ của ông ta trong hộp. Khi ấy Senhor José nghĩ rằng sau một nỗ lực vĩ đại như thế anh cần nghỉ ngơi đôi chút, và vì ngày mai là bắt đầu cuối tuần, anh quyết định hoãn giai đoạn sau đến thứ Hai, bao gồm ghi chép toàn bộ hộ tịch của khoảng bốn mươi người nổi tiếng vẫn còn đang chờ trong nhóm sau. Anh chưa bao giờ mơ rằng có điều gì sẽ xảy đến với anh nghiêm trọng hơn là ngã xuống thang. Nếu ngã anh có thể mất mạng, dĩ nhiên mạng anh có một mức quan trọng nào đó về mặt cá nhân và thống kê, tuy vậy chúng ta thử https://thuviensach.vn hỏi, nếu mạng sống đó dù giữ nguyên về mặt sinh học, nghĩa là cùng thể chất, cùng tế bào, cùng đặc điểm, cùng vóc dáng, cùng cách bên ngoài nhìn, thấy và nhận ra, và không thay đổi ngay cả trong sổ thống kê, nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu mạng sống đó trở thành một cuộc đời khác, và đương sự trở thành một kẻ khác. Anh thấy rất khó lòng chịu đựng sự chậm chạp dị thường của hai ngày lê lết kéo qua, thứ Bảy và Chủ nhật đối với anh dường như dài vô tận. Anh dùng thời giờ cắt những mẩu báo và tạp chí, thi thoảng mở cánh cửa thông để ngắm Phòng Đăng ký Trung ương trong toàn bộ sự huy hoàng câm nín của nó. Anh cảm thấy thích thú việc làm của mình hơn bao giờ, vì nó cho phép anh xâm nhập vào cuộc sống riêng tư của những người nổi danh đó, thí dụ, để biết những điều một số người cố hết sức giấu, chẳng hạn như họ là con gái của một ông bố hay một bà mẹ vô danh, hay có một trường hợp không biết cha mẹ là ai, hay bảo rằng họ xuất thân từ thủ phủ của một tỉnh hay một bang trong khi thật ra họ sinh trong một ngôi làng tồi tàn nào đó trên một giao lộ mang cái tên nghe man rợ, hay thậm chí trong một chỗ nồng nặc mùi phân bón và chuồng bò không đáng có tên. Với suy nghĩ như thế và tâm trạng hoài nghi tương tự, đến thứ Hai Senhor José mới phục hồi lại sau những nỗ lực ghê gớm của mình, và tuy tinh thần căng thẳng không thể tránh khỏi vì giằng co thường xuyên giữa ước muốn và sợ hãi, anh vẫn kiên quyết thực hiện những chuyến du ngoạn khuya hơn và những cuộc leo trèo táo bạo hơn. Tuy nhiên, hôm đó bắt đầu không suôn sẻ. Viên phó phòng chịu trách nhiệm thủ kho nói với Trưởng phòng rằng trong hai tuần qua ông nhận thấy số phiếu lý lịch và bìa hồ sơ dùng tăng đáng kể, và nếu tính cả số lỗi hành chính trung bình đã phạm trong khi điền hồ sơ, con số này không ăn khớp với số đăng ký trẻ mới sinh. Viên Trưởng phòng muốn biết phó phòng đã dùng biện pháp nào để khám phá ra nguyên nhân gia tăng tiêu thụ lạ lùng này, và ông định dùng biện pháp nào để ngăn ngừa sự việc tái diễn. Viên phó phòng thận trọng giải thích rằng ông chưa dùng biện pháp nào, thậm chí ông không tự cho phép mình có ý kiến, càng không đề xuất một sáng kiến, mà trước hết chưa giải thích vấn đề với cấp trên để cứu https://thuviensach.vn xét, như ông đang làm lúc này. Trưởng phòng trả lời cộc lốc như thông lệ, Bây giờ anh đã giải thích xong rồi, anh có thể hành động, và tôi không muốn nghe vấn đề này nữa. Phó phòng quay về bàn để suy nghĩ, và một giờ sau, ông quay lại ông sếp với bản thảo tờ thông tư nội bộ, theo đó tủ chứa mẫu hồ sơ sẽ khóa lại, chìa khóa ông sẽ luôn giữ với tư cách là người chịu trách nhiệm thủ kho. Trưởng phòng ký và phó phòng rình rang khóa tủ để mọi người nhận biết sự thay đổi, và Senhor José sau cơn hoảng sợ lúc đầu, đã thở phào nhẹ nhõm vì ít nhất anh đã xoay xở hoàn tất phần công việc quan trọng nhất trong bộ sưu tập của mình. Anh cố nhớ đã trữ bao nhiêu phiếu lý lịch ở nhà, mười hai, có lẽ mười lăm. Không đến nỗi thảm hại lắm. Khi hết phiếu, anh sẽ chép lại trên giấy thường ba mươi hồ sơ còn lại, tổn thất duy nhất chỉ là không được đẹp, Mình đâu thể có mọi thứ được, anh nghĩ để tự an ủi. Như một kẻ có thể chôm chỉa những mẫu phiếu đó, không có lý do gì để anh bị xem là đáng ngờ hơn các đồng nghiệp cùng cấp, vì chỉ có các thư ký là người điền thẻ và bìa hồ sơ, nhưng suốt ngày hệ thần kinh mỏng manh của Senhor José làm anh sợ rằng người ngoài có thể thấy và nhận ra anh run rẩy vì mặc cảm phạm tội. Dù vậy, anh tự bào chữa rất tài trong cuộc chất vấn mà anh phải trải qua. Điều chỉnh bộ mặt và giọng nói cho hợp với tình thế, anh nói rằng anh luôn cực kỳ thận trọng trong việc sử dụng mẫu hồ sơ, trước nhất vì bản chất anh như thế, nhưng trên hết, vì anh luôn ý thức rằng giấy dùng trong Phòng Đăng ký Trung ương do tiền thuế của công chúng chi trả, trả năm này sang năm khác bằng đồng tiền kiếm được khó khăn của người chịu thuế, và anh là một công bộc có trách nhiệm, có bổn phận nghiêm ngặt phải tôn trọng và tiết kiệm đồng tiền của họ. Lời tuyên bố của anh được cấp trên chấp nhận tốt cả về hình thức lẫn nội dung, tốt đến nỗi các đồng nghiệp sau đó bị gọi tới thẩm vấn đã lặp lại với một ít sửa đổi tối thiểu về phong cách, nhưng đó là nhờ niềm tin phổ quát tiềm ẩn, khắc sâu trong nhân viên sau bao năm vì cá tính khác thường của vị lãnh đạo, rằng bất kế điều gì xảy ra, không điều gì trong Phòng Đăng ký Trung ương được phép đi trái với lợi ích của công việc, rằng thậm chí không ai https://thuviensach.vn nhận thấy Senhor José chưa bao giờ thốt ra nhiều lời liên tiếp như thế từ khi anh mới bắt đầu làm việc ở đó nhiều năm về trước. Nếu viên phó phòng thông thạo các phương pháp điều tra của ngành tâm lý ứng dụng, trước khi ta có thể la ó phản đối, thì bài diễn văn dối trá của Senhor José đã sụp đổ, như căn nhà xếp bằng những lá bài trong đó lá già bích mất thăng bằng, hay như một kẻ sợ độ cao trên chiếc thang khi thang rung. Ngẫm nghĩ lại, sợ rằng viên phó phòng chịu trách nhiệm thẩm tra có thể ngờ vực điều gì ám muội đang xảy ra, Senhor José quyết định để tránh rắc rối thêm, tối hôm đó anh sẽ ở nhà. Anh sẽ không rời khỏi cái xó của mình, anh sẽ không vào Phòng Đăng ký Trung ương, dù có ai hứa hẹn một dịp may phi thường là sẽ khám phá ra tài liệu mà mọi người đã tìm từ thuở sáng thế, tài liệu đó không gì khác hơn là tờ khai sinh của Thượng đế. Tục ngữ có câu kẻ khôn ngoan chỉ khôn ngoan khi hắn thận trọng, và ta phải thừa nhận rằng mặc dù Senhor José gần đây hành xử bất thường, anh có một thứ khôn ngoan phản xạ, tuy thiếu chính xác và thiếu rõ nét một cách đáng buồn, một loại khôn ngoan hình như đã đi vào thân thể qua đường hô hấp hoặc do quá nhiều nắng đổ lên đầu, vì thế xem ra không đáng hoan nghênh chút nào. Nếu lúc này lòng thận trọng khuyên anh rút lui, anh sẽ khôn ngoan nghe theo tiếng nói của thận trọng. Ngưng cuộc điều tra của mình một hay hai tuần sẽ giúp xóa đi bất cứ dấu vết sợ hãi hay bồn chồn nào có thể xuất hiện trên mặt anh. Sau bữa ăn tối đạm bạc, vì thói quen và vì hoàn cảnh bắt buộc, Senhor José thấy mình có cả buổi tối rảnh rỗi trước mặt. Anh loay hoay dùng nửa tiếng lật qua một số cuộc đời nổi danh nhất trong bộ sưu tập của mình, thậm chí cắt thêm vài mẩu báo mới đây, nhưng suy nghĩ của anh để nơi khác. Nó lang thang qua bóng tối Phòng Đăng ký Trung ương, như con chó mực trên lối mòn của bí ẩn tối thượng. Anh nghĩ rằng cứ dùng hết mấy mẫu đơn anh đã dự trữ cũng chẳng hại gì, mặc dù chỉ còn ba bốn bản, chỉ để bận rộn qua buổi tối rồi sau đó có thể ngủ bình yên. Lòng thận trọng cố giữ anh lại, nắm lấy tay áo anh, nhưng như mọi người đều biết, hay nên biết, lòng thận trọng chỉ có ích khi nó cố giữ điều gì chúng ta không còn thích nữa, vì https://thuviensach.vn mở cánh cửa ra có hại gì đâu, tìm nhanh ba bốn phiếu lý lịch, thôi được, năm phiếu cho tròn con số, nhưng anh sẽ để các hồ sơ sang một dịp khác và như thế anh sẽ không phải dùng thang. Rốt cuộc đó là ý đã thúc đẩy anh. Với chiếc đèn pin trong bàn tay run rẩy rọi sáng lối đi, anh bước vào cái hang khổng lồ của Phòng Đăng ký Trung ương và đi đến bộ phiếu danh mục. Anh bồn chồn hơn anh nghĩ và cứ quay đầu dáo dác như sợ bị hàng ngàn con mắt nấp trong bóng tối của các lối đi giữa những hàng kệ quan sát. Anh vẫn chưa hết cơn sốc ban sáng. Ngay khi các ngón tay bớt run, anh bắt đầu mở rồi đóng các ngăn kéo, tra các mẫu tự để tìm những phiếu anh cần, cứ phạm hết lỗi này đến lỗi khác, đến khi cuối cùng anh xoay xở gom được năm người danh tiếng nhất trong loại hai. Bây giờ anh vừa hết sức hoảng sợ vừa hối hả về nhà, tim đập mạnh, như đứa trẻ đi ăn trộm cái bánh trong chạn rồi bị cả bầy yêu quái trong bóng tối đuổi theo. Anh đóng sập cửa vào mặt chúng và vặn chìa khóa hai vòng, thậm chí anh không muốn nghĩ tới việc sẽ phải quay lại đêm đó để trả lại những tờ phiếu khốn nạn ấy. Để cố tự trấn tĩnh, anh nhấp một hớp rượu mạnh chỉ dùng trong những dịp đặc biệt, cả dịp tốt lẫn dịp xấu. Trong lúc vội vã và do không quen uống, vì cho đến lúc đó cuộc đời tầm thường của anh hiếm khi có chuyện tốt và xấu, do đó rượu trôi xuống sai lối, anh ho, rồi lại ho, gần như nghẹt thở, một viên thư ký quèn nắm chặt năm tờ phiếu lý lịch, ít ra anh nghĩ là năm, anh ho sặc sụa đến nỗi đánh rơi chúng, và không chỉ là năm, mà sáu phiếu vung vãi trên sàn, vì bất cứ ai cũng có thể thấy và đếm, một, hai, ba, bốn, năm, sáu, một hớp rượu mạnh thường không có hậu quả đó. Cuối cùng anh lấy lại được hơi thở, anh cúi xuống nhặt những tờ phiếu, một, hai, ba, bốn, năm, không nghi ngờ gì nữa, sáu, và khi nhặt chúng lên anh đọc những cái tên trên phiếu, tất cả đều nổi danh, trừ một người. Trong lúc vội vã và kích động thần kinh, tấm phiếu xen bừa vào đã vướng trong tờ phiếu phía trước, những tấm phiếu mỏng đến nỗi ta khó nhận ra độ dày khác biệt. Bây giờ dù cẩn thận và bận tâm nắn nót chữ viết đến mấy đi nữa, sao chép lại bản tóm tắt ngắn của năm sự ra đời và năm cuộc sống không phải là một việc lâu. Sau nửa giờ, Senhor José đã có thể làm xong việc buổi https://thuviensach.vn tối và lại mở cánh cửa. Anh miễn cưỡng gom sáu tấm phiếu lại và đẩy ghế đứng lên. Anh không muốn quay lại Phòng Đăng ký Trung ương chút nào, nhưng chẳng có cách gì khác, sáng hôm sau bộ phiếu danh mục phải đầy đủ và đúng thứ tự. Nếu có ai phải tra cứu một trong những phiếu đó và nó không nằm tại chỗ, tình thế có thể trở nên nghiêm trọng. Nghi ngờ sẽ dẫn tới nghi ngờ, điều tra dẫn tới điều tra, rồi không thể tránh khỏi rằng sẽ có người nhận xét Senhor José sống ngay bên cạnh Phòng Đăng ký Trung ương, mà, như chúng ta đều biết, không thèm làm việc bảo vệ cơ bản của người gác đêm, có kẻ sẽ nghĩ đến việc hỏi chiếc chìa khóa chưa nộp lại đâu rồi. Việc phải đến, sẽ đến, và ta chẳng làm gì được, Senhor José nghĩ một cách khá sáo mòn, rồi bước tới cánh cửa. Nửa chừng anh chợt dừng lại, Kỳ thật, sao mình không thế nhớ tấm phiếu dư thuộc về một ông hay một bà. Anh quay về, anh lại ngồi xuống, do đó anh sẽ tạm hoãn thêm chút nữa trước khi tuân theo lực của việc phải đến. Tấm phiếu thuộc về một phụ nữ ba mươi sáu tuổi, sinh ra tại đúng thành phố đó, và có hai mục, một mục hôn nhân, mục kia ly dị. Có hàng trăm, nếu không nói là hàng ngàn phiếu như thế trong hệ thống danh mục, vì thế khó hiểu tại sao Senhor José nhìn nó một cách lạ lùng như vậy, thoạt xem dường như chăm chú, nhưng cũng mơ hồ và bực bội, có lẽ đây là cái nhìn của một kẻ không ý thức mình đang dần dần buông lỏng tay nắm trên một vật và chưa tìm thấy một chỗ bấu víu khác. Tất nhiên, có người sẽ vạch ra những điều được cho là mâu thuẫn không thể chấp nhận trong những từ như “bực bội”, “mơ hồ” và “chăm chú”, nhưng họ là những người thụ động chấp nhận cuộc sống, những người chưa bao giờ phải đối diện với số phận. Senhor José nhìn, rồi nhìn lần nữa những chữ viết trên phiếu, nét chữ viết tay, không cần phải nói, không phải của anh, nó là nét chữ kiểu xưa, ba mươi sáu năm về trước một viên thư ký khác viết những chữ ta có thể đọc ở đây, tên một bé gái, tên cha mẹ và cha mẹ đỡ đầu, ngày và giờ sinh, tên đường và số chung cư nơi đứa bé mở mắt chào đời và lần đầu tiên cảm thấy đau đớn, cái khởi đầu như mọi người, những sự khác biệt lớn hay nhỏ sẽ đến sau, một số người sinh ra trở thành một mục trong bộ sách bách khoa, trong sách sử, trong các cuốn tiểu sử, trong bộ danh mục, trong cuốn cẩm nang, trong bộ sưu tập các mẩu https://thuviensach.vn cắt báo, kẻ khác, nói trắng ra, như một gợn mây bay qua không để lại dấu vết nào, và thậm chí nếu mưa rơi từ gợn mây đó cũng không đủ ướt đất. Như mình, Senhor José nghĩ. Anh có một tủ đầy các ông bà mà báo chí viết đến hầu như mỗi ngày, trên bàn là tấm giấy khai sinh của một người vô danh, và nếu anh đặt chúng lên hai đĩa cân, một trăm bên đĩa này, một bên đĩa kia, rồi ngạc nhiên khám phá ra rằng tất cả họ nặng không hơn một người này, một trăm bằng một, một đáng giá như một trăm. Nếu ai vào nhà anh lúc ấy, và bỗng dưng vô cớ hỏi anh, Thưa ông, ông có thật sự tin rằng một mình ông cũng đáng giá như một trăm, rằng một trăm người, nói cho chính xác, một trăm người trong tủ của ông cũng đáng giá bằng ông, anh sẽ trả lời không do dự, Thưa ông, tôi chỉ là thư ký, một thư ký năm mươi tuổi bình thường, thậm chí chưa bao giờ được thăng cấp lên thư ký thâm niên, nếu tôi nghĩ mình đáng giá bằng một trong số những người trong đó thôi, hay đáng giá như bất cứ người nào trong số năm người ít danh tiếng hơn, thì tôi đã không bao giờ làm bộ sưu tập của mình, Thế thì tại sao ông cứ nhìn đăm đăm tấm phiếu của người phụ nữ vô danh đó, như thể cô ta bỗng dưng quan trọng hơn tất cả những người kia, Đúng thế, thưa ông, vì cô ấy vô danh, Ôi dào, bộ phiếu danh mục trong Phòng Đăng ký Trung ương đầy những kẻ vô danh, Nhưng họ ở trong bộ phiếu danh mục chứ không ở đây, Ông nói thế nghĩa là gì, Tôi cũng không biết, Thế thì hãy quên đi tất cả những suy nghĩ siêu hình có vẻ không thích hợp lắm với bộ não của ông, hãy đi trả tấm phiếu lại vào chỗ của nó rồi ngủ cho ngon, Tôi muốn thế lắm, như mỗi tối tôi vẫn làm, giọng anh trả lời hòa hoãn, nhưng Senhor José còn một điều muốn nói thêm, Còn về những suy nghĩ siêu hình, thưa ông, cho phép tôi thưa rằng bất cứ bộ óc nào cũng có khả năng sản xuất ra chúng, chỉ là chúng ta không phải lúc nào cũng có thể tìm được chữ. Trái với ước muốn của mình, Senhor José không có giấc ngủ tương đối yên bình thông lệ như mọi đêm. Anh đuổi qua mê hồn trận hỗn loạn trong bộ óc phi siêu hình của mình, tìm dấu vết của những nguyên cớ dẫn anh đến việc sao chép chi tiết tấm phiếu của người phụ nữ vô danh, và anh không thể tìm thấy một lý do nào thôi thúc một cách có ý thức hành động https://thuviensach.vn bất ngờ đó. Anh chỉ có thể nhớ cử động của tay trái nhặt mẫu phiếu trắng, rồi tay phải viết, đôi mắt anh đi từ tờ phiếu này sang tờ phiếu kia, như thể trong thực tế chúng mang chữ từ nơi này sang nơi kia. Anh cũng ngạc nhiên nhớ rằng mình đã bình tĩnh đi vào Phòng Đăng ký Trung ương, chiếc đèn pin nắm chặt trong tay, không cảm thấy một chút bồn chồn hay lo lắng, anh đã đặt sáu tấm phiếu về chỗ của chúng ra sao, tờ phiếu cuối cùng là của người phụ nữ vô danh, được ánh đèn pin rọi sáng đến giây phút cuối, rồi trượt xuống, biến mất, biệt tăm giữa tờ phiếu mang mẫu tự trước và tờ phiếu mang mẫu tự sau, mỗi tờ phiếu một tên, thế thôi. Giữa đêm, mệt nhoài vì mất ngủ, anh bật đèn. Rồi anh đứng dậy, mặc áo mưa bên ngoài bộ đồ lót rồi ra ngồi ở bàn. Rất lâu sau anh thiếp ngủ, đầu anh tựa trên cánh tay phải và bàn tay trái đặt trên bản sao tờ phiếu lý lịch anh đã chép. https://thuviensach.vn 4 Quyết định của Senhor José hiện ra hai hôm sau. Nói chung, chúng ta không nói về một quyết định hiện ra cho chúng ta, thiên hạ khư khư bảo vệ cả lý lịch dù cho mơ hồ của họ, lẫn quyền hạn dù họ chẳng có là bao, và thích tạo ấn tượng rằng họ đã ngẫm nghĩ kỹ trước khi đi bước cuối cùng, rằng họ đã suy xét lợi hại, rằng họ đã cân nhắc nhiều khả năng và giải pháp khác nhau, và sau nỗ lực tinh thần căng thẳng, cuối cùng họ đi tới quyết định. Phải nói rằng chẳng có điều gì xảy ra như thế. Tất nhiên, chẳng ai đầu không thấy đói mà bụng lại nghĩ tới ăn, và cái đói không tùy thuộc vào ý muốn của chúng ta, nó tự ý đến, kết quả của nhu cầu cơ thể khách quan, nó là vấn đề vật lý và hóa học, mà giải pháp thỏa đáng nhiều hay ít sẽ được tìm thấy qua nội dung đĩa thức ăn. Ngay cả một hành động đơn giản như xuống phố mua tờ báo bao hàm không những ước muốn nhận tin tức, vì là ước muốn nên nó tất nhiên là sự thèm khát, hậu quả của những hoạt động hóa-lý đặc trưng trong cơ thể, mặc dù bản chất khác nhau, hành vi hằng ngày mua báo đó cũng bao hàm, chẳng hạn, sự vững tin, niềm tin hoặc hy vọng vô thức rằng chiếc xe tải giao báo không đến trễ hay sạp báo không đóng cửa vì chủ sạp đau ốm hay tự ý vắng mặt. Hơn nữa, nếu chúng ta khăng khăng nói rằng mình là kẻ quyết định, khi ấy chúng ta sẽ phải giải thích, nhận rõ, phân biệt ai trong chúng ta đã quyết định và ai sau đó sẽ thi hành, đó là một cuộc mổ xẻ bất khả theo tiêu chuẩn của bất cứ ai. Nói đúng ra, chúng ta không tạo quyết định, quyết định tạo chúng ta. Chứng cớ có thế tìm thấy trong sự kiện là, tuy cuộc sống khiến chúng ta thực hiện những hành động rất đa dạng, hết hành động này sang hành động khác, chúng ta không dạo đầu mỗi hành động bằng một quãng thời gian suy ngẫm, đánh giá và tính toán, rồi sau đó mới tự tuyên bố là chúng ta có thể quyết định sẽ đi ăn trưa hay mua tờ báo hay tìm kiếm người phụ nữ vô danh. Vì những lý do đó, ngay cả nếu chúng ta đưa anh vào buồng chất vấn, Senhor José sẽ lúng túng giải thích quyết định tạo ra anh thế nào và tại sao. Chúng ta hãy nghe câu giải thích của anh. Tôi chỉ biết lúc đó là tôi thứ Tư và tôi ở nhà, cảm thấy mệt đến nỗi thậm chí không muốn ngó ngàng đến https://thuviensach.vn bữa ăn, đầu tôi vẫn còn quay cuồng sau cả ngày trên đỉnh chiếc thang khốn nạn đó, ông sếp tôi đáng lẽ phải biết tôi đã quá già đối với trò nhào lộn như thế tôi đâu còn là cậu bé mảnh khảnh nữa, chưa kể tới khó khăn của tôi, khó khăn gì, tôi bị chứng choáng váng, chóng mặt, sợ ngã, ông muốn dùng chữ gì thì dùng, Anh chưa bao giờ than phiền chuyện đó. Không, tôi không thích than phiền, anh rất có ý tứ, rồi sao nữa. Ôi dào, tôi có ý đi ngủ, không, tôi nói sai, tôi chỉ mới cởi giầy lúc tôi bất chợt quyết định, nếu anh quyết định, anh có biết tại sao anh tạo quyết định. Tôi không nghĩ tôi đã tạo quyết định, quyết định đã tạo tôi, Người bình thường vẫn tạo quyết định, họ không do quyết định của họ tạo nên. Trước tối thứ Tư đó tôi cũng nghĩ thế. Chuyện gì xảy ra tối thứ Tư đó, tôi đang kể đây này, tôi có tờ phiếu lý lịch của người phụ nữ vô danh trên bàn ngủ và tôi nhìn nó đăm đăm như thể lần đầu, Nhưng trước đó anh đã thấy nó. Tôi đã không làm gì khác ở nhà từ hôm thứ Hai. Vậy là anh đang nghiền ngẫm quyết định, Hoặc là nó nghiền ngẫm tôi, nào đừng trở lại chuyện đó nữa. Ôi dào, tôi xỏ giầy lại, mặc cái áo khoác và áo mưa rồi đi ra, thậm chí tôi không nhớ đeo cà vạt. Lúc đó mấy giờ, khoảng mười rưỡi, anh đi đâu, đến con đường người phụ nữ vô danh ra đời. Với ý định gì, tôi muốn thấy địa điểm, tòa cao ốc, căn nhà. Thế thì rốt cuộc anh sẵn sàng thú nhận là có một quyết định và quyết định đó do anh tạo ra, như lẽ thường tình, Không, thưa ông, tôi chỉ nhận ra nó. Một thư ký quèn như anh rõ ràng cũng biết cãi. Nói chung, chẳng ai chú ý đến thư ký, thiên hạ đánh giá họ thấp, Cứ nói tiếp, có tòa cao ốc, có đèn sáng trong các ô cửa sổ. Anh muốn nói đến căn nhà người phụ nữ ra đời, Vâng, rồi kế đó anh làm gì, tôi đứng đó vài phút, nhìn, vâng, thưa ông, nhìn, chỉ nhìn thôi. Vâng, thưa ông, chỉ nhìn thôi, rồi sao nữa, rồi chẳng sao nữa. Anh không gõ cửa, anh không lên nhà, anh không hỏi, chắc chắn là không, thậm chí tôi không nghĩ mình sẽ làm như thế lúc đêm đã khuya. Lúc đó mấy giờ? Lúc đó chắc khoảng mười một rưỡi. Anh đi bộ tới đó, Vâng, thưa ông, và anh về bằng cách nào, Tôi đi bộ, Anh muốn nói là không có nhân chứng, Nhân chứng gì, Người mở cửa nếu anh có lên nhà, hoặc tài xế xe điện hay xe buýt chẳng hạn, Họ là nhân chứng cho cái gì, cho sự kiện là anh quả thật đã tới con phố của người phụ nữ vô danh, Những người chứng đó để làm https://thuviensach.vn gì, Họ có thể chứng nhận rằng tất cả mọi chuyện này không phải chỉ là giấc mơ. Tôi kể sự thật cho ông, toàn bộ sự thật và không có gì ngoài sự thật, tôi đã tuyên thệ, lời nói của tôi là đủ, có lẽ đủ, nếu không có một chi tiết rất đáng nói, anh gọi là phi lý cũng được, chi tiết gì, cái cà vạt, cái cà vạt của tôi dính dáng gì. Một thư ký Phòng Đăng ký Trưng ương không bao giờ đi đâu mà không đeo cà vạt, không thể xảy ra được, điều đó trái tự nhiên. Như tôi đã kể với ông, tôi mất tự chủ, tôi bị quyết định chi phối. Vì thế càng chứng tỏ nó là giấc mộng. Tôi không hiểu tại sao. Đơn giản thôi, nếu anh nhận rằng anh đã tạo quyết định như mọi người, tôi sẽ sẵn sàng tin rằng anh đã đến phố của người phụ nữ vô danh mà không đeo cà vạt, một lầm lạc đáng hổ thẹn xa rời đạo đức nghề nghiệp mà lúc này tôi chưa muốn xét đến, hoặc nếu anh cứ tiếp tục nói rằng quyết định tạo ra anh, vân vân và vân vân, cũng như vấn đề tất yếu của cái cà vạt, thì điều đó chỉ có thể xảy ra trong trạng thái nằm mơ. Tôi xin lặp lại rằng tôi không tạo ra quyết định, tôi nhìn tấm phiếu, tôi xỏ giầy rồi tôi đi ra, Vậy là anh mơ, Không, tôi không mơ, Anh nằm xuống, thiếp ngủ và mơ thấy anh đến khu phố của người phụ nữ vô danh. Tôi có thể tả con phố cho ông, Anh phải chứng minh cho tôi thấy trước kia anh chưa từng đến đó, Tôi có thể kể cho ông tòa cao ốc như thế nào, Ôi dào, tòa nhà nào cũng xám xịt trong bóng đêm, Họ vẫn nói vậy về mấy con mèo. Các cao ốc cũng vậy, Thế ông không tin tôi, Không, Tôi xin phép hỏi tại sao nếu ông không chấp. Vì lời anh kể không hợp với thực tế của tôi, và cái gì không hợp vói thực tế của tôi thì sẽ không hiện hữu, Cơ thể nằm mơ là cơ thể thực, do đó, trừ phi có người nào đó có thẩm quyền cao hơn về vấn đề này, giấc mơ mà cơ thể đang mơ cũng phải thực, Giấc mơ chỉ xác thực như một giấc mơ, Ông muốn nói thực tại duy nhất của tôi là một giấc mơ. Đúng, đó là thực tại duy nhất anh đã trải qua. Bây giờ tôi có thể quay lại làm việc chưa. Anh cứ đi, nhưng hãy chuẩn bị, vì chúng ta vẫn còn phải bàn đến vấn đề cái cà vạt. Sau khi làm xong bổn phận một cách tốt đẹp trong cuộc thẩm tra hành chính về vụ biến mất mẫu đơn, để khỏi mất thế biện chứng đã đạt được, Senhor José bịa đặt trong trí mình câu chuyện tưởng tượng về cuộc đối https://thuviensach.vn thoại mới này, cho dù giọng điệu mỉa mai và đe dọa của đối thủ, nhưng anh nổi lên như một kẻ chiến thắng dễ dàng, như đọc kỹ thêm một lần nữa sẽ thấy. Và anh làm điều ấy đầy thuyết phục đến nỗi thậm chí anh có thể tự dối mình và giữ sự dối trá mà không ân hận, như thể anh không phải là kẻ đầu tiên biết rằng quả thật anh đã vào tòa cao ốc và lên lầu, rằng anh đã dán tai lên cánh cửa căn nhà nơi người phụ nữ vô danh sinh ra theo tấm phiếu đã ghi. Đúng vậy, anh đã không dám nhấn chuông, anh nói thật việc ấy, nhưng anh đã nán lại vài giây trong bóng tối nơi đầu cầu thang, bất động, căng thẳng, cố giải mã những tiếng động bên trong, tò mò đến nỗi anh hầu như quên nỗi lo sợ bị khám phá và tưởng lầm là kẻ trộm. Anh nghe tiếng khóc thét của một đứa bé, chắc là con cô ấy, tiếng thì thầm dịu dàng của người phụ nữ đang đu đưa đứa con. Chắc là cô ấy, rồi một giọng đàn ông bên kia cánh cửa, Con bé đó có im đi không, tim của Senhor José thót một nhịp vì sợ chết khiếp, nếu cánh cửa mở ra thì sao. Rất có thể lắm, có lẽ gã sắp ra ngoài, Anh là ai, anh muốn gì, hắn sẽ hỏi, Mình nên làm gì bây giờ, Senhor José tự hỏi, tội nghiệp, anh chẳng làm gì, anh đứng đó, tê liệt, bất khả tự vệ, nhưng may mắn cho anh vì cha đứa bé không dự phần vào cái thói quen của giống đực cổ xưa là ra quán cà phê sau bữa ăn tối để tán gẫu với bạn bè. Rồi khi chỉ còn nghe tiếng khóc của đứa bé, Senhor José từ từ xuống thang, không bật đèn, nhẹ lướt tay trái dọc vách tường để khỏi sẩy chân, tay thang uốn cong quá gắt, có lúc hầu như anh bị ngọn sóng kinh hoàng phủ chụp lấy khi anh nghĩ đến chuyện gì sẽ xảy ra nếu một người khác, lặng lẽ, vô hình, cùng lúc đó lên thang lầu, tay phải hắn ta lướt dọc vách tường, họ chắc chắn sẽ tông vào nhau, đầu người kia húc vào ngực anh, như thế còn tệ hơn cả lúc ở trên đỉnh chiếc thang và bị mạng nhện quệt vào mặt, có thể đó là người của Phòng Đăng ký Trung ương theo dõi anh đến đó để bắt quả tang, và vì thế việc xét xử kỷ luật, hiển nhiên đã tiến hành, có thể thêm một chứng cứ buộc tội không thể chối cãi còn đang thiếu. Khi Senhor José rốt cuộc đã ra tới đường, chân anh run, mồ hôi nhỏ giọt trên trán, Mình đúng là đồ chết nhát, anh giận dữ tự nhủ. Rồi, một cách lố bịch, như thể bộ óc anh bỗng dưng mất kiểm soát và nổ văng tứ phía, như thể thời gian đã đổ sập mọi thứ, nhào tới trước và ngã ra sau, dồn nén mọi https://thuviensach.vn thứ vào một khoảnh khắc cô đọng, anh nghĩ đứa bé mà anh đã nghe tiếng khóc sau cánh cửa là người phụ nữ vô danh ba mươi sáu năm trước, rằng chính anh là thằng bé mười bốn không có lý do đi tìm ai cả, nói gì đến vào lúc đêm hôm khuya khoắt này. Đứng trên vỉa hè, anh nhìn con phố như chưa bao giờ thấy nó, ba mươi sáu năm trước đèn đường mờ hơn, con đường lát đá chưa tráng nhựa, tấm bảng trên cửa hiệu ở góc phố ghi là hàng giầy, chứ không phải chỗ bán thức ăn nhanh. Thời gian chuyển động, bắt đầu nở ra chầm chậm, rồi nhanh hơn, dường như vùng vẫy mãnh liệt, như thể nó ở bên trong một quả trứng và đang gắng sức thoát ra, những con đường kế tiếp nhau, chồng lên nhau, những tòa nhà xuất hiện rồi biến mất, đổi màu sắc, đổi hình dáng, mọi thứ nôn nóng giành vị trí trước khi ánh ban mai đến biến tất cả thành màu đen. Thời gian bắt đầu đếm từng ngày từ hồi khởi thủy, nó đang dùng bảng cửu chương để bù lại cho sự chậm trễ, và làm tính nhân chính xác đến nỗi Senhor José lại một lần nữa năm mươi tuổi lúc anh về đến nhà. Còn đối với đứa bé đẫm lệ, nó chỉ lớn thêm một giờ, như đã cho thấy, mặc dù đồng hồ muốn thuyết phục chúng ta thấy khác đi, thời gian không đồng nhất cho mọi người. Senhor José vẫn còn một đêm khó nhọc nữa thêm vào những đêm không khá gì hơn dạo gần đây. Trong khi đó, mặc dù trải qua những xúc động mạnh trong chuyến dạ hành ngắn ngủi, anh kéo tấm trải giường ngoài cùng để che tai theo thói quen, rồi chìm vào giấc ngủ, ai thoạt trông cũng tưởng như ngủ say và thư thái, nhưng anh lại giật mình thức giấc, như có kẻ xấc xược và nhẫn tâm nào đó đã lắc mạnh vai anh. Anh tỉnh dậy vì một ý nghĩ bất ngờ nổ ra tan tành giữa giấc ngủ đến nổi không có cả thời giờ cho giấc mơ đan kết lại, ý nghĩ về người phụ nữ vô danh trên tấm phiếu có lẽ đúng là người phụ nữ mà anh nghe đu đưa đứa bé, người có ông chồng nóng nảy, nếu như thế cuộc tìm kiếm của anh sẽ chấm dứt một cách ngu xuẩn ngay đúng lúc nó đáng lẽ bắt đầu. Cổ họng anh thắt lại vì mối lo bất chợt, trong khi lý lẽ bị vây bủa của anh cố chống đỡ, nó muốn anh phớt lờ, nó muốn anh nói. Thật ra cũng tốt, mình càng ít việc phải làm, nhưng mối lo không buông tha, nó tiếp tục càng lúc càng thắt chặt, và bây giờ nỗi lo âu của anh https://thuviensach.vn đang cật vấn lý trí, Anh ta sẽ làm gì nếu không thể thực hiện được ý định này của anh ta, Anh ta cứ tiếp tục điều vẫn làm, anh ta sẽ sưu tập các mẩu cắt báo, hình ảnh, bản tin, bài phỏng vấn, như không có chuyện gì xảy ra, Tội nghiệp, tôi không nghĩ anh ta có thể làm được, Tại sao không, Vì khi đã lo lắng thì không dễ dứt bỏ nó, Anh ta có thể chọn một phiếu lý lịch khác rồi đi tìm người đó vậy, May rủi không chọn lựa, nó đề xuất, chính may rủi đã mang người phụ nữ vô danh đến cho anh ta, và chỉ có may rủi mới có tiếng nói trong những vấn đề này. Đâu có thiếu người lạ trong tủ hồ sơ, nhưng anh ta không có lý do nào để chọn người này hay kẻ kia, một kẻ nào đó, và không chỉ cứ chọn một trong số nhiều người, để may rủi hướng dẫn mình thì có vẻ không phải là quy tắc sống tốt cho lắm, bất kể nó là quy tắc tốt hay xấu, thuận tiện hay không, chính may rủi đã đặt tấm phiếu ấy trong tay anh ta, Và nếu người phụ nữ đó cũng là người sau cánh cửa thì sao, nếu thế thì là may rủi đưa đến, không có hệ quả nào nữa sao, chúng ta tư cách gì mà nói đến hệ quả, khi ta chỉ có thể nhận thấy hệ quả đầu tiên trong dòng hệ quả vô tận không ngớt tiến tới chúng ta, thế nghĩa là vẫn còn điều gì đấy có thể xảy ra chăng, không chỉ điều gì đấy, mà là mọi điều. Tôi không hiểu, chỉ vì chúng ta sống chìm đắm trong chính mình đến nỗi chúng ta không nhận thấy điều gì quả thật đang xảy đến cho chúng ta đều để lại nguyên vẹn, trong từng giây khắc, những gì có thể đã xảy ra cho chúng ta. Như thế phải chăng cái gì đã có thể xảy đến sẽ lập tức được tái tạo, không những tái tạo, mà còn sinh sôi nảy nở, anh chỉ cần so sánh các biến cố của hai ngày liên tiếp. Tôi chưa bao giờ nghĩ về nó như thế. Đây là những điều chỉ có cảm giác đầy bứt rứt mới biết. Như thể cuộc đối thoại này không liên can gì tới anh, Senhor José trằn trọc trên giường không thể ngủ lại. Nếu bà ta là người phụ nữ trên tấm phiếu, anh lặp lại, nếu rốt cuộc cùng là một người, ta sẽ xé tờ phiếu khốn nạn đó và không nghĩ đến nữa. Anh biết anh chỉ cố che giấu nỗi thất vọng của mình, anh biết anh không thể chịu nổi cảnh trở lại những cử chỉ và suy nghĩ quen thuộc của mình, như thể anh đã ở điểm khởi hành để đi khám phá một hòn đảo huyền bí, và đến phút cuối, khi chân anh đã đặt trên ván https://thuviensach.vn cầu tàu, có người đến đưa anh tấm bản đồ căng rộng, Bây giờ chuyến đi của anh vô ích, hòn đảo vô danh anh muốn tìm đây này, xem đây, trên vĩ độ thế này, thế nọ, kinh độ thế nọ, thế kia, nó có các bến cảng và thành phố, núi non và sông ngòi, tất cả đều có tên tuổi và lịch sử, anh nên cam chịu là chính mình thì hơn. Nhưng Senhor José không muốn cam chịu, anh tiếp tục nhìn đăm đăm đường chân trời dường như mất tăm, và bất thần, như thể đám mây đen đã bạt đi để mặt trời rọi xuống, anh nhận ra rằng ý tưởng đã khiến anh không ngủ là sai lầm, anh nhớ có hai mục trên tấm phiếu, một cho hôn nhân, mục kia cho ly dị, và người đàn bà trong căn chung cư đó hiển nhiên có chồng, nếu là cùng một người, phải có một mục nữa trên tấm phiếu cho lần lấy chồng thứ nhì, tất nhiên Phòng Đăng ký Trung ương đôi khi sơ suất, nhưng Senhor José thà là không nghĩ tới chuyện đó. https://thuviensach.vn 5 Đưa ra những lý do cá nhân vì tình huống bất khả kháng, anh khẩn nài không phải giải thích, dù sao chăng nữa hãy nhớ đến hai mươi lăm năm chấp hành nhiệm vụ và luôn đúng giờ, đây là lần đầu tiên Senhor José xin phép ra về sớm một tiếng. Theo luật lệ chi phối mối liên hệ đẳng cấp phức tạp trong Phòng Đăng ký Trung ương, anh bắt đầu bằng cách đưa lời yêu cầu tới viên thư ký thâm niên trong ban của mình ở Phòng Đăng ký, tùy theo tâm trạng vui hay buồn của ông ta sẽ định đoạt thuật ngữ trong lời yêu cầu chuyển lên phó phòng liên hệ, rồi đến lượt ông này bằng cách cắt bớt hay thêm vào vài chữ, bằng cách nhấn mạnh một âm tiết hay nín lặng một âm khác, trong một chừng mực nào đó có thể ảnh hưởng đến quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, vấn đề này có nhiều hồ nghi hơn là chắc chắn, vì chỉ có Trưởng phòng mới biết lý do chấp thuận hay từ chối cấp phép này nọ, và vì trong bằng ấy năm hiện hữu của Phòng Đăng ký Trung ương không ai nhớ trong đầu hay có hồ sơ về một báo cáo nào, bằng chữ viết hay bằng lời nói, để làm cứ liệu cần thiết. Vì thế, ta sẽ không bao giờ biết tại sao Senhor José được cấp phép về sớm nửa giờ thay vì đủ một giờ như anh đã xin. Ta có thể tưởng tượng một cách hoàn toàn chính đáng, tuy là suy đoán vu vơ vô cớ, rằng trước tiên viên thư ký thâm niên hay sau đó ông phó phòng, hoặc cả hai, đã vạch ra rằng vắng mặt lâu như thế sẽ gây ảnh hưởng tai hại cho công việc, cũng rất có thể ông sếp chỉ quyết định lợi dụng cơ hội để làm bẽ mặt các phụ tá một lần nữa bằng cú biểu dương quyền lực tùy tiện của ông. Được viên thư ký thâm niên thông báo quyết định, ông ta đã được phó phòng chuyển lời, Senhor José tính toán thời gian cho phép và kết luận rằng nếu anh không đến nơi trễ, nếu anh không muốn đối mặt với người đàn ông chủ gia đình đã từ sở về tới nhà, anh sẽ phải đi taxi, một thứ xa xỉ anh hầu như chưa hề biết. Không ai trông đợi anh, thậm chí có thể không ai ở nhà vào giờ đó, nhưng anh muốn tránh phải đối phó với tính nóng nảy của ông chồng, vì cố thỏa mãn sự nghi ngờ của một kẻ như thế sẽ rầy rà hơn là trả lời những câu hỏi của một người đàn bà đang bế đứa bé trên tay. https://thuviensach.vn Không có ông nào xuất hiện ở cửa và anh cũng không nghe giọng nói của ông ta trong căn nhà, như thế ông ta chắc vẫn còn ở sở hay đang trên đường về nhà, và người đàn bà không bế đứa bé trên tay. Senhor José nhận ra ngay tức khắc người phụ nữ vô danh, có chồng hay ly dị, không thế là người đứng trước anh. Dù giữ gìn đến mấy, dù thời gian có ân cần đối với cô ta đến mấy, một người mang trên vai ba mươi sáu tuổi trông trẻ hơn hai mươi lăm là phản tự nhiên. Senhor José có thể dễ dàng quay lưng lại, bịa ra một cớ tức thì nào đó, nói ví dụ, Xin lỗi, tôi nhầm, tôi tìm người khác, nhưng dù sao đi nữa đoạn cuối sợi chỉ Ariadne của anh ở đó, nói theo ngôn ngữ thần thoại của Phòng Đăng ký Trung ương, và cũng đừng quên rằng rất có khả năng đối tượng anh đang tìm là một trong những người sống tại căn nhà này, mặc dù như chúng ta biết, trong đầu của Senhor José dứt khoát khước từ giả thuyết đó. Anh vừa lấy tấm phiếu lý lịch ra khỏi túi áo vừa nói, Chào bà, Chào ông, ông cần gì, người đàn bà hỏi, Tôi làm việc cho Phòng Đăng ký Trung ương và tôi phụ trách điều tra một số việc còn hồ nghi về hồ sơ của một người chúng tôi biết là sinh ra trong căn nhà này, Tôi và chồng tôi chẳng ai sinh ra ở đây, chỉ có con gái tôi, mà bây giờ nó mới ba tháng, tôi không nghĩ là ông muốn biết về nó. Không, tất nhiên là không, người tôi đang tìm là một phụ nữ ba mươi sáu tuổi, Ồ, tôi hai mươi bảy, bà hẳn nhiên không đúng là người ấy, Senhor José nói, rồi tiếp tục, Tên bà là gì. Người đàn bà nói tên cho anh, anh ngừng lại mỉm cười, rồi hỏi, Bà đã ở đây lâu chưa, Hai năm, Bà có biết những người sống ở đây trước kia không, những người này, anh đọc tên người phụ nữ vô danh và tên cha mẹ cô ấy. Chúng tôi không biết gì về họ, tôi rất tiếc, căn chung cư bỏ trống, chồng tôi thu xếp hợp đồng thuê nhà với người quản lý. Có người lớn tuổi nào sống trong tòa nhà không? Có một bà cụ rất già ở căn hộ tầng trệt bên phải, tôi nghe người ta nói bà ấy là người ở lâu nhất, Tuy vậy, chưa chắc bà ấy đã ở đây ba mươi sáu năm trước, ngày nay người ta hay dọn nhà loanh quanh lắm, Tôi thật tình không biết, ông nên nói chuyện với bà ấy, bây giờ tôi xin kiếu, chồng tôi sắp về đến, anh ấy không thích thấy tôi nói chuyện với người lạ, vả lại, tôi còn phải nấu ăn tối. Như tôi đã thưa, tôi làm việc cho Phòng Đăng ký Trung ương, vì thế tôi không hẳn là người lạ, và tôi đến https://thuviensach.vn đây vì việc công, tuy vậy tôi rất tiếc đã làm phiền bà. Giọng nói thương tổn của Senhor José đã xoa dịu người đàn bà, Không, không, không phiền phức gì, tôi chỉ muốn nói nếu chồng tôi ở đây, anh ấy sẽ lập tức hỏi giấy công tác của ông. Tôi có thể đưa bà xem thẻ nhân viên của tôi, đây này. Ồ đúng, tên ông là Senhor José, nhưng tôi nói giấy công tác nghĩa là tài liệu chính thức nào đó ghi chi tiết trường hợp ông chịu trách nhiệm điều tra. Ông Trưởng phòng không nghĩ rằng sẽ có ai ngờ vực. Mỗi người mỗi khác, bà cụ sống ở tầng trệt chẳng hạn, bà ấy không mở cửa cho bất cứ ai, tôi thì khác, tôi thích chuyện trò với mọi người, Vâng, rất cảm ơn sự giúp đỡ của bà, Tôi chỉ tiếc là tôi không giúp được gì nhiều cho ông, trái lại, bà đã giúp rất nhiều, bà nhắc đến bà cụ tầng dưới và vấn đề giấy công tác. Ôi dào, tôi cũng mừng nếu ông nghĩ thế. Cuộc nói chuyện có vẻ sẽ tiếp tục thêm vài phút nữa, nhưng sự yên bình trong căn nhà bỗng nhiên bị gián đoạn vì tiếng khóc của đứa bé, chắc nó đã tỉnh giấc, Con trai bà, Senhor José nói, Không phải trai, bé gái, tôi đã kể cho ông rồi, người đàn bà mỉm cười, và Senhor José cũng mỉm cười. Đúng lúc đó, cánh cửa ngoài đường sập mạnh và đèn cầu thang bật lên, Chồng tôi, tôi nhận ra cách anh ấy bước vào cửa, người đàn bà thì thầm, đi đi và giả vờ ông không có nói chuyện với tôi. Senhor José không đi xuống thang. Không một tiếng động, rón rén, anh leo vội lên đầu cầu thang phía trên rồi đứng yên đó, nép sát vào tường, tim anh đập như đang trải qua một cuộc phiêu lưu nguy hiểm, trong khi ấy tiếng chân chắc nịch của người đàn ông trẻ càng lúc càng tiến gần và lớn dần. Chuông reng, giữa khoảng thời gian cánh cửa mở ra và đóng lại anh có thể nghe tiếng đứa bé vẫn đang khóc, rồi im lặng bao trùm thang lầu. Khoảnh khắc sau, đèn tắt. Chỉ khi đó Senhor José mới nhận ra hầu như toàn bộ cuộc đối thoại của anh với người thiếu phụ đã xảy ra trong bóng tối đồng lõa của thang lầu, như thể cả hai có điều gì giấu giếm, “đồng lõa” là từ ngữ bất ngờ đến trong đầu anh. Mình đang âm mưu gì, tại sao “đồng lõa”, anh tự hỏi, sự thể là cô ta không bật lại ngọn đèn lúc đèn tắt sau khi họ trao đổi vài lời đầu tiên. Cuối cùng, anh khởi sự đi xuống thang, lúc đầu thận trọng, rồi nhanh chóng, anh chỉ dừng trong khoảnh khắc để lắng nghe bên ngoài cánh cửa căn chung cư tầng trệt, anh nghe tiếng động bên trong chắc là tiếng radio, https://thuviensach.vn anh quyết định không nhấn chuông, anh sẽ để cuộc điều tra mới này lại cuối tuần, thứ Bảy hay Chủ nhật, nhưng lần này anh sẽ không bị bất ngờ, anh sẽ tự giới thiệu với tờ giấy công tác trong tay, được chính thức ủy quyền để không ai dám chất vấn. Tất nhiên, đó sẽ là giấy công tác giả, nhưng sẽ mang sức mạnh khôn cưỡng của con dấu và niêm ấn chính thức, và chúng sẽ giúp anh khỏi phải xua tan nghi ngờ trước khi bắt tay vào việc, về chữ ký của ông sếp, anh tuyệt đối không cảm thấy e sợ, bà cụ trong căn chung cư tầng trệt khó lòng đã thấy chữ ký của Trưởng phòng, những nét ngoáy tít của chữ ký, mỗi khi anh nghĩ đến, chính vì bản chất quái dị và hào nhoáng của nó nên không khó bắt chước lắm. Nếu lần này mọi sự trót lọt, như sẽ phải trót lọt, anh sẽ tiếp tục dùng văn kiện đó mỗi khi anh gặp hoặc tiên đoán có khó khăn trong những lần điều tra về sau, vì anh chắc chắn việc tìm kiếm của mình sẽ không chấm dứt trong căn chưng cư tầng trệt đó. Dù cho bà cụ ở đó lúc gia đình người phụ nữ vô danh sống trong tòa nhà, họ có thể không biết nhau, trong trí nhớ mỏi mòn của bà cụ có thể chỉ còn vài kỷ niệm mơ hồ, tùy thuộc vào đã bao nhiêu năm trôi qua từ khi gia đình trên tầng hai dọn đi nơi khác trong thành phố hoặc một nơi nào đó trong nước hay thậm chí trên thế giới, anh bồn chồn nghĩ khi anh đã ra đến đường. Bất cứ nơi nào những người nổi danh trong bộ sưu tập của anh đến, họ luôn có một tờ báo hay tạp chí dõi theo dấu vết của họ và đánh hơi xung quanh họ chỉ để chụp thêm một tấm ảnh, hỏi thêm một câu, nhưng không ai muốn biết về người thường, không ai thực sự quan tâm đến họ, không ai cần biết họ sẽ làm gì, họ nghĩ gì, họ cảm thấy gì, ngay cả khi họ cố làm ta nghĩ ngược lại, tất cả đều là giả vờ. Nếu người phụ nữ vô danh đã đi sống ở ngoại quốc, cô ấy sẽ ngoài tầm với của anh, cô ấy cũng có thể đã chết. Chấm hết, hết chuyện, Senhor José lẩm bẩm, rồi anh nghĩ, có thể không hẳn, vì khi ra đi, cô ấy ít nhất đã để lại một cuộc sống, có lẽ chỉ một cuộc sống ngắn ngủi, bốn năm, năm năm, gần như số không, hay mười lăm, hay hai mươi năm, một cuộc gặp gỡ, một điều mê đắm, một nỗi thất vọng, vài nụ cười, vài giọt nước mắt, thoạt trông dường như ai cũng thế nhưng thật ra đều khác đối với tất cả chúng ta. Và mỗi lần cũng mỗi khác. Mình sẽ cố hết sức, Senhor José kết luận một cách thanh thản khác thường. Như thể đây là https://thuviensach.vn kết luận hợp lý cho những gì anh đã nghĩ, anh đi đến hiệu bán văn phòng phẩm và mua một quyển sổ dày có những trang giấy kẻ hàng, giống như thứ sổ học trò dùng để ghi chép bài học trong trường, tin rằng chúng thực sự học trong lúc ghi chép. Anh chẳng mất bao lâu để giả mạo mấy tờ giấy công tác. Hai mươi lăm năm viết nắn nót mỗi ngày dưới sự trông chừng của các viên thư ký thâm niên sốt sắng và những vị phó phòng khắt khe đã khiến anh làm chủ hoàn toàn các ngón tay, cổ tay và lòng bàn tay, tự tin tuyệt đối khi thể hiện cả những nét cong lẫn đường thẳng, một cảm nhận hầu như bản năng về những nét dày và mỏng, một nhận thức tột bực về độ lỏng và độ sệt của các loại mực, mà khi đặt vào thử thách trong dịp này sẽ cho ra một tài liệu có thể chống lại sự tra xét của cặp kính phóng đại mạnh nhất. Dấu vết buộc tội duy nhất là dấu tay của anh và vết mồ hôi vô hình dính lên giấy, nhưng dĩ nhiên khả năng những dấu vết này bị kiểm tra là không đáng kể. Người đoán nét chữ tài ba nhất được gọi đến để chứng nhận sẽ thề rằng bản tài liệu có vấn đề đã do chính Trưởng phòng viết và xác thực như thể nó đã được viết trước sự hiện diện của các nhân chứng thích đáng. Để ủng hộ ý kiến của vị đồng nghiệp khả kính của ông ta, một nhà tâm lý học sẽ thêm rằng nội dung lá thư, phong cách và ngữ vựng đủ là bằng chứng tác giả của nó là một người cực kỳ độc đoán, có bản chất khắc nghiệt, cứng rắn, bí ẩn, tin vào tính đúng đắn trong quan điểm của chính mình, miệt thị ý kiến kẻ khác, và thậm chí một đứa bé cũng sẽ kết luận như thế khi đọc bản văn ghi rằng, Nhân danh thẩm quyền được trao cho tôi, và dưới lời tuyên thệ mà tôi gìn giữ, thi hành và bảo vệ, Tôi, Trưởng phòng của Phòng Đăng ký Trung ương, tuyên bố cho tất cả những ai thuộc tổ chức dân sự hay quân sự, tư nhân hay nhà nước, sẽ thấy, đọc và thẩm tra lá thư này, được viết và ký bằng chính tay tôi, rằng Senhor như-thế-như-thế thư ký trong ngành của tôi và trong ngành Đăng ký Trung ương do tôi điều khiển, cai quản và trông nom, đã nhận lệnh và sự ủy nhiệm trực tiếp từ tôi để tìm hiểu và điều tra mọi việc liên quan đến cuộc đời, quá khứ, hiện tại và tương lai, của người-ấy-người-nọ, sinh tại thành phố này vào ngày-nọ ngày-kia, con gái của ông-này và bà-nọ, và phải được công nhận mà không đòi hỏi thêm chứng từ nào khác, rằng trong suốt thời gian điều tra, anh ta https://thuviensach.vn có những quyền hạn tuyệt đối do tôi, từ đầu đến cuối tài liệu này, ủy thác cho anh ta. Đây là chủ ý minh bạch của Phòng Đăng ký Trung ương và của chính tôi. Thế thôi. Run rẩy vì sợ hãi, khó nhọc đọc đến cuối mảnh giấy oai vệ này, đứa bé kể trên trốn vào lòng mẹ, tự hỏi làm sao một viên thư ký như Senhor José, bản chất nhút nhát, cử chỉ hòa nhã, lại có thể hình thành, tưởng tượng, bịa đặt lối biểu lộ nói nhẹ nhất cũng là chuyên chế này, mà không có mẫu sẵn nào để dùng theo, vì chưa từng có quy phạm hay nhu cầu chuyên môn nào để Phòng Đăng ký Trung ương viết một lá thư ủy quyền như thế. Đứa bé khiếp hãi sẽ phải ăn rất nhiều bánh mì và muối trước khi nó bắt đầu học từ cuộc sống, khi đó nó sẽ không còn ngạc nhiên để khám phá ra rằng, khi cơ hội đến, ngay cả người tốt cũng có thể trở nên cứng rắn và độc tài, dù chỉ để viết một lá thư ủy quyền giả mạo hay không. Họ sẽ nói để tự bào chữa, Đâu phải tôi, tôi chỉ viết, chỉ làm dưới danh nghĩa người khác, và họ có thể chỉ cố tự lừa dối, vì thật ra sự cứng rắn và chuyên chế đó, thấy được hay không, chưa nói đến tàn nhẫn, là từ trong chính họ chứ không phải từ ai khác. Dù vậy, xét đến hậu quả của những gì đã xảy ra cho tới lúc này, khó mà nói thế gian sẽ bị thiệt hại nghiêm trọng vì ý định và hành động trong tương lai của Senhor José, do đó chúng ta hãy tạm khoan phán xét cho tới khi có các biến cố khác, sáng rõ hơn, cả trong nghĩa tốt lẫn xấu, cho chúng ta một hình ảnh cuối cùng. Thứ Bảy, mặc bộ complet đẹp nhất, áo sơ mi giặt và ủi, cà vạt gần như tương xứng và phù hợp không nhiều thì ít, chiếc phong bì mang con dấu chính thức và chứa lá thư ủy quyền nằm an toàn nơi túi trong của áo khoác, Senhor José đi taxi tới cửa căn nhà, không vì tiết kiệm thời giờ, anh có cả ngày, nhưng vì trời có vẻ mưa, và anh không muốn xuất hiện trước bà cụ căn chung cư tầng trệt với nước mưa nhỏ giọt xuống tai và gấu quần lấm đầy bùn, để có nguy cơ bị bà đóng sầm cánh cửa vào mặt ngay cả trước khi anh có cơ hội giải thích vì sao anh đến đó. Anh sôi nổi tưởng tượng cách bà cụ tiếp anh, bà già sẽ bị tác động gì, cái từ bà già miệt thị tự ý bật ra trong trí anh, khi bà đọc tờ văn kiện nghiêm nghị và long trọng như thế, một số người không có chút phản ứng nào như ta mong đợi, anh chỉ hy vọng bà ta https://thuviensach.vn sẽ không thuộc loại đó. Có lẽ cách hành văn anh dùng quá cứng rắn và chuyên chế, mặc dù nó phải đúng cả về cá tính lẫn kiểu viết chữ của Trưởng phòng để cho có vẻ thật, vả lại, ai cũng biết đúng là không thể bắt ruồi bằng dấm, nhưng đôi khi ngay cả mật cũng chẳng bắt được ruồi. Để xem sao, anh thở dài. Ngay sau khi trả lời những câu hỏi khư khư từ trong nhà vọng ra, Ai đây, Anh muốn gì, Ai cử anh đến, Chuyện đó dính dáng gì tới tôi, điều đầu tiên anh thấy là bà cụ ở căn chung cư tầng trệt, xét cho cùng không lụ khụ như anh tưởng, cặp mắt sáng đó, cái mũi thẳng đó, đôi môi mỏng và cương quyết đó, khóe môi không cong xuống, không thuộc về một cụ già, tuổi tác của bà chỉ nhận thấy qua làn da nhăn trên cổ, có lẽ anh đăm đăm nhìn nó vì anh đã bắt đầu nhận thấy chính mình cũng có dấu hiệu xuống sắc không thể chối cãi đó, mà anh chỉ mới năm mươi. Bà cụ không mở hết cửa, bà cứ lặp lại rằng bà không quan tâm tới chuyện của láng giềng, một câu trả lời hoàn toàn hợp lý vì Senhor José đang dùng sai chiến thuật, bắt đầu bằng cách nói anh tìm một người trên lầu hai. Sự nhầm lẫn hình như chấm dứt khi cuối cùng anh nhắc đến tên của người phụ nữ vô danh, khi ấy cánh cửa mở hé thêm, nhưng để rồi lại trở về vị trí cũ, Cụ có biết cô ta không, Senhor José hỏi, Biết, tôi biết, bà cụ nói, Tôi muốn hỏi cụ vài câu về cô ấy. Nhưng anh là ai, Tôi đã thưa với cụ rồi, tôi là nhân viên được ủy nhiệm của Phòng Đăng ký Trung ương, Làm sao tôi biết là thật hay giả, Tôi có thư ủy nhiệm có chữ ký của Trưởng phòng, Này, tôi đang ở nhà riêng và không muốn bị quấy rầy, Tôi e rằng cụ phải cộng tác với Phòng Đăng ký Trung ương trong những vụ việc như thế này, Vụ việc gì, Việc giải quyết một số vấn đề còn tồn tại ở Phòng Đăng ký Trung ương, Tại sao anh không đi hỏi cô ta, Chúng tôi không có địa chỉ hiện thời của cô ta, nếu cụ biết, có lẽ cụ bảo cho tôi, rồi tôi sẽ không phải làm phiền cụ thêm nữa, Phải đến ba mươi năm nay tôi không liên lạc với nó, Lúc ấy chắc cô ta còn nhỏ. Ừ. Với một tiếng cộc lốc đó, bà cụ có vẻ xem như cuộc nói chuyện chấm dứt, nhưng Senhor José không bỏ cuộc, một liều ba bảy cũng liều. Anh rút phong bì trong túi, mở lấy lá thư một cách chậm rãi như đe dọa, Đọc đi, anh ra lệnh. Bà cụ lắc đầu, Không, tôi không đọc, chẳng dính dáng gì đến tôi, Nếu cụ không đọc, tôi sẽ mời cảnh sát lại, và như thế chỉ https://thuviensach.vn không hay cho cụ. Bà cụ cam chịu cầm lấy văn kiện anh đưa cho bà, bà bật đèn trong hành lang, đeo cặp kính đang treo trên cổ lên và đọc. Rồi bà trả thư lại cho anh, vừa đứng nép sang một bên, vừa nói, Anh nên vào nhà, họ có thể đang nghe chúng ta sau cánh cửa trên đó. Đại danh từ chỉ định “chúng ta” dường như hàm ý cùng phe, Senhor José biết anh đã thắng ván này. Trong một chừng mực mơ hồ nào đó, đây là chiến thắng khách quan đầu tiên trong cả đời anh, tuy là một chiến thắng cực kỳ gian lận, nhưng ngoài đời có rất nhiều người rao giảng cứu cánh biện minh cho phương tiện, anh là ai mà cãi. Anh khiêm tốn bước vào, như một kẻ chiến thắng quảng đại tránh không nhượng bộ cám dỗ dễ dãi là muốn làm nhục kẻ bại trận, nhưng dù vậy vẫn đánh giá cao sự vĩ đại của mình đã được đối phương nhận biết. Bà cụ dẫn anh vào căn phòng nhỏ, gọn, sạch, trang hoàng theo thị hiếu của một thời đại khác. Bà mời anh ngồi, bà ngồi xuống và không để khách có thì giờ hỏi thêm câu nào, bà nói, Tôi là mẹ đỡ đầu của cô ấy. Senhor José đã trông mong đủ loại phát hiện, nhưng không phải điều này. Anh đến đó với tư cách là một công chức quèn thi hành lệnh của cấp trên, và vì thế không dính líu đến chuyện cá nhân, ít nhất đó phải là cách bà cụ ngồi đối diện nên nhìn anh, nhưng chỉ anh mới biết mình đã cố không mỉm nụ cười sung sướng tràn trề. Anh rút bản sao phiếu lý lịch trong túi áo kia, anh xem một lúc lâu như để ghi nhớ mọi cái tên trên đó, rồi anh nói, Và chồng bà là cha đỡ đầu, Vâng, Tôi có thể thưa chuyện với cả ông được không, Tôi góa chồng, Ồ, trong tiếng cảm thán nhỏ ấy vừa có nỗi nhẹ nhõm thật sự vừa có nỗi cảm xúc giả vờ, đó là bớt được một người phải đối phó. Bà cụ nói, Chúng tôi thân nhau, tôi muốn nói là hai gia đình, gia đình tôi và gia đình họ, chúng tôi là bạn thân, và khi đứa bé gái ra đời họ mời chúng tôi làm cha mẹ đỡ đầu cho nó, Họ dọn đi lúc đứa con gái mấy tuổi, Tôi nghĩ nó khoảng tám tuổi, Lúc nãy cụ nói gần ba mươi năm nay cụ không nghe tin cô ấy, Đúng, Cụ có thể giải thích thêm không, Ngay sau khi họ dọn đi, tôi nhận được một lá thư, Của ai, Của nó, Cô ấy nói gì, Chẳng gì nhiều, thư trẻ con chưa đến tám tuổi viết cho mẹ đỡ đầu ấy mà, có biết mấy chữ đâu, Cụ còn https://thuviensach.vn giữ lá thư ấy không, Không, Còn bố mẹ cô ấy, có bao giờ họ viết thư không, Không, Cụ không thấy lạ à, Không, Sao thế, Chuyện riêng tư, người ngoài không cần biết, Đối với Phòng Đăng ký Trung ương thì không có chuyện gì là riêng tư. Bà cụ đăm đăm nhìn anh, Anh là ai, Thư ủy quyền có cho cụ biết tôi là ai, Lá thư chỉ cho tôi biết tên anh, Senhor José, phải không, Đúng, Senhor José, Thế anh có thể hỏi tôi câu hỏi gì cũng được, và tôi không được hỏi anh câu nào à, Người duy nhất có thể hỏi tôi là viên chức cấp trên trong Phòng Đăng ký Trung ương, Thế thì anh là người hạnh phúc, anh có thể giữ bí mật của anh, Tôi tin rằng hạnh phúc không chỉ là có thể giữ bí mật của mình, Anh có hạnh phúc không, Như tôi đã thưa, tôi làm gì không thành vấn đề, chỉ có cấp trên mới được quyền hỏi tôi, Anh có bí mật nào không, Tôi sẽ không trả lời, Nhưng tôi phải trả lời, Tốt nhất cụ nên trả lời, Anh muốn tôi nói gì cho anh, Những chuyện riêng tư này là gì. Bà cụ đưa tay lên trán và từ từ khép mi mắt nhăn nheo, rồi bà nói trong lúc mắt vẫn nhắm, Mẹ nó ngờ tôi lăng nhăng với chồng bà ấy, Có đúng không, Đúng, chuyện đã xảy ra một thời gian dài, Vì thế họ dọn đi, ừ. Bà cụ mở mắt rồi hỏi, Anh có thích bí mật của tôi không, Tôi chỉ muốn biết tới mức độ dính líu tới người mà tôi đang tìm, ngoài ra, tôi không được quyền tìm hiểu bất cứ điều gì khác, Thế anh không muốn biết chuyện gì xảy ra sau đó sao, Chính thức thì không, Nhưng cá nhân thì có lẽ anh muốn biết, Tôi không có thói quen soi mói vào đời người khác, Senhor José nói, quên mất khoảng một trăm bốn mươi người mà anh có trong tủ nhà mình, rồi anh nói thêm, Nhưng chắc chuyện xảy ra không có gì đặc biệt lắm, vì cụ bảo cụ góa chồng. Anh có trí nhớ tốt, đó là đặc tính cơ bản của mọi nhân viên Phòng Đăng ký Trung ương, cho cụ một thí dụ nhé, ông sếp của tôi chẳng hạn biết nằm lòng mọi cái tên hiện có hay đã có, mọi cái tên và mọi cái họ, Như thế để làm gì, Bộ óc của Trưởng phòng như là bản sao Sổ Đăng ký Trung ương, Tôi không hiểu, Vì ông ấy có khả năng làm đủ loại kết hợp mọi tên và họ, bộ óc của ông sếp tôi không những biết tên của tất cả mọi người hiện đang sống và đã chết, ông ấy cũng có thể bảo cho bà tên của mọi người sẽ sinh ra từ nay đến khi tận thế, Anh biết nhiều hơn ông sếp anh, Không bao giờ, tôi là số không so với ông ấy, đó là lý do ông ấy là Trưởng phòng còn https://thuviensach.vn tôi chỉ là thư ký. Cả anh và ông ấy đều biết tên tôi. Đúng, Nhưng ông ấy chỉ biết đến thế về tôi, Bà nói đúng, điều khác biệt là ông ấy đã biết từ trước, trong khi tôi chỉ biết sau khi tôi được giao việc này, Và anh đi trước ông ta một bước, anh đang ở trong nhà tôi đây, anh có thể thấy mặt tôi, nghe tôi kể tôi đã lừa dối chồng, và trong suốt bao nhiêu năm nay, anh là người duy nhất mà tôi kể, anh còn cần bằng chứng nào nữa để nói so với anh, sếp anh là một đứa dốt. Đừng nói thế, nói thế không đúng. Anh còn câu hỏi nào để hỏi tôi nữa không, Câu hỏi gì, Chẳng hạn, tôi có hạnh phúc với chồng sau khi chuyện xảy ra hay không, Chuyện ấy không liên can gì đến vấn đề này, Không có gì không liên can, cũng như mọi cái tên trong đầu ông sếp của anh, đời của một người là đời của mọi người, Cụ rất uyên thâm, Tôi phải thế, tôi đã sống lâu rồi, So với cụ thì tôi chẳng biết gì mà tôi đã năm mươi, Anh sẽ ngạc nhiên khi biết từ năm mươi đến bảy mươi mình học được bao nhiêu thứ, Cụ bấy nhiêu tuổi à, Thật ra hơn một ít, Cụ có hạnh phúc sau khi chuyện xảy ra không, Thế thì anh muốn biết? Chỉ vì tôi không biết nhiều về cuộc sống của người khác, Giống như ông sếp của anh, như Phòng Đăng ký Trung ương của anh, Vâng, tôi đoán thế, Ôi dào, tôi được tha thứ, nếu muốn nói thế cũng được, Tha thứ, ừ, thường là như thế, tha thứ cho nhau, như thiên hạ nói, Câu thường nói là thương yêu lẫn nhau, Cũng thế thôi, anh tha thứ cho nhau vì anh yêu nhau, anh yêu nhau vì anh tha thứ cho nhau, anh chỉ là một đứa trẻ, anh còn phải học nhiều, Tôi hiểu, Anh có vợ không, Không, Anh chưa bao giờ sống với một phụ nữ nào à, Chưa, quả thật tôi không thể nói tôi đã từng sống với ai, Chỉ liên hệ qua đường, tạm thời, Thậm chí cũng chẳng phải như thế, tôi sống một mình, khi nào cảm thấy cần, tôi làm điều mọi người khác đều làm, tôi tìm một phụ nữ và trả tiền, Anh có thấy là anh đang trả lời các câu hỏi của tôi không, Vâng, nhưng bây giờ tôi chẳng bận tâm, có lẽ ta học hỏi bằng cách đó, bằng cách trả lời các câu hỏi, Bây giờ tôi sẽ kể cho anh một chuyện, Cụ cứ nói, Tôi sẽ bắt đầu bằng cách hỏi anh biết có bao nhiêu người trong một cuộc hôn nhân, Hai, một người đàn ông và một người đàn bà, Không, có ba người trong một cuộc hôn nhân, một người đàn bà, một người đàn ông, và một người tôi gọi là người thứ ba, người quan trọng nhất, người tổng hợp của https://thuviensach.vn người đàn ông và người đàn bà, Tôi chưa bao giờ nghĩ đến điều ấy, Chẳng hạn, nếu một trong hai người ngoại tình, người bị tổn thương nhất, bị đau đớn sâu nhất, dù cho dường như khó tin, không phải là người kia, mà là người kia “kia”, cả đôi, không phải một mà cả hai, Quả thật cụ có thể sống với người được tạo ra từ hai người đó không, tôi sống với mình đã đủ thấy phiền phức rồi, Điều thông thường nhất trong hôn nhân là thấy người đàn ông hay người đàn bà, hay cả hai, từng người theo cách riêng của họ, cố tiêu diệt người thứ ba mà họ cùng nhau tạo thành, người chống lại, người muốn tồn tại bất chấp điều gì. Bài tính quá phức tạp đối với tôi. Lấy vợ đi, tìm một người đàn bà, rồi anh sẽ thấy, Ồ, không, đối với tôi quá trễ rồi. Đừng nói chắc, đâu có ai biết anh sẽ tìm thấy điều gì khi anh làm xong sứ mệnh của anh, hay bất kể anh gọi nó là gì, Những việc còn hoài nghi tôi được lệnh làm sáng tỏ là những hồ nghi của Phòng Đăng ký Trung ương, không phải của tôi, Thế thì hồ nghi điều gì, nếu anh không nề hà câu hỏi của tôi, Đó là vấn đề mật, tôi không thể nói cho cụ được, Bí mật của anh to ghê nhỉ, Senhor José, chốc nữa anh sẽ phải ra về, và anh sẽ về mà không biết gì hơn lúc anh đến đây, số không, Đúng thế và Senhor José lắc đầu một cách chán nản. Bà cụ nhìn anh như xem xét, rồi bà hỏi, Anh can dự vào vụ điều tra này bao lâu rồi. À, thưa thật, tôi chỉ mới bắt đầu hôm nay, nhưng Trưởng phòng sẽ điên tiết nếu tôi trở về trắng tay, ông ấy là người rất nóng tính, đối xử như thể rất bất công đối với một thư ký có vẻ không nề hà phải làm việc ngày thứ Bảy. Ồ, tôi chẳng bận bịu gì khác, cách này giúp tôi làm kịp công việc của mình, Anh chẳng bắt kịp bao nhiêu, Tôi sẽ phải suy nghĩ thêm. Hỏi ý kiến ông sếp của anh, ông ấy là sếp mà. Cụ không biết ông ta, ông ta không cho phép ai hỏi câu nào, ông ấy chỉ ra lệnh, Thế thì bây giờ thế nào, Như tôi đã thưa, tôi sẽ phải suy nghĩ thêm, Thế thì cứ suy nghĩ, Cụ quả thật không biết gì hơn sao, họ sống ở đâu sau khi rời nơi này, lá thư cụ nhận phải có địa chỉ người gửi trên đó, phải có, ừ, nhưng lá thư ấy không còn nữa, Cụ không trả lời thư, Không, Sao thế, Nếu phải chọn giữa tiêu diệt một cái gì hay là để nó chết, tôi sẽ chọn tiêu diệt, ấy tất nhiên là nói một https://thuviensach.vn cách hình tượng như thế, Dường như tôi gặp ngõ cụt, Có lẽ không, Cụ muốn nói sao, Anh đưa tôi một mẩu giấy và cái gì để viết. Tay Senhor José run rẩy đưa bà một cây bút chì, Cụ cứ viết lên đây, trên mặt sau tấm phiếu, nó là bản sao. Bà cụ đeo kính lên và nguệch ngoạc vài chữ, Đây này, không phải là địa chỉ hay cái gì cả, chỉ là tên con đường có ngôi trường con gái đỡ đầu của tôi vẫn học sau khi họ dọn đi, có lẽ ở đó anh sẽ tìm thấy điều anh cần biết, tất nhiên nếu trường học còn đó. Trong đầu Senhor José vừa biết ơn riêng về thiện ý đó, vừa có nỗi bực dọc của công chức vì mất nhiều thời giờ như thế. Anh tỏ lòng biết ơn bằng cách nói Cảm ơn cụ, thế thôi, rồi với giọng ôn tồn, anh cho phép nỗi bực dọc của mình thổ lộ, Tôi không hiểu tại sao mãi cụ mới cho tôi địa chỉ trường, khi đã biết là thông tin nào dù nhỏ bé cũng rất quan trọng đối với tôi. Đừng nói quá lời, tuy nhiên, tôi rất biết ơn cụ và tôi nhân danh cá nhân mình cũng như Phòng Đăng ký Trung ương mà tôi đại diện, nhưng tôi vẫn muốn biết vì sao mãi cụ mới cho tôi cái địa chỉ đó, Đơn giản thôi, vì tôi không có ai nói chuyện. Senhor José nhìn bà cụ, bà đang nhìn anh, chẳng có lý do gì để phí lời giải thích biểu lộ trong mắt họ, chỉ đáng lưu ý là điều anh cố nói sau một chốc im lặng, Tôi cũng thế. Khi ấy bà cụ đứng lên khỏi ghế, mở ngăn kéo tủ buffet phía sau bà rồi lấy ra một quyển như tập ảnh, ảnh chụp, Senhor José sửng sốt nghĩ. Bà cụ mở tập ảnh và lật qua các trang, vài giây sau bà tìm thấy cái bà muốn, bức ảnh không dán vào tập mà chỉ được giữ bằng bốn miếng góc ảnh nhỏ làm bằng bìa cứng, Đây rồi, giữ lấy, bà nói, tôi chỉ có tấm này của nó thôi, đừng hỏi tôi có ảnh bố mẹ không, Tôi sẽ không hỏi. Senhor José đưa bàn tay run rẩy ra nhận tấm ảnh đen trắng của một bé gái tám chín tuổi, khuôn mặt nhỏ, gầy, có thể hơi xanh, cặp mắt nghiêm trang dưới mái tóc ngang chân mày, cái miệng cô mỉm cười mà không được và cứ giữ nguyên thế. Senhor José là một tâm hồn nhạy cảm, thấy mắt mình nhòa lệ, Chẳng ai nghĩ anh làm việc cho Phòng Đăng ký Trung ương, bà cụ nói, Ôi dào, tôi làm ở đó, anh nói, Anh muốn uống cà phê không, Xin cụ một tách. Họ không trò chuyện nhiều trong lúc uống cà phê và nhấm nháp bánh, chỉ vài lời về thời gian tàn nhẫn trôi nhanh. Thời gian trôi qua mà chúng ta https://thuviensach.vn thậm chí không biết. Mới sáng đó mà bây giờ trời đã gần tối, thật vậy, buổi chiều sắp tàn, nhưng có lẽ họ đang nói về cuộc đời, về cuộc đời của họ, về cuộc đời nói chung, sự thể vẫn thế khi chúng ta nghe trò chuyện mà không chú ý, chúng ta luôn bỏ qua những điều quan trọng nhất. Cà phê đã hết, câu chuyện đã hết, Senhor José đứng lên nói, Tôi phải đi, cảm ơn cụ về bức ảnh và địa chỉ trường học, bà cụ nói, À, nếu anh lại có dịp đi ngang lối này, rồi bà theo anh ra cửa, anh đưa tay ra và nói, Cảm ơn bà rất nhiều, rồi như một người lịch thiệp từ một thời đại khác, anh nâng bàn tay bà lên môi, lúc đó bà cụ mỉm cười láu lỉnh và nói, Sao anh không thử tìm cô ấy trong cuốn danh bạ điện thoại. https://thuviensach.vn 6 Cú đấm này mạnh đến nỗi, khi đôi chân lảo đảo của anh ra đến đường, Senhor José phải mất một lúc mới nhận thấy mưa phùn rất nhẹ đang rơi lên người anh, thứ mưa ngấm vào ta ướt ngang ướt dọc, và từ đủ mọi hướng. Sao anh không thử tìm cô ấy trong cuốn danh bạ điện thoại, bà già đã tinh quái nhắc lúc họ chia tay, và từng lời nói, tự thân vô hại, không thể làm mất lòng ngay cả sinh vật nhạy cảm nhất, lập tức chuyển thành lời sỉ nhục công kích, một bằng chứng của sự ngu xuẩn không chịu nổi, như thể trong suốt buổi trò chuyện đó, có lúc đầy xúc cảm, bà đã lạnh lùng quan sát anh rồi đi đến kết luận rằng gã viên chức vụng về này do Phòng Đăng ký Trung ương cử đến để tìm những điều vừa xa xôi vừa bí ẩn không có khả năng thấy điều ngay trước mắt và trong tầm tay hắn. Không mũ, không dù, bụi nước bắn thẳng vào mặt Senhor José, những hạt mưa hỗn loạn quay cuồng như những ý nghĩ cau có đến rồi đi trong đầu anh, nhưng anh nhận thấy tất cả chúng quay quanh một tâm điểm vẫn chưa rõ ràng, nhưng dần dần trở nên sáng sủa hơn. Đúng là anh đã không nghĩ đến một việc đơn giản và tầm thường như tra cuốn danh bạ điện thoại để tìm cả số điện thoại lẫn địa chỉ liệt kê dưới tên của người đó. Nếu anh muốn khám phá ra nơi ở của người phụ nữ vô danh, việc đầu tiên của anh là phải làm điều đó, chưa tới một phút anh sẽ tìm ra cô ấy ở đâu, rồi viện cớ làm sáng tỏ một số câu hỏi tưởng tượng nào đó trong hồ sơ cô ta tại Phòng Đăng ký Trung ương, anh có thể thu xếp gặp cô tại nhà cô ta, bảo rằng anh muốn giúp cô khỏi phải trả một món thuế chẳng hạn, rồi ngay lập tức sau đó đánh liều bằng một cử chỉ táo bạo, hay vài ngày sau khi anh đã được cô tin cậy, nói với cô, Kể cho tôi về đời cô. Anh đã không làm như thế, và tuy anh khá dốt về những mánh lời của ngành tâm lý học và những bí ẩn của vô thức, bây giờ anh bắt đầu hiểu một cách khá chính xác tại sao anh đã không làm thế. Hãy thử tưởng tượng một kẻ thợ săn, anh tự nhủ, hãy tưởng tượng một gã thợ săn vui vẻ gom dụng cụ, súng trường, băng đạn, túi lương thực, bình nước, bao lưới đựng chiến lợi phẩm, đôi giày đi bộ của hắn, hãy tưởng tượng hắn đang cùng đàn chó lên đường, quyết tâm, tự tin, sẵn sàng, như bất cứ ai trong những https://thuviensach.vn chuyến đi săn, cho một ngày dài, và rồi khi rẽ ở góc đường kế cận, hắn bắt gặp một đàn gà gô ngay cạnh nhà, sẵn sàng và chờ bị giết, và tuy chúng bay, tuy rất nhiều con bị bắn rơi, chúng vẫn không bay mất hẳn, trước sự vui mừng và ngạc nhiên của đàn chó chưa bao giờ trong đời chúng thấy lộc thánh từ trên trời rơi xuống nhiều như thế. Senhor José tự hỏi, Một vụ săn dễ dàng như thế có thích thú gì đối với gã thợ săn không, có thể nói là lũ gà gô tự dâng mình trước mũi súng của hắn, và anh có câu trả lời hiển nhiên, Không. Mình cũng thế, anh nghĩ thêm, trong đầu mình, và có lẽ trong đầu mọi người, phải có một loại suy nghĩ độc lập tự nghĩ cho chính nó, tự quyết định mà không có suy nghĩ nào khác can dự vào, loại suy nghĩ chúng ta đã biết từ khi biết chính mình và ta xưng hô với nó một cách thân mật là “tu”, loại suy nghĩ cho phép ta hướng dẫn nó để nó đưa ta đến nơi chúng ta tưởng mình chủ động muốn đến, nhưng rốt cuộc bị dẫn theo một lối hoàn toàn khác, vào một hướng khác, và không tới cái góc đường gần nhất nơi đàn gà gô đang đợi chúng ta mà không biết, mặc dù chúng ta biết rằng chính hành động tìm kiếm mang lại ý nghĩa cho vật tìm thấy, và ta thường phải đi một quãng đường dài để đến một điểm gần. Sự sáng rõ của ý nghĩ này, bất kể ý trước hay ý sau, ý đặc biệt hay ý quen thuộc, sự thật là khi ta đã đến thì cách ta đến không quan trọng nữa, chân lý đó đáng kinh ngạc đến nỗi Senhor José dừng lại, sửng sốt, giữa vỉa hè, bao phủ trong mưa phùn và trong ánh đèn đường bất chợt sáng lên đúng khoảnh khắc đó. Rồi trong tận đáy lòng ăn năn và biết ơn, anh hối tiếc những suy nghĩ xấu xa bất xứng, những suy nghĩ quá tỉnh táo anh đã đổ lên bà cụ tử tế trong căn chung cư tầng trệt, trong khi thật ra anh đã nợ bà không những cái địa chỉ trường học và tấm ảnh, mà anh nợ cả một lời giải thích đầy đủ và hoàn chỉnh về cái việc làm hiển nhiên không có lời giải thích. Và vì bà đã thả lửng lời mời trở lại gặp bà, Nếu anh lại có dịp đi ngang lối này, đó là lời bà, đối với bà là đủ rõ để không phải bận tâm nói hết câu, anh tự hứa sẽ có ngày gõ cửa nhà bà lần nữa, vừa để kể cho bà cuộc tìm kiếm của anh tiến triển ra sao, vừa để khiến bà ngạc nhiên bằng cách tiết lộ lý do thực sự của anh khi không tra cuốn danh bạ điện thoại. Dĩ nhiên điều này có nghĩa là phải thú nhận với bà rằng lá thư ủy nhiệm là giả, rằng cuộc tìm kiếm không https://thuviensach.vn phải do lệnh của Phòng Đăng ký Trung ương, mà là theo ý riêng của anh, và nhất thiết cũng phải kể hết mọi thứ khác cho bà. Mọi thứ khác là bộ sưu tập các danh nhân của anh, chứng sợ độ cao của anh, những tài liệu cũ mèm, mạng nhện, những hàng kệ buồn tẻ của người sống, hỗn loạn của người chết, mùi ẩm mốc, bụi bặm, tuyệt vọng, và cuối cùng, tờ phiêu lý lịch vì lý do nào đó đã vướng vào những tờ khác, Vì thế nó và cái tên nó mang sẽ không bị quên lãng, Cái tên của đứa bé gái ta có bên mình, anh biết, và nếu cơn mưa phùn không tiếp tục từ bầu trời đổ xuống, anh sẽ lấy tấm ảnh ra khỏi túi để xem. Nếu có bao giờ anh tả bên trong Phòng Đăng ký Trung ương ra sao cho ai, người đó sẽ là bà cụ ở trong căn chung cư tầng trệt. Vấn đề cứ để thời gian giải quyết, Senhor José nghĩ. Đúng lúc đó, thời gian mang đến cho anh chiếc xe buýt sẽ đưa anh về gần nhà, chiếc xe đầy những người ướt sũng, đàn ông và đàn bà đủ mọi lứa tuổi và vóc dáng, có trẻ, có già, có trẻ hơn, có già hơn. Phòng Đăng ký Trung ương biết họ hết, biết tên của họ, nơi họ sinh ra và cha mẹ họ là ai, nó cộng thêm và trừ đi từng ngày của họ, chẳng hạn, người phụ nữ đang nhắm mắt đó, cái cô tựa đầu lên cửa sổ, chắc khoảng chừng bao nhiêu, ba mươi lăm, ba mươi sáu, điều đó đủ để trí tưởng tượng của Senhor José chắp cánh bay, Và nếu cô ta là người phụ nữ mình đang tìm thì sao, không phải, thật ra không thể được, trong đời này chúng ta luôn gặp người lạ, và ta phải chịu thôi, chúng ta không thể cứ đi loanh quanh hỏi từng người, Tên cô là gì, rồi lấy tờ phiếu lý lịch trong túi ra xem có đúng là người mình muốn hay không. Sau hai trạm ngừng, người phụ nữ xuống xe, rồi đứng trên lề đường đợi xe buýt tiếp tục chuyến đi của nó, có thể cô muốn băng qua bên kia đường, và vì cô không mang dù, Senhor José có thể thấy cả khuôn mặt của cô tuy những hạt mưa li ti bám trên cửa sổ xe buýt, có một khoảnh khắc có lẽ nôn nóng vì chiếc xe buýt ngừng lâu, cô ta ngước lên, và lúc đó mắt cô bắt gặp mắt anh. Cả anh lẫn cô giữ nguyên như thế đến khi chiếc xe buýt lại chuyển bánh, họ giữ nguyên như thế đến khi còn có thể nhìn nhau, Senhor José quay đầu và nghểnh cổ, người phụ nữ đứng đó dõi theo cử chỉ của anh, có lẽ cô đang tự hỏi, Không hiểu ai đây nhỉ, anh tự nhủ, Đúng cô ấy. https://thuviensach.vn Nơi Senhor José xuống xe không xa Phòng Đăng ký Trưng ương lắm, đó là sự quan tâm đáng ca tụng nhất của ngành chuyên chở đối với những người phải đến Phòng Đăng ký Trung ương để liên hệ nhiều loại giấy tờ, tuy vậy, Senhor José về đến nhà ướt sũng từ đầu đến chân. Anh cởi nhanh áo mưa, thay quần, vớ và giầy, lau mái tóc nhỏ giọt bằng chiếc khăn tắm, và trong khi làm những việc này, anh tiếp tục cuộc đối thoại nội tâm, Đúng cô ấy, Không phải cô ấy, Có thể, Có thể, nhưng không phải, Nhưng nếu đúng thì sao, Mày sẽ biết khi tìm thấy người phụ nữ trên tờ phiếu. Nếu là cô ấy, tôi sẽ nói chúng ta đã gặp, chúng ta đã thấy nhau trên xe buýt, Cô ta sẽ không nhớ, Nếu tôi tìm thấy cô ta sớm, cô ta sẽ phải nhớ, Nhưng mày không muốn tìm cô ta vội, có lẽ ngay cả sau này, nếu quả thật mày muốn mày sẽ tra tên cô ấy trong cuốn danh bạ điện thoại, mày nên bắt đầu từ đó, Tôi quên mất, Cuốn danh bạ điện thoại trong kia, Tôi không cảm thấy muốn vào Phòng Đăng ký Trung ương lúc này, Mày sợ bóng tối, Không hẳn, tôi biết rõ bóng tối đó như lòng bàn tay, Mày không biết ngay chính lòng bàn tay của mày, Nếu anh nghĩ thế thì cứ để tôi đắm mình trong sự ngu dốt của chính mình, dẫu sao, lũ chim không biết vì sao chúng hót, nhưng chúng vẫn hót, Mày cũng thơ thẩn gớm, Không, chỉ buồn thôi, Chẳng ngạc nhiên gì vì mày sống như thế mà, Thử tưởng tượng người phụ nữ trên xe buýt là người phụ nữ trên tấm phiếu, tưởng tượng tôi không bao giờ tìm thấy cô ấy nữa, đó là lần duy nhất, vận số của tôi ngay đó mà để trượt qua, Mày có một cách để tìm cho ra. Cách gì, Làm như bà già trong căn chung cư tầng trệt nói, Làm ơn giữ mồm miệng, Nhưng bà ta là một bà già, Bà ấy mới xấp xỉ, Ồ, đạo đức giả của mày đủ rồi, chúng ta đều xấp xỉ, vấn đề là bao nhiêu, nếu không nhiều thì mày trẻ, nếu nhiều thì mày già, còn lại chỉ là nhảm nhí vớ vẩn, Ồ, thôi đi, Được rồi, Dù sao đi nữa, tôi sẽ đi tra cuốn danh bạ điện thoại, Tao đã bảo mày làm như thế nửa tiếng trước rồi. Trong bộ áo ngủ và đi dép và quấn chăn, Senhor José đi vào Phòng Đăng ký Trung ương. Bộ y phục bất thường khiến anh cảm thấy hơi bứt rứt, như thể anh đang tỏ ra bất kính đối với tòa văn khố thiêng liêng, đối với ngọn đèn vàng bất diệt tựa như mặt trời tàn tạ lơ lửng trên bàn giấy Trưởng phòng. Cuốn danh bạ điện thoại ở đó, trên một góc bàn, ta không https://thuviensach.vn được tra cứu nó nếu không được phép, ngay cả nếu là yêu cầu công vụ, và giờ đây, Senhor José có thể ngồi xuống bàn, như trước kia anh đã làm, đúng là anh đã làm như thế chỉ một lần trước đó, trong khoảnh khắc có một không hai đối với anh như thể đắc thắng và huy hoàng, nhưng lần này anh không dám, có lẽ vì anh mặc không chỉnh tề, ngoài nỗi sợ vô lý rằng có người sẽ làm anh giật mình, nhưng có kẻ nào khác ngoài anh lang thang ở đó sau giờ làm việc. Anh nghĩ tốt nhất nên mang cuốn danh bạ điện thoại theo, ở nhà anh sẽ cảm thấy thoải mái hơn, không bị sự hiện diện đe dọa của các hàng kệ ngất ngưởng dường như sắp lật nhào xuống từ trần nhà tăm tối, trên đó lũ nhện đan dệt và ngấu nghiến. Anh rùng mình như thể mạng nhện bụi bặm và nhớp dính đang rơi xuống anh thật, và anh suýt hấp tấp phạm sai lầm là nhặt cuốn danh bạ điện thoại mà không thận trọng trước tiên đo khoảng cách chính xác từ nó đến các cạnh bàn, cạnh trên và bên hông, và không chỉ khoảng cách, mà cả góc độ chính xác nữa, mặc dù may mắn thay, khuynh hướng hình học và địa hình của Trưởng phòng cho thấy rõ ràng ông thích góc vuông và đường song song. Anh quay về nhà tin chắc rằng, một chốc nữa, khi anh đặt lại cuốn danh bạ điện thoại, nó sẽ nằm đúng chỗ, đúng từng ly, và Trưởng phòng sẽ không phải ra lệnh cho các phụ tá của ông tìm xem ai đã dùng nó thế nào, khi nào và tại sao. Đến tận phút giây cuối cùng, anh vẫn mong có điều gì xảy ra để ngăn anh đừng lấy cuốn danh bạ, một tiếng rì rầm, một tiếng kẽo kẹt đáng ngờ, một ánh đèn sáng lên bất chợt trong sự sâu thẳm tang tóc của văn khố, nhưng tuyệt đối yên lặng, không cả tiếng mọt gặm rì rào. Lúc này, Senhor José với tâm chăn quấn quanh vai, đang ngồi ở bàn mình, trước mặt anh là cuốn danh bạ điện thoại, anh mở trang đầu và nấn ná trên những lời chỉ dẫn, số mã, bảng giá, như thể chúng là những thứ anh đang tìm. Giây lát sau, một thôi thúc vô thức bất chợt khiến anh lật nhanh các trang, lật xuôi lật ngược, đến khi anh ngừng ở trang sách phải có tên của người phụ nữ vô danh. Hoặc nó không có đó, hoặc mắt anh không thấy nó. Không, nó không có ở đó. Nó đáng lẽ phải đứng sau tên này, nhưng không. Nó đáng lẽ phải đứng trước tên kia, nhưng không. Đúng như mình https://thuviensach.vn nói, Senhor José nghĩ thầm, và thật ra anh chẳng nói điều gì như thế, đó chỉ là một cách chứng tỏ mình đúng trong mắt thế gian, cách biểu lộ, trong trường hợp này, biểu lộ niềm vui. Bất cứ viên thanh tra cảnh sát nào cũng sẽ tỏ ra sự bực dọc của mình bằng cách đấm lên bàn, Senhor José thì không, Senhor José mỉm nụ cười mỉa mai của kẻ bị cử đi tìm một điều hắn biết là không hiện hữu, từ cuộc tìm kiếm trở về với những lời này trên môi, Như tôi đã nói, hoặc cô ta không có điện thoại, hoặc cô ta không muốn tên mình xuất hiện trong cuốn danh bạ. Anh hài lòng đến nỗi, lập tức sau đó, không buồn cân nhắc lợi hại, anh tìm tên người cha của người phụ nữ vô danh, và tên ông ở đó. Không một tế bào nào trong anh run rẩy. Ngược lại, giờ đây quyết định xả láng, bị thôi thúc như nhà nghiên cứu chính hiệu, anh tìm tên người đàn ông mà người phụ nữ vô danh đã ly dị, và hắn cũng ở đó. Nếu có tấm bản đồ thành phố anh sẽ có thể đánh dấu năm điểm được xác minh đầu tiên, hai điểm trên khu phố đứa bé gái trong ảnh sinh ra, một điểm khác tại trường học, và bây giờ những điểm này, điểm khởi đầu của một phác thảo, như khởi điểm của mọi cuộc đời, bao gồm những đường đứt khúc, những ngã tư, những giao lộ, nhưng không bao giờ chia thành hai nhánh, vì linh hồn không bao giờ đi được đến đâu nếu không có đôi chân, và cơ thể sẽ không thể cử động nếu không có đôi cánh của linh hồn. Anh chép hai địa chỉ xuống, rồi ghi những món anh sẽ cần mua, một tấm bản đồ lớn của thành phố, một tấm bìa dày cùng cỡ để đính bản đồ lên, một hộp đinh ghim màu, màu đỏ để có thể thấy được từ xa, vì cuộc đời như bức tranh, ta phải cần nhìn nó cách xa bốn bước, dù cho có ngày ta định sờ vào da nó, ngửi nó, nếm nó. Senhor José khá bình tĩnh, anh không bối rối vì sự kiện giờ đây anh đã biết chỗ ở của cha mẹ và người chồng cũ của người phụ nữ vô danh, người chồng, thật lạ lùng, sống khá gần Phòng Đăng ký Trung ương, hiển nhiên, không sớm thì muộn, Senhor José sẽ đi gõ cửa nhà họ, nhưng chỉ khi nào anh cảm thấy đã đến lúc, chỉ khi nào lúc đó bảo anh, Bây giờ. Anh gấp cuốn danh bạ điện thoại, trả nó về bàn giấy của sếp, đúng chỗ anh đã lấy, rồi anh quay về nhà. Theo đồng hồ, đã đến giờ ăn tối, nhưng các cảm xúc trong ngày chắc đã làm dạ dày anh xao lãng, không tỏ dấu hiệu sốt ruột gì. Anh lại ngồi xuống, kéo chăn quanh người, lôi góc https://thuviensach.vn chăn để phủ đôi chân, rồi lấy quyển sổ anh đã mua ở hiệu văn phòng phẩm. Đã đến lúc bắt đầu ghi chép cuộc tìm kiếm tiến hành ra sao, những người mà anh đã gặp, những cuộc đối thoại anh đã có, các suy nghĩ của anh, các dự tính và sách lược cho một cuộc điều tra hứa hẹn phức tạp. Những bước đi của một người để tìm một người khác, anh nghĩ, và sự thật là, tuy tiến trình chỉ mới ở giai đoạn đầu, anh đã có nhiều điều để nói, Nếu đây là cuốn tiểu thuyết, anh thì thầm khi mở quyển sổ ghi chép, cuộc đối thoại với bà cụ trong căn chung cư tầng trệt đủ là một chương. Anh cầm bút lên bắt đầu, nhưng dừng lại nửa chừng, mắt anh bắt gặp tờ giấy anh đã ghi những địa chỉ, có điều gì trước đó anh chưa nghĩ đến, giả thuyết hoàn toàn hợp lý rằng người phụ nữ vô danh sau khi ly dị đã về sống với cha mẹ, giả thuyết hợp lý tương đương là người chồng đã rời căn chung cư và để lại số điện thoại mang tên anh ta. Nếu như thế, và hãy nhớ rằng con đường đang nói đến ở gần Phòng Đăng ký Trung ương, người phụ nữ trên xe buýt rất có thể là cô ấy. Cuộc đối thoại nội tâm dường như muốn bắt đầu trở lại, Đúng, Không đúng, Đúng, Không đúng, nhưng lần này Senhor José không đoái hoài tới nó, và cúi trên cuốn sổ ghi chép, anh bắt đầu viết những chữ đầu tiên, Vì thế, tôi vào tòa nhà, lên thang lầu đến tầng hai và lắng nghe cánh cửa của căn chung cư nơi người phụ nữ vô danh ra đời, khi ấy tôi nghe tiếng em bé khóc, tôi nghĩ nó có thể là con của cô ấy, và đồng thời, tôi nghe một phụ nữ hát ru dịu dàng, Phải là cô ấy, sau đó tôi biết ra là không đúng. https://thuviensach.vn 7 Trái với điều người ta có thể nghĩ khi nhìn những việc này từ bên ngoài, cuộc sống trong cơ quan chính quyền không nhất thiết dễ dàng, chắc chắn không dễ nơi Phòng Đăng ký Trung ương – Khai sinh, Hôn thú và Khai tử, ở đó thời gian được mô tả là trong tầm với của trí nhớ vì Phòng Đăng ký chứa đựng hồ sơ của mọi việc và mọi người, nhờ nỗ lực bền bỉ của liên tục nhiều thế hệ Trưởng phòng vĩ đại, tất cả những gì siêu phàm nhất và tầm thường nhất của công sở đã được gộp chung lại, những đặc tính biến công chức thành một loài riêng, vừa hưởng lợi vừa lệ thuộc vào tầm chi phối cả về vật chất lẫn tinh thần của ngòi bút Trưởng phòng. Từ quan điểm của lời dạo đầu này dẫn tới một hiểu biết chính xác hơn về những sự kiện chung ghi trong câu tóm tắt trừu tượng ở trên, nói một cách đơn giản, Senhor José có một vấn đề phải giải quyết. Biết rằng rất khó rặn ra được nửa tiếng khốn nạn để được về sớm vì sự miễn cưỡng do luật lệ trói buộc của bộ máy tôn ti trật tự, nửa tiếng để anh không bị ông chồng của người thiếu phụ ở căn chung cư tầng hai bắt quả tang, chúng ta có thể hình dung cảnh gieo neo hiện thời của anh, khi anh ngày đêm nặn óc tìm một cớ nào đó có sức thuyết phục để cho phép anh hỏi xin không chỉ một tiếng, mà hai tiếng, không chỉ hai tiếng, mà ba tiếng, có lẽ là quãng thời gian anh sẽ cần nếu phải thực hiện một cuộc tìm kiếm hữu ích trong chỗ lưu trữ văn thư của nhà trường. Hậu quả của nỗi băn khoăn ám ảnh liên tục này chẳng mấy chốc thể hiện ra qua những lỗi lầm lúc làm việc, qua sự thiếu tập trung, qua những cơn đờ đẫn bất chợt lúc ban ngày do mất ngủ, nói tóm lại, Senhor José cho đến lúc đó được các cấp trên đánh giá là một công chức tài giỏi, ngăn nắp và tận tâm, nay bắt đầu là đối tượng bị cảnh cáo gay gắt, những lời khiển trách và cảnh tỉnh chỉ khiến anh bối rối thêm, và chẳng cần phải nói, với cách anh làm việc, chắc chắn anh sẽ bị từ chối nếu đến một lúc nào đó anh quả thật lấy được can đảm để hỏi xin vài giờ nghỉ như anh ao ước. Sự việc tới một mức độ, sau sự phân tích vô hiệu quả của các thư ký thâm niên rồi đến lượt các phó phòng, họ không còn cách nào khác hơn là trình vấn đề lên cho Trưởng phòng cứu xét, mà thoạt tiên ông thấy toàn bộ sự việc vô lý https://thuviensach.vn đến mức ông không hiểu nổi chuyện gì nhặng xị. Sự kiện một công chức xao lãng nhiệm vụ của anh ta một cách trầm trọng đã khiến cho bất cứ khuynh hướng rộng lượng nào dẫn tới quyết định bào chữa đều trở thành bất khả, nó là một vi phạm nghiêm trọng truyền thống làm việc của Phòng Đăng ký Trung ương, một điều chỉ có thể biện minh bằng căn bệnh trầm trọng nào đó. Khi kẻ chểnh mảng nhiệm vụ được đưa đến trước ông, Trưởng phòng hỏi Senhor José chính xác như sau, Anh ốm hả, Tôi không nghĩ vậy, thưa ông, Ôi dào, nêu anh không ốm, anh giải thích làm sao về mức làm việc kém cỏi của anh dạo này, Tôi không biết, thưa ông, có lẽ vì tôi ngủ không yên giấc, Nếu thế thì anh ốm rồi, Không, tôi chỉ ngủ không ngon lắm thôi, Anh ngủ không ngon là vì anh ốm, một người khỏe mạnh luôn ngủ ngon, trừ phi anh ta có điều gì đè nặng lên lương tâm, có một lỗi lầm đáng khiển trách nào đó, loại lỗi lầm mà lương tâm anh không thể tha thứ, vì lương tâm là quan trọng nhất, Vâng, thưa ông, Nếu sai sót trong công việc của anh là do mất ngủ và nếu chứng mất ngủ của anh là do lương tâm cắn rứt, khi đó chúng ta phải tìm xem lỗi lầm của anh là gì, Tôi chưa phạm một lỗi lầm nào, thưa ông, Không thể được, người duy nhất ở đây không làm một lỗi lầm nào là tôi, nhưng sao vậy, tại sao anh cứ nhìn đăm đăm cuốn danh bạ điện thoại, Xin ông thứ lỗi, tôi lơ đãng, Một dấu hiệu xấu, anh hoàn toàn biết rõ rằng anh phải luôn luôn nhìn tôi khi tôi nói với anh, điều đó có trong nội quy kỷ luật, tôi là người duy nhất có quyền nhìn ra chỗ khác, Vâng, thưa ông, Nào, lỗi lầm của anh là gì, Tôi không biết, thưa ông, Thế thì càng làm vấn đề trầm trọng hơn, những lỗi bị lãng quên luôn luôn là lỗi nặng nhất, Tôi hoàn tất mọi nhiệm vụ của mình, Những thông tin tôi có về hạnh kiểm của anh là thỏa đáng, nhưng như thế lại càng cho thấy rằng năng suất chuyên môn kém cỏi dạo này của anh không phải là kết quả của một lỗi lầm bị lãng quên nào đó, mà là hậu quả của một lỗi lầm gần đây, một lỗi lầm anh vừa mới phạm, Lương tâm tôi trong sạch, Lương tâm thường im lặng nhiều hơn là đáng lẽ phải nói ra, vì thế mới phải đặt ra luật lệ, Vâng, thưa ông, Bây giờ tôi phải quyết định, Vâng, thưa ông, Thật ra, tôi đã quyết định rồi, Vâng, thưa ông, Tôi đình chỉ anh một ngày, Thưa ông, đình chỉ lương hay cũng đình chỉ làm việc, Senhor José hỏi, thấy https://thuviensach.vn hy vọng le lói, Dĩ nhiên là lương, chúng ta không thể để công việc bị gián đoạn hơn nữa, mới mấy hôm trước tôi cho anh về sớm nửa tiếng, anh tất nhiên đừng mong hạnh kiểm xấu của anh sẽ được thưởng nguyên một ngày nghỉ, Không, thưa ông, Vì lợi ích của anh, tôi hy vọng đây là một bài học, và vì lợi ích của Phòng Đăng ký Trung ương, anh sẽ mau chóng trở lại là một nhân viên kỹ lưỡng như từ trước đến nay. Vâng, thưa ông, Xong rồi, anh có thể trở về bàn của anh. Tuyệt vọng, gần khóc, thần kinh anh te tua, Senhor José làm theo lệnh. Trong vài phút đối thoại gay go với thủ trưởng, công việc đã chất đống trên bàn anh, như thể các viên thư ký kia, các đồng nghiệp của anh, lợi dụng tình thế bị kỷ luật nhất thời của anh, đã trừng phạt anh theo cách riêng của họ. Vài người dân cũng đang đợi đến lượt họ được tiếp. Họ đang đứng trước anh không vì tình cờ hay vì họ nghĩ, khi họ đến Phòng Đăng ký Trung ương, rằng viên thư ký vắng mặt có lẽ tử tế hơn, niềm nở hơn những kẻ họ thấy sau quầy, mà vì các viên thư ký kia đã bảo họ qua đó. Nội quy nói rằng tiếp khách là ưu tiên hàng đầu so với bất cứ việc nào ta có trên bàn, do đó Senhor José tiến đến quầy, biết rằng phía sau anh giấy tờ sẽ tiếp tục đổ xuống như mưa. Anh đã làm hỏng việc. Bây giờ, sau lời cảnh cáo giận dữ dẫn đến trừng phạt của Trưởng phòng, ngay cả nếu anh có bịa ra một đứa bé mới sinh vớ vẩn hay một người thân mới chết mơ hồ nào đó, anh hết còn hy vọng rằng trong tương lai gần họ sẽ cho phép anh đi trễ hay về sớm, dù chỉ một giờ, nửa giờ, thậm chí một phút. Trong tòa nhà văn khố này, trí nhớ rất dai dẳng, chậm quên, chậm đến nỗi nó sẽ không bao giờ hoàn toàn quên điều gì. Mười năm sau đó, nếu Senhor José thiếu chú tâm, dù nhỏ bao nhiêu, ta có thể chắc chắn rằng sẽ có người lập tức nhắc anh từng chi tiết về những ngày bất hạnh này. Có lẽ đó là điều Trưởng phòng muốn nói khi ông bảo những lỗi tệ nhất chính là những lỗi đã bị quên tiệt. Đối với Senhor José, điên cuồng vì công việc, bị suy nghĩ giày vò, cả ngày còn lại là trận tra tấn cùng cực. Trong khi một phần đầu óc tỉnh táo của anh giải thích rõ ràng cho công chúng, điền phiếu và đóng dấu hồ sơ, lưu trữ các phiếu lý lịch, phần đầu óc kia đều nguyền rủa số phận hay sự ngẫu https://thuviensach.vn nhiên chẳng hiểu vì sao đã biến thành nỗi tò mò bệnh hoạn, một thứ thậm chí sẽ không lóe lên trong trí tưởng tượng của một kẻ có óc xét đoán và chừng mực. Ông sếp nói đúng, Senhor José nghĩ, lợi ích của Phòng Đăng ký Trung ương nên đặt trước mọi thứ khác, nếu mình sống đúng đắn và bình thường, chắc chắn ở tuổi này mình sẽ không bắt đầu sưu tập các tài tử, vũ công ba lê, giám mục và cầu thủ bóng đá, nó ngu xuẩn, vô dụng, lố bịch, một di sản bảnh bao mình sẽ để lại sau khi chết, dù thật ra chẳng có ai để truyền lại, có thể tất cả bắt nguồn từ sống độc thân, bây giờ nếu mình có vợ. Khi đến điểm này, suy nghĩ của anh dừng lại, rồi rẽ sang lối khác, một ngõ hẹp, bất định, ở đầu ngõ anh thấy hình ảnh một đứa bé gái, ở cuối ngõ là một người thật, nếu cô ta ở đó, một phụ nữ trưởng thành, một người lớn, ba mươi sáu tuổi và đã ly dị, Mình muốn cô ấy để làm gì, mình sẽ làm gì với cô ấy nếu mình gặp cô ấy. Ý nghĩ lại gián đoạn rồi bất chợt đi lùi lại, nó hỏi anh, Và mày nghĩ kỹ xem nếu họ không cho mày nghỉ để đi tìm thì làm sao mày tìm được cô ta, và anh không trả lời câu hỏi ấy, đúng lúc đó anh đang bận nói với người cuối cùng trong hàng rằng giấy khai từ ông ta đã yêu cầu sẽ có vào ngày hôm sau. Tuy nhiên, một số câu hỏi rất kiên quyết, chúng không chịu bỏ cuộc, và câu hỏi này trở lại tấn công khi rốt cuộc Senhor về đến nhà, thân thể mệt lả, tinh thần suy kiệt. Anh ném mình xuống giường như miếng giẻ rách, anh muốn ngủ, để quên bộ mặt ông sếp, quên sự trừng phạt bất công, những câu hỏi đến nằm xuống cạnh anh, thì thầm nói xa nói gần, Mày không thể đi tìm cô ta, họ không để cho mày đi, lần này không thể giả vờ rằng anh đang bận tiếp chuyện công chúng, nhưng anh vẫn cố tảng lờ nó, anh nói anh sẽ phải tìm cách và nếu không được thì khi đó anh sẽ bỏ cuộc, nhưng câu hỏi vẫn không buông, Mày chịu thua dễ khủng khiếp, nếu như thế thì không đáng công giả mạo lá thư ủy nhiệm rồi khiến bà cụ tử tế và bất hạnh ở căn chung cư tầng trệt nói về quá khứ tội lỗi của bà ta, viếng thăm nhà họ như thế rồi soi mói vào đời tư họ là thiếu tôn trọng kẻ khác. Lời nói bóng gió về lá thư ủy nhiệm khiến anh ngồi bật dậy trên mép giường, hoảng sợ. Anh để nó trong túi áo khoác, anh đã đi khắp nơi với nó những ngày vừa qua, thử https://thuviensach.vn tưởng tượng nếu vì lý do này hoặc lý do khác anh đánh rơi nó, hay trong trạng thái căng thẳng của anh lúc này, nếu anh ngất xỉu, bất tỉnh, và một trong các đồng nghiệp của anh, không có một ý xấu nào, trong lúc ông ta cởi cúc áo khoác cho anh thở, thấy chiếc phong bì trắng có con dấu Phòng Đăng ký Trung ương, rồi nói, Cái gì thế này, khi ấy viên thư ký thâm niên, rồi phó phòng, rồi giám đốc. Senhor José không muốn nghĩ đến chuyện xảy ra kế tiếp nữa, anh nhổm lên, đi đến cái áo khoác móc trên lưng ghế, lấy lá thư ra, và bồn chồn nhìn quanh mình, tự hỏi anh có thể giấu nó ở cái chỗ quái quỷ nào. Đồ đạc chẳng món nào có khóa, tất cả đồ dùng ít ỏi của anh đều dễ dàng nằm trong tầm với của bất cứ kẻ lăng xăng tọc mạch nào vào được trong phòng. Lúc ấy anh thấy bộ sưu tập của mình xếp hàng trong tủ áo, giải pháp cho khó khăn này nằm tại đó. Anh tìm hồ sơ vị giám mục và nhét chiếc phong bì vào trong, một vị giám mục không bao giờ gây tò mò nhiều tuy rằng ông nổi tiếng sùng đạo, không như tay đua xe đạp hoặc gã lái xe đua Formula One. Thở phào nhẹ nhõm, anh trở lại giường, nhưng câu hỏi đang ở đó đợi anh, Mày chẳng giải quyết được cái gì, vấn đề không phải là lá thư, mày giấu nó đi hay bày nó ra chẳng thay đổi gì, nó không dắt mày tới người phụ nữ đó, Này, tôi đã nói tôi sẽ tìm cách, Tao ngờ lắm, ông sếp trói tay trói chân mày, ông ấy sẽ không để mày đi bước nào, Vậy thì tôi sẽ đợi đến khi mọi thứ lắng xuống, Rồi sao nữa, Tôi không biết, tôi sẽ tìm một cách nào đó, Mày có thể giải quyết vấn đề ngay bây giờ, Cách nào, Mày có thể gọi điện thoại cho bố mẹ cô ta, nói mày gọi nhân danh Phòng Đăng ký Trung ương và hỏi họ cho mày địa chỉ cô ta, Tôi không thể làm thế, Ngày mai mày đến nhà cô ấy, mày định nói chuyện gì thì tao không tưởng tượng được, nhưng ít ra mày sẽ tỉnh hồn lại, Tôi có thể không muốn nói chuyện với cô ấy tận mặt, Ôi dào, thế thì tại sao mày tìm cô ta, tại sao mày điều tra cuộc đời cô ta, Tôi sưu tập cả những bài viết về ông giám mục nữa cơ mà, thế nhưng tôi cũng đâu muốn nói chuyện với ông ấy, Tao thấy có vẻ vô lý, Thì vô lý, nhưng đã đến lúc tôi làm một điều gì vô lý trong đời mình rồi, Mày định nói với tao là nếu mày xoay xở tìm được người phụ nữ này, cô ta cũng không biết là mày tìm cô ta à, Có thể, Tại sao, Tôi không giải thích được, À, thậm chí mày sẽ không đến thăm trường của đứa bé à, https://thuviensach.vn trường học cũng giống như Phòng Đăng ký Trung ương, cuối tuần đóng cửa, Tôi có thể vào Phòng Đăng ký Trung ương bất cứ lúc nào tôi muốn, Thành tựu đáng kể nhỉ, cửa nhà mày mở thẳng vào đó, Anh rõ ràng chưa bao giờ phải dẫn xác vào đó, Tao vào mỗi khi mày vào và thấy những cái mày thấy, Cứ nói tiếp đi, Tao sẽ nói, nhưng mày không định vào ngôi trường đó chứ, Chờ xem. Senhor José đứng dậy, đã đến giờ ăn tối, nếu bữa ăn rất nhẹ anh vẫn ăn mỗi đêm đáng được gọi cái tên đó. Trong lúc ăn, anh suy nghĩ, rồi vẫn suy nghĩ lúc anh rửa đĩa, ly và dao nĩa, gom vụn bánh rơi trên khăn trải bàn, và như thể cử chỉ đó là kết luận tất yếu của tư duy, anh mở cánh cửa dẫn ra đường. Đối diện anh, trên vỉa hè bên kia là phòng điện thoại, ta có thể nói là chỉ cách một tầm ném, chỉ hai mươi bước và anh sẽ đến đầu sợi chỉ đưa tiếng nói của anh đến cô ấy, cũng sợi chỉ đó sẽ mang đến cho anh câu trả lời, và thế là, bằng cách này hay cách khác, cuộc tìm kiếm của anh sẽ chấm dứt, anh có thể điềm tĩnh trở về nhà, lấy lại niềm tin của ông sếp, rồi thế giới, quay trong vòng quay vô hình của chính nó, sẽ tiếp tục quỹ đạo vẫn có, lấy lại sự yên bình sâu lắng của một kẻ chỉ chờ đợi giờ phút mọi việc sẽ xong, luôn nghĩ rằng những lời đó, thường được nói rồi lặp lại, có ý nghĩa nào đó thực sự đáng kể. Senhor José không băng qua đường, anh mặc áo khoác và áo mưa rồi đi ra. Anh phải đổi xe buýt hai lần trước khi đến nơi. Ngôi trường là một tòa nhà dài, hai tầng, với cửa sổ trên mái, tách khỏi đường phố bằng dãy hàng rào cao. Khoảng trống ở giữa là một dải đất lác đác cây cối hơi thấp, có thể được dùng làm sân chơi cho học sinh. Khắp sân không có ngọn đèn nào. Senhor José nhìn xung quanh, mặc dù chưa khuya lắm con đường đã vắng ngắt, những nơi khuất xa như nơi này được ở điểm đó, nhất là nếu thời tiết bắt ta phải đóng cửa sổ, dân địa phương rúc vào nhà họ, vả lại, chẳng có gì để xem ở bên ngoài. Senhor José bước đến cuối đường, băng qua vỉa hè bên kia và bước chậm rãi ngược về hướng ngôi trường như một kẻ ra ngoài hưởng thú tản bộ trong buổi tối mát trời và không có ai đợi hắn ở nhà. Đến cạnh cửa chính, anh cúi xuống như thể vừa nhận thấy dây giầy tuột ra, một mánh khóe cũ mèm chẳng lừa nổi ai, nhưng vẫn dùng được nếu muốn khi https://thuviensach.vn trí tưởng tượng không nảy ra cách nào khác khá hơn. Anh dùng khuỷu tay khẽ đẩy cánh cổng, nó hơi chuyển động, nó không khóa. Rất cẩn thận Senhor José thắt nút thứ hai trên nút trước, đứng dậy, giậm chân trên đường để thử cái nút có chắc không, rồi tiếp tục bước đi, bây giờ nhanh hơn, như bỗng dưng anh nhớ rằng thật ra là có người đang đợi mình. Senhor José sống qua những ngày trong tuần như thể anh đang nhìn giấc mơ của chính mình. Trong Phòng Đăng ký Trung ương không ai thấy anh phạm một lỗi nhỏ nào, anh không bao giờ lơ đãng, anh không một lần nào lẫn lộn tài liệu này với tài liệu khác, anh làm xong khối lượng công việc khổng lồ, nếu lúc khác sẽ khiến anh phản đối, dĩ nhiên một cách lặng lẽ, chống lại cách đối xử dã man mà các thư ký luôn là nạn nhân, và tất cả việc này được thi hành và gánh vác mà không một lời than, không một tiếng lầm bầm. Trưởng phòng liếc anh đôi lần từ xa, chúng ta biết ông không có thói quen nhìn cấp dưới, càng không thèm ngó cấp dưới ở mức thấp như thế, nhưng tinh thần của Senhor José tập trung tới mức mãnh liệt đến nỗi không thể bỏ qua trong bầu không khí tê cứng muôn thuở của Phòng Đăng ký Trung ương. Đến thứ Sáu, khi văn phòng đóng cửa, Trưởng phòng không báo trước, phá bỏ mọi luật lệ, miệt thị mọi truyền thống, khiến tất cả nhân viên đều bàng hoàng, vì khi đi ngang Senhor José trên đường ông ra về, ông hỏi anh, Anh cảm thấy khỏe chưa. Senhor José nói anh đã khỏe, anh đã khỏe hơn rất nhiều, anh không bị mất ngủ nữa, và Trưởng phòng nói, Cuộc nói chuyện bữa đó của chúng ta chắc chắn tốt cho anh, trông ông có vẻ như sắp nói thêm điều gì nữa, một ý nghĩ chợt đến với ông, nhưng ông khép miệng và ra về, ông đã nói khá đủ, xóa bỏ hình phạt đã đặt ra sẽ phá hoại tinh thần kỷ luật. Các viên thư ký khác, các thư ký thâm niên và ngay cả hai phó phòng nhìn Senhor José như thấy anh lần đầu, vài lời của giám đốc đã biến anh thành một người khác, giống như mang một đứa bé đi rửa tội, mang một đứa đến, mang một đứa hoàn toàn khác về. Senhor José dọn dẹp bàn giấy của mình xong, rồi đợi đến lượt mình ra về, theo lệ là người đầu tiên ra về luôn luôn là phó phòng phục vụ lâu nhất, rồi tới các thư ký thâm niên, rồi đến các thư ký, luôn luôn theo thứ tự thâm niên công vụ, để lại https://thuviensach.vn viên phó phòng thứ hai đóng cửa. Khác với thường lệ, Senhor José không lập tức đi vòng tòa nhà của Phòng Đăng ký Trung ương để về nhà, anh bước vào những phố kế cận, anh đi đến ba cửa hiệu khác nhau và trong mỗi hiệu anh mua một món hàng, nửa ký mỡ lợn trong một hiệu, một chiếc khăn tắm mềm ở hiệu khác, và một món nhỏ thứ ba, một món đồ vặt vừa trong lòng bàn tay, và món này anh đút vào túi áo khoác vì không cần gói. Sau đó anh mới về nhà. Rất lâu sau nửa đêm anh lại ra ngoài. Vào giờ đó, ít xe buýt chạy, rất hiếm khi có một chiếc xuất hiện, vì thế đây là lần thứ nhì kể từ khi anh bắt gặp tờ phiếu của người phụ nữ vô danh, Senhor José quyết định đi taxi. Anh cảm thấy đáy bao tử hơi cồn cào, như tiếng ầm ừ, tiếng mê loạn, nhưng đầu anh vẫn bình tĩnh, hay đúng hơn, anh không thể suy nghĩ. Có lúc Senhor José gập người phía sau chiếc taxi như sợ bị nhìn thấy, anh vẫn cố tưởng tượng điều gì có thể xảy đến cho anh, đời anh sẽ chịu hậu quả gì, nếu hành động anh sắp làm bị trục trặc, nhưng ý nghĩ vừa nấp sau bức tường vừa nói, Tôi không ra đâu, khi ấy anh hiểu, vì anh biết mình rất rõ, anh biết rằng ý nghĩ muốn bảo vệ anh, không phải vì sợ, mà vì hèn nhát. Khi gần đến nơi, anh bảo taxi ngừng lại, anh sẽ đi bộ quãng đường ngắn còn lại. Anh cho hai tay vào túi, giữ cái gói đựng mỡ lợn và khăn tắm dưới cái áo mưa cài cúc đến cổ. Khi anh vừa rẽ vào con đường có ngôi trường, vài giọt mưa rơi lên người anh, rồi khi anh gần đến cổng, mưa lập tức trở nên xối xả, rơi lộp độp trên vỉa hè. Từ xưa đến nay người ta đã nói vận may đãi kẻ gan dạ, trong trường hợp này, kẻ trung gian chịu trách nhiệm làm việc đó là mưa, hay nói cách khác, là Trời, ai đi ngang qua lúc khuya khoắt đó chắc chắn sẽ lo cố tránh bị ướt sũng bất chợt hơn là nhìn những hành động của một gã mặc áo mưa, nhìn bên ngoài ở tuổi của hắn, đã tránh thoát cơn mưa rào bằng một vận tốc không ngờ, mới phút trước hắn ở đó, phút sau hắn biến mất. Trú dưới một gốc cây bên trong hàng rào, tim anh đập loạn xạ, Senhor José thở mạnh, ngạc nhiên vì sự nhanh nhẹn trong cử động của mình, anh, một kẻ khi nói đến thể dục thì không đi xa hơn việc leo lên đỉnh chiếc thang trong Phòng Đăng ký Trung ương, và có Trời biết anh ghét nó. Anh đã khuất khỏi con đường, và anh tin rằng bằng cách di chuyển thận trọng từ cây này sang cây khác, anh có thể đến cửa https://thuviensach.vn trường mà không bị ai bên ngoài nhìn thấy. Anh tự tin rằng bên trong không có người gác, trước tiên vì không có ánh đèn, cả hôm trước lẫn hôm nay, và thứ nữa vì trường học, ngoại trừ những lý do rất đặc biệt và ngoại lệ nào đó, không phải là nơi cho thấy đáng để trộm cắp. Lý do của anh hiển nhiên là ngoại lệ và đặc biệt, đó là lý do tại sao anh đến đây trang bị nửa ký mỡ lợn, một chiếc khăn tắm và cái cắt kính, vì đó là món đồ mà anh đã không cần gói. Trong khi đó, anh phải suy nghĩ cẩn thận về điều anh sắp làm. Vào phía trước là thiếu thận trọng, những người sống trên các tầng lầu bên kia đường có thể hé nhìn ra mưa vẫn đang rơi nặng hạt và thấy một gã đang đập một trong các cửa sổ của ngôi trường. Có khối kẻ sẽ không nhấc một ngón tay để ngăn ngừa một hành động bạo lực xảy ra, ngược lại, họ sẽ buông màn cửa xuống rồi vừa trở vào giường ngủ vừa nói, Chuyện thiên hạ, nhưng có kẻ khác sẽ cứu vãn thế giới nếu thế giới để họ cứu, họ sẽ lập tức gọi cảnh sát rồi chạy ra bao lơn quát tháo, Ăn trộm, một tên gọi thô bạo không xứng đáng với Senhor José, tệ lắm anh chỉ là kẻ giả mạo giấy tờ nhưng chỉ có chúng ta biết việc ấy. Mình sẽ đi vòng ra phía sau tòa nhà, ở đó có thể dễ hơn, Senhor José nghĩ, và có lẽ anh đúng, thông thường mặt sau các tòa nhà không được chăm sóc kỹ, với hàng đống đồ tạp nhạp cũ, thủng thẳng đợi có ngày dùng lại, mấy hộp sơn rỗng, gạch vỡ lúc xây dựng, những thứ nếu ai muốn chế tạm một cái thang cao tới cửa sổ để trèo vào đều có thể ao ước. Thật thế, Senhor José tìm thấy vài món hữu dụng này, nhưng như anh có thể sờ thấy trong bóng tối, chúng đều sắp xếp rất gọn gàng dưới mái hiên, dựa vào tường, và sẽ mất rất nhiều thời gian và cố gắng để chọn lựa và khiêng ra những món thích hợp nhất cần để dựng cái khung hình chóp cho anh leo. Mình chỉ cần lên trên mái, anh thì thầm, và trên nguyên tắc, ý tưởng đó tuyệt vời, vì có một ô cửa sổ khoảng nửa thước phía trên chỗ mái hiên nối với bức tường, anh nghĩ, dù vậy vẫn không dễ dàng, mái rất dốc và trận mưa này khiến nó trơn trợt và nguy hiểm. Senhor José bắt đầu cảm thấy hết hăng hái, đó là điều xảy ra khi ta không có kinh nghiệm ăn trộm, khi ta không được học hỏi từ những bậc thầy leo trèo, thậm chí anh không nghĩ tới xem xét địa điểm trước, đáng lẽ anh đã có thể làm hôm anh biết cánh cổng không khóa, chắc lúc đó anh nghĩ mình đã tốt https://thuviensach.vn số nên không muốn thử thời vận thêm nữa. Anh có trong túi chiếc đèn pin nhỏ mà anh đã dùng trong Phòng Đăng ký Trung ương để có thể đọc phiếu lý lịch, nhưng anh không muốn bật nó lên nơi đây, một cái bóng trong đêm tối ít nhiều có thể không bị thấy là một chuyện, một vòng sáng di động nộp mạng anh là chuyện khác, rất khác, tệ hơn nhiều, nó tuyên bố đây này, tôi đây này. Trú dưới hiên, anh có thể nghe mưa đổ như gõ trống không ngừng trên mái, và anh không biết làm gì. Mặt bên này cũng có cây, cao hơn và rậm lá hơn mặt trước, nếu có tòa nhà nào khác ẩn sau hàng cây, anh có thể không thấy nó từ chỗ anh đang đứng, vì thế, họ cũng không thể thấy mình, Senhor José nghĩ, và sau một thoáng do dự, anh bật đèn pin và rọi nhanh hai bên. Anh hoàn toàn đúng, những vật trong sân để đồ phế thải của trường được bố trí và sắp xếp rất cẩn thận, gọn gàng như mẩu ráp mộng đuôi én. Anh lại bật đèn pin, lần này rọi lên phía trên. Nằm bên kia đống đồ phế thải nhưng cách xa các thứ khác, như thế một món thỉnh thoảng được dùng đến, là cái thang gập. Hoặc vì khám phá có tính chất bất ngờ, hay vì tình cờ chợt nhớ đến những nơi cao ngất anh phải leo trong Phòng Đăng ký Trung ương, Senhor José cảm thấy phấn khích, một từ phổ biến và diễn cảm ngày nay thường dùng để tránh chữ “choáng váng” khó cho những cái miệng không phát âm lưu loát, và do đó giúp cho sự giao tiếp được dễ dàng. Cái thang gấp không đủ dài để với tới cửa sổ, nhưng nó đủ để leo lên mái hiên, và sau đó anh sẽ phó mặc cho bàn tay của Chúa. Được cầu khẩn như thế Chúa quyết định giúp Senhor José ra khỏi khó khăn, tuy không ghê gớm lắm nếu ta xét đến hằng hà sa số kẻ trộm từ thuở khai thiên lập địa đã có đủ may mắn để trở về sau chuyến làm ăn không những nặng trĩu đồ đạc, mà cũng chẳng bị thương tích, nghĩa là không chịu một hình phạt thiêng liêng nào. Thượng đế quyết định rằng tấm tôn xi măng lợp mái hiên vừa có một lớp nhám, vừa có mép dưới nhô ra, mà nhà thiết kế của xí nghiệp đã không thể không cho nó một nét trang trí hấp dẫn một cách thiếu thận trọng. Nhờ thế, mặc dù độ dốc của mái hiên, Senhor José một chân chỗ này, một tay chỗ kia, rên rỉ, hổn hển, bấu móng tay, lê mũi giày, xoay xở leo lên. Bây giờ anh chỉ còn phải đột nhập vào. Đã đến https://thuviensach.vn lúc tiết lộ rằng phương pháp Senhor José dùng, như tên ăn trộm vặt và kẻ đào tường khoét vách, là hoàn toàn lỗi thời, nếu không nói là cũ rích, thậm chí cổ lỗ sĩ. Khá lâu trước kia, ngay cả anh cũng không nhớ trong cuốn sách hay tờ báo nào, anh đã đọc thấy mỡ lợn, một cái khăn mềm và một cái cắt kính là đồ nghề chủ yếu cho bất cứ ai định vào bằng cửa sổ với ý đồ xấu, và với niềm tin mù quáng, anh đã trang bị cho mình những trợ cụ bất thường này. Tất nhiên, để đẩy nhanh công việc, anh có thể chỉ cần đập vỡ kính, nhưng lúc lập kế hoạch đột nhập, anh sợ tiếng kính vỡ tung tóe không thể tránh khỏi sẽ báo động láng giềng, và dù thời tiết xấu cùng tiếng ồn ào tự nhiên của mưa có thể giảm bớt rủi ro, tốt nhất vẫn là theo đúng phương pháp nhà nghề. Thế rồi, tì chân lên mép tôn trời cho nhô ra đó, đầu gối ấn chặt vào gợn mái nhám, Senhor José khởi sự cắt kính bằng lưỡi dao kim cương dọc theo khung cửa. Rồi thở hổn hển vì cố gắng và tư thế bất tiện của mình, anh lau kính thật kỹ bằng chiếc khăn tay để giúp mỡ lợn dính như ý muốn, hay đúng hơn, phần còn lại của mỡ lợn, vì những cố gắng mạnh bạo của anh trong lúc trèo lên mái dốc đã khiến gói mỡ thành một khối nhớp nhúa không hình thù gì, với hậu quả không thể tránh khỏi cho sự sạch sẽ của bộ y phục anh đang mặc. Dù vậy, anh xoay xở bôi một lớp mỡ dày khả dĩ chấp nhận lên khắp cửa sổ, rồi hết sức cẩn thận, anh đặt tấm khăn lên đó, sau những vặn vẹo tay chân mình mẩy không ngừng để cuối cùng rút được nó từ trong túi áo mưa ra. Lúc này anh sẽ phải tính toán chính xác lực đập cần thiết, đừng yếu quá để khỏi phải đập lại, cũng đừng mạnh quá để tấm kính không dính vào cái khăn. Tay trái anh giữ phần trên cái khăn tì vào khung cửa sổ để nó khỏi trượt, Senhor José vung nắm tay phải, đưa cánh tay ra sau và đấm miếng kính một cú mạnh, may mắn thay chỉ gây nên một tiếng đục như tiếng súng gắn ống hãm thanh. Anh thành công ngay cú đầu, một thành tựu đáng kể cho kẻ mới vào nghề. Một hai mảnh kính nhỏ rơi vào trong, thế thôi, nhưng không quan trọng, trong đó không có ai. Mặc dù trời mưa, Senhor José nằm dang tay dang chân trên mái hiên vài giây, vừa lấy lại sức khỏe vừa thưởng thức chiến thắng của mình. Rồi anh đứng thẳng dậy, thò tay vào, sờ soạng rồi tìm thấy then cửa sổ, lạy Chúa, điều mạo hiểm kẻ trộm phải trải qua, mở rộng cửa, rồi nắm https://thuviensach.vn chặt bệ cửa, chân anh quờ quạng điên cuồng tìm chỗ đặt chân không hiện hữu, anh xoay xở nhấc người lên, giơ một chân, rồi chân kia, và cuối cùng rơi qua bên kia, nhẹ như chiếc lá lìa cành. https://thuviensach.vn 8 Nghĩa vụ đơn giản của lương tâm là đừng xúc phạm tính cả tin của những ai sẵn sàng chấp nhận những gian nan để một kỳ công phi thường như thế là đáng tin và hợp lý, lòng tôn trọng sự thật đòi hỏi phải lập tức làm sáng tỏ câu cuối. Senhor José không rơi nhẹ qua bệ cửa sổ như chiếc lá lìa cành. Ngược lại, anh ngã rất nặng, như cả một cái cây đổ, khi anh có thể hoàn toàn dễ dàng thả người dần xuống từ chỗ ngồi tạm tới khi bàn chân anh chạm đất. Cú ngã huỵch xuống đất và hậu quả va chạm đau đớn kế tiếp cho anh thấy, trước khi mắt anh có thể xác định sự kiện, rằng nơi anh rơi xuống giống như phần nối dài của mái hiên bên ngoài, vì cả hai nơi đều được dùng như một chỗ chứa những thứ không cần đến nữa, mặc dù có thể xảy ra ngược lại, chỗ này có trước, rồi sau đó chỉ khi đã hết chỗ trong này họ mới dùng đến mái hiên bên ngoài. Senhor José ngồi đó một lúc, đợi cho hơi thở trở lại bình thường và để tay chân hết run. Rồi anh bật đèn pin, cẩn thận chỉ rọi lên sàn nhà phía trước mình, và thấy giữa đám bàn ghế chất đống hai bên có một lối đi dẫn tới cánh cửa. Anh lo lắng khi nghĩ rằng cánh cửa có thể bị khóa, nếu thế anh sẽ phải phá cửa mà không có dụng cụ cần thiết và sẽ gây tiếng ồn. Bên ngoài trời vẫn mưa, mọi người chắc đã ngủ, nhưng chúng ta không chắc được, có kẻ ngủ rất tỉnh đến nỗi ngay cả tiếng một con muỗi vo ve cũng đủ đánh thức họ, khi ấy họ sẽ ngồi dậy, ra bếp uống một ly nước, nhìn bâng quơ qua cửa sổ và thấy một cái lỗ đen hình chữ nhật trên bức tường của ngôi trường, và có thể nghĩ, Mấy người trong trường bất cẩn quá, thử nghĩ xem để cửa sổ mở trong thời tiết thế này, hoặc là, Nếu mình nhớ không lầm, cái cửa sổ đó đóng, chắc nó bị gió thổi bật ra, sẽ không ai nghĩ có kẻ trộm bên trong, vả lại, họ hết sức sai lầm, chúng tôi xin nhắc lại cho các bạn một lần nữa, vì Senhor José không đến đây để ăn trộm. Anh chợt nghĩ nên đóng cửa sổ để không ai bên ngoài nhận ra vụ đột nhập, nhưng rồi anh ngờ vực, anh tự hỏi tốt hơn có nên để nguyên như thế hay không, Họ sẽ nghĩ là gió hay nhân viên nào đó bất cẩn, nếu mình đóng cửa, họ sẽ nhận ra ngay là không có kính, nhất là kính trắng đục như sữa. Tin tưởng rằng toàn thế giới đi theo con đường suy diễn như mình, anh https://thuviensach.vn quyết định để cửa sổ mở và bắt đầu trườn qua đống bàn ghế tới cánh cửa. Nó không khóa. Anh thở dài nhẹ nhõm, từ đây sẽ không còn chướng ngại nào khác nữa. Bây giờ điều anh cần là một cái ghế thoải mái, hay tốt hơn nữa là một chiếc sofa, để nghỉ qua đêm, nếu thần kinh của anh để cho anh ngủ. Như một kẻ kinh nghiệm chơi cờ vua, anh đã tính nước cờ, thật ra, khi ta biết khá chắc những nguyên do khách quan ngay trước mắt, thì không khó nhìn vấn đề qua loạt liên hệ nhân quả khả dĩ có thể xảy ra, tất cả lần lượt tạo nên quả nhân quả và nhân quả nhân, rồi cứ thế tiếp tục khôn cùng, nhưng chúng ta biết rằng Senhor José không cần tính xa như thế. Đối với những người thận trọng, nếu viên thư ký bước thẳng vào hang cọp dường như đã là ngu xuẩn, rồi như thể chưa đủ táo bạo, còn bình thản ở lại đó cho hết đêm và cả ngày hôm sau, để có thể rủi ro bị bắt quả tang bởi một kẻ có khả năng suy diễn xa hơn anh nhiều trong vấn đề cái cửa sổ để mở. Tuy nhiên, ta phải hiểu rằng nếu vừa đi từ phòng này sang phòng khác vừa bật đèn thì càng thiếu suy xét hơn nữa. Khi thiên hạ biết người sử dụng hợp pháp của một căn nhà hay một trường học vắng mặt, thì hình ảnh cửa sổ mở lẫn đèn sáng là một cú động não cho bất cứ ai, dù có thể cả tin đến mấy, chắc chắn họ sẽ gọi cảnh sát. Senhor José đau nhức khắp người, đầu gối anh xước, có thể chảy máu, nỗi khó chịu vì quần cọ xát đầu gối có thể chỉ thế thôi, ngoài việc đó, anh ướt sũng và bẩn từ đầu tới chân. Anh cởi chiếc áo mưa nhỏ giọt và nghĩ, Nếu nơi này có căn phòng phía trong thì mình có thể bật đèn, và có một phòng tắm, phòng tắm để rửa ráy, hay ít ra là rửa tay. Mò mẫm đường, mở rồi đóng cửa, anh tìm thấy cái mình tìm, trước tiên, một phòng nhỏ không cửa sổ dọc theo hàng kệ chứa văn phòng phẩm của trường và văn phòng, bút chì, sổ ghi chép, giấy rời, bút mực, cục tẩy, lọ mực, thước kẻ, thước vuông góc, thước nhọn góc, thước đo góc, bộ đồ vẽ, tuýp keo, hộp đinh bấm, và những thứ khác anh không thấy rõ. Dưới ánh đèn, rốt cuộc anh có thể xem xét vết thương do cuộc mạo hiểm của mình gây ra. Vết thương ở đầu gối không tệ như anh tưởng, chỉ xước bên ngoài, tuy vẫn đau. Đến sáng, khi không cần bật đèn, anh sẽ tìm cái mà trường học nào cũng có, tủ https://thuviensach.vn cứu thương màu trắng, thuốc sát trùng, rượu cồn, peroxide, bông gòn, băng, gạc, thuốc bột, anh không cần hết những thứ đó. Chẳng phương thuốc nào giúp được cho chiếc áo mưa bẩn hết thuốc chữa của anh, mỡ lợn đã thấm vào vải, Có lẽ mình có thể dùng rượu cồn để tẩy chỗ bẩn nhất, Senhor José nghĩ. Rồi anh đi tìm phòng tắm, và may mắn, anh không phải đi xa lắm trước khi tìm thấy, đánh giá qua sự sạch sẽ và ngăn nắp của nó, nó phải là phòng vệ sinh của giáo viên. Cửa sổ cũng mở ra sau trường, ngoài tấm kính mờ hiển nhiên là cần thiết ở nơi đây hơn là trong phòng chứa đồ chỗ anh đột nhập, còn có cánh cửa chớp bằng gỗ bên trong, nhờ thế Senhor José rốt cuộc có thế bật đèn, rửa ráy và có thể thấy mình đang làm gì. Rồi, sạch sẽ không nhiều thì ít, sức khỏe của anh hồi phục, anh đi tìm chỗ ngủ. Mặc dù hồi còn đi học, anh chưa từng học trường nào như thế, sang trọng và rộng rãi, anh biết mỗi trường có một hiệu trưởng, và mỗi hiệu trưởng có một phòng làm việc, và phòng làm việc nào của hiệu trưởng cũng có chiếc ghế sofa đúng như cái mà thân thể anh đang kêu đòi. Anh tiếp tục mở và đóng cửa, nhìn vào các phòng, ánh sáng bên ngoài rọi vào khiến chúng có bầu không khí ma quái, bàn của học trò trông như những dãy mộ, bàn giáo viên như án thờ ảm đạm, và bảng đen là chỗ mọi người bị gọi đến để giải thích. Ghim trên tường, như những vết mờ thời gian để lại trên làn da con người và đồ vật, anh thấy những tấm bản đồ bầu trời, thế giới và các quốc gia, những tấm bản đồ thủy văn và sơn văn của cơ thể loài người, mạch máu, đường tiêu hóa, các loại bắp thịt, mạng thông tin của hệ thần kinh, khung xương, buồng phổi, mê hồn trận của bộ óc, tiết diện của con mắt, mớ rối rắm của bộ sinh dục. Các phòng học nối tiếp nhau dọc theo hành lang vòng quanh ngôi trường, khắp nơi có mùi phấn, xưa cũ như mùi thân thể, thậm chí có những người tin rằng Thượng đế sau khi nặn đất sét để sau đó làm nên họ, đã bắt đầu bằng cách dùng viên phấn vẽ một người đàn ông và một người đàn bà lên bề mặt của đêm đầu tiên, nhờ thế chúng ta xác tín rằng chúng ta đã, đang và sẽ là bụi, và chúng ta sẽ mất đi trong một đêm khác tối tăm như đêm khởi đầu. Có những phòng tối tăm dày đặc tuyệt đối, như được cắt từ tấm vải đen, nhưng ở nơi khác lởn vởn ánh lung linh rực rỡ của cái bể nuôi cá, ánh lân quang, ánh xanh phớt, không thể do những ngọn đèn https://thuviensach.vn đường, hay nếu là đèn đường, nó đã chuyển hóa khi rọi qua tấm kính. Nhớ đến ngọn đèn mờ mãi mãi treo trên bàn của Trưởng phòng, bóng tối xung quanh nó dường như luôn luôn sắp sửa ăn tươi nuốt sống, Senhor José lẩm bẩm, Phòng Đăng ký Trung ương khác, rồi anh nói thêm, như thể đòi hỏi có câu trả lời cho nhận xét của chính mình, Có thể càng khác thì càng giống, và càng giống thì càng khác, lúc đó anh chưa biết mình nói đúng dường nào. Tầng đó chỉ có lớp học, phòng làm việc của hiệu trưởng chắc chắn ở tầng trên, xa những tiếng động, tiếng ồn khó chịu, tiếng huyên náo của học trò ra vào lớp. Trên mái cầu thang có một khuôn cửa sổ nhìn lên bầu trời, khi lên thang, anh di chuyển từ bóng tối ra ánh sáng, và trong hoàn cảnh này ta không được phép nghĩ gì khác hơn ý nghĩa nôm na của nó là, rốt cuộc ta có thể nhìn thấy chỗ để đặt bàn chân của mình. Trong cuộc tìm kiếm mới này, định mệnh buộc rằng trước khi gặp phòng làm việc của hiệu trường, Senhor José thoạt tiên phải vào văn phòng thư ký, một căn phòng có ba cửa sổ nhìn ra đường. Căn phòng chứa bàn ghế như thường thấy trong loại văn phòng này, vài cái bàn và bằng ấy cái ghế cũng như tủ vật dụng, tủ hồ sơ, bộ phiếu danh mục, tim Senhor José đập mạnh khi thấy chúng, anh đến đây để tìm nó, hồ sơ, phiếu danh mục, phiếu điểm, báo cáo, ghi chú, tiểu sử của người phụ nữ vô danh lúc còn là một đứa bé rồi là thiếu nữ, cứ giả sử rằng không có ngôi trường nào khác trong đời nàng sau trường này. Senhor José mở hú họa một ngăn kéo phiếu danh mục, nhưng ánh đèn từ ngoài đường không đủ sáng cho anh thấy nó chứa loại hồ sơ gì. Mình có khối thì giờ, Serthor José nghĩ, bây giờ mình cần ngủ. Anh rời văn phòng, và cách đó hai cánh cửa, rốt cuộc anh tìm thấy văn phòng hiệu trưởng. So sánh với nét khắc khổ của Phòng Đăng ký Trung ương, ta có thể nói không phóng đại rằng nơi đây xa xỉ. Sàn trải thảm, cửa sổ treo màn dày, kéo kín, bàn làm việc lớn, kiểu xưa và ghế da hiện đại màu đen, Senhor José khám phá ra tất cả những thứ này vì khi mở cửa thấy tối đen, anh không ngần ngại bật đèn pin của mình trước tiên, rồi mở ngọn đèn giữa phòng. Vì ta không thấy ánh sáng rọi vào từ bên ngoài, không ai bên ngoài có thể thấy ánh đèn bên trong. Ghế https://thuviensach.vn của vị hiệu trưởng thoải mái, anh có thể ngủ ở đó, nhưng còn khá hơn nữa, chiếc sofa dài, rộng, ba chỗ ngồi dường như độ lượng mở vòng tay đón chào và dỗ dành tấm thân mệt lử của anh. Senhor José nhìn đồng hồ đeo tay của mình, vài phút nữa mới ba giờ. Thấy trời đã khuya, vì anh thậm chí đã không để ý đến thời gian trôi qua, anh bỗng cảm thấy rất mệt mỏi, Đủ rồi, anh nghĩ, và không kìm được, thuần túy vì căng thẳng cùng cực, anh bắt đầu nức nở, khóc không thể kìm nén, hầu như bị kinh phong, đứng đó, như thể một lần nữa anh lại là đứa học trò bé nhỏ lớp Một, trong một ngôi trường khác, tinh nghịch và bị hiệu trưởng gọi lên để nhận hình phạt đích đáng. Anh ném cái áo mưa sũng nước của mình xuống sàn, lấy khăn tay trong túi quần đưa lên mắt, nhưng chiếc khăn tay cũng ướt như mọi thứ khác, vì cả người anh, từ đầu đến chân, bây giờ anh mới nhận ra, dường như chảy nước, như thể không khác gì vắt giẻ, thân thể anh bẩn thỉu, tâm hồn anh thâm tím, và cả hai cảm thấy khốn nạn như nhau, Mình đang làm gì ở đây, anh tự hỏi, nhưng anh không muốn trả lời, anh sợ rằng một khi đã lật trần ra, anh sẽ thấy nguyên do đưa anh đến nơi này là vô lý, lố bịch, điên cuồng. Anh chợt rùng mình. Mình bị cảm lạnh rồi, anh nói lớn và lập tức hắt hơi hai lần, rồi trong lúc xì mũi, anh thấy mình đang cuốn theo con đường bất thường của một suy nghĩ tự ý nó chọn lối mà không đưa ra lời giải thích, và nhớ những tài tử xi nê cứ mặc nguyên áo quần phóng xuống nước hay bị ướt sũng vì trận mưa như trút, và họ không bao giờ bị sưng phổi hay thậm chí cảm lạnh xoàng như xảy ra hằng ngày trong đời thật, cùng lắm họ chỉ quấn chăn bên ngoài bộ quần áo ướt, hình như là một việc lố bịch nếu chúng ta không biết cảnh quay phải bị gián đoạn lại để tài tử có thể về phòng thay áo, tắm nước nóng và mặc bộ áo choàng ghi tên của họ. Senhor José bắt đầu cởi giày, rồi cởi áo khoác và sơ mi, cởi quần rồi móc lên cột treo mũ anh thấy ở một góc phòng, bây giờ anh chỉ cần quấn quanh mình tấm chăn không thể tránh khỏi đó của phim ảnh, một vật dụng khó tìm trong văn phòng hiệu trưởng, trừ phi vị hiệu trưởng là một người lớn tuổi, loại người đầu gối bị lạnh mỗi khi ngồi xuống bất kể lâu hay mau. Sức suy diễn của Senhor José một lần nữa dẫn anh đến kết luận đúng, cái chăn gấp cẩn thận nằm trên mặt ghế. Tấm chăn không lớn, không đắp được toàn https://thuviensach.vn thân anh, nhưng vẫn hơn là nằm trần truồng suốt đêm. Senhor José tắt ngọn đèn giữa phòng, dùng đèn pin đưa mình về ghế sofa, rồi thở dài, duỗi dài trên ghế, nhưng lập tức cuộn tròn lại để vừa cả người dưới tấm chăn. Anh vẫn run, anh vẫn mặc đồ lót còn ướt, có lẽ vì mồ hôi, vì cố sức, mưa không thể ngấm xa như thế. Anh ngồi lên sofa, tuột áo quần lót, tháo vớ, rồi quấn chăn quanh người như cố làm thêm một lớp da thứ hai, và do đó cuộn tròn như con mối, anh thả mình chìm trong bóng tối của phòng làm việc, đợi niềm ấm áp nhỏ nhoi nhân từ sẽ đưa anh vào giấc ngủ hạnh phúc. Cả hai niềm ấm áp và giấc ngủ đều lâu đến, bị xua đuổi vì một ý nghĩ không buông tha anh, Nếu có ai bước vào và thấy mình trong tình trạng này, nghĩa là trần truồng, họ sẽ gọi cảnh sát, họ sẽ còng tay anh, họ sẽ hỏi tên anh, tuổi và nghề nghiệp, vị hiệu trưởng sẽ là người đến trước tiên, rồi tới Trưởng phòng, và cả hai sẽ nhìn anh với cặp mắt lên án nghiêm khắc, Anh làm gì ở đây, họ sẽ hỏi, và anh sẽ không có giọng để trả lời, anh không thể giải thích cho họ rằng anh đang tìm một phụ nữ vô danh, họ có thể sẽ bật cười rồi hỏi lại, Anh làm gì ở đây, và họ sẽ cứ hỏi đến khi anh thú nhận mọi điều, bằng chứng của việc này là chúng vẫn lặp lại trong giấc mơ của anh, khi ánh ban mai trở lại trên thế gian, Senhor José rốt cuộc từ bỏ đêm thao thức kiệt lực của mình, hay nó bỏ anh. Anh thức dậy trễ, mơ thấy mình lại đang ở trên mái hiên lúc mưa tầm tã trút xuống anh ầm ĩ như thác nước, và người phụ nữ vô danh, trong hình dáng một tài tử xi nê trong bộ sưu tập của anh, đang ngồi trên gờ cửa sổ với cái chăn của vị hiệu trường gấp trên đùi, vừa đợi anh leo xong, vừa nói, Sao không gõ cửa trước phải hay hơn không, anh hổn hển đáp, Tôi không biết cô ở đây, và nàng nói, Tôi vẫn luôn ở đây, tôi chưa bao giờ ra ngoài, rồi ngay lúc hình như sắp cúi tới giúp anh lên, nàng bỗng nhiên biến mất, mái hiên biến mất theo nàng, và chỉ còn mưa, rơi, rơi không ngừng trên chiếc ghế của Trưởng phòng, nơi Senhor José thấy mình đang ngồi. Đầu anh hơi nhức, nhưng cơn cảm lạnh của anh hình như không nặng hơn. Một sọc sáng mờ len vào giữa màn cửa, nghĩa là trái với vẻ bề ngoài, màn không đóng hoàn toàn. Không ai nhận ra, anh nghĩ, và anh đúng, ánh sáng của một vì https://thuviensach.vn sao sáng hơn ta nghĩ, nhưng vì phần lớn ánh sáng của nó mất đi trong không gian, chỉ một màn sương cũng đủ che ánh sáng chói chang khỏi mắt chúng ta. Ngay cả những người sống bên kia đường đến cửa sổ hé nhìn ra để xem thời tiết, họ sẽ nghĩ sợi chỉ sáng chập chờn giữa những giọt nước chảy xuống ô kính cửa sổ chỉ là mưa lấp lánh, vẫn quấn trong chăn, Senhor José mở hé màn cửa, đến lượt anh xem thời tiết ra sao. Lúc đó mưa đã tạnh, nhưng một cụm mây đen đơn độc bao phủ bầu trời, mây thấp như chạm nóc nhà, như tấm bia mộ khổng lồ. Càng tốt, anh nghĩ, càng ít người ngoài đường càng tốt. Anh đến sờ thử áo quần đã cởi ra để xem có mặc chúng lại được hay không. Sơ mi, áo lót, quần lót và vớ tạm khô đủ, quần còn ẩm, nhưng áo khoác và áo mưa còn phải mất nhiều giờ nữa mới khô. Để tránh cho vải cứng vì ẩm cọ vào đầu gối bị xước, anh mặc hết mọi thứ trừ cái quần, rồi đi tìm tủ cứu thương. Hợp lý ra, nó phải ở tầng trệt, gần phòng tập thể dục, ở đó có khuynh hướng xảy ra tai nạn, gần sân chơi, nơi trong giờ ra chơi học sinh đến để trút sinh lực của chúng ra bằng các trò chơi có ít nhiều thô bạo và quan trọng hơn, để tống khứ sự buồn tẻ và lo lắng của chúng do học hành gây nên. Anh đúng. Sau khi rửa các vết thương bằng peroxide, anh thấm vết thương với ít thuốc sát trùng có mùi iodine và thận trọng băng lại, dùng nhiều thuốc bột đến nỗi nom như anh đang mang đệm đầu gối. Dù vậy, anh vẫn có thể co chân bước. Anh mặc quần và cảm thấy như một người mới, tuy không đủ mới để quên nỗi khó chịu chung đang ảnh hưởng khắp cơ thể mình. Ở đây phải có thuốc cảm và thuốc nhức đầu, anh nghĩ, và ngay sau đó tìm thấy thuốc anh cần, anh uống hai viên vào bụng. Anh không cần cẩn thận tránh bị bên ngoài nhìn thấy, vì như ta vẫn biết, cửa sổ phòng cứu thương cũng làm bằng kính mờ, nhưng từ nay anh sẽ phải chú ý mỗi cử động của mình, anh không thể phạm bất cứ lỗi lầm nào, anh phải tránh thật xa các cửa sổ, và nếu anh nhất định phải đi qua cửa sổ, khi ấy anh sẽ phải bò xuống, nói tóm lại, anh phải hành xử như anh chưa từng làm gì khác trong đời ngoài việc đào tường khoét vách. Bao tử anh chợt cồn cào nhắc anh nhớ là đã sai lầm khi uống thuốc mà không ăn gì kèm theo, cho dù chỉ một cái bánh quy, Đúng, mình tìm đâu ra bánh ở đây, anh tự hỏi, biết rằng bây giờ anh có một vấn đề mới cần giải quyết, vấn đề thực phẩm, vì https://thuviensach.vn anh sẽ không thể rời tòa nhà trước khi trời tối, Rất tối, anh nói thêm. Mặc dù, như chúng ta biết, anh dễ thỏa mãn trong vấn đề thực phẩm, nhưng anh phải ăn chút gì để đỡ đói trước khi về đến nhà, tuy vậy, Senhor José trả lời nhu cầu đó bằng những lời khắc kỷ này, Chỉ có một ngày, chẳng ai chết vì không ăn vài tiếng bao giờ. Anh rời phòng cấp cứu, và mặc dù văn phòng thư ký là nơi anh sẽ tìm kiếm nằm trên tầng hai, anh quyết định, hoàn toàn vì tò mò, đi một vòng các phòng ở tầng trệt. Anh tìm thấy ngay phòng tập thể dục có phòng giữ áo quần, các thanh sát tường và các dụng cụ khác, thanh ngang, thùng, vòng, ngựa gỗ, ván nhún, đệm. Ở thời anh, trường học không có tất cả những dụng cụ thể thao này, và anh cũng chẳng muốn có, vì hồi đó cũng như bây giờ, anh là một kẻ nói chung là khá nhút nhát. Bao tử anh cồn cào hơn, chất đắng trào lên miệng làm ngứa cổ, phải chi anh có thể hết nhức đầu, Cảm rồi, có lẽ mình sốt, anh vừa nghĩ vừa mở một cánh cửa khác. Chúa ban phúc lành cho tâm hồn tò mò, đó là phòng ăn. Khi ấy suy nghĩ của Senhor José mọc cánh, anh chạy vào tìm thức ăn, Nơi nào có phòng ăn sẽ có nhà bếp, nơi nào có nhà bếp, anh không cần nghĩ hết, nhà bếp kia rồi, với lò nướng, nồi và chảo, đĩa và ly, tủ thức ăn, cái tủ lạnh khổng lồ. Anh đi thẳng đến nó, mở toang cánh cửa, thức ăn sáng rực, một lần nữa đội ơn thần tò mò, cũng như thần đạo chích trong một số trường hợp cũng xứng đáng không kém. Mười lăm phút sau, Senhor José rõ ràng là một người mới, hồi phục thể xác và tinh thần, áo quần của anh gần khô, đầu gối được băng bó, và dạ dày làm việc với những món bổ dưỡng và chất lượng hơn hai viên thuốc đắng chống cảm. Khoảng giờ ăn trưa, anh sẽ trở lại gian bếp này, cái tủ lạnh tử tế này, nhưng bây giờ anh phải đi kiếm tra các phiếu danh mục trong văn phòng thư ký đế tiến thêm một bước, bước dài hay ngắn anh chưa biết, trong việc dò tìm các hoàn cảnh của cuộc đời người phụ nữ vô danh ba mươi năm trước, khi nàng chỉ là một bé gái với cặp mắt nghiêm nghị và mái tóc phủ xuống ngang mày, đứa bé đã ngồi trên băng ghế đó ăn bánh mì và mứt, có lẽ buồn vì nó đã làm vấy mực cuốn tập đồ xinh đẹp, có lẽ vui vì mẹ đỡ đầu đã hứa cho nó một con búp bê. https://thuviensach.vn