🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Mặt Trời Mù Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn MẶT TRỜI MÙ —★— Tác giả: Curzio Malaparte Người dịch: Bửu Ý Phát hành: Nhã Nam Nhà xuất bản Văn Học 2015 ebook©vctvegroup https://thuviensach.vn KHAI TỪ CẦN THIẾT Trong cuốn “tiểu thuyết” viết tặng các sơn binh Pháp và Ý ngã gục trên dãy núi Alpes vào tháng Sáu buồn thảm dạo nào của năm 1940 này, tất cả đều đúng sự thật: thời gian, con người, sự kiện, cảm xúc, không gian. Các nhân vật là những quân sĩ thám phòng, những khinh bộ binh của các tiểu đoàn Edolo, Morbegno, Tirana, Verona, họ mang tên thật, mặt thật. Nhiều người Ý trong số đó về sau ngã gục ở miền núi Hy Lạp hay trên các cánh đồng cỏ hoang vu ở Nga. Chỉ có bọn họ, bọn người chết đó, bọn người chết đáng thương của Pháp và Ý, mới đem lại cho cuốn “tiểu thuyết” này cái giọng thức tỉnh, cái âm sắc tuyệt vọng, cái tiếng nói buồn bã quạnh quẽ. Chỉ có bọn họ mới cho cuộc chiến mê muội kia cái ý nghĩa bi đát trong tính vô ích của nó. Nếu những người chết ấy có được một công ích gì, thì cuộc chiến mê muội kia đã xoay chiều ra sao? (Với bao tàn ác vô ích, giết chóc vô ích và đổ nát vô ích, cuộc chiến tranh đó hiện nguyên hình một công trình pháp lý hung tàn phanh phơi sự góp mặt cần thiết, sự dự phần tiếp tay không thể thiếu của Thượng đế.) Lũ người chết vô ích: chỉ có thể biện giải theo cách đó thôi. Từ nay ta cần phải nói, không phải nể nang người sống làm gì, rằng chẳng có một cái gì ở châu Âu xứng đáng để ta phải chết. Cũng chẳng đáng phải chết để chứng tỏ rằng chết là vô ích, rằng cái chết chẳng dùng vào việc gì, chẳng cứu giải được gì, rằng thắng trận có lẽ còn vô đạo đức hơn bại trận; mà cũng chẳng cần chết mới chứng tỏ rằng đứa chết xứng đáng hơn đứa sống. (Vâng, nghiễm nhiên sự thắng trận là một điều nhục nhã. Ở châu Âu, còn gì cho chúng ta đâu, ngoại trừ niềm an ủi đến với chúng ta từ đạo Ki tô.) https://thuviensach.vn Tóm lại một trận giặc chẳng có phong điệu mã thượng, chẳng hoa mỹ, chẳng khoa trương. Tóm lại, than ôi, một trận chiến chẳng chút vinh quang. Một trận giặc có Hector tuẫn tiết dưới chân Achille, Achille hy sinh thân mình cho mấy ngọn cờ treo trên hàng bao lơn, trong khi đám đông bên cửa sổ nhổ nước bọt đầy mình Achille mà hò reo: đồ hèn nhát. Một trận giặc vô vọng, dưới Mặt trời lãnh đạm, trơ ra, đui mù trước bao nỗi thống khổ của con người. Xin mặt trời soi sáng hành động con người: ta không thể đòi hỏi điều gì khác hơn. (Mặt trời, trong “tiểu thuyết” này, giống như Mặt trời theo người xưa, có khi là Thần Mộc vương, có khi là thần Apollon, hay là Thần Chết, Thần Chết rỡ ràng sinh ra sự sống; Mặt trời cùng một ý nghĩa như Caïa trong pho thần học thô sơ nào đó của thời Trung cổ, trong một số nghi thức tế lễ bình dân nào đó của Tây Ban Nha, cái ý nghĩa của kẻ Tội phạm lạnh lùng, của tên Sát nhân hung ác lừng danh, gieo rắc diệt vong, giống như Apollon trong thần thoại Thèbes.) Ta không thể đòi hỏi Mặt trời khổ lụy theo ta, động lòng vì những nỗi khổ của ta. Ta không thể đòi hỏi Mặt trời từ tâm, công chính, xót thương. Mặt trời mù. Cuối cùng chúng ta cũng thế, có lẽ lần đầu tiên trong lịch sử tối cổ, chúng ta nay không được tiếp cứu, không thoái thác, không biện bạch, dưới con mắt mù lòa của Định mệnh, dưới con mắt nhìn chằm chặp vào chúng ta mà nào thấy chúng ta, nó sáng rực, vô cảm, ở ngoài và ở trong chúng ta, đâm bổ xuống đầu, đâm bổ vào tận cùng ý thức chúng ta. Và, kêu gọi đấng Ki tô đối phó với con mắt trắng dã mù lòa kia làm gì vô ích, con mắt không mày không mi, im sững giữa khung trời hoang vắng của ý thức. Trong “tiểu thuyết” này đặt ra một bi kịch ngoại lệ cho dân tộc Ý: cái dân tộc cảm thấy có lẽ là lần đầu tiên trong suốt trọn bước diễn tiến của lịch sử tối cổ của chúng ta, rằng họ bị đặt ra ngoài cái ý thức luân lưu của thế giới, cái dân tộc chỉ còn có nước căn cứ vào ý thức bản thân mà thôi, không còn căn cứ vào ý thức thế giới; phải trở thành vị quan tòa cho chính mình, và tìm lấy trong bản thân một cách thức mới, mang tính gỡ tội hơn, để làm một kẻ có đạo; lại còn cũng phải thanh toán một số vấn đề với ý thức chủ thể nữa. Vì chưa bao giờ như trong trận chiến cuối cùng, đặc biệt vào tháng https://thuviensach.vn Sáu 1940, trong chuỗi ngày vô cùng buồn thảm của cuộc xung chiến vì bội bạc, trận xung chiến đê hèn, mê muội, độc ác, đánh lại nước Pháp đã thua trận và tủi nhục, chưa bao giờ dân tộc Ý ý thức sâu xa và hào hùng cái hạn độ lỗi lầm và sự vô tội của mình đến như thế, chưa bao giờ họ nhục nhã như thế, nhục nhã cho mình, cho thân phận làm đối tượng chứ không phải làm chủ thể, nhục nhã cho lịch sử mình, cho sự quy hàng đau đớn trước lịch sử của mình như thể quy hàng một sự kiện xa lạ với ý thức nó. Khởi đầu từ tháng Bảy 1940 trên ngọn Bạch Sơn (Mont Blanc), tại chỗ đồn trú nhỏ bé tên gọi Guédoz (một ngôi nhà đá nhỏ, độc một gian không có cửa sổ, trên đèo Seigne, gần như bị tuyết phủ lấp), và xong xuôi vào tháng Tám cùng năm ở làng Morgex, trong thung lũng Aoste, nơi đây trung đoàn thứ năm - tôi làm đại úy - được hưởng những thời kỳ nghỉ ngơi, cuốn Mặt trời mù ra mắt dưới hình thức đăng nhiều kỳ trên tạp chí Thời đại tháng Giêng và Hai năm 1941. Nhưng một vài chương bị kiểm duyệt bỏ: đó là chương III và hai chương sau cùng XVII và XVIII trong bản thảo. Chương III gồm có phần kể về một giai đoạn minh chứng đặc biệt tình thương, tình cảm mến đối với nước Pháp và sự phản kháng tinh thần của dân làng Morgex và lính khinh bộ các tiểu đoàn Edolo, Tirana và Morbegno đối với chiến trận mê muội đó. Ngày 10 tháng Sáu 1940, đạo khinh bộ thứ năm được lệnh chỉnh đốn hàng ngũ tại quảng trường làng Morgex (lúc bấy giờ tên là Valdigna d’Aosta) để nghe diễn từ của Mussolini. Quảng trường tràn ngập đám người lặng im cùng những binh lính khinh bộ vừa tuyển. Khi giọng Mussolini tuyên bố khai chiến với Pháp, dân làng Morgex bật khóc thành tiếng và nhiều tiếng la ó phản đối vang dậy từ hàng ngũ khinh bộ binh. Nhiều bản thông tư tối cơ mật đến tay những viên chỉ huy trung đoàn rồi truyền xuống chỉ huy đại đội, thông tư khuyến cáo sĩ quan đề phòng và thủ thế sẵn sàng báo động hoặc dẹp yên mọi hành vi bất phục tùng. Mussolini không lấy làm an tâm về lòng chính trực của binh lính. Trung đoàn khinh bộ thứ tư, do vị đại tá Magliano kiêu hùng chỉ huy, còn bị hăm dọa tách xa tiền tuyến trong mấy ngày đầu của trận chiến, bởi vì Mussolini không tin họ. Ngờ vực lòng chính trực của https://thuviensach.vn khinh bộ binh là điều không đúng: khinh bộ binh là những người chính trực, ở cương vị con người cũng như quân nhân. Trong những ngày buồn thảm ấy, họ không che giấu tình cảm: lòng họ theo về với nước Pháp bị ám hại, bị bại trận. Sơn binh khinh bộ về mùa đông có thói quen di cư, tìm việc làm ở Thụy Sĩ, ở Pháp, ở Bỉ. Họ yêu các dân tộc vừa kể, nơi mà tự ngàn xưa họ tìm thấy việc làm, tự do, sự tôn trọng. Họ lớn tiếng lên án cuộc chiến tranh mê muội và rất hèn nhát đó, họ không muốn giết chết bạn đồng lao cộng tác với mình. Nhưng trong toàn bộ sư đoàn Tridentina, toàn bộ sư đoàn Taurinense, trong toàn bộ binh đoàn khinh bộ của tướng Negri, không có lấy một trường hợp đào ngũ nào. Lính sơn binh là những người chính trực. Chúng tôi leo lên ngọn Bạch Sơn, vượt biên giới, trong cơn bão tuyết, 3.600 thước trên dòng Đệ nhất Băng hà, chúng tôi xuống sâu thung lũng trên đất Pháp về hướng đồn Seloge, dưới lửa đạn đại bác: trong lòng chúng tôi thêm vào một niềm khắc khoải, một sự hạ mình, một điều sỉ nhục đáng buồn. Chúng tôi không phải là bọn giết người đi “đâm sau lưng” một dân tộc đã mang thương tích, đã quỳ gối xuống, đã bị bao kẻ khuất phục: chúng tôi thà làm bọn người buồn nản và bị bôi nhục rồi đây đi làm mồi một cách vô ích cho mấy họng đại liên của đồn Seloge, cho các giàn pháo ở đèo Fours. Lũ người chết đi của chúng tôi không có cái sắc mặt xanh xao với đôi mắt trợn trừng của bọn giết người; chỉ có khuôn mặt trắng dã và ngu si của bọn bị giết. Cùng một mũi dao đã cắm xuống giữa hai vai bọn lính Pháp và Ý vào tháng Sáu 1940. Hai chương cuối, XVII và XVIII, bị kiểm duyệt bỏ bởi mối cảm mến đối với Pháp và sự phản đối của lương tâm đứng trước sự giết người ô nhục và mê muội đã được phô diễn quá lộ. Tôi chỉ có một bản chép tay. Dù sau này có tìm kiếm, khi chiến tranh đã kết thúc, tại phòng kiểm duyệt của bộ Văn hóa đại chúng, tôi không sao tìm lại được ba chương sách bị bỏ. Đáng lẽ tôi có thể tìm cách viết lại mấy chương ấy: nhưng tôi đã chọn in Mặt trời mù thành sách y nguyên như nó đã ra mắt làm nhiều kỳ trên tạp chí Thời đại, tuy nhiên nay tôi có bỏ bớt, vì vô ích, lời cước chú mà trước tôi thấy https://thuviensach.vn cần phải báo cho độc giả Thời đại biết rằng chữ “Còn nữa” in dưới chương XVI trước kia đã để nhầm vào chỗ chữ “Hết”. Quý vị độc giả chắc cũng hiểu những lý do khiến tôi tuyên bố ở đây rằng, trong toàn bộ mảng văn chương Ý về cuộc chiến tranh này, được viết ra và ấn hành đang khi cuộc chiến, trong thời buổi mà việc nói lên sự thật về tấn bi kịch đau lòng diễn ra trong lương tâm dân tộc Ý, binh sĩ Ý là một điều nguy hiểm, thì có mỗi một tài liệu, độc nhất, trong đó, “tấn bi kịch bị cấm chỉ” được phơi mở: tài liệu đó chính là Mặt trời mù, người ta dễ có thể nghi ngờ giá trị nghệ thuật của nó, nhưng sẽ không một ai, dù là với ác tâm, có thể làm giảm giá trị tinh thần của nó. Ngày nay thì dễ quá, ở Ý, việc lên án cái “mũi dao” đâm sau lưng nước Pháp: chẳng phải lỗi tôi nếu có “mũi dao đâm sau lưng” vừa nói, chỉ có tôi trong hàng bao nhiêu văn sĩ Ý, kể cả phát xít và chống phát xít, là kẻ dám lên án công khai, đang giữa thời chiến, cái mũi dao đó. Curzio MALAPARTE Capri, tháng Sáu 1947. https://thuviensach.vn LỜI NGƯỜI DỊCH Nguyên tác Mặt trời mù tiếng Ý nhan đề Il Sole È Cieco. Vì không đọc được tiếng Ý nên chúng tôi đã phiên dịch theo bản dịch tiếng Pháp nhan đề Le Soleil est aveugle. Nhận thấy bài tựa (Préface) của Daniel Halévy và lời nói đầu của người dịch, Georges Piroué, (Avertissement du traducteur), không cần thiết đối với độc giả Việt Nam, nên chúng tôi đã lược bỏ. Văn Malaparte, với dụng ý viết lửng lơ che giấu nhiều ẩn ý, lại tràn đầy thi vị; văn như thơ, nên rất khó dịch. Chúng tôi đã cố gắng tôn trọng nguyên tác, chuyển dịch thận trọng, song chắc cũng không tránh khỏi nhiều điều khiếm khuyết. Chúng tôi sẽ rất nhớ ơn nếu được quý vị cao minh chỉ bảo cho những chỗ sai lầm, thiếu sót đó. Huế, tháng Sáu 1966 BỬU Ý https://thuviensach.vn 1 Viên đại úy ngược dốc chầm chậm, giữa những vòi tuyết bắn cao do tạc đạn Pháp, theo mặt băng cứng dưới đèo Seigne, để về lại tiểu đoàn Edolo, đoàn này cũng đã tuần hành dọc mé thung lũng Đen: băng qua đỉnh đèo (đèo Seigne này là một vòng cung mấp mô căng ra giữa mấy cái Tháp Đá Vôi hợp thành cái sống Đông Nam của Bạch Sơn, và hình lưỡi cưa màu đen của ngọn Léchaud), trong cái vắng vẻ xán lạn đó, trong sự im lặng thăm thẳm thoáng điểm tiếng rít của đạn phóng lớn cỡ 155, bỗng hiện ra trước mặt chàng một chiếc ghế dài. Chiếc ghế công viên, sơn màu xanh lá cây, mặt ghế và lưng ghế bằng gỗ, chân ghế bằng sắt uốn cong thành hình chân chó ở mút. Một chiếc ghế dài đúng nghĩa: thui thủi, ươn lười, ủ rũ. Thuộc loại ghế, nhẫn nại và vô vọng, chờ đợi dưới bóng tiêu huyền, ở quảng trường nhỏ của mọi thị trấn và làng mạc Pháp. (Nước Pháp bắt đầu chính tại nơi này, ngay đèo Seigne.) Chỉ cần một cây tiêu huyền; một cột đèn đường, một vạt tường đứt đoạn với lời phán Cấm dán quảng cáo e cũng đủ để làm cho chiếc ghế (trên cao này, ba ngàn thước trên Bạch Sơn, giữa những mảnh đạn vàng và đỏ) thành chứng tích của một thứ văn minh tỉnh lẻ mỏi mê, dấu hiệu chân xác của một trật tự xưa cũ và cao cách. Nhưng đây chỉ là một sự mời rước nghỉ chân thôi, một lời đáp lại âm thầm, sự khẳng quyết bất ngờ của tiếng “không” đã được thốt ngàn lần trong niềm thân mật của chính bản thân. (Một vật oái oăm, trong khung cảnh buồn và nghiêm trang ấy. Một con thú rình mồi. Một nhân sư sơn lục, chân chó. Một cái bẫy, một cạm bẫy trương ra mời chàng mỏi mệt. Một con ma mang hình dáng chiếc ghế dài.) https://thuviensach.vn Sự mỏi mệt chụp lấy chàng bất chợt, như chiếc mũ len. Chàng cảm thấy đâm ra quáng mắt từ đầu đến chân. Chàng mò mẫm tìm trong bóng mờ màu trắng cái lưng ghế, vịn đôi tay vào đó. Trung đoàn khinh bộ thứ năm trước đó đã rời quán ăn trong trại Visaille từ tinh sương, dưới lòng thung lũng Vény, và giờ đã bốn giờ chiều. Thưa ông, mời ông ngồi. Không, cảm ơn, tôi không mệt. Ồ, đại úy ngồi đi chứ, mời đại úy ngồi, mời đại úy ngồi… Tiếng “không” một lần nữa được thốt lên với một sự gắng sức đau xót đột nhiên làm chàng rứt tay ra khỏi lưng ghế lạnh. Đại úy lại lên đường, lảo đảo, băng qua mặt băng cứng, men theo dấu vết cạn mỏng mà bọn sơn binh khinh bộ Edolo xới lên trong tuyết giá bằng giày đinh. (Chàng có bổn phận về lại với tiểu đoàn Edolo, chuyển lệnh lên đại tá Lavizzari.) Con đường mòn đổ dốc giữa những mỏm đá đen, trên những gọn tuyết cứng như đá, đến bên kia thung lũng Đen, để rồi, sau vài trăm thước, nó ngóc lên về hướng Đệ nhất Băng hà. Thung lũng Đen ở chốn này dựng lên một bờ đá, sắc cạnh như cái cưa, một bờ dốc đá mà bao nhiêu tạc đạn đã đâm vào đó kèm theo tiếng nổ kinh hoàng. Đại úy bước đi lầm lũi, chốc chốc dừng chân lại lấy hơi. Đêm xuống từ từ. Ngọn Bạch Sơn chênh chếch dựng ngay trên đầu chàng, lắc lư tựa như một quả lắc kếch xù. Băng hà phát ra một luồng ánh sáng đục lờ. Đỉnh Estellette và đỉnh Trélatête rực lên trong ánh lửa màu xanh lục của phương đoài. Thình lình đại úy nghe một giọng nói rõ ràng, trầm đều. Chàng dừng chân, nhìn quanh. Bên trên kia, ngồi ẩn vào sau một tảng đá, một toán thương binh gọi chàng bằng tiếng kêu dài, uốn vút chậm rãi. Bọn họ chừng mươi người. Viên đại úy bỏ con đường mòn, lần về hướng ấy và vừa tiến lại vừa đếm từng người một. Cả thảy mười hai người. Bây giờ chàng có thể nhận biết những bộ điệu, lời nói, khuôn mặt. Đại úy, cho xin chút nước. Đại úy tháo chiếc túi, để tụt từ vai xuống, quỳ gối trên tuyết, rút từ trong ngăn ra một chai bầu nhỏ đựng rượu grappa. Cảm ơn đại úy. Chỉ một người bị thương nặng, một chân bị gãy xương phía dưới gối. Một mảnh tạc đạn. L’è nagott, không hề gì, đại úy. Toàn giọng dân miền Bergame, trầm và khàn. Tôi sẽ thưa đại tá cho người đến mang anh đi. Phiền phức làm gì, đại úy. https://thuviensach.vn Rồi cũng xong xuôi tất. Quân đội mà, đại úy! Bọn thương binh cười lên, chuyền tay chai grappa. Cái chân chó chết này, gã lính vừa nói vừa rờ rịt cái chân bó chặt phía trên đầu gối bằng sợi dây sắt. Thôi được, đại úy bảo, chuyến về tôi sẽ gặp lại các anh, rồi cùng đi. Cảm ơn đại úy, bọn thương binh đáp, cảm ơn đại úy, và họ nhìn theo đại úy đi xa dần, một mình, trên dòng băng hà, giữa hàng cây trắng do những trái phá bắn tuyết vung lên, đi tới trước màn sương sắc lục đang xuống chầm chậm từ thung lũng Đen. Đại tá Lavizzari đứng chờ chàng trên kia, chân giạng ra trên mõm đá đâm ra khỏi tuyết. Lính khinh bộ của ông, ngang qua đó, ngước mắt nhìn ông, thò mặt ra bên dưới miếng vải dù khoác trên vai để che mặt khỏi cơn gió cắt da. Đại tá Lavizzari sau khi đọc kỹ tấm giấy, bảo đại úy: - Được rồi. Được rồi. Nhưng tôi cũng biết mình phải làm gì. Chúng ta ai cũng biết điều phải làm. Không đúng sao? Lavizzari nói kèm thêm nụ cười, nhưng trong giọng nói trầm tĩnh và chừng mực, hầu như êm ái của ông, đại úy ghi nhận một sự phật ý nào đó, một vẻ gì sốt ruột, âu lo. Đại úy đáp thấp giọng: - Vâng, hẳn thế, ai cũng biết thế. Lavizzari quan sát chàng chằm chặp hồi lâu, im lặng: đại úy đứng đấy, trước mặt ông, cao lớn, gầy, tay buông thõng, vẻ chán chường hơn là mệt mỏi. Khuôn mặt chàng khác lạ, nhợt nhạt và khô tắt, cái nhìn đục lờ, rất hiền hòa, mất hút như đôi mắt đứa trẻ đang đeo đuổi một nỗi đau thầm kín. - Lại thêm trận bão này nữa… Nếu đêm xuống bất chợt mà tôi chưa kịp tháo quân ra khỏi dòng băng hà nghiệt tặc này thì… - Đại tá đang ở địa thế tốt mà, viên đại úy nói. https://thuviensach.vn Bọn lính kéo đi kẻ trước người sau, ngậm tăm, khom mình dưới bao nặng dụng cụ leo núi. Hơi thở khò khè, mồm hé mở, mí mắt trầm xuống để che mắt khỏi ánh sáng xanh của tuyết. Chốc chốc từng loạt trái phá rít vèo đến từ sau hòn núi Tondu, đèo Enclave, đèo Bonhomme, đèo Fours (tiếng rít dài có chất kim ngân tựa hồ sợi dây thép được căng thẳng băng ngang qua các thung lũng), đạn nổ ầm kèm theo tiếng vang dậy lớn và truyền xa. Một trận mưa đá và mảnh băng lại rớt xuống chung quanh với tiếng vỡ vụn biếng trễ ỉu xìu. Lavizzari ngước mắt lên nửa vầng trăng trắng treo phía trên đèo Enclave: “Anh thưa với đại tá Fassi hãy yên tâm. Tôi sẽ cố hết sức. Nếu đêm nay tôi luồn qua khỏi đèo Enclave được rồi thì sáng tinh sương ngày mai tôi tràn xuống thung lũng và tấn công.” Đại úy nói: - Đại tá nên tìm cách cố thủ chỗ đất cao được thì càng hay. - Trên cao lại có nắng. Sương mù còn hơn. Nếu tôi có thể đem thân đến Seloge mà không bị lộ, thì mọi sự sẽ yên thấm: Anh nhìn màn sương mù dày đẹp kia mà xem, đấy ở xa kia. - Vâng, thế nào mọi sự cũng sẽ yên. Đại úy đáp đột ngột sau khi nhìn đăm đăm hồi lâu thung lũng Băng Hà đội trên đầu một mái sương cao; rồi chàng nhìn thẳng mặt Lavizzari, mỉm cười với ông một cách khác lạ: - Chúc đại tá may mắn. - Cảm ơn, Lavizzari đáp, bắt tay chàng. Hai người đứng thế một hồi, nhìn vào mặt nhau, cùng tươi cười, nhưng điểm thêm bóng dáng rụt rè trong ánh mắt. Sau đó Lavizzari lui gót, tiến lên dòng băng hà, bước đi chậm và nặng, mặt ngẩng, thăm dò bờ vỉa màu thiên thanh và trắng của đèo Enclave. https://thuviensach.vn Phía trên thung lũng Đen, đại úy thỉnh thoảng dừng bước, bằng một giọng sắc sảo hô phóng đi một tiếng gọi “ôhôô!” dài. Bây giờ đêm đã xuống, mịt mù và diệu vợi. Cuối cùng chàng tìm thấy lại được phiến đá có thương binh ẩn thân sau đó. Chàng nghĩ bụng, họ đã bỏ đi. Tuyết xuống thật êm, tuyết đã phủ lấp hết bao nhiêu dấu chân. Sương mù dày đặc làm chàng sợ đến một lúc mình lạc bước chăng, thì bỗng đằng kia trước mặt, cách chàng có mấy bước, chiếc ghế dài nơi đèo Seigne hiện ra với chàng. Như một quái vật không mong đợi. Và trên ghế, một bóng dáng lờ mờ, một người. Hắn ngồi, hơi khòm, cố quấn điếu thuốc giữa mấy ngón tay lạnh sương. - Anh làm gì ở đây? đại úy hỏi, nhìn chằm chặp chiếc ghế với ánh mắt buồn và nghĩ ngợi; và tưởng chừng chàng không dám lại gần, tưởng chừng chàng không sao nhích đi một bước. - Thưa đại úy, tôi nghỉ một lát. - Anh tên gì? - Tôi tên Calusia, thưa đại úy, tên sơn binh khẽ đáp, và có một cái gì kín đáo, một cái gì không nói ra trong giọng trầm ấm ấy. - À, Calusia! - Thưa đại úy, phải. - Vậy mà tôi nhận không ra Calusia, đại úy bảo như thể muốn xin lỗi, mắt vẫn không rời chiếc ghế. Calusia gần giống đứa trẻ nhỏ, với nét rắn rỏi trong khuôn mặt nhỏ nhắn và thơ trẻ. Râu phơ phất vàng hoe làm dịu bớt cái cằm xương. Một chiếc lạc của bò đeo được buộc vào cổ, đong đưa trên ngực hắn, một chiếc lạc loại bằng đồng với vòng dây da bản rộng (và trên lớp da, ngay dưới cái khuyên bằng thau, nổi lên cái tên thêu màu đỏ của một con vật, Ma Jolie. Thốt nhiên, đại úy trở gót, bỏ đi im lặng, tan biến dần dần trong bóng tối trắng nhòa, đứt đoạn từng nơi vì đạn nổ đỏ. https://thuviensach.vn - Đại úy ơi, Calusia gọi thì thầm, rồi bất động, đứng bên ghế, đại úy. Sau đó hắn chậm rãi rời xa, băng qua lớp giá cứng và một chiếc lạc gióng lên, êm và trầm, tựa con bò lạc đàn trong bão tuyết, như con tàu mất hút giữa mù sa. https://thuviensach.vn 2 Đại úy từng gặp sơn binh Calusia lần đầu tiên ở Morgex, trước đó mấy ngày; giữa một đàn bò, trên đường dẫn đến bãi thả. Những con bò đó được quân cục trung thu của mấy nhà dân miền núi, họ buộc phải bỏ làng và bỏ vựa lúa rải rác quanh các vùng La Thuile, Pré Saint-Didier, Courmayeur. Calusia bước đi giữa bầy thú, trong một vùng ám bụi đầy những tiếng ùm bò, tay hắn quàng qua cổ một con bò, như đang rong chơi với một nàng. Hắn vòng ra đằng sau nhà thờ, mất hút trong mây bụi, trong bản hòa âm giòn giã hỗn tạp do đàn bò tạo thành bằng cách đong đưa những chiếc lạc đồng. Tầm chiều tối, đại úy gặp lại hắn đang đi ngang qua dưới cửa sổ phòng chàng, trước quán Bạch Sơn. Hắn mang đầy lục lạc của những bò cái đã được trung thu gửi tới lò sát sinh. Hắn tròng những vòng dây da bản rộng vào cổ vào vai, luồn nhiều chiếc vào cánh tay và vừa bước đi vừa đong đưa tất cả, tạo thành tiếng ào ào như cả chục lầu chuông. Hắn ra vẻ đắc ý với bộ râu lún phún vàng hoe trên khuôn mặt trẻ thơ (một khuôn mặt rắn rỏi mà dễ mến) và dễ thường hắn có cảm tưởng hắn không phải là một con bò, mà là luôn cả đàn bò. Đại úy tự hỏi không biết hắn mang ngần ấy lục lạc đi đâu. Có lẽ mang đến cho dân thượng du đang tụ tập trên quảng trường, trước nhà của mục sư: nhiều người, bọn già hơn cả, mắt rơm rớm, bảo “Súc vật là hết thảy của cải bọn tôi, Chúa ơi.” Thế là Ngài Cretaz, mục sư làng Morgex, từ bao lơn ngôi nhà, đôi bàn tay trắng, đường chỉ tay hồng mảnh, tì vào thành lan can xinh đẹp làm bằng sắt rèn, ông bảo: “Chúa lòng lành sẽ giúp đỡ các con.” https://thuviensach.vn “Nhưng tại sao lại là súc vật của bọn tôi mới được chứ? Con nào con nấy đều bụng chửa, họ sắp sửa giết hết bê trong bụng chúng luôn.” Dăm bữa sau, đại úy ngược lên Testa d’Arpi, nơi đây tiểu đoàn Edolo đóng trong rừng. Một khu rừng đẹp với thông xanh thẫm và tùng tươi nhạt. Thông làm thành bóng mát yên ả và dày dặn trong rừng ẩm hơi và dội tiếng như vòm hang mênh mông. Những cây tùng làm sáng cỏ chung quanh. Biết bao nhiêu thân cây trong đời chàng, rồi đây quên mất. Rừng ấm áp, thân thiện, trầm sâu, như người đàn bà (hơi dữ dội một tí ở vài chỗ gấm thêu cành lá). Qua một đêm mưa và gió, một ban mai vàng rực của tháng Sáu, tuy có mùi chua, nhưng với vài vùng đó đây chín đằm, trong vài ánh phản chiếu ấm áp của tuyết, một bóng mát của tảng đá, xa kia trên núi, trong một mảnh trời xanh màu đậm đặc hơn, trong một vệt lục trên băng hà. Ngọn Bạch Sơn thống lĩnh toàn thể cao nguyên miền rừng Testa d’Arpi và Colle San Carlo, cái khối trắng vươn trùm cây cối và thung lũng lục xanh, cao lơ lửng, phong cảnh lạnh do con mắt đặt bày ra lúc con người ngoái nhìn lơ đễnh đi nơi khác. Chốc chốc núi biến mất: và một đụn mây hồng thay vào chỗ nó trên bầu trời đã trở nên trong sáng và rực rỡ. Sau đó, đột nhiên, trái núi kếch xù hiện ra trở lại giữa ngàn cây, như quái tượng, một hình ả hồ ly xanh xao óng ả. (Và có những đêm, đại úy giật nảy mình tỉnh giấc trên giường lạnh, và chàng nom thấy quái tượng màu trắng ghê gớm ấy hiện ra giữa khung trống cửa sổ, làm lạnh giấc ngủ chàng trong mạch máu.) Một cái gì đàn bà đã thực sự len vào không khí. Đại úy cảm thấy trong tứ chi một sự tê liệt kỳ lạ, chàng bước đi như khật khùng. Đến một lúc, chàng bỏ đường mòn, tiến vào rừng. Tiếng róc rách của một con suối khiến cho lá cây vẫn còn khô cứng vì giá mùa đông trở thành mơn mởn và yếu ớt. Sắc xuân (hay chính là vị, là hương) chớm nở trong không khí, còn mơ hồ, bất https://thuviensach.vn định, hầu như thù nghịch. Mùi nước băng hà, mùi băng rã, mùi lá mục, đất mủn. Xuân miền núi, là nước báo hiệu mùa xuân bằng âm thanh đàn bà, bằng hương thịt, bằng màu sữa. Đại úy đi sâu vào rừng, hít thở tràn đầy, chiếc mũ hất ngược ra sau gáy cho vầng trán thảnh thơi. Chàng nằm dài giữa cỏ, cạnh một mảng dày những cây long đởm, những mẫu đơn màu huyết, những hoa vi ô lét. Những bông hoa vi ô lét khổng lồ, khai mở như những đóa hướng dương, vươn thẳng trên thân nhô ra ngoài lũ cỏ mảnh khảnh và mềm, với vẻ tự đắc lộ liễu. Tụ lại thành hàng ngàn, những khóm rừng con, nơi đây nơi đó; không có vẻ gì thuần khiết ở các hoa ấy: mà một cái gì táo bạo, xác thịt. Loài hoa như bằng thịt. Và long đởm xanh lơ, và đôi cây cúc gai không lông, trơ trụi và sờ dịu tay. Cỏ vô cùng mơn mởn, một màu xanh biển khi nhờ nhạt, khi đậm đà, luồn qua kẽ tay êm như nước. Rêu như tóc. Một ngọn gió thoảng chạy trên đồng cỏ, uốn mình hoa chào đón ngọt ngào, còn những hoa nào cưỡng lại mãnh liệt hơn những nguồn cơn phong tình của gió, thì gió lắc lay dịu dàng thận trọng, gần như sợ gây đau đớn cho hoa: cho đến loài long đởm và hoa vi ô lét kênh kiệu cũng nghiêng đầu thủ lễ, theo một điệu phiêu diêu tao nhã. Ngả mình trên cỏ, đại úy ngắm nhìn mây hồng ngưng lại nhẹ nhàng trên núi và lắng nghe giọng thác lách dưới cành cây, biến tan, rồi bỗng dấy trở lại gần hơn, rõ hơn, lanh lảnh hơn, một giọng lãnh kim. Trong khoảng thời gian dừng nghỉ ngắn ngủi, một tiếng chuông vọng đến chàng, thăm thẳm; chàng nghĩ thầm, chuông bò nào đi lạc trong rừng. Đại úy đứng lên, len lỏi giữa đám cây hướng đến âm thanh dịu và trầm ấy; đến ngọn thác, giữa đám cành tùng, chàng thấy nhô ra khỏi nước, thúc một con bò đi tới trước, một thanh niên trần truồng: sau khi chạy nơi này nơi kia trong đồng cỏ nô đùa, hắn đến nằm dài ra nắng trên bờ nước, gần ngay dưới bụng con bò đang thảnh thơi và trầm mặc gặm cỏ. Chàng dường như nhận ra khuôn mặt trẻ thơ này, khuôn mặt có những ngọn râu sáng loáng, vàng hoe và cong queo xâm lấn, hai vai lực lưỡng, cổ cắm mạnh vào vầng ngực rộng nở. Đúng rồi, người sơn binh của tiểu đoàn Edolo, gã mà chàng trước đã https://thuviensach.vn trông thấy đi ngang qua lúc ở làng Morgex, tay khoác cổ bò, gã sơn binh mà đại tá Lavizzari gọi tên là Calusia, mà mọi sơn binh Edolo gọi là Calusia, mà chàng trước đã trông thấy đi qua dưới cửa sổ phòng mình với những chiếc lạc lủng lẳng nơi cổ, đúng, chắc chắn, chàng nhận ra hắn, chính Calusia, đứa mà tất cả bọn con trai làng Morgex gọi tên Calusia. Bây giờ, Calusia quỳ gối dưới bụng bò, mân mê nhẹ nhàng vú con bò, bằng đôi tay dân miền thượng du to bè và tinh tế, và một nụ cười vui sướng, một nụ cười khó diễn tả, hầu nghiêm nghị, làm rạng rỡ khuôn mặt rắn rỏi và trẻ thơ. Rồi Calusia ngồi xuống bên bờ thác, tròng quần vào, xỏ đôi giày, quấn băng xà cạp quanh chân, mặc áo quần thật chậm rãi, quàng khẩu súng trường lên vai và, sau một ve vuốt cuối cùng chỗ bụng bò, hắn bỏ đi thật chậm băng đồng cỏ, mũ cầm tay, vuốt chiếc lông vũ đen qua mấy ngón tay, và chốc chốc ngoái lại, chốc chốc ngước mắt lên những ngọn cây. Và biến vào rừng rậm. (Đêm đó, nơi ô kính cửa sổ, ô kính phòng số 18 của quán Bạch Sơn, ở Morgex, có ai gõ vào ô cửa sổ phòng chàng. Im nào! Sandro anh chàng bảo khi hai người nghe tiếng gõ vào ô kính cửa sổ ở Coiano, ở Varallo, dạo họ còn nhỏ. Và thế nghĩa là con ma vùng Retaia, vùng Spazzavento, vùng Reis, núi Hồng đấy. Hoặc giả bóng ma dễ thương của Edo, hoặc nữa hồn ma chó, con Febo đáng thương của hai người. Im nào! vờ ngủ đi! Sandro bảo chàng vậy. Và Calusia bước đi trần trụi giữa rừng, hắn sẽ phải mút sữa từ vú bò, giống y con bê nhỏ, hắn vuốt ve con bê nhỏ trong bụng bò trướng lên. Hắn, Calusia, là gã dân miền thượng du yêu tiếng êm và trầm của lạc đồng, hắn có cảm tưởng hắn là con bò trên đồng cỏ cao miền núi, trong thung lũng miền Bergame. Ban đêm, dưới lều, ở Testa d’Arpi, Calusia nghe ai đi trên ngọn cây, và Calusia thò đầu ra ngoài lều và thấy con ma Bạch Sơn đứng dậy chầm chậm trên hàng cây, trên các đỉnh núi xanh lục, con ma trắng và sáng loáng ngập bầu trời, hắn thấy ma mấp máy môi như muốn nói mà không được; và há hốc mồm, trên khuôn mặt tái nhợt và buồn bã, đầy uất ức và phản tỉnh, và ma như muốn nói, mà không được, thế là ma tan biến từ từ. Gã sơn binh Calusia dưới tấm lều, ở Testa d’Arpi, nhổm dậy chống khuỷu tay, và muốn hét to, mà không được, muốn khạc nhổ vào mặt con ma, vào mặt con ma trắng đu đưa trên cây, mà không được; hắn la lối: “Đại úy! Đại úy!” và đại úy nhổm dậy chống khuỷu tay trên chiếc https://thuviensach.vn giường lạnh buốt, trong phòng số 18 của quán Bạch Sơn, ở Morgex, và chàng thấy băng qua trước ô kính cửa sổ, im nào, vờ ngủ đi! con ma của Bạch Sơn Moby Dick con cá ông cá ông cá ông cá ông trắng trong biển lục xanh của núi non.) https://thuviensach.vn 3 Trời đổ mưa ngày đầu tiên của cuộc chiến, đúng 11 tháng Sáu. Ngày nào cũng mưa, những ngọn thác reo hò dưới lũng sâu, bão dậy nghi ngút trên những đỉnh núi và sáng ra, từ Testa d’Arpi, người ta nghe thấy tiếng gầm vang tuyết đổ, nhưng vời vợi và dịu nhẹ, như tiếng nói không lưu dấu của dòng sông. Khi đại úy, sau mấy giờ đường, đến dưới đỉnh đèo Thập Giá, nơi có một đại đội của tiểu đoàn Morbegno, vị chỉ huy đại đội, Belotti anh chàng dũng cảm, xuôi dốc trên mặt băng tích xuống đón chàng, reo lên và đá chân vào tuyết, Belotti anh chàng dũng cảm, đầu tròn to, cạo bằng dao, một crapù, một chàng to đầu miền Bergame đúng nghĩa. Vừa chui vào lán, tránh gió lạnh thổi từ băng hà Rutor, Belotti đã chìa chai rượu grappa ra, không phải rượu miền Piémont, ngậy và dịu, mà là rượu Vénétie, khô và chát. Gió rít qua khe gỗ, nhưng bên trong được ấm, như trong cái chuồng bò vậy, giữa mùi rơm mục và chăn ướt. Ngồi trên hai cái thùng đạn 91, hai đại úy uống rượu và trò chuyện, nói đến châu Phi, đến đại tá Lorenzini, đến bộ râu sư huynh xồm xoàm của ông, đến tên hạ sĩ Terclit Unturà, đến tên Abebé Aregai phản loạn, đến những trận trên Cimbrié và Zendebour trong miệt Choa, đến lâu đài Sala Dingai, rồi họ phá lên cười và Belotti bảo rằng, và đại úy đáp rằng, và Belotti lại bắt đầu kể rằng. Một giờ sau, khi chai grappa gần cạn, họ ra ngoài hứng gió, quay ra đùa giỡn giữa tuyết, sau đó đuổi nhau trên mặt băng hà, và bọn sơn binh khinh bộ lọt thỏm xuống những đáy lỗ đào trong tuyết cười lên khoái trá, ông đại úy ông khùng, họ thò cái mặt đỏ ra ngoài lỗ như bầy chồn; có người gõ muỗng vào gà mèn vì bọn họ đã đói mà thức ăn chưa thấy tới, và Belotti la lớn bảo sẽ đập cho vỡ mặt tụi làm bếp Mẹ https://thuviensach.vn trời ấy nếu năm phút nữa không có cái ăn, bọn sơn binh từ dưới lỗ nói lên, quân đội mà, đại úy, và cười khoái trá. Cứ thế hai đại úy leo lên các tảng đá; từ trên cao, họ trông thấy các đường hào của Trung đoàn khinh bộ thứ tư, đằng kia trước mặt, dọc theo đỉnh Đất Đen, và dưới lũng sâu, kề cận đỉnh Đất Đen, rừng thông với bãi thông, nơi bộ chỉ huy của Trung đoàn thứ tư. Kế đó cả hai xuôi xuống về hướng lán và đến một lúc, đại úy đập vào Belotti, một cú làm bay mũ Belotti, chàng vốc lên ít tuyết rồi xoa lên cái đầu cạo của Belotti, anh này bỏ chạy tru tréo lên như chó sói, rồi nhăn nhó như thằng bé khóc và bọn sơn binh thò mõm ra ngoài lỗ như bầy chồn, bảo “đại úy ông điên thật rồi” rồi cười lên thích thú lắm khi thấy hai ông đại úy nô giỡn như trẻ con. Trong lán, Belotti lấy ra ít pho mát và bánh mì rồi họ cùng ăn, tiếc nỗi grappa đã gần hết, nhưng Belotti liền sụp gối xuống lục trong một thùng lựu đạn lôi ra một chai genepi, và thế là hai người cùng nhau tán chuyện về châu Phi, về Debra Markos ở Goggiam, về người đẹp Turu Uork, về tổ tiên dân Ai Cập rồi Belotti nói rằng, nhưng đại úy bỗng nói tôi phải đi thôi, và Belotti đáp mai hẵng đi nếu cậu còn sống, và đại úy bảo tôi cần tạt qua gặp đại tá Magliano, và Belotti không bằng lòng, nói rằng, nhưng đại úy lặp lại tôi cần ra đi, tôi phải đi thôi, và bỗng nhiên chàng đâm ra buồn bã. Bấy giờ Belotti nhận ra trong mắt đại úy có gì bí ẩn, đó là một cái nhìn vời vợi, cao rất cao. Cần phải đi, đại úy nói, nhưng Belotti ôm lấy chàng, bảo chàng hãy nán thêm chút đỉnh, biết đến bao giờ tụi mình mới có thể thấy nhau nữa, và đại úy bảo tôi phải đi thôi, đã muộn rồi, và Belotti nói tôi cho thằng lính đưa cậu đi, nó quen lối mòn dẫn tới Planprà, nhưng đại úy bảo không, không, tôi muốn đi một mình, tôi thích đi một mình giữa núi non, và Belotti bảo thế thì tôi không để cậu đi đâu. Nhưng hai người đã đứng ở cửa lán, ôm chầm lấy nhau gần như thể đang đánh vật, rồi vào lại trong lán, nửa tiếng đồng hồ sau cả hai vẫn còn ở đấy, Belotti đâm buồn bã theo và cuối cùng đại úy nhận ra mình đang ở lưng chừng triền núi, trên lối mòn xuôi xuống Planprà, được xẻo băng ngang một lớp băng cứng rộng bao la dốc dựng. https://thuviensach.vn Gần Planprà, trong một bãi đồng xanh lục tốt tươi, xanh đến nỗi đại úy đưa tay ra trước mắt cho khỏi chói lóa vì màu xanh ấy thật mới, thật chua, dăm tên sơn binh đang lột da một con lừa; con dao phập sâu chuồi vào lớp mỡ, lách giữa da và thịt, rào rạo nhẹ nhàng trên các mút bắp thịt và gân. Cái bụng bự tênh hênh những ruột gan trắng dã; vừa vặn một hai giọt máu trên lưỡi dao. Cái đầu rời của con lừa trên mặt cỏ, bên cạnh đấy, với đôi mắt trợn trừng, đôi mắt đầy cây, đá với mây. Nằm ngửa vó lên trời trên đồng xanh, con lừa giờ đã phanh da, xám, hồng và nhũn, quái vật vô hình thù, gớm ghiếc và lố bịch. (Cái đầu trơ giữa cỏ, và toàn bộ cảnh sắc tụ chung quanh, chúc ngược xuống cái đầu ấy.) Từ Planprà, đại úy xuôi xuống bãi thông, nơi đây ở triền núi mở ra cái hầm mỏ vùng Cogne, có chiếc tàu lửa nhỏ chạy điện nghiến đường ray rồi biến mất vào họng đất. Thế nào, các cậu? đại úy hỏi bọn thợ mỏ đen những than đang vừa ra khỏi hầm vừa tắt đèn. Phải thế nào mới được đại úy? Và một đứa trong bọn hỏi có quả thật là từ Traversette với từ Lance-Branlette lính Pháp có thể bắn xuống cửa hầm không. Đại úy bảo tại sao họ phải bắn? Các cậu không biết người ta cấm bắn à? Cả bọn cùng cười rộ ngước đầu về hướng đỉnh Đất Đen nơi mà Trung đoàn khinh bộ thứ tư cùng lính thám phòng Pháp ngồi trên tuyết quan sát nhau từ xa, súng kẹp giữa hai đầu gối. Chiến trận đã ba ngày rồi, mà chẳng phát đại bác nào, đạn thường cũng không. Phải, cấm bắn mà, và gần ngôi nhà nhỏ của bộ chỉ huy, trong bãi thông, có một tấm bảng đính vào thân cây thông sát cái bếp của bọn lính tàu lửa, trên đó có viết: “Quân sĩ, cấm đùa với khí giới.” Nhưng vị chỉ huy của Trung đoàn thứ tư, đại tá Magliano, bảo chàng rằng vừa mới hôm qua một sơn binh bị giết ở đèo Seigne. Magliano với khuôn mặt sắc gọt, như đẽo từ một mảnh băng lở, và chắc hẳn có chút sắc xanh của băng hà trong lỗ mũi, trong mắt, giữa tóc, và khi nói răng sít lại, sau cùng ông bảo rằng. Nhưng cấm bắn mà. Cứ thế hai người nói chuyện nọ kia, như thể chẳng có chiến tranh, như thể chiến tranh chẳng mắc mớ đến họ, cho đến khi quay sang kể chuyện săn sơn dương, và tiếc quá vì năm nay không thể https://thuviensach.vn săn sơn dương, rồi đây đành phải đi săn chồn vậy, nếu ít ra được lệnh vượt biên giới, miền Savoie thì đầy rẫy chồn. Đến chiều tối, đại úy quay trở lại đường về Morgex, ngang qua Colle San Carlo, nơi có tiểu đoàn Morbegno, và khi đi vào trong rừng, phía trên Thovez, chàng hình như thoáng thấy một cái bóng len lỏi giữa rừng cây. Sau vài bước, một giọng người nói với chàng trong bóng tối “chào đại úy”. Một tên sơn binh, đại úy hỏi anh là ai, và đó là người đưa thư của tiểu đoàn Edolo, tên sơn binh Calusia, rồi! lại Calusia. Thưa phải, đại úy, thằng đưa thư mà đại tá Lavizzari phái đến hầm mỏ Cogne, phía trên Thovez đấy ạ, nơi có đại đội súng máy G.A.F. Đường thì dài từ Testa d’Arpi đến đèo Thập Giá và xuống nữa, dưới lũng sâu, cho tới bãi thông, và lại từ bãi thông cho tới Testa d’Arpi ngang qua Colle San Carlo, đại úy đến phải ngồi xuống cỏ để nghỉ ngơi đôi chút. Mặt trời đã lặn, để lại một đọt lông hồng phơn phớt trên những thân cây đen, trên các đỉnh núi trắng. Từng đoàn sơn binh đổ từ rừng ra xuyên bãi đất trống xuôi về Petosan; bọn họ bước đi sải dài qua bóng cây. Calusia không lên tiếng, đứng đấy, tựa mình vào thân cây tùng, miệng ngậm cọng cỏ, đầu hơi ghé xuống vai, hướng về Bạch Sơn. Hắn hít thở sâu, môi mở hé. Mùi vị lá và cỏ, cái mùi vị lành lạnh và nhạt kia mà gió mang từ thung lũng sâu lại. Đại úy à, Calusia bỗng nói nhỏ, đưa một tay lên, và hắn nghiêng tai để hứng hàng nghìn âm thanh kỳ bí của rừng đêm. Một tiếng kêu buồn, dài, chậm rãi. Một con chim mất trí, Calusia bảo. Phải, có cái gì mất trí trong tiếng kêu lẻ bạn và ngạo nghễ ấy. Một hiện diện mất trí. Người ta nghe thấy đó đây, trong rừng, những tiếng và những lao xao bước chân; bọn sơn binh Morbegno công cán về, cười nói với nhau, xẻng cuốc lách cách chạm vào nòng súng. Suốt cả ngày đào xới chiến hào cùng ổ đại liên. Họ đào xới hang hốc và hào sâu trong đất đen, ở đấy mùi than trộn lẫn mùi lá mục, cùng mùi thơm hăng hắc của nhựa chảy từ thân thông ra. Trời bắt đầu lạnh. Một ngọn gió buốt heo hút thổi xuống từ ngọn Saint-Bemard Nhỏ, từ đỉnh Đất Đen, từ triền dốc Belleface, trước mặt kia, https://thuviensach.vn bên kia lòng chảo xanh lục La Thuile. Và bỗng đại úy thấy nảy sinh từ đáy mắt Calusia một tia sáng đục, ánh sáng lạ kỳ, ánh oán hận và kinh hãi. Chàng muốn quay lại, mà không được, chàng muốn nhìn dõi theo ánh mắt Calusia, nhưng cảm thấy mặt mình lạnh băng, đầu cứng lạnh, chàng đưa tay vuốt mặt vuốt cổ, mà như tay mình chạm phải đá vậy. Chó má, Calusia nói nhỏ với thanh âm oán hận và kinh hãi. Đại úy muốn quay lại, mà không được, chàng ngồi đấy trên cỏ, bàn tay úp vào khuôn mặt đá, và từ từ bật cười lên, chàng không hiểu vì sao. Cơn rùng mình chạy khắp cánh tay, khuôn mặt, xương sống chàng: vừa rùng mình, chàng vừa xuôi xuống vào trong rừng hướng về phía Testa d’Arpi, và Calusia theo chàng bằng bước chân dài im lặng, bước chân nóng và nhẹ: như con thú đuổi theo chàng qua đêm đen rậm rì. Trong khi hai người tới trạm cáp treo vùng Cogne xuôi về Morgex, tiếng ồn những giọng khàn khàn nổi lên từ một căn lán, giọng nói bọn lính gác, những giọng người, và ngay lúc đó, bước chân Calusia dội lên trên sàn gỗ của trạm cáp. “Tạm biệt Calusia,” đại úy bảo rồi ngồi vào khoang xe không có rào chắn đang treo chung chiêng trên dây cáp bằng thép. Khi khoang xe rứt ra khỏi núi và bắt đầu tuột lắc lư trong khoảng không, đại úy nhác thấy một vật trắng sáng lên trên trán Calusia. Ánh trăng, xuyên qua mây, hắt lên mặt Calusia, nơi đôi mắt rực sáng lạ thường, tròn và trắng. Hắn, Calusia, trên cao kia, đứng thẳng người trên sàn trạm, súng đoản đeo vai, mũ lật về đằng sau gáy. Tạm biệt đại úy, hắn nói. Giọng hắn hạ xuống, khàn và buồn. Trên khuôn mặt hắn có nét vời vợi, xa vắng, não nùng. Một cái gì như cơn mất trí lẻ bạn và lạnh băng, một cơn đau đớn bàng hoàng và mệt mỏi. https://thuviensach.vn 4 Trời đã sầm xuống mà ngọn núi gần kề vẫn sáng, được rọi ánh phản chiếu của tuyết. Từng nơi, những vệt xanh dương cực lớn vẽ lên không trung im lìm cả một dãy sáng ánh những băng hà. Sự im lặng tuyệt đối dội lại những hình cùng tiếng. Trong ánh sáng tù mù, từng đội lừa dài ngang qua đó. Hơi thở hì hục của súc vật pha lẫn hơi thở vỡ khàn của người, tiếng người đứt quãng tắt ngấm đi dưới cây cối, qua khúc quanh của lối mòn. Da trời đen như mực. Tinh tú nơi đó nhấp nháy, bất biến và mãnh liệt. Và trong những giây lát khởi đầu, cảnh đêm hiện ra lộng lẫy với chàng, an nhiên, lạnh lùng và trơn láng như cái núm bằng đồng thau. Thông và đá, trong ánh sáng băng giá đó, như thể làm bằng kim khí. Núi non, dựng đứng trên thung lũng mênh mông, như những bộ máy kỳ lạ, huyền vi: chuyển động tĩnh mịch của núi tựa hồ cơn choáng váng quay cuồng. Nhưng theo bước thời gian qua và đêm trở nên đậm đặc hơn trong giới hạn của nó, như một chất lỏng ở miệng chậu nghiêng, mà đêm cũng đã sửa soạn tràn, trút xuống núi và lũng, thì một cái gì cái sinh động, một cái gì thú vật, một cái gì hung tợn sinh thoát trong đêm. Thoạt đầu là một cảm xúc khó lòng định nghĩa nổi mà đại úy không tài nào nhận ra, dù có linh cảm. Một tính chất súc vật vẫn biết rất khác biệt thứ mà chàng cảm thấy đập bên trong thân mình, vẫn chuyển động nóng trong chàng. Sự chuyển hóa chầm chậm ấy của đêm, sự chuyển thể từ chất kim khí sang chất sinh vật, chàng đã nhận thấy trong cái sự kiện người và lừa ngược lên thung lũng thành từng đội dài (bước chân cứng và đùng đục, giọng nói cụt hơi, hơi thở hổn hển khàn khàn) đối với chàng hình như đều mỗi lúc một trừu tượng, vời vợi thêm. Mãi đến khi, đến giây lát nào đó, đại úy chợt nhận ra có gì giăng bẫy chàng, như thể có con thú to https://thuviensach.vn tướng rình chực sau lưng, ngắm chàng chằm chặp bằng đôi mắt mềm mà nóng. Chàng quay phắt lại, nghe ngóng. Tim đập mạnh, mồm đầy muối. Con thú chắc chắn đã nhìn chàng chằm chặp từ sâu hút của rừng, dù chàng chẳng thấy mắt nó; và chàng cảm thấy nó cố nín thở nhưng vô ích. Cái gì dày dặn, sâu hút, khàn khàn đấy. Cái gì đấy bên trong pha lẫn một cách lạ thường tiếng nói của dòng sông, tiếng xào xạc của thông (một ngọn gió lạnh và lười biếng vừa mới cất lên) và tiếng động kia dài dặc, mơ màng, tiết lộ giấc ngủ của bầy lừa. (Một tiếng thì thầm bí mật, một tiếng rỉ tai huyền diệu; những móng guốc siết nền đất lẫn đá, những tiếng thở phì phò quen tai; và tiếng vang vọng những lời mơ huyễn, như người lên tiếng giữa cơn mơ.) Bây giờ, con thú ở đó, trước mặt chàng, trong bề dày của rừng. Và đại úy đã quyết sấn tới trước mặt nó, thì bỗng chàng như nhận ra sự hiện diện của nó nơi kia trên cao, trên triền dốc sắc gọt nhào thẳng xuống từ đèo Thập Giá vào lũng Dora. Đó là sự hiện diện của một con thú to tướng lông lá đầu trụi lụi, tay dài chờn vờn, có thể nó đã trượt theo chiều dài vách núi dốc đứng mà xuống và không chừng đã siết chặt lấy núi vào vòng ôm xênh xang nóng hổi. Đến nỗi không những chàng ngỡ rằng trái núi bị con thú bờm xờm gớm ghiếc kia ôm phủ trọn, mà núi chính là con thú kia, là con thú đáng khiếp và hôi hám. Và nó cử động từ từ. Đại úy dừng chân bên lề lối đi dành cho súc vật, hai gã sơn binh đi xuống đấy: họ lôi lừa theo sau, tay nắm thừng tròng cổ lừa. Đến bên đại úy, mấy người lính dừng lại và chàng đoán họ ngẩng đầu ra điều nghe ngóng chàng. Đôi lừa thở gắt qua lỗ mũi nóng bỏng vì mệt. Đại úy lại gần hai con thú đến mức chạm vào chúng, chàng vâng theo bản năng muốn cảm thấy mình được che chở bằng khối thịt của chúng, bằng mạch động và bằng đợt trào máu tươi sống và dày dặn đang lên xuống trong thân mình to lớn của chúng: hơi nóng của máu đó bọc lấy chàng, làm cho mặt chàng sáng lên, hơi nóng khác biệt lạ thường so với hơi nóng tỏa lan ra do lớp lông đêm ẩm ướt và thâm sâu. https://thuviensach.vn Chàng cảm thấy mình được an toàn, an toàn ở trong cái chất súc vật của chúng, như trong chỗ trú ẩn bằng thịt. Hai gã sơn binh bắt chuyện với chàng, chàng nghe giọng nói của họ, hít hơi người của câu nói họ (tuy không hiểu gì), những câu nói có loại bỏ nghĩa ra ngoài cũng vẫn có âm, có mùi, có trọng lượng vật lý, có trọng lượng nhục thể, chừng như những câu nói cũng bằng thịt vậy. Cho đến lúc chàng nghe ra ý nghĩa một vài chữ mà một trong hai người họ ngỏ cùng chàng: và đúng ngay cái giây đồng hồ đó có vật gì động đậy trên cao, thẳng đứng trên đầu họ, đằng xa kia, trên đỉnh núi. Phải, chắc chắn thế, vật gì động đậy, bước đi trên những chóp đen và băng trắng; như sự chuyển dịch vô hình của con thú lớn, của một đạo binh do mỗi một thân mình tạo thành. “Đêm là con thú, đại úy à, một con thú to lớn, gớm ghiếc hung dữ,” tên sơn binh bảo. Tiếng còi mà mục đồng hay người đi săn réo lên để gọi bò tản mát trên bãi ăn hay chó đi lạc theo dấu thú săn cũng không đột ngột, không chát chúa cho bằng tiếng rít bất thình lình ngân vang trong núi. Và đáp lại tiếng rít đó là tiếng động móng vó, tiếng giậm chân mơ hồ và xa xôi, tiếng hổn hển ngột ngạt, ngắt thành quãng dài, thành từng vùng lặng thinh, thành những lúc chớp mắt thăm thẳm. “Con thú to lớn, gớm ghiếc, hung dữ,” tên sơn binh lặp lại rồi chào đại úy, đi dài theo con dốc với con lừa, theo bạn hắn, hướng về chỗ cắm trại trong rừng. Bầu trời rạng sáng, tinh tú lung linh rất nhạt. Góc cạnh của những núi đá, những ngọn cây, đỉnh răng cưa cắt mạnh lên nền trời ấy mềm mủn và nhỏ mồ hôi. Đại úy đi xuống lối mòn, mỗi bước lại nhìn lui, và cảm giác mờ mịt đó không phải là kinh hãi, mà là sự ghê tởm con thú gớm ghiếc nọ chàng đoán chừng đang rình rập quanh mình, khi gần, khi xa, nhờ hơi thở nóng hổi, nhờ thân xác lông lá to lớn không thể nắm bắt kia. Căn lều của chàng, chàng tới nơi đây hầu như vừa đi vừa chạy, thở đứt hơi, và chàng nằm vật xuống chỗ ngủ bằng rơm, căn lều cũng thế tràn đầy con thú gớm ghê, căn lều như mặt trong của một tạng phủ. Con sông chảy cách không bao xa phía dưới, nhảy bồng lên qua từng phiến đá, và âm thanh khi bổng khi trầm, như huyết quản sắp vỡ tới nơi. https://thuviensach.vn Quanh chàng, chàng nghe tiểu đoàn im lìm hô hấp trong cơn ngủ, nhưng hơi người không đánh bạt nổi mùi ác độc của đêm. Nằm duỗi im, đại úy lắng hơi thở: cho đến khi đột nhiên chàng cảm nhận ra gần mình một hiện diện buốt lạnh và chết chóc. Phía ngoài lều, cách chàng ít thôi. Đó là sự hiện diện nhờ đoán biết hơn là cảm thấy của một vật nhẵn thín, cắm vào trong mình mẩy to lớn lông lá của đêm. Chàng chuồi tay xuống bên dưới vải lều, lục lạo trong cỏ ướt: một hòn đá lạnh, trơn, tròn, cứng, chàng kéo nó vào, thật khẽ, sợ nhỡ con thú gớm ghiếc kia nhận ra cử động của mình mà ngoạm vào tay. Chàng ấp viên đá vào ngực và ở yên như thế, bám víu vào niềm vững tin lạnh lùng, chính xác và cảm tính vừa rồi rằng mình là một thằng người còn sống trong lòng con thú vĩ đại nóng hổi đang rình rập. https://thuviensach.vn 5 Từng đàn lừa dài vào buổi rạng sáng leo lên con đường dành riêng cho súc vật từ Morgex đến Courmayeur, từng đội xe tải cỗ nhỏ cỗ lớn rú lên trên con đường xe chạy từ Pré Saint-Didier. Tiếng hò trợ chiến của bọn sơn binh khinh bộ “ciao pais!” vang dội trong thung lũng theo nhạc điệu vỡ khàn của bầy lừa. Khi đại úy đến Pré Saint-Didier bằng con đường xe chạy thì đầu mút tiểu đoàn Tirana còn chưa vượt khúc quanh cuối của con đường dành cho súc vật, chưa đến cầu. Quảng trường nhỏ trông vắng vẻ; những nhà với quán không người; cửa lớn cửa sổ bị rào chặn. Không một ai ở lại làng, ngoại trừ vị mục sư, Cha Plassier, và bọn thợ đang tạo rào chặn chống thiết giáp xa. Đại úy băng qua quảng trường nhỏ, gõ cửa nhà Cha Plassier. - Con đến chào Cha, đại úy nói. - Tôi có ý chờ đại úy, mời vào, Cha Plassier bảo. Hai người vào trong phòng khách, ngồi đối diện nhau trước một cái bàn ngổn ngang những giấy tờ và báo. Phòng khách nhỏ, tối và lạnh. - Thì ra đại úy bỏ đi? Người ta nói cho tôi biết, ở đèo Seigne. Với qua mặt bàn, ông khẽ chạm bàn tay chàng. - Tôi đốt đèn nhé? Trời còn tối. Từ trần nhà thòng xuống trên bàn một ngọn đèn dầu chao xanh lục, bụi làm xám xịt hết thảy. - Thôi, khỏi, đại úy bảo. Thế này được hơn. Chàng lia mắt nhìn quanh, nhìn kệ đầy sách, những bức ảnh chụp dãy Bạch Sơn treo trên tường: chỏm Pétérêt Đen, các đỉnh Quý bà Anh, băng hà vòng Ghế Bành Đức, chỏm Răng Khổng lồ, ngọn Jorasse Lớn. Trong https://thuviensach.vn một góc phòng, chất chồng lên nhau nào gậy nào dù, bộ trượt tuyết, những bộ đế vợt gắn giày đi tuyết, những cây gậy móc leo núi và trên cái mấu sắt và thân gỗ bụi bặm kia có một cây Thánh giá lớn đặt nằm, những đồ dùng vào việc rước lễ. Giữa kệ sách và bàn lễ là một cái giá áo mắc một chiếc áo tu đen, một chiếc áo len dày, một cuộn thừng, một chiếc mũ linh mục, một đôi găng trượt tuyết và trên bàn lễ, cạnh chai rượu grappa có chiếc bình Thánh bằng bạc. Cha Plassier nói: - Từ đèo Seigne, thế nào rồi đại úy cũng đổ dốc xuống thị trấn Băng Hà để đánh vào Seloge. Nếu như đại úy muốn tôi khuyên một điều, thì đừng có xuống thẳng bằng lối mòn. Ngắn đường hơn thật đấy, nhưng lộ thiên vô cùng. Họ sẽ giết sạch. Đại úy phải cố thủ ở trên cao: đi qua phía trên thung lũng Đen, băng qua băng hà. Chặng đường có khó khăn nhưng các anh được che kín hơn. Như thể không nghe thấy mấy lời của Cha Plassier, đại úy đáp: - Con muốn thưa với Cha, con muốn nói rằng đối với con, có xảy ra gì thì cũng coi thường thế thôi. Con cũng không hiểu nghĩ thế là phải hay không. Cha Plassier bảo: - Không, nghĩ thế là không phải. Rồi Cha đưa tay vuốt mặt nói tiếp: Hay có lẽ đại úy muốn bảo rằng đại úy phó thân cho Chúa? Đại úy trả lời: - Thưa không. Con muốn nói con chết hay sống cũng coi thường. - Tất cả chúng ta đều ở trong tay Chúa. - Vâng, chắc Cha nói đúng. Nhưng có vẻ đơn giản quá, đằng này không hẳn thế. Có lẽ cái điều con nói phải là: sống hay chết con cũng coi thường thế thôi. https://thuviensach.vn - Đại úy cũng ở trong tay Chúa. Chúng ta còn thấy gì trong đó nữa nào? Chúng ta nào đáng chi. Đại úy coi thường hay không, cũng giống nhau. Đúng lúc này, từ phía bên kia dòng sông vẳng đến một tiếng thét thật lanh lảnh, một tiếng thét vỡ khàn, tràn đầy buồn bã và điên dại: tiếng thét của lừa lẫn người, âm thanh của những tiểu đoàn di hành trên con đường dành cho súc vật. Đại úy giật bắn người, ngoái đầu, nghe ngóng một hồi. Chàng bỗng cao giọng: - Không, con coi thường hết. Tối hôm qua, khi con bảo Cha đôi lúc con có cảm tưởng mình như con thú, chẳng phải người, mà một con thú, con lừa, con chó, Cha nhớ Cha đã trả lời thế nào chứ? Cha Plassier lặng thinh, gằm mặt xuống, rồi vươn một bàn tay qua bàn, khẽ chạm ngón tay vào cánh tay đại úy: - Có nhiều cách cảm thấy mình là tạo vật của Chúa. Phải, tôi đã trả lời đại úy như vậy. Đoạn, Cha thấp giọng nói tiếp, không ngước mắt lên: - Đại úy muốn tôi cầu nguyện cho đại úy chăng? - Thưa không! đại úy đỏ mặt đáp kèm theo một cử chỉ quá mau mắn làm Cha Plassier ngẩng lên nhìn chàng. Thưa không! Nhưng tức khắc giọng chàng tắt lịm và chàng bảo thật nhẹ nhàng: Con biết Cha sẽ cầu nguyện cho con, cả con cũng thế. Cảm ơn, Cha Plassier. Nhưng con không cầu nguyện được. Trong trận giặc trước cũng thế… Dạo ấy, những tiếng mà người ta học thuộc từ nhỏ và suốt đời không quên, con cũng không sao đọc lên nổi chứ đừng nói. Sống chết con coi thường thế thôi, trong trận giặc trước cũng thế. - Đại úy coi thường chết, nhưng lúc này đại úy đau khổ. Phải, đại úy không cầu nguyện được và đau khổ cho điều đó. Nhưng đại úy bất ngờ đứng lên, tiến ra cửa. Chàng bảo: - Con phải đi, trễ rồi! Cha Plassier bước theo, dừng lại trên thềm. Đại úy đã rời xa ít bước trên quảng trường nhỏ, thì quay lại và thấy Cha Plassier đứng bên thềm https://thuviensach.vn mang giày núi, tất dài bằng len xám gập lại trên thân giày, tất ngắn xanh lục lên đến gối, bên dưới chiếc áo tu màu đen, hơi ngắn. Cha Plassier nhìn qua bên kia sông đội người và lừa di hành trên con đường dành cho súc vật hướng về phía Courmayeur, và nét mặt Cha buồn, tràn ngập lo âu và mong ước. Cha Plassier, một kiện tướng trượt tuyết, là người đầu tiên vạch ra một vài lộ trình mùa đông vốn là những lộ trình gian nan nhất trên dãy Rutor, Đại Thiên Đường, Bạch Sơn. Cha Plassier đút tay vào túi quần dài làm bằng thứ vải nửa bông nửa tơ qua kẽ áo thầy tu và cứ thế bước đi cạnh đại úy, băng qua quảng trường nhỏ trống vắng, Cha đưa tiễn chàng đến tận lối lên cầu, không nói năng, gõ mạnh đôi giày lớn xuống mặt đường rải nhựa lầy bùn. Đại úy cũng lặng im, vẫn bước đi, và, đến cầu, dừng lại, nói: - Tạm biệt Cha. Cha Plassier mỉm cười nói: - Buồn vì không lên trên đó được với đại úy. Và, bất thần, Người chụp lấy tay đại úy, siết mạnh, nói khẽ “chúc may mắn vậy”, rồi bỏ tay đại úy ra tuồng như muốn khước từ bàn tay ấy, muốn xua đuổi nó, và, lúc đó, một tiếng thét thật lanh lảnh, vỡ khàn và khẩn thiết vọng đến từ phía bên kia dòng sông, tiếng nói chiến tranh của lừa với người, tiếng nói của tiểu đoàn tiến quân trên núi, những tiếng hí kia, những tiếng hò hét của bọn chăn gia súc miền Bergame: heu, heu, hura! hura crapù! tiếng yên lừa kêu răng rắc, tiếng gậy móc với súng leng keng, những tiếng ca ngắt quãng của bọn sơn binh. Đại úy theo kịp đạo quân tại nơi con đường dành cho súc vật tiếp giáp con lộ, chàng nhập đoàn, xen lẫn vào người và lừa, và chung quanh núi non sáng sủa ánh lên trên bầu trời bỗng chốc quang tạnh sau nhiều hôm mưa, bầu trời xanh trên những rừng những đỉnh tuyết. Tiếng nói của tiểu đoàn phá vỡ sự sôi sủi của dòng sông, tiếng nói dữ dội và vỡ khàn, nhạc điệu bạo tàn và thú vật. Cho đến khi tới Courmayeur; làng hoang vắng, cửa lớn và cửa sổ im ỉm, các bao lơn và bậu cửa sổ hiu quạnh, các cửa tiệm rào chặn và trong các khuôn viên sau nhà, bao nhiêu bông hoa được gội mưa hôm https://thuviensach.vn trước hừng lên theo nắng mới. Một con bò chết phơi bụng trong ngõ hẻm, trước chuồng. Từng lũ chó gầy và bẩn gâu gâu chạy vào giữa đám chân lừa, không khí dịch hạch đè nặng trên làng mạc hoang phế. Trên các nẻo đường xám xịt, giữa những ngôi nhà vắng người, tiếng lừa vang dội lanh lảnh và man dã hơn, sao thê thiết, sao não nuột thế. Mấy cái đầu lừa nghếch về trước, hàm uốn theo cơn co cứng cố sức, môi chúng nhếch nhếch cười khẩy, mắt vì mệt mà thành hung hãn. Heu heu, hura crapù! Tiếng hí luôn luôn sửng sốt và chán nản thêm lên. Đầu con lừa thú vật một cách thảm hại thế kia. Trông giống mấy chiếc mũ giáp của binh sĩ người Étrurie, lại giống mấy cái mặt nạ Hy Lạp. Đôi mắt xếch của lũ lừa, cái nhìn vừa hiền lại vừa ác: một cái gì hung hãn, si tình, chán nản trong đôi mắt dữ dội màu vàng đen. Courmayeur như một ngôi làng thoáng qua trong giấc mộng dưới cái khối không đứng yên của ngọn Bạch Sơn. Đại úy bước đi chậm rãi, khom mình dưới sức nặng của cái bao leo núi, và hơi thở thoát khỏi môi kèm tiếng lò khò khẽ mà trầm sâu. Entrèves, ở đằng kia. Hơi gió cắt da của băng hà Brenva quất vào mặt chàng, khi đạo quân dừng lại trước rừng Purtud. Tiếng lừa kêu tắt lịm theo một hơi khò khè lê thê, tiếng người nghe rõ lại và dịu xuống, một cái gì không hiểu như là mỏi mê và hân hoan làm sáng khuôn mặt ủ kín của họ. Đại úy tiếp tục đi bước chậm và nặng, chàng ngược lên tiểu đoàn Tirana. Thiếu tá Loffredo chỉ huy tiểu đoàn Tirana ngồi đấy bên lề đường dành cho súc vật, mặt nhợt nhạt lắm, gần như xanh xao, như nhìn qua kính lúp, bởi ông khi thì bất động, lù lù, xác thật, và khi thì có vẻ gần kề. “Chào anh, Loffredo, đại úy nói. - Chào đại úy,” Loffredo nói. Ngồi cạnh nhau bên lề đường dành cho súc vật, hai viên sĩ quan nhìn xuống dưới kia thung lũng Ferret bị đè nặng dưới trùng điệp mây trắng phau, những đỉnh Jorasse Lớn nhòa nhạt màu thanh nhã, xanh và hồng. Loffredo bảo: - Ngày mai, súng nổ. Đại úy nói: - Ngay cảm giác chiến tranh cũng chẳng có. Loffredo vừa nhai một nhánh cỏ vừa nói: - Không thể https://thuviensach.vn ngồi đấy suốt trận chiến nhìn mặt nhau mà chẳng bắn vào nhau. Lúc đó, một tiếng reo hò không rõ ràng vọng lên từ đáy thung, cơn rùng mình bỗng chạy khắp sống lưng đạo quân, heu, heu, hura, hura! Đạo quân giật bắn người, rục rịch, rứt cả ngàn chân ra khỏi mặt đất bùn, và con thú to tướng bổ về đằng trước theo với tiếng rú trẻ trung và hung hãn. Thiếu tá Loffredo bước đi đầu cúi thấp, nói cho riêng mình nghe, và đại úy chốc chốc quay lại hướng về phía (đạo quân như con thú to tướng mõm bằng đồng, và tia chiếu dữ tợn mà hiền từ của đôi mắt xếch, nụ cười xanh nhợt của hàm răng vàng, nụ cười khỉnh của môi đầy bọt mép) tiếng kêu lanh lảnh và vỡ khàn trong rừng Purtud đen sẫm: bầu trời bên trên ngàn cây bỗng chốc xanh xao và khô rắn, nứt nẻ cùng khắp vì hơi lạnh của băng hà gần kề, và hưởng ứng tiếng rú hung hãn kia, là một nốt tiếng bi ai, xa xa dần, một giọng nói trong thanh, một điệu ca. Tiếp với tiếng kêu răng rắc của yên lừa, tiếng va đùng đục những móng vó trên đá, tiếng lách cách của gậy móc cùng súng, tiếng thở hổn hển phì phò của ngực, là tiếng thì thầm thăm thẳm của rừng và tiếng ầm ầm cao bổng của dòng sông đã thêm vào một âm sắc huyền vi, một lời bàn góp bí ẩn. Cho đến khi đạo quân đổ ra khỏi rừng Purtud, đến cao nguyên Visaille: trong cái im lặng bất thần, bao vầng ngực buông ra tiếng rên xiết, ai nấy ngước khuôn mặt phủ mặt nạ mồ hôi và bùn mà nhìn (Đỉnh Pétérèt Đen cao, lạnh giá, trừu tượng, lơ lửng trên thung lũng như dao máy chém loang loáng) người và lừa chạy tứ tán vào đồng cỏ: và giữa cây cối, dưới băng hà Brenva, những chiếc lều đầu tiên đã khởi dựng; lừa men xuống sông, người hát ca, những đám lửa đầu tiên nhúm lên đó đây trong không khí xanh lục. https://thuviensach.vn 6 Trong gian phòng nhỏ ở tầng hai quán Visaille, đại úy thắp ngọn nến được đút vào một cổ chai và nhìn Bristot thay áo, đại úy Bristot mắt vàng và mờ đục, trên khuôn mặt điểm đầy vết thâm tím làm mặt như mốc meo. Vẫn cúi xuống, Bristot, đầu ngả xuống vai như thể lắng nghe ai đứng khuất đằng sau lưng mà nói vào tai mình; vẫn vẻ buồn, Bristot; khi cười, anh nhắm mắt, cười như thể việc cười là một bí mật giữ lấy cho riêng mình, như thể anh không muốn bị một người nào núp sau lưng bắt gặp mình đang cười. Bên dưới, ở tầng trệt, đại tá Fassi, chỉ huy Trung đoàn khinh bộ thứ năm, chơi bài với sĩ quan trong phòng khách giữa nhà bếp và phòng cà phê, và chốc chốc người ta nghe thấy giọng khàn dễ mến của thiếu tá Cattaneo. Nhưng Bristot không nghe thấy giọng nói của mấy người sĩ quan chơi bài trong phòng khách, đến giọng bọn sơn binh ngồi ở phòng cà phê trước dãy bàn trống trơn cũng không, rượu đã hết, grappa đã hết, hết rượu genepi, thôi hết luôn cả con cóc chết chó chết là nỗi lầm than kia. Bristot thay áo hết sức lâu, ngả đầu như thể lắng nghe ai đứng sau lưng mà nói vào tai mình, và Bristot chốc chốc lắc đầu như để nói ừ (tiếng ừ này, là một bí mật giữ lấy cho riêng mình, một bí mật làm khổ anh). Bỗng, cửa mở không tiếng động, trên bậu cửa hiện ra đứa con gái tóc đỏ phục vụ đồ uống ở phòng cà phê; nó mặc cái quần cũ dùng đi trượt tuyết, vải xanh, một chiếc áo len vá víu nhiều nơi kín cổ và cánh tay, đôi bàn tay hồng và căng, nhưng da cánh tay trắng nõn, trán gần như xanh, bởi quá trắng và trên khuôn mặt sáng lên những vết tàn hương nhạt đôi mắt thăm thẳm ngời lên dưới cặp mí trong, bằng một màu ẩm ướt và trắng. https://thuviensach.vn Đại úy quay lại nhìn nó; chàng đã gặp nó hai chục bận chiều nay ngoài hàng hiên, trong cầu thang: thình lình chàng cảm thấy rằng đứa con gái đứng kia, trước mặt, trong bóng tối, lặng im tựa hồ hô hấp cũng không, với mùi khí mạnh, cái mùi đàn bà tóc đỏ. Thình lình chàng cảm thấy đứa con gái ở nơi kia, trong bóng tối, thẳng người dựa vào tường, và đại úy ngừng chốc lát với vẻ lưỡng lự khác lạ, như lờm lợm hay sợ hãi, và khi đi qua chàng cố sao đừng đụng, cũng đừng sượt qua nó, thế nhưng có lúc chàng cảm thấy ở khuỷu tay mình vú chạm mềm vào. Giờ đây, đại úy nhìn nó, tóc đỏ, trán xanh, mắt thăm thẳm dưới cặp mí trắng. Và đứa con gái bảo ông muốn một chiếc mền không, nhưng Bristot đã chui vào tấm bao lông, và nói không sao cảm ơn, và đứa con gái cười tủm tỉm, nhìn Bristot chằm chặp bằng tia mắt rắn rỏi và mãnh liệt. Nhưng Bristot ngả đầu như thể có người nói vào tai mình, và nói không sao cảm ơn, và bấy giờ đứa con gái bật cười, rồi quay gót, từ từ ra khỏi phòng. Đại úy lắng nghe bước chân trên cầu thang gỗ, những giọng nói khản đặc từ phòng khách vọng lên, tiếng kẽo kẹt của cánh cửa mở ra đóng lại thật chậm và một cơn điên tiết bất ngờ (có lẽ là lờm lợm chăng, hay sợ hãi, hay cái gì ai biết nổi) gần như làm chàng nghẽn thở, nhưng chàng quay lại nhìn khuôn mặt Bristot ló ra ngoài cái bao lông, khuôn mặt xanh lục kia điểm đốm mốc meo. Bristot nhắm mắt lại và như đã chết rồi. Bấy giờ đại úy rón rén ra khỏi phòng, xuống cầu thang gỗ, và khi bước ra thềm nhà rồi bước ra ngoài bước đầu tiên, chàng ngỡ mình chúi mặt vào một bức tường kính. Đêm lạnh giá, trơn bóng, trong suốt như cầu thủy tinh. Con trăng lên chậm chiếu soi từ từ những đọt băng hà thiên thanh, những đỉnh tuyết, bất giác thung lũng phơi mở ra ánh trăng, những rừng những đồng ra khỏi tối, nào cây, nào đá, nào lều: tiếng nói của dòng sông thêm vào nữa, như rất xa xôi và mơ hồ, một tiếng gầm lẻ bạn và buồn bã, tiến lại gần từ từ dưới ánh trăng, thành lanh lảnh hơn và rõ rệt, gần như một tiếng ca. Cái khối Bạch Sơn kếch xù trong bụi trăng, và ánh phản chiếu chói lòa phô bày gấm thêu cành lá và nhánh cỏ trong rừng và đồng, những hòn cuội tròn rải rác bờ sông, sự di hành chầm chậm của một đội lừa dưới kia, trên https://thuviensach.vn con đường dành cho súc vật hướng về lối Purtud. Đó đây giữa hàng cây, các đốm lửa trại đỏ hoe và từ lòng lũng Vény vọng lên tiếng trống khua, âm vang man dã của chiếc trống tam-tam. Ánh sáng dữ dội của mấy đốm lửa, sự rong rảo của những bóng cô đơn dọc dài con sông, dưới vòng đai đầy hăm dọa của băng hà Brenva, những tiếng hí vang dài tản mạn, những giọng người réo gọi từ rừng sâu, hơi khò khè bay bổng và tiếng kêu của bọn chăn dắt chung quanh cơn hấp hối của mấy con lừa bị bệnh quặn thắt vật ngã ra cỏ, toàn bộ sự chuyển động không xác định của người, của cây, của đá trong đêm quang tạnh phô diễn ý nghĩa của một sự chối bỏ vừa chớm đoán biết ra, linh cảm về một cuộc sống ngoài vòng thời gian. Hầu như đã là một bước ra ngoài một giới hạn, ra ngoài một nguyên lý, ra ngoài một quy tắc, ra ngoài một trật tự. Một cách thức thăm dò những giới tuyến của thiên nhiên, của thực tại. Và biết đâu đời sống ấy đã chẳng cấu tạo bằng bóng tối, bằng bóng ma phiêu dạt, lập lờ. (Đại úy men lên lối mòn hướng về phía bờ đá băng hà Miage: khi chàng thấy từ xa đi lại về phía chàng, theo những bước nhảy dài, hầu như múa dưới ánh trăng, một đôi chó trắng, và ở đằng sau một cái bóng, cũng sáng như ánh trăng. Chàng nghĩ Barbieri kia rồi. Chưa nhận ra chàng đã nghĩ Barbieri kia rồi; đại úy Barbieri chỉ huy phân đội Alpieri của Sơn trường Aoste; anh nhỏ người, gầy, mảnh dẻ, với khuôn mặt hồng hào, mắt sáng, mi dài vàng hoe, anh chàng Barbieri nhỏ người cườm tay cườm chân mảnh mai, bằng thép mạ kền, và bàn tay ngắn thiếu nữ, mạnh như kìm kẹp trong thuật bắt mồi, trong nỗ lực của đầu ngón tay trên những đầu đinh ấn sâu vào khe nứt vô hình của đá hoa cương, Barbieri bước trên mép chóp núi dốc dựng, như người mộng du. Đại úy dừng lại sau một thân cây và trông thấy Barbieri đi xuống đường mòn, giỡn với chó; chàng thấy chó nhảy quanh anh, khi bỏ chạy, khi đi theo, chó và người lẳng lặng đấu với nhau, chàng thấy người và vật vừa lại gần vừa múa dưới ánh trăng và tưởng chừng bọn họ không thở, không chạm đất (thậm chí không có tiếng xào xạo của giày Barbieri trên đất đóng băng). Đại úy những muốn gọi anh, muốn ra khỏi bóng tối dưới cây, nhưng cái gì như niềm tôn trọng, như nỗi hãi sợ kỳ bí bóp nghẽn giọng chàng, bắt chân chàng đờ ra, và cứ thế bất động, nín thở, với tim đập mạnh trong lồng ngực, đại úy nhìn Barbieri đùa giỡn dưới ánh trăng với chó, và trông như một bóng hình dễ mến, nhìn những bóng ma https://thuviensach.vn trắng của đôi chó nhảy nhẹ nhàng trong không khí bàng bạc. Cho đến lúc, đến gần cây đại úy trốn núp sau, cái bóng sáng kia bỏ lối mòn và rời xa, leo dốc bờ đá Miage. Đại úy những muốn kêu lớn, gọi, và theo mỗi bước chân đôi giày Barbieri banh nước đá ra dưới những vụn vỡ sỏi cuội, và nước đá nhấp nháy dưới ánh trăng. Như mang đôi cánh sáng dưới chân, có thể nói rằng Barbieri tựa thiên thần, bay bổng giữa đôi chó có cánh.) https://thuviensach.vn 7 Từ trên cao nhìn xuống, diện mạo khu trại nom vui mắt, với các lều nằm rải rác theo tính chất của khu đất. Nơi này đóng dày hơn, chỗ thông và tùng thưa thớt hơn, nơi kia đóng rải rác, chỗ cây cối thành nhiều hơn và đá đen cứng đâm chĩa vào màu xanh lục. Như nhờ phép lạ bãi trại thoát ra khỏi sương mai, phủ ngoài bằng một lớp không khí ươn lười dày dặn dần dà tiêu tán trong hơi ấm của ban ngày. Tia mặt trời giữa không khí đục thắt thành những gút màu biến thiên với khói bếp, những ngọn lửa nhen ở cuối bãi trại, sau một tảng đá cao. Và bầy lừa đã ngủ đêm cột lại thành vòng tròn bên trong bãi nuôi phân tán vào các đồng cỏ: có những con tính khí gây gổ, lồng lộn và nghịch ngợm; những con khác bước đi vô định còn vây hãm trong cái lạnh của đêm tối, mò mẫm cỏ ướt và cao bằng móng vó thận trọng; sau hết là những con đánh hơi mùi tuyết trong không khí và gọi bạn bằng giọng khàn mà vui, xuống dưới sông: con sông loang loáng màu thiên thanh kim khí, nhảy bồng lên qua từng phiến đá sủi tăm, dưới vòng đai lục và lam sẫm của băng hà kế cận. Giọng người vang lên từ trại, lẻ tẻ và nhẹ nhàng, hầu như lấy làm kinh ngạc cho mình: đó là những tiếng gọi, những lệnh truyền, những âm thanh tán loạn, đó là những tiếng êm ái phát ra phấp phới trong không khí đã hết vẻ sắc gọt hãy còn chưa ấm, những tiếng với một vẻ buông thõng rã rượi nhưng rõ rệt. Tuần tự trại tỉnh giấc, sau cơn tù hãm im lìm lãng quên nhanh của giấc ngủ. Và chính là sự giải phóng tứ chi ra khỏi những ghì buộc của giá đêm và đồng thời giải phóng âm thanh lẫn màu sắc. Mặt trời đang sưởi ấm cây cỏ đá càng làm chuyển dịch máu trong suốt, pha hồng, pha lục, pha lơ trong huyết quản vô hình của ngày, thì người ta nghe thấy từ lũng sâu https://thuviensach.vn tiếng trống khua. Ban đầu xa xôi và mờ ủ, tiếng trống lên cao, lại gần, cấp bách và hăm dọa. Thanh âm kỳ lạ, huyền bí, một tiếng tam-tam man dã trong dày dặn của rừng tối. Nó thoát ra từ thân cây, từ đá, rền sâu thẳm trong lớp vỏ băng hà. Khẩn khoản, não nuột, tàn bạo: tuy vẫn dấp dính. Chẳng khác nào nếu ta lắng tai thanh âm vừa đến tai ta là chết, như bị bóp tắt bởi chính sự chăm chú của ta vậy. Cũng gần như máu đập trong huyết quản trong suốt của ngày. Nhiều người đi ra từ giữa đám cây, tụ hội lại ven sông: rồi thì thoát y, cúi mình xuống nước hoặc ngã ra trên cỏ, họ gieo đó đây những đốm trắng giữa màu lục. Thật là cả một sự đi đi lại lại của người và vật làm cho quang cảnh thành linh hoạt tươi vui. Ở mép bãi trại, hơi cách xa các tấm lều, từng tốp người lập thành rồi bỏ đi phấp phới theo nhịp bước chân chậm và nặng. Một số toán khác leo dốc cao, dừng lại ở một lòng chảo sắc lục và ở đây, họ siết trong nắm tay một vật sáng, liệng nó đi như liệng hòn đá: và ngay giây đồng hồ hòn đá rơi xuống, người ta thấy hình thành một đám mây xám nhỏ, nhuộm phơn phớt đỏ, và sau đó vài lát, vọng lại tai người một tiếng nổ và tiếng gầm ngắn ngủi. Nhiều người khác chạy băng qua bãi trại, bên trái bên phải có đầu bạn bè ngồi trước lều theo dõi hay đi lang thang trần trùng trục giữa hàng cây: đó là những lính đưa thư ít chốc sau lại đi ngang qua đó vẻ bớt hăng hái, xuôi xuống thung lũng. Có thể nói mặt trời giống như vị tướng soái mục kích tất cả bằng con mắt bề ngoài như im lìm và chằm chặp, điều hành đời sống trại từ trên cao. Khoảng giữa trưa, một sự chán nản rõ rệt rơi thẳng xuống lều vải. Đám lừa trở về chỗ đã ngủ qua đêm: người ta thấy một số người loay hoay quanh đám súc vật, người khác ngồi dưới bóng thông, mải mê ăn, và người khác nữa ở sông về, cầm thõng những bầu nước nhỏ giọt bằng một tay chẳng chắc chắn mấy. Kế đó bọn người đi nằm dài dưới cây và trên đồng, phơi mình dưới nắng, kèm theo những cử động không còn sức nặng. Im lặng nóng nảy ngự trị, ngơi nghỉ nhồi đầy ánh sáng, buông trôi đầy ý thức và nặng nhục cảm. Người ta nghe ra tiếng vo ve lớn rộng xuống thấp và liên tục của buổi giữa trưa, như tiếng quay siết của hằng hà sa số côn trùng. https://thuviensach.vn Tiếng vo ve kia đầy đặn và đìu hiu lắm lúc át luôn cả giọng dòng sông, càng xa dần ra giọng đó lại bị lấn lướt bởi tiếng băng hà gầm, vì một tảng băng lở sụp xuống, sự đổ nhào của thạch băng. Bấy giờ người ta ngước đầu lên: và nhìn lên tầng cao, người ta đã cảm thấy ngay cái linh cảm về buổi xế chiều không cách nào tránh được. Những mỏm núi, những đỉnh trắng bắt đầu hòa tan viền cạnh sắc gọt vào ánh sáng bụi phủ. Bầu trời dần dần hôn ám. Bầu trời mất vẻ trong suốt pha lê, thành ra làm bằng một chất có thể cảm nhận rõ trông giống bức thành xám, một hình vòng cung mênh mông được phết một sắc lục lờ mờ. Các ngọn núi biến vào ánh vỡ òa của mây mù: và bên dưới, trong thung lũng, ánh sáng chốc chốc ngưng tụ thành những cục nổi trôi, để lại những búp bông gòn màu ngọc bích lơ lửng trên cành cây và mũi đá. Không ngờ vực vào đâu được nữa, báo hiệu của buổi xế chiều là thế đấy: không biết đêm từ núi cao xuống hay từ lũng sâu lên. Như lúc mãn cuộc lễ, khi cơn mệt kích thích niềm vui và khi một thứ gì như tính ngông nghênh chiếm cứ từng người một, như thế đấy tất cả trong trại, người và vật, khi hoàng hôn xuống, như vận động mau lẹ hơn lên, trong một sự hỗn loạn lớn hơn, với những mảnh vỡ giọng nói lanh lảnh hơn và rõ ràng hơn: những người này chạy đây chạy đó, vấp dây căng lều, đứng dậy, lại ngã xuống giữa cử động khoái hoạt và reo hò vui vẻ của bạn bè; những người khác băng đồng trốn chạy, bị đuổi theo ráo riết; những người nọ chạy theo chó như đi săn; những người kia, cưỡi lừa, mê mải đua tài bên bờ sông. Và có những người bước chậm và lẻ bạn giữa ngàn cây, thỉnh thoảng ngẩng đầu hướng về băng hà loáng sáng trong ánh nắng cuối của ngày. Sau đó, (mặt trời đã bỏ thung lũng, trốn trên đỉnh núi), sự sống huyên náo và vui tươi kia đi dần vào lịm tắt. Một ca khúc trỗi dậy xa vắng, ở cuối bãi trại, nơi rừng thông đen sẫm hơn (và chỉ sau chừng một lát thôi, khi ca khúc ra chiều sắp tắt hơi, người ta nhận ra nó vẳng lại từ gần hơn thế, từ phiến đá kia giữa đồng), những lửa bếp hồng lên, hầu như tương phản, lửa cao hơn và bền hơn, và sự đi lại, sự chơi đùa của người và vật kết thúc, tổ hợp trở lại thành một an nghỉ quý phái tư cách, thành một sự mệt mỏi đầy https://thuviensach.vn hạnh phúc. Lại một lần nữa, xuất kỳ bất ý, người ta nghe tiếng trống khua, cái tiếng tam-tam kia mà hồi sáng đã vang rền sâu thẳm trong tai rồi: nhưng nó đã xa dần xa dần dịu nhẹ u trầm, và cứ mỗi thanh âm lại thêm u trầm và xa vắng hơn, ứng đối lại một sự rớt sáng thấy rõ, một trì chậm lại của người cùng vật qua lại. Chiều xuống, nhanh; nhưng nhẹ, trên tầng không, ánh sáng mỗi lúc một đục, bóng tối sáng loáng, hầu như là chiến thắng của vẻ huy hoàng màu thiên thanh (nhưng giờ đã sắc lục) cho băng hà phía cao kia màu lam thẫm (nhưng giờ đã sắc đen) cho những rừng thông. Sau hết, đó đây xen giữa các tấm lều vải, ánh lửa tóe của vài ánh sáng yếu ớt, trông giống cái chớp nhanh của hàng mi, và bãi trại vụt biến mất: tựa hồ tòa lâu đài, tựa hồ phố thị khi cầu treo đã rút, biến mất đi sau thành lũy đen của đêm, sự bố phòng thần diệu. Người ta nghe trong bóng tối những cành cây xạc xào, như cờ xí; và những tiếng quân canh dậy lên, như tiếng nói gọi từ cùng thẳm giấc nồng. https://thuviensach.vn 8 Ba giờ đêm, lệnh nhổ trại đến nơi; cuộc hành quân sẽ bắt đầu trong ít giờ nữa: những đốm lửa cuối cùng để chong đêm tắt ngấm trong trại, trời chưa rạng sáng. Ngọn Pétérêt Đen lung linh đầu nhọn trên trời sao, các đỉnh Quý bà Anh nhô lườn xương ra, bọc trong một dải khăn sương mù sắc lục mà gió chốc chốc lại nâng vạt khăn dậy, để lộ những vảy cá sáng loáng của đá hoa cương để trần. Đỉnh Bạch Sơn còn chưa hiện ra trong ánh sáng mập mờ ánh sáng vẫn giam nhốt trong chiếc hộp nhôm là bầu trời đêm trăng. Tiên cảm rạng sáng đã khơi thắp những ánh đục kim khí đầu tiên. Tiếng rầm rộ xe cam nhông cỡ nhỏ rền vang dưới lòng lũng Vény, bên dưới, phía bên kia Purtud, từng đám mây khói xanh từ rừng dâng lên chung quanh thánh đường Đức Bà Cứu Chữa, tiếng hò “ciao pais!” dội chuyền qua từng phiến đá dưới hàng cây sáng ánh, các đoàn quân diễu lũ lượt trước quán Visaille. Tiếng giậm chân, yên kêu răng rắc, lừa hí, giọng người, tiếng ca tạo ra một huyên náo trầm đục, nhưng ánh sáng của ngày càng tăng rõ, âm thanh càng trở nên thanh thoát, vươn lên thành những nốt dài, thật sắc sảo, nhập thành một thứ kêu than vui vẻ. Khi đầu đoàn qua khỏi bờ đá băng hà Miage, đi tới bờ hồ Courbal, những đốm nắng đầu tiên đã nhảy vọt từ đáy nước lên trên mặt. Hồ màu da trời, toàn trắng với xanh, và Cattaneo, bác sĩ thiếu tá Cattaneo, đi bên đại úy, nói cùng chàng bằng giọng nhẹ và trầm sâu rằng hồ giống như tấm áo của Thánh mẫu Đồng trinh, và có lẽ rằng Thánh mẫu tung tấm áo vắt qua thung lũng để bọn sơn binh khỏi lấm giày vào tuyết bùn. Đại úy mỉm cười vì chàng biết thiếu tá Cattaneo có cái thói hồn nhiên thấy cái gì cũng đẹp cũng dễ mến, cũng rất trinh trắng và vô tội, đấy, chàng mỉm cười, ngoảnh https://thuviensach.vn nhìn thiếu tá, và Cattaneo ngượng, nói thêm, như để bào chữa, rằng tựu trung nếu có phép lạ như thế thì đẹp nhỉ, một suy nghĩ dễ mến về phần Thánh mẫu, đúng vậy, như thế thực sự sẽ đẹp. Đại úy ngoảnh lại, nhìn thiếu tá và mỉm cười, đáp phải, cố nhiên, điều đẹp đấy, vả lại phép lạ mà làm gì chứ, nếu chẳng phải là làm một điều gì đáng yêu cho bọn sơn binh khốn khổ? Phải, cố nhiên, Cattaneo đáp vội, rất phải, nhưng ông ngừng lại rồi lặng im vì thấy đại úy mỉm cười. Trong khi chờ đợi, để nghỉ ngơi đôi chút, hai viên sĩ quan ngồi xuống bên lối mòn nhìn về bờ hồ bên kia là nơi bọn sơn binh di hành, đầu chúc ngược xuống nước. Trời quang tạnh trở lại, mình sẽ được một ngày đẹp trời, thiếu tá Cattaneo nói. Bọn sơn binh khinh bộ đi bước chân khinh khoái, ca hát, réo gọi nhau, đối đáp nhau và có vài người nhại tiếng gáy chim cu cô độc từ trên tảng đá cao réo gọi, réo gọi, đều đều, khẩn khoản, dữ tợn (l’è un osel matt, sciur capitane - con chim nó mất trí, thưa đại úy -) và đến đây từ lối mòn tướng Santovito, cùng với đại tá Jalla và đại úy Ambrosiani. Quấn chiếc áo bành tô dài xám, thiếu tướng bước đi im lặng, đầu cúi. “Chào thiếu tướng,” thiếu tá Cattaneo nói. Thiếu tướng nói: “À, Cattaneo, cậu thế nào?” Cattaneo muốn nói một điều gì dễ nghe, nhưng ông dằn lòng đáp rằng sáng nay bọn sơn binh vui, đúng thế, vui lắm. “Thanh niên mà lại!” thiếu tướng nói không ngẩng nhìn và tiếp tục đi, theo sau là Jalla và Ambrosiani. Thiếu tá Cattaneo bảo đại úy: “Phải đấy, thanh niên mà!” và muốn nói thêm rằng, muốn nói thêm mỗi một điều rằng, nhưng ông lại ngồi xuống nhìn về bờ hồ bên kia là nơi người và lừa di hành, đầu chúc ngược xuống nước. Bọn sơn binh cười hô hố và ca hát, bọn họ sáng nay vui, ngay tiếng lừa kêu cũng như tiếng ca, tưởng chừng mấy tiểu đoàn, sáng nay, đi dạo chơi, đi tập dượt chiến thuật thế nào đó, và có biết đâu rằng trên kia, hết đỉnh đèo Seigne là lính Pháp chờ chực bọn họ với súng https://thuviensach.vn Lebel lên đạn sẵn, hẳn nhiên chẳng phải là lính của Giáo hoàng, quân Pháp kia, hễ chừng nào chúng thấy tiểu đoàn ló ra là bắn ngay; và thiếu tá Cattaneo nói tôi có cảm tưởng mình chơi xỏ bọn nhỏ, phải, tôi tự dưng muốn nói to cho chúng biết đây không phải là dạo chơi đâu, cách đây ít nữa quân Pháp sẽ bắn vào chúng mình, quân Pháp chẳng phải là lính của Giáo hoàng, nhưng đại úy nhìn ông, mỉm cười nói với ông bọn họ biết rồi, bọn họ thừa biết cách đây ít nữa quân Pháp sẽ bắn vào chúng mình, (và Bristol không quay nhìn khi nghe cửa đóng lại thật chậm. Anh ngủ không thở thành hơi, khuôn mặt mốc meo úp vào bàn tay như chiếc khăn bẩn) và thiếu tá Cattaneo, ngồi xuống cỏ cạnh đại úy, hút chiếc tẩu ngắn, chiếc mũ quá nhỏ trên đỉnh đầu tròn, và khuôn mặt béo phình, mắt sáng, râu mép tua tủa, tóc rối bời thò ra từng cụm dưới cánh mũ, mũi tái và phồng, và trên khuôn mặt nụ cười rụt rè của một lòng tốt tế nhị, một cái gì vừa mạnh vừa tốt, vừa hồn nhiên vừa mạnh. Cattaneo người vùng Bergame, thuộc gia đình quý tộc kiểu Bergame, một tấm lòng vàng, và ông bảo nhìn đám mây trên kia kìa. Đại úy ngước mắt nom thấy trên mấy chóp nhọn nhô trên băng hà Miage một đám mây sắc lục, một sắc lục mãnh liệt và sáng ánh, gần giống một thửa đồng sắc lục xinh xắn, và thiếu tá bảo vẻ như anh không thấy? nhưng ông ngừng lại rồi lặng im vì ông nhận thấy đại úy mỉm cười, và thiếu tá vừa mỉm cười theo vừa hút chiếc tẩu ngắn. Rồi hai người đứng lên, đi bên nhau trên lối mòn nhỏ hẹp, và một cái gì vui tươi bềnh bồng trong không khí, hệt như mình đang sống buổi sớm mai Chủ nhật vậy: bầy lừa hí giọng lạ kỳ, bọn sơn binh cười vang và hát, chiếc mũ hất ngược về đằng sau trên gáy, tay áo xắn lên tận khuỷu, cổ áo phanh ra trên ngực đỏ ửng vì lạnh. Một con lừa thỉnh thoảng bổ ra ngoài lối mòn, đâm đầu chạy và nghịch trên đồng, sụp tới gối trong mấy con suối chảy giữa cỏ. Bọn sơn binh cũng muốn chạy và nghịch bèn xô nhau, đẩy https://thuviensach.vn nhau, đánh nhau thùm thụp bên hông, l’è la naja! lính mà! họ la lớn thế, và một nụ cười trẻ trung sáng lên trong mắt và nòng súng. Sau khi băng qua hết thung lũng Courbal, họ bắt đầu ngược lên Đường Trắng, dọc dài theo một triền dốc thẳng phủ đầy băng, và ngay phút đầu leo lên, đại úy bỗng nghe sau lưng một tiếng vỡ, nhiều mẩu giọng người và một tiếng lừa kêu đau đớn, một tiếng ầm ầm liên tiếp. Một con lừa trượt chân trên băng, gãy một chân, hừ chó cóc chết! và bọn sơn binh gỡ hành lý cho lừa, lấy yên, nắm lấy đầu nó kéo ra khỏi lối mòn, nơi có ít cỏ và tuyết bùn, và trong khi đoàn di hành trên lối mòn, con lừa nhìn lũ bạn mình đi qua, nhìn sơn binh đi qua, và chốc chốc hắt ra tiếng kêu đau đớn, lời than bất toại nguyện và vô vọng. Và bỗng nhiên, giữa bọn người dừng lại quanh con lừa, đại úy trông thấy Calusia, với đọt cỏ trong mồm, súng trường mắc chéo với gậy móc đút trong bao leo núi. Chiếc lạc đồng lủng lẳng ở cổ đong đưa trên ngực. “Chào đại úy,” Calusia nói và chàng nhìn hắn bằng cái nhìn lạ lùng, hiền hòa nhưng trĩu nặng, chàng mỉm cười với hắn, và thiếu tá Cattaneo la lớn: “Kìa, chớ đánh nó!” Sau đó, trong khi họ đã rời xa, họ nghe một tiếng rên rỉ oán hờn, họ quay nhìn thì thấy con lừa đang gượng đứng thẳng chân lên, ngã xuống, gượng thêm, ngã xuống lần nữa và nhìn bầy bạn, nhìn sơn binh di hành trên lối mòn. Nó muốn theo gót chúng bạn, nó muốn theo gót sơn binh, theo súng, gậy cuốc, theo giọng nói, lời ca, và nó gượng đứng lên, lại ngã xuống và bấy giờ buông một tiếng kêu cực lớn: tiếp tiếng kêu ấy cả đoàn đáp lại bằng tiếng hú hung hãn, và tiếng than vãn của con lừa bị dập lấp bằng tiếng hú hung hãn kia. Calusia nhìn con lừa đang cố lê lết trong cỏ, cắm hàm vào tuyết bùn, và bảo: “Thú vật chúng nó mất trí đại úy ạ.” (Thú vật chúng nó mất trí, thú vật chúng nó mất trí, chúng nó leo dọc lối mòn băng phủ, thân mình rướn lên theo nỗ lực kinh hồn, mắt đẫm nước mắt vì mệt, vì đau đớn, vì oán hờn, sùi bọt mép, mũi nở phồng, rỉ máu, môi vẩu lên cười khỉnh hung bạo để lộ những răng dài vàng phết dãi dỏ. Chúng cắn vào hàm thiếc như để bám vào chỗ tựa bằng răng, muốn kéo thân xác đi, chúng thở hì hà hì hục kèm những tiếng kêu khẽ trong cổ họng, những tiếng nấc vỡ khàn. Thú https://thuviensach.vn vật chúng nó mất trí, thú vật chúng nó mất trí, và đại úy quay lại nhìn, thấy lũ lừa ngoạm vào hàm thiếc để được kéo đi bằng răng để kéo thân xác đi và chàng nghĩ Calusia nó nói phải, thú vật chúng nó mất trí, thú vật chúng nó mất trí, chúng nó đưa đẩy người lên núi cao, chúng nó đẩy người từ đằng sau lưng bằng cái đầu cứng đầy bọt dãi, tru tréo hăm dọa, hàm đỏ những dãi vấy huyết, chúng nó ủi người từ đằng sau lưng, đưa đẩy người lên núi cao, chực sẵn ngoạm vào đồng loại nào ngất ngư, ngoạm vào người nào đứng lại, chực sẵn cắn vào vai, cắn nát gáy người nào đứng lại, và nếu người bỏ chúng ở lại với thương tích thì chúng khóc, lê lết trong tuyết bùn để theo gót người, để theo gót đoàn, để theo tiểu đoàn, theo súng, gậy cuốc, theo tiếng kêu, lời rủa và chúng thề thốt rằng nếu chúng gãy chân, cái đó quan trọng gì đâu, chúng sẽ lê bụng đi và khóc lóc, thề thốt rằng chúng sẽ không ăn, không uống, không ngủ, sẽ làm bất cứ cái gì người muốn, miễn đừng bỏ chúng lại, miễn đem chúng theo, và chúng lê lết trong tuyết để theo gót đoàn, cố đứng lên, lại ngã xuống, và lúc bấy giờ buông một tiếng kêu cực lớn và con người đứng trước cơn hấp hối của con lừa, gã sơn binh mặt hồng hào mà rắn rỏi, bàn tay u nần cơ bắp (và thiếu tá Cattaneo la lớn bắn vào đầu nó đi thôi!) gã sơn binh đôi bàn tay run rẩy tháo súng trường ra khỏi vai, mở khóa nòng, và con lừa nhìn gã chằm chặp và đại úy lại thấy) (bầy lừa của đoàn Lorenzini trong miệt Mens Marabetié, bầy lừa của Đệ nhị Lữ đoàn Viễn chinh trong Mens Marabetié chống lại bọn nổi loạn của Abebé Aregai, bầy lừa trên sống đá ngọn Zendebour trong vùng Choa, và những con ngựa lấy được của bọn kỵ binh Galla của Abebé Aregai trên vùng Cimbrié, và những con lừa nhỏ của dân negrada trên sống lưng cao dựng của ngọn Zendebour, những con lừa giống Sicile của pháo binh ngã trượt chân, kéo theo lừa của tiểu đoàn thứ hai và cứ thế hỗn loạn từ đá này qua đá kia cho đến khi chúng ngã thẳng đứng xuống sông tan xác trên bờ. Tiếng reo hò của bọn Chumbachis và negadra, tiếng la ơi ới của bọn askare và tiếng kêu bất toại ý vô vọng của lừa bị thương. Và những con ngựa lấy của bọn kỵ binh Galla của Abebé Aregai bị bỏ lại ở mỗi đoạn đường từ khi rời trại, không uống, không ăn, trên những tảng đá trơ trọi đó, trên những sống đá đóng băng trần trụi đằng sau bụi hồng của ngày và chúng khóc, lang thang trong đêm bên ngoài trại, và buổi sáng những con sống sót, thoát chết đói, thoát chết lạnh, thoát linh cẩu, với hàng loạt tiếng hí vang dài và lắc lư bờm trắng, theo gót đoàn, theo gót đoàn ở xa xa trong bụi đỏ của ngọn Zendebour, Cimbrié, Mens Marabetié, và cao hơn, bên kia sông, trong lửa đào của phương https://thuviensach.vn đoài, trên mấy ngọn đồi hướng về Saasit, lừa và ngựa rướn mình trong nỗ lực tối hậu, vấp, ngã, quỵ về phía sau trên sống đá hầu như thẳng dựng, và bọn bộ binh askare đưa vai ra nâng giữ lừa cho chúng khỏi quỵ, bị kéo về sau theo sức nặng của hành lý, và thỉnh thoảng một con lừa, lôi kéo bọn askare ngã từ đá này sang đá kia xuống tận bờ sông nơi nó tan xác. Và con lừa bụng vỡ nọ, sóng soài chặn ngang lối mòn, và phát súng lục người ta bắn vào tai, và mắt đỏ mở lớn nhìn chằm chặp, và niềm phản tỉnh, tình yêu thương, nỗi thất vọng trong đôi mắt xếch đỏ ngầu kia.) Calusia bước đi sau hai viên sĩ quan, nụ cười buồn như đậu khẽ lại khuôn mặt rắn rỏi mà trẻ thơ, hắn đi bước nhẹ và im và tuồng như hắn chẳng thở, môi khẽ hé, cọng cỏ trên môi. “Tạm biệt nhé đại úy,” thiếu tá Cattaneo nói khi họ tới trước nhà ván ở Đường Trắng nơi tướng Santovito đặt bộ chỉ huy của sư đoàn. “Tạm biệt Cattaneo,” đại úy nói. - Tôi phải dừng lại đây, thiếu tá bảo, nhưng sẽ chóng đến tìm anh trên đó, ngay khi sắp đặt xong xuôi bệnh xá dã chiến. Trước ngôi nhà ván, đứng giữa đại tá Lavizzari và thiếu tá Loffredo là đại tá Moro, người chỉ huy pháo binh của sư đoàn sơn binh, người nhìn tiểu đoàn Edolo di hành và trông như có một nụ cười trên khuôn mặt đỏ gay, chằng chịt những đường lăn tăn màu đỏ sẫm và một tia tinh quái đọng trong đôi mắt rậm. Quả thật con đường trắng, cái thung lũng đi lên tới đèo Seigne dưới vòng đai cao, đầy hăm dọa với những đống băng dồn ứ màu thiên thanh, những chóp núi rất cao, những vách đá rộng lớn âm u ở đó một lớp màn tuyết lấp lánh trên bầu trời ánh vàng. Không khí buốt giá, sắc lục nét ròng, trông hầu như người bước đi trong băng cốc, một im lặng dị thường đè nặng trên thung lũng, người ta chỉ nghe có hơi thở dài hổn hển của lừa, những tiếng kêu gọi cụt ngủn, và tiếng lách cách súng chạm vào gậy cuốc. Cho đến khi tới lòng chảo tuyết dưới đỉnh đèo Seigne, cái im lặng dị thường kia rạn vỡ, rời bỏ người, thú, đồ vật, vỡ vụn thành ngàn tiếng ngắn, như là khi ta rung động cỏ cây và cành lá làm vỡ tan lớp sương giá đọng https://thuviensach.vn trên đó, và thoạt tiên là một chuỗi đụng chạm nhỏ trong không khí váng đục, một chuỗi thanh âm khô, rõ, giọng cứng mà cụt, kế đó tiếng động ào ào liên tục và sung sướng dâng lên trong không khí sắc lục, láng lẩy và bằng đều. Và trong khi quân lính gỡ hành lý cho lừa, trong khi sơn binh tiểu đoàn Edolo nằm ngủ sau dãy chóp dài đá đen nép theo cuối lối mòn, đại úy tìm đến đại tá Fassi, ngay dưới đỉnh đèo. Đại tá ngồi trên cỏ, và dăm ba sơn binh nằm duỗi chung quanh, đưa mắt phớt qua dãy chóp để nhìn thung lũng Băng Hà ở dưới và những núi cao dựng ở trên, nơi quân Pháp chờ chực họ với súng lên đạn sẵn. https://thuviensach.vn 9 Bị mặt trời vừa vượt qua đỉnh đèo đánh phả vào, mấy mái tôn của thị trấn Băng Hà sáng lên dưới lòng thung lũng: thị trấn Băng Hà chẳng phải làng của bọn thượng du miền Savoie mà là một làng quân trú mới tinh, và thay vì những căn nhà chứa thóc rơm, đây là những lán trại xinh xắn trong đó, mới ít ngày nay, quân thám phòng Pháp trấn thủ đồn Seloge trú đóng: giờ đây, dãy lán trại trống không, bọn binh thám phòng chờ chực, chôn mình trong các hầm trú đào trong đá, trong những lô cốt bằng bê tông và thép. Đó đây, người ta nom thấy các mái nhà đồn lũy dưới đất nhả khói ươn lười ra trong cỏ, mấy ống sắt thiếc kia chổng lên đen ngòm khỏi mặt đất, dọc bờ sông. Nằm trên tuyết bên dưới đỉnh đèo, bọn sơn binh dõi mắt chậm rãi theo dòng sông uốn khúc chúc đầu trước hết xuống khỏi Đệ nhất Băng hà, đào thành một lòng sông sắc lục giữa những bãi cỏ cao để rồi đâm sâu xuống trước khi chảy tới đồn Seloge một quãng ngắn rồi hiện trở lại xa hơn, sủi tăm và trắng xóa, xuôi về phía Les Chapieux, dưới lòng thung lũng, từ Seloge trở đi thung lũng thắt lại, thành hẻm núi âm u lọt giữa hai sườn cứng của mũi Mya và đèo Oceillon. Trong mấy cánh đồng phía trước Seloge và dọc theo dãy hoành sơn xuôi xuống từ đèo Fours, hình ảnh dệt thảm bằng dây kẽm gai thấp thoáng trong màu trắng ủng xanh của mấy lớp vỏ băng cứng, trong sắc lục mạnh và tươi của cỏ. Một dải mù sa lất phất thiên thanh dâng lên từ lũng sâu, ám nhẹ bức tranh vi diệu những bờ sông phủ cỏ, những đồng, những căn nhà chứa thóc rơm rải rác giữa sắc lục: La Lanchette, Les Mottes, Ballaval, Montagnons Longe. Bối cảnh tươi vui và êm ái thay, là thung lũng mênh mông và hiu vắng ửng vàng theo ánh mặt trời đó, nơi sắc lục mang nhiều sắc điệu nồng ấm, gần như thể sắc vàng, và https://thuviensach.vn những mép thung tạo thành bóng tối màu tím trên nền đất, một vẻ êm đềm thầm kín và bí mật. Nhưng ở trên cao, trên các chóp đỉnh và băng cứng, trên dãy Alpes miền Savoie đồ sộ, núi xa mà hiện rõ trên nền trời lụa nhạt, trên dãy đỉnh núi lấp lánh và băng hà xanh chạy thoát xa dằng dặc không đứt đoạn, không khí trong lành và im sững có một vẻ dữ dội hoang dại. Cho đến khi từ từ nhìn ngoái lui qua đèo Bonhomme, đèo Fours, đỉnh Enclave, núi Tondu, Đệ nhất Băng hà, con mắt chuồi dọc theo thành lũy khổng lồ của Bạch Sơn, đến ngơi nghỉ trong hình vòng cung quang đăng của đèo Seigne. Một sự an lành lạnh giá đè nặng trên các đỉnh núi trơ trụi. Ngồi trên triền dốc núi Lechaud, đại úy thám sát tỉ mỉ những đường băng hà nứt rã, những đường cong queo, hầu như những khe bóng tối, thành hình trên băng cứng dưới tác dụng của gió, tiếng quay cuồng khe khẽ của tuyết trong đường rạn, bao nhiêu thứ tỏ lộ cho con mắt lành nghề biết cạm bẫy, đe dọa, nguy khốn. Không bao lâu nữa, tiểu đoàn Edolo sẽ vượt đỉnh đèo. Đứng cạnh hốc đá đại tá Fassi và đại tá Lavizzari đối chiếu bản đồ tỷ lệ xích 50 phần ngàn với địa hình đang trải ra thành hình quạt trước mắt. “Bọn họ kia rồi,” đại tá Fassi nói, trên Đệ nhất Băng hà, ngay phía trên thung lũng Đen, người ta nhận ra đàn kiến đen thành hàng lũ của trung đội Alpieri và tiểu đoàn Duca degli Abruzzi. “Bọn họ chưa gặp chúng nó,” Lavizzari nói. Đúng lúc đó, pháo binh Pháp đóng sau đèo Enclave khai hỏa: trái phá lao đi reo réo với một vẻ hung hăng sáng suốt và chính xác, những đạn cỡ 155, tưởng chừng thấy được đạn loe lóe trong không khí căng thẳng, đạn nổ đây nổ đó làm tung tóe hàng vòi tuyết cùng đá. Ngay những phát đầu tiên, bọn sơn binh tiểu đoàn Edolo đã đổ xô hết lên sườn núi nhìn xuống dưới phía đèo Enclave, (bỗng, một tiếng reo vui, một cơn huyên náo, vài bàn tay vỗ vào nhau: ba con chồn hoảng sợ vì tiếng nổ, vọt khỏi hang, chạy cuống cuồng vào lòng chảo tuyết lấm tấm đốm cỏ, và năm, https://thuviensach.vn mười, hai mươi gã sơn binh nhảy theo chân chồn, vừa nhào ra đuổi bắt chúng vừa la hét, múa may; mấy con chồn chạy trốn vòng vèo giữa tiếng réo, tiếng cười, tiếng vỗ tay, tiếng nổ giòn như roi vọt của đạn 155, và đại tá Fassi la lối rằng, và còn la lối nữa rằng, và bọn sơn binh phát thẹn lui gót, trong khi ấy bọn bạn cười rộ, và thế là kết thúc cuộc đấu chồn trên đèo Seigne ngày 21 tháng Sáu 1940, dưới làn đạn của quân Pháp) nhưng nghe ra giọng đại tá người nào người nấy trườn lê dọc theo triền núi, ngồi sát nhau trên những vệt tuyết, cỏ và bùn, đạn rơi viên gần, viên xa, viên gần hơn, viên xa hơn, con cóc khô! một gã sơn binh hét lên, một nửa người gã bị chôn lấp dưới vòi đất của một trái phá, và một tràng cười trẻ trung lan khắp tiểu đoàn bất động dưới hỏa lực. Rồi bỗng bọn họ tất cả lại chống tay dọc dài triền núi nhìn lên cao, và đại úy ngước mắt theo, và thấy trên cao kia, giữa Đệ nhất Băng hà, những hàng người của Barbieri và Cremese di hành chậm chạp giữa những cột cẩm thạch (những cột cao kiểu Corinthe với chóp đồ sộ gãy xuống thành mưa lá cây ô rô) những trái phá của Pháp, và từ ngọn Jorasse Lớn đến đầu mút phía Tây của Đệ nhất Băng hà, từ đỉnh Pétérêt Đen đến chóp kim cương những chỏm núi Estellette và Trélatête, cái khối Bạch Sơn kếch xù đong đưa trong không khí sáng trong. (Bạch Sơn phau phau, sừng sững như tòa Thánh đường, như Thánh mẫu, như Ngục thất, như Bệnh xá.) (như chiếc giường lớn giữa phòng tường dán giấy xanh có hoa lục bạc) (như bàn mổ, như chiếc máy may, như cái ghế điện, như cái máy chém, như chiếc ghế bành thời Đế chính) https://thuviensach.vn Mấy băng hà lấp lánh dưới nắng, những đá, những sườn, những đỉnh, những mũi đá thở khói, những băng tuyết rã tan chạy dài như bầy tắc kè sắc lục trên tấm lưng màu thiên thanh của vỏ băng cứng và kìa, đang nổi lên tiếng ầm ầm chậm và xa của đá nhào mà mặt trời đã nóng lên làm lăn lóc trên sống núi. Bất thần đại úy nghe tiếng gãy đổ, tiếng la lối, ầm vang. Một viên trái phá rơi nhằm bên chiếc lều nhỏ chỗ trú ẩn Guédoz, đã trúng phóc một tên pháo binh của toán Bergamo đang lên dốc theo sau con lừa chất đầy thùng nhỏ đạn dược, người và lừa mất hút trong lớp mây vàng đạn nổ: (và thế rồi kia kìa tên pháo binh từ trong đám mây vàng bước ra chầm chậm, mặt tái ngoét ngẩng nhìn trời, hắn bước đi rất chậm, nói lớn giọng, cánh tay trái buông thõng theo thân, bàn tay phải ấp vào ngực, ngang tầm tim, nói lớn giọng và không ai hiểu hắn nói gì, không ai đến đỡ hắn, mọi người biết hắn đã chết, cứu hắn vô ích, hắn đã chết, hắn bước đi như đá, như cây, mồm hắn đã ở xa, ở bên kia thung lũng, ở bên kia núi) và ngay lúc tên pháo binh dừng lại ngã sấp mặt xuống tuyết, đại úy trông thấy một gã sơn binh chạy về phía con lừa; chính Calusia, chàng nhận ra hắn, chính Calusia, hắn chạy về phía con lừa đang vừa lê lết chân gãy vừa tru tréo, và là một tiếng tru tréo gớm ghê đầy đau đớn, đầy tình yêu, cuồng nộ: nó réo gọi người pháo binh của nó, réo gọi bạn bè, réo gọi thiếu tá Acquistapace; nó réo gọi hết thảy pháo binh của toán Bergamo, réo gọi sơn binh của tiểu đoàn Edolo, từ hông lở lói máu ra thành suối, chính Calusia, chàng nhận ra hắn, chính Calusia: con lừa đưa mắt chung quanh tìm người pháo binh của nó, người nơi kia, bây giờ lừa thấy ra người, người nơi kia úp mặt vào tuyết, đầu hụp vào vầng hào quang đỏ ối, và nó tru tréo réo gọi, và cùng lúc Calusia lấy ở yên lừa xuống hai thùng nhỏ đạn phóng 75/13, tháo đai yên, đoạn quỳ xuống bên con lừa hấp hối, nâng hàm con vật, đặt lên gối. Con lừa bắt hơi người và cứ thế chết đi trong cái hơi hám sống nóng của người. https://thuviensach.vn (Ngọn Bạch Sơn sừng sững và rõ rệt như cái máy phát điện đồ sộ, như khẩu Maelstrom bằng thép mạ kền.) Trên kia, ở giữa Đệ nhất Băng hà, bọn sơn binh của Barbieri và Cremese di hành chậm, chốc chốc dừng lại dùng cây gậy móc để đào cho chiếc giày Wibram êm chân đế cao su một cái lỗ lạnh, và từ băng hà chung quanh bọn họ (những mạch sôi sục nước nóng) vọt lên những vòi nước trắng cao, cha! con cóc khô! bọn sơn binh tiểu đoàn Edolo la ó chống tay dọc đỉnh đèo Seigne, con cóc khô! nhìn lên cao những hàng người của Barbieri, và Cremese di hành chậm trên mấy băng hà, trong lúc ấy những trái phá lớn cỡ 155 nổ tung tóe đó đây trong lòng chảo sắc lục, những mảnh vỡ vù vù trong không khí đã bắt đầu tràn ngập sương và khói. Lúc ấy ở căn lều nhỏ chỗ trú ẩn Guédoz, tuyết rải rắc những vệt dài màu vàng, bọn sơn binh Edolo ho sặc sụa trong màn mây mùi lưu huỳnh hăng hắc. (“- Lavizzari, bây giờ tới anh ra tay,” đại tá Fassi nói. - Thưa đại tá, vâng, Lavizzari đáp, ông xếp cẩn thận tấm bản đồ tỷ lệ xích 50 phần ngàn lại, đút vào túi da lủng lẳng bên vai, ông nhìn quanh bằng đôi mắt xanh bình thản, nói: “Tiến lên, anh em” rồi vượt đỉnh, chầm chậm tiến bước qua vỏ băng cứng.) Toàn bộ tiểu đoàn Edolo chuyển mình, bước đi theo sau vị đại tá, từng tiểu đội một, từng trung đội một, từng đại đội một. Nhưng vừa qua được đâu trăm bước ở chỗ trống trải, phía bên kia đỉnh, pháo binh Pháp từ đèo Enclave và mũi Mya đã bắn dúi vào họ. Những tiếng bay vèo của đạn 105 và 115 lao tới lào xào mềm nhũn, tiếng lào xào của chim cút trong rặng lúa, https://thuviensach.vn chúng nổ tan giội lên những hình sao chổi cao bổng bằng nước đá đuôi lửa. Bọn sơn binh bước đi thở hít không khí no mùi lưu huỳnh: có một vài người, khi đạn phóng lao đi veo véo, dừng chân lại ngắm xem sao chổi bằng nước đá vọt lên trong không khí đục ngoe nguẩy cái đuôi lửa: rồi họ lại đi, chậm rãi và lom khom dưới làn mưa rào những bùn cùng đá. Và hốt nhiên một tiếng ào ghê gớm làm vỡ tan, nghiền nát, vỡ vụn cả cảnh vật. Những mũi Estellette, Trélatête, Miage, núi Léchaud, Tháp Đá Vôi nổ bùng làm nghìn mảnh, cái khối Bạch Sơn khổng lồ văng bắn lên không, vọt dậy như suối nóng vĩ đại, phóng mình lên trong bầu trời vảy vện như chùm hoa vàng trắng đỏ. Pháo binh Pháp (từ đèo Enclave, từ núi Tondu, từ đèo Thập Giá, đèo Bonhomme, từ đèo Fours, từ mũi Mya, pháo binh Pháp ở thung lũng Chamonix, Contamines, Capieux) nhất tề bắn dúi xuống tiểu đoàn Edolo, ước độ 70 hỏa khẩu, trên 500 phát mỗi phút. Đạn phóng vụt về phía bọn người lom khom, hì hà hì hục, dấn sâu vào tuyết ngập đến gối, tháo đi như bầy ngựa máy của vòng ngựa gỗ, như đoàn xe goòng từ trên cao vòng lượn siêu tốc, như một người ở giữa đường đứng trước một máy đi bộ đang cài đặt vận tốc 180 cây số một giờ. Nghe tiếng, đoán ra hình: một số đạn có hình dáng đầu chó và vừa lao đi vừa sủa, số khác có đầu rắn và rít lên xói lủng trời bằng cái đầu sắc lục hình tam giác (mắt tròn, đứng, lưỡi chẻ có nọc lòi ra khỏi miệng độc). Số khác có hình dáng đồ vật, những vật nhỏ quen thuộc, lược, bàn chải, kéo, chai đầy chất lỏng vàng, cuộn chỉ, một số khác nữa mang hình dáng trái cây, đào, táo, mận, lại số khác hình bắp ngô, có số mặt người, số mang phong cảnh, chỗ Bisenzio ở Santa Lucia, ngôi nhà của mục sư miền Coiano, tu viện ở Gallici, cái đập của nhà Tĩnh tội ở Lipari, lâu đài Sala Dingai ở Choa. Có số giống như đầu ngựa, bờm dài xõa tung trong gió vượt thung lũng đã đầy ắp sương mù, mắt xếch, to và đàn bà, đầy lòng trắc ẩn huyền diệu, và tiếng hí, lúc đầu xa xôi và yếu ớt, tiến lại gần mau lẹ, thành sắc https://thuviensach.vn sảo, hăm dọa, tuyệt vọng: bây giờ cuộc phóng đạn giống một phi đoàn ngựa được thả phi nước đại nghênh địch, tiếng hí của những loạt đạn 155, tiếng hí dài của những đạn-ngựa xa dần trong không khí dơ bẩn toàn mảnh vụn. Một lớp mù sa dày màu sữa bao quanh trái núi. Hoàng hôn chưa xuống, nhưng ánh sáng nhờ nhờ của buổi trưa trễ tràng bôi xóa hình nét và sườn núi, một đám mờ mịt trắng nhồi lẫn lộn vào một khối vô hình thù của đoàn quân thuộc tiểu đoàn Tirana nằm trong tuyết bên mép đèo Seigne, bên dưới những vòng cầu thép của tạc đạn Pháp. Bên trong mù sa mà chiều xuống làm cho thêm thâm trầm và đục, những chóp lửa đỏ vàng bắt đầu hiện ra trước mắt, đây đó trên vỏ băng cứng và trên mép các đỉnh. Và đột nhiên từ xa vọng lại tiếng lách tách của súng máy. (và bọn người nằm trong tuyết hết cảm thấy mệt, lạnh, khát, họ hết nghe thấy luôn cả tiếng rào rào của tạc đạn nổ tung tóe chung quanh trong bóng tối dày đặc như bùn trắng.) https://thuviensach.vn 10 Sau vài giờ đi trong tuyết cuộn, leo lên những lớp vỏ băng cứng tối đêm và những dốc đá nhô cao trên thung lũng Đen, cuối cùng đại úy tới được chóp vách dốc đứng nơi bọn sơn binh Edolo để lại một cái thang dây. Bây giờ là đêm, một đêm u ám và trắng, người ta thấy những bóng trong suốt lang thang trên băng hà, bước đi ở mép thành chênh vênh như ở bậu cửa sổ, và dăm người hiện đang trèo xuống theo dây đính vào đá, tuột xuống thận trọng và gọi nhau trong tối. Chắc hẳn có một ai bị thương rất gần đó, bởi đại úy nghe tiếng rì rầm những giọng nói khàn khàn, một tiếng rên rỉ uất khí. Sương mù thật dày đến nỗi chàng có cảm tưởng bước đi trong ngục thất (sương mù có khi như tấm kính mờ, khi lại như bức tường quét vôi trắng). Chàng ngược dốc lạnh băng thật chậm về phía những giọng nói khàn khàn, tiếng rên rỉ uất khí, cho đến khi đằng sau sườn một tảng đá, chàng vấp phải một thân người nằm trên tuyết. Ohé balùrd! Ê! khỉ nào! một giọng lên tiếng; đại úy hỏi: “Có người bị thương hả?” - Vâng, cũng có một sĩ quan nữa, và một giọng nói cất lên trong bóng tối người nào hỏi tôi vậy? đại úy nghe ra giọng kia, Barbieri, anh đó hả? đại úy nói. Dưới chỗ nhô ra của tảng đá làm thành một thứ mái che, sắp thành hàng trên tuyết, một bọn trùm chăn, bọn khác với tấm vải lều từ tốn đậy lên mặt, khoảng mươi lăm người nằm trải ra: vài gã chết rồi. Đại úy quỵ gối cạnh Barbieri, đưa lên gần môi cốc grappa, đặt điếu thuốc vào miệng Barbieri. - Cảm ơn, Barbieri nói. Tuyết lở xui xẻo. Bọn này ở đây trong tình cảnh này đã hơn nửa ngày. Chán giùm chúng nó. - Còn anh sao? https://thuviensach.vn - Một vai gãy và khuỷu tay này nát ra. Coi bộ có thể nguy hơn nữa. Cậu đi đâu thế này? - Xuống dưới kia, đi tìm gặp tiểu đoàn Edolo. Bão thế này chẳng phải chơi đâu. - Cậu hãy đề phòng chỗ đèo Enclave, Barbieri nói. Bọn chúng nã xuống con đường độc đạo bên dưới đỉnh. Hai tiểu đoàn Edolo và Duca thế nào cũng phải mất nhân mạng. Mong sao Lavizzari và Cremese sẽ gửi đoàn viện binh tới. Cậu châm thuốc cho tôi đi? Hai viên sĩ quan hút thuốc lặng im, đạn nổ giống như tiếng xà nhà va phải tường, một mảnh đạn bay qua như tiếng vỗ cánh trên đầu họ. Barbieri hỏi: - Mấy giờ rồi? Đại úy đáp: - Dễ sắp nửa đêm. Đoạn chàng nói tiếp, thoáng do dự: - Đêm nọ, ở nhà Visaille, tôi có trông thấy anh đi qua với mấy con chó. Barbieri nói: - À phải, đêm đó! Mắt người bị thương sáng lên trong bóng trắng. Mấy con chó cũng có mặt ở đây. Chúng nghe thấy tuyết đổ, nhào lên sủa. - Hai con vật đẹp, với lại, cậu biết thế này nhé. Con cái có lần nó ngoạm vào tay tôi, khi tôi ngã lần xuống băng hà. Ý chừng để ngăn giữ tôi lại. Nó đã đập đầu vào đá. Chúng ở đấy, dưới tấm lều kia. Đại úy hạ giọng nói: https://thuviensach.vn - Trông như hai thiên thần, như thể chúng có cánh. Anh cũng thế, như thiên thần. Lần ấy tôi muốn gọi anh, anh đã bay bổng. Barbieri quay lại, mắt lóe sáng lên cơn sốt nhìn chằm chặp vào mặt đại úy. Hai viên sĩ quan cứ thế một hồi, lặng thinh, tiếp đó đại úy bảo tôi phải đi thôi, và Barbieri nhấc thật khẽ một bàn tay lên, sờ soạng cánh tay, ngực, trán chàng bằng bàn tay lạnh giá ấy, như một ve vuốt; đại úy bảo anh không thể ở đây trọn đêm trong tình trạng này, Barbieri lại nhìn chàng chằm chặp bằng đôi mắt lóe sáng lên cơn sốt, bảo chàng bọn này ở đây từ hồi sáng, tôi chán giùm chúng nó; đại úy bảo khi nào tôi trở lại, nếu như anh vẫn còn ở đây, và Barbieri nói: lúc bấy giờ e phải cần đến chừng một tá băng ca. Cạnh hai người, một người bị thương quấn chăn rên hừ hừ. Hắn nói “ừ, ừ, ừ”, như nằm mơ. Hắn nói “ừ, ừ, ừ”. Nói ừ với chính mình, thế thôi sao? đại úy thầm nghĩ. Một người nào đó thế nào cũng sẽ tới đem tôi đi có ngày, Barbieri mỉm cười nói. Ừ, ừ, ừ, thế thôi sao? Trong cơn mơ của người thương binh, một vệt dài đen, một mí mắt trong bóng đêm. Chào Barbieri, đại úy nói. Đề phòng chỗ đèo Enclave đấy, Barbieri bảo. Tên bị thương rên hừ hừ, nói “ừ, ừ, ừ”, Barbieri nằm dài trên tuyết cạnh đôi chó đã chết, và đại úy đi xuống dốc lạnh băng thật chậm rãi, chàng nhoài người trên vách đá thẳng đứng, bám vào thang dây, bắt đầu xuống, đặt chân vào những chỗ xù xì của đá, và ngẩng mặt trông trời đầy sao, chỗ khuyết loáng sáng của đèo Enclave ở trên, thoát vòng tuyết loạn; cứ thế cho đến khi chàng chạm đất. Một toán sơn binh nằm dưới chân vách đá, trong một thứ như là hang động: số lớn bị thương, chờ các đoàn viện binh. Thế nào đó, mấy chú? đại úy hỏi. Bọn thương binh nhìn chàng lặng thinh, không ai đáp, bao nhiêu cặp mắt sáng lên cơn sốt ở cuối hang, như những mắt mèo, rồi một đứa trong bọn đâm cười phá, quả thật chốn thiên đường địa giới là đây, đại úy à, hắn nói thế, tất cả bọn bật cười và đại úy cũng bật cười, kế chàng bảo các cậu khoái tí xíu grappa không? và tất cả bọn bật cười như bầy trẻ, chìa tay ra, chuyền tay nhau chai bầu nhỏ, một vị nóng grappa tỏa lan trong không khí giá băng, bọn họ đã lết nổi đến đó vượt qua băng hà, nhưng không còn https://thuviensach.vn sức leo thang dây, can đảm lên mấy chú, đại úy bảo, ít nữa họ sẽ đến đem các cậu đi với băng ca, ồ đại úy ơi, bọn thương binh nói, họ nghĩ tới chuyện khác, bọn sơn binh họ nghĩ tới bọn Pháp kia, họ đâu nghĩ tới bọn này bây giờ được, và đại úy nói, chừng nào trở lại, tôi đem thêm cho các cậu ít grappa nữa, cảm ơn đại úy, và bọn thương binh chống tay ngồi dậy nhìn đại úy đi xa dần trên băng hà, tiếp đó họ rủ nhau la lớn, đại úy! đại úy! bọn thương binh la lên; đại úy quay nhìn, hỏi cái gì thế, các cậu? và bọn thương binh bảo đại úy đề phòng chỗ đỉnh đèo trên đó nghe; đại úy nói cảm ơn, tôi biết, chỗ ấy ngặt, cảm ơn mấy anh, và chàng vừa vượt qua chừng đâu trăm bước thì từ trên cao, qua lớp sương mù, đã vọng lại chàng tiếng lạc, một tiếng lạc yếu ớt, Calusia chứ ai, đại úy nghĩ thầm, Calusia ở trên cao kia chứ ai trong sương mù với chiếc lạc bò đeo cổ, tiếng lạc ước chừng đi xuống từ một miền cao xa xăm, nhưng bỗng đại úy nhìn thấy một bóng rõ rệt ra đấy, trước mặt chàng, cách dăm bước, và một giọng nói lên tiếng chào đại úy, và Calusia lù lù ra đấy đứng trước mặt chàng, hai bàn tay đan chéo trên gậy móc cắm sâu vào nước đá, với chiếc lạc bò đeo cổ. Đại úy nhìn hắn lặng im, nhìn hắn chẳng đáp lại tiếng chào, mắt chàng đăm đăm tưởng chừng chẳng trông thấy hắn, và xuyên qua cái bóng trong suốt của Calusia, chàng thấy băng hà sụp xuống trong sương mù như con tàu làm bằng trời xanh, con tàu làm bằng thủy tinh, và bên trong mù sa trắng, chàng thấy kinh qua từng phiến mây đen, câm nín, bị gió bão đẩy xô. Đại úy nhìn Calusia, rồi chàng bỗng mỉm cười, hệt như chàng vừa nhận ra hắn tức thời, tưởng chừng mắt chàng vừa trông ra hắn tức thời: Anh làm gì đây, Calusia? Calusia mỉm cười, hắn mang lệnh cho đại úy Cremese ở trên ấy, vừa nói hắn vừa chỉ đèo Enclave, và đại úy bảo thế à! đại úy Cremese thế nào? và Calusia bảo chúng nó ở trên cao kia bám vào đỉnh, chỗ ấy ngặt, đại úy à, và hai người đứng như thế một lát trước mặt nhau, trên băng hà xanh có mây đen bay qua, hai người vừa ngắm nhau vừa mỉm cười, mỉm cười với nhau, rụt rè và ngập ngừng, và đại úy bước xuống qua băng hà, theo sau là Calusia, những mấu sắt phát tiếng rào rạo cứng và khẽ, họ chậm bước kẻ trước người sau, im lặng https://thuviensach.vn (đại úy cảm thấy sau lưng mình hơi thở dài sâu mà vẫn nhẹ nhàng của Calusia, ôi! nào phải hơi thở người mà là hơi thở dài sâu hơn, trong trẻo hơn, hầu như hơi thở của con thú với tất cả những gì thăm thẳm, vời vợi, trong trẻo của nó, hơi thở của một con thú với tất cả những gì huyền nhiệm, bí mật, vô tội của nó, hơi thở của con chó, ngựa, lừa, hơi thở của con thú (và tiếng lạc từng chặp một, tiếng lanh lảnh trầm sâu, buồn ấm): và hơi thở đó khuấy động trong lồng ngực đại úy tất cả những gì là thú vật thâm sâu nhất trong tâm can, trong tạng phủ con người, tất cả những gì nơi con người ít tương quan nhất với những sự việc ngẫu nhiên có tính cách người, những gì ít liên lụy đến số phận con người hơn cả; khuấy động tất cả những gì ít hư hỏng nhất trong lòng người, tất cả những gì gắn bó mật thiết nhất với số phận sinh vật của người; khuấy động tất cả những gì sống ở trạng thái vô thức trong tim người (và tiếng lạc lanh lảnh từng chặp một), tất cả những cái ở trong người mà xa người hơn cả, cừu địch với người hơn cả) (như hai con thú đánh hơi một dấu vết vô hình, lom khom thăm dò những mạch băng hà sắc lục, hướng về phía con tàu làm bằng trời xanh kia đang từ từ đắm sâu vào những khối mịt mờ trắng xóa của sương mù) và khi hai người đến tận cùng băng hà, họ phải quay trở lại, đi vòng xa để tránh một vòng đai băng dồn ứ phía trên cao. Bây giờ họ xuống dài theo sống đá bở bột bay mùi như cá và, sau một chặng đường ngắn, đá bắt đầu vụn nhỏ dưới răng mấu, trở thành vùng đất riêng của bờ đá băng hà, một hỗn hợp tuyết, bùn và mảnh băng nhọn. Sau đó họ đi tắt qua một lớp vỏ băng cứng dốc thẳng, và hai người buộc lòng phải tiến tới bằng cách tựa cả hông mình vào gậy móc để khỏi bị kéo theo tuyết lở đang soạn sửa dưới chân. Cuối cùng là tuyết cứng, nhẵn, dội tiếng như tấm đá hoa cương, và bỗng đâu họ nghe tiếng sông gầm, dưới xa kia, trong khe lũng băng hà, dưới thung lũng Đen. Họ đang nghỉ chân để nghe âm thanh đó thì một tiếng hú bỗng vang dội, thẳng đứng trên đầu, tạc đạn nổ tóe chung quanh, phủ tuyết và bùn lên người họ. Hai người ngồi xuống tuyết, sát vào nhau, chờ cho loạt đạn rời xa, không sao làm khác hơn, làm gì có chỗ núp, làm gì có đá, làm gì có mấp mô đất, mảnh đạn bay qua như tiếng cánh vỗ trên đầu, https://thuviensach.vn (đạn phóng đi bỗng dội lên một tiếng hú tuyệt vọng, tan tành vào vỏ tuyết cứng, như một người vừa gieo mình từ cửa sổ cao xuống mặt nhựa đường vừa hú lên.) Một lát sau, loạt đạn xa dần, vệt lửa vàng đỏ của đạn nổ leo rút lên phía đèo Enclave, tiêu tán trong sương, và Calusia gọi nhỏ “đại úy, đại úy” nhưng ngừng lại, lặng im và đại úy ngồi cạnh hắn trong tuyết, mặt lấm lem toàn bùn, và cái nhìn chiếu rọi, đục, giữa hàng mi sáng lên những đốm nước đá. (Calusia lặng im và đại úy cảm thấy rằng sự im lặng của hắn như một lời nói sống động và thâm trầm, như giọng nói của thương binh trên kia nói gần như trong cơn mơ “ừ, ừ, ừ” và đại úy cảm thấy rằng) Đại úy đi xuống trên lớp vỏ băng cứng và Calusia theo sau bằng bước lặng im (tiếng lạc kia từng chặp một, tiếng lanh lảnh trầm sâu) theo sau chàng với hơi thở của loài khuyển, hơi thở nhẹ và trong, và đến lúc nào đó dưới kia, trước mặt họ, vang lên một hai giọng nói khàn khàn. Họ bước xuống đi theo một lòng chảo phủ cỏ, lấm tấm vệt tuyết, cho đến khi họ tới trước một túp nhà, một thứ chuồng bò, ăn sâu vào đất. Một vệt sáng quyện khói chảy ra trên cỏ xuyên qua cửa mở hé. Đại úy đẩy cửa; họ bước vào: chỗ này là trạm tiếp cứu. Thương binh nằm trên giường rơm đặt phía dưới những máng cỏ. Không khí thơm mùi cỏ khô, rơm ướt và thuốc nước i-ốt. Một bếp lửa nhóm lên trong góc, giữa hai hòn đá lớn. Collina, bác sĩ trung úy của tiểu đoàn Duca degli Abruzzi đứng đấy cúi mình trên cái máng cỏ, quay lưng về phía cửa ra vào: ông rủa thầm, trong khi tìm cách buộc cánh tay một thương binh bằng sợi dây giày. Một tia máu vọt ra bất thần từ một động mạch bị đứt, xối xả vào mặt người thương binh đang lắc lư cái đầu mà nói “con cóc khô!” Calusia quỳ bên bếp lửa, bèn lấy lưỡi lê bổ thanh củi. Ánh lửa soi rõ mặt hắn nhợt nhạt mà rắn rỏi, hoắm hai cái hốc đen vào hai bên má. Đôi mắt, bên dưới lông mày lơ thơ, có một luồng ánh sáng dị thường, gần như sáng bạc. Chốc chốc, mấy https://thuviensach.vn bức tường túp chuồng rung rinh, người ta nghe gần xa tiếng đạn ì ầm, ngoài kia có ai la hét. “Purcù” (Chó má) bọn thương binh nhìn ra cửa nói. Một tên sơn binh bước vào, nhờ một đứa bạn dìu, nói “Mẹ ôi,” buông mình ngã ngồi bên lửa, tháo chiếc giày, giơ bàn chân bị mảnh đạn phá, hai ngón chân đu đưa treo ngành nhờ mẩu da. Hắn phì cười, nói “Mẹ ôi,” thổi thổi vào hai bàn tay, nói “Mẹ ôi.” Calusia đi lấy một ít bông gòn trong gói bông trên cái thùng kềnh càng những chai, dụng cụ, thau nhựa đầy máu, đổ lên miếng gạc một ít rượu trong chai, quỳ xuống lau bàn chân tên thương binh “Eh pelandrùn,” (Ôi! đồ vô tích sự) tên thương binh thốt, méo cả miệng. “Fa sitù, balùrd,” (Câm mồm, đồ ngu) Calusia nói. Trung úy Collina quay lại, hỏi “Cái gì thế?” rồi lại gần, cúi xuống bàn chân giập, cắt hai ngón bằng một nhát kéo sắc ngọt. “Mẹ ôi, trung úy ôi,” tên thương binh nói giọng điệu hung dữ. “Câm mồm mày,” Calusia nói vừa băng bó bàn chân bằng một cuộn gạc. Đại úy vẫn ở trong tối, ngồi cạnh cửa ra vào, và quan sát cử động của Calusia, nhìn mặt Calusia, và Calusia có vẻ mặt nhợt nhạt mà rắn rỏi, tưởng như bao nhiêu cái đau đớn của đứa bạn chuyền qua mình mẩy tứ chi hắn hết. Mồ hôi giọt lớn tụ trên trán hắn, “Câm mồm, đồ ngu,” hắn nói và lim dim mắt bặm môi. Chân thằng bạn làm hắn đau. “Câm mồm mày.” Trung úy Collina quay lại, trông thấy đại úy, lại gần chàng, chào đại úy, ông nói. Ông mệt, từ chiều qua không một phút ngơi tay, ông mặc chiếc áo lễ trắng vấy máu, nếu anh đi đến đèo Seigne, anh nên nói với Cattaneo gửi cho tôi ít thuốc men, mấy sợi dây cao su đó không chắc chắn, mình siết là đứt, tôi phải thắt mạch máu bằng dây giày, anh biết đó, chẳng hay ho gì. Hai sĩ quan nói nhỏ, trong túp chuồng ấm hơi. Thương binh nằm trong ổ rơm bò, dưới máng cỏ, nhìn chằm chặp về cửa ra vào, ngọn đèo treo vào xà ngang trên trần chao qua chao lại, người ta nghe gần hoặc xa những tiếng nổ ầm ì của tạc đạn, tường rung rinh, thương binh nhìn về cửa bằng cặp mắt chằm chặp, mở to vì cơn sốt. Qua khe cửa hé, ùa vào một luồng sáng bẩn. Có thể đó là ánh phản chiếu của tuyết, có thể là hừng đông. Nếu họ không gửi cho tôi ít thuốc men, thì rồi tôi làm gì ở đây chứ? Tôi cần băng, dây buộc, kẹp. Ít ra giá như trước kia gửi cho tôi https://thuviensach.vn một vị tuyên úy. Nếu cứ tiếp tục điệu này thì sẽ cần mục sư hơn là cần bác sĩ ở chốn này. Các vị tuyên úy, đại úy nói, chưa tới nơi. Hình như họ bị kẹt ở Aoste thì phải. Họ chờ cho trời đẹp. Thật sao? Collina nói. Anh nhớ không, chiến tranh vừa rồi đó mà, tuyên úy đông hơn y sĩ? Phải, đại úy nói, nhưng trong trận chiến ấy, cứ coi bề ngoài đó thì tuyên úy chẳng được việc gì. Đáng tiếc! Collina cười nói. Phải đấy, đáng tiếc thật! đại úy cười nói. Anh uống tách trà nóng nhé? Collina hỏi. Phải, cảm ơn, đại úy đáp. Collina đứng dậy, đi đến lục lạo trong cái bao dụng cụ leo núi treo trên tường, đổ ra ít trà từ một bình thủy vào chiếc tách thiếc, đại úy uống ngon lành. Có ít quá không thôi tôi cho anh ít grappa, Collina nói: tôi còn nửa chai, chẳng có gì khác nữa để cho bọn này. Rồi đây anh sẽ lắm việc, đại úy nói, tiểu đoàn Edolo tấn công vào hừng đông. Phải, tôi biết, Collina nói, tiểu đoàn Duca cũng được lệnh chuẩn bị sẵn sàng. Mấy giờ rồi nhỉ? đại úy hỏi. Gần năm giờ, Collina nói. Tôi phải đi thôi, đại úy vừa nói vừa đứng lên. Chờ chút đã nào, Collina nói, hấp tấp thế này là nghĩa làm sao? hay anh sợ quân Pháp bỏ chạy chăng? Tôi không thể, tôi phải đi. Hai sĩ quan mủn cười bắt tay nhau, và đại úy bỏ đi, theo sau là Calusia, nhưng được mấy bước, chàng quay lại nhìn: Collina đứng kia, ở cửa, trong chiếc áo lễ trắng lấm máu, hai bàn tay bê bết máu, trán vấy máu, và luồng sáng bẩn ban mai ghè vào gương mặt sần lên vì thiếu ngủ và mệt mỏi. Trước túp nhà, có ít cỏ, ngày vừa hiện lên điểm tô cho cỏ những ánh phản chiếu lộ liễu, có vài thương binh ngồi tựa vào tường trên cỏ xanh đó. Một tên sơn binh băng qua đồng cỏ, theo sau là hai bạn, mang một xác chết trong tấm vải lều, quẳng lên vai như cái bao. Khi đi tới Lanchette, đại úy trông thấy ra khỏi sương mù, lần lượt tiểu đoàn Edolo, tập trung trên sườn dốc. Trong ánh sáng mù mờ, bọn sơn binh từ xa trông như ngái ngủ, hay chết, động đậy từ từ, như thể tháo xổ khỏi những dây trói vô hình: vài người đang ăn, đưa thức ăn lên miệng bằng động tác uể oải, có người mặt mày ủ dột, quấn dải xà cạp quanh chân, có người, bao leo núi kẹp giữa gối, sắp xếp ngăn nắp đồ đoàn, và người ta nghe tiếng khô khan của khóa nòng, tiếng súng chạm vào gậy móc, ồn ào dịu nhẹ giữa giọng nói tiếng cười. https://thuviensach.vn 11 Sương mù đã mang một vẻ trong suốt kỳ dị màu hồng, như màu thịt. Bão tuyết còn thổi trên các ngọn đỉnh: nhưng bên dưới, trong thung lũng Băng Hà, một hơi gió lạnh ban đầu trỗi dậy rồi dịu dần, lắng xuống; tiếp đó trời bắt đầu đổ mưa và thế là màn sương mù chịu rách, từng con suối ấm chảy đi trong đất nẻ, tiếng lách tách dày đều của mưa vang xa thành những rủ non nhẹ nhàng trên những bờ cỏ phủ, sương mù đào tẩu rách bươm từng mảnh, phân tán từng miếng trắng lên trên bụi đỗ quyên, trên các mũi đá, trên hàng thép gai của Pháp nhô lên trong tuyết trên bãi gò cao, giống hàng hàng dấu chim. Đại tá Lavizzari đứng đó ở giữa thung lũng nhỏ, mặt hướng về hừng đông. - Kìa! mặt trời đấy rồi, Lavizzari nói. Một đóa hồng to tướng màu xám nở ra trong khói trắng của bão tuyết, trên cao kia, đằng sau núi Léchaud. - Tôi chờ mặt trời, Lavizzari nói với đại úy. Sương mù quái quỷ thế này, tôi không sao định hướng nổi. Nếu tôi không lầm, quân ta phải ở phía sau Lanchette. Đại úy giở bản đồ ra, ngón tay chỉ theo các đường cong bình diện đồ: - Không nghi ngờ vào đâu được nữa, chàng nói, và trước mặt mình chỉ có thể là dãy hoành sơn Bellaval. - Thế này thì đại đội của Covi nó đi chết gí ở đâu mới được chứ. Tôi đã phái Covi đi bên kia sông để hỗ trợ cánh của tôi, mà chưa thấy nó đâu. Giữa lúc đó sương mù bay bổng lên cao, tạo thành một mái cao phía trên thung lũng mà mặt trời khó lòng chiếu thủng. https://thuviensach.vn (mặt trời qua sương mù, tròn, trắng, cố định, như con mắt không mi) Bên trên mái, một tiếng rền vang liên tục dội chuyền: pháo binh Pháp ở đèo Fours nã đạn không ngừng vào đèo Seigne. Đạn vèo qua rất cao với tiếng rít nhẹ của kim cương trên kính. Đèo Seigne vây phủ trong biển lửa trắng của trận bão tuyết thở khói suốt cả một vòng cung đá hoa cương lẫn băng giữa ngọn Enclave và núi Léchaud, lóe sáng lên bằng những làn chớp vàng, mái sương rách đi từng chặp, từng hình tháp xanh đổ nhào xuống vực sâu sắc lục. Những khẩu súng sơn chiến của toán Bergamo, cố thủ trên đỉnh đèo Seigne, cũng bắn xả hung hăng, đạn rớt xuống phía trước thị trấn Băng Hà, làm bồng lên những vòi cỏ cùng đất. Tuần tự từng cái một, tất cả pháo đội của Pháp, đặt rải rác giữa đèo Oceillon và đèo Enclave, sủa inh lên, như trong làng đêm chó đáp tiếng sủa vọng xa xôi. Súng gọi nhau, đáp nhau, và bỗng nhiên mấy họng súng cối chiến hào chôn đằng sau Seloge cũng khai hỏa luôn. (những trái tạc đạn rơi xuống giữa bọn sơn binh tiểu đoàn Edolo, đập đập cánh kèm theo những tiếng chi chí khàn khàn như bầy ngỗng núng nính hung hăng) - Chỗ này tôi chẳng thích gì, Lavizzari bảo. Trống trải quá. May mà đất lại mềm, sình, mảnh tạc đạn găm vào đất sệt, bọn người ngồi trên cỏ vẫn không nhúc nhích và lặng thinh, một tên thương binh kêu lên con cóc khô! âm thanh dòng sông sôi sủi thăng trầm giữa tiếng gầm liên miên của hỏa pháo. - Tôi muốn biết Covi mắc dịch nó đi chết gí ở đâu rồi, Lavizzari nói. - Nó kia kìa, đại úy nói, chỉ dãy nhà phía Gò. Trong mấy cánh đồng cỏ, ở bên kia sông, nơi những triền núi gồ ghề biến vào đất mềm, dấy lên một thoáng gợn u lên những cỏ, điểm thêm đá và mảng đỗ quyên, người ta thấy bọn sơn binh của đại đội 51 bước đi lom khom thành một dãy. Thỉnh thoảng tiếng ta-bùm của khẩu Lebel đâm thủng hơi gầm đạn nổ bằng tiếng động của đồ vật bằng thủy tinh vỡ tan trong tàu lửa mải miết chạy. Khi bọn https://thuviensach.vn người của Covi đi tới dãy nhà ở Gò, một khẩu đại liên phía Pháp bắt đầu lạch tạch, ban đầu chậm, xa, thành một chuỗi tiếng đôm đốp mềm, nóng, quyện vào các đường cong của cảnh sắc, vào các vịnh sắc lục của thung lũng, rồi sau một lát nghỉ hơi rất ngắn, bỗng sắc sảo và dày dặn, giống như tiếng ê a của con ve sầu dưới bầu trời đứng bóng dậy tiếng cơn dông mùa hạ, và thình lình tiếng nổ khô khan, rõ ràng, xa lạ hẳn với giờ giấc, với cảnh sắc, với hình dáng sự vật làm ta tưởng như những âm thanh trừu tượng, vô hình thể. Bọn sơn binh tiểu đoàn Edolo, ngồi cạnh nhau trên sườn dốc, quay mặt cả về phía chúng bạn đại đội 51 đang tiến lên ở bên kia sông. Hơi thở của tiểu đoàn chậm, trầm sâu, hơi khàn. Thỉnh thoảng một giọng nói lại nổi lên, và là một tiếng kêu hơn là tiếng nói, một tiếng nhắc chừng, một cử động phóng thích. Tiếng rên rỉ của bọn thương binh tan biến vào hơi thở ấy chậm, trầm sâu, hơi khàn. Bọn người của Covi đã gần đến trại Hiến binh, bọn chúng bước đi lom khom, ngã xuống đất, lại đứng lên, chạy, tán loạn dưới làn đạn, tụ lại ở xa hơn, trong một chỗ đất mấp mô, lại phóng mình đi, rải ra thành hình quạt và bỗng pháo binh ở mũi Mya nã đạn dãy nhà Gò, trong một lớp mây bụi bặm và gạch vôi từng toán sơn binh, chạy và khua tay băng qua quảng trường nhỏ trước chỗ trại Hiến binh, ép sát người dọc các bức tường, xúi quẩy, Lavizzari nói, chúng nó giết hết của tôi, bọn lính đứng lên từng tên một, khom lưng chạy trên đồng cỏ, giữa những vòi cao đạn đen (mấy con mực to tướng kia vọt lên từ cánh đồng cỏ như từ một con nước xanh dưới sâu, õng ẹo trong không trung vung vãi mực đen ra chung quanh) bọn nó xoay xở giỏi đó, Lavizzari vừa nói vừa đắc ý quan sát sự xoay xở của bọn lính khom lưng chạy trên đất gợn, phân tán dưới làn đạn và thỉnh thoảng dừng chân, nhìn quanh quất và đưa tay ra dấu cho nhau. Người ta trông thấy bọn bị thương bò lết bốn cẳng trong cỏ núp dưới mô đá, những https://thuviensach.vn ria đạn nhỏ như nước bắn đất mùn lên chung quanh bọn họ như cách mưa dông nặng hạt trên con đường bụi bặm, và Lavizzari quay lại kêu lên - Pasini! Trung úy Pasini, chỉ huy đại đội 52, ngồi trên cỏ giữa đám lính của mình; anh đứng dậy, thưa đại tá, vẻ lơ đãng, như thể không biết chuyện gì, Lavizzari nói phần việc anh làm và Pasini đáp dạ, miệng anh rộng như đàn bà và trông như thật tình anh chẳng nhớ ra chuyện gì nữa, như thể anh chẳng nhớ phần việc anh bây giờ là đi chiếm cứ dãy hoành sơn trước mặt kia và sau đó đổ xuống Les Tufs, mà tôi phải làm gì đây, đại tá? anh hỏi. Lavizzari phì cười, nói chẳng lẽ dãy hoành sơn Bellaval đó tôi phải đi lấy mang lại đây cho anh thật sao? Bấy giờ Pasini cũng mở miệng rộng đàn bà ra cười, nói thưa được, đại tá, và quay lại bọn người của anh, các anh còn chờ gì đó nữa? anh nói, nào, đi thôi, các anh toàn phường mê ngủ, loài chồn ăn hại hết sao? Thế là anh tiến lên dẫn đầu đại đội 52 và chốc chốc ngoái lại nói chồn dơ dáy ăn hại và bọn sơn binh cười xòa cũng ngoái lại nhìn chúng bạn đứng lại trong thung lũng nhỏ với đại tá và cười, gọi nhau, la vang, ê, con cóc khô! bọn họ vượt bờ lườn Lanchette, bắt đầu xuống dài theo dốc và bỗng đâu bầy ngỗng núng nính tạc đạn ập tới đập cánh nơi này nơi kia lọt giữa chân bọn họ, nhả ra tiếng the thé khàn khàn và phủ đất lên người họ, Pasini đi trước, chốc chốc quay lại nhìn mấy sĩ quan trẻ tuổi của anh (nay là lần đầu tiên họ ra nơi lửa đạn, họ còn nhỏ, bước đi chậm, cúi lom khom, nhưng Lavizzari đẹp ý và ghi nhận rằng bọn họ đi khéo, rằng bọn họ không sợ hãi, “đại đội 52, đại đội lớn bảnh,” ông nói với đại úy), vẫn thế Pasini chốc chốc quay lại nhìn mấy sĩ quan trẻ tuổi của mình. Foglianzi bên trái phía dưới xa, ngả sông, Bonardi đi giữa, Sala bên phải, ở trên cao kia với mấy cỗ súng máy, và Lavizzari bảo thằng khá ra phết, Pasini. Quân Pháp chôn mình trên sườn trước mặt, trong tám lô cốt bằng bê tông lợp tôn lượn sóng, khởi công nã loạn xạ với súng Lebel và súng máy, một tên sơn binh ngã sấp mặt xuống cỏ, và sơn binh Bonomelli ngã theo sấp mặt xuống cỏ, cố đứng dậy, kêu lên một tiếng, gọi “Giuvanni!”, ngã lần nữa sấp mặt xuống cỏ, và quân Pháp nơi trước mặt kia nã loạn xạ, nòng https://thuviensach.vn súng máy nhú ra khỏi mấy lỗ châu mai sát đất, người ta thấy cỏ bị bứt bay bổng, nhưng bọn sơn binh đại đội 52 tiếp tục đổ dốc, băng thung, leo lên sườn đối diện, đã lên tới trên, đã lên tới trên, và Lavizzari bảo “mấy con chồn ấy xoay xở giỏi đấy.” Nhưng kìa, trong khi bọn họ đã bám vào đỉnh sườn, khi họ đã trồi đầu, trồi khuỷu tay, vai, trên nền trời thấp, tiếp giáp mái sương trắng thì họ chúi xuống đất, ở đấy, họ sấp mặt xuống cỏ, không nhúc nhích gì nữa, và người ta chẳng rõ bọn họ hiện đang làm gì, đang đợi chờ gì, nhưng Lavizzari lên tiếng: “họ đang đứng trước dây kẽm gai.” Người ta thấy quân của Bonardi và Sala nằm xệp, trên kia, ngay trên bờ sườn, và trước mặt họ, dưới chút nữa, xéo góc, tám lô cốt của quân Pháp đứng cách nhau chừng năm mươi thước một. Các vòm tôn nhú sát đất đằng sau bức dệt kẽm gai màu gỉ sét. Vài quả lựu đạn rơi giữa bọn người của Pasini, nơi cao kia, và Lavizzari lẩm bẩm “Nào, làm tới đi Pasini, làm tới đi Pasini,” bằng một giọng dịu dàng trìu mến, như nói với con mình, con khuyển, con ngựa của mình, “làm tới đi Pasini, làm tới đi Pasini,” và Pasini đứng dậy, người của anh đứng dậy, chạy, dừng, lại chạy, “làm tới đi Pasini,” Lavizzari lẩm bẩm, và bọn người đại đội 52 dừng bước, có kẻ tìm cách bò dưới kẽm gai, có kẻ leo qua, có kẻ ở đấy vùng vẫy giữa mũi thép nhọn, có kẻ tìm ra lối lao vào lô cốt đầu tiên, người ta thấy đất tóe ra dưới chân họ, lô cốt đầu bị chiếm, lô cốt thứ nhì cũng thế, lô cốt thứ ba cũng thế, quân Pháp đi ra lom khom, hai tay đưa lên trời, và Lavizzari lẩm bẩm, bằng giọng trìu mến và dễ cảm “Đừng có dừng lại, Pasini, làm tới nữa đi.” Và lúc ấy bọn sơn binh nhào vào lô cốt thứ tư và bỗng dừng lại, chúi xuống đất dưới những lằn đạn điên cuồng bứt cỏ, và Lavizzari lẩm bẩm “không bọn bây, đừng,” nhưng Pasini (tiếp tục xuống dốc sườn chậm, thật chậm, theo sau là chừng hai chục mạng) và Lavizzari lẩm bẩm “không Pasini, đừng trời ơi, thế có nước chúng nó giết mày mất,” nhưng Pasini tiếp tục đi xuống chậm, thật chậm, bỗng đâu https://thuviensach.vn một tên Pháp ló ra khỏi lô cốt thứ tư, ấy là một tên sĩ quan, nhỏ, gầy, với cây súng máy trên tay. Pasini dừng, hai người cách nhau chừng năm chục bước, Pasini trên cao, tên Pháp ở dưới một chút, và tên sĩ quan Pháp chỉ một mình, mũ nồi rộng vành lệch xuống mắt, và đứng thẳng người ra đó, nhợt nhạt vô cùng, với cây súng máy trên tay, hắn chờ, và Pasini nhìn hắn chằm chặp (“không Pasini, không, thế chỉ có nước nó giết mày mất,” Lavizzari lẩm bẩm, giọng dịu dàng, trìu mến) và Pasini nhìn hắn chằm chặp, người ta thấy miệng rộng đàn bà mở ra giữa khuôn mặt tái. Chợt tên sĩ quan Pháp đưa súng lên chầm chậm, và Pasini nhìn hắn như thể không rõ chuyện gì, như thể không biết phải làm gì, (tên sĩ quan Pháp đưa súng máy lên chầm chậm và bắn) chầm chậm, thật chậm Pasini bước đến hắn, tên kia bắn và hai người đằng sau Pasini ngã sấp mặt xuống cỏ, và Pasini bước đến hắn chầm chậm, thật chậm, nhìn hắn chằm chặp và cuối cùng một tên sơn binh sau lưng Pasini đưa súng trường lên, bắn, tên sĩ quan Pháp lảo đảo, nhưng vẫn bắn và lại một tên sơn binh khác ngã sấp mặt xuống cỏ, và lúc ấy tên sĩ quan Pháp quỵ gối và bắn và ngã sấp mặt xuống cỏ. Hắn tên là Jean de Gastex. Trung úy De Gastex. (Lavizzari lẩm bẩm, như nói với con mình, với con khuyển, con ngựa của mình, “được, khá đấy, tên Pháp can đảm, khá đấy”.) Bốn tên Pháp ra khỏi lô cốt và một đứa trong bọn nghiêng mình xuống viên sĩ quan, vừa nói vừa khóc “ông ấy chết rồi, ông ấy chết rồi” và Pasini, đứng https://thuviensach.vn thẳng người đấy, nhìn viên sĩ quan đã chết, nhìn bọn sơn binh của mình đã chết, mở miệng rộng đàn bà, nói “làm đi, tụi bay.” Bên trong lô cốt, một tên lính Pháp quỳ gối, mặt úp vào tường, một tên khác đứng, khuỷu tay tì vào lỗ châu mai, và y không quay lại, y chẳng nhúc nhích. Bọn tù binh hướng lên đỉnh dốc, thỉnh thoảng quay lại nhìn, và đến một lúc, một tên sơn binh sau lưng Lavizzari kêu lên: đại tá, đại tá, với một động tác trên cao kia kìa, phía tay phải, và đại úy nói: “Thưa đại tá, nhìn kìa trên cao.” Trên đỉnh dãy hoành sơn xuôi dốc về Les Tufs, người ta thấy những mũ sắt Pháp với nòng súng ló ra trên đất, dễ đến cả trăm; chúng nó gào lên như thể kêu cứu và nhiều quân Pháp khác đi đến hàng toán để hỗ trợ chúng bạn, cũng lún theo luôn xuống đất, và bấy giờ tất cả thi nhau kêu la và nổ súng, và Lavizzari bảo: - Phải gửi đi một tay đưa thư để báo cho Pasini phải dừng lại, nó mà tiến thì bọn chúng tập hậu tóm nó mất. - Thưa phải, đại úy nói. - Bọn trên cao kia, tôi liệu cho, Lavizzari tiếp lời, và quay lại, ông thấy đại úy băng qua mép đỉnh, chạy bổ sang triền dốc bên kia và Lavizzari hét lên “Đại úy, kìa Chúa ơi, đại úy!” và đại úy tiếp tục đổ dốc làm như không nghe tiếng đại tá, cũng chẳng quay đầu lại nữa, chàng đổ dốc giữa những tia đạn nhỏ như nước, những tràng liên thanh bứt cỏ dưới chân. “Đại úy, kìa Chúa ơi, đại úy!” và đại úy đã ở dưới đáy thung, bây giờ chàng bước chậm, chàng thấy đất mùn tóe ra dưới giày, và đến một lúc nào đó đại úy nghe đằng sau mình một tiếng lạc. Chàng nghĩ, hẳn là con bò nào. Đạn liên thanh vèo qua mang tai, với tiếng nổ giòn, như tiếng bàn tay mở ra đập gí vào tai. Chàng nghĩ, hẳn là con bò nào, và một vẻ nhợt nhạt dị thường đậu trên mặt chàng. Chàng nghĩ, hẳn là con bò nào, nghe trở lại, nhưng gần hơn, thâm trầm hơn, một tiếng lạc. Chàng nghĩ, một con bò vô chủ: khi một giọng nói cất lên sau lưng chàng “thưa đại úy” và đúng là giọng Calusia, một giọng dịu dàng, trìu mến, hơi khàn, một giọng khiêm nhường, rụt rè, tràn đầy liêm sỉ và âu lo. Đại úy muốn quay lại, muốn hét “anh đi đi!” nhưng Calusia đã https://thuviensach.vn nói “thưa đại úy” và đại úy quay lại, hét “anh đi đi!” và lúc đó mặt đại úy đầy uất hận, sợ hãi, đớn đau. (như khuôn mặt một người quay lại chống trả con chó đã cắn mình) “anh đi đi!” chàng hét lên thế. Nhưng Calusia nắm lấy cánh tay chàng, mà bảo “thưa đại úy” và đại úy quay lại đưa nắm tay lên, lấy hết sức bình sinh đấm vào giữa mặt hắn, và Calusia ngã xuống đất hét lên, và thật là một điều ghê tởm khi con người hét lên thế kia, khi con người hét lên thế kia như con thú. Hắn ngã quỵ xuống cỏ và trông như con bò, với lạc ở cổ đong đưa vang lên một âm buồn và thâm trầm, quỵ gối xuống cỏ, nhìn đại úy bỏ đi xa dưới lửa đạn, leo lên sườn trước mặt, và quân Pháp phía trên cao kia nhổm dậy ló ra ngoài giao thông hào để bắn xả vào chàng, reo hò thần đánh thánh đâm cái thằng lợn Ý, đồ mì Ý, để rồi bắn xả vào người đại úy nọ đang bước đi chầm chậm dưới mưa đạn, quỵ gối xuống cỏ, với lạc ở cổ như con bò, và hắn có gì đó ngời sáng, bí ẩn trong đôi mắt, và lạc đong đưa và vang lên một âm buồn và thâm trầm, một cái gì đó ngời sáng, bí ẩn trong đôi mắt, thần đánh thánh đâm cái thằng mì Ý, thằng lợn Ý, thằng này gan đây, thần đánh thánh đâm mày chứ cái thằng mì Ý, thằng lợn Ý, cái gì đó ngời sáng, bí ẩn trong đôi mắt, và loài vật chúng nó mất trí, loài vật chúng nó mất trí, đại úy ơi, đại úy ơi, đại úy ơi. https://thuviensach.vn 12 Nằm trong bùn dưới mưa, cạnh Pasini, trên hoành sơn Bellaval, đại úy nhìn xuống dưới phía sông; Pasini thích ý, phải, thích ý thật, cái bọn Pháp quái quỷ kia, anh mấp máy cái miệng rộng đàn bà mà nói, bọn Pháp chúng nó cũng vững, và đại úy lặng im nhìn xuống dưới phía sông nơi bọn sơn binh của Covi khom lưng chạy dưới làn mưa đạn liên thanh: chúng nó bắn từ Seloge, bắn từ thị trấn Băng Hà, bắn từ Les Tuts, và Pasini hét to với quân mình “cúi đầu xuống, ngu!”, nhưng bọn họ tất cả tì khuỷu tay nhổm dậy để nhìn xuống dưới kia trong thung lũng bọn bạn ở đại đội 51 cong lưng chạy về bờ sông, từng toán một, đứa này sau đứa kia, như hàng bao nhiêu con suối trên cỏ. Ngay phía dưới những chỗ để rơm thóc ở Montagnons Longe, có một cây cầu nhỏ bằng gỗ bắc qua thác nước sủi bọt của băng hà, và quân Pháp biết rõ, rằng không làm sao có thể lội qua thác bọt ấy được: họ cố ý để yên không động gì vào cây cầu ấy (chứ muốn giật nó thì chẳng cần gì nhiều) để cho sơn binh buộc lòng phải qua đó nếu muốn đi từ bên kia sông hay muốn tấn công thị trấn Băng Hà từ đáy lũng. Như thế nghĩa là quân Pháp đã chĩa mũi súng liên thanh về phía cầu con, thế nhưng bọn sơn binh của Covi khom lưng chạy tới bờ sông, và liên thanh Pháp phát tiếng ki-ọc ki-ọc ki ọc, như thể con gà mái trong cỏ, cứ bươi đất và ki-ọc ki-ọc ki-ọc, mổ đám sâu trắng nhỏ, bươi bải và ki-ọc ki-ọc ki-ọc. Chốc chốc, một tên sơn binh ngã quỵ và bọn bạn cầm chân lôi xệch cho con gà khỏi mổ vào mắt hắn, con gà trời đánh kia bươi giữa cỏ và ki-ọc ki-ọc ki-ọc, và bất thình lình một tên sơn binh ngã quỵ giữa cầu, hắn tì tay lên lan can gỗ, và con gà chạy qua mình hắn, và vỗ cánh chung quanh và ki-ọc ki-ọc ki-ọc mổ dữ dội lên đá. https://thuviensach.vn “Cúi đầu xuống, ngu!” Pasini hét lên, nhưng tất cả bọn họ nhổm dậy chống khuỷu tay để nhìn về bờ sông đồng thời lặng lẽ nhai và nằm đấy thanh thản dưới làn đạn liên thanh, như thể nằm trong cỏ cạnh đàn bò, tít trên kia, tít trên kia, trong thung lũng Bergame của họ. Bọn họ tìm thấy trong lô cốt Pháp vô số thứ tốt trời cho, bánh mì, bánh quy, cà phê, đường, hộp thịt, hộp cá ngừ, cá mòi, từng thỏi sô cô la Réveillon và túi nhỏ đựng tiêu bột (và nhiều chai vang, rượu Amer Picon, rượu Dubonnet) và cứ thế họ lặng lẽ nhai và thỉnh thoảng một đứa trong bọn hắt hơi ách xì! và cả bọn cười lên, vì hắn ta thò mũi vào túi tiêu. Cả bọn không ăn gì từ hai hôm nay và bây giờ chúng lặng lẽ nhai, miệng ngồm ngoàm những cá ngừ, bánh mì, cá mòi, sô cô la, và thỉnh thoảng ngẩng đầu lên, nhìn trung úy Pasini, vừa cười với nhau vừa ách xì. Pasini nằm trong bùn cạnh đại úy, anh bảo phải canh chừng phía Enclave, quân Pháp có thể ào xuống mình từ phía đó, bất cứ lúc nào. Có tiểu đoàn Duca bên dưới Enclave, đại úy nói. Pháo binh Pháp ở đèo Fours và đèo Enclave nã đạn không ngớt những đồng, mặt băng, đá, tạc đạn nổ tan ào ào dữ dội trong thung, những tràng liên thanh cào quét hoành sơn Bellaval. “Cúi đầu xuống, ngu!” Pasini hét lên, nhưng tất cả bọn chống tay nhổm dậy, nghe ngóng. Thế nào cũng có thằng bị thương dưới kia, đúng vậy, trung úy à, thế nào cũng có dưới đó. Một gã khiêng cáng tuột thật êm xuôi theo sườn đầy bùn, nhưng thoáng chốc quay trở lại, nói không thể được, trung úy à, lúc ấy sơn binh Cadei nói để tôi đi cho, trung úy, và tuột thật êm xuôi theo dốc đầy bùn, sau đó dừng lại, nằm dài ra đó, và con gà trời đánh kia mổ vào gáy hắn mà ki-ọc ki-ọc ki-ọc. Để tôi đi cho, trung úy, hạ sĩ Bertocchi nói với trung úy Pasini, nhưng hạ sĩ Martinelli ganh tị với Bertocchi, tên Bertocchi đã tìm ra một chai cô nhắc trong lô cốt Pháp và mặt mày đỏ tía toát mồ hôi, Martinelli bảo không, để tôi đi cho, và Bertocchi nói fa sitú, balùrd (câm mồm, ngu). Martinelli nói mày sợ thế mà mày muốn đi đâu? Bertocchi nói đi ngủ đi mày, chân mày đứng không vững, và Martinelli nói tao đập vỡ mồm mày https://thuviensach.vn ra, đồ bò hôi, và hắn làm bộ đứng lên nhưng Bertocchi đấm cho hắn một thoi, Martinelli ngã xuống và Bertocchi bảo đi ngủ cho rồi, thằng ngu, nhưng Martinelli chộp được cẳng hắn, cắn vào phía trên đầu gối, Bertocchi thì kéo tóc và cứ thế cả hai bắt bíu vào nhau, lăn cù cả vào bùn và Pasini hét lên con cóc bò con bò cóc, và bây giờ Bertocchi gỡ ra được rồi, bảo để tôi đi cho, trung úy, và tuột thật êm xuôi theo sườn đầy bùn, (đại úy, đại úy, Calusia vừa nói vừa nắm lấy cánh tay chàng và đại úy quay lại, hét “Anh đi đi!” rồi đưa nắm tay lên, lấy hết sức bình sinh đấm vào mặt hắn và Calusia ngã xuống đất hét lên và thật là một điều ghê tởm khi con người hét lên như thế, khi con người hét lên như con thú, và Calusia quỵ gối xuống cỏ, lạc nơi cổ vang lên một âm buồn và thâm trầm và có gì đó ngời sáng, bí ẩn trong đôi mắt và bỗng đại úy nghe tiếng rên rỉ của kẻ bị thương, dưới kia, và chàng bật dậy hét lên) chàng hét lên “Calusia đấy” và chực xuống theo sau hạ sĩ Bertocchi, nhưng Pasini nắm lấy cánh tay chàng giữ lại, cái miệng rộng đàn bà mở lớn, và lẩm bẩm “đại úy.” Đại úy nhìn chằm chặp vào mắt anh một lúc bằng cái nhìn dị thường vẩn đục, rồi chàng lặp lại nho nhỏ “Calusia đấy”; trong khi đó, hạ sĩ Bertocchi đã xuống tới gần tên bị thương và Pasini hét lớn “trung đội nào đó?” Bertocchi ở dưới kia ngẩng đầu lên “Bemardi trung đội 3, trung úy à,” hắn nói lớn, và bọn sơn binh chống tay nhổm dậy, nhìn thằng bạn bị thương, nói với nhau “thằng chó chết Bernard!,” và đại úy nằm trong cỏ cạnh Pasini nghe tiếng rên rỉ của Bemardi, giọng khàn của Bertocchi và con gà ki-ọc ki-ọc ki-ọc mổ vào gáy Cadei nằm trong bùn (thời bọn họ còn nhỏ ở Borgosesia và trượt băng ở Lama del Gallo dưới cầu Aranco, dòng Sesia đến đây tạo thành một lòng hồ giữa những bờ trồng cây cối sum suê, vào mùa hè Lama del Gallo thật là một hồ xinh đẹp nước sâu và đầy bóng mát, nhưng đến mùa đông hồ đóng băng toàn bộ và bọn con trai, khi đi học về, đến trượt băng trên Lama del Gallo; từng đàn chó chạy trên băng sủa theo sau bọn trẻ và một bữa nọ băng rạn, một thằng bé rơi xuống lỗ https://thuviensach.vn hổng, vẫn bám vào mép; bọn bạn bỏ chạy hết, kinh hoảng, nhưng một con chó ngoạm lấy cánh tay đứa bé, thằng bé sợ, nó trông thấy đôi mắt đỏ của chó nhìn nó chằm chặp, mà con chó không buông ra, con chó ngoạm cánh tay đứa bé cố hết sức kéo thằng bé ra khỏi lỗ, và cuối cùng thằng bé chống được khuỷu tay vào bờ băng và thế là con chó giúp nó ra khỏi lỗ, nhưng vừa thoát nạn thằng bé đã chộp lấy thanh gỗ đập vào đầu con chó, đập cho đến khi bửa đầu con chó và con chó nằm ra hấp hối trên băng với cái đầu bửa nhìn chằm chặp đứa bé bằng đôi mắt đỏ, nói “thưa đại úy” và nó không muốn buông ra, lạc đong đưa ở cổ, vang lên một âm buồn và thâm trầm, và đại úy giờ đây cảm thấy một nỗi đau mãnh liệt đi vào lồng ngực, một nỗi nhục nhã, một nỗi ăn năn, một nỗi đau mãnh liệt đi vào lồng ngực) đại úy đứng lên, xuống dốc và khi Pasini gọi, chàng không quay lại mà cứ xuống chầm chậm, nhìn quanh quất, đưa mắt tìm Calusia, hét to Calusiaaa! Calusiaaaa! Calusia có lẽ bị thương, nằm úp mặt trong cỏ, con gà quanh đấy mổ vào giày, vào gáy, vào tai hắn, ki-ọc ki-ọc ki-ọc, và bây giờ đây, trước mặt chàng mấy bước, tên sĩ quan người Pháp, tên là Jean de Gastex, trung úy Jean de Gastex, ngã nhào xuống bùn; hắn nhỏ người, gầy, hắn có nếp nhăn hằn sâu giữa hai mắt và sắc diện mãnh liệt, ưu tư, trên khuôn mặt rất nhợt nhạt. Đại úy ngồi cạnh tên sĩ quan đã chết, chàng nâng đầu y dậy, cái đầu cứng nặng, đặt tựa vào đầu gối mình và cảm thấy một nỗi đau mãnh liệt đi vào trong lồng ngực, Calusiaaaa! Calusiaaaa! mưa ướt mặt và tay, chàng dỏng tai để bắt gặp dưới tiếng tí tách thì thầm của mưa biết đâu một tiếng kêu, một lời rên rỉ, một âm vang của lạc, Calusiaaa! Calusiaaaa! đồng thời chàng ve vuốt thật dịu dàng khuôn mặt người chết, lấy khăn tay lau miệng cho y. https://thuviensach.vn 13 Ngồi trong lỗ tựa hồ trong vỏ ốc, đại tá Lavizzari cùng thiếu tá Zanelli nhìn đằng kia tiểu đoàn Tirana di hành trong mù sương trên sườn núi Lanchette, giữa hàng cây đại pháo trắng đen, giữa hàng cây không trông đợi ấy có lá gương sáng loáng rơi rụng ngay xuống chung quanh với tiếng trong như pha lê (lá cây trong gió thu cũng thế) và Lavizzari nói may mà bọn Pháp bắn bừa phứa, nếu sương tản, chúng nó giết mình sạch; Zanelli nhìn bọn sơn binh của thiếu tá Loffredo khom lưng đi xuống thung Bellava và nói Tirana là một tiểu đoàn lớn bảnh, và Lavizzari, bằng giọng chậm và êm, bảo đúng, quả là tiểu đoàn lớn bảnh, nhưng họ cũng phải gửi cho mình ít pháo binh mới phải, nếu họ muốn mình hạ đồn Seloge, cậu nghĩ hai tiểu đoàn không pháo binh thì làm gì? Ừ phải, không pháo binh, anh lấy làm sao được đồn Seloge, chắc chắn thế rồi, Zanelli nói. Chứ sao, Lavizzari nói, thế cậu biết phải làm gì nào? Phải làm không có pháo binh vậy. Mình phải tập miễn trừ không biết bao nhiêu thứ trong cuộc chiến tranh này! Miễn tuyên úy, chẳng hạn. Cậu có thể nói cho tôi biết tại sao họ chưa gửi tuyên úy đến cho tôi hả? Cậu muốn tôi làm gì đây để hạ đồn Seloge mà không có tuyên úy? Chính tôi cũng tự hỏi thế từ sáng hôm qua, Zanelli mỉm cười nói. Zanelli có bộ mặt tái mét và khép kín, dịu bớt nhờ chòm râu xám cắt nhọn, và đôi mắt to, buồn sâu, mắt chó săn, chó săn bắt mồi thì đúng hơn. Dáng điệu dễ mến, giọng trầm, cái điệu chúi đầu về trước một cách khoan dung khi nói chuyện với ai. Ông là huấn luyện viên ở Trường leo núi Aoste, nhưng nay phải giữ vai trò sĩ quan liên lạc sư đoàn và nghề này chẳng thích hợp với ông, phải, thật tình chẳng thích hợp với ông, mọi người đều biết https://thuviensach.vn rằng cái nghề xa xỉ này chẳng thích hợp với ông. Thế nên Lavizzari đùa mà chế giễu ông về câu chuyện pháo binh, tuyên úy kia, câu chuyện tất cả những thứ phải tập miễn trong cuộc chiến tranh này: cậu phải nói thế với sư đoàn. Có những chuyện, một sĩ quan liên lạc tốt phải có can đảm nói với tướng. - Biết bao giờ gặp lại ông tướng. Nếu anh tưởng chiều nay tôi trở về bộ chỉ huy của sư đoàn thì anh nhầm, Zanelli nói một tay nắm chặt lấy râu. Chừng nào hành quân chưa xong, tôi chưa nhúc nhích khỏi đây. Lavizzari nhíu mày nói giọng cứng rắn: - Tôi lấy làm ân hận, nhưng tôi không muốn cậu ở đây. Không phải chỗ của cậu. Mấy ngài ở sư đoàn bộ họ tưởng gì thế nhỉ? Tưởng tôi mãn nguyện với một ông sĩ quan liên lạc sao? Tôi muốn pháo binh với ông tuyên úy. Còn những cái khác, tôi không biết phải làm sao. Zanelli chúi đầu về trước, một bóng mờ u sầu ngập mắt, đôi mắt chó săn bắt mồi, và ông muốn nói rằng, phải, chính thật ông muốn nói rằng, và ông nắm lấy chòm râu sáng ánh những giọt nước để cho rơi hạt xuống, ông muốn nói rằng, nhưng ông phá lên cười, và Lavizzari cũng phá lên cười, và Zanelli nheo mắt, nhìn đại tá Lavizzari từ dưới lên trên, và nói giọng bi ai: - Tôi lấy làm tiếc, anh biết không, quả tình tôi tiếc rằng họ đã phái Loffredo tấn công Seloge. - Loffredo đến đây làm cái gì? Lavizzari hỏi. - Kìa, anh không biết sao? Tiểu đoàn Tirana nhận lệnh vượt qua tiểu đoàn Edolo rồi tấn công Seloge lúc sáng mai. - Nói bậy nào, Lavizzari đáp và mặt ông sa sầm. Tirana dùng làm trừ bị cho Edolo. Cuộc tấn công do tôi điều khiển. - Xem ra anh chẳng hay biết chuyện ngã ngũ thế nào nhỉ. Họ không nói gì cho anh biết là để khỏi làm anh mất thể diện, Zanelli vừa nói vừa nắm chặt lấy râu như thể đó là miếng bọt biển. https://thuviensach.vn - Nhưng mấy ngài ấy nghĩ gì vậy? Tưởng tôi vất vả bấy nhiêu để rồi sau đó cho Tirana nó vượt qua à? Zanelli nói: - Anh tưởng ở sư đoàn họ không biết rằng không có tuyên úy thì anh chẳng làm nên trò trống gì à? - Chà chà, họ nghĩ thế hả? Lavizzari nói giọng the thé; và ông đã mở miệng định nói rằng, để nói vài điều, để nói rằng dù sao đi nữa, đối với ông thì, nhưng ông phá lên cười, và lúc đó, ngước mắt lên, đại tá Lavizzari và thiếu tá Zanelli thấy một sĩ quan bê bết bùn đi lại phía họ; chính là đại úy, họ nhận ra chàng, chính là đại úy và họ sợ chàng bị thương, chàng bước đi quả như người bị thương, chậm, đầu cúi, vấp vào súng ống, vào bao leo núi để rải rác trên sườn, giữa chân cẳng bọn sơn binh la liệt dưới đất. Đến cách Lavizzari và Zanelli mấy bước, đại úy ngước đầu, mỉm cười, và nụ cười dị kỳ đến nỗi Zanelli bàng hoàng cả mình mẩy, chẳng hiểu vì sao. Không, anh ta không bị thương đâu, ông nghĩ thầm, người bị thương không cười thế, và ông quay mặt về phía khác, phía bọn tù binh Pháp ngồi trong bùn. Bọn sơn binh quan sát tù binh bằng đôi mắt hiền hòa, bằng đôi mắt tròn to sti Frances de la Madona (bọn lính Pháp của Thánh mẫu), bọn họ cười với nhau, sượng sùng lắm, làm như họ xấu hổ vì không có gì biếu cho bọn khổ kia, không có lấy mẩu bánh không có lấy ngụm grappa, con bò con cóc chết. Giọng nói của Lavizzari và đại úy bổng trầm lọt đến tai Zanelli, chao đi như có gió mạnh thổi, đại đội 52 thiệt hại ít, cũng may, bọn chúng nó xoay xở khéo, mấy đứa này, chúng cần phải mở mắt trông chừng, đừng có lăn ra ngủ, tôi có gửi cho Pasini, phải, cảm ơn đại úy. Đại tá muốn tôi lên tới Cremese chứ. Không, cảm ơn, đại úy hãy nói với đại tá Fassi gửi cho tôi cái radio, cái của tôi hỏng, bình điện rạc rồi, tôi không thể tạo ra phép lạ, với Loffredo, tôi ở vào tầm quan sát, phải, hẳn như thế rồi, đại úy hãy nói với đại tá rằng chiều nay thiếu tá Zanelli lên đến Cremese, rằng phía này tôi không sao, tôi biết, cảm ơn đại úy. Lavizzari quay lại Zanelli, chạm vào cánh tay ông, bảo thôi chúng mình đồng ý, và Zanelli hất đầu chỉ https://thuviensach.vn sang đại úy, nhưng Lavizzari ra dấu bảo không, và bấy giờ Zanelli đứng dậy bắt tay Lavizzari, bảo thôi chúng mình đồng ý, tôi lên Cremese, nếu cần tôi thì anh biết tìm tôi ở đâu rồi đấy. Cậu sẽ thấy mọi chuyện êm xuôi mà, Lavizzari bảo, rồi ông quay sang đại úy, lặng lẽ bắt tay chàng, nhìn chằm chặp vào mắt chàng bằng cái nhìn nghiêm mà hiền. (khi họ đi ngang qua gần toán tù binh, đại úy dừng bước, và bọn tù binh đứng dậy, thưa đại úy; bọn kia nằm dài ra đất, họ bị thương, đi nào, đại úy, thiếu tá Zanelli bảo; bọn họ cùng nói một lượt, [rằng họ chán ngán rồi, và họ đã làm đúng phận sự, không phải lỗi tôi, tôi tên Frison-Roche, bồi bàn cà phê ở Lyon, không phải, đại úy, tôi người Bourg-Saint-Maurice. Không phải quân Đức vào tới Paris đâu, xạo đấy thôi, chính tuyên truyền Đức nó rao lên thế. Còn tôi, tôi cóc cần. Tôi tên Francois Blanc. Phải, thưa đại úy. Jean Gauchet Mauroz. Phải, thưa đại úy. Tôi bị thương, thưa đại úy. Tôi miền Beaufort. Còn tôi miền Bourg-Saint Maurice, còn tôi Chamonix, còn tôi Sainte-Foy. Phải, thưa đại úy. Chúng tôi tất cả là dân Savoie. Tiểu đoàn sơn phòng 80, T.Đ.S.P. 80. Phải, Jean de Gastex. Trung úy của chúng tôi tên là Jean de Gastex. Ông ấy chết rồi. Nhà quý tộc, bá tước. Ông ấy là người can đảm. Blanchet, tôi tên Blanchet. Chúng nó bắn xả vào chúng tôi, bọn chó đẻ, bọn pháo binh là bọn cóc chết, chúng bắn xả vào chúng tôi. Phải, pháo binh phe chúng tôi bắn xả vào chúng tôi. Trời! chó đẻ. Bọn chó đẻ. Bọn cóc chết. Chúng bắn xả vào chúng tôi]) Bầy tù binh bỏ đi lặng lẽ, do một toán nhỏ sơn binh dẫn độ, và bọn bị thương nằm trên cáng đồng đội khiêng. Mình sẽ để bọn chúng lại trạm tiếp cứu, hạ sĩ trưởng toán nói. Zanelli và đại úy đi kẻ trước người sau, im thin thít, qua mạng nhện mưa màu xám. Pháo binh Pháp bắn đó bắn đây, bắn cầu may, trong sương; một tiếng trống khua rền vọng xuống từ đèo Seigne, chính là trống tam-tam của đạn 155 giã vào mặt lát băng và đá hoa cương của thung lũng Đen và Tháp Đá Vôi, một tiếng sấm gầm ầm ầm vang xa hơn trong thung lũng phía đèo Champieux. Thỉnh thoảng, đại úy lia mắt nhìn quanh để xem thử Calusia có đến với mình trên lối mòn không, bước dài lặng im, chàng chốc chốc ngừng nghỉ để lắng nghe xem biết đâu lại chẳng vọng tới mình trong tiếng mưa thì thầm, giữa tiếng trống đạn 155, https://thuviensach.vn