🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Đọc vị mọi vấn đề của trẻ - Tracy Hogg Ebooks Nhóm Zalo Dành tặng Sophie và Sara, hai con gái yêu quý của tôi và dành tặng Henry, cháu trai bảo bối của tôi, dành tặng tất cả những em bé sơ sinh và chập chững biết đi - những đứa trẻ khiến chúng ta phải yêu thương và thấy mình chưa hoàn hảo! Lời cảm ơn T rước tiên tôi muốn cảm ơn cha mẹ của tất cả những em bé sơ sinh và chập chững biết đi “của tôi” vì những câu chuyện của họ, vì sự hợp tác của họ và vì những điều họ vẫn tiếp tục đăng tải trên trang web của tôi. Tôi muốn gửi lời cảm ơn đặc biệt tới Melinda Blau và cả Henry nữa không phải chỉ vì thằng bé là một thiên sứ, mà còn là một lá bùa may mắn của chúng tôi. Đừng bao giờ để người ta nói đó chỉ là một đứa trẻ to xác. Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình và những người bạn tận tâm của tôi, đặc biệt là Nan thân yêu của tôi – người mà ngày nào cũng khiến tôi ngạc nhiên bởi tình yêu, sự chỉ dẫn và sức mạnh. Tracy Hogg Los Angeles, California K hi tôi đáp chuyến bay tới gặp Tracy Hogg ở Los Angeles lần đầu tiên vào mùa thu năm 1999, cô đã lái xe đưa tôi tới một ngôi nhà bình dị nhất ở Valley, chúng tôi đã gặp một bà mẹ trẻ lôi thôi ở ngay cửa, và cô ấy đã lẳng đứa con ba tuần tuổi của mình vào tay Tracy. “Vú của tôi đau chết mất. Tôi không biết phải làm gì”, cô ấy vừa nói vừa khóc, nước mắt lăn dài trên má. “Cứ một hoặc hai tiếng thằng bé lại muốn bú ti một lần”. Tracy bế thằng bé lên gần má, thì thầm “suỵt... suỵt... suỵt...” vào tai bé, và chỉ vài giây sau, bé nín ngay. Sau đó, cô quay sang bà mẹ trẻ và nói: “Được rồi, đây là điều con đang nói với chị đấy”. Tôi đã được chứng kiến hàng chục lần tương tự như vậy trong vòng 5 năm qua khi Tracy lao vào một nhà nào đó, bắt sóng một em bé sơ sinh hoặc mới chập chững biết đi và xoay xở để giải quyết được trọng tâm của vấn đề. Cảm ơn cô, Tracy, vì đã mời tôi bước vào vũ trụ của cô và cho phép tôi trở thành tiếng nói của cô. Sau khi viết ba cuốn sách, chúng tôi đã trở thành những người bạn, và bản thân tôi cũng đã trở thành một chuyên gia thì thầm với trẻ – vừa kịp lúc để thử nghiệm với Henry. Melinda Blau Northampton, Massachusetts LỜI GIỚI THIỆU Từ thì thầm tới giải quyết mọi vấn đề của trẻ Bí Mật Quan Trọng Nhất Của Tôi Là cha mẹ P.C (cha mẹ thông minh) C ha mẹ P.C là những bậc làm cha mẹ đã rèn luyện được cho mình hai đặc tính rất hữu dụng trong nuôi dậy con: P (patient) KIÊN NHẪN và C (conscious) tỉnh táo. Khi giúp các bậc cha mẹ trong việc xử lí các khủng hoảng về ăn – ngủ – hành vi của trẻ, các biện pháp xử lí đều xoay quanh một trong hai yếu tố trên. Nhưng không phải chỉ khi có vấn đề mới cần đến cách nuôi dậy con kiểu P.C này, mà bạn cần thực hành nó ngay cả trong các tương tác hàng ngày. Thời gian chơi, đi siêu thị, giao thiệp với bạn và hàng loạt những công việc thường nhật khác đều được cải thiện khi bố mẹ có tư duy kiểu P.C. Tư duy kiểu P.C không phải tự nhiên mà đến, chúng ta phải thực hành nhiều lần để thành thói quen và từ đó trở thành cách hành xử tự nhiên. Chúng ta chỉ hoàn thiện bản thân qua thực hành. Xuyên suốt cuốn sách này, tôi sẽ nhắc bạn về P.C, nhưng trước tiên, chúng ta cần tìm hiểu từng đức tính cụ thể. Kiên nhẫn (Patience). Làm cha mẹ thực sự cần kiên nhẫn, bởi đó là con đường dài tưởng chừng như vô tận với nhiều chông gai mà đòi hỏi bậc làm cha mẹ phải có tầm nhìn dài hạn. Tôi đã chứng kiến nhiều bậc phụ huynh trong một phút gian nan đã chọn đi đường tắt, để rồi sau này mới phát hiện ra đi tắt dẫn họ tới kết cục nguy hiểm. Đây là sự khởi đầu của kiểu “dạy con ngẫu hứng, tùy tiện” (chúng ta sẽ bàn thêm về điều này sau). Chẳng hạn, gần đây tôi có giúp một trường hợp mẹ chỉ biết dỗ con bằng ti mẹ, cho đến tận 15 tháng con vẫn hoàn toàn không biết tự đưa mình vào giấc ngủ, đêm con vẫn dậy 4–6 lần để ti. Bà mẹ tội nghiệp, kiệt sức than thở rằng cô ấy đã sẵn sàng để cai sữa cho con, nhưng chỉ muốn thôi thì chưa đủ. Bạn còn cần phải có kiên nhẫn để vượt qua được giai đoạn quá độ nữa. Có con đồng nghĩa với bừa bãi và lộn xộn. Vì thế, bạn cũng cần phải kiên nhẫn để chịu đựng được ít nhất là sự thiếu ngăn nắp, sự rơi vãi và dấu tay con ở khắp mọi nơi trong nhà. Cha mẹ thiếu kiên nhẫn sẽ cảm thấy khó khăn với những lần thực hành đầu tiên của con. Làm gì có trẻ nào mới lần đầu tập cầm bình tự uống nước mà không làm đổ ra sàn? Dần dần, chỉ một chút rớt ra ngoài và cuối cùng con cũng có thể uống thành thạo, thành quả đó không thể đạt được chỉ sau một đêm, mà chắc chắn sẽ có đôi lần thất bại. Việc cho phép con bạn làm chủ các kỹ năng ăn uống trên bàn, học cách rót nước hoặc tự lau rửa, cho phép con đi quanh phòng khách với đầy rẫy những thứ con không được phép chạm vào – tất cả những việc đó đều cần có sự kiên nhẫn từ cha mẹ. Những ông bố bà mẹ thiếu tính cách quan trọng này có thể vô tình tạo ra những ám ảnh ngay cả ở những trẻ còn rất nhỏ. Tara, cô bé 2 tuổi thừa hưởng rất nhiều từ bà mẹ siêu ngăn nắp, Cynthia. Bước chân vào ngôi nhà của bà mẹ này, khó có thể biết là nhà có trẻ nhỏ. Cynthia luôn quanh quẩn và theo sát con gái với một chiếc khăn ướt, lau mặt cho con, lau nước/ sữa con đánh đổ, xếp đồ chơi vào đúng chỗ ngay khi Tara vừa chơi xong. Tara thực sự đã trở thành một bản sao của mẹ: “dơ” là một trong những từ đầu tiên mà bé biết nói. Điều đó có thể sẽ rất dễ thương nếu không có chuyện Tara sợ khám phá, mạo hiểm một mình và khóc khi có trẻ khác động vào người. Có thể, chúng ta đã không công bằng với con mình khi không cho phép con được làm những việc mà những trẻ khác vẫn làm: thi thoảng được ở dơ và nghịch ngợm một chút. Một bà mẹ P.C tuyệt vời mà tôi đã từng gặp thường tổ chức tối “Heo quậy” với các con, bữa tối không dùng thìa dĩa. Và có một điều kỳ lạ là: Khi chúng ta thực sự cho phép con được nghịch thoải mái, thì con lại không đi quá giới hạn như chúng ta tưởng. Kiên nhẫn đặc biệt quan trọng khi bạn cố gắng thay đổi những thói quen xấu. Thông thường, trẻ càng lớn thì càng mất nhiều thời gian hơn. Tuy nhiên, bất chấp độ tuổi, bạn cần phải chấp nhận sự thật là thay đổi tốn thời gian – bạn không thể đốt cháy giai đoạn được. Tỉnh táo (Consciousness). Tỉnh táo nhận biết tính cách của con là việc nên được bắt đầu ngay từ khi bé cất tiếng khóc chào đời. Phải luôn ý thức về góc nhìn của con. Tôi nói điều này theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng: Hãy ngồi xuống ngang tầm mắt của con bạn. Hãy xem thế giới trông ra sao trong tầm mắt của trẻ. Chẳng hạn, bạn đưa con tới nhà thờ lần đầu tiên. Hãy cúi xuống; tưởng tượng quang cảnh từ chỗ ngồi hoặc từ cũi của trẻ nhỏ. Hãy hít một hơi. Hãy tưởng tượng xem hương hoặc nến có mùi như thế nào đối với cái mũi nhạy cảm của trẻ nhỏ. Hãy lắng tai nghe. Tiếng huyên náo của đám đông, tiếng hát của đội hợp xướng hát thánh ca, tiếng đàn organ ầm ĩ như thế nào? Liệu có phải là hơi to so với đôi tai của trẻ nhỏ không? Không phải tôi đang bảo bạn nên tránh xa những chỗ mới. Mà ngược lại, rất tốt khi cho con bạn tiếp xúc với địa điểm mới, âm thanh mới và con người mới. Nhưng nếu em bé của bạn khóc nhiều lần mỗi khi ở môi trường xa lạ, thì bạn, với vai trò là một ông bố/ bà mẹ tỉnh táo, sẽ biết rằng con đang nói cho bạn biết “Thế là quá nhiều. Xin hãy giảm bớt đi” hoặc “Hãy cho con thử vào tháng sau”. Sự tỉnh táo giúp bạn kết nối và cho phép bạn hiểu con đúng lúc cũng như tin tưởng vào bản năng của bạn về con. Tỉnh táo cũng có nghĩa là suy nghĩ thấu đáo mọi việc trước khi bạn lên kế hoạch và thực hiện. Đừng chờ thảm họa xảy ra, nhất là khi nó đã từng xảy ra rồi. Chẳng hạn, nếu sau vài ngày chơi chung, bạn thấy con và con của người bạn mình thường xuyên chí chóe, và lúc nào kết thúc cũng là khóc lóc, thì hãy sắp xếp để con chơi cùng với một em bé khác – ngay cả khi bạn không thích mẹ của em bé này cho lắm. Ngày chơi phải thực sự là một ngày trẻ được nô đùa, thay vì bắt con bạn phải chơi cùng với đứa trẻ mà bé không thích hoặc không hòa hợp. Còn nếu bạn muốn ra ngoài để “tán gẫu” với mấy cô bạn thân thì hãy thuê một bảo mẫu và để con ở nhà. Tỉnh táo có nghĩa là quan tâm tới những điều bạn nói cũng như những việc bạn làm với con và làm cho con – và phải nhất quán. Việc không nhất quán có thể khiến trẻ thấy bối rối. Vì thế nếu một ngày nào đó bạn nói “Không được ăn trong phòng khách”, và tối hôm sau bạn lại phớt lờ khi con trai bạn đổ cả túi bim bim ra đi-văng, thì lời nói của bạn sẽ chẳng có ý nghĩa gì hết. Con sẽ “bắt bài” được bạn, và ai có thể trách con được chứ? Cuối cùng, tỉnh táo có nghĩa là: thức giấc và ở bên cạnh con. Tôi đau khổ khi thấy tiếng khóc của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị phớt lờ. Khóc là thứ ngôn ngữ đầu tiên mà trẻ nói. Quay lưng lại với trẻ có nghĩa là chúng ta đang nói rằng: “Con không quan trọng”. Cuối cùng, những em bé không được quan tâm, chú ý sẽ thôi khóc, và chúng cũng ngừng phát triển luôn. Tôi đã chứng kiến rất nhiều cha mẹ để mặc cho con khóc vì muốn rèn luyện con (“Tôi không muốn làm hư con” hoặc “Khóc tí cho nở phổi!”). Và tôi cũng đã gặp những bà mẹ buông tay và nói “Chị con cần mẹ – con phải chờ thôi”. Nhưng sau đó, họ lại bắt đứa trẻ chờ, chờ, chờ mãi. Chẳng có lý do gì để phớt lờ trẻ cả. Con cái chúng ta cần chúng ta ở bên, cần chúng ta khỏe mạnh và thông thái, để chỉ cho chúng đường đi. Chúng ta là những người thầy tốt nhất của con, và trong ba năm đầu đời, chúng ta chính là người thầy duy nhất của con. Chúng ta phải là những ông bố bà mẹ P.C để con có thể phát triển tốt nhất. Nhưng tại sao điều đó lại không phát huy tác dụng? “T ại sao điều đó lại không phát huy tác dụng?” là một trong những câu hỏi phổ biến nhất mà các bậc phụ huynh hay hỏi. Dù người mẹ đang cố gắng ép đứa con mới sinh ngủ nhiều hơn 2 tiếng mỗi lần, hoặc ép đứa con 7 tháng tuổi ăn dặm hay ép đứa con đã chập chững biết đi không được đánh bạn khác, thì phản ứng tôi thường được nghe thấy là “vâng, nhưng”. “Vâng, tôi biết là chị đã bảo tôi phải đánh thức con vào ban ngày để con có thể ngủ vào buổi tối, nhưng…”, “vâng, tôi biết chị đã bảo tôi là phải mất thời gian, nhưng…”, “vâng, tôi biết chị đã bảo tôi phải cho con ra khỏi phòng khi con bắt đầu hiếu chiến, nhưng…”. Đọc đến đây, hẳn các bạn cũng hiểu ý tôi muốn nói gì. Những kỹ năng kết nối với trẻ của tôi có tác dụng. Bản thân tôi đã áp dụng với hàng nghìn em bé và tôi đã dạy cho biết bao ông bố bà mẹ khắp nơi trên thế giới này. Tôi không phải một người tạo ra kỳ tích. Chỉ là tôi biết việc mình làm và tôi đã tự mình trải nghiệm. Tôi biết rằng, cũng như người lớn, trẻ em cũng có một số em bé “khó tính” hơn những em bé khác. Và một số giai đoạn phát triển, ví dụ như khi trẻ mọc răng hoặc khi chuẩn bị được 2 tuổi, có thể hơi khó đối với cha mẹ, vì có những bệnh tật bất ngờ xảy ra. Nhưng gần như bất cứ vấn đề nào cũng có thể giải quyết bằng cách quay về những điều cơ bản. Khi vấn đề cứ dai dẳng, thường là vì một việc gì đó mà cha mẹ đã làm, hoặc vì thái độ của họ. Điều đó có vẻ khó nghe, nhưng hãy nhớ là tôi đang nói vì lợi ích của con bạn. Vì thế, nếu bạn đọc cuốn sách này vì muốn thay đổi một thói quen xấu và khôi phục lại sự đầm ấm cho gia đình nhưng dường như chẳng điều nào có tác dụng – kể cả những gợi ý của tôi – thì hãy tự hỏi mình những câu hỏi dưới đây. Nếu bạn trả lời “có” với bất kỳ nhận định nào thì chính bạn mới là người cần thay đổi hành vi và tư duy của mình để thực sự kết nối với con trẻ. Bạn đang được đến đâu hay đến đó, thay vì đặt ra một nếp sinh hoạt. Nếu bạn đã đọc cuốn sách đầu tiên của tôi, hẳn bạn biết rằng tôi là một “tín đồ” của nếp sinh hoạt được lên lịch cẩn thận. (Nếu bạn chưa đọc, tôi sẽ đưa bạn đi lướt qua trong chương đầu tiên, chương về E.A.S.Y). Lý tưởng nhất là bạn bắt đầu từ ngày đưa đứa con bé nhỏ của bạn từ viện về nhà. Tất nhiên, nếu bạn không bắt đầu khi đó, bạn vẫn có thể đưa ra một nếp sinh hoạt vào 8 tuần, 3 tháng hoặc lâu hơn sau đó. Nhưng rất nhiều ông bố bà mẹ gặp vấn đề trong việc này, và trẻ càng lớn thì vấn đề họ gặp phải càng nhiều. Và đó chính là lúc tôi được gọi đến để nhờ giải cứu. E m lần đầu làm mẹ. Sofia, con gái em được 8,5 tuần tuổi. Em rất lúng túng trong việc tạo nếp sinh hoạt cho con, vì con rất bất nhất. Và em hết sức lo lắng với thói quen ăn ngủ thất thường của con. Xin hãy cho em lời khuyên. Đó là trường hợp kinh điển của việc đuổi theo trẻ, được đến đâu hay đến đó. Sofia chỉ là một em bé, em biết gì mà bất nhất. Tôi dám cá bà mẹ mới là người bất nhất, vì cô ấy đang “theo đuôi” đứa con mới hơn 8 tuần tuổi của mình – và một đứa trẻ sơ sinh thì biết gì về ăn với ngủ? Chúng chỉ biết những gì chúng ta dạy chúng. Người mẹ này nói rằng cô ấy đang cố gắng thiết lập một nếp sinh hoạt, thực sự là cô chưa làm gì. (Tôi sẽ nói về điều cô ấy nên làm trong Chương 1.) Việc duy trì nếp sinh hoạt đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ và trẻ chập chững biết đi. Chúng ta có nhiệm vụ hướng dẫn cho con mình, chứ không phải đuổi theo chúng. Chính chúng ta là người phải đặt ra giờ ăn, giờ ngủ cho con. Bạn đang nuôi dậy con kiểu ngẫu hứng, tùy tiện. Giống như Nan vẫn luôn nói với tôi, hãy bắt đầu ngay khi bạn có ý định. Đáng tiếc là trong lúc nan giải, cha mẹ thi thoảng lại làm bất cứ việc gì để con nín. Thường thì “bất cứ việc gì” đó lại biến thành một thói quen xấu mà sau này họ lại phải tìm cách “chữa trị” – và đó chính là kiểu nuôi dậy con ngẫu hứng – tùy tiện. Chẳng hạn, khi bé Tommy, 10 tuần tuổi, không chịu ngủ vì mẹ cậu bé bỏ lỡ các dấu hiệu buồn ngủ – thời điểm con mệt và sẵn sàng để tự ngủ, mẹ cậu bé lại phải bế đi rong, vỗ về và ru em. Và bạn biết sao không? Điều đó có tác dụng. Tommy ngủ luôn trong tay mẹ. Ngày hôm sau khi cậu bé mới chỉ khóc lóc một chút ở trong cũi vào giờ ngủ trưa, người mẹ lại bế cậu bé lên để vỗ về. Có thể bản thân người mẹ cũng cảm thấy dễ chịu với việc đó – cảm thấy thật tuyệt khi đứa con bé bỏng rúc vào người mình. Nhưng ba tháng sau, hoặc có thể sớm hơn, tôi dám cá là mẹ của Tommy sẽ thấy tuyệt vọng, không ngừng hỏi tại sao con trai lại “ghét cái cũi” hoặc “không chịu đi ngủ nếu không được vỗ về” như thế. Và đó không phải là lỗi của Tommy. Chính người mẹ đã vô tình khiến cho cậu bé quen với việc cứ phải được đu đưa và phải có hơi ấm của mẹ mới ngủ được. Giờ Tommy cho đó là điều bình thường. Con không thể tự ngủ nếu không có sự giúp đỡ từ mẹ, và con cũng không thích chiếc cũi vì không có ai dạy cho con biết ở trong đó thoải mái ra sao. Bạn không hiểu được các tín hiệu của con. Có mẹ gọi cho tôi trong lúc tuyệt vọng mà hỏi rằng: “Con em trước đây quen theo nếp sinh hoạt, nhưng giờ lại không, làm thế nào để em có thể đưa con trở về như trước được?” Khi tôi nghe thấy bất kỳ phiên bản nào của cụm từ trước đây quen… nhưng giờ lại không, điều đó không chỉ có nghĩa là cha mẹ đang để con nắm quyền kiểm soát, mà còn có nghĩa là họ đang quan tâm tới cái đồng hồ (hoặc nhu cầu của chính họ) hơn là tới con. Họ đang không hiểu ngôn ngữ cơ thể của con, không phân biệt được các loại tiếng khóc của con. Ngay cả khi trẻ bắt đầu học nói, thì việc quan sát trẻ cũng vẫn rất quan trọng. Chẳng hạn, một đứa trẻ dễ nổi cáu cũng không bao giờ vừa bước vào phòng đã xông vào đánh các bạn chơi cùng. Mà sự cáu giận của trẻ sẽ tăng dần, và cuối cùng mới bùng phát. Cha mẹ thông minh học cách tìm kiếm những dấu hiệu và điều hướng năng lượng của con trước khi nó bùng nổ. Bạn không hiểu rằng trẻ nhỏ liên tục thay đổi. Tôi cũng hay nghe thấy cụm từ “đã quen” khi cha mẹ không nhận ra là đã đến lúc thay đổi. Đứa trẻ 4 tháng tuổi phải tuân theo một nếp sinh hoạt được thiết kế cho 3 tháng đầu (xem Chương 1) sẽ trở nên cáu gắt. Em bé 6 tháng tuổi trước đây ngủ rất ngoan có thể bắt đầu tỉnh dậy lúc đêm nếu cha mẹ không cho bé ăn dặm. Sự thật là chỉ có một thứ diễn ra trong hành trình nuôi dậy con cái, đó là thay đổi (xem thêm ở Chương 10). Bạn đang tìm kiếm một giải pháp dễ dàng. Trẻ càng lớn thì càng khó phá vỡ những thói quen đã được hình thành do cách nuôi dậy ngẫu nhiên của người lớn, dù là ti đêm, hay không chịu ngồi ở ghế ăn để ăn cho đàng hoàng. Nhưng nhiều ông bố bà mẹ lại đi tìm ”thuốc thần”. Chẳng hạn, Elaine hỏi tôi cách cho con học bú bình, nhưng sau đó lại khăng khăng cho rằng chiến lược của tôi không có hiệu quả. Câu hỏi đầu tiên tôi vẫn luôn hỏi là: “Em tập cho con ti bình trong bao lâu?” Elaine đã thừa nhận là “Em đã thử làm với mỗi bữa sáng, nhưng sau đó con không chịu nên em bỏ cuộc”. Sao cô ấy lại từ bỏ sớm như thế? Là vì cô ấy muốn có kết quả ngay. Tôi đã phải nhắc cô ấy nhớ về chữ P trong P.C: Phải kiên nhẫn. Bạn không thực sự quyết tâm thay đổi. Một vấn đề khác của Elaine là cô ấy không chịu làm đến cùng. “Nhưng em sợ Zed sẽ đói nếu tôi cứ tiếp tục” là lý do cô giải thích với tôi. Nhưng chuyện đâu chỉ có vậy: Cô nói cô muốn chồng có thể cho Zed (5 tháng) ăn, nhưng lại cũng không muốn từ bỏ lãnh địa độc quyền cho con ti mẹ của mình. Nếu bạn đang cố gắng giải quyết một vấn đề, bạn cần thực sự phải có ý muốn và quyết tâm cũng như sự kiên nhẫn và khả năng chịu đựng đến cùng. Hãy lập kế hoạch và tuân thủ theo kế hoạch đó. Đừng quay trở lại cách cũ, và cũng đừng thử những thủ thuật mới. Nếu bạn kiên trì với một giải pháp, giải pháp đó sẽ có tác dụng… Hãy kiên nhẫn. Tôi cần nhắc đi nhắc lại rằng: Bạn cần phải kiên nhẫn với cách mới như bạn đã từng kiên nhẫn với cách cũ. Rõ ràng, một số bé có tính khí có thể khó thay đổi hơn những em khác (xem Chương 2); nhưng gần như tất cả trẻ đều phản kháng khi chúng ta thay đổi nếp sinh hoạt của chúng (người lớn cũng vậy thôi!). Tuy nhiên, nếu chúng ta kiên trì thực hiện, và không liên tục thay đổi các nguyên tắc thì trẻ sẽ sớm quen với cách mới. Đôi khi cha mẹ lại tự đánh lừa mình. Họ cứ khăng khăng cho rằng họ đã thực hiện một thủ thuật mới nào đó được 2 tuần rồi – giả dụ như phương pháp bế lên/đặt xuống (BL/ ĐX) của tôi (xem Chương 6) – và không phát huy tác dụng. Tôi biết điều đó là không đúng, vì sau tối đa là một tuần, BL/ ĐX đã phát huy tác dụng với bất kỳ em bé nào, bất kể tính khí của em bé đó ra sao. Và chắc chắn, khi tôi hỏi họ, tôi có thể thấy đúng là họ đã thử áp dụng phương pháp BL/ ĐX trong 3 hoặc 4 ngày, và nó có tác dụng thật, nhưng vài ngày sau, khi trẻ thức giấc vào lúc 3 giờ sáng, họ không còn làm theo kế hoạch ban đầu nữa. Bực bội, họ lại thử một cách khác thay thế. “Chúng tôi quyết định để mặc cho con khóc – mọi người đều bảo thế”. Tôi không bảo thế, điều đó chỉ khiến con cảm thấy mình bị bỏ rơi thôi. Đứa trẻ tội nghiệp khi đó không chỉ bối rối vì bố mẹ thay đổi các quy tắc, mà còn cảm thấy sợ hãi. Nếu bạn không thực hiện một việc tới cùng thì đừng bao giờ làm. Nếu bạn không thể tự mình thực hiện, thì hãy tìm người thay thế – chồng bạn, mẹ bạn, mẹ chồng bạn hoặc một người bạn tốt của bạn. Nếu không thì bạn chỉ đẩy con vào cuộc hành xác khóc mệt lả, và cuối cùng là cho con lên giường (xem thêm về vấn đề này ở Chương 5 và Chương 7). Bạn đang thử nghiệm những việc không phù hợp với gia đình hoặc tính cách của bạn. Khi gợi ý một nếp sinh hoạt, hoặc chiến lược để phá bỏ một tật xấu nào đó, tôi có thể nhìn thấy ngay là điều này sẽ có tác dụng với ai, bố hay mẹ – một người nguyên tắc hơn còn một người lại dễ dãi hơn, hoặc tệ hơn, là nạn nhân của những triệu chứng “tội con/khổ thân con”(xem trang 247). Một số bà mẹ (hoặc một số ông bố) sẽ nói ngay với tôi rằng: “Tôi không muốn con khóc”. Thực tế là tôi không nói về việc bắt con phải như thế nào hoặc phải làm gì, mà tôi cũng không đồng tình việc để con khóc. Tôi không đồng quan điểm với việc bỏ rơi con để con chơi một mình, cho dù là trong một khoảng thời gian ngắn tới mức nào. Trẻ con cần sự giúp đỡ của người lớn, và chúng ta cần phải ở bên để giúp đỡ trẻ, đặc biệt là khi bạn đang cố gắng để xóa bỏ những tác hại của việc nuôi dậy con ngẫu hứng, đây một việc khó khăn. Nếu bạn không thấy thoải mái khi thực hiện một phương pháp nào đó, thì hoặc là đừng làm, hoặc nếu làm thì tìm cách để tự vực tinh thần của mình bằng cách nhờ người bạn đời mạnh mẽ hơn đảm đương nhiệm vụ giúp bạn trong một thời gian, hoặc nhờ mẹ đẻ, mẹ chồng hoặc một người bạn thân giúp đỡ. Cái gì không hỏng, không cần phải sửa. Gần đây tôi nhận được một bức thư của cặp vợ chồng có con mới 4 tháng tuổi: “Con tôi ngủ suốt đêm, nhưng con chỉ uống khoảng 700ml sữa. Sách có nói là con phải uống khoảng 900 – 1.000 ml. Làm thế nào để con uống thêm?” Có bao nhiêu bà mẹ khao khát con ngủ suốt cả đêm? Vấn đề của cô ấy là con cô ấy không giống như sách của tôi. Có thể con cô ấy nhỏ hơn mức trung bình. Không phải ai cũng lớn lên trong gia đình Shaq O’Neal(1) đâu ạ! Nếu cân nặng của con không làm bác sỹ lo lắng thì lời khuyên của tôi là cứ bình tĩnh và chỉ cần quan sát con là đủ. Có thể trong một hoặc hai tuần tới, con sẽ bắt đầu thức dậy vào ban đêm, và đó có thể là dấu hiệu cho thấy cần phải cho con ti thêm sữa vào ban ngày, nhưng hiện tại, chẳng có vấn đề gì cả. Bạn có những kỳ vọng phi thực tế. Một số cha mẹ có suy nghĩ phi thực tế về việc có con là như thế nào. Thường thì họ rất thành công trong công việc, là những người lãnh đạo tài ba, thông minh và sáng tạo, và họ coi việc có con như một thay đổi lớn trong đời, mà quả thật là thế. Nhưng đó cũng là một con đường hoàn toàn khác, vì kéo theo nó là một trách nhiệm nặng nề: nuôi dậy một con người. Khi bạn có con, bạn không thể quay trở lại cuộc sống trước đây như chưa có gì xảy ra. Đôi khi trẻ cần ăn vào ban đêm. Không thể “xử lý” trẻ bằng hiệu suất mà bạn áp dụng cho các dự án trong công việc được. Trẻ không phải là những cỗ máy nhỏ mà bạn có thể lập trình. Chúng đòi hỏi sự chăm sóc, sự tỉ mỉ và cần rất nhiều yêu thương. Ngay cả khi bạn có người giúp, bạn cũng cần phải hiểu con mình, và điều đó lại đòi hỏi phải có thời gian và công sức. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng dù con bạn hiện tại đang ở giai đoạn nào – tốt hay xấu – thì giai đoạn đó cũng sẽ qua. Trên thực tế, như chúng tôi nói trong chương cuối, ngay khi bạn nghĩ bạn đã quen được thì mọi thứ lại bắt đầu thay đổi. Về cuốn sách này… và các kỳ Olympic phát triển T rong cuốn sách này tôi đã chia nhỏ lời khuyên và thay đổi các kỹ thuật tùy theo nhóm tuổi – từ lúc lọt lòng tới 6 tuần tuổi, từ 6 tuần tuổi tới 4 tháng tuổi, từ 4 tháng tuổi tới 6 tháng tuổi, từ 6 tháng tuổi tới 9 tháng tuổi, từ 9 tháng tuổi tới 1 tuổi, từ 1 tuổi tới 2 tuổi, từ 2 tuổi tới 3 tuổi. Ý định của tôi là giúp bạn hiểu hơn về cách con bạn nghĩ và nhìn nhận thế giới. Tôi không trình bày tất cả các nhóm tuổi trong từng chương – mà trình bày theo vấn đề thảo luận. Chẳng hạn, trong Chương 1, Chương về E.A.S.Y, tôi sẽ chỉ nói về 5 tháng đầu tiên vì đó là thời điểm cha mẹ hay hỏi về nếp sinh hoạt, trong khi ở Chương 4, chương về vấn đề ăn uống của trẻ lớn hơn một chút, tôi lại bắt đầu từ 6 tháng, thời điểm mà cha mẹ bắt đầu cho trẻ ăn dặm. Bạn sẽ nhận thấy là các khoảng tuổi đều rất rộng. Điều đó cho phép sự thay đổi, biến động ở trẻ. Hơn nữa, tôi không muốn độc giả của mình bước vào “các kỳ Olympic phát triển”, so sánh sự phát triển hoặc các vấn đề của trẻ này với trẻ khác, hoặc lo lắng nếu con họ không đúng như sơ đồ về một độ tuổi cụ thể nào đó. Rất nhiều lần tôi thấy các nhóm mẹ có con sinh gần thời điểm với nhau. Các mẹ ngồi nói chuyện gẫu với nhau, nhưng tôi có thể thấy họ vẫn đang quan sát con của nhau, so sánh và băn khoăn. Nếu một mẹ không nói gì, tôi gần như vẫn có thể “nghe” được suy nghĩ của cô ấy: “Tại sao Claire của mình chỉ kém hơn Emmanuel có 2 tuần mà lại nhỏ hơn hẳn? Và nhìn Emmanuel kìa, thằng bé đã chống tay tập ngồi – tại sao Claire vẫn chưa?” Trước tiên, đối với một đứa trẻ 3 tháng tuổi, hai tuần có nghĩa là rất nhiều – đó là một phần sáu “cuộc đời” của bé rồi! Thứ hai, việc đọc bảng tuổi nói chung có thể khiến cha mẹ thêm kỳ vọng. Thứ ba, trẻ có khả năng và thế mạnh khác nhau. Claire có thể chậm biết đi hơn Emmanuel (hoặc có thể không – nói điều này còn quá sớm), nhưng bé lại có thể biết nói sớm hơn. Tôi khuyên bạn nên đọc tất cả các giai đoạn, vì những vấn đề có thể kéo dài– những lo lắng lúc trẻ 2 tháng tuổi sẽ không tự biến mất vào tháng thứ 5 hoặc thứ 6. Ngoài ra, con bạn còn có thể phát triển nhanh hơn ở một lĩnh vực cụ thể nào đó, thế nên, sẽ tốt hơn khi hiểu được điều gì đang chờ đợi bạn phía trước. Tôi tin rằng có những “thời điểm vàng” – độ tuổi thích hợp nhất để dạy một kỹ năng cụ thể nào đó, ví dụ như ngủ một mạch suốt đêm, hoặc để đưa một yếu tố mới nào đó vào cuộc sống của con bạn, chẳng hạn dạy con ti bình hay cho con ngồi trên ghế ăn. Đặc biệt là khi trẻ bước vào giai đoạn chập chững, nếu bạn không bắt đầu các việc vào những thời điểm tối ưu, chắc chắn bạn sẽ phải đối mặt với một cuộc vật lộn về quyền lực. Bạn cần phải lập kế hoạch trước. Nếu bạn vẫn chưa biến kỹ năng của con, như mặc quần áo hay ngồi bô, thành những trò chơi hoặc những trải nghiệm thú vị, nhiều khả năng con bạn sẽ do dự trước những trải nghiệm mới. Tiếp theo sẽ là gì? C húng tôi đã cố gắng tổng hợp và phân tích tất cả các vấn đề bạn có thể gặp phải trong quá trình nuôi con vào cuốn sách này, do đó sách không thể không dày. Tất cả các chương đều tập trung vào các vấn đề, nhưng mỗi chương mỗi khác, được cấu trúc theo cách giúp bạn không chỉ hiểu những điều cơ bản, mà còn có thể hiểu được cách tôi nhìn nhận những thách thức khác nhau của việc làm cha làm mẹ. Trong mỗi chương, bạn sẽ tìm thấy rất nhiều điểm đặc biệt: những truyền miệng dân gian về việc nuôi dậy con, các danh sách, những ô, cột thông tin tổng kết các “mẩu” thông tin quan trọng và những ví dụ thực tế – những câu chuyện có thật. Trong tất cả các trường hợp nghiên cứu và khi tôi in lại các bài đăng trên web, các bức thư điện tử, tên tuổi và các chi tiết nhận diện đều được thay đổi. Tôi đã cố gắng cô đọng những lo lắng thường gặp nhất của các ông bố bà mẹ, sau đó chia sẻ với bạn các kiểu câu hỏi tôi vẫn thường nhận được để xác định chuyện gì đang xảy ra. Giống như một người giải quyết vấn đề xâm nhập vào một công ty để phân tích tại sao (công ty) không vận hành trôi chảy, tôi phải xác định thành phần tham gia gồm những ai, họ cư xử như thế nào và chuyện gì đã xảy ra trước khi có một khó khăn cụ thể nào đó. Sau đó tôi sẽ phải đề xuất một cách làm khác, cách này sẽ đem lại kết quả khác so với những gì họ vẫn đang nhận được. Bằng cách dẫn dắt bạn theo cách tôi nghĩ về những khó khăn của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ và cách tôi lập kế hoạch, bạn có thể trở thành người giải quyết vấn đề trong chính gia đình mình. Như tôi nói trước đó, mục tiêu của tôi là làm cho bạn nghĩ theo cách tôi nghĩ, để bạn có thể tự mình giải quyết được các vấn đề trong gia đình mình. Bạn có thể đọc cuốn sách này từ đầu tới cuối, hoặc chỉ tìm kiếm những vấn đề mà bạn quan tâm và đọc những phần đó. Tuy nhiên, nếu bạn vẫn chưa đọc những cuốn sách trước của tôi, tôi thành thật khuyên rằng bạn nên đọc ít nhất Chương 1 và Chương 2 – hai chương tổng kết lại triết lý chăm sóc trẻ, và có tác dụng giúp bạn phân tích được tại sao vấn đề lại xuất hiện ở các độ tuổi khác nhau. Các chương từ Chương 3 đến Chương10 tập trung sâu vào ba vấn đề mà cha mẹ quan tâm nhất, đó là: ăn, ngủ và hành vi. Nhiều bạn bảo tôi đọc sách vì yêu cái khiếu hài hước của tôi, và tôi hứa với các bạn sách này sẽ không thiếu đi sự hài hước đó. Suy cho cùng, nếu chúng ta không thể nhớ để cười và không thể nhớ để ấp ủ những khoảnh khắc yên bình và yêu thương (ngay cả khi chúng không dài quá 5 phút mỗi lần) thì việc nuôi dậy con cái vốn dĩ đã khó khăn chẳng phải sẽ vượt quá sức chịu đựng hay sao? Bạn có thể ngạc nhiên vì một số gợi ý của tôi, và có thể không tin là chúng sẽ phát huy tác dụng, nhưng tôi có rất nhiều ví dụ để chứng minh chúng đã được áp dụng thành công ở những gia đình khác ra sao. Vậy thì tại sao lại không thể ít nhất là thử ở gia đình của bạn? ① E.A.S.Y dễ mà không dễ (nhưng rất hiệu nghiệm) Đưa Con Vào Một Lịch Sinh Hoạt Phù Hợp Món quà E.A.S.Y M ỗi người thường có một thói quen riêng, có thể dậy vào một giờ nhất định và trình tự hoạt động một ngày là không thay đổi: tập thể dục, tắm, ăn sáng, đi làm. Và khi cái trình tự đó bị phá vỡ, một ngày của bạn sẽ bị đảo lộn và bạn cảm thấy không ổn chút nào. Tương tự, bạn có thể ăn trưa vào một giờ nhất định, ăn tối cũng vậy, kể cả kết thúc ngày làm việc, cách bạn đi ngủ có thể cũng là những trình tự cố định và không thay đổi mỗi ngày. Cái đó là thói quen các bạn ạ, và nếu một trong những thứ đó bị lệch đi, bạn thấy đói cồn cào, mệt thậm chí mất ngủ và như bị lạc lối không biết phải làm gì. Thường thì mọi người có nhu cầu về nếp sinh hoạt khác nhau. Có những người mọi sinh hoạt trong ngày của họ đã được lên sẵn từ trước. Nhưng cũng có những tâm hồn tự do thích phản ứng theo bản năng. Nhưng ngay cả những “người ngẫu hứng” cũng thường phải có một nếp sinh hoạt nào đó trong ngày. Tại sao? Vì con người, cũng như hầu hết những loài động vật khác, đều phát triển khi biết bằng cách nào và khi nào các nhu cầu của họ được đáp ứng và biết được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tất cả chúng ta đều muốn biết chắc một chút về cuộc sống của mình. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng như vậy. Khi một bà mẹ đưa con từ viện về nhà, tôi thường gợi ý thực hiện nếp sinh hoạt ngay lập tức. Tôi gọi nếp sinh hoạt đó là E.A.S.Y, từ ghép các chữ cái đầu để chỉ một chuỗi các sự kiện đã được định trước, phản ánh cuộc sống của con người: Eat – ăn, Activity – hoạt động và Sleep – ngủ, việc này đem lại cho bạn – You – thời gian thư giãn. Đây không phải là thời gian biểu, vì bạn không thể ép con đúng giờ. Đó chỉ là một trình tự sinh hoạt khiến một ngày được sắp xếp, giúp cho gia đình nhất quán. Điều này là vô cùng quan trọng vì tất cả chúng ta, cả người lớn, trẻ nhỏ, kể cả trẻ sơ sinh, đều phát triển dựa trên những việc có thể định trước. Tất cả mọi người đều có lợi: Trẻ biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo. Các anh, chị, em sẽ có thêm thời gian bên bố mẹ, và những ông bố bà mẹ ít căng thẳng hơn vì họ đã có thêm thời gian cho bản thân. Thực ra tôi đã thực hiện E.A.S.Y rất lâu trước khi tôi đặt tên cho nó. Lần đầu tiên bắt đầu chăm sóc cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hơn 20 năm trước, tôi đã thấy việc có một nếp sinh hoạt rất có ý nghĩa. Trẻ cần được chúng ta chỉ bảo – và duy trì những điều chỉ dạy đó. Việc học hiệu quả nhất khi được lặp đi lặp lại. Tôi cũng đã giải thích tầm quan trọng của nếp sinh hoạt với những ông bố bà mẹ mà tôi đã làm việc cùng, để họ có thể thực hiện khi không có tôi. Tôi lưu ý họ phải đảm bảo để con họ luôn có một hoạt động nào đó sau ăn thay vì đi ngủ ngay, để con họ không đánh đồng ăn với ngủ. Khi con có thể đoán trước được điều gì sẽ xảy ra và cuộc sống trở nên êm ả, hầu hết con trở thành đứa trẻ ăn ngoan, nên con có thể học cách chơi một mình trong một khoảng thời gian tăng dần, và con cũng có thể tự ngủ mà không cần bú bình hay bú mẹ, và cũng không cần bố mẹ phải bế ru. Khi những em bé đó lớn lên, biết đi và vào học mẫu giáo, tôi vẫn giữ liên lạc với cha mẹ các bé, và họ vẫn thông tin cho tôi để biết rằng con họ không chỉ phát triển cùng với những nếp sinh hoạt thường nhật đó, mà con còn tự tin vào bản thân và tin tưởng rằng cha mẹ sẽ ở bên khi con cần. Bản thân cha mẹ cũng học được cách nắm bắt những dấu hiệu của con bằng cách cẩn thận quan sát ngôn ngữ cơ thể và lắng nghe tiếng khóc. Vì có thể “kết nối” được với con, họ sẽ cảm thấy được trang bị tốt hơn để xử lý những giai đoạn chông gai trên con đường nuôi dậy con cái. Với E.A.S.Y, bạn không phải chạy theo con, mà bạn nắm quyền kiểm soát. Bạn quan sát con cẩn thận, kết nối được những tín hiệu của con, nhưng bạn là người đưa đường chỉ lối, nhẹ nhàng khuyến khích con theo những điều bạn biết chắc chắn là sẽ giúp con phát triển: ăn uống, hoạt động ở mức độ phù hợp và sau đó là ngủ điều độ. Bạn chính là người hướng dẫn của con bạn. Bạn đặt ra tốc độ. E.A.S.Y giúp cha mẹ, đặc biệt là những người lần đầu làm cha mẹ, có được tự tin để biết rằng họ hiểu con, vì họ sẽ nhanh Tại sao lại thực hiện E.A.S.Y? E.A.S.Y là trình tự đơn giản để con cùng gia đình trải qua mỗi ngày, bao gồm các chu trình lặp đi lặp lại của mỗi một chữ cái. Các chữ cái E, A và S có liên quan tới nhau – thay đổi một yếu tố sẽ ảnh hưởng đến các yếu tố còn lại. Dù con có lớn lên và sẽ thay đổi nhưng thứ tự các hoạt động vẫn không thay đổi: Eat – Ăn. Một ngày của con bạn bắt đầu bằng việc ăn, bao gồm từ việc chỉ ăn sữa tới việc vừa ăn sữa vừa ăn dặm vào lúc 6 tháng. Khi sinh hoạt theo lịch chóng học được cách phân biệt những loại tiếng khóc của con mình. “Vợ chồng tôi đưa Lily vào nếp E.A.S.Y từ 10 tuần tuổi, và cuộc sống trở nên vô cùng dễ chịu, có kiểm soát và gia đình vui vẻ. Nhờ được ngủ đủ, Lily phát triển nhanh chóng và trở thành một em bé cực kỳ dễ chịu”, trích thư một mẹ gửi tôi. Tôi đã chứng kiến rất nhiều lần khi cha mẹ áp dụng nếp sinh hoạt E.A.S.Y thì họ nhanh chóng nhận ra ngay con họ cần gì và muốn gì vào những thời điểm trong ngày. Giả sử bạn vừa mới cho con bạn ăn (eat/E) và con đã thức được 15 phút (activity/A), sau đó con bắt đầu khó chịu, có thể khóc. Nhiều khả năng là con buồn ngủ (chữ S), vì vậy thay vì cho con ăn để con nín khóc (E), bạn sẽ đặt con vào giường để NGỦ (sleep/S). Ngược lại, nếu con đã chợp mắt được một tiếng (sleep/S), và bạn đã có một chút thời gian cho bản thân (your-time/Y), khi con thức EASY, con sẽ tránh được việc ăn quá ít – hay quá nhiều. Activity – Hoạt động. Trẻ sơ sinh tự tiêu khiển bằng cách ê a hóng chuyện hoặc đơn giản chỉ là nhìn những vật xung quanh. Nhưng khi con bạn lớn hơn, bé sẽ tương tác nhiều hơn với môi trường và sẽ cử động nhiều hơn. Khi áp dụng nếp sinh hoạt EASY, trẻ không bị kích thích thái quá dẫn đến ức chế thần kinh và khó ngủ. Sleep – Ngủ. Ngủ giúp con bạn phát triển. Hơn nữa, ngủ đủ vào ban ngày sẽ giúp trẻ ngủ sâu hơn vào ban đêm vì một người muốn ngủ ngon thì phải được thư thái, thoải mái. Your time – Thời gian của bạn. Nếu con bạn không thực hiện nếp sinh hoạt, thì con sinh hoạt mỗi ngày một khác và không thể đoán trước được. Không chỉ con khổ sở, mà bạn cũng không có thời gian dành cho bản thân. dậy, thì không còn nghi ngờ gì nữa, ngay cả khi con không khóc (nhất là nếu con nhỏ hơn 6 tuần tuổi) thì chắc chắn là con đang đói, bạn cho con ăn (E). Và chu trình E.A.S.Y lại bắt đầu. Hãy ghi chép! ha mẹ ghi chép về ăn ngủ của con họ sẽ ít gặp rắc rối với việc th C lập và tuân thủ nếp sinh ngay từ đầu. Ghi chép giúp cha mẹ quan sát tốt hơn và có cái nhìn tổng quan về chu trình sinh hoạt của con. Bạn sẽ thấy các qui luật một cách rõ ràng và sự liên quan mật thiết giữa ăn và ngủ: những ngày con ngủ tốt con cũng sẽ ăn tốt hơn, ngoan, ít khóc hơn và ngược lại, những ngày con ăn tốt thì con sẽ ngủ lâu hơn, ngoan và ít quấy. Khi E.A.S.Y có vẻ khó thực hiện K hi chuẩn bị viết cuốn sách này, tôi đã đọc lại câu chuyện của hàng nghìn em bé đã cùng tôi đồng hành và các câu hỏi của cha mẹ gửi tôi qua điện thoại, thư điện tử hoặc web. Mục tiêu của tôi là xác định những trở ngại phổ biến mà các bố mẹ thường thiết lập nếp sinh hoạt cho con. Thế nhưng các câu hỏi nhận được lại không về tổng thể của chu trình sinh hoạt EASY, thay vào đó, câu hỏi của họ thường tập trung vào một trong những vấn đề riêng lẻ của từng hành động trong chu trình này, câu hỏi về từng chữ cái hình thành nên E.A.S.Y. Họ có thể hỏi: “Sao con bú trong thời gian rất ngắn?” (E), “Sao con lại quấy và không hứng thú với đồ chơi?” (A) hoặc “Sao con lại dậy đêm nhiều thế?” (S). Trong cuốn sách này, tôi giải quyết một loạt những câu hỏi như vậy và đưa ra gợi ý để xử lý từng vấn đề cụ thể – toàn bộ Chương 3 và Chương 4 được dành để nói về vấn đề ăn uống, còn Chương 5 đến Chương 7 được dành để nói về vấn đề ngủ. Nhưng trước tiên chúng ta cũng cần phải hiểu rằng ba vấn đề này có liên quan và có ảnh hưởng lẫn nhau: chính là nội dung của chương này. Ăn có ảnh hưởng tới ngủ và chơi; thời gian và hoạt động chơi có ảnh hưởng tới ăn và ngủ; ngủ có ảnh hưởng tới ăn và chơi– và đương nhiên cả ba vấn đề đều ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Nếu không có một nếp sinh hoạt định trước thì mọi thứ trong cuộc sống của trẻ đều rối tung lên. Và giải pháp là E.A.S.Y. Tuy vậy, các bố mẹ vẫn nói với tôi rằng thực hiện E.A.S.Y không hề dễ. Dưới đây là một phần trao đổi của Cathy, mẹ của hai bé, Carl một tháng và Natalie 22 tháng tuổi. Bức thư thể hiện sự bối rối và khó khăn mà cha mẹ hay gặp phải: C on gái lớn của em, Natalie, ngủ rất ngoan (ngủ từ 7 giờ tối tới 7 giờ sáng, tự ngủ, ngủ ngày tốt). Với Natalie hầu như em không phải “huấn luyện” nhưng với Carl, em cần lịch sinh hoạt mẫu để hướng dẫn cho Carl. Carl bú mẹ hoàn toàn nên em sợ con quen với việc cứ bú mới ngủ, và thi thoảng em không phân biệt được tiếng khóc vì mệt mỏi, đói hay đầy bụng. Em cần một lịch sinh hoạt chung để biết khi nào em nên ở bên cạnh Carl, vì Natalie cũng cần mẹ quan tâm rất nhiều trong ngày! Cuốn sách (đầu tiên) của chị Tracy có nói về bao nhiêu thời gian dành cho từng hoạt động E.A.S, nhưng em thấy khó có thể liên hệ thực tiễn trong ngày và đêm ở gia đình. Thực ra Cathy rất chủ động khi cô nhận ra vấn đề nằm ở sự không nhất quán, và rằng cô ấy không có khả năng phân biệt các tín hiệu của Carl. Và Cathy biết rằng giải pháp cho vấn đề của mình là thực hiện nếp sinh hoạt. Và cũng như nhiều bố mẹ khác từng đọc về E.A.S.Y, Cathy chỉ cần được củng cố tinh thần và được giải thích rõ hơn. Sau khi tôi nói chuyện với Cathy, chị đã không mất quá nhiều thời gian để đến được thành công, bởi Carl lúc đó mới 1 tháng tuổi, vẫn còn nhỏ để sớm thích nghi với một nếp sinh hoạt mới. Ngoài ra, với xuất phát điểm 3,2 kg khi sinh, tôi chắc chắn cậu bé sẽ không gặp vấn đề gì khi các lần bú cách nhau 2,5-3H (vấn đề này sẽ được bàn thêm sau). Ngay sau khi người mẹ áp dụng cho Carl nếp sinh hoạt E.A.S.Y, chị đã có thể đoán biết chính xác nhu cầu của con. (Xem nếp sinh hoạt mẫu cho trẻ 4 tuần tuổi ở trang 34.) Tất cả các em bé đều cần có nếp sinh hoạt, nhưng một số thích nghi và ổn định dễ hơn những trẻ khác. Con đầu của Cathy, Natalie, giờ đã biết đi, là một đứa trẻ dễ tính và dễ thích nghi – tôi gọi đó là những em bé Thiên Thần. Điều đó lý giải tại sao cô bé lại ngủ ngoan và ngủ sâu, đồng thời cũng giải thích tại sao Cathy lại không nhớ được làm cách nào cô có thể “huấn luyện” được con như vậy. Nhưng Carl lại là kiểu trẻ nhạy cảm hơn, và tôi vẫn hay gọi đó là em bé Nhạy Cảm. Những đứa trẻ kiểu này, dù chỉ mới 1 tháng tuổi cũng có thể quấy khóc chỉ vì ánh sáng quá chói, hay vì khi cho con bú, mẹ đặt đầu con hơi thấp hơn so với mọi ngày. Như trình bày chi tiết trong Chương 2, tính khí có ảnh hưởng tới cách trẻ phản ứng với mọi thứ trong cuộc sống. Có những trẻ cần được ăn trong yên tĩnh, hoạt động ít kích thích hơn hoặc cần một phòng thật tối để ngủ. Nếu không, trẻ sẽ trở nên kích động thái quá, và sẽ phản ứng chống lại nếp sinh hoạt. Khi áp dụng với những trẻ dưới 4 tháng tuổi, cha mẹ cũng có thể gặp vấn đề nếu họ không điều chỉnh E.A.S.Y cho phù hợp với điều kiện đặc biệt, ví dụ như sinh non (xem cột thông tin bên lề trang 37) hoặc vàng da (cột thông tin bên lề trang 38) hoặc cân nặng của từng trẻ khi sinh (trang 40). Một số cha mẹ còn hiểu sai cách áp dụng E.A.S.Y. Chẳng hạn, họ hiểu “mỗi 3 tiếng một lần” theo đúng nghĩa đen, và thắc mắc làm cách nào con họ có thể học cách ngủ liền mạch cả đêm được khi mà họ cứ phải đánh thức con 3 tiếng một lần để cho con ăn, và phải có hoạt động gì vào giữa đêm như thế. (Trả lời: không đánh thức và không có hoạt động gì cả, hãy để con ngủ; xem cột thông tin bên lề, trang 29). Cha mẹ cũng gặp khó khăn với E.A.S.Y khi nghĩ đó là “thời gian biểu” và tập trung vào thời gian hơn là xem xét các “tín hiệu” của con. Nếp sinh hoạt không phải là thời gian biểu. Xin được nhắc lại là: Bạn không thể ép con bạn chạy theo chiếc đồng hồ được. Nếu bạn làm vậy, cả hai mẹ con đều khổ sở. Nếp sinh hoạt không phải là thời khoá biểu. Thời khoá biểu thì các mốc thời gian là cố định, trong khi E.A.S.Y lại là duy trì trình tự cố định hàng ngày – ăn, hoạt động và ngủ – và lặp lại chu trình đó mỗi ngày. Đây không phải là chúng ta kiểm soát trẻ, mà chúng ta đang hướng dẫn các con cách mà con người – cũng như những loài động vật khác – học về thói quen thông qua việc làm đi làm lại một việc gì đó liên tục và theo trình tự nhất định. Không ít cha mẹ hiểu sai ý của tôi khi nói E.A.S.Y là nếp sinh hoạt chỉ thực hiện vào ban ngày E.A.S.Y không áp dụng cho ban đêm. Trước khi vào giấc ngủ đêm của bé, bạn tắm và thoa kem chống hăm cho con, cho con ăn và cuối cùng là đặt con ngủ. Đừng đánh thức con. Nếu con tỉnh dậy vì đói, hãy cho con ăn, nhưng sau đó lại cho con ngủ ngay. Không cần thiết phải thay tã của con trong đêm, trừ khi bạn nghĩ là con đã ị. “nếp sinh hoạt” thành thời khoá biểu, thường là vì bản thân họ có xu hướng sống theo cách tương tự. Vì thế khi tôi viết về một nếp sinh hoạt gợi ý 3 tiếng cho bé dưới 4 tháng tuổi – ví dụ 7h, 10h, 1h, 4h, 7h tối và 10h đêm – thì nhiều mẹ hiểu đó như thời khoá biểu và xem các mốc thời gian được viết ra là cố định. Và mẹ đó sẽ hốt hoảng nếu hôm nay con ngủ lúc 10:15 và hôm sau con lại ngủ vào lúc 10:30. Bạn không thể ép trẻ sinh hoạt chuẩn như đồng hồ được, đặc biệt là trong 6 tuần đầu tiên. Đôi khi, bạn sẽ có một ngày mọi thứ đều tuân theo nếp sinh hoạt và suôn sẻ, nhưng cũng có những ngày không như vậy. Nếu bạn bận rộn để chú ý đến đồng hồ, thay vì để ý đến con, bạn sẽ bỏ lỡ những tín hiệu quan trọng (chẳng hạn như cái ngáp đầu tiên của bé 6 tuần tuổi, hoặc cái dụi mắt đầu tiên của bé 6 tháng tuổi, có nghĩa là bé buồn ngủ). Sau đó bạn sẽ có trong tay một em bé quá mệt, không thể tự ngủ được, và tất nhiên là sẽ phản ứng lại nếp sinh hoạt vì nếp sinh hoạt đó đi ngược lại nhu cầu sinh lý của bé. Phần quan trọng nhất của E.A.S.Y là đọc hiểu các tín hiệu của con – tín hiệu đói, mệt, kích thích thái quá – điều này còn quan trọng hơn cả mốc thời gian. Vì thế, nếu một ngày nào đó, con đói sớm hơn hoặc có vẻ mệt mỏi trước “giờ” cho con đi ngủ, đừng để chiếc đồng hồ điều khiển bạn. Hãy để cảm nhận của bạn dẫn đường. Và tin tôi đi, bạn càng nhận biết tiếng khóc và ngôn ngữ cơ thể của con chính xác bao nhiêu, bạn càng dễ dàng loại bỏ những chướng ngại vật cho con trong những chặng đường thăng trầm của quá trình phát triển bấy nhiêu. Khởi động: Hướng dẫn chung cho từng độ tuổi T hiết lập E.A.S.Y lần đầu ở các trẻ lớn thường sẽ khó khăn hơn, đặc biệt là khi bạn không có thói quen sinh hoạt giờ nào việc nấy. Trong cuốn sách này, tôi trình bày kỹ hơn các vấn đề bắt đầu E.A.S.Y sau 4 tháng cho các bậc phụ huynh đã từng thất bại với các phương pháp khác hoặc chưa bao giờ tạo cho con thói quen sinh hoạt theo một lịch trình nhất định. Áp dụng E.A.S.Y cho trẻ ở các độ tuổi khác nhau là rất khác nhau. Các trang từ 52 đến 60, tôi trình bày một bản kế hoạch hàng ngày rất hiệu quả cho bé từ 4 tháng tuổi trở lên. Đương nhiên việc áp dụng các phương pháp với con không thể phân loại một cách chính xác và tỉ mỉ. Với mỗi nhóm độ tuổi nhất định lại có những vấn đề riêng. Trong phần tổng kết E.A.S.Y này, tôi sẽ tập trung bàn kỹ về những nhóm tuổi sau đây: STTTS ơ sinh đến 6 tuần ừ 6 tuần tới 4 tháng tuổi ừ 4 tháng tới 6 tháng tuổi ừ 6 tháng tới 9 tháng tuổi au 9 tháng tuổi Tôi sẽ liệt kê những miêu tả chung cho mỗi giai đoạn, cùng với những thắc mắc thường gặp và nguyên nhân. Dù những thắc mắc thường tập trung vào vấn đề ăn hoặc ngủ, nhưng giải pháp vẫn trở lại với việc thiết lập hay điều chỉnh nếp sinh hoạt của con. Các con số (trong ngoặc) ở cột “nguyên nhân có thể” chỉ số trang ở các Trẻ phát triển như thế nào? Một em bé sẽ phát triển từ nằm một chỗ và hoàn toàn phụ thuộc vào cha mẹ, trở thành một cá thể độc lập có khả năng tự chủ được các hoạt động của chân tay. Lịch sinh hoạt của bé do đó cũng thay đổi, cùng với sự phát triển của con. Quá trình phát triển đó nhìn chung là theo trình tự sau đây: Sơ sinh đến 3 tháng tuổi: Phát triển phần đầu tới vai, kể cả miệng, cổ bé chắc dần lên giúp bé có thể ngẩng và nâng đầu, và có thể ngồi được nếu được đỡ. Từ 3 đến 6 tháng: Phát triển từ eo trở lên, gồm cả phần thân, vai, đầu, tay, giúp trẻ có thể lẫy, với và nắm đồ vật, và có thể ngồi mà gần như không cần đỡ. Từ 6 tháng tới 1 năm: phát triển phần chân, cơ và sự phối hợp các cơ nhuần nhuyễn hơn, giúp trẻ có thể tự ngồi, lẫy ngược, đứng thẳng, bò. Ở mốc 1 tuổi nhiều trẻ đã có thể học đi. chương mà bạn sẽ tìm thấy những lời giải thích chi tiết về việc cần làm. Dù con bao nhiêu tháng, bạn vẫn nên đọc hết các phần, vì kinh nghiệm của tôi cho thấy rằng bạn không thể lập kế hoạch nếu chỉ dựa vào độ tuổi. Trẻ em, cũng như người lớn, là những cá thể riêng. Đôi khi có vấn đề chúng ta gặp ở một em bé 3 tháng tuổi này lại có thể thấy ở một em bé 6 tháng tuổi khác, nhất là đối với các em bé chưa bao giờ có nếp sinh hoạt. 6 tuần đầu đời: Thời gian thích nghi 6 tuần đầu đời là khoảng thời gian lý tưởng để bắt đầu E.A.S.Y, lúc này là E.A.S.Y 3H. Con ăn, sau đó chơi và được đặt đi ngủ. Mẹ nghỉ ngơi khi con ngủ, và khi con tỉnh dậy, chu kỳ đó sẽ lặp lại. Nhưng 6 tuần đầu đời cũng là thời gian có nhiều chuyển biến lớn, đòi hỏi con cần thích nghi. Từ chỗ nằm trong bụng mẹ, ấm, chặt, nhiệt độ ổn định, con không phải “ăn” mà dinh dưỡng tự truyền qua cuống rốn, đột nhiên con được sống ở một nơi hoàn toàn khác, với người đi lại, nhiệt độ không ổn định và quan trọng nhất: con phải tự học cách nạp dinh dưỡng vào người: ti mẹ hay ti bình. Hơn thế, sinh nở cũng là sự thay đổi với người mẹ. Nhất là với các bố mẹ lần đầu nuôi con, bố mẹ có khi còn sốc hơn cả em bé! Còn với các gia đình có nhiều con, các anh chị của bé sẽ cảm thấy sự thay đổi trong gia đình khi “thành viên mới” này tự nhiên độc chiếm toàn bộ quỹ thời gian của mọi người. Lúc này con chưa có khả năng kiểm soát các hoạt động của cơ thể, ngoại trừ miệng, giúp con ăn và giúp con “giao tiếp”. Sự tồn tại của con chỉ gói gọn trong ăn – mút (mút phản xạ để trấn an) – ngủ. Khóc là tiếng nói duy nhất của con. Trung bình một em bé sẽ khóc khoảng 1 đến 5 tiếng mỗi ngày. Và với hầu hết những người lần đầu làm cha mẹ, một phút tưởng chừng dài như năm phút. Theo quan điểm của tôi, cha mẹ không nên bỏ qua tiếng khóc của trẻ, hay để trẻ khóc để ngủ! Thay vào đó, cha mẹ hãy xác định xem con muốn nói điều gì. Nhiều trường hợp cha mẹ gặp rắc rối với E.A.S.Y là do họ hiểu nhầm tiếng khóc của con. Đó là điều hoàn toàn dễ hiểu, bởi cha mẹ như đứng giữa một đám mây mù vô định và “đối tượng” duy nhất lại chỉ giao tiếp qua tiếng khóc, một “ngoại ngữ” mà cha mẹ khó có thể nắm bắt chắc chắn được, việc hiểu nhầm con là điều không thể tránh khỏi. Trẻ thường khóc rất nhiều, đỉnh điểm vào khoảng 6 tuần, và lúc này bố mẹ thường đã học được tín hiệu của trẻ. Quan sát kỹ những cử động của bé, nhiều cha mẹ đã có thể hành động trước cả khi tiếng khóc bắt đầu. Đồng thời họ cũng nhận biết được tiếng khóc vì đói: bắt đầu nghe như tiếng ho ngắn từ trong cổ họng, và sau đó là tràng khóc oa oa oa đều đặn. Tiếng khóc đói sẽ khác với tiếng khóc vì quá mệt: trận khóc được bắt đầu bằng 3 tiếng hậm hực ngắn, sau đó là khóc to, bé ngửng để thở hai nhịp và tiếp tục khóc to và mạnh mẽ hơn. Ở mốc tuổi này, cha Những câu hỏi liên quan tới khóc Khi con còn ở dưới 6 tuần tuổi thì việc xác định con muốn gì mỗi lần con khóc thực sự là dễ dàng hơn nếu mẹ nhận biết được con đang ở giai đoạn nào của chu kỳ E.A.S.Y trong một ngày của bé. Hãy tự hỏi xem: Có phải giờ ăn không? (Đói) Có phải tã/ bỉm của con bị ướt hoặc bị bẩn không? (Không thoải mái hoặc lạnh) mẹ cũng hiểu được tính cách của con mình, hiểu rằng có những bé ít khóc hơn dù đói bụng, có bé khi đói chỉ khóc ít nhưng cử động “rúc tìm ti” hay uốn lưỡi rất rõ rệt, tín hiệu đói. Có trẻ thì thực sự hoảng hốt mỗi khi cơn đói đến. Nếu bạn áp dụng E.A.S.Y ngay cho con, tôi đảm bảo bạn sẽ học được các tín hiệu của con nhanh hơn nữa, và có thể xác định sớm hơn: tại sao con khóc. Theo dõi biểu đồ hàng ngày hỗ trợ rất nhiều để cha mẹ hiểu tín hiệu của con. Chẳng hạn, giả sử bé đã ăn lúc 7 giờ sáng. Nếu bé bắt đầu khóc khoảng 10 hoặc 15 phút sau đó, và bạn không thể dỗ được con, bạn có thể chắc chắn là con khóc không phải vì đói. Mà nhiều khả năng là vấn đề tiêu hóa, và bạn biết bạn cần phải làm gì để xoa dịu – không phải bằng việc cho con ăn thêm, vì việc này chỉ khiến con thêm khó chịu mà thôi. Có phải con đã ngồi một chỗ hoặc ngồi ở tư thế một lúc rồi mà chưa được thay đổi không? (Nhàm chán) Có phải con đã thức quá 30 phút rồi không? (Quá mệt) Có phải có rất nhiều người bên cạnh, hoặc có rất nhiều hoạt động quanh bé không? (Quá kích thích) Có phải con đang nhăn nhó và kéo chân lên không? (Đầy hơi) Con có khóc không dỗ nổi trong vòng 1 tiếng đồng hồ sau khi ăn không? (Trào ngược) Con có trớ hết ra không? (Trào ngược) Phòng của con có quá nóng hoặc quá lạnh, hay con có được mặc quá nhiều hoặc quá ít quần áo không? (Thân nhiệt) Một ngày theo E.A.S.Y của bé 4 tuần tuổi E 7:00 Ăn A 7:45 Thay tã/ bỉm; chơi và trò chuyện; cha mẹ để ý dấu hiệu buồn ngủ S 8:15 Quấn chặt và đặt con vào cũi. Mất 15 – 20 phút con mới ngủ được giấc ngủ đầu tiên của buổi sáng. Y 8:30 Bạn chợp mắt khi con ngủ E 10:00 Ăn A 10:45 Xem 7:45 ở trên S 11:15 Ngủ giấc thứ hai buổi sáng Y 11:30 Bạn ngủ, hoặc ít nhất là nghỉ ngơi E 1:00 Ăn A 1:45 Xem 7:45 ở trên S 2:15 Ngủ trưa Y 2:30 Bạn ngủ, hoặc ít nhất là nghỉ ngơi E 4:00 Ăn A 4:45 Xem 7:45 ở trên S 5:15 Ngủ ngắn khoảng 40 – 50 phút để con được nghỉ ngơi vừa đủ, lấy sức để tắm Y 5:30 Làm việc gì đó thoải mái cho bản thân E 6:00 Bữa lót dạ lần một A 7:00 Tắm, mặc quần áo ngủ, hát ru hoặc thực hiện công việc ru ngủ thông thường khác S 7:30 Chợp mắt lần nữa Y 7:30 Bạn ăn tối E 8:00 Bữa lót dạ lần hai A Không có hoạt động gì S Đặt con về giường Y Bạn tận hưởng buổi tối ngắn ngủi! E 10 – 11 Ăn đêm và ngủ ngon tới sáng! GHI CHÚ: Dù trẻ bú mẹ hay bú bình, tôi cũng khuyên nên áp dụng nếp sinh hoạt trên – có thể có chút điều chỉnh – cho tới khi trẻ được 4 tháng tuổi. Thời gian vận động (A) có thể ngắn hơn cho các bé nhỏ hơn và lâu hơn cho các bé lớn hơn. Tôi cũng khuyến cáo nên gộp hai bữa ăn lót dạ thành một (vào khoảng 5:30 hoặc 6 giờ) khi được 8 tuần. Tiếp tục ăn đêm cho tới khi 7 tháng – trừ khi trẻ ngủ tốt hơn và có thể tự ngủ qua đêm. (Ăn lót dạ và ăn đêm được giải thích ở trang 119.) THẮC MẮC THƯỜNG GẶP NGUYÊN NHÂN CÓ THỂ Em không thể cho con theo được chu kỳ 3H, thậm chí con không thể chịu nổi 20 phút của thời gian chơi. Nếu con bạn có câng nặng khi sinh dưới 2,9 kg thì thời gian đầu bé có thể cần ăn hai tiếng một lần (xem E.A.S.Y theo cân nặng ở trang 40). Đừng cố giữ con thức để chơi. Con thường ngủ gật lúc ăn và một tiếng sau lại có vẻ đói. Đây là điều bình thường với một số trẻ sơ sinh – trẻ sinh non, bị vàng da, cân nặng khi sinh thấp, hoặc đơn giản là hay buồn ngủ. Bạn có thể sẽ phải cho con ăn thường xuyên hơn, và chắc chắn phải cố gắng giữ cho con thức trong suốt bữa ăn (trang 126 – 127). Nếu con bú mẹ, nguyên nhân có thể là do con chưa ngậm núm vú đúng, hoặc cũng có thể do mẹ thiếu sữa (trang 129). Cứ hai tiếng con lại đòi ăn một lần. Nếu con nặng từ 2,9 kg trở lên, có thể con chưa biết ăn no. Cẩn thận kẻo bé quen “ăn vặt”(trang 125). Nếu con bú mẹ, nguyên nhân có thể là do con chưa ngậm núm vú đúng, hoặc cũng có thể do mẹ thiếu sữa(trang 129). Con lúc nào cũng “rúc” đòi ăn và em cứ nghĩ là vì con đói, nhưng cho ăn thì chỉ ăn có tí tẹo. Con có thể không có cơ hội mút (mút để trấn an chứ không phải mút để ăn), nên con dùng bình sữa hoặc ti mẹ làm núm núm ti giả (trang 127). Con cũng có thể trở thành bé “ăn vặt” (trang 125). Hãy kiểm tra nguồn sữa của mẹ. THẮC MẮC THƯỜNG GẶP NGUYÊN NHÂN CÓ THỂ Con ngủ ngày không đều. Có thể con bị quá kích động (trang 254). Cũng có thể là do bạn không kiên nhẫn duy trì với việc quấn chặt cho con và đặt con xuống đi ngủ khi con còn thức (trang 229). Con ngủ ngày rất tốt nhưng đêm thì dậy liên tục. Con bạn bị lẫn lộn ngày đêm, và thời gian ngủ ban ngày của bé đã đánh tráo thời gian ngủ ban đêm (trang 223). Em chẳng bao giờ biết con muốn gì mỗi khi con khóc. Con bạn có thể thuộc kiểu Nhạy Cảm hoặc Cáu Kỉnh (xem Chương 2), hoặc có vấn đề về sức khỏe như đầy hơi, trào ngược hoặc đau bụng (trang 138). Nhưng dù nguyên nhân là gì, thì bạn và con cũng có thể làm tốt hơn nếu theo nếp sinh hoạt E.A.S.Y. E.A.S.Y theo cân nặng K hi cha mẹ của bé dưới 6 tuần tuổi gặp khó khăn với nếp sinh hoạt E.A.S.Y, tôi sẽ hỏi: “Con có sinh đủ tháng không?” Ngay cả khi câu trả lời là “có”, tôi cũng vẫn hỏi: “Bé bao nhiêu cân khi sinh?” E.A.S.Y được thiết kế cho trẻ sơ sinh có trọng lượng trung bình – khoảng 2,9 kg, để có thể duy trì được 3 tiếng giữa mỗi lần ăn. Nếu con nặng hoặc nhẹ hơn, cha mẹ sẽ phải điều chỉnh cho phù hợp. Trong bảng “E.A.S.Y theo cân nặng” ở trang 40, với trẻ có trọng lượng trung bình, các bữa ăn thường kéo dài từ 25 đến 40 phút (tùy thuộc vào việc trẻ bú bình hay bú mẹ, và tùy thuộc vào việc trẻ bú ngấu nghiến hay bú từ từ). Thời gian hoạt động (bao gồm cả thời gian thay tã) là 30 đến 35 phút. Ngủ, tính cả thời gian lơ mơ khoảng 15 phút, là một tiếng rưỡi đến hai tiếng. Một em bé như vậy có thể cho ăn vào 7 giờ, 10 giờ, 1 giờ, 4 giờ và 7 giờ vào ban ngày, 9 giờ, 11 giờ vào ban đêm (2 bữa cuối cách nhau chỉ 2 giờ giúp cha mẹ loại bỏ bữa ăn lúc 2 giờ sáng; xem phần “Ăn dự trữ” trang 119 và 248). Tuy nhiên đây chỉ là gợi ý chung, nếu con tỉnh dậy để ăn trưa vào lúc 12:30 thay vì 1 giờ thì hãy cho con ăn. Những bé có cân nặng khi sinh nặng hơn mức trung bình – chẳng hạn như 3,6 kg hoặc 4,5 kg – thường sẽ ăn có hiệu quả hơn và ăn được nhiều hơn trong mỗi bữa. Dù con có nặng cân hơn, bạn vẫn nên duy trì nếp sinh hoạt 3 tiếng như trên. Độ tuổi và cân nặng là hai yếu tố hoàn toàn độc lập – con có thể nặng 3,6 kg hoặc hơn, nhưng về mặt phát triển tinh thần, con vẫn ở độ tuổi sơ sinh nên cần được ăn mỗi 3 tiếng một lần. Những em bé như vậy có thể ngủ sâu hơn vào ban đêm ngay từ hai tuần đầu tiên. Tuy nhiên cũng có một số em bé, vì sinh non hoặc chỉ đơn giản là vì nhỏ hơn, nhẹ cân hơn khi sinh. Những em bé này chưa sẵn sàng cho nếp sinh hoạt E.A.S.Y 3H. Khi cha mẹ đưa con từ viện về nhà và cố gắng ép con theo nếp sinh hoạt E.A.S.Y 3H thì họ thường gặp nhiều khó khăn: “Em không thể bắt con thực hiện thời gian hoạt động dù chỉ 20 phút” hay “Con cứ ngủ gật trong lúc ăn”. Họ muốn biết Trường hợp đặc biệt: Sinh non Hầu hết các bệnh viện đều cho trẻ sinh non ăn theo chế độ 2 tiếng một lần cho tới khi con nặng 2,3 kg – cân nặng tối thiểu để trẻ được phép đưa về nhà. Đó là tin tốt đối với cha mẹ, vì khi về nhà thì con họ đã quen với nếp sinh hoạt. Nhưng vì các hệ thống bên trong cơ thể trẻ vẫn còn quá nhỏ và chưa phát triển hoàn thiện, nên trẻ sinh non dễ gặp phải nhiều vấn đề khác nữa, trong đó có chứng trào ngược (trẻ bị trào ngược, trang 140) và vàng da (xem ô bên lề ở trang 38). Ngoài ra, trẻ sinh non thường cũng yếu ớt hơn. Thậm chí, so với các bé nhẹ cân khi sinh, trẻ sinh non còn dễ ngủ gật trong lúc ăn hơn, vì thế bạn cần phải cố giữ cho con thức để ăn trọn bữa. Và cha mẹ cũng cần phải bảo vệ giấc ngủ của con bằng cách tạo ra môi trường giống như ở trong bụng mẹ: quấn chặt và để con ngủ trong phòng tối, ấm áp và yên tĩnh. Hãy nhớ rằng đáng ra làm thế nào để giữ cho con thức. Đơn giản lắm ạ. Không cần phải cố cho con thức – ít nhất là đối với thời gian A – hoạt con vẫn còn ở trong bụng mẹ, vì thế con muốn và cần được ngủ. động. Vì nếu làm vậy, con bị quá mệt và sẽ rất quấy. Và ngay khi cha mẹ dỗ cho con nín được, có thể con sẽ lại đói, vì con vừa mới khóc, mà khóc thì tiêu tốn năng lượng của con. Hệ quả là bạn sẽ hoàn toàn bối rối vì tiếng khóc của con. Con khóc vì đói? Vì mệt? Hay vì cáu? Về đêm, các bé nhẹ cân ban đầu chỉ có thể chịu được tối đa 4 tiếng, vì thế con thường ăn ít nhất 2 lần/đêm trong vòng 6 tuần đầu tiên. Nhưng nếu con ăn 3 tiếng một lần thì cũng không thành vấn đề, con cần được ăn và tích trữ năng lượng để nhanh lớn. Nếu con nặng dưới 2,9kg, trước tiên hãy cho con ăn cách 2 tiếng một lần: mỗi bữa 30 – 45 phút, giảm thời gian chơi xuống còn 5 – 10 phút, sau đó để con ngủ khoảng 1,5 giờ. Khi con tỉnh dậy, đừng kỳ vọng con sẽ ê a hóng chuyện – giữ cho sự kích thích ở mức tối thiểu để con có thể thức đủ dài để hoàn thành một bữa ăn trọn vẹn. Bằng cách này: ăn cách nhau 2 giờ và ngủ đủ giấc để có thể phát triển, con chắc chắn tăng cân tốt. Khi con bạn tăng cân, khoảng cách giữa các lần Trường hợp đặc biệt: Vàng da Việc thay đổi điều chỉnh E.A.S.Y ở bé bị vàng da cũng tương tự như việc điều chỉnh theo cân nặng khi sinh của bé sinh non, Bệnh vàng da sơ sinh là trạng thái mà sắc tố da vàng. Tình trạng này xảy ra vì máu của em bé có quá nhiều bilirubin, một sắc tố màu vàng, và do gan của bé chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin trong máu. Con sinh ra màu vàng – da, mắt, lòng bàn tay và lòng bàn chân. Gan giống như động cơ xe ô tô vẫn chưa được khởi động và cần phải mất vài ngày để vận hành. Trong khi đó, con bạn sẽ rất mệt mỏi và sẽ muốn ngủ rất nhiều. Đừng nhầm tưởng con sẽ là em bé “ngủ tốt”. Thay vì để con ngủ, hãy đánh thức con dậy sau mỗi hai tiếng, để con ăn đủ dinh ăn của con có thể kéo dài hơn, và bạn cũng có thể giúp con thức được lâu hơn, dần dần kéo dài thời gian chơi của con. Từ chỗ chỉ có thể thức được khoảng 10 phút khi mới sinh, cho đến khi bé nặng 2,9 kg, bé đã có thể thức được khoảng 20 phút, và tới khi bé nặng 3,2 kg, bé đã có thể thức được khoảng 45 phút. Trong khi trẻ tăng cân, bạn cũng có thể từ từ kéo giãn khoảng cách của nếp sinh hoạt dưỡng cần thiết để thải hết bệnh vàng da ra khỏi hệ thống cơ thể. Tình trạng này thường sẽ biến mất sau 3 – 4 ngày, trẻ bú mẹ có thể lâu hơn một chút so với trẻ uống sữa công thức. Cha mẹ có thể yên tâm rằng mọi thứ đều ổn khi da con có sắc hồng trở lại và cuối cùng màu vàng sẽ biến mất khỏi mắt bé. 2 tiếng, để khi bé đạt 2,9 – 3,2 kg, bé có thể thực hiện theo nếp sinh hoạt E.A.S.Y 3H. E.A.S.Y theo cân nặng: 3 tháng đầu tiên Bảng này thể hiện cân nặng khi sinh ảnh hưởng như thế nào tới nếp sinh hoạt của bé. (Sau 4 tháng, ngay cả những trẻ có cân nặng thấp nhất cũng có thể chịu được 4 tiếng khoảng cách giữa các lần ăn). Hãy ghi chú thời gian con bạn thường ngủ dậy buổi sáng, và viết lại các thời điểm tương đối dựa vào cân nặng của con và thông tin trong cột “Bao lâu”. Cột “Bao lâu” cho biết điều bạn có thể kỳ vọng ở mỗi chữ cái, còn cột “Chu kỳ” lại cho biết thời điểm lặp lại một chu trình E.A.S.Y. Để đơn giản hoá, tôi đã bỏ qua thời gian cho bạn (Y). Nếu con bạn nặng hơn 3,6 kg, bạn sẽ có nhiều thời gian ngủ đêm hơn so với cha mẹ có con nhẹ hơn. Nếu con nặng dưới 2,9kg, mẹ sẽ không có nhiều thời gian cho bản thân, đặc biệt là trong 6 tuần đầu. Nhưng giai đoạn này sẽ qua khi con nặng 3,2kg, và sau đó mẹ còn có nhiều thời gian cho mình hơn nữa khi con bắt đầu học cách tự chơi một mình, vì bé sẽ không đòi hỏi có người ở cạnh khi bé thức. 6 tuần đến 4 tháng: Những lần dậy đêm không mong đợi! S o với giai đoạn 6 tuần đầu sau sinh, bước sang 2,5 tháng tiếp sau tất cả mọi người đều bắt đầu vững vàng hơn. Mẹ tự tin hơn và hi vọng là đã bớt bận rộn đi chút đỉnh. Con đã bắt đầu tăng cân, kể cả các bé nhẹ cân khi sinh cũng bắt kịp nhịp độ phát triển và ít ngủ gật khi ăn hơn. Các bữa ăn của con trong ngày vẫn cách nhau 3 tiếng, và khoảng cách này sẽ giãn ra khi con tiến gần đến mốc 4 tháng (khi đó, khoảng cách giữa các bữa ăn sẽ là 4 tiếng. Trẻ cũng có thể duy trì được các giai đoạn vận động lâu hơn và cũng có thể ngủ liền mạch dài hơn vào ban đêm, từ 11 giờ đêm đến 5 hoặc 6 giờ sáng. Giai đoạn khóc nhiều ở 6 tuần tuổi đã qua đi, và cường độ khóc giảm dần trong 2,5 tháng tiếp theo. Dưới đây là thắc mắc thường gặp của giai đoạn này: THẮC MẮC THƯỜNG GẶP NGUYÊN NHÂN CÓ THỂ Con không thể ngủ quá 3 – 4h vào ban đêm. Có thể ban ngày con ăn vẫn chưa no, và có thể bạn cần phải có bữa nạp thêm năng lượng cho con trước giờ đi ngủ (trang 119). Trước kia con ngủ được 5 – 6 tiếng liền mạch trong đêm, nhưng giờ con hay dậy đêm, mỗi lần dậy vào một giờ khác nhau. Có thể con bạn đang trong giai đoạn phát triển nhảy vọt và cần ăn nhiều hơn trong suốt cả ngày. Con không bao giờ ngủ ngày được quá 30 hoặc 45 phút. Có lẽ mẹ đã hiểu sai những tín hiệu của con, và hoặc là không cho con đi ngủ ngay khi có tín hiệu buồn ngủ hoặc là mẹ đến bên con quá sớm khi con vừa mới ọ ẹ, điều đó khiến con mất cơ hội tự mình ngủ lại (trang 239). Đêm nào con cũng dậy vào một giờ nhất định, chẳng chịu ăn. Con bú rất ít! Khi con dậy vào một giờ nhất định mỗi đêm, đây là dậy theo thói quen. Dậy theo thói quen gần như không có liên quan gì tới việc đói (trang 242). Bạn phải quay trở lại công sở – đi làm lại? Trong khoảng từ 3 đến 6 tháng đầu, nhiều mẹ đã quay trở lại với công việc cũ hoặc bắt đầu tìm kiếm công việc bán thời gian. Một số mẹ đi làm vì cần, một số mẹ đi làm vì thích. Dù thế nào thì thay đổi cũng có thể gây ra gián đoạn trong nếp sinh hoạt E.A.S.Y. Con bạn đã quen với nếp sinh hoạt trước khi mẹ quay trở lại làm việc chưa? Nguyên tắc vàng là không bao giờ được thay đổi quá nhiều thứ cùng một lúc. Nếu biết mình sẽ đi làm lại, hãy thiết lập E.A.S.Y ít nhất một tháng trước thời điểm đó. Nếu đã đi làm rồi, hãy nghỉ phép khoảng 2 tuần để cân bằng mọi thứ. Ai sẽ chăm sóc con khi mẹ vắng mặt? Người đó có hiểu được tầm quan trọng của nếp sinh hoạt không, và có tuân theo nếp sinh hoạt đó không? Hành vi của con bạn khi ở nhà trẻ hoặc khi ở với bảo mẫu có khác khi ở cùng mẹ không? E.A.S.Y sẽ không có tác dụng nếu mọi người không cùng tuân thủ. Bố có tham gia nhiều không? Nếu mẹ đang cố gắng thay đổi nếp sinh hoạt của con, bố bé sẽ tham gia như thế nào? Tôi thấy một số mẹ nói với tôi là họ muốn có một kế hoạch, nhưng lại không thực sự thực hiện từ đầu đến cuối, trong khi người bạn đời của họ, người ở nhà ít hơn, lại có xu hướng tốt hơn trong mục tiêu thực thi đến cùng. Trong gia đình có thay đổi nào khác không? Trẻ là người nhạy cảm. Chúng có thể bắt sóng được mọi thứ ở xung quanh theo những cách mà chúng ta không thể nào hiểu được. Chẳng hạn, chúng ta biết con của các mẹ bị trầm cảm cũng thường khóc hơn. Vì thế, thay đổi việc làm, chuyển nhà, chuyển phòng, nhà có con vật nuôi mới hay nhà có người mới bị bệnh – bất cứ thứ gì xáo trộn trạng thái cân bằng của gia đình – đều có thể làm gián đoạn nếp sinh hoạt của con. Như bạn có thể thấy, những thắc mắc chủ yếu trong giai đoạn này đều bất ngờ và khó hiểu (ít nhất là đối với cha mẹ) và đều bắt nguồn từ giấc ngủ của trẻ – phần chữ “S”. Giấc ngủ ngày và đêm có thể là việc rất khó khăn và thử thách – đặc biệt là khi trẻ không tuân theo một nếp sinh hoạt cố định nào. Bố mẹ thì băn khoăn chẳng biết đến khi nào mình mới có giấc ngủ tử tế. Một số trẻ có thể dậy đêm đơn thuần vì đói – nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Tùy thuộc vào cách cha mẹ can thiệp khi con tỉnh giấc đêm hay ngủ ngày quá ngắn mà tạo thành thói quen của trẻ, và là nguồn cội của thói nuôi con tuỳ tiện từ cha mẹ. Giả sử một tối nọ con dậy đêm, và mẹ cho con ngủ lại bằng ti mẹ hoặc ti bình. Diệu kỳ thay, con ngủ lại, mẹ nghĩ “Đó quả là một cách hay”. Con cũng thích điều đó. Nhưng mẹ đang vô tình dạy cho con là con cần được bú thì mới có thể ngủ lại được. Tin tôi đi, khi con được 6 tháng tuổi, nặng hơn nhiều, và vẫn muốn được ăn vài lần mỗi đêm, bạn sẽ thấy hối tiếc về cách xử lý tình huống nhanh đó. (Kể cả ở 6 tháng, chữa được dậy đêm thì mẹ cũng đã là cực kỳ may mắn, tôi đã từng tư vấn các mẹ có con 2 tuổi đêm vẫn dậy vài lần chỉ để mút ti mẹ và ngủ lại!). 4 đến 6 tháng: “4/4” và sự khởi đầu của việc nuôi dậy con cái ngẫu hứng N hận thức của con lúc này đã được cải thiện và con tương tác với thế giới xung quanh nhiều hơn so với vài tháng trước đây. Hãy nhớ rằng trẻ phát triển từ đầu xuống, trước tiên là kiểm soát được miệng, sau đó là cổ, cột sống, cánh tay, bàn tay và cuối cùng mới là chân và bàn chân (xem ô thông tin bên lề, trang 31). Ở giai đoạn này, con có thể dễ dàng giữ được đầu và đã bắt đầu biết nắm đồ. Con cũng đang học, hoặc đã có thể lẫy được. Con có thể ngồi thẳng với sự giúp đỡ của bạn, vì thế, góc nhìn của con cũng thay đổi. Con cũng ý thức tốt hơn về nếp sinh hoạt và các chu kỳ. Con phát triển khả năng phân biệt âm thanh bắt nguồn từ đâu và xác định nguyên nhân hệ quả, vì thế con hứng thú với những món đồ chơi có thể di chuyển được và phản ứng lại nếu con chạm vào. Trí nhớ của con cũng tốt hơn. Vì những tiến bộ trong quá trình phát triển này, nếp sinh hoạt hàng ngày của con bạn cũng cần phải thay đổi – thành nguyên tắc vàng “4/4”, có nghĩa là “4 tháng/ E.A.S.Y 4 giờ”. Thời điểm này, hầu hết các em bé đều đã sẵn sàng để chuyển từ nếp sinh hoạt 3H sang nếp sinh hoạt 4H. Điều đó có nghĩa là ban ngày con bạn có thể chơi trong một khoảng thời gian dài hơn, và ban đêm ngủ liền mạch hơn. Dù trẻ đã quen với việc tỉnh dậy vào buổi sáng vì muốn được ăn, nhưng giờ hầu hết những lần trẻ tỉnh dậy đều chỉ vì thói quen, theo đồng hồ sinh học của trẻ, chứ không phải vì đói nữa. Khi được để một mình, nhiều em bé sẽ thức dậy trong khoảng từ 4 đến 6 giờ sáng, “nói chuyện” một mình và chơi một lúc, sau đó lại lăn ra ngủ. Sẽ là như thế, nếu cha mẹ không vội vào can thiệp. Việc cha mẹ vội vàng vào can thiệp khi nghĩ con tỉnh dậy chính là khởi đầu thường gặp của thói nuôi dậy con ngẫu hứng – tuỳ tiện. Con ăn cũng năng suất hơn, mút cạn bình hoặc ti mẹ có thể chỉ mất khoảng 20 đến 30 phút. Như vậy, nếu tính cả thời gian thay tã/ bỉm thì ăn (E) tối đa cũng chỉ mất 45 phút. Nhưng vận động (A) thì khác: Giờ trẻ có thể thức lâu hơn, thường là khoảng 1,5 tiếng khi 4 tháng tuổi và 2 tiếng khi 6 tháng tuổi. Nhiều trẻ ngủ một giấc 2 tiếng vào buổi sáng, nhưng ngay cả khi con bạn mới dậy được có 1,5 tiếng, lúc này bé thức thêm nửa tiếng trong khi bạn chuẩn bị mọi thứ cho bữa ăn tiếp theo của con. Khoảng 2 giờ hoặc 2,5 giờ sau đó, trẻ sẽ muốn ngủ một giấc nữa, và thường thì giấc ngủ này sẽ kéo dài 1,5 tiếng. Trang bên là bảng đối chiếu cho thấy sự thay đổi của E.A.S.Y khi con được 4 tháng tuổi. Mẹ có thể bỏ một bữa ăn vì con đã ăn nhiều hơn mỗi lần, chuyển từ ngủ 3 giấc thành ngủ 2 giấc, và từ đó kéo dài thời gian thức của con. (Kế hoạch chi tiết về việc chuyển từ E.A.S.Y 3H sang E.A.S.Y 4H được trình bày ở trang 52.) E.A.S.Y 3 tiếng E.A.S.Y 4 tiếng E 7:00 dậy và ăn E 7:00 dậy và ăn A 7:30 hoặc 7:45 (tùy thuộc vào việc ăn mất bao lâu) A 7:30 S 8:30 (ngủ 1 tiếng rưỡi) S 9:00 (ngủ 1 tiếng rưỡi hoặc 2 tiếng) Y Tùy bạn Y Tùy bạn E 10:00 ăn E 11:00 ăn A 10:30 hoặc 10:45 A 11:30 S 11:30 (ngủ 1 tiếng rưỡi) S 1:00 (ngủ 1 tiếng rưỡi hoặc 2 tiếng) Y Tùy bạn Y Tùy bạn E 1:00 ăn E 3:00 ăn A 1:30 hoặc 1:45 A 3:30 S 2:30 (ngủ 1 tiếng rưỡi) S 5:00 hoặc 6:00 ngủ một giấc ngắn 30-45 phút Y Tùy bạn Y Tùy bạn E 4:00 ăn E 7:00 (ăn 2 bữa gần nhauvào 7:00 và 9:00, chỉ khi vào thời khi phát triển nhảy vọt) S 5:00 hoặc 6:00 ngủ ngắn (khoảng 40 phút) để chuẩn bị cho bé bước vào bữa ăn tiếp theo và tắm A Tắm E 7:00 (ăn thêm một lần vào 7:00 và 9:00 nếu đang phát triển nhảy vọt) S 7:30 ngủ đêm A Tắm Y Buổi tối là của bạn! S 7:30 ngủ đêm E 11:00 cho ăn khi đang ngủ (cho tới khi 7 hoặc 8 tháng, hoặc khi đã cho ăn dặm) E.A.S.Y 3 tiếng E.A.S.Y 4 tiếng Y Buổi tối là của bạn! E 10:00 hoặc 11:00 cho ăn khi đang ngủ Những ngày lý tưởng là như thế. Con bạn không nhất thiết phải tuân theo đúng những mốc thời gian này. Cân nặng cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến nếp sinh hoạt E.A.S.Y – trẻ nhẹ cân chỉ có thể theo được nếp E.A.S.Y 3,5H khi được 4 tháng tuổi, nhưng thường sẽ bắt kịp khi được 5 hoặc tối đa là 6 tháng. Các yếu tố khác là sự khác biệt về tính cách: một số trẻ ngủ ngoan hơn những trẻ khác và một số khác thì ăn rất nhanh. Thi thoảng lịch sinh hoạt của con có thể dao động khoảng 15 phút. Có hôm, con sẽ ngủ một giấc ngắn vào buổi sáng và ngủ một giấc dài hơn vào buổi chiều, hoặc ngược lại. Quan trọng nhất là mẹ luôn tuân thủ nếp sinh hoạt ăn/ hoạt động/ ngủ (lúc này mỗi chu kỳ cách nhau 4 tiếng). Chẳng có gì ngạc nhiên khi rất nhiều trong số những thắc mắc tôi nhận được trong giai đoạn này đều có liên quan tới những vấn đề về nếp sinh hoạt: THẮC MẮC THƯỜNG GẶP NGUYÊN NHÂN CÓ THỂ Con ăn rất nhanh, tôi sợ con ăn chưa đủ no. Điều đó cũng đi lệch nếp sinh hoạt của con. Ăn (E) có thể không phải là vấn đề – một số trẻ lúc này đã có thể ăn rất năng suất. Như trình bày ở trên, có thể mẹ đang áp dụng lịch E.A.S.Y 3H của bé nhỏ tuổi hơn thay vì “can đảm” thực hiện E.A.S.Y 4H theo đúng nhu cầu và độ tuổi của con mình (tâm lý mẹ sợ con đói). Do đó bé ăn vặt, không thực sự đói và ăn ít ở mỗi lần ăn. (xem thêm trang 54). THẮC MẮC THƯỜNG GẶP NGUYÊN NHÂN CÓ THỂ Con không bao giờ ăn hoặc ngủ đúng giờ. Nếp sinh hoạt hàng ngày của bé có sự giao động nhỏ là điều hoàn toàn bình thường. Nhưng nếu con ăn vặt và ngủ cực ngắn – cả hai đều là kết quả của việc nuôi con ngẫu hứng tùy tiện – thì đúng là con sẽ không bao giờ ăn trọn bữa và ngủ trọn giấc. Lúc này, con cần được áp dụng nếp sinh hoạt phù hợp cho trẻ 4 tháng tuổi trang 52). Con dậy đêm liên tục, và tôi vẫn không biết là có nên cho con ăn hay không? Nếu con thức dậy theo kiểu thất thường, có nghĩa là con đói và cần được ăn nhiều hơn vào ban ngày (xem trang 248); còn nếu là dậy đêm theo thói quen, việc mẹ tiếp tục cho ăn có nghĩa là mẹ đã vô tình củng cố cho một thói quen xấu (xem trang 242).Hoặc một khả năng nữa là mẹ vẫn áp dụng nếp sinh hoạt 3 tiếng thay vì 4 tiếng cho con, do đó con ăn vặt ban ngày và bị đói vào đêm. Con tôi ngủ liền mạch cả đêm nhưng dậy vào lúc 5 giờ sáng và muốn chơi. Có thể mẹ phản ứng quá sớm với cử động bình thường vào buổi sáng của con, và sự can thiệp vội vàng này đã vô tình dạy cho con thói quen dậy sớm (trang 239). Con không chịu ngủ ngày quá 30–45 phút, thậm chí không chịu ngủ ngày! Có thể con quá phấn khích trước giờ ngủ (xem trang 254) hoặc đây là hệ quả của một nếp sinh hoạt không phù hợp hoặc mẹ không áp dụng trình tự cho con đi ngủ hợp lí (trang 284) – hoặc là cả hai. Ngoài ra, lứa tuổi này cũng xuất hiện nhiều thử thách mà cha mẹ chưa từng thấy trước đó. Những thói quen xấu hay cách nuôi dậy con tuỳ tiện ngẫu hứng của giai đoạn trước đã bắt đầu để lại hậu quả dưới dạng các vấn đề ăn và ngủ ở giai đoạn này (vì thế đừng quên đọc phần trước, “6 tuần tới 4 tháng”, nếu bạn đã bỏ lỡ). Cùng một lúc cha mẹ thấy mình đứng giữa một ma trận của nhiều vấn đề đến mức họ không biết giải quyết ra sao. Nhiều cha mẹ không nhận thức được việc phải thay đổi E.A.S.Y cho phù hợp với sự phát triển nhanh chóng của con. Họ không hiểu rằng con cần được chuyển từ nếp sinh hoạt 3H sang 4H bởi vì rằng con lớn hơn, tiêu hóa thức ăn tốt hơn, ăn nhiều hơn và lâu đói hơn, thời gian thức của con lâu hơn nên chu trình sẽ dài ra. Cha mẹ cũng không hiểu rằng ngủ ngày cũng quan trọng như giấc ngủ liền mạch ban đêm. Với những trường hợp khác, nguyên nhân lại từ sự thiếu nhất quán của cha mẹ. Họ thu thập đủ kiểu lời khuyên từ sách vở, bạn bè, từ mạng internet hoặc từ những câu chuyện và thử hết chiến lược này tới chiến lược kia, thường xuyên thay đổi các nguyên tắc dành cho con, với hi vọng có điều gì đó sẽ phát huy tác dụng. Thêm vào đó, mẹ quay lại làm việc toàn thời gian hoặc bán thời gian, cùng với những thay đổi khác trong gia đình, có thể làm gián đoạn nếp sinh hoạt của trẻ. Dù trong hoàn cảnh nào thì vấn đề ở độ tuổi này rất phức tạp vì nó kéo dài dai dẳng, đặc biệt với các bé chưa bao giờ sinh hoạt theo nếp. Trên thực tế, tôi vẫn luôn hỏi cha mẹ của những trẻ 4 tháng tuổi (và lớn hơn) một câu hỏi quan trọng: Con có bao giờ được áp dụng theo nếp sinh hoạt nào không? Nếu câu trả lời là “chưa” hoặc thậm chí là “bé đã từng (thực hiện) một lần”, tôi biết cha mẹ cần giải quyết vấn đề bằng việc bắt đầu với E.A.S.Y. Ở cuối chương này, tôi sẽ trình bày kế hoạch từng bước để giúp con vượt qua thời kỳ chuyển tiếp đó. 6 tới 9 tháng: Vượt qua sự bất nhất L úc này E.A.S.Y lại là một cuộc chơi hoàn toàn khác, mặc dù con vẫn được áp dụng nếp E.A.S.Y 4H. Ở 6 tháng tuổi trẻ trải qua một giai đoạn phát triển vượt bậc (dậy thì sơ sinh). Đây là thời điểm lý tưởng để cho trẻ làm quen với ăn dặm, và đến tầm 7 tháng thì có thể bỏ bữa ăn đêm – vừa ăn vừa ngủ – lúc 11h đêm của con. Bữa ăn của con sẽ dài ra – và bừa bộn hơn rất nhiều – vì con thử một cách ăn hoàn toàn mới: ăn dặm. Cha mẹ có rất nhiều thắc mắc và lo lắng về việc cho con ăn dặm (tôi sẽ giải đáp ở Chương 4). Đừng đổ lỗi cho trẻ: con bú như một cái máy, nhưng khoảng 8 tháng tuổi, hệ tiêu hóa của con bạn bắt đầu thay đổi. Cơ thể con sẽ thon gọn lại, không còn bụ sữa, vì thế con mới có đủ năng lượng để học bò khắp nơi. Ở giai đoạn này, điều quan trọng nhất là đánh giá bữa ăn của trẻ bằng chất lượng chứ không phải bằng số lượng. Lúc này, giấc ngủ ngắn cuối ngày được loại bỏ và hầu hết trẻ đều chỉ ngủ hai giấc một ngày – lý tưởng nhất là mỗi giấc dài từ một đến hai tiếng. Tuổi này trẻ không thích đi ngủ. “Em nghĩ bây giờ Seth (7 tháng tuổi) bắt đầu nhận biết môi trường xung quanh tốt hơn và con có thể bò khắp nơi, con không muốn ngủ ngày nữa. Con muốn xem tất cả mọi thứ”, trích lời một bà mẹ gửi tôi. Bởi vì quá trình phát triển thể chất của con đang bước vào giai đoạn trọng tâm: con bạn đã có thể giữ thẳng người – tầm 8 tháng con có thể ngồi được một mình – và con cũng phối hợp tay chân tốt hơn. Con đã độc lập hơn nhiều, đặc biệt ở các bé được mẹ cho cơ hội học cách tự chơi một mình. Những thắc mắc thường thấy ở giai đoạn này cũng giống như những thắc mắc ở giai đoạn 4 –6 tháng, chỉ khác là những thắc mắc từ giai đoạn trước mà chưa được khắc phục, giờ đã thành thói quen lâu ngày và việc sửa chữa càng trở nên dai dẳng và khó khăn gấp bội. Các vấn đề về ăn và các rối loạn về ngủ vốn có thể điều chỉnh trong một vài ngày ở các giai đoạn ban đầu thì giờ lại rất khó chữa, nhưng không phải là không thể khắc phục. Chỉ có điều lúc này, để điều chỉnh sẽ mất nhiều thời gian và công sức hơn mà thôi. Vấn đề lớn nhất trong giai đoạn này lại là sự thiếu nhất quán. Có những ngày con bạn ngủ một giấc dài vào buổi sáng, nhưng có những ngày lại vào buổi chiều, và lại có những ngày con quyết định bỏ một giấc ngày, không chịu ngủ. Hôm trước con vừa ăn uống vui vẻ, hôm sau đã có thể bỏ bữa được. Một số mẹ chấp nhận những thất thường này của con, nhưng số khác cảm thấy bất lực. Mấu chốt để sống sót là: Nếu con không tuân thủ nếp sinh hoạt thì mẹ cứ đến giờ là theo nếp sinh hoạt mà tiếp tục hoạt động của ngày. Ngoài ra, bạn cũng cần phải nhớ chân lý của việc nuôi dậy con cái, đó là: Ngay khi mẹ nghĩ là mình đã thành công... mọi thứ lại thay đổi (xem Chương 10). Trích lời một mẹ có con 7 tháng tuổi (người đã áp dụng nếp sinh hoạt E.A.S.Y ngay từ khi đưa con từ viện về nhà): “Có một điều em đã rút ra là mỗi một đứa trẻ một khác, dù có thực hiện nếp sinh hoạt– vì thế mẹ cần lựa chọn cái gì phù hợp với cả hai mẹ con”. Trên trang web của tôi, đôi khi tôi gặp tình huống mà ác mộng của mẹ này lại là mơ ước của một mẹ khác. Trong mảng thảo luận về E.A.S.Y, một mẹ người Canada than phiền rằng con gái 8 tháng tuổi đã “lệch đường”. Mẹ giải thích là con thức dậy lúc 7 giờ, ti mẹ, ăn ngũ cốc và hoa quả lúc 8 giờ, ti bình lúc 11 giờ và ngủ tới 1:30, lúc đó bé sẽ ăn rau và hoa quả. Bé tiếp tục ti bình vào lúc 3:30, ăn tối (ngũ cốc, rau và hoa quả) vào lúc 5:30, ti bình lần cuối vào lúc 7:30 và ngủ giấc đêm lúc khoảng 8:30. Vấn đề của mẹ là con chỉ ngủ một giấc ngủ ngày. “Tôi không thể kiểm soát được tình hình nữa”, và nhấn mạnh “Tôi cần được giúp đỡ!!!!” Tôi phải đọc bài viết đó hai lần vì với tôi, tôi không thấy bất cứ một vấn đề nào cả. Đúng vậy, con đã lớn hơn, đã có thể thức lâu hơn. Con ăn tốt và ngủ khoảng 10 tiếng rưỡi một đêm, ngủ một giấc ngủ ngắn khoảng 2 tiếng rưỡi vào ban ngày. Tôi tự nhủ: “Có khối mẹ chỉ mong được như cô”. Thực tế là, các bé từ 9 tháng tuổi trở ra có thể thức lâu hơn mà không cần ngủ, nhiều bé bỏ giấc sáng và ngủ một giấc dài vào buổi chiều – có thể dài tới 3 tiếng. Con ăn, chơi, lại ăn, lại chơi và sau đó mới ngủ. Nói cách khác, nếp sinh hoạt E.A.S.Y trở thành “E.A.E.A.S.Y”. Việc bỏ một giấc ngủ ngắn có thể là tạm thời, hoặc cũng có thể có nghĩa là con đã sẵn sàng chỉ ngủ một giấc vào ban ngày. Nếu con bạn quấy khi chỉ ngủ một giấc ngắn, bạn có thể tăng thêm một giấc ngủ ngắn cho con vào lúc khác, hoặc kéo dài giấc ngủ quá ngắn của con bằng cách BL/ ĐX. Tôi cũng nhận được rất nhiều các câu hỏi trên trang web từ cha mẹ của các bé tầm tuổi này. Đây là những người cũng thử E.A.S.Y hoặc một nếp sinh hoạt nào đó khi con họ còn nhỏ hơn nhưng chưa thành công và cha mẹ nghĩ đây là lúc thử áp dụng lại. Dưới đây là một bài viết tiêu biểu: “K hi con được 2 tháng, em đã thử cho con thực hiện nếp sinh hoạt E.A.S.Y, nhưng phần ngủ rất khó khăn, và phải thường xuyên ẵm nựng ru con nên em bỏ cuộc. Giờ con đã lớn hơn, nên em muốn thử lại, em muốn xin một lịch mẫu của những bé khác cùng tháng tuổi”. Trong một “nguyên cứu” vui vui, tôi đã tìm kiếm lịch sinh hoạt E.A.S.Y do các mẹ có ở tầm 6 đến 9 tháng ghi lại, từ đó so sánh tìm những điểm chung. Ngạc nhiên thay, các nếp sinh hoạt của các bé tương đối giống nhau: 7 Thức dậy và ăn 7:30 Hoạt động 9 hoặc 9:30 Ngủ ngắn buổi sáng 11:15 Ti bình hoặc ti mẹ 11:30 Hoạt động 1 Ăn trưa (ăn dặm) 1:30 Hoạt động 2 hoặc 2:30 Ngủ ngắn buổi chiều 4 Ti mẹ hoặc ti bình 4:15 Hoạt động 5:30 hoặc 6 Ăn tối (ăn dặm) 7 Hoạt động, bao gồm cả tắm và sau đó là thủ tục buổi tối trước khi ngủ đêm (bú sữa – đọc sách – tạm biệt chúc ngủ ngon) Dù nếp sinh hoạt trên là nếp sinh hoạt phổ biến, áp dụng vào mỗi bé mỗi khác: một số trẻ tầm tuổi này vẫn thức dậy lúc 5 giờ, ngậm ti giả hoặc ăn thêm một bữa. Các bé khác lại ngủ ngày ít hơn so với thời gian lý tưởng là 1,5–2h, hoặc có bé chỉ ngủ một giấc ban ngày, khiến cho giai đoạn vận động (A) theo sau bé quấy khóc và bứt rứt không yên. Thậm chí ở tuổi này, một số trẻ vẫn thức dậy vài lần mỗi đêm. Vì thế, khi nói đến E.A.S.Y ở tuổi này, nhìn lịch sinh hoạt ban ngày là không đủ, cha mẹ cần quan tâm đến con ngủ như thế nào vào ban đêm và cách cha mẹ can thiệp mỗi lần trẻ dậy đêm. Như tôi đã nhắc lại nhiều lần, E.A.S.Y là nếp sinh hoạt, là chu kỳ chứ không phải là các mốc thời gian cố định, không phải là thời khoá biểu chi li. E.A.S.Y sau 9 tháng V ào khoảng từ 9 tháng đến 1 năm, các bữa ăn của con bạn có thể cách nhau 5 tiếng. Con sẽ ăn 3 bữa một ngày, giống như mọi người khác trong gia đình, và có hai bữa ăn phụ để hỗ trợ thêm. Con có thể ngủ ngày từ 2 tiếng rưỡi đến 3 tiếng, và thường thì khi được khoảng 18 tháng – có thể sớm hoặc muộn hơn chút đỉnh – con sẽ chỉ còn 1 giấc ngủ ngày vào buổi chiều. Lúc này, không hẳn con đang thực hiện E.A.S.Y mà đúng hơn là E.A.E.A.S.Y, nhưng đó vẫn là một nếp sinh hoạt. Tuy không phải ngày nào cũng giống y như ngày nào, nhưng những chu kỳ có thể đoán trước và lặp đi lặp lại thì vẫn còn ở đó. Bắt đầu E.A.S.Y ở bé 4 tháng hoặc lớn hơn N ếu con đã được 4 tháng tuổi hoặc hơn, và chưa bao giờ sinh hoạt theo một nếp sinh hoạt nào cả thì ngay bây giờ là lúc cha mẹ nghiên cứu để áp dụng cho con. Việc giới thiệu E.A.S.Y vào cuộc sống của con ở giai đoạn này sẽ rất khác với khi giới thiệu E.A.S.Y cho các bé ít tháng hơn, vì 3 lí do quan trọng sau đây: Đ ây là nếp sinh hoạt 4 tiếng. Đôi khi cha mẹ không nhận ra cần phải điều chỉnh nếp sinh hoạt tương ứng với sự phát triển nhanh chóng của con. Trẻ đã có thể ăn hiệu quả hơn và chơi được trong một khoảng thời gian dài hơn, nhưng thay vì cho con ăn phù hợp với sự phát triển thể chất của độ tuổi trên 4 tháng, nhiều cha mẹ vẫn duy trì nếp ăn ba tiếng của giai đoạn trước– hay nói cách khác là cha mẹ đang cố đi ngược lại thời gian. Chẳng hạn, Harry 6 tháng tuổi, con trai của vợ chồng Diane và Bob, bỗng dưng dậy đêm, khi dậy con có vẻ đói. Là người chu đáo và lo lắng, cha mẹ cho con ăn đêm. Thực tế, Harry cần ăn nhiều hơn vào ban ngày và thay vì cho con ăn mỗi bữa cách nhau 4 tiếng, cha mẹ sợ con đói nên lại bắt đầu cho con ăn 3 tiếng một lần như trước kia khi con còn nhỏ. Cha mẹ nhận định một cách hoàn toàn chính xác rằng con đang trải qua giai đoạn phát triển nhảy vọt – dậy thì sơ sinh. Nhưng giải pháp ăn đêm là cho trẻ 3 tháng tuổi, chứ không phải cho trẻ 6 tháng tuổi. Ở 6 tháng tuổi, con nên được cho ăn cách nhau 4 tiếng và ngủ suốt đêm. (xem Chương 3). Á p dụng phương pháp bế lên/ đặt xuống (BL/ ĐX). Với những trẻ từ 4 tháng tuổi trở lên, khó ngủ là nguyên nhân trọng tâm và trong nhiều trường hợp là nguyên nhân duy nhất, dẫn đến sự thất bại trong việc áp dụng nếp sinh hoạt E.A.S.Y. Đây chính là lúc tôi giới thiệu cho các bố mẹ phương pháp BL/ ĐX. Phương pháp này tôi không khuyến khích dùng với trẻ nhỏ hơn 4 tháng (miêu tả chi tiết về phương pháp cho con ngủ quan trọng này là chủ đề của Chương 6). V iệc áp dụng E.A.S.Y lần đầu cho trẻ hơn 4 tháng thường bị phức tạp hóa bởi lối nuôi dậy ngẫu hứng – tuỳ tiện của cha mẹ. Thường cha mẹ tìm đến E.A.S.Y muộn như vậy bởi họ đã thử áp dụng một vài hoặc rất nhiều phương pháp khác chưa thành công và thực sự bị bối rối không biết đi theo cách nào. Đồng thời, trong hầu hết các trường hợp, các thói quen xấu đã hình thành và bám trụ dai dẳng trước khi cha mẹ muốn thay đổi, chẳng hạn như chỉ ăn mới ngủ, hoặc chỉ ngủ mới ăn, hoặc thường xuyên dậy đêm và chỉ có ăn mới ngủ lại được... Do đó, giới thiệu và áp dụng E.A.S.Y cho trẻ lớn hơn đòi hỏi ở bố mẹ sự quyết tâm, nhiều công sức, một chút hy sinh, thật kiên nhẫn và nhất quán. Hãy nhớ rằng thói quen xấu đó đã hình thành và phát triển được 4 tháng rồi, nhưng nếu cha mẹ thực sự kiên trì và nhất quán, việc loại bỏ thói quen xấu kia sẽ không mất quá nhiều thời gian. Hiển nhiên là trẻ càng lớn thì càng khó để thay đổi nếp sinh hoạt, đặc biệt với trẻ dậy đêm nhiều và chưa quen với bất kỳ chu kỳ hay nếp sinh hoạt nào vào ban ngày. Vì mỗi đứa trẻ, mỗi gia đình là một cá thể độc lập và không giống nhau, nên trước khi xây dựng kế hoạch giới thiệu E.A.S.Y vào gia đình, tôi thường tìm hiểu chính xác cha mẹ đã đang làm gì trong mỗi hoạt động của con. Dưới đây là các câu hỏi tôi thường đặt ra với cha mẹ của các bé chưa bao giờ được áp dụng nếp sinh hoạt trong cuộc sống hàng ngày. Vấn đề Ăn (E): Các bữa con ăn cách nhau như thế nào? Bữa ăn của con kéo dài bao lâu? Lượng sữa mẹ hoặc sữa công thức con uống mỗi ngày là bao nhiêu? Nếu con gần mốc 6 tháng, bạn đã thử cho con ăn dặm chưa? Dù đó chỉ là chỉ dẫn, hãy xem các chỉ số của con bạn trong “E.A.S.Y theo cân nặng” (trang 40) và bảng “Tất tật về ăn” (trang 120). Nếu các bữa ăn của con cách nhau 3 tiếng hoặc dưới 3 tiếng là không phù hợp với trẻ từ 4 tháng tuổi trở lên. Nếu bữa ăn của con diễn ra trong một thời gian ngắn: con ăn vặt, còn nếu quá dài thì có nghĩa là con đang xem mẹ như chiếc ti giả khổng lồ cho con ngậm chơi. Các bé đến 4 tháng tuổi mà vẫn chưa thực hiện nếp sinh hoạt nào thường ăn rất ít ban ngày và thức dậy nhiều lần để ăn đêm, đặc biệt là sau 6 tháng tuổi, khi trẻ có thể cần nhiều chất hơn so với những gì sữa có thể đem lại. Hãy đọc Chương 3 trước khi giới thiệu thực hiện E.A.S.Y cho bé. VỀ VẤN ĐỀ VẬN ĐỘNG (A): Con có linh hoạt không? Con có bắt đầu lẫy không? Con bạn thường thực hiện hoạt động gì trong ngày: nằm tự chơi trên thảm, tham gia nhóm các mẹ và bé khác hay xem ti-vi? Đôi khi việc giới thiệu và thiết lập E.A.S.Y với các em bé hiếu động có nhiều khó khăn hơn, đặc biệt là đối với các em chưa bao giờ được áp dụng một nếp sinh hoạt nào. Đồng thời, bạn lưu ý không để bé chơi quá nhiều, quá kích động bé sẽ rất khó thư giãn và trấn an, dẫn đến khó ngủ cũng như ăn sẽ kém hơn do bị kích động thần kinh. VỀ VẤN ĐỀ NGỦ (S): Con có ngủ liền mạch ít nhất 6 tiếng vào ban đêm – như những trẻ 4 tháng khác – hay con vẫn còn thức dậy để ăn đêm? Buổi sáng mấy giờ con tỉnh dậy, khi đó mẹ can thiệp ngay hay để cho con tự chơi trong cũi? Con ngủ ngày có tốt không và ngủ bao lâu? Mẹ có đặt con vào trong cũi để ngủ ngày không, hay cứ để con mệt và ngủ gật ở đâu thì ngủ? Những câu hỏi ngủ (S) này giúp xác định xem mẹ có để con học cách tự vỗ về và tự ru ngủ, hay bạn có nhiệm vụ cho con ngủ, hay mẹ chạy theo con, con ngủ lúc nào thì ngủ... Hiển nhiên là khi con không tự đưa mình vào giấc ngủ được, sẽ có nhiều vấn đề phát sinh. THỜI GIAN CỦA BẠN (Y): Mẹ có ở trong trạng thái căng thẳng hơn mọi khi không? Mẹ có bị ốm không? Có bị trầm cảm không? Bạn có nhận được sự giúp đỡ của người bạn đời, gia đình và bạn bè không? Thiết lập nếp sinh hoạt khi cuộc sống của bạn đang hỗn loạn, đòi hỏi ở mẹ dũng khí và sự hi sinh. Mẹ không thể chăm sóc một đứa trẻ nếu như chính mẹ cũng có cảm giác cần phải được chăm sóc. Nếu bạn không có ai giúp, hãy tìm người hỗ trợ. Có người nào đó ở bên cạnh để bạn được nghỉ ngơi một chút là quá tuyệt, còn không chỉ cần một nơi để bạn tâm sự giãi bày sẽ tốt hơn rất nhiều việc phải “chinh chiến” một mình. Có một điều cần phải nhớ khi thực hiện nếp sinh hoạt lần đầu tiên, đó là hiếm khi có điều kỳ diệu xảy ra chỉ sau một đêm – có thể là ba ngày, một tuần, thậm chí là hai tuần, nhưng không bao giờ là được ngay. Khi bắt đầu bất cứ chế độ tập luyện nào cho trẻ, ở bất cứ độ tuổi nào, chắc chắn cha mẹ cũng sẽ vấp phải sự phản kháng. Tôi đã tư vấn cho rất nhiều cha mẹ, đủ để biết là có một số người thực sự kỳ vọng phép màu sẽ xảy ra. Bạn có thể nói bạn muốn con bạn tuân thủ nếp sinh hoạt E.A.S.Y, nhưng để làm được thế, bạn cần bắt tay vào thực hiện kế hoạch. Bạn là người giám sát và hướng dẫn, ít nhất là cho tới khi con bạn đi vào nề nếp. Đặc biệt là khi con bạn chưa bao giờ thực hiện một nếp sinh hoạt nào, bạn có thể sẽ phải hy sinh điều gì đó trong vài tuần – chẳng hạn như thời gian của bạn. Nhiều cha mẹ không vượt qua điều đó, giống như có mẹ đã khẳng định với tôi là cô sẽ “làm bất cứ việc gì” để con chịu thực hiện E.A.S.Y, nhưng lại đưa cho tôi cả núi câu hỏi: “Em có phải ở nhà hàng ngày để đưa con vào nếp không? Hay em có thể đi ra ngoài cùng con và cho con ngủ trên xe ô tô? Em mà phải ở nhà để con theo nếp sinh hoạt, thì biết đến bao giờ em mới được ra khỏi nhà với con cơ chứ? Cứu em với”. Hãy nhìn xa trông rộng, bạn thân mến! Một khi con bạn đã quen với nếp sinh hoạt E.A.S.Y, bạn sẽ không còn cảm thấy tù túng nữa. Hãy điều chỉnh những nhu cầu của mình cho phù hợp với thời gian của con. Mẹ có thể cho con ăn ở nhà và thời gian hoạt động của bé sẽ là du hí cùng mẹ trên xe, hoặc mẹ có thể cho bé ăn và chơi ở nhà, sau đó bé có thể ngủ trên ghế ô-tô hoặc xe đẩy (dù bé có ngủ ngắn hơn thường ngày). Tuy nhiên nếu bé quá quen với việc ngủ gật trên xe đẩy hoặc trong ghế ô tô, mà cứ dừng xe là con dậy, thì cha mẹ nên cảnh giác và đọc về các yếu tố phá hoại thói quen ngủ tốt của con. Tuy nhiên, khi bạn đang thử thiết lập nếp sinh hoạt lần đầu tiên, lý tưởng nhất là cả hai vợ chồng ở nhà trong vòng hai tuần, hoặc ít nhất cũng phải 1 tuần, để giúp con làm quen với nếp sinh hoạt mới. Bạn cần phải dành thời gian để tạo ra sự thay đổi. Trong suốt giai đoạn giới thiệu đầu tiên và quan trọng này, hãy xem xét để thời gian cho con ăn, vận động và ngủ xảy ra trong môi trường quen thuộc. Hãy nhớ rằng hai tuần không phải là cả phần đời còn lại của bạn. Còn nữa, con có thể sẽ quấy, cáu kỉnh và thậm chí khóc nhiều hơn khi con tự điều chỉnh cho phù hợp với những thay đổi. Những ngày đầu sẽ đặc biệt khó khăn vì con đã được “lập trình” một cách hoàn toàn khác, và giờ bạn cần phải xóa bỏ những khuôn mẫu cũ. Nhưng nếu bạn kiên trì, E.A.S.Y sẽ phát huy tác dụng. Rất may là ở tuổi này trí nhớ của trẻ vẫn còn tương đối ít. Nếu cha mẹ kiên trì với cách mới như đã từng làm với cách cũ, thì cuối cùng con cũng sẽ quen. Và sau vài ngày, hoặc vài tuần thực sự khó khăn, mọi chuyện tốt hơn – không còn ăn uống thất thường, không còn dậy đêm, không còn những ngày khó chịu vì cha mẹ không hiểu con muốn gì nữa. Tôi luôn khuyên cha mẹ dành ra ít nhất 5 ngày để giới thiệu nếp sinh hoạt E.A.S.Y (xem cột thông tin bên lề bên dưới để biết số ngày ước lượng dành cho mỗi độ tuổi cụ thể). Một trong hai người có thể dành ra một tuần nếu có thể. Sau khi đọc hết bản kế hoạch, đừng ngạc nhiên khi thấy tôi khuyên cha mẹ nên tuân thủ thời gian gợi ý một cách nghiêm túc, trong khi tôi vẫn thường nhắc đi nhắc lại là cha mẹ đừng nên làm nô lệ cho chiếc đồng hồ. Vâng, chỉ duy nhất trong khuôn khổ của giai đoạn tái huấn luyện này mà cha mẹ thực sự phải để ý giờ giấc và ít linh hoạt hơn thường lệ. Khi con đã vào nhịp, vào nếp việc xê dịch 30 phút sớm muộn sẽ không thành vấn đề, nhưng hiện tại khi mới bắt đầu cha mẹ hãy cố gắng tuân thủ theo giờ mà tôi gợi ý dưới đây. Kế hoạch hành động N gày Một và Ngày Hai. Đừng can thiệp vào thời điểm này; cả hai ngày này chỉ quan sát thôi. Hãy để ý đến mọi thứ. Hãy xem lại những câu hỏi mà tôi đã đặt ra (trang 54) và cố gắng phân tích hậu quả của việc không có nếp sinh hoạt. Hãy viết lại những điều cần nhớ về thời gian cho con ăn, độ dài giấc ngủ ngày, thời gian đi ngủ buổi tối, v.v... Vào buổi tối của Ngày Hai, để chuẩn bị cho Ngày Ba, bạn cần phải đi ngủ khi con ngủ, và làm đúng như vậy trong những ngày sau. Bạn cũng cần được nghỉ ngơi để có sức chiến đấu trong vài ngày tới (hoặc có thể là lâu hơn). Còn tuyệt hơn cả là nếu bạn có thể ở nhà trong giai đoạn lập trình nếp sinh hoạt cùng con thì bạn còn có thể ngủ ngày cùng với con. Ngày Ba: Một ngày chính thức bắt đầu từ lúc 7 giờ sáng. Nếu con vẫn đang ngủ, hãy đánh thức con – ngay cả khi con thường ngủ tới 9 giờ. Nếu con dậy lúc 5 giờ, hãy BL/ ĐX để dỗ con ngủ lại. Nếu con quen dậy sớm, và đặc biệt là nếu bạn hay bế con ra và chơi với con vào giờ đó, con sẽ phản kháng. Có thể bạn sẽ phải BL/ ĐX một tiếng hoặc lâu hơn thế, vì con kiên quyết đòi dậy. Đừng bế con vào giường của bạn – đây là một sai lầm mà rất nhiều ông bố bà mẹ đã mắc phải khi con họ thức dậy sớm. 7h sáng: Hãy bế con ra khỏi cũi và cho con ăn. Theo sau đó sẽ là thời gian hoạt động. Trẻ 4 tháng tuổi thường chỉ có thể chơi được từ 1 tiếng 15 phút đến 1 tiếng 30 phút; trẻ 6 tháng tuổi, chơi lâu nhất là 2 tiếng; trẻ 9 tháng tuổi, chơi từ 2 đến 3 tiếng. Con bạn sẽ ở đâu đó trong khoảng đó. Một số cha mẹ cứ khăng khăng “Con không thể thức lâu được như thế”, và tôi vẫn thường trả lời rằng: hãy làm bất cứ việc gì bạn có thể để con thức – kể cả là Thiết lập E.A.S.Y: Thời gian dự tính? Đây chỉ là ước lượng, một số trẻ có thể cần nhiều hoặc ít thời gian hơn. Trẻ 4 – 9 tháng: Đây là giai đoạn trẻ phát triển vượt bậc về mọi mặt, hầu hết các cha mẹ đều cần hai ngày quan sát và bađến bảy ngày để lập trình lại ngày và đêm của trẻ. Trẻ 9 tháng – 1 năm: 2 ngày quan sát, 2 ngày gào thét khi nhảy múa, hát ca làm trò hay khua chiêng đánh trống, miễn là con không ngủ gật. Thực hiện nếp sinh hoạt E.A.S.Y 4H, bắt đầu đặt con xuống để đi ngủ, lưu ý mẹ đặt con khoảng 20 phút trước giờ ngủ giấc sáng, giả sử như vào lúc 8:15. Nếu may mắn con dễ thích nghi, thì con cũng cha mẹ cố gắng lập trình lại cả ngày và đêm của trẻ, 2 ngày “Ôi, thành công đã đến rồi!” và đến ngày thứ 5, có thể bạn sẽ có cảm giác như quay trở lại ngày đầu. Hãy cố gắng vượt qua, và đến cuối tuần thứ 2, bạn sẽ được giải thoát. phải mất 20 phút để thư giãn đưa mình vào giấc ngủ, và sau đó sẽ ngủ khoảng 1 tiếng rưỡi đến 2 tiếng. Tuy nhiên, hầu hết những em bé chưa từng thực hiện một nếp sinh hoạt nào sẽ phản đối việc đặt xuống đi ngủ mà không như thường lệ (ru, ti mẹ, bình sữa…), vì thế bạn sẽ phải BL/ ĐX để dỗ con vào giấc ngủ. Nếu bạn thực sự quyết tâm và làm đúng – nghĩa là đặt con nằm xuống ngay khi con ngừng quấy khóc – thì sau khoảng 20 phút, con sẽ bắt đầu ngủ. Thực tế là một số trẻ sẽ mất nhiều thời gian hơn để thư giãn và ngủ; bản thân tôi đã dành một tiếng đến một tiếng rưỡi để dỗ ngủ các bé mới bắt đầu thực hiện E.A.S.Y. Thời gian dỗ ngủ này chiếm gần như toàn bộ thời gian dành cho việc ngủ (S) của con.Nhưng như một câu ngạn ngữ đã nói “sau đêm đen mới thấy mặt trời”, nếu có sự kiên nhẫn, quyết tâm và niềm tin thì phương pháp này sẽ có hiệu quả. HNiểu lầm gủ ngày cực ngắn phá hoại giấc ngủ đêm Nhiều trẻ từ 4 đến 6 tháng tuổi ngủ một giấc cực ngắn khoảng 30 đến 40 phút vào cuối buổi Thường trong các trường hợp cha mẹ phải áp dụng BL/ ĐX, con thường sẽ chỉ ngủ khoảng 45 phút (mặc dù bạn đã dành gần như chừng đó thời gian để giúp con ngủ!). Dù trong bất cứ trường hợp nào, nếu con thức dậy sớm hơn so với giờ chiều, thậm chí là khi đã 5 giờ. Cha mẹ lo lắng giấc ngủ thêm này sẽ ảnh hưởng đến giấc ngủ đêm của con. Nhưng thực sự thì ngược lại mới đúng: Con bạn càng được nghỉ ngơi nhiều vào ban ngày bao nhiêu, bé càng ngủ ngon vào ban đêm bấy nhiêu. dành cho giấc ngủ ngày, hãy quay lại và tiếp BL/ ĐX. Bạn có thể nghĩ việc này thật điên rồ. Nếu con ngủ được khoảng 40 phút, mà bây giờ để dỗ cho con ngủ lại có khi mất thêm 40 phút nữa, trong khi thời gian dành cho giấc ngủ ngày chỉ là 1 tiếng rưỡi, điều này có nghĩa là bạn sẽ phải dỗ con 40 phút sau khi con dậy sớm, chỉ để cho con có thể ngủ thêm được 10 phút hay sao. Thực sự điên rồ! KHÔNG! Tin tôi đi: Việc bạn đang làm là thay đổi nếp sinh hoạt của con, và đây chính là cách để làm được điều đó. Ngay cả khi con chỉ vừa mới ngủ được 10 phút (sau khi bạn mất 40 phút vất vả BL/ ĐX!), hãy đánh thức con dậy vào lúc 11 giờ – giờ ăn của con, để con không bị chệch nếp sinh hoạt. Sau khi bạn cho con ăn (11h), cho con chơi và lại tiếp tục cho con vào phòng lúc12:40, 20 phút trước giấc ngủ trưa của con lúc 1 giờ. Lần này, có thể chỉ mất khoảng 20 phút để con ngủ. Nếu con ngủ dưới 1 tiếng 15 phút, lại BL/ ĐX cho đến bữa ăn tiếp theo. Còn nếu con ngủ lâu hơn, bạn đừng quên đánh thức con dậy lúc 3 giờ để ăn. Một ngày dường như kiệt sức với cả bạn và con. Vì thế bé có thể rất mệt mỏi vào buổi chiều. Sau khi con đã ăn và vận động, hãy để ý những tín hiệu buồn ngủ. Nếu con ngáp, hãy cho con ngủ một giấc ngủ ngắn khoảng 45 phút trong tầm từ 5 đến 6 giờ. Nếu không bởi con vẫn có thể chơi vui vẻ, hãy cho con đi ngủ vào giấc đêm lúc 6 giờ hoặc 6 rưỡi thay vì 7 giờ. Nếu con tỉnh dậy lúc 9 giờ tối, đừng cho con ra ngoài, mẹ lại BL/ ĐX cho đến khi con ngủ lại. Cho con ăn một bữa “ăn trong mơ” – mẹ cho ăn khi con đang ngủ say trong khoảng từ 10 đến 11 giờ. Nhiều khả năng là con sẽ thức dậy vào lúc 1 hoặc 2 giờ sáng. Lúc này thay vì cho con ăn, bạn tiếp tục BL/ ĐX. Bạn có thể liên tục BL/ ĐX trong vòng 1,5 tiếng đồng hồ chỉ để con có thể ngủ được tiếp 3 tiếng liền mạch. Thậm chí, bạn có thể sẽ phải BL/ ĐX cả đêm, cho tận đến 7h sáng – thời điểm bước sang Ngày Bốn. Ngày Bốn. Ngay cả khi con vẫn còn đang ngủ lúc 7 giờ, và bạn đã kiệt sức, hãy cứ đánh thức con dậy. Bạn cần phải thực hiện nếp sinh hoạt giống như ngày thứ ba, nhưng hôm nay BL/ ĐX chỉ mất khoảng nửa tiếng, thay vì mất 45 phút – 1 tiếng dỗ ngủ của hôm trước. Con cũng có thể ngủ lâu hơn. Mục tiêu nhắm tới là mỗi giấc ngủ ngày dài 1 tiếng rưỡi đến 2 tiếng. Nhưng bạn có thể tự đánh giá và điều chỉnh. Nếu con đã ngủ được 1 tiếng 15 phút, và con có vẻ vui vẻ khi thức dậy thì hãy để con dậy. Ngược lại, nếu con mới chỉ ngủ được 1 tiếng, thì tốt hơn hết là bạn nên BL/ ĐX cho con ngủ lại vì hầu hết trẻ đều sẽ nhanh chóng đi thụt lùi một khi chúng đã quen với giấc ngủ quá ngắn. Đừng quên cho con ngủ một giấc ngắn vào lúc 5 giờ nếu thấy con mệt mỏi quá. Ngày Năm. Đến ngày thứ năm, hẳn bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn. Có thể bạn vẫn phải BL/ ĐX một chút, nhưng chắc sẽ không nhiều. Với trẻ 6 tháng tuổi, giới thiệu E.A.S.Y phải mất tổng cộng 7 ngày gồm: 2 ngày quan sát và 5 ngày dành cho quá trình thay đổi. Với trẻ 9 tháng tuổi, có thể sẽ phải mất 2 tuần (đó là trường hợp tệ nhất mà tôi gặp) vì trẻ đã quá quen với nếp sinh hoạt cũ, nên khi bạn cố gắng thay đổi con theo nếp sinh hoạt mới, các bé lớn sẽ khó bảo hơn so với trẻ nhỏ. Trở ngại lớn nhất cho quá trình thiết lập E.A.S.Y là cha mẹ cảm thấy sợ hãi và lo ngại tưởng chừng như những ngày khủng khiếp đó sẽ kéo dài đến vô tận. Sau khi dành trọn 4 ngày để thay đổi nếp sinh hoạt của bé Sam, mẹ Veronica thực sự phấn khởi và kinh ngạc vì giờ đây mẹ có thể thư giãn ăn trọn bữa tối bên bạn đời mà không lo chạy cuống lên với bữa ăn giấc ngủ của con. “Tôi không thể tin được là có thể thành công nhanh đến thế!”. Và tôi trả lời chị, như tôi đã trả lời vô vàn các bố mẹ khác cùng hoàn cảnh với chị: “Chị thành công nhanh bởi chị kiên nhẫn, quyết tâm và bền bỉ với nếp sinh hoạt mới”. Nhưng tôi cũng không quên cảnh báo với chị là các bé (đặc biệt là các bé trai – theo một nghiên cứu về giới cho thấy các bé trai thính ngủ hơn các bé gái) có thể tiếp tục sinh hoạt tốt trong một vài tuần, nhưng sau đó lại “đi thụt lùi”: bé lại dậy đêm và lại ngủ ngày cực ngắn. Khi con “đi thụt lùi” như vậy, nhiều cha mẹ nghĩ rằng chiến lược thực hiện E.A.S.Y đã đổ bể, phá sản, con không hợp… thực tế là cha mẹ cần kiên trì và bền bỉ trong mọi hoàn cảnh. Nếu cha mẹ không may gặp phải sự phản kháng như vậy, hãy nhớ đến BL/ ĐX. Ít nhất lúc này con đã trải nghiệm phương pháp BL/ ĐX từ trước, nếu cha mẹ nhất quán thì con sẽ chấp nhận và cả gia đình quay về nếp sinh hoạt vốn có sẽ nhanh hơn rất nhiều. Nếp sinh hoạt là chìa khoá cho hầu hết mọi vấn đề. Vì thế tôi sẽ còn nhắc đi nhắc lại nhiều về tầm quan trọng của E.A.S.Y trong suốt cuốn sách này. Tôi dành nhiều công sức và thời gian để nhấn mạnh vào nếp sinh hoạt, bởi tôi hiểu: thiếu trình tự tổ chức và thiếu nhất quán là các nguyên nhân chính dẫn đến mọi vấn đề phức tạp trong nuôi dậy con trẻ. Nói thế không có nghĩa là một bé có nếp sinh hoạt tốt thì không gặp các vấn đề về ăn, ngủ hay hành vi (tôi bàn về các vấn đề này từ Chương 3 đến Chương 8). Tuy nhiên khi cha mẹ có kế hoạch hành động rõ ràng và có trình tự tổ chức nếp sinh hoạt trong ngày thì việc tìm và sửa các vấn đề phát sinh sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. ② Ngay cả trẻ sơ sinh cũng có cảm xúc Phán Đoán Tâm Trạng/ Cảm Xúc Của Trẻ Trong Năm Đầu Thăm người bạn cũ T revor, cậu bé 8 tháng tuổi, nằm chơi vui vẻ trên đệm ở phòng khách trong khi Serena, mẹ cậu bé trò chuyện cùng tôi, chủ yếu là về Trevor đã lớn như thế nào và 6 tháng qua đã tạo ra sự khác biệt ra sao. Tôi gặp hai mẹ con lần đầu khi Trevor mới được một ngày tuổi. Khi đó, nhiệm vụ của tôi là giúp Serena khởi đầu công cuộc nuôi con bằng sữa mẹ. Chúng tôi áp dụng nếp sinh hoạt E.A.S.Y ngay lập tức với Trevor và mọi việc khá đơn giản, bởi Trevor là một em bé trong nhóm “bé Bài Bản”: bé tương đối dễ nuôi và mọi bước phát triển ở các độ tuổi đều chính xác như sách (tìm hiểu thêm về “bé Bài Bản” và các kiểu trẻ khác từ trang 70). Trong 6 tháng tiếp theo, Trevor đạt được các cột mốc phát triển sinh lý và tinh thần đúng lúc và đúng như dự đoán. Tương tự với cảm xúc, những bước phát triển của con đều rất đúng thời điểm. Khi tôi và Serena nói chuyện, Trevor tự chơi với các món đồ chơi được treo phía trên đầu. 10 phút trôi qua và cậu bé bắt đầu “ọ ẹ” − không phải tiếng khóc, nhưng đủ để mẹ biết cậu bé cần được thay đổi cảnh. “Ồ, chán rồi phải không, con yêu?”, Serena nói, cứ như thể đang đọc ý nghĩ của con vậy. (Thực ra là cô đang đọc các tín hiệu của con.) “Để mẹ cho con ngồi ở đây nhé?” Trevor nhìn lên mẹ, hạnh phúc vì được chú ý, và sau khi được chuyển vị trí, cậu bé lại vui vẻ chơi với một món đồ chơi khác. Serena và tôi tiếp tục cuộc trò chuyện trong khi Trevor ngồi bên cạnh, tò mò thử nghiệm những âm thanh phát ra từ quả bóng màu sắc sặc sỡ trong lòng. Serena mời tôi uống trà − lời đề nghị mà một người Anh thứ thiệt như tôi không bao giờ từ chối. Chẳng có gì bằng “chén trà ngon”, chúng tôi vẫn thường bảo thế. Serena đứng dậy, đi về phòng bếp chuẩn bị pha trà, và ngay khi cô bước ra đến cửa, Trevor bắt đầu khóc ngặt nghẽo. “Đây, đây chính là điều em muốn hỏi chị đây này!”, Serena bây giờ mới nhắc tới lý do thực sự mà cô cần tôi giúp. “Đột nhiên cứ như thể cả thế giới của con phải có mẹ. Em không thể ra khỏi phòng mà con không khóc đòi theo được”, Serena vừa giãi bày vừa như nói lời xin lỗi với tôi. Bắt đầu từ khoảng 7 đến 9 tháng, thế giới của trẻ thực sự quay quanh người chăm sóc trẻ nhiều nhất − và thường là mẹ. Hầu hết trẻ đều hình thành nỗi sợ mẹ sẽ đi mất, một số chỉ ở mức nhẹ, trong khi số khác bám mẹ không rời. Trevor cũng ở đúng độ tuổi đó. Nhưng câu chuyện này không chỉ nói về nỗi lo sợ bị chia cách, hiện tượng bám mẹ (điều này sẽ được tôi thảo luận chi tiết hơn ở trang 102), mà nó là về một hiện tượng lớn hơn, trong đó lo lắng về sự xa cách chỉ là một phần nhỏ: đời sống cảm xúc của con trẻ. Trẻ có đời sống cảm xúc? N hiều cha mẹ ngạc nhiên khi tôi nói về các cột mốc cảm xúc trong năm đầu tiên. Họ theo dõi con họ ăn gì, ngủ bao lâu, và họ ý thức đôi khi lo lắng, về những cột mốc đánh dấu trạng thái sinh lý và trí tuệ. Nhưng họ có vẻ không mấy ý thức, và hệ quả là không mấy quan tâm tới trạng thái cảm xúc của con mình − những kỹ năng giúp trẻ kiểm soát tâm trạng, biết cảm thông, yêu thương mọi người và trở thành thành viên hòa đồng của xã hội, cũng như có khả năng phát triển và duy trì những mối quan hệ tốt. “Sức khỏe” cảm xúc không phải là điều cha mẹ có thể xem nhẹ − mà đó là điều cần phải có sự giáo dục và rèn luyện. Và chúng ta cần phải bắt đầu sớm. Hướng dẫn con phát triển cảm xúc một cách lành mạnh cũng quan trọng như dạy ngủ, giám sát việc ăn uống hay như việc thúc đẩy sự phát triển sinh lý và làm phong phú tâm hồn con. Chúng ta đang nói về tâm trạng và hành vi của con, hay “trí tuệ cảm xúc”, nếu nói theo thuật ngữ được nhà tâm lý học Dan Goleman sử dụng trong cuốn sách cùng tên của ông năm 1995. Cuốn sách của Goleman đã tóm lược nghiên cứu kéo dài vài thập kỷ, trong suốt khoảng thời gian đó, các nhà khoa học đã khám phá ra được rất nhiều kiểu “trí thông minh”, chứ không chỉ có trí thông minh liên quan tới chuyện học hành. Và rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong tất cả các kiểu trí thông minh đó, trí thông minh cảm xúc có lẽ là quan trọng nhất, là nền tảng tạo nên các khả năng và kỹ năng khác. Nhưng bạn không cần phải rà soát các nghiên cứu, cũng không cần phải là nhà tâm lý học để biết điều đó đúng như thế nào. Hãy nhìn xung quanh bạn, nghĩ về những người lớn mà bạn biết. Chẳng lẽ bạn không biết một người nào đó cực kỳ thông minh nhưng lại không thể giữ được việc chỉ vì anh ta/ cô ta “có vấn đề” về cảm xúc sao? Chẳng phải vẫn có những nghệ sỹ tài năng hoặc những nhà khoa học kỳ tài không biết cách giao tiếp với mọi người đấy sao? Đọc đến đây, bất giác bạn nhìn con, lúc này dù mới chỉ 6 tuần, 4 tháng hay 8 tháng tuổi và băn khoăn: “Từ từ Tracy… suy nghĩ về cảm xúc của con lúc này, liệu có quá sớm không?” Hoàn toàn không. Không có gì là quá sớm. Khi chào đời, con bạn thể hiện cảm xúc bằng tiếng khóc đầu tiên trong phòng hộ sinh. Sự phát triển cảm xúc – đó là cách bé phản ứng với các sự kiện, tâm trạng chung của bé, khả năng tự điều chỉnh và chịu đựng sự khó khăn, mức độ hoạt động của bé, bé phấn khích như thế nào và dễ dàng xoa dịu ra sao, sự hòa đồng của bé, phản ứng của bé trước các tình huống mới − sẽ diễn ra cùng với sự phát triển thể chất và tinh thần. Trẻ sơ sinh cảm nhận như thế nào? Đ ời sống tình cảm của trẻ, cũng như của chúng ta, được điều chỉnh bởi hệ viền, một phần nhỏ của não còn được biết đến với tên gọi “não cảm xúc”. Đừng lo, tôi không có ý định giảng về giải phẫu học đâu, vì thật lòng thì những diễn giải chi tiết mang tính khoa học cũng làm tôi hoa hết cả mắt! Tất cả những gì bạn cần biết là đến thời điểm chào đời, con bạn đã có khoảng một nửa mạch não cần thiết để bắt đầu trải nghiệm các cảm xúc. Vì hệ viền phát triển từ dưới lên trên, thứ đầu tiên hoàn thiện là cấu trúc viền dưới não. Phần dưới não này bao gồm cả hạch hạnh nhân, đóng vai trò như trung tâm hoạt động cảm xúc của con người. Hạch hạnh nhân cảnh báo các bộ phận khác của não rằng có điều gì đó đáng để phản ứng lại. Nói cách khác, nó chịu trách nhiệm tạo ra những phản ứng thô ban đầu − phản ứng tự phát “chiến hay biến” trong não khiến cho tim đập mạnh và adrenaline được tiết ra. Hệ viền trên sẽ phát triển trong khoảng từ 4 đến 6 tháng, là thời điểm tâm thức nắm bắt được các cảm xúc. Dù não bộ của trẻ vẫn tiếp tục hoàn thiện cho tới tận khi trẻ bước vào tuổi vị thành niên, nhưng chúng ta hãy cùng xem chuyện gì xảy ra trong năm đầu tiên: Dưới 4 tháng. Ngay cả khi con bạn còn rất nhỏ, bộ não ban sơ của con cũng đã có quyền kiểm soát. Cảm xúc lúc mới sinh mang tính tự phát và có phần không thể kiểm soát được − chẳng hạn như nhăn mặt để phản ứng lại cơn đau bụng đầy hơi. Nhưng chỉ trong vài tuần, con sẽ cười và bắt đầu bắt chước bạn, đó chính là dấu hiệu cho thấy con đã sẵn sàng kết nối phong cách cảm xúc của bạn. Con sẽ khóc để thể hiện sự khó chịu và mệt mỏi, và sẽ cười, ê a, ríu rít khi vui hoặc phấn khích. Con sẽ bắt đầu nhìn càng lúc càng lâu hơn, phát triển điệu cười thân thiện, hiểu được mối quan hệ nhân quả đơn giản nhưng cực quan trọng: Nếu con khóc, con sẽ được bế lên. Khi đó, con bắt đầu nhận ra là bằng tiếng khóc và biểu cảm khuôn mặt, con có thể khiến bạn phải phản ứng lại và đáp ứng các yêu cầu của con. Khi bạn đáp lại con, con học được cách tin tưởng, khi bạn mỉm cười và bắt chước con, con học được cách gắn kết. Hãy nhớ rằng khóc là cách duy nhất thể hiện cảm xúc và nhu cầu của con. Khi con khóc, không có nghĩa bạn là ông bố/ bà mẹ tồi. Đó chỉ đơn giản là cách con nói: “Con cần sự giúp đỡ, vì con còn quá nhỏ để tự làm một mình.” Tiếng khóc, tưởng chừng như rất khó hiểu cho cha mẹ, thường diễn ra căng thẳng nhất trong khoảng từ 6 đến 8 tuần đầu tiên. Nhưng sau khoảng vài tuần, cha mẹ sẽ nhanh chóng phân biệt được tiếng khóc vì đói, vì chán nản, vì mệt mỏi và vì đau. Cha mẹ sẽ thành thạo hơn trong việc đọc hiểu những tín hiệu này nếu biết kết nối cùng với ngôn ngữ cơ thể của con. Và như tôi đã giải thích ở Chương 1, mọi việc sẽ tốt đẹp hơn khi con sinh hoạt theo nếp vì khi đó ở mỗi một thời gian nhất định, nếp sinh hoạt sẽ cho biết rất nhiều về cảm xúc của con. Trong một thí nghiệm với trẻ hai và ba ngày tuổi, các nhà khoa học theo dõi phản ứng của trẻ khi được nếm dấm và nước đường. Biểu hiện trên gương mặt trẻ thể hiện rõ ràng cảm giác không thích (nhăn mũi, chớp mắt, rụt lưỡi) hoặc thích thú (há to miệng, nhướn mày). Nhưng bằng cách sử dụng thiết bị quét não, các nhà nghiên cứu thấy có rất ít các hoạt động ở vỏ viền, khu vực não thực sự cảm nhận được cảm xúc. Cha mẹ sẽ cảm thấy dễ chịu hơn khi biết rằng con khóc mang tính chất phản xạ nhiều và con sẽ ít nhớ về nguyên nhân thực sự gây con khóc, hay cảm giác đau. Điều đó không có nghĩa là tôi cổ súy cho việc để mặc cho trẻ khóc. Thực tế là không phải như vậy. Điều đó đối lập với quan điểm của tôi về chăm sóc trẻ. Ngược lại, tôi tin rằng chỉ cần bạn có phản ứng và lắng nghe tiếng khóc − “tiếng nói” của con, thì khóc một chút sẽ không để lại hậu quả lâu dài. Cũng vì lý do đó mà tôi thường khuyên cho trẻ sơ sinh dùng núm vú giả vì núm vú giả giúp trẻ tự trấn an và tự thư giãn bản thân − một kỹ năng cảm xúc quan trọng. Nhưng nhân tố quan trọng nhất là phản ứng của cha mẹ trước tiếng khóc của con. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi cha mẹ hiểu và phản ứng phù hợp đúng với từng kiểu khóc của con, trẻ sẽ nhẹ nhàng chuyển sang kiểu giao tiếp mà các nhà nghiên cứu vẫn gọi là “giao tiếp không tiếng khóc” (khoảng giữa tuần thứ 12 và tuần thứ 16. Khi đó hầu hết các bé đều đã ổn định hơn và không còn dành nhiều thời gian để khóc nữa. Trẻ cũng dễ đoán biết và vỗ về hơn.) Từ 4 đến 8 tháng. Khi hệ viền trên phát triển, bộ não của trẻ sẽ có tiến bộ nhảy vọt. Trẻ sẽ nhận ra được các gương mặt, địa điểm và đồ vật quen thuộc, và sẽ tương tác nhiều hơn với môi trường xung quanh, thậm chí còn thích thú khi có trẻ khác ở cùng. Trẻ sẽ nhận ra được con vật nuôi của gia đình. Tùy thuộc vào tính khí của con bạn (tôi sẽ thảo luận về vấn đề này sau), thường thì thời gian này sẽ vui vẻ và tiếng cười lấn át hết thời gian buồn bực và khóc lóc. Bạn có thể thấy con đang bắt đầu cảm nhận và truyền đạt những cảm xúc của bản thân thông qua biểu hiện gương mặt, thông qua những tiếng bi bô, chứ không phải chỉ qua tiếng khóc nữa. Lúc này, đời sống tình cảm của con đã phức tạp hơn nhiều. Một số trẻ bắt đầu thể hiện những dấu hiệu ban đầu của việc kiểm soát cảm xúc. Chẳng hạn, lúc con ngủ ngày, con sẽ quấy khóc một chút và sau đó tự nói chuyện một mình, ngậm núm ti giả hoặc ôm ấp món đồ chơi hay chiếc chăn yêu thích cho tới khi tự đưa mình chìm vào giấc ngủ, có nghĩa là bé đã học được cách vỗ về bản thân và bình tĩnh lại. Điều này thường sớm xuất hiện ở những em bé có tính điềm đạm, tuy nhiên cũng như những kỹ năng cảm xúc khác, tự vỗ về an ủi, tự trấn an cũng cần phải học. Vì thế, tương tự như việc con cần cha mẹ dắt tay đi những bước đi đầu tiên, để biết và thực hành kỹ năng cảm xúc tự trấn an cực quan trọng này, con cũng cần sự giúp đỡ từ người lớn. Ngay cả khi con bạn chưa có khả năng kiểm soát cảm xúc, thì lúc này việc vỗ về con cũng dễ dàng hơn. Chỉ cần nhìn thấy bạn, nghe thấy tiếng bạn cũng đã đủ để làm con bình tĩnh lại. Con có thể khóc vì buồn chán do bị ở một tư thế hoặc ở một chỗ quá lâu, hay thể hiện sự tức giận vì bị tước mất đồ chơi hay khi con bị bế từ chỗ này sang chỗ khác. Với một số trẻ, càng ngày bạn có thể nhìn thấy càng nhiều các dấu hiệu của sự cứng đầu nữa. Trẻ 6 tháng tuổi, con đã có thể la hét và đấm tay vào ngực. Con bắt đầu học cách “giả vờ”. Con có thể “tán tỉnh” để thu hút sự chú ý của người lớn, theo dõi nét mặt để biết phản ứng của từng người khi nghe thấy tiếng khóc của con, và thậm chí có thể thỏa mãn khi được bế lên. Con trở nên quảng giao và thể hiện cảm xúc tốt hơn. Con sẽ cho bạn biết sở thích của con về đồ ăn, về các hoạt động và về mọi người. Con sẽ bắt đầu bắt chước không chỉ âm thanh mà còn cả sự biến đổi trong giọng nói của bạn. Con sẽ vặn vẹo nhiều hơn ở những chỗ gò bó, thậm chí còn có thể quấy khóc phản đối khi cảm thấy sắp bị đặt vào xe đẩy hoặc ghế ăn. Con quan tâm hơn tới các bé khác, mặc dù con chưa có khả năng chơi cùng bạn. Tùy thuộc vào tính cách, con có thể sợ những em bé hiếu động hơn hoặc sợ người lạ. Bằng cách rúc đầu vào vai bạn (hoặc khóc), con đang nói cho bạn biết là: “Hãy cho con ra khỏi đây”. Con không chỉ cảm nhận được cảm giác của bản thân mà còn trông chờ cha mẹ đáp lại những cảm giác đó. Từ 8 tháng đến 1 năm. Ở lứa tuổi này thì khả năng cảm nhận và hiểu vượt quá khả năng truyền đạt giao tiếp, vì thế nếu quan sát con thật kỹ bạn có thể thấy sự quay vòng của các hoạt động và các mức độ cảm xúc, cả tích cực và tiêu cực cũng bám sát theo sau. Con thực sự hiện hữu và là niềm vui trong gia đình bạn. Bạn có thể gọi với con từ xa và con sẽ quay đầu lại như thể muốn nói: “Gì thế ạ?” Con có cảm nhận mới về bản thân. Con có thể thích bạn cầm gương − để con có thể cười, vỗ hoặc hôn hình ảnh của chính mình. Con cũng gắn kết chặt chẽ hơn với bạn và những người thân thiết khác; có thể trầm lặng hơn khi ở bên người lạ: rúc đầu vào vai bạn cho tới khi sẵn sàng làm quen. Con biết sự khác nhau giữa người lớn và trẻ con. Và con là thiên tài bắt chước. Trí nhớ của con cũng rất tốt, vì phần não hồi hải mã(2), gần như đã hoàn thiện trong khoảng từ 7 đến 10 tháng. Đáng mừng là con có thể nhớ được nhiều người trong cuộc sống quanh con, và những cuốn sách mà bạn đã đọc cho con nghe. Đáng buồn là nếu lúc này bạn thay đổi nếp sinh hoạt của con, con sẽ có phản ứng mạnh với bất cứ điều gì mới mẻ. Ngoài ra, một số bé còn cảm thấy bực bội và bất lực vì kỹ năng giao tiếp không phát triển đủ nhanh tương ứng với kỹ Con muốn gì? Giai đoạn “trẻ ngữ” (ngôn ngữ trẻ em) có thể rất khó khăn với cả người lớn và trẻ nhỏ. Tốt nhất nên yêu cầu con chỉ/thể hiện cho người lớn biết con cần gì. Việc áp dụng nếp sinh hoạt giúp cha mẹ giảm thiểu tối đa được các phán đoán sai về con. Nếu con chỉ ra hướng tủ lạnh, thậm chí đập đầu, và đã cách 4 tiếng từ bữa ăn sáng, khả năng rất lớn là con đói và con muốn ăn. năng tinh thần, và do đó con không thể nói ra cho người khác hiểu điều mình muốn. Ở tầm tuổi này, trẻ có thể trở nên hiếu chiến hoặc hay tự làm đau mình (chẳng hạn như đập đầu). Lúc này, mè nheo cũng trở nên phổ biến và hẳn nhiên đó không phải điều bạn muốn khuyến khích. Đến cuối năm đầu đời, con đã có một đời sống tình cảm phong phú. Nhưng không phải sinh ra mà con đã được trang bị các kỹ năng hoàn thiện năng lực cảm xúc như: khả năng tự xử lí với các khó khăn bất lực hay học cách tự trấn an, học cách chia sẻ với người khác. Những điều này chỉ có được khi cha mẹ chú tâm hướng dẫn trẻ. Một số cha mẹ đợi quá lâu, để đến lúc những thói quen xấu, như chứng thường xuyên ăn vạ, tưởng chừng không có cách nào để phá bỏ được. Số khác, đầu hàng con, một cách vô tình càng dạy cho con làm điều mà cha mẹ không mong muốn. Chỉ để đi đường tắt và gặp ít kháng cự trước mắt, cha mẹ chấp nhận một chút “gớm, có sao đâu” và thế là kiểu nuôi con tuỳ tiện ngẫu hứng bắt đầu. (Hãy nhắm mắt tưởng tượng lần cuối con không chịu ăn, và bạn chấp nhận đường tắt, đặt con vào cạnh đồ chơi hoặc ra sân chơi để con vừa ăn vừa chơi… Và thói quen đó sẽ theo gia đình bạn, tưởng như đến vô tận). Hãy nghĩ về con chó của Pavlov. Con chó này luôn chảy dãi mỗi khi nhà khoa học rung chuông, vì mỗi lần nghe tiếng chuông là nó được cho ăn. Trẻ nhỏ cũng giống như vậy. Con nhanh chóng kết hợp phản ứng của người lớn với hành động của con. Vì thế, nếu hôm nay bạn cười khi con 9 tháng tuổi ném bát ngũ cốc xuống sàn chỉ vì đã chán và không muốn ăn nữa, thì đảm bảo là ngày mai con cũng sẽ làm đúng như vậy, và chờ đợi bạn cười. Lần thứ hai, chắc chắn bạn sẽ không còn thấy buồn cười nữa! Hoặc giả sử, bạn đang cố gắng ép con 1 tuổi rửa tay, nhưng khi bạn đưa con đến bồn rửa, con bắt đầu khóc. Bạn có thể tự nói rằng: “Ô, sao thế? Thôi, hôm nay mình không rửa tay nữa vậy.” Bạn có thể thấy chẳng liên quan gì, nhưng chỉ trong một hoặc hai ngày, khi bạn đang xếp hàng ở quầy thanh toán của siêu thị, và con với tay chộp lấy những chiếc kẹo trên giá, và khi bạn nói “không được”, thì con đã có sẵn trong tay một mánh khoé mà con biết chắc chắn sẽ khiến bạn bỏ cuộc: con sẽ khóc, và khi khóc không có tác dụng, con sẽ khóc to hơn, lâu hơn cho tới khi bạn nhượng bộ. Giúp con bạn phát triển năng lực cảm xúc cũng quan trọng như khuyến khích con tập bò hoặc tập nói. Quả thực, cách người lớn phản ứng với tiếng khóc và những trạng thái cảm xúc khác của con sẽ phần nào tiên lượng được phản ứng và biểu cảm khi con lớn hơn. Chờ đến lúc con biết ăn vạ là quá muộn. Hãy khắc cốt ghi tâm câu mà bà ngoại Nan đã nói: “Hãy nuôi dậy con theo cách bạn mong ước, ngay từ đầu.” Nói cách khác, ngay từ đầu, đừng để các thói quen xấu của con phát triển. Tôi biết là nói dễ hơn làm. Một số trẻ khó bảo hơn trẻ khác, nhưng tất cả đều có thể hướng dẫn và giáo dục được. Mấu chốt là người lớn hiểu con để có thể điều chỉnh chiến lược theo nhu cầu và tính khí của con. Dưới đây, chúng ta sẽ xem xét mối tương quan giữa nhóm tính khí của trẻ và cách giáo dục tương ứng. Tạo hóa: Tính khí của con bạn ản chất tình cảm của mọi em bé đều được định trước, ít nhất là một Bphần, bởi yếu tố sinh học − gen và sinh hóa não bộ. Bạn có thể xem phả hệ gia đình mình để biết tính khí được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác giống như một kiểu tính cách thống trị. Hẳn có lúc bạn đã nói con “dịu dàng như mẹ” hoặc “hay xấu hổ như bố”? Hoặc mẹ bạn có thể nói: “Tính hiếu chiến của Gretchen khiến mẹ nhớ đến ông Al”, hay “Davy hay nhăn nhó cáu kỉnh giống hệt dì Sue”. Rõ ràng, tính khí của trẻ mang tính bẩm sinh − đó là phần do tạo hóa sinh ra. Nhưng vẫn chưa hết, bằng cách nghiên cứu các cặp song sinh − những người có cùng gen nhưng khi trưởng thành không cùng tính cách − các nhà khoa học kết luận rằng môi trường – hay sự nuôi dưỡng − cũng có ảnh hưởng không kém. Vì thế, hãy cùng tìm hiểu vai trò của cả tự nhiên và nuôi dưỡng. Các cô trông trẻ, bảo mẫu, bác sỹ nhi cũng như những người từng được tiếp xúc với trẻ sơ sinh nhiều như tôi đều đồng tình với nhận định rằng trẻ khác nhau ngay từ lúc mới sinh. Một số nhạy cảm và khóc nhiều hơn những trẻ khác, một số lại hiếm khi bị ảnh hưởng bởi những gì diễn ra xung quanh. Một số dang rộng cánh tay chào đón thế giới, một số lại nhướn đôi mắt ngờ vực nhìn môi trường xung quanh. Trong cuốn sách đầu tiên của mình, tôi đã giới thiệu 5 kiểu tính khí phổ biến: Bé Thiên Thần, bé Bài Bản, bé Nhạy Cảm, bé Năng Động và bé Cáu Kỉnh. Một số bác sỹ và nhà nghiên cứu đã từng phân loại trẻ sơ sinh thành 3 hoặc 4 kiểu, trong khi số khác lại nói có tận 9 kiểu. Hoặc họ có thể xem xét trẻ sơ sinh dưới một lăng kính khác, chẳng hạn như khả năng thích nghi hoặc mức độ hoạt động của trẻ. Họ cũng sử dụng những cái tên khác nhau để phân biệt các kiểu trẻ. Nhưng cơ bản nhất mà hầu hết các nhà quan sát đều đồng tình là: tính khí − còn được gọi dưới các tên khác như là “tính cách”, “bản tính tự nhiên” hoặc “tính tình” − là nguyên liệu thô mà trẻ mang theo khi bước chân vào thế giới này. Tính khí ảnh hưởng tới cách trẻ ăn, ngủ và phản ứng lại với thế giới xung quanh. Tính khí là thực tế cuộc sống. Để giao tiếp với con, cha mẹ thực sự cần hiểu tính khí để có cách tiếp cận phù hợp. Lục lọi tủ hồ sơ của mình, tôi chọn ra được 5 em bé, mỗi bé đại diện cho một kiểu tính cách, để tiện theo dõi tôi đổi tên các bé theo nhóm tính cách mà các con đại diện: Alicia (Angel − bé Thiên Thần), Trevor (Textbook − bé Bài Bản), Tara (Touchy – bé Nhạy Cảm), Samuel (Spirited − bé Năng Động) và Gabriella (Grumpy − bé Cáu Kỉnh). Dưới đây là bản miêu tả ngắn gọn về mỗi một kiểu tính cách. Phải thừa nhận rằng có một số kiểu (tính cách) dễ xử lý hơn những kiểu khác. (Trong phần tiếp theo, tôi sẽ trình bày chi tiết sự khác biệt trong tương tác hoạt động hàng ngày của 5 kiểu tính cách, và tâm trạng con ảnh hướng đến bản thân và đến những người xung quanh ra sao.) Hãy nhớ rằng các bức chân dung này chỉ nhấn mạnh những đặc tính và hành vi bao quát. Bạn có thể thấy rõ con bạn chỉ thuộc một nhóm cụ thể nào đó, hoặc bạn cũng có thể cảm giác như con vừa thuộc nhóm này vừa thuộc nhóm kia: Bé Thiên Thần. Alicia, lúc này đã 4 tuổi, thật đúng như tên gọi: một đứa trẻ đáng mơ ước, có thể dễ dàng thích nghi với môi trường xung quanh và với bất cứ thay đổi nào mà cha mẹ quyết định áp dụng. Lúc còn nhỏ, Alicia rất ít khóc mà nếu có khóc thì cha mẹ rất dễ dàng đọc được các dấu hiệu của con. Mẹ em hoàn toàn không