🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Đoạn Tình Ebooks Nhóm Zalo Ðoạn Tình Hồ Biểu Chánh Nguồn: VNthuquan Tạo lại: Văn Cường. Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com Mục lục Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Chương 8 Chương 9 Chương 10 Chương 11 Chương 12 Chương 13 Tiểu thuyết gia Nam Bộ có nhiều tác phẩm nhất nước. Hồ Biểu Chánh (1885-1958), cũng được đưa vào sách Kỷ lục Việt Nam bởi vì cụ đã sáng tác một khối lượng lớn tác phẩm bao gồm 64 tiểu thuyết, 12 truyện ngắn, 12 vở kịch kể cả tuồng hát, 5 tập thơ, 8 tập ký, 28 tập biên khảo phê bình, một số truyện dịch và phóng tác. Trước khi cụ mất, năm 1957 có tới gần 10 cuốn tiểu thuyết của cụ được xuất bản và năm cụ qua đời lại có thêm một tác phẩm được in có tên “Lừng lẫy hào khí”. Tất cả tác phẩm của cụ khi xuất bản đều ghi nơi cư ngụ, có nghĩa là nơi cụ sáng tác nên ta thấy cụ có mặt gần như ở khắp các tỉnh Nam Bộ. Cuốn tiểu thuyết đầu tay có tựa đề “Ai làm được” ở Cà Mau, nơi cụ ngồi ghế quận trưởng nhưng phải tới 10 năm sau cụ mới cho xuất bản. Cụ xứng danh là một tiểu thuyết gia có tầm cỡ. Thế nhưng, cụ lại là một nhà quản lý hành chính. Thuở nhỏ cụ học chữ Nho trường làng rồi chữ Pháp trường Tây. Sau đó, cụ thi đậu Tri huyện rồi thăng lên Tri phủ, làm Đốc phủ sứ, có lúc làm việc ở Tòa bố Gia Định, văn phòng Thống đốc Nam Kỳ làm Nghị viên Sài Gòn, Chánh văn phòng của Chính phủ thời Nguyễn Văn Thinh chóng vánh. Khi ông này tự tử thì cụ từ bỏ hẳn cuộc đời công chức (1946). Cụ Hồ Biểu Chánh tên thật là Hồ Văn Trung sinh trưởng trong một gia đình nghèo ở tỉnh Gò Công. Cụ đã từng làm quận trưởng ở nhiều quận, huyện thuộc các tỉnh Nam Bộ nên có nhiều cơ hội và điều kiện gần gũi người dân lao động, nông dân nghèo khổ bị nhiều tầng áp bức bóc lột vì cụ là một nhà Nho có Tây học, tuy là quan chức nhưng cụ sống thanh bạch, liêm chính quan tâm tới cuộc sống nghèo khổ (như lao động, tá điền), bị người giàu có, địa chủ cậy thế ỷ quyền hiếp đáp. Sách của cụ sáng tác bán rất chạy vì được mọi thành phần trong xã hội ưa thích. Nhà phê bình văn học Vũ Ngọc Phan từng nhận xét về cụ: “Tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh lại là những tiểu thuyết có tính chất bình dân, bình dân cả từ nhân vật ông chọn đến những lời văn ông viết nữa. Hạng người ông tả là hạng tiểu công chức, tiểu phú hào hay hạng thuyền thợ, hạng dân quê.” Văn chương chữ nghĩa của Hồ Biểu Chánh câu chữ hết sức giản dị, đơn sơ, mộc mạc đến nỗi người đọc có cảm giác cụ viết như nói, kiểu nói bình dân của dân Nam Bộ xưa, nặng về mô tả điệu bộ, cử chỉ, phong cách của nhân vật. Một hội thảo khoa học về Hồ Biểu Chánh được Ban Tuyên huấn Tiền Giang tổ chức thu hút tới 30 tham luận của các giáo sư, nhà văn, nhà nghiên cứu, phê bình văn học. Tiến sĩ Lê Ngọc Trà cho rằng: “Cái độc đáo và giá trị nhất của tiểu thuyết Hồ Biểu Chánh không phải ở chỗ nó mô tả phong tục hay tuyên truyền đạo lý mà ở chỗ nó mô tả phong tục, kết hợp tư tưởng là chủ nghĩa hiện thực…, văn học dễ biến thành dân tộc học. Ông nói chuyện đạo lý đi kèm với chuyện đời, kể lại những chuyện đời khác nhau có thể là không gắn gì với các biến động chính trị, kinh tế và xã hội nhưng lại gắn với đời người, lại là nội dung của cuộc sống hằng ngày”. Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thạch viết: “Trên nửa thế kỷ trước, Hồ Biểu Chánh đã phác họa được bức tranh hiện thực về kiếp sống người bần cố nông dưới chế độ thực dân nửa phong kiến ở một vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ông đã dựng lại cảnh sống vất vả, cực nhọc đói cơm, rách áo, bị đàn áp nhục mạ… của người nông dân nghèo”. Nhà nghiên cứu Trịnh Hoàng Mai viết: “Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh bước cuối cùng bao giờ cũng trở về nhà sau một thời gian ba chìm bảy nổi. Nói rộng ra, cái thiện bao giờ cũng thắng. Đó là niềm mơ ước về một xã hội công bằng, một đạo lý, hơn nữa một niềm tin…” Cụ Hồ Biểu Chánh từ lúc nghỉ hưu tới ngày qua đời ở với 8 người con cùng sống trong ngôi nhà cạnh con đường nay được mang tên cụ thuộc quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. Ở quận Gò Vấp, trong An Tất Viên, ngôi mộ của cụ đẹp và sạch được treo rất nhiều giò phong lan, chậu cảnh. Trên mộ có khắc 8 tựa đề tiểu thuyết của cụ và hai bên hông có tên 8 cuốn nữa. Dưới chân cụ có câu: “Treo tranh chìm nổi, nhắc chuyện xa gần”. Bên cạnh mộ cụ ông là mộ cụ bà. Nơi đây không xa với ngôi chùa và nghĩa trang nghệ sĩ thành phố, nhà lưu niệm của nhà thơ Nguyễn Bính Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 1 Chẳng luận người Việt Nam, người Pháp hay người Tàu, ai có xe hơi thẩy đều biết hãng “Thuần Hoà” ở Sài Gòn, tại đường Phan Thanh Giản. Hãng ấy choán trọn một dẫy phố 5 căn: căn đầu thì bán vỏ ruột cùng các đồ phụ tùng xe hơi; căn kế đó thì chia phòng cho ông Chủ hãng với mấy thầy cô làm việc giấy; còn ba căn chót thí chứa mười mấy cái xe hơi mới tinh để bán, lớn có nhỏ có, thứ nào cũng đẹp. Ở phía sau lại còn có một cái xưởng rộng lớn, trong ấy có đủ máy để sơn xe và tiện hoặc đúc các đồ phụ tùng theo máy móc xe hơi. Thầy thợ trong hãng đông đầy, mà khách tới mua đồ, coi xe hoặc sửa xe cũng nườm nượp, trước hãng thường có đôi ba chiếc xe hơi đậu luôn luôn. Một buổi chiều, Thuần là chủ hãng, mình mặc áo sơ mi cụt tay, đi qua đi lại một mình trong phòng làm việc, bộ như suy nghĩ một việc gì quan hệ lắm vậy. Thuần mới 28 tuổi, lại nhờ hồi nhỏ có tập luyện thể thao nhiều, nên vai ngực nở nang, tay chân cứng cỏi, tướng mạo coi rất mạnh mẽ. Thuần không ưa nói nhiều, song ưa suy nghĩ. Gương mặt nghiệm nghị mà ôn hoà vui vẻ, làm cho ai ngó thấy cũng biết liền là người chân chất mà quyết đoán. Chuông điện thoại reo reng reng. Thuần bước lại đứng dựa bàn viết, một tay thọc vào túi quần tây, một tay nắm ống dây thép nói kề vào tai mà nghe rồi nói: “A lô!… Phải, đây là hãng Thuần Hoà… Phải tôi…. Còn tôi được hân hạnh mà nghe ai nói đó?.. À! Tôi kính chào ngài… À… được, được lắm… Ngài nói chỗ nào?… Ðường Quản Hạt số 1, chỗ Gõ Ðôi?… Tôi biết, tôi biết, đường đi Tây Ninh, khỏi ngã ba Bà Ðiểm một chút đó mà… Ðược, tôi sẽ biểu đi liền, xin ngài an tâm… Chào ngài”. Thuần gác ống nói rồi bước ra ngoài cửa phòng kêu thầy hai Tịnh, là người trộng tuổi, làm Quản lý trong hãng, mà nói: - Thầy Hai, ông Ðốc tờ Huỳnh kêu dây nói cho tôihay rằng xe của ông chết máy nằm trên đường đi Tây Ninh, tại chỗ Gò Ðôi, và ông cậy hãng cho xe lên kéo về mà sửa cho ông. Thầy làm ơn biểu dưới xưởng cho một cái xe đi liền kẻo tối. Ông Hội đồng Bính ở Gò công, lúc ấy ông đương bước xuống xe hơi mà vô hãng. Thuần quen biết nhiều, nên lật đật đi ra cửa tiếp đón. - Ông mới lên? Xưa rầy lâu gặp ông dữ… - Tôi lên hồi trưa. Mấy tháng nay không có việc chi nên tôi không có đi Sài Gòn. - Ông mua xe hơi mới mà đi, xe của ông cữ rồi, đi coi xưa quá. - Thôi, bề nào cũng tiếng “có xe hơi”, mới cũng cũng vậy; xe mới nhiều tiền lắm. - Ông đổi thì tôi tính giá nhẹ cho. - Không. Cái xe của tôi hên lắm. Tôi đem lên tính cậy hãng sơn lại cho mới mà thôi. - Ðược. Xe ông để cũ quá. Phải sơn cho thường kẻo thùng bị sét rồi mục hết. - Xe tôi nước sơn còn tốt lắm mà. Tôi giữ kỹ lắm, hễ đi về thì tôi biểu rửa chùi lau sạch sẽ rồi bỏ mùng xuống bao trùm hết, bụi cát không đóng được, bởi vậy 4 năm nay tôi không sơn mà vẫn còn tốt. Sơn xe của tôi đó giá bao nhiêu? - Ông muốn sơn cọ hay là sơn máy? - Sơn cọ là sơn cách nào? - Sơn tay… Sơn máy tốt hơn. - Vậy thì sơn máy. - Sơn máy thì mắc hơn. - Bao nhiêu? - Ông đừng lo giá cả mà. Hãng tôi không bao giờ tính mắc đâu. Xin ông bước lại đây rồi thầy hai tính giá cho. Thuần dắt ông hội đồng Bính lại giao cho thầy hai Tịnh rồi đi vô phòng. Thấy co hai phong thơ để trên bàn viết, Thuần liền ngồi xé bao thơ mở thơ ra mà đọc. Bức thơ đầu là thơ của ông Võ Ðại Ðộ, điền chủ Ô Môn, hỏi muốn đổi xe cũ lấy xe mới và hỏi phải bù cho hãng bao nhiêu. Còn bức thơ sau là thơ của thầy năm Thiện, ở dưới coi ruộng cho Thuần dưới Cái Bè gửi cho hay ruộng nước lớn quá, đã ngập lúa hai ngày rồi, sợ mùa này thất nhiều và hỏi có nên ra lúa cho tá điền mượn ăn nữa hay là phải ngừng lại. Thuần ngồi chống tay nơi trán mà suy nghĩ một hồi lâu rồi bước ra ngoài đưa hai bức thơ cho thầy hai Tịnh và dạy trả lời liền với ông Võ Ðại Ðộ, xin ông đem xe cũng của ông lên cho hãng xem rồi mới định giá cả được; còn với thầy năm Thiện thì biểu thầy cứ phát lúa cho tá điền mượn ăn như thường, nếu mùa này rủi thất, họ không trả được, thì để cho họ thiếu đó, chớ nếu bặt lúa ăn, thì tá điền tản lạc hết, rồi mùa tới còn ai mày cày cấy. thuần dặn viết não và biểu đánh máy ký tên gởi trong buổi chiều ấy, rồi Thuần đi xuống xưởng mà xem xét công việc của thợ làm. Mặt trời gần lặn, Thuần trở lên phòng làm việc. Cô Như, là người đánh máy trong hãng, đánh hai bức thơ trả lời vừa xong, nên cầm vào cho Thuần ký tên. Thuần đọc mỗi bức thơ, ký tên rồi trao lại cho cô Như, tuy cô mới 21 tuổi, gương mặt sáng rỡ, mắt hữu tình, miệng hữu duyên nhưng mà Thuần không ngó cô và cũng không một tiếng chi cho vui lòng cô đứng chờ đợi. Cô Như bước ra thì thấy hai Tịnh liền vào nói: - Chín Sung sửa xe của ông huyện Hội mới rồi nó đem ra chạy thử máy rủi cán một thiếm xẩm trên đường hai mươi. Bầy trẻ mới về nói cán nặng lắm. Thuần đứng dậy nói: - Chín Sung kỹ lưỡng lắm mà; tại sao chạy xe lại cán người ta kìa? - Gặp rủi ro, biết làm sao được. - Ðể tôi lên đó tôi coi thử coi. Cán trên đường hai mươi mà lối nào? - Bầy trẻ nói ngang xóm lao động. - Tôi đi… Nếu trễ thì tôi về luôn trong nhà. Thuần lấy áo bận, lại đứng ngay cái gương mà chải tóc sửa “régate” rồi ra đường leo lên cái xe riêng của mình cầm bánh mà chạy qua đường Verdun, đặng lên đường hai mươi. Lên tới xóm lao động, không thấy gì hết. Thuần bèn ngừng xe ngang một cái quán mà hỏi thăm. mấy người ở đó chỉ chỗ xe cán cho Thuần coi, nói lỗi tại thiếm xẫm chớ không phải tại sớp-phơ bởi vì thiếm gánh nước đi một bên đường thì phải lắm chừng xe hơi tới gần, thiếm vụt băng ngang qua lộ, sớp-phơ không thể tránh hay là ngừng kịp, tự nhiên phải đụng thiếm. Họ lại nói xe hơi chở thiếm xẫm với chồng thiếm vào nhà thương Chợ Rẫy rồi. Họ còn nghị luận về sự xe hơi cán. Có người nói: “Hễ nghe có tai nạn xe hơi thì ai cũng định lỗi tại xe, bởi vì xe chaỵ mau nên mới cán người ta. Song tôi thường thấy nhiều người đi đường họ kỳ lắm: có người họ đi giữa lộ, chớ không chịu đi một bên, có người họ muốn đâm ngang qua lộ thì họ đâm đại không thèm ngó trước ngó sau. Còn có bọn đi ba bốn người họ đi dăng ngang bít đường hết, xe kéo la, hoặc xe máy reo chuông, họ không thèm tránh. Ði đường như vậy không bị đụng, không bị cán sao được. Tôi tưởng ở Sài Gòn này nhà nước nên ra lệnh cho mấy thầy đội gác đường phải gia công mà dạy cách đi bộ mới được hay là nhà nước lập luật định cách đi bộ ai đi sái luật thì phạt cho họ thật nặng, thời may mới bớt tai nạn về xe dựng xe cán”. Thuần nghe những lời ấy thì chúm chím cười. Vì phải đi riết vô nhà thương mà thăm bệnh tình thiếm xẫm thế nào, nên Thuần xin mấy người trong quán nếu cò bóp có đòi, thì làm chứng giùm cho công bình, rồi leo lên xe đi Chợ Lớn. Vô nhà thương gặp chín Sung hỏi lại, thì chín Sung cũng thuật việc rủi ro y như lời của mấy người trong quán ngang xóm lao động nói hồi nãy. Ðốc tờ khám bệnh thiếm xẩm rồi nói thiếm gẫy hết một cái xương ống chân trái, có lẽ phải nằm nhà thương một tháng mới mạnh. Thuần liền đóng tiền nhà thương một tháng cho thiếm xẩm, lại đưa 10 đồng bạc cho chú khách chồng thiếm xẩm, mà nói: - Nị lấy tiền đây đặng đi xe ra vô thăm vợ. Ðể mai sớp-phơ lên nhà nị tính toán, đừng có đi thưa cò bóp thất công. Không biết chú khách này vì nghĩ xe đụng lỗi tại vợ chú, hay là vì thấy 2 tấm giấy bạc 5 đồng mà choá mắt, mà chú lấy bạc rồi chú cười ngỏn ngoẻn nói: - Ồ! Ðược mà, hông có sao… Thưa cò bóp làm chi. Chín Sung nói: - Hồi đụng rồi đó có thầy Ðội lại biên số xe, biên tên họ của tôi, thầy biết tôi làm trong hãng Thuần Hoà, nên không bắt tôi, biểu tôi chỏo thiếm xẩm vô nhà thương mà thôi. Thuần gật đầu biểu chín Sung đem xe về hãng. Thuần lên xe riêng mà chạy thẳng về nhà. Hồi chiều hay tin lúa bị ngập, bây giờ lại thêm vụ xe cán thiếm xẩm nữa. Trong một buổi chiều mà xay ra tới hai việc hại, thế thì vui làm sao được, bởi vậy Thuần cầm tay bánh cho xe chạy mà trí lơ lửng không an. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 2 Nhà riêng của Thuần ở trong đường Cây Quéo, thuộc tỉnh Gia Ðịnh. Một toà nhà lầu cất kiểu tối tân, giữa một cái vườn rộng rãi. Ðưòong xe vô nhà dọn trịch qua bên phía tay phải bởi vậy trước nhà còn nguyên một khoảng đất rộng lớn. Trong hàng rào đúc sạn rào dọc theo lộ Cây Quéo, mà đối với cửa cái trong nhà ngay bót, thì có cây xoài thật lớn, gốc cả ôm, tàn chần vần, lá xum xuê, dưới gốc cây cổ thụ ấy có một cái băng đá, để lúc chiều mát, hoặc trăng trong, ngồi mà hứng gió. Sân thì xẻ đường ngang đường dọc, dài theo mỗi đường thì đắp lề thành liếp, rải phân rồi khoảng trồng hường, khoảng trồng gấm, khoảng trồng chuối nước, khoảng trồng gấm, khoảng trồng chuối nước, khoảng trồng cẩm nhung. Dài theo đường xe vô và trong mấy vuông đất trước sân trì trồng mít tố nữ, sa bô chê, mãng cầu xiêm, lu-cu-ma, tuy cây còn nhỏ nên chưa có trái, song nhờ có giếng đào tại gốc rào, nước có sẫn cho gia đình tưới hàng ngày, nên cây lên sởn sơ, đọt đơm mạnh mẽ. Còn trong nhà, từng dưới, mà phía trước, thì để trọn làm phòng tiếp khách, phía trong, mà chính giữa là phòng ăn cơm, bên tay mặt là phòng khách đàn bà, bên tay trái là phòng đọc sách. Phía sau nữa, một bên là phòng rửa mặt, còn một bên là phòng tắm, hai phòng này có đặt máy nước kim thời. Từng trên lầu, phía trước dọn chỗ thờ ông bà, phía sau dùng làm buồng ngủ, trước sau đều khoảng khoát mát mẻ. Cuộc ở đẹp đẽ rộng rãi này, Thuần mới tạo ra vừa một năm nay mà thôi, về mua đất, về cất nhà, tốn gần 40 ngàn đồng bạc. Thuần thuộc về hạng tân học, có chí làm ăn lớn. Cách 6 năm trước, Thuần học bên Pháp thi đậu bằng Bác vật rồi trở về lập hãng xe hơi và cưới vợ, thì quyết dùng hết nghị lực và trí não mà tranh lợi quyền chớ không tính hưởng mùi sung sướng của tiền bạc. Nhờ cuộc làm ăn càng ngày càng thêm thạnh phát, tiền bạc du dả nhiều. thuần thấy vơ con mướn nhà ở ngoài Sài Gòn chật hẹp, nực nội, nên mới tạo cuộc này cho vợ con vui hưởng chút thanh nhàn hạnh phước, đặng mình an lòng mà tranh đấu trong trường thương mại kỹ nghệ với thiên hạ. Hôm nay Thuần về nhà đã quá 7 giờ rưỡi tối rồi, mệt trí nhọc lòng cả ngày, tính sẽ hiệp với vợ con đặng vui thú gia đình mà tạm quên các việc lo lắng. Thuần cho xe chạy thẳng vô nhà sau mà cất. Thằng bé Hậu là con của vợ chồng Thuần, năm nay đã được 4 tuổi, đương chạy chơi trên các sân gạch ở phía sau, có con xẩm giữ rằng theo một bên mà coi chừng, nó thấy xe của ba nó về thì lăng xăng chạy lại kêu: “Ba… Ba…” inh ỏi, con xẩm phải nắm tay mà ngừng bớt nó lại, Thuần cất xe rồi bước ra. Bé Hậu a lại ôm chân cha mà mừng, tóc bay phất phơ, miệng cười hịt hạt. Thuần cuí xuống ôm con mà hôn mấy cái rồi bồng luôn đi lại cửa sau mà vô nhà. vợ của Thuần là cô Hoà năm nay đã đuợc 25 tuổi. Vì có thai nghén hơn 5 tháng, nên không trang điểm, cô mặc quần lụa trắng với áo “pijama” lụa màu hường, nghe chồng về thì cô ra đứng dựa cửa sau mà chờ. Thuần bồng con xâm xâm bước lên thềm, ngó thấy vợ thì thầm mong vợ nói một vài câu vui vẻ mà tỏ ý thân thiết ái ân, đặng mình quên hết những nỗi mệt nhọc. Trái với sự mơ ước của chồng, cô Hoà đã không giải phá dùm nỗi lo cho Thuần, mà cô lại cau mày quạu quọ nói: - Ði đâu mà chừng này mới về, để người ta ở nhà đợi chờ đói bụng muốn rã ruột. Muốn ta bà thì ít nữa cũng phải nói trước cho người ta biết chớ. Mấy lời trách cay đắng ấy lọt vào tai Thuần chẳng khác nào một thùng nước lạnh xối vào tâm can, bởi vậy Thuần thở dài một cái để con đứng xuống gạch mà nói: - Bầy trẻ sửa xe rồi cho chạy thử máy, rủi đụng người ta gẫy chân, tôi phải lo đi điều đình vụ ấy cho êm chớ đi đâu. Ở nhà đói bụng sao không ăn cơm trước đi, chờ làm chi. Cô Hoà dường như không muốn để ý tới vụ chồng nói đó, cô không hỏi thăm, mà cô lại kêu người nhà bảo dọn cơm cho mau. Thuần cổi áo máng trên giá rồi vô phòng rửa mặt mà gội rửa cho mát mẻ. Chừng Thuần trở ra thì thấy cô Hoà đã ngồi tại bàn ăn mà ăn trước một mình, gương mặt điềm nhiên. Thuần không biết đói bụng hết muốn ăn cơm, đi thẳng ra cửa trước đứng ngó mộng, trong lòng bàng hoàng, ngoài mặt lơ lửng. Bé Hậu đi theo, vói níu tay cha mà hỏi: - Sao ba không đi ăn cơm vậy ba? Má ăn kia, ba vô ăn với má đi. Thuần chúm chím cười và vỗ đầu con mà đáp: - Ðể ba nghỉ chút rồi ba sẽ ăn. Con ăn cơm rồi hay chưa? - Con ăn rồi hồi chiều. - Con muốn ăn thêm hay không? - Không. Con no lắm. - Con buồn ngũ hay chưa? - Chưa. - Thôi, con vô đây coi ba má ăn chơi. Thuần nắm tay dắt con trở vô bàn ăn, để con ngồi trên cái ghế tại đầu bàn, rồi mình ngồi ngang mặt vợ mà ăn, con ngồi chính giữa. Ðèn khí chiếu trong nhà sáng trưng làm cho cái quang cảnh có vẻ rất đẹp đẽ mà cũng rất đầm ấm. Trong nhà bàn ghế rực rỡ, lại thêm vợ chồng với con sum hiệp một bàn, cảnh hạnh phúc nào bằng cảnh gia đình phong phú hoà hiệp này. Tiếc thay bề ngoài thì là vậy, vì cô Hoà không vui rồi làm Thuần cũng không vui, bởi vậy cái hạnh phúc gia đình của Thuần đã đầy công tạo nó vẫn phảng phất lờ mờ, chớ không hiện ra tỏ rõ được. Thuần đang ngồi ăn mà trong lòng lạnh ngắt, thình lình nghe tiếng xe hơi chạy vô sân rồi ngừng. Không hiểu xe ai đến, vợ chồng Thuần chăm chú ngó ra cửa. Vợ chồng giáo sư Kiểm là bạn học của Thuần hồi ở bên Ba Lê, hăm hở bước vô. Giáo sư Kiểm thấy vợ chồng Thau62n đương cơm thì la lớn: “Người ta mời 8 giờ rưỡi dự tiệc đám cưới mà sao lại lén ăn cơm vậy?” Vợ chồng Thuần buông đũa đứng dậy chào mừng khách và mời ngồi. Thuần bợ ngợ nói: - Ma-phăm có nghén không đi đám cưới được, còn moa thì công việc đa đoan mệt quá, nên hồi sớm mơi moa đã có viết thơ cho Thậm mà cáo từ rồi. Giáo sư Kiểm lắc đầu nói giọng quả quyết: - Không được, không được! Anh em đã nhứt định không ai được trốn ở nhà. Ma-phăm Thuần có thai nghén cõ lẽ được viện cớ ấy mà cáo từ, tuy bao giờ bọn tân học chúng ta không cố chấp mấy tục lệ dị đoan hủ bại đó nữa. Còn phần toa thì toa không được phép kiếm cớ mà trốn anh em. Thậm mời đám cưới nó có nói: Bọn tân học chúng ta ở bên Pháp trở về xứ, ai cũng mắc lo chức nghiệp, nên ít có dịp hội nhau mà đàm luận vui chơi. Nhân lễ cưới của nó, nó kiếm mời đủ anh em hết thẩy đặng hội nhau vui chơi một đêm. Nó rước ban nhạc Ma-Ní tài tình; nó lại còn kêu bọn xẩm khiêu vũ Thượng Hãi, để ăn uống xong rồi chúng ta nhảy đầm chơi tới sáng. Nó có cáihảo ý với chúng ta nên mới sắp đặt như vậy đó, anh em ai cũng hứa đi hết thảy, sao toa lại thối thác không muốn đi? Toa tính phân rẽ bạn xưa mà chơi riêng hả? Ðừng có làm như vậy anh em phiền. Toa thay đồ cho mau đặng đi với moa, kẻo trể. Cô Hoà hỏi Kiểm: - Ông Thậm làm đám cưới mà đãi tiệc ở đâu? - Ðãi tiệc trong Chợ Lớn, tại tửu lầu “Tiểu Ðịa Võng”. - Nhà tôi có nói với tôi sự ông Thậm mời đám cưới, song tôi không nhớ mời bữa nào. Phận tôi có mang nên không thể đi được tôi tưởng nhà tôi đi một mình, chóo tôi có dè cáo từ đâu. - Thôi ma-đam ở nhà, để Thuần đi với tôi nghe hông. - Nhà tôi phải đi chớ, trốn ở nhà coi sao được. Kiểm day qua nói với Thuần. - Thuần, ma-phăm cũng xử toa phải đi, toa có nghe hay không? Đi thay đồ đi cho mau, a lê! Thuần đã chán cảnh gia đình buồn hiu hồi nãy, rồi nghe những lý luận của Kiểm trưng ra mà ép đi, lại còn thấy ý vợ muốn thôi thúc mình nữa, bởi vậy chàng đã xiêu lòng, song còn gượng mà cãi với Kiểm: - Anh em bày đặt buộc phải bận ái dài, bịt khăn đen. Moa không có khăn đen áo dài nên moa đi không được. - Phải, anh em nghĩ bọn lão thành thủ cựu họ khinh bỉ nhóm thanh niên tân học chúng ta, họ thường chê chúng ta học theo Âu Tây rồi vong bổn. Anh em muốn phản đối lời chê khờ khạo ấy, nên nhứt định hễ trong nhóm thanh niên tân học chúng ta mà cõ lễ quan hôn tang tế, thì chúng ta phải giữ lễ nghi của nước nhà, chúng ta phải mặc quốc phục, khên đen áo dài đàng hoàng. Tuy anh em định như vậy, song mình không sẵn khăn đen áo dài, mình mua sắm không kịp, thì mình mặc Âu phục chớ biết làm sao. Toa thay đồ Tây mà đi, moa cũngmặc đồ tây đây vậy. - Moa mệt quá nên không muốn đi. Moa tính ăn cơm rồi thì chạy xe một vòng hứng mát và giải trí đặng ngũ cho khoẻ. Kiềm đưa hai tay nắm vai Thuần mà xô mà nói: - A-Lông, a-lông! Ði thay đồ cho mau, đừng có nhiều chuyện nữa. Nếu toa còn dụ dự nữa, thì moa dẽ bắt trói toa mà bỏ lên xe rồi moa chở toa đi đa. Cô Hoà tiếp lời: - Mình phải thay đồ đi với ông giáo sư chớ. Chẳng nên vắng mặt mà làm cho anh em phiền. Thuần rùn vai rồi đi lên lầu mà thay y phục. Cô Hoà mời vợ chồng Kiểm uống trà và hỏi Kiểm: - Không biết ông Thậm cưới vợ ở đâu vậy? - Cưới con một vị thương gia ngoài Sài Gòn. - Chắc bên vợ ông giàu lắm hả? - Tự nhiên. Bọn thanh niên đời nay họ nghĩ nếu cưới vợ nghèo là đem cái hoạ lớn vào nhà, còn cưới vợ xấu thì phải chịu tiếng nhạo báng trọn đời, bởi vậy ai cũng phải ráng mà kiếm vợ giàu, vợ đẹp. - Nếu vậy con gái nghèo với con gái xấu làm sao có chồng cho được? Kiểm rùn vai tiếp: - Họ làm sao được thì họ làm, hơi nào mình lọ cho họ. Bả Kiểm tiếp lời: - Ðời nay hễ có tiền nhiều dầu không có sắc đẹp cũng dễ lấy chồng, chớ không có tiền, dầu có sắc hay có hạnh cũng không mong có chồng được. Kiểm lật đật kết luận câu chuyện: - Nói tóm lại, thì đời này giấy xăng quý hơn tài, sắc, đức, hạnh hết thảy! Ba người cười xoà. Thuần thay đồ rồi ở trên lầu lon ton đi xuống, chân mang giày da láng ngời, mình mặc bộ đồ xăn tung thật khéo, cổ thắt nơ đen đàng hoàng. Vợ chồng Kiểm đứng dậy thúc Thuần ra xe mà đi liền. Cô Hoà đưa ra sân, xe chạy đã lâu mà cô vẫn cứ thơ thẩn hoài, không chịu đi nghỉ. Vô tới tửu lầu “Tiểu Ðịa Võng”, Kiểm đậu xe sát trong lề đưòong, khoá máy kỹ lưỡng, kéo ống quần sửa bâu áo, rồi dắt vợ và Thuần lên lầu; nhạc đánh rập rình. Lúc lên thang Thuần đưa đồng hồ tay ra mà coi rồi nói với Kiểm: - Ðã 8 giờ 40 rồi. Mình đi trễ một chút. Kiểm day lại mà đáp: - Thiếp mời 8 giờ 30 mình đến 8 giờ 40 mà trễ nỗi gì? - Trễ 10 phút, chớ sao lại không trễ. - Toa quê mùa quá. Theo lễ nghi của Việt Nam bây giờ, tiệc mời 8 giờ 30, nếu mình đến đúng giờ thì mình là nhà quê. Người sang trọng thượng lưu phải để 9 giờ rồi sẽ đến. Ðể lên lầu rồi toa sẽ biết, mình đến đây sớm hơn người ta nhiều. - Lễ nghi gì mà kỳ vậy! Khách mời đông người, chớ không phải một mình mình. Nếu mình đi trễ để người ta chờ đợi thì mình thất lễ quá. - Ấy! Bực sang trọng thì phải làm như vậy, phải để cho người ta chờ đợi, rồi họ đói bụng họ hỏi còn chờ ai nữa, đặng cho chủ tiệc nói: “Còn chờ ông này, còn thiếu ông kia”, làm thế ấy mới có danh, hiểu chưa? - Danh gì vậy?… danh thất giáo hả? - Không. Họ tính làm quảng cáo cho tên tuổi của họ chớ. - Gớm quá! - Còn nhiều cái gớm hơn nữa kia chớ! Y như lời của Kiểm đoán trước, lên tới phòng tiệc thật qua Thuần chưa thấy một bạn nào hết. Thậm mặc quốc phục vừa thấy Thuần với vợ chồng Kiểm thì lật đật chạy ra cửa mời vào. Thậm nói với Thuần: - Hồi sớm mai moa được thơ toa kiếu từ, moa giận lung lắm. Nếu chiều nay không có mặt toa, thì moa sẽ tuyệt giao với toa. Toa vô đây là may lắm. Thôi, ngồi uống rượu khai vị mà chờ anh em. Kiểm nói: - Thuần tính trốn. Moa ghé nhà moa bắt nên mới đi với moa đó. Thuần gật đầu cười. Thuần đứng ngó cùng khắp trong phòng tiệc, thấy dọn hai bàn song song, bàn nào cũng chưng bông rực rỡ, cũng có để rượu ê hề, song một bàn thì khách ngồi gần đủ, còn một bàn thì còn trống trơn, chưa có ai ngồi hết. Ðầu ngoài, gần chỗ nhạc, lại có dọn thêm một cái bàn ngang để cho đàn bà ngồi, bàn ấy cũng có khách đủ rồi, có bà già, có đàn bà, có con gái, người nào y phục cũng xinh đẹp. Thậm cắt nghĩa cho Thuần với vợ chồng Kiểm hiểu rằng khách ngồi một bàn dài với một bàn ngang là đằng gái, còn cái bàn chưa ai ngồi là bàn của khách đằng trai. Thuần liếc thấy họ đằng gái có vài người Pháp, có viên quan Việt Nam, có ít vị Hội đồng, có vài vị thi văn sĩ, còn bao nhiêu đều là thương gia có tên tuổi trong xã hội Sài Gòn. Trong đám khách ấy chỉ có một ông già mặc quốc phục, còn bao nhiêu đều mặc Âu phục. Thuần với Kiểm thấy họ đằng trai chưa tới nên không chịu ngồi, dắt nhau ra ngoài đứng ngó xuống đường chơi, để mặc cho Thậm thong thả mà sắp đặt cuộc tiếp khách. Quá 9 giờ, họ đằng trai mới lần lượt đến, có người dắt vợ, song phần nhiều thì đi một người, mà hầu hết đề là hạng thanh niên tân học, duy có vài vị mặc Âu phục, còn gần 30 vị bịt khăn đen, mặc áo dài, cũng như chàng rễ. Hai họ ngồi riêng, nên không ai chào ai, bởi vậy tuy hội chung một phòng, hai bàn cách nhau chừng vài thước, mà cũng như có vách tường phân rẽ hay là có đường mương cản ngăn. Mấy vị mặc quốc phục buộc mấy vị mặc Âu phục phải ngồi riêng một khoảng với phụ nữ, để cho hạng giữ lễ xưa ngồi chung với nhau. Thuần không làm theo phần đông nên trong lòng ái ngại, song thầm nghĩ bàn bên kia của họ đằng gái đều mặc y phục như mình, thì chắc mình không đến nỗi thất lễ. Khách ngồi vừa yên thì bồi bưng rượu mời khai vị. Mấy vị tân học mặc quốc phục, vị nào cũng biểu rót rượu mạnh thật đậm, rồi cụng ly với nhau. Ban đầu còn có thứ tự, câu chuyện nghe êm ái. Uống được vài tuần rồi, không hiểu vì bị ông men hành, hay vì là nhớ lễ nghĩa quen thuở nay, mà mỗi vị đều lớn tiếng om sòm, ai cũng nói hết thảy, tuy ai không thèm nghe ai, kẻ nói người la, chẳng khác nào trong sân đá banh, thiên hạ nhốn nhao lúc banh lọt vô lưới vậy. Thuần thấy thái độ hai bàn khác nhau, một bên ồn ào một bên trầm tĩnh, thì trong lòng khó chịu, ra dấu vợ chồng Kiểm bảo ra về. Kiểm chau mày suy nghĩ, có lẽ thầm tính thoát thân. May tiệc gần mãn mấy ông quốc phục bây giờ muốn khiêu vũ, nên xin mấy bà ngồi cái bàn ngang đứng dậy đặng lo dọn cho trống chỗ mà nhãy. Bàn khiêng đi rồi, bồi chưa kịp quét, mà họ đã đốc nhạc đánh lên, rồi có ông thì cặp đàn bà, có ông thì cặp anh em bạn mà nhảy. Có một điều rất tức cười, là có hai ông ôm nhau nhẩy rồi té lăng cù đùng, gây một trận cười cho bọn tửu bảo chi na. Còn một điều đáng tức cười hơn nữa, là có một vị tân học mặc áo bà ba trắng quần di mô di phụ nữ mà nhảy, sắc mặt hân hoan như thường, không dè việc mình làm đó là một việc nhục nhã, nhục nhã cho mình, nhục nhã cho điệu khiêu vũ là cái điêu chơi thanh nhã của người Âu châu. Nhờ có khiêu vũ lộn xộn, nên Thuần mới kêu vợ chồng Kiểm mà rủ về, rồi dắt nhau đi êm, không thèm giã từ ai hết, dường như chạy trốn cho khỏi cái chốn nhục nhã gớm ghiếc ấy. Kiểm cho xe chạy lên đường Bình hoà, tính về ngã Lăn Cha Cả, đặng hóng gió một chút. Thuần ngồi một bên Kiểm, cái quang cảnh tồi tệ dơ dáy hồi nẫy còn chàng ràng trước mắt, làm cho trong lòng khó chịu, nên buồn hiu không nói chi hết. Chừng xe ra tới đường trống, Kiểm mới nói với Thuần: - Mới lần thứ nhất moa thấy tiệc cưới như vậy đó. Nếu moa biết trước, dầu Thậm nó lạy mà mời, moa cũng không thèm đi. Moa xin toa tha cái tội moa ép buộc toa đi với moa đó. Ma-đam Thuần ở nhà thật là may lắm. Bà Kiểm ngồi một mình ở phía sau, mà tức giận quá, dằn lòng không được nên bà nói lớn: - Khốn nạn hết sức! Tôi thề từ rầy sắp lên tôi không dự tiệc với những người ấy nữa. Họ không biết lễ nghĩa gì hết, không phải Tây mà cũng không phải Việt Nam. Thuần day lại nói với bà Kiểm: - Bà giận đáng lắm, bởi vì người ta thất lễ với phụ nữ nhiều. Mà hai anh em chúng tôi đây thuộc trong bọn tân học, chúng tôi còn giận nhiều hơn nữa. Họ làm nhục lây cả bọn chúng tôi hết thẩy. - Phải, họ làm xấu chung cho cả bọn. - Chớ chỉ trong tiệc duy có bọn chúng tôi mà thôi, thì họ muốn vui chơi cách nào cũng được. Ngặt vì trong tiệc có cả trăm người, có đàn bà, có người sang trọng tử tế, có mấy người Pháp, có một đám tửu bảo, rồi đây những người ấy họ sẽ bình phẩm về nhân cách, về giáo dục của bọn chúng tôi mới là khổ. Thuở nay bọn chúng tôi thường khoe khoang: “Thanh niên tân học là hy vọng của nước nhà, là hoa thơm của non sông”. Chắc từ rầy người ta sẽ lấy quang cảnh bữa tiệc này làm bằng cớ mà nói: “Non sông có những đám hoa như vậy coi dơ chứ không đẹp; nước nhà có thanh niên tân học như vậy ắt thất vọng chớ không hy vọng”. Họ nói như vậy rồi chúng tôi làm sao mà cãi với họ? Kiểm liền thở ra mà đáp với Thuần: - May trong bọn tân học còn nhiều người khác nữa chớ chẳng phải bao nhiêu đó. - Nói ngay ra thì anh em họ phiền, chớ moa coi trong bọn mình có nhiều người không kể luân lý không biết giáo dục gì hết, họ chỉ trù nghĩ phương chước làm cho có tiền, dầu phải dùng phương pháp nào cũng được, có tiền cho nhiều đặng hưởng, đặng sung sướng xác thịt, đặng loè loẹt bề ngoài, họ không kể gì đến mạng vận của nhà nước, đến luân lý của xã hội, đến quyền lợi của chủng tộc. - Toa nói trúng lắm. Moa cũng thấy như toa vậy. Moa lại thấy cái làn sóng vô luân lý, vô giáo dục này nó càng lên mạnh thêm hoài; nếu không ai tìm phương mà ngăn cản, thì nó sẽ tràn khắp trong nước rồi cái xã hội Việt Nam, khi xưa tôn trọng đạo đức nên được cao thượng cứng cỏi, sẽ thành ra một xã hội hỗn độn tham lam, nên phải thấp hèn yếu ớt. Nền luân lý xưa của chúng ta đã xiêu ngã, bây giờ cần phải bồi đắp lại cho mau, phải tập cho người mình có cái óc tấn thủ cho cứng cỏi, có cái chí lập gia đình cho vững chắc, có lòng ái quốc nồng nàn, thì hoạ may mới khỏi hổ với thiên hạ. - Toa làm giáo sư, toa có thiên chức giáo dục. Ðó là phận sự của toa. - Một mình moa mà chống muôn xe sao nổi? - Toa cũng phải ráng, chẳng nên thối chí. Câu chuyện mới tới đ1o thì xe đã tới nhà Thuần, nên ngừng. Thuần từ giã vợ chồng Kiểm rồi mở cửa rào đi vô, đường kia nẻo nọ ngổn ngang trong trí. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 3 Thường ngày cô Hoà ngủ đến 7 giờ cô mới thức dậy. Mà bữa nào cũng vậy, hễ cô dậy thì cô thấy Thuần đã dậy trước rồi khi đi thơ thẩn ngoài sân mà xem bông, khi thì lui cui xách nước tưới kiểng, khi thì dắt con đi lên xuống ngoài lộ. Bữa nay đúng 7 giờ cô cũng thức dậy, nhưng mà cô thấy Thuần vẫn còn nằm ngủ im lìm. Vì hồi hôm Thuần về cô không hay, cô tưởng ăn tiệc rồi ở khiêu vũ chơi đến gần sáng, nên mới ngủ trưa như vậy, bởi vậy cô đi nhẹ xuống lầu, có ý muốn để êm cho Thuần nghỉ. Cô coi cho bồi lược cà phê, nướng bánh mì, soạn hột gà, đặng cho Thuần thức dậy có sẵn mà điểm tâm. Quá 8 giờ Thuần mới dậy. Thấy Thuần xuống lầu, cô Hoà mới hỏi: - Thế khi gần sáng mới về hay sao nên ngủ trưa dữ vậy? - Không. Hồi hôm tôi về nhà mới 11 giờ 10. Vì tôi phiền quá, nên nằm trằn trọc hoài, gần 4 giờ tôi mới ngủ được, nên sáng mệt, dậy không nổi. - Phiền ai? - Anh em dự tiệc đám cưới họ trửng giỡn đồi bại, làm xấu hổ cả bọn hết thẩy. Tôi cáo từ không chịu đi thì hay quá, tại anh Kiểm đốc đi, nên tôi mới thấy việc khốn nạn như vậy. - Họ làm sao mà phiền mình? - Ðể t ôi có rảnh rồi tôi sẽ thuật lại cho mình nghe. Cô Hoà không hỏi nữa, cô mở máy lạnh mà lấy bơ lạt, bưng thịt đùi heo ra, kêu bồi biểu luộc hột gà, pha cà phê, rồi kêu bé Hậu lại đặng ăn lót lòng với cha mẹ. Thuần ngó đồng hồ, thấy đã 8 giờ 30, nên ăn riết đặng thay đồ mà ra hãng. Chừng Thuần sửa soạn ra lấy xe mà đi, cô Hoà bèn nói: - Chị Vân gởi thơ nói chị lên ở chơi với tôi ít bữa, song từ khi mình cất nhà rồi tới nay chị không có lên, chị không biết mình ở chỗ nào, nên chị biểu tôi 11 giờ trưa này ra ga xe lửa đón chị. Chừng 10 giờ mình biểu sớp-phơ đem xe về cho tôi đi được không? - Ðược chớ, hễ tôi ra tới Sài Gòn, tôi biểu đem xe về liền. - Thôi mình đợi tới 10 giờ tôi đi một lượt với mình. - Tôi phải ra trước ngoài hãng coi có việc gì hay không, nhất là phải lo tính vụ xe đụng thiếm xẩm. - Mình muốn đi gấp thôi thì đi đi. Thuần ra đi. Cô Hoà phiền, vì cô thầm nghĩ trong trí mà cho sự chồng đi trước đó là cố ý không muốn đi chung với mình. Tuy vậy mà cô không lộ sự phiền ấy cho người trong nhà biết, cô vẫn coi cho mấy đứa ở quét nhà, lau ghế chùi tủ, dọn dẹp như mỗi ngày. Chưa tới 9 giờ 30 mà sớp-phơ đã đem xe về rồi. Cô Hoà kêu con xẩm mà biểu tắm gội và thay đồ cho bé Hậu rồi cô lên lầu sửa soạn đặng đi Sài Gòn. Vì có thai nghén nên cô không mặc đồ mầu, cô mặc một bộ đồ trắng mới may, cô dồi phấn thiệt khéo, cô gỡ đầu thiệt láng, rồi cô đeo hột xoàn vô nữa, nên dầu tướng mạo của cô không có dáng thanh nhã, song cũng có cái vẻ sang trọng. Quá 10 giờ cô dắt bé Hậu lên xe, biểu con ở lên ngồi phía trước với sớp-phơ, rồi dặn xe chạy ra nhà ga xe lửa Mỹ Tho. Ra tới ga thấy còn dư thời giờ nhiều, cô bèn xuống xe đi dài theo mấy tiệm, biểu con xẩm bồng bé Hậu đi chơi, coi đồ bán chơi. Cô mua cho con cô một cái kèn, một trái banh, lẩn quẩn đợi gần 11 giờ cô mới trở lại nhà ga, biểu con xẩm mua giấy rồi dắt nhau vô tgrong vòng chỗ xe đậu mà đón cô Vân. Nghe síp-lê một chút rồi ngó thấy xe lửa rần rần chạy tới. Bé Hậu mừng rỡ nên đứng vỗ tay la om sòm. Xe đậu yên rồi, hành khách tuôn xuống. Cô Hoà kiếm thấy cô Vân còn đứng yên trên xe, ló đầu ra cửa sổ mà ngóng, thì cô ngoắc và kêu. Cô Vân cười rồi lấy đồ đặng xuống xe. Cô Hoà dắt con lại đứng tại cửa xe mà chờ. Cô Vân tay cầm dù, tay ôm choàng mà xuống xe, anh cu-ly xách va-ly theo sau, chị em gặp nhau vui kể không xiết. Cô Vân ngó bụng cô Hoà và hỏi: - Chị có nghén nữa à? Có phước quá! Ðược mấy tháng đây? - Hơn năm tháng. - Tôi mừng cho chị. Cô Vân lại thấy bé Hậu nắm tay đứng bên cô Hoà thì hỏi: - Cháu đấy phải không? - Phải. - Hai năm nay tôi không gặp, bây giờ chú trộng cẩy. Dễ thương quá. Cô Vân ôm m ặt bé Hậu mà hôn rồi chị em dắt nhau đi ra cửa, biểu người cu-ly xách va-ly cho cô Vân đi theo. Cô Vân là chị em bạn học của cô Hoà hồi trước, cũng đồng thời một tuổi với cô Hoà. Vì cô Hoà có chồng nên thôi học trước, cô Vân ở lại họ thêm, cách hai năm đã thi đậu bằng thành chung, nên về ở nhà với mẹ là bà chủ Hào, một bà sương phụ giầu có ở dưới Kỳ Sơn, thuộc tỉnh Tân An. Cô Vân hình vóc chắc chắn mạnh mẽ, bộ đi đứng gọn gàng bặt thiệp, nước da trắng, gương mặt tròn, văn nói bãi buôi, tư cách thanh nhã. Cô mặc áo mầu nước biển, áo may khéo, lại mầu hợp với nước da nên làm cho dáng đẹp cô càng đẹp hơn nữa. Khi ra tới đường, cô Vân thấy xe hơi thì cười và nói: - Chị sắm xe tốt quá. Ðể đồ lên xe xong rồi, cô Vân mới hỏi cô Hoà: - Năm ngoái chị gởi thơ nói chị đã về nhà móoi ở đường Cây Quéo, Cây Quéo là chỗ nào? - Nhà quê qua! Ðường Cây Quéo ở trong Gia Ðịnh. - À! Nẫy giờ quên hỏi coi anh mạnh giỏi thế nào? - Cám ơn. Nhà tôi mạnh luôn luôn. - Có anh ở nhà hay không? - Có chớ, song ban ngày ở ngoài hãng xe hơi. - Hãng của anh ở đường Phan Thanh Giản phải không? Tôi chưa biết hãng. Thôi, mình lại đó đặng thăm anh và coi hãng chơi một chút rồi sẽ về được không? - Ðược. Lại đó rồi tôi rước cả nhà tôi về luôn thể. Hai chị em lên xe rồi biểu sớp-phơ chạy lại hãng, chừng xe ngừng cô Vân bước xuống thấy trước hãng có tấm bảng đề chữ lớn: Thuần Hoà Hãng xe hơi Thì cô cười và nói: - Hai ông bà lấy tên mình mà đặt hiệu cho hãng thật hay quá. thuần Hoà hai chữ song song… Hai ông bà khắng khít với nhau mà lại có con sớm, thế thì hãng phải vững bền, mà rồi đây sẽ có chi nhánh thêm nữa. Cô Hoà nghe khen thì vui lòng, nên chúm chím cười và nói: - Tôi cầu chúc cho lời chị nói đó có y như vậy. Hai chị em song song bước vô nhà giấy của hãng, côn xẩm dắt bé Hậu theo sau. Thầy hai Tịnh thấy bà chủ hãng thì lật đật đứng dậy tiếp chào, mấy thầy làm việc trong hãng cũng đứng dậy hết thảy. Cô Hoà không thấy chồng, thì hỏi thầy hai Tịnh: - Nhà tôi đâu, thầy Hai? - Ông chủ đương coi thơ trong phòng. Mời bà đi thẳng vô trong. Cô Hoà đi lại cái cửa gió, đưa tay xô cánh cửa mà dòm vô phòng, thì thấy Thuần mặc áo sơ mi đươong ngồi tại bàn viết mà ký tên. Có cô Như thơ ký đánh máy đứng một bên. Cô Hoà đứng khựng lại và chau mày, không bước vô. Thuần ngước mắt lên ngó thấy vợ thì cười và hỏi: - Mình có rước cô Vân hay không? Cô Hoà đáp: - Có chớ. Tôi dắt chị lại thăm mình đây. Thuần nghe nói như vậy thì buông cây viết, đưa giấy tờ cho cô Như, rồi đứng dậy bước lại cửa phòng mà tiếp khách. Cô Như cúi đầu chào cô Hoà và cô Vân rồi cầm giấy tờ đi ra ngoài. Thuần chào cô Vân và mời vô phòng, lăng xăng nhắc ghế cho vợ và cho cô Vân ngồi trước bàn viết, rồi nói với cô Vân: - Cô lâu lên chơi quá, nhà tôi nhắc cô hoài. Bà ở dưới nhà mạnh? - Cám ở anh. Má em mạnh. Ðã 2 năm nay em không có đi Sài Gòn. - Tôi nhớ lúc cô thi đậu, cô ra trường ở chơi với nhà tôi một bữa, rồi từ ấy đến nay tôi không có gặp cô nữa, phải không? - Thưa phải. Từ ngày em thi đậu rồi về tới nay em không có lên trên này nữa. - Dữ hông! Dưới Tân an lên đây là bao xa, sao không lên chơi. Cô ở dưới ruộng thét rồi thành gái nhà quê cho mà coi. - Phận em có hai mẹ con mà thôi. Nếu em đi chơi thì má em ở nhà tiu hiu một mình, sợ má em buồn, vì vậy em không muốn đi đâu hết. Còn em mời má em đi chơi với em, thì má em nói lên Sài Gòn xe cộ rần rần, má em mệt lắm, nên không chịu đi. Tại như vậy đó, nên em thành gái nhà quê thiệt. Em quê, hễ đi xa em sợ quá, nên em mới gởi thơ trước mà xin chị Hoà ra ga rước dùm em. Cô Hoà nẫy giờ ngồi lặng thinh, song cô liếc mắt ngó cùng trong phòng nhất là ngó cái ghế “canapé” để dựa vách tường, chỗ Thuần máng áo. Chừng nghe cô Vân nói tới tên cô, thì cô mới nói: - Tôi được thơ của chị nói chị muốn lên ở chơi với tôi ít ngày, thì tôi mừng quá. Chị phải ở chơi với tôi có mau lắm là một tháng, chớ tôi không cho chị về sớm đâu. Cô Vân cười và đáp: - Ở lâu sợ không được. Tôi nói với má tôi chừng năm bữa tôi về. Chuông điện thoại reo reng reng. Hai cô day lại ngó. Thuần vội lấy ống nói kề vào tai mà nghe rồi nói: “A lô… Phải, đây là hãng Thuần Hoà… Phải…. Tôi… còn tôi hân hạnh mà tiếp chuyện với ai đó? A! Bonjour Thoại… Cám ơn moa mạnh luôn, còn toa?.. Có việc chi vậy? Hội làm gì?… Chừng nào?… Tối nay… tối nay không được, mà tối bữa nào cũng không được hết thẩy. Moa bận việc lắm, không thể đi hội gì được hết… Phải, moa làm việc cho tới ban đêm nữa… Anh em ai muốn nói thế nào moa cũng chịu hết… Thây kệ… Moa không cần… Au revoir”. Thuần buông ống nói mà như có sắc giận. Thình lình nghe phía ngoài có kèn thổi te te. Thuần hỏi vợ, mới hay có con ở ngoài thì cười, rồi đứng dậy nói với vợ: - Thôi, mình rước cô Vân về trong nhà đặng cô nghỉ, cô đi xe lửa đã mệt rồi. Cô Vân nói: - Em muốn đi xem hãng của anh một chút, anh cho phép hay không? Thuần đáp: - Ðược lắm, được lắm, để tôi dắt đi. Thuần bèn dắt hai cô ra phòng làm việc giấy, thấy con xẩm bồng bé Hậu đương đứng coi cô Như đánh máy, thì bươm bả bước lại ôm con mà hôn, rồi bồng luôn con mà đi với hai cô. Dắt coi những xe hơi mới để đầy ba căn, rồi dắt qua coi chỗ bán đồ phụ tùng, đi đến đâu cô Vân cũng đều thấy cách sắp đặt có thứ tự, nên cô trầm trồ khen ngợi không ngớt. Thuần mở cửa sau chỉ cho hai cô thấy cái xưởng sửa xe đương rần rộ, mà không chịu dắt xuống đo, vì nghĩ chỗ ấy dầu mỡ bụi bặm, sợ hai cô xuống đó dơ áo dơ quần. Ði coi cùng hết rồi Thuần mới đưa hai cô ra xe. Cô Hoà nói: - Gần 12 giờ rồi thôi thì mình về luôn mà ăn cơm, chớ còn ở lại hay sao? Thuần coi đồng hồ tay, thấy đã 11 giờ 45 thì gật đầu đáp với vợ: “Ừ, thôi, để tôi về luôn thể. Mình chờ tôi vô lấy áo dặn thầy hai một chút rồi tôi về với”. Thuần để bé Hậu lên xe, rồi trở vô hãng. Cách một lát Thuần trở ra vừa đi vừa bận áo. Thuần bảo con xẩm kéo ghế trong mà ngồi. Thuần bước lên cầm tây bánh để bé Hậu ngồi một bên, còn sớp-phơ ngồi bên kia, rồi mở máy chạy về Cây Quéo. Lúc xe quanh vô cửa, cô Vân thấy vườn hoa đẹp đẽ, nhà lầu nguy nga, thì cô nói lớn, cố ý cho Thuần ngồi phía trước nghe: - Ô! Anh chị sắm chỗ ở xinh đẹp quá! Em không dè chút nào hết. Tốt quá, ban ngày anh đi lo việc thương mại công nghệ, ban đêm về sum họp với vợ nơi cảnh này thì vui lắm, hạnh phúc như vầy còn hạnh phúc nào hơn. Thuần ngừng xe tại cửa trước, ngó vợ mà cười, mở cửa xe cho vợ với cô Vân xuống, dạy sớp-phơ coi đem đồ vô nhà, rồi chạy xe vô nhà xe mà cất. Bé Hậu vô nhà biểu con xẩm đưa cái kèn rồi thổi te te, bộ đắc ý lắm. Cô Vân ngó vợ chồng Thuần rồi ngó bé Hậu mà cười, trong lòng rất mừng cho người bạn yêu được hưởng gia đình hạnh phúc. Cô Hoà kêu bồi bếp mà dạy dọn cơm, rồi mời cô Vân đi thẳng lên lầu, nói rằng đã dọn phòng riêng cho khách ở từng trên. Thuần biểu con xẩm thay đồ cho bé Hậu rồi Thuần đi rửa mặt. chừng hai cô trở xuống thì thấy Thuần với Hậu, hai cha con đương hất trái banh lăn qua lăn lại ngoài hàng ba, con la om sòm, cha cười ngả ngớn, cảnh coi thuận hoà đầm ấm lắm. Cơm dọn rồi, bốn người ngồi lại ăn, hai cô ngồi một bên. Cô Vân cứ ngó Thuần và ngó bé Hậu mà cười hoài lại khen Hậu giống Thuần như một khuôn. Cô Hoà hỏi chồng: - Hồi nẫy ngoài hãng có ai kêu dây nói mời mình đi hội gì đó phải không? - Ừ, mông- xừ Thoại mời tối nay nhóm tại nhà hàng Cửu Long đặng bàn tính gom hết bạn thanh niên trí thức mà lập một hội ái hữu. Tôi xin kiếu, không dám hội hiệp với mấy bác đó nữa. - Mấy bác đó lập hội đặng ăn uống say sưa làm việc tồi bại, chớ phải lập hội đặng lo công ích gì hay ho mà theo. - Mình làm trái ý anh em, rồi họ tẩy chay mình chớ. - Ô… Từ hồi hôm tôi đã nhất định tẩy chay họ rồi, mình khỏi lo họ tẩy chay tôi. - Tại sao mình nghịch với anh em dữ vậy? - Chớ chi hồi hôm có mình đi dự tiệc đám cưới thì mình cũng nghịch như vậy… Khốn nạn, xấu hổi lắm… Thôi đừng có kể thanh niên trí thức gì nữa. Dầu ở xứ Việt Nam, dầu ở bên Tầu, hay là ở bên Tây cũng vậy, những lễ quan hôn tang tế là lễ trọng. Mình đi dự mấy tiếc ấy, thì phải mặc y phục cho trúng lễ, ngồi ăn mình phải giữ lễ cho hẳn hòi, sớt đồ ăn không được lựa miếng ngon, nói chuyện phải lựa lời không được kêu nói vói. Cách ít năm nay tôi có đi một đám cưới, thấy có một nhóm thể thao gia họ đến dự tiệc họ mặc y phục cũng như đi đá banh hay là đánh tennis vậy, chừng ngồi, họ lột áo rồi mặx sơ mi lòi cánh tay cũng như ngồi ăn theo mấy quán chung quanh chợ. Hồi hôm này nhóm thanh niên trí thức dự tiệc đám cưới họ mặc y phục trúng lễ, song chừng ngồi ăn hộ lột khăn đen rồi dùng đựng đồ mà ăn, hộ vật lộn rách cả áo dài, rồi chừng khiêu vũ họ mặc áo bà ba mà nhảy. Ðó, tấn bộ văn minh là vậy đó!… Tôi ngán quá… Thôi, tôi làm dã man cho khỏi hổ. Từ rầy tôi cứ lo làm ăn, có rảnh thì tôi vui chơi với vợ con mà thôi, tôi không dám bè bạn với ai hết. Cô Vân cười mà nói : - Anh lập tâm như vậy thì chị Hoà và cháu Hậu hữu hạnh, còn xã hội thì vô phước lắm. Thuần suy nghĩ một chút rồi đáp: - Sanh nhằm đời hỗn độn, nếu ai lo giữ thân danh của mình cho vẹn toàn, thì người ấy là thượng trí. Ăn cơm rồi Thuần lên lầu nghỉ trưa. Hai cô vào phòng khách đàn bà nằm nói chuyện. Gần ba giờ Thuần thức dậy tắm gội rồi thay đồ mà đi ra hãng. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 4 Bốn giờ rưỡi chiều, mặt trời trịch xuống khuất ngọn cây, hết dọi nắng vào vườn hoa nữa. Gió chướng thổi loa xao xô lá cây lúc lắc, lại đưa hơi nắng hồi trưa đi mất hết. Cô Hoà mời cô Vân ra trước sân mà xem cây trồng, nhất là thưởng hoa nở chơi cho mát. Hai cô dắt nhau đi dài theo mấy liếp bông, lúc cúi xuống ngửi bông hường vừa chớm nở, khi đứng trầm trồ bôn cẩm nhung tươi tốt. Mùi hao pha lộn với mùi thơm của hai cô, làm cho quang cảnh rực rỡ lại thơm tho bát ngát. Ði tới cây xoài lớn dựa rào, hai cô bèn ngồi xuống cái băng dưới gốc cây xoài, dâ mặt vô nhà. Trước mặt một cái sân hoa nở đủ các màu pha lộn nhau. Ngó xa vô nữa thì một toà nhà nguy nga đẹp đẽ. Cô Vân ngắm cảnh một hồi, cô sanh cảm trong lòng nên cô day qua nói với bạn: - Chị có phước lắm. Tôi thấy chị được như vầy thật tôi mừng biết chừng nào. Người ta nói mấy ông học bên Tây, nếu họ về xứ mà hộ lập gia đình, thì chủ ý kiếm tiền cho nhiều đặng ăn chơi sung sướng. Anh Thuần không có ý đó, anh lập gia thất đặng lo làm ăn, làm ăn cho có tiền đặng bồi đắp nền hạnh phúc cho vợ con hưởng. Đàn bà con gái có chồng như vầy thì phỉ nguyện rồi. Tôi mừng cho chị lắm. Cô Hoà chau mày lặng thinh một chút rồi thủng thẳng đáp: - Ở đời chẳng có hạnh phúc nào mà được hoàn toàn bao giờ, hễ được cái này thì mất cái kia… - Chị khó quá! Vậy chớ chị còn muốn thế nào móoi gọi là hoàn toàn hạnh phúc? - Tôi có muốn gì đâu? thế nào tôi cũng bằng lòng hết thẩy… Nhưng mà tôi nghĩ hạnh phúc gia đình ở chỗ nào chóo không phải nhờ nhà đẹp, xe tốt, ăn ngon sung sướng, bạc tiền đầy dẫy, mà gây ra được. có người lấy chồng rồi ở trong một cái chòi tranh mà họ còn vui vẻ hơn nhiều… Nghe mấy lời ấy, cô Vân lấy làm lạ, nên ngó sững bạn rồi hỏi nho nhỏ: - Anh Thuần không thương chị hay sao? - Thương chớ, vợ chồng ở với nhau hơn 5 năm đã có con có cái, sao lại không thương. - Vậy thì sao chị lại nói như có ý phiền anh? Anh có khinh rẻ chị hay không? - Không, trọng tôi lắm chớ. - À, nếu vậy thì tôi không hiểu ý chị rồi. - Ðể thủng thẳng rồi tôi nói việc nhà của tôi cho chị hiểu. - Ðược. Mà tôi muốn hiểu liền bây giờ, bởi vì tôi thương chị như ruột thịt, nếu chị buồn tôi chịu không được. - Không, tôi chưa đến nỗi buồn…. Tôi mới không được vui mà thôi. - Không vui thì là buồn chớ gì. Cô Hoà chúm chím cười, rồi không muốn nói việc riêng của mình nữa, nên xoay câu chuyện mà hỏi Vân: - Chị thi đậu về nhà đã hai năm rồi, sao chị chưa chịu lấy chồng? Cô Vân cười ngất mà đáp: - Chồng không chịu cưới thì tôi làm sao mà lấy chồng được? - Sao lại không chịu cưới? - Họ không chịu cưới, nghĩa là không chịu cưới chớ có sao đâu? - Chị nói khó hiểu quá. chị cứ giễu cợt hoài. Nói rõ cho tôi nghe nào. - Tâm sự của chị thì chị muốn giấu, chị không chịu nói thật cho tôi biết, sao chị lại ép tôi phải nói tâm sự của tôi cho chị nghe? Chị nói thật chuyện của chị trước đi, rồi tôi sẽ nói chuyện của tôi. - Chuyện của tôi nhỏ mọn, không có gì đáng nghe. Chuyện của chị là quan trọng, chị phải nói trước. - Có gì đâu mà quan trọng. - Chồng nói rồi nói hồi, nó không thèm cưới, chuyện như vậy mà chị nói không quan trọng, vậy chớ còn đợi sao nữa? - Quan trọng lắm hay sao? Tôi cho là việc nhỏ mọn, tôi không để ý chút nào. Chị muốn biết thì tôi nói cho chị biết… Trong làng của tôi có một vị hương chức có ít mẫu ruộng, cày cấy đủ ăn, chớ không phải nhà giầu. Nhưng mà ông có một người con trai tên là Toàn, học giỏi, mới 20 tuổi đã thi đậu tú tài, trong làng ai cũng khen giỏi. Toàn muốn đi qua Tây mà học thêm nữa, ngặt vì cha mẹ không đủ sức chịu tốn hao, nên Toàn buồn lắm. Lúc ấy tôi mới 19 tuổi đương học trên Sài Gòn. Má tôi nghe chuyện Toàn muốn đi học nữa mà không tiền, thì mời cha mẹ Toàn xuống nhà hỏi thăm, rồi nói nếu hai ông bà hứa làm sui thì má tôi sẽ ra tiền cho toàn đi học, chừng nào thành danh trở về rồi sẽ làm lễ cưới tôi. Hi ông bà mừng nên hứa làm sui liền. Cách ít ngày, nhân dịp lễ nghỉ học, tôi về thăm nhà. Má tôi cho cha mẹ toàn hay, rồi hai ông bà dắt Toàn xuống nhà tôi đặng cho tôi với toàn biết nhau. Trong ít bữa sau đó, má tôi đưa một ngàn đồng bạc cho Toàn đi Tây. Từ ngày ra đi, mỗi tháng Toàn đều có gửi một bức thơ về mà thăm má và tôi, thơ gởi ngay cho má, và viết thơ cũng kêu má tôi bằng má như con rể vậy. Toàn học y khoa, mỗi bức thơ đều nói sự học cho má tôi biết. Má tôi thương Toàn lung lắm, hễ tôi về nhà thì má tôi đưa hết thơ của Toàn cho tôi coi, rồi khen ngợi Toàn và khuyên tôi phải ráng mà học cho giỏi, ráng tập rèn công, dung, ngôn, hạnh, đặng ngày sau làm vợ một vị Ðốc – tơ cho xứng đáng. Trong 5 năm trường, hễ vài ba tháng thì má tôi đưa 300 đồng bạc cho ông già Toàn đặng gởi qua cho Toàn ăn học. Năm ngoái gởi thơ về nói đã đậu thi bằng Ðốc – tơ được rồi, song còn phải ráng ở học thêm nữa, học chuyên môn về bệnh mắt. Má tôi lấy làm vui lòng nên cũng cứ đưa bạc đặng gởi cho Toàn hoài. Thình lình hôm tháng chạp năm ngoái, ông già Toàn xuống nhà đưa một bức thơ của Toàn cho má tôi coi, trong thư Toàn nói vì lỡ thương cô đầm, ăn ở với nhau đã được một mặt con, không thể rứt được, nên cậy cha mẹ xin lỗi dùm với má tôi và khuyên tôi đừng trông đợi, bởi vì Toàn không thể về cưới tôi được! Cô Hoà nghe thuật chuyện tới đó thì cô nổi giận, dằn lòng không được, cô vụt nói: - Người gì mà vong ân bội nghĩa quá như vậy? Cô Vân vỗ vai cô Hoà cười mà đáp: - Người Việt Nam chớ người gì. Người thanh niên trí thức đời nay đó. - Khốn nạn, khốn nạn lắm, không có luân lý gì hết! Thuật chuyện như vậy mà chị cười được, thật tôi không hiểu chị là người gì! - Tôi cũng là người Việt Nam chớ người gì? - Sao chị không nổi giận. - Giận ai? Giận toàn hay là giận người Toàn yêu? - Giận hết thẩy. - Chị nóng nảy quá. Trai họ có cái óc mới, thì mình cũng phải có cái óc mới như họ vậy chớ, giận làm chi. Tôi cười, chớ tôi không giận. Chị nghĩ kỹ lại coi. Toàn rèn tập theo cách giáo dục kiếm ăn, thì tự nhiên trí não tánh tình như vậy, có gì lạ. Mình có giận thì giận cách giáo dục kiếm ăn đó, chớ không nên giận Toàn. Còn người Toàn yêu và yêu Toàn đó, thì họ có biết mình đâu mà mình giận họ. - Người ta giựt chồng chị mà chị nói nghe như chơi… - Chớ chị bảo tôi phải khóc, phải la hay sao? - Phải làm sao, chớ để êm đềm sao được. - Người ta không cưới thì thôi, chớ làm sao bây giờ? Tôi chắc tại tôi không có duyên nợ với toàn, nên trời khiến như vậy đó đa chị. Mà tôi khỏi kết duyên với Toàn có lẽ đó là cái may của tôi, biết chừng đâu. Cô Hoà ngồi trầm ngâm suy nghĩ một hồi rồi nói: - Tôi hiểu rồi, mất chồng mà chị không tức giận, ấy là tại chị không có tình với Toàn, chớ không phải là duyên nợ hay là tại cớ nào khác phải không? Cô Vân gật đầu đáp: - Có lẽ chị nói trúng. - Cô Hoà vội lấy một nhánh cây khô cầm mà vẽ trên cát rồi hỏi tiếp: - Bây giờ chị tính lẽ nào? Thôi, lấy chồng khác phứt đi, kẻo họ tưởng hễ họ không cưới thì chị ế chồng. - Chồng ở đâu mà lấy? Mà lấy chồng có ích gì hay sao, nên chị khuyên tôi phải lấy chồng? Lẽ trời và tục người đều buộc con gái lớn lên thì phải lấy chồng. Tôi đã vâng theo lẽ trời và tục người rồi; nếu người ta không cưới thì lỗi tại người ta chớ không phải tại tôi. Trả nợ hồng trần theo phận gái đã xong rồi, bây giờ tôi được thong thả mà học vẽ học đờn, tập làm thi chơi, khỏi lo phải làm mọi người ta nữa, thì tôi vui lắm vậy. - Chị nói như vậy mà tôi chắc bề nào rồi đây chị cũng phải lấy chồng. Chị ưa đờn ưa vẽ ưa ngâm thì tự nhiên chị sẵn có cái tâm hồn lãng mạn, thì dễ cảm ái tình lôi cuốn, rồi dầu chị không muốn, chị cũng phải có chồng. - Thuở nay tôi chưa biết ái tình là cái gì, mà dầu tình ấy có phát ra, tôi cũng kiếm thế xa lánh, chớ tôi không cho nó làm lụy cái tự do của tôi. - Chị không chịu lấy chồng mà sao chị thấy có chồng có con, chị lại khen tôi có phước? - Tại ý chị khác hơn ý tôi; chị thích gia đình hơn tự do. Nay chị được hưởng gia thất đầm ấm, thì tôi mừng cho chị chớ sao. À, hồi nãy tôi khen chị có hạnh phước gia đình thì chị nói hạnh phước ấy không hoàn toàn, tại sao vậy? Tôi tỏ tâm sự của tôi rồi bây giờ chị phải nói việc nhà của chị cho tôi nghe một chút. - Việc của tôi khó nói ra được… Mà việc cũng không đáng nói nên chị chẳng cần biết làm chi. - Chị cứ giấu hoài! Chuyện tuy không đáng nói mà tôi muốn nghe. vậy chị phải nói… Anh chơi bời hay mèo chuột nên chị ghen chớ gì, phải như vậy không? Cô Hoà cúi đầu lặng thinh không chịu đáp. Cô Vân chưa chắc lời mình nói đã trúng ý bạn, cô muốn dọ lòng thêm nữa nên cô nói tiếp: “Ðời nay đàn ông họ rộng đường giao thiệp, nhất là bậc trí thước có anh em nhiều, dầu không muốn chơi bời, mà cũng phải ép lòng đi chơi với anh em. Làm đàn bà chẳng nên cố chấp thái quá; phải để cho chồng thong thả, miễn họ giữ trọn đạo làm chồng thì thôi. Tôi tưởng vợ chồng nếu người này có quấy chút đỉnh, người kia phải nhắm mắt, đừng thèm ngó, thì gia đạo mới hoà thuận vững bền. Cô Hoà châu mày mà nói: - Chị chưa có chồng, chị không hiểu tình vợ chồng là thế nào, nên chị mới nói dễ như chuyện chơi. Ðể chừng chị có chồng rồi chị sẽ biết. Có nhiều cái nó làm cho mình muốn điên, muốn chết đa chị. Bây giờ cô Vân biết mình đã rờ nhằm chỗ đau của bạn rồi, bởi vậy cô cười ngất mà hỏi: - Chị ghen lắm hả? chị bị chứng ghen hèn chi chị không vui. Mà chị biết chắc anh có vợ bé hay là có mèo ở đâu không mà chị ghen? - Nếu tôi biết thì tôi phanh thây nó liền, tôi có để yên đâu mà nói. - Chị không biết mà chị ghen nỗi gì? - Bởi không biết nên mới tức chớ? - Nếu chị không biết thì phải lập thế đặng biết, rồi chị ghen mới có cớ chứ. Tôi khuyên chị đừng nói chi hết, chị cứ vui vẻ như thường mà dọ dẫm. chừngnào chị biết anh có tình với ai rôì, chĩ sẽ to nhỏ mà khuyên lơn anh. Theo con mắt tôi thấy, thì anh là người biết trọng gia đình, chớ không phải là người hoang đàng. Nếu rủi anh có lỡ đi chơi lầm đường quấy, chị êm ái mà cắt nghĩa cho anh nghe, tôi chắc anh sẽ bỏ liền, chị chẳng cần phải ôm ấp sự phiền não trong lòng chị. - Hễ tôi nhớ tới sự đó, thì tôi bực tức sùng sục trong lòng, không vui được thì làm sao mà êm ái. - Mà cữ chỉ của anh thế nào nên chị ghen như vậy? - Tôi nói thật với chị, nhà tôi đới với mẹ con thì đúng lắm, tôi không có chỗ nào mà trách được. Tôi phiền có một điều là cứ đi hoài, bỏ mẹ con tôi tiu hiu ở nhà như vãi giữ chùa, đi tối ngày, có khi còn đi thâm tới ban đêm nữa. Tôi buồn là buồn chỗ đó. - Anh làm chũ hãng, tự nhiên anh phải bổn thân quản xuất. Nếu anh lơ mơ ở nhà hoài, không xem xét việc trong hãng, thì cuộc làm ăn hư hại còn gì. Chị trách anh về khoản đó tôi e quá đáng. - Nói ra ngoài hãng. Mà tôi có biết ra đó hay là đi đâu? - Chị nghi quá vậy sao được. Vợ chồng phải tin bụng nhau thì ở đời với nhau mới được chớ. - Tôi biết bụng tôi, chớ làm sao tôi biết bụng nhà tôi được mà tin. - Ồ! Cái nhiệt độ về sự ghen của chị cao quá! Chị phải nguội bớt, chị phải dằn xuống chớ. - Tôi dằn hết sức đa chị. Nếu tôi không dằn thì có còn vợ chồng gì nữa đâu. Như hồi trưa mình ghé ngoài hãng đó, chị thấy hay không? - Thấy việc gì? - Hồi hai chị em mình xô cửa vô phòng làm việc của nhà tôi đó, chị không thấy giống gì hay sao? Có con đan1h máy nó ở trong phòng với nhà tôi đó. - Người phụ sự đem đồ vô cho chủ ký tên, ấy là sự thường, có lạ gì đâu. - Mướn người phụ sự mà mướn đàn bà con gái chi vậy, thiếu gì mấy thầy sao không mướn? - Cha chả! Chị ghen tới kè phụ sự của anh à? chị để ý tới chỗ đó thì tôi sợ nhẹ danh giá cho anh. - Chỗ nào tôi cũng để ý, mà dầu ai tôi cũng hgen hết thảy. Người giúp việc thì mướn con gái; trong phòng làm việc lại có sắm ghế “canapé”, làm như vậy biểu đừng nổi xung sao được. Tôi nói thiệt với chị, gia đạo của tôi người ngoài dòm vô ai cũng cho là có phước hết thảy. Nhưng mà tôi buồn lắm. Tuy ở nhà lầu đi xe hơi, đeo hột xoàn, muốn vật chi cũng có, song tôi không biết vui chút nào hết. Tôi sợ một ngày kia tôi phải tự vận mà chết, bằng không chết thì tôi cũng điên. Cô Hoà nói tới đây thì sắc mặt cô rất buồn bực. Cô Vân thấy bạn đau đớn như vậy, thì cô không dám giễu cợt nữa, cô nghiêm sắc mặt mà nói: - Chị Hoà, chị bị bệnh ghen nặng quá. Tôi biết vì chị thương chồng nhiều nên chị mới ghen. Nhưng mà bệnh ghen là cái hoạ lớn trong gia đình. Vậy phải làm thế nào mà trừ cho gấp, nếu để dây dưa sợ nó phá gia đình rời rã. Nay tôi biết chứng bệnh của chị rồi, không lẽ tôi làm lơ, để cho gia đình chị xào xáo. Thôi, để mai mốt tôi thừa dịp nào anh Thuần rảnh, tôi sẽ tỏ bày nỗi phiền não của chị cho anh hay biết, đặng anh liệu đường làm chị hết ghen. Chị cho phép tôi nói thiệt với anh không? Cô Hoà do dự một chút rồi mới đáp: - Có lẽ nhà tôi đã dư biết nỗi buồn của tôi; song muốn để như vậy cho tôi chết đặng cưới vợ khác! - Ồ! Sao chị coi anh Thuần rẻ quá vậy? anh là người biết trọng gia đình, nên tuy mắc lo làm ăn, song cũng sắm nhà cửa tử tế đặng vợ con ở cho sung sướng. Người có ý tốt như vậy, lẽ nào lại có cái ý xấu như vậy. - Thôi chị muốn nói thì nói, nói thử coi nhà tôi đáp thế nào? - Chị cho phép phải không? - Tôi cho. - Mà tôi nói chuyện với anh, tôi sợ chị ghen tới tôi nữa! Cô Vân nói câu này rồi cười ngất. Cô Hoà cũng cười mà đáp: - Tôi với chị thương nhau như ruột thịt. Có lẽ nào chị đành giựt chồng tôi hay sao mà tôi ghen. Hai cô cười xoà. Thuần ở ngoài hãng về, ngừng xe trước thềm nhà. Bé Hậu đương chơi phía sau chạy ra mừng cha, rồi cha con ôm nhau mà hôn. Cô Hoà với cô Vân đứng dậy thủng thẳng đi vô nhà. Thuần ngó vợ mà nói: - Mới 6 giờ 15, thay đồ đi chơi một vòng, chừng 7 giờ 30 sẽ ăn cơm. Ði đặng cho cô Vân hứng gió một chút. Hai cô thay đồ rồi dắt bé Hậu lên xe. Thuần cầm tay bánh cho xe chạy qua phía Gò Vấp. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 5 Qua ngày sau… Gần 3 giờ chiều, Thuần sửa soạn lên xe đi ra hãng. Cô Hoà kêu chồng mà dặn hễ ra tới hãng rồi thì biểu sớp – phơ đem xe về liền đặn cô với cô Vân đi Sài Gòn mua đồ, đúng 5 giờ cô sẽ lại hãng rước thuần đi Thủ Ðức ăn nem chơi một bữa. thuần làm y theo lời vợ dặn. Coi đồng hồ đã 5 giờ, Thuần rữa mặt cchải đầu rồi bận áo ra ngoài đứng nói chuyện với thầy hai Tịnh mắt cứ ngó chừngn goài đường, có ý trông xe lại, đặng đi chơi một vòng. Ðợi đến 5 giờ rưỡi cũng chưa thấy xe lại, Thuần lấy làm lạ, bèn bước ra ngoài cửa đi lên đi xuống mà chờ. Chờ hoài không thấy, bây giờ Thuần bắt đầu lo, vì không biết có sự rủi ro chi hay không. Ðến 6 giờ, Thuần nóng nâỷ quá, không thể chờ nữa được bèn trở vô hãng dặn thầy hai Tịnh, nếu co xe cô Hoà lại thì nói thuần chờ không được, nên đã về trong nhà rồi. Dặn xong thuần mới vô trong xưởng lấy một cái xe cũ mà về Cây Quéo, thầm tính nếu về nhà mà không gặp vợ thì sẽ chạy ra mà kiếm. Xe vô tới sân, Thuần liền thấy cô Vân đương nắm tay dắt bé Hậu đi dài theo mấy liếp bông mà chơi. Thuần hết lo nữa, song không hiểu tại duyên cớ nào mà vợ thất ước, nên vừa bước xuống xe vừa hỏi cô Vân: - Hẹn 5 giờ lại hãng rước tôi mà, tôi chờ hoài không thấy, tôi lo quá, không biết có gặp việc rủi ro gì hay không. Nhà tôi không có đi Sài Gòn với cô hay sao? Cô Vân cười rất hữu duyên mà đáp: - Xin anh tha lỗi cho chị Hoà. Thiệt cũng vì có một sự rủi nên chị Hoà mới thất ước với anh như vậy đó. - A! Rủi sao đó? - Hồi xế xe trở về, hai chị em tôi sửa soạn đi Sài Gòn mua đồ chơi. Chị em tôi chưa kịp đi, thì có một người đem thơ của chị hai ở trong Rạch Cát nói chị hai bịnh và mời chị Hoà vô nói chuyện. Chị Hoà dục dặc muốn để sáng mai sẽ đi. Em nói chuyện mình đi chơi không quan hệ gì, bữa nay đi không được thì mai sẽ đi, chớ còn chị hai có bịnh đã sai người ra kêu, nếu không đi liền thì lỗi lắm vậy. Em ép chị Hoà phải đi Rạch Cát nên mới lỗi hẹn với anh đó. - À, mà có đi Rạch Cát thì ghé hãnh nói cho tôi hay một chút rồi sẽ đi; không thèm nói trước; làm cho tôi lo quá. - Chắc chị Hoà gấp đi nên không kịp nói, xin anh chớ phiền… Em quen với chị Hoà thuở nay mà em chưa cho dịp gặp chị hai lần nào. Không biết chị hai bịnh sao đó? - Chị hai của nhà tôi trái tim yếu lắm, nên hay mệt. Thuở nay có chứng bịnh đó mà uống thuốc hoài không dứt được. - Bịnh đó hiểm nghèo lắm. - Phải. Ðau tim thì không được giận, không nên lo. Bé Hậu thấy con xẩm ở trong nhà đi ra, liền kêu mà biểu dắt đi ra đường chơi. Thuần biểu bồi nhắc một cái bàn nhỏ với hai cái ghế để giữa hao viên rồi đem nước đá, nước cam ra uống chơi cho mát. Thuần mời cô Vân ngồi, rót nước cam mời cô Vân uống. Cô Vân vui vẻ hỏi Thuần: - Chị hai gốc ở Chợ Lớn. thế chồng chị gốc ở Rạch Cát hay sao nên chị phải về Rạch Cát mà ở? - Không. Anh gốc ở Cần Ðước. anh đặt nhà máy xay gạo trong Rạch Cát, nên vợ chồng phải về trong mà ở. Anh tên Năm Quyền. Chồng tên Quyền, vợ tên Quý, rồi lập nhà máy đặt hiệu là “Quyền Quý”. – Cũng như anh đặt hiệu “Thuần Hoà” cho hãng của anh đó chớ gì. - Phải. Hồi tôi lập hãng, ở nhà tôi bắt chước theo cách của anh hai chị hai tôi, nên biểu tôi đặt hiệu như vậy đó. - Nếu vậy thì chị Hoà với chị Quý chắc tình ý giống nhau lắm, phải không? - Cái đó tôi không hiểu được, bởi vì tôi ít gần gũi với chị hai tôi, nên tôi không biết tánh ý chị. - Tuy em chưa biết chị hai, mà chắc chị ghen lung lắm. - Tại sao cô dám nói chắc như vậy? Tôi cũng không biết có bịnh ghen hay không. Mà anh làm chủ nhà máy lớn, anh lo bạc đầu, có chơi bời chi được đâu mà chị ghen. - Ghen là một chứng bịnh, hễ ai mang chứng bịnh ấy thì ghen tự nhiên, chớ không phải đợi chồng chơi bời mới ghen. Thuần ngẫm nghĩ một chút rồi cười mà hỏi: - Tại sao cô đoán tình ý nhà tôi giống tình ý chị hai, rồi cô lại nghi chị hai Quý có bịnh ghen? Tuy cô nói vòng ở ngoài, song cũng đủ làm cho tôi hiểu rằng, cô tỏ ý chê nhà tôi có bịnh ghen, phải như vậy hay không. Cô Vân lắc đầu, đáp: - Không. Lời anh nói đó trúng có phân nửa thôi. Anh nói em biết chị Hoà ghen thì không trúng, còn anh nói em chê chị Hoà ghen thì không trúng. Bịnh ghen là bịnh chung của các đàn bà có chồng, trừ ra ai có chồng mà không thương chồng thì mới khỏi chứng bịnh ấy. Ấy vậy dầu em biết chị Hoà ghen em cũng không phép chê chị. Chị thương anh, nên chị mới ghen, thế thì làm sao mà em chê chị được. - Phải. Ðàn bà vì thương nên mới ghen, bởi vậy thgói quen có thể dung chế được. Nhưng mà, không hiểu đàn bà ghen họ có biết rằng nhiều khi họ làm cho chồng buồn bực chán ngán lắm hay không? - Nếu vợ ghen mà chồng buồn, thì chồng không biết phương pháp nào làm cho vợ khỏi ghen hay sao? - Phương pháp nào? - Mình đừng làm những việc gì có cớ cho vợ ghen được. - Vợ chồng phải tin bụng nhau thì gia đình mới được đầm ấm. Nếu mỗi giây phút đều phải chú tâm về sự vợ ghen, đặng cứ lo mà tránh, thì đi đứng mất tự do, làm ăn hết phấn chấn, rồi gia đình cũng hết vui vẻ. - Em hỏi thiệt anh, vậy chớ anh có biết chị Hoà ghen hay không? - Có lẽ nào tôi không biết. - Nếu anh biết thì anh phải làm sao, chớ không lẽ để chị ghen, chị phiền não, anh bực bội trọn đời hay sao? - Biết làm sao bây giờ…? thuần than mấy tiếng rồi chau mày ngồi buồn hiu. Cô Vân đã hứa kiếm phương thế gỡ mối sầu dùm cho bạn, nay gặp cơ hội này cô muốn tỏ tâm hồn của cô Hoà cho Thuần hiểu, rồi khuyên Thuần phải sửa đổi cách đối xử đặng cho gia đạo bình an, mà cô tư lự không biết phải mở đầu nói thế nào cho khỏi mang tiếng thày lay. Thuần ngước mặt ngó mông ngoài đường rồi thở dài mà nói: - Tôi thuộc về hạng tân học. Nếu tôi cưới vợ, ấy là tại tôi không có tính ham chơi bời như chúng bạn, tôi quyết lập gia đình đặng có sẵn cái cơ sở vững chắc, an ổn ở trong, rồi phấn chí tranh đấu về cuộc làm ăn ở ngoài. Tôi tưởng từ ngày tôi cưới vợ cho tới bây giờ tôi chẳng hề có một chút lỗi gì trong đạo làm chồng. Thế mà vợ tôi nó không hiểu bụng tôi, nó cứ ngấm ngầm ghen tuông hoài, nhiều khi nó làm cho tôi chán ngán hết muốn làm ăn, hết vui với sự sống nữa. Bây giờ tôi mới hiểu cái hạnh phúc gia đình thiệt khó tạo, dầu mình có chí muốn tràn trề, dầu mình có bạc tiền đầy dẫy, mình cũng không dễ mua cái hạnh phúc ấy được. Tôi đã thấy cái đời cũa tôi hỏng rồi. Nếu tôi sốbng, ấy là vì lẽ trời nên phải sống, sống đặng làm tôi mọi cho đời như triệu ức người khác, chớ không có vui vẻ gì mà mong. - Anh chẳng nên thối chí; bây giờ anh tiếc sự anh cưới vợ hay sao? - Ngó ra đường trước mặt buồn hiu, làm sao mà không thối chí cho được! Nhớ tới sự mơ ước thì nó như giấc mộng, làm sao mà khỏi ăn năn chút đỉnh. - Cha chả! Em không dè chị Hoà ghen đến nỗi làm cho anh chán ngán quá như vậy. Em xin tỏ thiệt với anh, em lên ở chơi hai bữa rày, em nói chuyện với cô Hoà, em dòm thấy chị vì bịnh ghen nên trong lòng không được vui. Em dọ ý chị thì em hiểu chị phiền là tại anh ham lo làm ăn hơn là ưa vui với vợ con, chớ chẳng có cớ chi khác. Phiền như vậy cũng dễ dãi, chóo không phải khó. Em xin anh hãy vì gia đình mà sửa đổi bề cư xử lại một chút, đặng anh hưởng hạnh phúc cho hoàn toàn. - Tôi phải đóng cửa hãng, đừng làm ăn nữa, đặng ở nhà với vợ con hay sao? - Không cần phải thôi làm ăn. Em tưởng anh mướn một người làm tổng lý coi hãng thế cho anh, rồi mỗi bữa anh ra hãng chừng một vài giờ đặng xem xét cũng được, chẳng cần phải ở tối ngày ngoài hãng. - Ai cho bằng mình được mà mình dám phó thác. - Ðã biết như vậy, song xin anh hãy nghĩ lại, dầu hãng có thất lợi bao nhiêu đi nữa nhẩm cũng ít hại hơn là gia đình xào xáo. - Tự nhiên. Nhưng mà sự làm việc là cái thú vui của tôi, nếu tôi ở không chắc là tôi hết vui. - Anh cũng làm việc chớ, song làm ở nhà. - Làm người mà câu thúc như vậy thì sự sống có thú vui gì đâu. - Xin anh nhớ, ở đời phải có cực mới có vui. Phải tìm mà mua cái vui, chớ có bao giờ người ta đem cái vui dưng cho mình đâu. - Cô luận đứng lắm, mà tôi ra làm chủ hãng, tôi chịu cực thân nhọc trí hết sức, đặng cho vợ con được sung sướng, công của tôi đó không đủ mua vui được hay sao? - Tại người bán cái vui cho anh họ không chịu giá đó, họ đời giá khác, nếu anh muốn mua thì anh theo ý người bán mời mua được chớ. - Người ta nói chốn dương trần là khổ ải, nghĩ thiệt trúng lắm, phải không cô? - Phải. Mà mình kiếm thế qua cho khỏi biển khổ mới giỏi chứ. Em còn muốn tỏ với anh một chuyện nữa, song em sợ nói ra anh phiền. - Cô cứ nói, đừng ngại chi hết. - Em coi ý chị Hoà không vừa lòng về sự anh mướn đàn bàn con gái giúp việc trong hãng. - Ồ! Vợ tôi ghen đến người bộ hạ của tôi nữa à? - Em đã nói ghen là một chứng bịnh mà. Như mụn ghẻ, dầu chỗ nào nó mọc cũng được, chớ không phải nó lựa trên mặt hoặc trên vai nó mới mọc. - Cô Như đánh máy chữ trong hãng là em gái của một người bạn thiết của tôi. Bạn tôi suy sụp nên hôm tháng trước đem em lại hãng xin với tôi để em phụ sự trong hãng đặng mỗi tháng có ít chục đồng lương mà nuôi sự sống. Vì vậy nên tôi phải cho vào làm, chớ nào phải tôi có ý xấu nên mướn con gái đâu. Không được, không được, ghen đến thế thì nhục cho tôi quá. - Thấy không hồi nãy em có nói trước, em sợ là hễ nói ra thì anh phiền, té ra nói trước mà cũng không khỏi. Bây giờ trời đã tối rồi, tuy mặt trăng đã mọc lên ở hướng đông, nhưng còn bị cây áng nên hoa viên vẫn lờ mờ chưa được sáng. Thuần đứng dậy đi qua đi lại, không nói chuyện nữa. Cô Vân tháy Thuần buồn thì ái ngại, tưởng Thuần đã muốn dứt câu chuyện, nên cô cũng đứng dậy tính đi vô nhà. Ý thuần muốn lưu cô lại, nên nói: - Cô là bạn thân thiết với nhà tôi. Nhà tôi tin bụng cô lắm nên mới tỏ tâm sự cho cô biết đó. Tôi chắc trong lúc nói chuyện, nhà tôi phiền trách tôi nhiều lắm phải không ? - Cô Vân đứng ngó trân Thuần mà đáp: - Có. Chị Hoà có trách anh. Mà chị trách là trách anh ham lo bề làm ăn, còn ít ưa vui thú vợ chồng chớ không có trách anh điều chi khác. Ấy vậy nếu anh sửa tánh ý một chút, thì vợ chồng sẽ thuận hoà vui vẻ, không có chi khó. - Người có học ai cũng có chủ trương riêng. Mỗi người đều đeo đuổi theo chí hướng của mình, phấn chấn làm cho đạt được mục đích, đặng vừa lòng phỉ dạ. Mình đương hăm hở đi trong một cái đường mình vui thích đó, bây giờ người ta buộc mình phải ngừng lại, rồi bắt mình phải qua con đường khác là con đường mình không ham không mộ: mình gặp cái hoàn cảnh như vậy tự nhiên phải lơ lửng chán ngán. Tiếc đường cũ, chê đường mới, thế thì làm sao mà vui được. Chớ chi người vợ hiểu tính ý của mình, rồi sửa đổi tâm hồn mà theo một chí hướng với mình, thì vui biết chừngnào… Cô Vân, cô thương nhà tôi không? - Trong bọn chị em bạn học, có một mình chị Hoà em thương nhiều hơn hết. - Nếu cô có thương nhà tôi, thì xin cô làm ơn khuyên dùm nhà tôi sửa đổi tánh nết lại, phải tin cái tình của tôi, đừng nghi ngờ nữa, phải biết vui việc tôi vui, phải biết buồn chỗ tôi buồn. Cô làm thành được việc tôi cậy đó thì tôi mang ơn cô lắm. - Vâng. Em hứa chắc sẽ hết lòng khuyên giải chị Hoà đặng chị làm cho anh vui. Mà em xin anh cũng nhượng bộ một chút, kiếm thế làm cho cô Hoà hết nghi ngờ, đặng hết buồn bực. Anh chịu nhận lời xin hay không? Thuần cúi mặt ngó xuống đất mà suy nghĩ một chút rồi nói với giọng quả quyết. - Tôi sẽ ráng làm cho vừa lòng vợ tôi. - Em cám ơn anh. Nếu được vậy thì em vui lắm. - Ðể tôi kiếm người tôi cậy làm Tổng lý trong hãng đặng tôi rảnh mà vui với vợ con. Tôi nghĩ lại từ ngày tôi có vợ thì tôi mắc ham làm ăn rồi tôi phế các sự lại. Bắt đầu từ sáng mai đây tôi sẽ cho tiền rồi biểu cô Như đi kiếm sở khác làm. Tôi sẽ tận tâm làm đủ cách cho nhà tôi hết có cớ mà ghen, rồi coi còn phiền trách chi tôi hay không. - Nghe lời anh nói em nghĩ anh giận lẩy. Nếu như anh giận lẩy nên anh đổi cách cư xử, thì sự sửa đổi ấy kết quả không hay ho gì hết. - Không. Không phải tôi giận lẩy. Vì tôi có cái óc trọng gia đình, vì tôi nặng lòng thường vợ con tôi lắm, nên tôi mới nhất định như vậy chớ. Cô có biết tại cớ nào mà tôi trọng gia đình, vì ý gì mà tôi thương vợ hay không? - Chắc là tại anh cảm nhiễm gia đình giáo dục; tuy theo học thức mới song vẫn trọng luân lý xưa, nên anh mới yêu gia đình như vậy. - Có lẽ cũng tại như vậy. Mà cái duyên cớ lớn nhứt là thế này: Ngày tôi học thành công rồi tôi trở về xứ, tôi thấy xã hội mình tôi chánngán, hết muốn lo việc khai hoá. Cô nghĩ lại coi, ở đời này có nhiều người nghị lực yếu ớt, tinh thần vắng hoe, bậc thượng lưu trí thức thì chăm lo cầu quyền, nhúut là chăm lo kiếm tiền đặng ăn chơi cho thân sung sương; bậc trung lưu thì hí ha hí hửng như kẻ không hồn, còn bậc hạ lưu thì vất vả lờ đờ, ai biểu đâu đi đó, không biết nhục vinh, không hiểu lợi hại chi hết. Ở giữa một xã hội như vậy, thì vui sướng chỗ nào đâu? Vì vậy nên tôi chán ngán, tôi quyết lập gia đình đặng tôi vui thú gia đình, tôi quyết lập cuộc làm ăn đặng tôi chú tâm vào đó, cho tôi khỏi buồn khỏi tức vì xã hội. Tôi trọng gia đình, tôi ham làm ăn là tại như vậy đó. Hai cảnh ấy là chỗ đễ cho tôi tránh mà kéo dài sự sống, cô hiểu chưa? - Em hiểu rồi, em hiểu rồi. Em không dè anh bị cái tâm hồn bất mãn nó làm cho anh phải khốn khổ về phần trí đến thế. Anh có tỏ niềm riêng ấy cho cô Hoà hiểu hay không? - Tôi có tỏ nhiều lần, mà dòm thấy nhà tôi không hiểu… hoặc không muốn hiểu. Cô Vân chau mày thở dài. Liền khi ấy thấy ánh đèn xe hơi rọi sáng ngoài đường rồi vội vô sân. Cô Vân nói: - Xe cô Hoà về. Thiệt quả xe ngừng, cô Hoà bước xuống. Thuần hỏi vợ: - Chị Hai đau sao đó? - Cũng bị cũ, trái tim yếu nên mệt. Ðốc tơ biểu chị phải đi Long Hải mà tịnh dưỡng ít tuần lễ. Chị cho kêu tôi về đặng rũ đi với chị. - Chừng nào chị đi? - Sáng mai. - Mình có hứa đi với chị hay không? - Không. Tôi nói tôi có khách. Tôi khuyên chị đi trưóoc rồi ít bữa tôi sẽ ra thăm. Bữa nào có rảnh mình đưa tôi với chị Vân đi Long Hải được không? - Ðược. Mình nhứt định bữa nào đi thì mình nói trước đặng tôi sắp đặt công việc trong hãng rồi tôi đi với. Ba người dắt nhau vô nhà. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 6 Vì đã nhất định trước rồi, nên sáng bữa chủ nhật cả nhà Thuần đều thức dậy sớm, đặng sửa soạn đi Long Hải thăm cô Quý. Thuần thay đồ rồi trước, dòm cô Hoà với cô Vân còn trang điểm, coi thế cả giờ nữa sắp đặt hành lý cũng chưa xong, thuần bèn lấy xe chạy ra Sài Gòn. Cô Hoà nghe xe chạy thì hỏi: - Ủa! Ði đâu đó vậy kìa? Cô Vân sợ bạn phiền nên nói bừa: - Chắc anh Thuần đổ xăng thêm hay là ra hãng lấy đồ chớ gì. - Hồi hôm có nói đổ xăng đầy rồi mà. - Nếu vậy thì chắc anh đi lấy đồ gì đó… Chị thấy không. Bữa hôm tôi mới nói sơ sịa, mà anh đã đổi ý bộn rồi. Anh hứa với tôi anh sẽ đuổi cô đánh máy, thiệt qua bữa sau anh đuổi liền. Hôm qua anh lại nói anh đương kiếm người mà phú quyền Tổng lý trong hãng đặng anh rảnh rang mà lo cho vợ con. Anh đối đãi với chí như vậy đó thì đủ thấy anh yêu chị lung lắm. Vậy chị chẳng nên phiền trách anh nữa mà anh buồn. - Tôi cảm ơn chị nhiều lắm. Nhờ có chị nói nên bữa rày mới được như vậy đó, chứ hồi trước coi bộ như quên vợ con hết. - Tại anh mắc chăm chú về cuộc làm ăn, anh không để ý tới việc khác. Chị có chỗ nào không vui thì chị tỏ thiệt cho anh hay biết. Nếu chị phiền mà không chịu nói ra thì anh biết ngứa chỗ nào mà gãi. - Nói làm chi. Người có học thức, tự nhiên biết phân biệt chỗ phải chỗ quấy, người thiệt có lòng thưong vợ con, tự nhiên lo cho vợ con luôn luôn, cần gì phải nhắc! - Vợ chồng phải đồng tâm, đồng chí, đồng ý, đồng tình, thì gia đạo mới thuận hoà, làm ăn mới phấn chấn. Vậy tôi xin chị cũng phải đổi tánh, hễ có việc chi không vừa lòng, thì nhỏ nhẹ mà tỏ với anh, chớ đừng hờn mát giẫn lẩy rồi ôm ấp phiền não trong lòng. - Tánh tôi khác hơn người ta lắm, tôi phiền, tôi không muốn nói ra. - Với thiên hạ thì không hại gì, chớ đối với vợ chồng mà chị phiền chị không chịu nói ra, thì vợ chồng làm sao vui vẽ mà ở đời với nhau cho được. Mà bây giờ chị còn phiền anh về chỗ nào nữa hay không nè? - Không. Bây giờ tôi không còn phiền nữa. - Ờ, nếu được vậy thì tôi mừng lắm. Từ rày sắp về sau hễ dcó phièn thì nói ngay ra cho anh biết. Hai cô sửa soạn rồi, con xẩm thay đồ cho bé Hậu cũng vừa xong, thì xe của Thuần trở về tới. - Thuần vô nhà cười ngỏn ngoẻn và hỏi: - Sửa soạn đã xong rồi hay chưa? Bẩy giờ rồi, đi sớm cho khỏi bị nắng. Cô Hoà đáp: - Chị em tôi xong rồi hết. Tại mình còn đi ta bà nên trễ, chớ có phải tại chị em tôi đâu. - Tôi chạy ra Sài Gòn mua bánh mì sốt đem theo ra Long Hải ăn. Hồi hôm tôi thấy đồ hộp mình mua ít qua, nên tôi phải mua thêm, chớ ở chơi đôi ba bữa mà mua có mấy hộp, ăn sao đủ? - Mình tính ở chơi lâu hay sao? - Tự ý mình, muốn ở ba bốn bữa cũng được. - Vậy tôi tưởng ra chơi một bữa rồi sáng mai về, tôi có dè đâu. Ở ba bốn bữa rồi mình bỏ hãng ai coi? - Tôi dặn thầy hai Tịnh rồi hết, thầy thế đỡ cho tôi được. Còn như có việc gì quan hệ thì thầy kêu dây thép nói cho tôi hay. - Nếu được như vậy thì tiện lắm. Ở chơi với chị hai vài ba bữ cho chị vui. Bây giờ cô Hoà hết quạu nữa, cô kêu bồi bếp mà dặn coi nhà, rồi hối cô Vân đi. Bồi với sớp- phơ đem valy lên xe. Thuần sắp con xẩm ngồi trước với sớp phơ, còn Thuần ngồi phía sau với vợ con và cô Vân. Xe ra khỏi nhà, Thuần kêu sớp phơ mà dặn: - Tư a, chạy cho kỹ lưỡng, nghe không. Cô mày co bầu đừng có chạy mau lắm. Cô Vân ngó cô Hoà cười và nói: - anh Thuần biết lo cho vợ lắm chớ. Thuần cưòoi mà đáp: - Ấy là phận sự của người chồng, có chi lạ đ6au. Cô Hoà ngồi lặng thinh, chồng lo cho cô mà coi bô cô không cảm tình chút nào hết. Vì xe chạy chậm nên 9 giờ rưỡi mới ra tới Long Hãi. Xe ghé vô nhà mát Minh Nguyệt, là chỗ cô Quý mướn hứng gió. Cô Quý ra chào mừng. Cô Hoà tiến dẫn cô Vân cho chị biết. Cô Quý vui vẻ tiếp khách, ôm bé Hậu mà hôn, rồi mời hết vô nhà; câu chuyện hàn huyện nói vừa xong, thì ba cô sang qua câu chuyện quần áo, coi thế khó dứt. Thuần không cần phải biết tiệm nào bán hàng rẻ, thợ nào may áo khéo, bởi vậy ngơ ngáo một hồi rồi đội nón dắt bé Hậu ra bãi biển đi chơi cho đến 11 giờ cô Hoà sai con xẩm đi kêu, cha con mới chị trở về ăn cơm trưa. Gần 4 giờ chiều, nước lớn, gió ngoài khơi thổi vô lao xao cuốn mặt biển thành vòng rượt nhau tấp lên bãi rồi rã tan phun bọt trắng xoá. Nam thanh nữ tú, tốp 5 tốp 3, dắt nhau đi dọc theo bãi mà chơi, người nói cười cười, kẻ kiếm cua kiếm ốc mà cũng có người đứng im lìm ngó mông ra biển, dường như muốn tính coi trời cao mấy độ, biển rộng mấy ngàn. Thuần bèn rủ mấy cô xuống bãi đi hứng gió, Thuần dắt bé Hậu đi trước ba cô thủng thẳng theo sau. Xuống tới mé nước, bé Hậu muốn chạy theo hớt bọt mà chơi. Thuần biểu con Xẩm lột hết quần áo giầy vớ của con, rồi để thong thả cho giỡn với nước, cứ đi theo coi chừng, đừng cho nó ra ngoài sâu mà thôi. Trước mặt sóng bủa lao xao, bên mình gió phất mát mẻ. Thuần với ba cô đi chơi, trong lòng khoẻ khoắn, ngoài mặt tươi cười. Ði được một hồi bỗng gặp Ðốc tờ Huỳnh. Thuần quen nên bắt tay chào và hỏi: - Xe của ông sửa rồi, bây giờ máy chạy êm không? - Êm lắm, không có dục dặc nữa. Tôi cám ơn ông. - Ông ra ngoài này hồi nào? - Tôi ra hồi hôm. Ðốc tơ Huỳnh nói chuyện mà mắt ngó cô Vân trân trân. Ông là một người vui vẻ, lại có tánh ưa nói chuyện với đàn bà con gái, bởi vậy ông xin Thuần làm ơn tiến dẫn ba cô cho ông biết, Thuần liền trình diện chị và vợ. Chừng tới cô Vân, Thuần nói: - Cô Vân đây là chị em bạn học với nhà tôi; cô ở dưới Tân An lên thăm, rồi nhà tôi mời ra ngoài này hứng gió chơi ít bữa. Ðốc tơ Huỳnh cúi đầu chào từ cô. Chừng tới cô Vân, ông nghe Thuần tiến dẫn như vậy, thì ông cười mà nói với cô Vân: - Tôi lấy làm may mắn mà được biết cô. Xin lỗi cô, không biết cô ở Tân an vậy cô ở tại chợ hay là ở trong làng? - Dạ, thưa em ở dưới Kỳ sơn. - Kỳ Sơn… Kỳ Sơn là chỗ nào mà tôi không biết? - Thưa Kỳ Sơn ở theo đường Tham Nhiên, cách Châu Thành Tân An 5 cây số. - Chắc ông ở nhà là điền chủ, nên cô mới ở trong ruộng như vậy chớ gì. - Thưa em không có ông nhà nào hết. - A, xin lỗi cô tôi đoán lầm. Tôi không dè cô chưa có chồng. - Thưa, ông có lỗi chi đâu mà xin. Theo đời nay mấy ông có học thức đều bu ở chốn thị thành hết thảy. Ông nghe em ở trong ruỗng rẫy, tự nhiên ông tưởng chồng của em là ông chủ nhà quê, nghĩ không lạ gì. - Tôi tưỡng lầm, mà tôi mừng lắm đó cô! - Xin ông cho em biết coi tại sao ông lầm mà ông lại mừng. - Tôi mừng là vì tướng mạo thanh nhã như cô rủi có chồng ở dưới ruộng thì uổng lắm vậy. - Theo lý thuyết của ông, thì người ở ruộng không được phép cưới vợ thanh nhã hay sao? - Tôi nói “uỗng”, chớ không phải nói “không được phép”. - Ở đâu cũng có kẻ khôn người dại, chớ không phải người ở ruộng đều dại hết, hay là ở thành thị đều khôn hết. Em xin ông đừng khinh bỉ người ở ruộng tội nghiệp cho họ. - Cô binh vực mấy cậu nhà quê quá! Tôi chắc cô sẽ lấy chồng nhà quê. - Luận nhân vật là một việc, còn lấy chồng là một việc khác nữa. hai việc ấy không dính líu gì với nhau hết. - Nếu vậy thì tuy cô binh vực người nhà quê, song lấy chồng thì sẽ chọn người trí thức phải không? - Sự lấy chồng em chưa nghĩ tới, mà chắc dầu đến chừng nào em cũng không nghĩ tới làm chi. - Cô tính tu hay sao? - Có lẽ. - Uổng lắm, uổng lắm! - Ông nói như vậy em lấy làm tội nghiệp cho ông. - Tại sao mà cô tội nghiệp cho tôi? - Ông là một vị bác sĩ, ông đứng vào hàng thượng lưu trí thức. Nghe em tỏ ý muốn bước vào chánh đạo, lẽ thì ông phải nâng cao trí dục lòng dùm cho em, làm như vậy ông mới xứng đáng với địa vị của ông, chớ nghe em tỏ ý như vậy, rồi ông than uổng nghĩa là ông cản trở, thiế thì ông thiếu đạo đức nhiều lắm. Em tội nghiệp cho ông là như vậy đó. Thuần vỗ vai ông Huỳnh cười và nói: - Cô Vân tuy ở ruộng, song cô có học thức, chớ không phải gái quê. Ông cãi không lại đâu. Ba cô cúi đầu chào ông Huỳnh rồi dắt nhau đi tới trước. Ông Huỳnh nắm tay Thuần kéo lại, hai người đứng nói chuyện một chút rồi thủng thẳng đi theo sau xa xa, chớ không đi chung với ba cô. Ông Huỳnh nói với Thuần: - Cô Vân đã có sắc đẹp, mà văn nói lại khôn ngoan nữa. bô cô trộng tuổi rồi, mà sao chưa có chồng? - Cô mắc lo học, mới thi đậu về nhà chừng vài năm nay? - Thi đậu trường nào? - Cô thi đậu bằng thành chung. - Chà chà! Hèn chi cô nói chuyện lanh quá. Mà thi đậu hai năm rồi sao chưa lấy chồng? - Tôi nghe nhà tôi nói hồi trước bà già cô có hứa gả cô cho một anh học sinh nào đó không biết, rồi bao anh qua Pháp học thêm. Anh học xong rồi anh cưới đầm, bởi vậy cô Vân lỡ duyên rồi chán ngán không muốn lấy chồng. - Tội nghiệp dữ không! Thế khi cha mẹ cô giầu lắm hay sao nên bao cho người đi học đặng sau gả con? - Cô Vân mồ côi cha, cô còn bà mẹ, mà không có anh em chi hết. Bà già cô là bà chủ gì đó không biết nghe nói giầu lớn, nhà tôi biết chớ tôi không hiểu rõ. - Con một của nhà giầu lóon, mà lại có học thức co nhan sắc nữa thì quý biết chừng nào. Anh học sanh nào đó sao lại bỏ người ta, khờ quá. vợ tôi chết mấy năm nay, tôi tính cưới vợ khác, nhưng chưa thấy chỗ nào vừa con mắt… Tôi muốn cưới cô này phứt cho xong… Thiệt bà già cô giầu hay không? - Cái đó không dám chắc. Nhà tôi biết, chớ thiệt tôi không hiểu. - Ông làm ơn hỏi thăm ma đam lại cho chắc thử coi bà gia cô Vân có được bao nhiêu ruộng đất. - Ðể rồi tôi hỏi lại nhà tôi. - Ví như tôi xin cưới, ông nghĩ thử coi cô Vân chịu hay không? - Cái đó tôi biết sao được. - Ông dọ trước ý cô thử coi, được không? - Ðược. Ðể tối nay hoặc ngày mai tôi thủu ý cô rồi tôi sẽ cho ông biết. - Ông cũng nhớ dọ dùm bà già cô có đứng bộ ruộng đất được bao nhiêu nhé. - Tôi nhớ. Tôi sẽ hết lòng giúp ông. - Cám ơn. Ông còn ở ngoài này ít bữa chớ? - Phải. Thứ ba hoặc thứ tư tôi mới về. - Tôi cũng ở tới sáng mốt mới về. Thôi, tôi từ giã ông. Xin ông nhớ dọ giùm rồi chiều mai chúng ta ra đây gặp nhau, ông sẽ nói lại cho tôi rõ. - Vâng. Hai người bắt tay từ giã nhau rồi Thuần đi theo ba cô, miệng chúm chím cười. Cô Hoà thấy chồng theo kịp thì hỏi: - Thằng cha dê đó có chuyện gì mà nói dai dữ vậy? - Sao mà mình kêu người ta là “thằng cha dê”. - Gặp đàn bà thì liếc ngó, rồi kiếm lời mà trêu ghẹo nguyệt, người đàn ông như vậy thì là dê chớ gì. - Theo lễ nghĩa đời nay hễ đàn ông gặp đàn bà thì phải ghẹo chọc như vậy mới trúng cách lịch sự về xã giao. Ông Ðốc tơ Huỳnh noi theo lễ nghĩa ấy, chớ phải dê đâu. - Thiệt lễ nghi của mấy ông là vậy đó hay sao? - Phải. - Mình cũng thuộc về hàng trí thức, té ra mình cũng phải ăn ở theo lễ nghĩa đó hay sao? - Kể tôi làm chi. Tuy tôi cũng ở trong hàng trí thức, song tôi thuộc phe trí thức nhà quê, nên trong giao thiệp tôi không biết làm như mấy ông. Cô Quý nói: - Dượng ba đâu có ăn ở kỳ cục như họ vậy. Tôi coi đời nay người có học họ không kể phong hoá gì nữa hết, họ làm nhiều việc tồi bại quá chừng. Ðàn ông nói chuyện với đàn bà thì họ lẳng lơ ghẹo chọc mà đàn bà gặp đàn ông họ cũng thông thả nói cười. Tại như vậy đó nên bây giờmới có nhiều nhà hoặc chồng bỏ vợ, hoặc vợ bỏ chồng, con cái bơ vơ, gia đình tan rã. Tôi tưỡng chừng ít năm nữa, trong nước mình, hai chữ “vợ chồng” không có nghĩa lý gì nữa. Cô Vân gật đầu nói: - Lòoi chị hai nói đó thật đúng lắm. Người mình bây giờ có học thức nhiều, tiếc vì sự học của người mình không giống với sự học của người khác. Người ta học đặng mở mang trí thức, học đặng mỹ tục thuần phong, học đặng cải lương nghiệp nghệ. Còn mình học là học để nói chuyện nghe cho lanh lợi, học đặng mặc y phục ngồi xe hơi cho khỏi quê, học đặng kiếm tiền mà ăn chơi cho sung sướng. Tại học sai đường như vậy nên phong hoá suy đồi rồi, mà nay mai đây gia đình cũng sẽ tiêu tan nữa. Chị hai nói trúng lắm. Cô Hoà nói: - Ối! Họ làm sao mặc kệ họ, hơi nào mà lo bao đồng; miễn mình giữ phận mình cho xong thì thôi. Thuần đáp: - Dầu mình có lo cũng không bỗ ích chút nào; bởi vì phần đông người ta cho cái tồi bại là cái cao thượng, thế thì mình có cãi lẽ cho hết nước miếng đi nữa, người ta cũng chê mình nói bậy. Như hồi nẫy ông Huỳnh nói chuyện với tôi, ông thổ lộ với tôi nhiều câu thô bỉ quá chừng, nhưng mà ông nói tự nhiên, không rụt rè ái ngại chi hết. Tôi lấy làm hổ thẹn cho ông hết sức, nhưng mà tôi nghĩ những lời ông tỏ với tôi đó, muôn ngàn người khác cũng nói in như ông vậ, chớ không phải một mình ông, thế thì tôi cãi làm sao được, bởi vậy tôi giả ngu đứng lóng tai nghe, không thèm cãi. Cô Hoà hỏi: - Ông hỏi giống gì? - Dài lắm, để về nhà tôi sẽ thuật lại cho mà nghe. - Chắc ông cậy mình làm mai chị Vân cho ông chớ gì. - Mình đoán nhằm, song không trúng chánh… Thuần mới nói tới đó, kế con xẩm dắt bé Hậu lại, rồi bé Hậu níu mẹ ôm cha nói lăng líu làm câu chuyện bứt ngang. Trời đã chạng vạng tối. Cô Quý than lạnh, nên mấy người dắt nhau trở về nhà mát. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 7 Ăn cơm tối rồi, mặt trăng lên đã cao, rọi những lượn sóng ngoài biển sáng loà. Thuần mời mấy cô xuốgn bãi đi chơi. Cô Quý sợ lạnh, cô Hoà than mõi chân, nên không chịu đi. Thuần bèn kêu bồi biểu nhắc ghế để ngoài trước sân đặng mấy cô húung gió ngó trăng, nhìn trời xem nước. Cô Quý nằm trên cái ghế bố để phía trong. Còn Thuần với cô Hoà và cô Vân ngồi phía ngoài. Gió thổi hiu hiu, trăng soi vàng vặc, cảnh mát mẻ này làm cho mọi người thư thái trong lòng. Cô Hoà vụt hỏi chồng: - Hồi chiều mình nói ông Ðốc tơ Huỳnh cậy mình làm mai. Vậy chớ ông nói sao đâu mình thuật lại nghe thử coi. Cô Vân vỗ vai cô Hoà mà nói: - Thôi mà! Thuật chuyện đó làm chi. Chuyện không đáng nghe, nên anh Thuần không muốn nói lại, chị không thấy hay sao? Thuần chúm chím cười mà nói: - Không. Chuyện cũng đáng nghe lắm chớ. Mà dầu không đáng nghe tôi cũng phải nói, bởi vì ông Huỳnh cậy tôi nên tôi không nói không được. Cô Hoà muốn nghe, nên hỏi riết tới: - Ông cậy sao, mình nói phứt cho tôi nghe một chút. Không lẽ ông mới gặp chị Vân rồi ông cậy làm mai liền. - Ban đầu ông khen cô Vân có nhan sắc mà thêm khôn ngoan, rồi ông hỏi tại sao cô Vân coi bộ trộng tuổi mà chưa có chồng. Tôi tỏ thiệt cuộc căn duyên lỡ dở của cô Vân cho ông nghe. Ông hỏi tôi vậy chớ bác ở dưới giầu lắm hay sao nên dám bao cho rể qua Tây mà học. Tình thiệt tôi tỏ thiệt, tôi nói tôi nghe bác giầu, song tôi không hiểu bác giầu đến bực nào. - Ông tính đoạt của người ta hay sao, nên hỏi người ta giầu bực nào? - Ông suy nghĩ một chút rồi ông nói vợ ông chết đã lâu rồi. Ông muốn chắp nối, song mấy năm nay chưa thấy ai vừa con mắt. Nay gặp cô Vân, ông nghe chuyện của cô ông cảm, nên muốn cưới cô, song không biết cô ưng hay không. Ông cậy tôi hỏi chuyện thứ nhất là dọ dùm coi Bác dưới nhà đứng bộ được bao nhiêu ruộng đất, thứ nhì dọ ý cô Vân coi như ông xin cưới, cô Vân ưng hay không. Cô Quý nghe như vậy thì cô cười lớn: - Ông cậy dượng hai việc, mà cậy có ngần lắm. Phải dọ coi ruộng đất nhiều hay ít đã. Như ít thì tôi, còn như nhiều thì sẽ do thêm ý cô Vân coi cô ưng hay không. Sao dượng lại nói luôn hai khoản một lượt? Cô Hoà giận nên la lớn: - Thằng điếm! Cô Vân can cô Hoà: - Xin chị đừng có giận. Người ta hỏi đàng hoàng, mình phải trả lời đàng hoàng. Người ta muốn biết mình sợ gì mà giấu. Em xin anh Thuần như có gặp ông Ðốc tơ Huỳnh, thì anh làm ơn trả lời từ khoảng cho rành rẽ. Về khoản thứ nhứt, thì anh nói má em đứng bộ trên 5 trăm mẫu ruộng, ruộng ở trong tỉnh Tân An hết thẩy, ruộng thượng hạng với hạng nhứt, chớ không phải ruộng Tháp Mười. Huê lợi mỗi năm má em góp trên 20 ngàn giạ lúa. Em là con một, nên ruộng đất ấy ngày sau sẽ về em hưởng hết. Còn về khoản thứ nhìn, thì anh nói em cám ơn ông có tình chiếu cố, song em không thể ưng ông được. Em không ưng là tại em nhứt định không lấy chồng, chớ không phải em dám chê ông. Em xin anh nói lại với ông cho đàng hoàng rành rẽ như vậy. Cô Quý nói: - Dượng ba nói lại như vậy, tôi sợ ông Huỳnh nghe rồi ông mang bịnh ho lao. Mà ông lo thì ông chịu, chớ ông cậy dọ giùm, bây giờ dượng không tỏ cho ông biết sao được. Thuần chau mày nói: - Tôi xin cô Vân đừng phiền, cô phải suy nghĩ lại, chẳng nên trả lời gấp về khoản thứ nhì. Cô Vân cười mà đáp: - Tại sao mà anh khuyên em phải suy nghĩ? Người có cái óc tham tiền đê tiện như vậy, dầu em muốn lấy làm chồng đi nữa, em cũng không thể ưng được, cần gì phải suy nghĩ. - Ông Huỳnh ham tiền thật. mà đời nay ai cũng ham tiền, chớ có phải một mình ông đâu. Những lời ông Huỳnh nói thì nghe thô bỉ thật, nhưng mà trong chỗ thô bỉ ấy nó có cái ý can đảm, lại có cái nét thành thật. Người ta cũng ham tiền như ông Huỳnh, song người ta nhút nhát, sợ thiên hạ chê cười, nên phải giả dối, làm mặt quân tử đặng che đậy cái óc tiểu nhânb. Ông Huỳnh cứng cỏi, không sợ ai chê cười, không chịu giả dối, ông nói ngay ra, nếu cô có nhiều ruộng thì ông sẽ xin cưới, cái thái độ của ông như vậy không phải hơn người ta hay sao? - Anh là trạng sư hay dữ! Sao hồi trước anh không học luật khoa, lại hộc nghề bác vật làm chi? - Không phải tôi bào chữa cho ông Huỳnh, tôi lấy tâm lý mà luận nhân tình chớ. Cô phải suy nghĩ lại. - Em nhất định rồi, khỏi suy nghĩ nữa. - Nếu cô chê ông Huỳnh về khoản nào khác thì tôi không dám cãi. Còn nếu cô chê ông tham tiền thì tôi không chịu. Tôi đã có nói đời này ai cũng tham tiền hết htẩy, mà ai cũng cưới vợ được hết, có ai bị đàn bà con gái chê nên cưới vợ không được, phải chịu phận cô thân trọn đời đâu. Sanh đời nào phải ở theo đời nấy. Những phụ nữ đời nay ai cũng có chồng tham tiền hết thảy, có ai chê ai được mà cô phải ái ngại. - Chị Hoà cũng mắc chồng tham tiền nữa hay sao? - Phải. Ðời này là đời kim tiền, ai cũng mắc chứng bệnh tham tiền hết thảy, nhà tôi lấy chồng thì làm sao mà chạy khỏi ngưòoi chồng tham tiền được. - Trời ơi! Anh Thuần là người tham tiền, vậy mà mấy năm nay tôi có dè đâu! - Tôi cũng htam tiền như họ vậy, song tôi tham theo cách của tôi. - Em không ưa cái cách tham tiền của ông Huỳnh. Em cho phép anh lập y lời nói của em lại cho ông nghe. - Việc trăm năm của cô thì tự ý cô quyết định. Tôi luận nhân tình thế thái mà chơi đó thôi, chớ tôi đâu dám ép cô. Song tôi khuyên cô phải suy nghĩ, trong ít bữa, hoặc phải dọ tánh tình ông Huỳnh cho kỹ rồi sẽ quyết định. Chuyện này không gấp gì. Cô Vân lặng thinh, không cãi nữa. Cô Hoà nói: - Nhà tôi nói phải lắm. Chị Vân phải suy nghĩ lại. Cô Vân liền đứng dậy vừa cười vừa nói: - Ngộ quá! Em lên thăm chơi, bây giờ anh chị muốn bắt em mà gả hay sao? Ai nấy đều tức cười. Thuần đốt một điếu thuốc mà hút, rồi thủng thẳng đi một mình xuống bãi biển. Ba cô nói chuyện chơi một hồi nữa rồi cô Hoà với cô Quý than buồn ngủ nên rủ nhau đi ngủ. Thuần đi qua đi lại dưới bãi mấy vòng rồi trở lên nhà thấy có một mình cô Vân nằm trên cái ghế bố thì hỏi: - Chị hai với nhà tôi đi đâu rồi? - Hai chị buồn ngủ nên đi ngủ nẫy giờ. - Ngũ sớm quá. Giời mát trăng tỏ, cảnh như vầy phải thức mà thưởng, sao lại ngủ đi. - Chị Hai trong mình không được giỏi, còn chị Hoà có bầu tự nhiên mệt mỏi, nên buồn ngủ sớm. Thuần vô nhà rót nước uống, rồi trở ra kéo ghế ngồi ngay trước mặt cô Vân mà nói: - Hễ lên Ðà Lạt thì ban đêm tôi ngủ sớm lắm, ăn cơm tối rồi đi ra đi vô một lát thì tôi ngủ liền. Còn hễ ra Long Hải hoặc Nha Trang mà hứng gió biển, nếu gặp đêm có trăng thì tôi thức hoài, không biết buồn ngủ. - Tại anh thích thanh phong minh nguyệt, gặp cảnh như vậy anh sanh cảm trong lòng, nên không buồn ngủ chớ gì. - Có lẽ… Thấy gió mát trăng trong, rồi trong lòng thư thái vui vẻ, quên hết các chuyện lo lắng ở đời. - Em cũng vậy, tánh em cũng ưa trăng lắm. Ở dưới nhà em, trong mấy đêm trăng tỏ, em nhắc ghế nằm ngoài sân mà chơi đến khuya em mới vô. - Cô ở dưới ruộng với bác, không có chị em đặng nói chuyện chơi, chắc cô buồn lắm hả? - Phải. Nhiều khi em ngụ được một ý gì lạ, mà không có người cho em bầy tỏ, thì em buồn thiệt. Anh biết em buồn rồi em làm sao không? - Không. - Em buồn rồi em học đờn, em tập vẽ, em tập làm thi em chơi. Ðêm khuya thanh vắng một mình, nằm mà đờn vài bài, tiếng đờn to nhỏ, rỉ rả, nó dắt tâm hồn mình lên trên mây xanh, hoặc chơi vơi vào chốn non cao nước biếc, làm cho lòng mình thanh nhàn an ổn không biết chừng nào. Mình thấy một cảnh đẹp làm cho mình sanh cảm, mình muốn lưu cái cảnh ấy trong trí, thì mình hoạ nó ra trên giấy rồi lúc buồn mình lấy ra mà ngắm, làm như vậy cũng đủ cho mình thư thái hết buồn. Mình thấy một việc gì nó làm cho mình cảm xúc trong lòng, mình tả ra thành một bài thi để ngâm nga chơi, thiệt là thú lắm. Nhờ em làm như vậy nên em ít buồn. - Tâm hồn mỹ thuật! - Anh là người ham làm ăn, nghĩa là người ưa thực hành, anh thấy tâm hồn mơ mộng của em như vậy chắc anh ghét lắm hả? - Không. Mọi người đều có ý trí riêng, mà ý trí của cô là ý trí cao thượng, tôi nghe tôi kính phục lắm chớ. Tôi thấy có nhiều người họ có cái tâm hồn mỹ thuật mà vì nghèo nên phải đi làm cực xác đặng có tiền mà nuôi sự sống hàng ngày. Song ban đêm rảnh rang, họ còn lọ mọ thức mà đờn, hoặc vẽ, hoặc viết văn chơi cho thoả thích ý nguyện. Cô đã có giờ rảnh, lại khỏi lo nuôi sự sống, nếu cô trao dồi mỹ thuật, thì sự chơi của cô thanh nhã và hữu ích quá. Tôi rất tiếc phụ nữ trong xứ mình họ không chịu chơi như cô vậy, họ cứ đánh bài, hoặc cá ngựa, hoặc khiêu vũ, hoặc ngồi nhà hàng, họ làm cho chồng phải buồn, mà có nhiều khi còn làm cho gia đình nghiêng ngả nữa. - Nếu họ không chơi như em thì có lẽ tại cha mẹ hoặc tại chồng họ không muốn cho họ chơi cách đó. - Không phải chạ mẹ hay là chồng muốn được. Sự ưa thích của người ta dễ gì mà ép uổng được đâu cô. - Hay là tại gia đình giáo dục? - Phải. Trí ý ta ngày nay sa ngã vào những chỗ chơi đê tiện, ấy là tại thiếu gia đình giáo dục. Con người hồi nhỏ không ai tập luyện giùm tính tình cho cao thượng, để lớn rồi làm sao mà tập luyện cho được. - Nếu vậy trong nước mình cần phải lập nhiều trường để luyện tập con gái cho có tính tình cao thượng, cho biết tôn trọng gia đình, cho biết đường phải mà đi, đường quấy mà tránh mới được. - Tôi ao ước sự ấy lắm. Con gái của mình phải vào những nhà trường ấy mà rèn tập trí não, thì ngày sau có chồng mới có thể xây đắp nền hạnh phúc cho gia đình được. Mà ai xướng lên lập nhà trường ấy bây giờ…? Phải người có chí và có tiền thì mới làm được… Cô Vân nằm lặng thinh, trong trí suy nghĩ. Thuần đứng dậy, đi qua đi lại một hồi rồi nói tiếp: - Chớ chỉ cô lấy chồng, thì có lẽ cô làm sự ấy được? - Tại sao em phải lấy chồng em mới làm được? - Lập nhà trường như vậy phải lập ở Sài Gòn. Cô không có chồng thì cô phải ở dưới Kỳ Sơn, làm sao mà lập được. - Lời anh nói đó em sợ sai lầm. Hễ em có chồng thì mất quyền tự do, có thể nào em làm theo ý em muốn được. Có chồng thì phải được người chồng đồng tâm đồng chí kia. Mà bao giờ có chồng được như vậy mà mong. Em có tiền, hễ em lấy chồng thì chồng em nó buộc em phải để tiền cho nó xài, chớ nó có chịu cho em làm việc công ích mà nó không được hưởng đâu. Thuần chau mày, trong trí công nhận lời nói của cô Vân là chánh đáng, nên không phản đối được. Cô Vân nói tiếp: - Anh biểu cô Hoà xướng ra làm đi. Thuần rùn vai, trề môi, mà đáp: - Không có cái chí như vậy thì làm sao được. Thuần buồn hiu, không nói chuyệnnữa, cứ cúi mặt xuống đất đi qua đi lại hoài. Cô Vân bị cái vấn đề khó khăn ấy nó làm cho trí cô phải nghĩ ngợi, nên cô cũng hết vui. Cô nằm lặng thinh mà ngó trăng một hồi rồi đi vô nhà mà ngủ. Thuần cứ thơ thẩn trước sân, đến 2 giờ khuya rồi mới chịu dẹp ghế đóng cửa nhà nghỉ. Sáng bữa sau ba cô ngồi xe hơi đi qua Phước Hải kiếm cá ngon mà mua. thuần xuống bãi biển thơ thẩn một mình, hễ nhớ tới những câu chuyện nói với cô Vân hồi hôm qua thì thở dài rồi đứngngó mông ra ngoài khơi, miệng chúm chím cười, miệng cười mà cặp mắt có cái vẻ buồn lo tỏ rõ. chừng ba cô về, Thuần cũng không chịu trở vô nhà mát, dường như muốn xa lánh mọi người đặng trí thong thả mà nghĩ ngợi việc riêng. Ðến trưa sớp-phơ phải đi kiếm Thuần mời về dùng cơm, Thuần mới chịu về. Mà bữa nay Thuần trầm tĩnh, ít nói ít cười, chớ không phải hớn hở sốt sắng như mấy ngày trước. Cô Hoà vô ý, nên không thấy sự thay đổi thái độ của chồng, còn cô Vân là người có tánh ưa quan sát tự nhiên bởi vậy ngồi ăn cơm thì cô liền thấy tâm hồn của Thuần đã khác, nên cô cứ liếc ngó Thuần, ý muốn hiểu thấu chỗ kín đáo của tâm hồn ấy. Mà Thuần vẫn giữ cử chỉ trầm tịnh chẳng bao giờ ngó cô Vân, ăn cơm rồi kiếm thế đứng ngồi riêng một mình, làm cho cô Vân thất vọng, vì không hiểu sự buồn lo của Thuần ở chỗ nào. Buổi chiều Thuần cũng dắt mấy cô ra bãi biển đi chơ như bữa trước. Gặp ông Huỳnh, Thuần liền tách ra mà đi nói chuyện với ông. Mấy cô không hiểu hai người nói chuyện gì, mà nói đến tối hai người mới phân rẽ. Ngày sau không thấy mặt ông Huỳnh nữa. Thuần ở chơi tới bữa thứ tư rồi mới trở về Sài Gòn với vợ con và cô Vân. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 8 Ở Long Hải trở về nhà mấy bữa rầy, mỗi ngày Thuần đi ra hãng một lần thôi, hoặc đi buổi mơi, hoặc đi buổi chiều, mà đi lần nào cũng ở chừng một vài giờ rồi về, chớ không ở trọn buổi như trước nữa. Mà hễ ỏo nhà thì Thuần hoặc lo săn sóc hoa viên hoặc tập con nói chuyện, chớ không chịu đàm luận với vợ và cô Vân, nhứt là có ý tránh mấy việc phải một mình đối diện với cô Vân. Một bữa, đương ngồi ăn cơm tối, cô Hoà hỏi chồng: - Ngày mai mình có cần dùng cái xe hay không? - Xe để đi ra ngoài hãng vậy thôi, chó có cần dùng làm việc gì khác nữa đâu. Mình hỏi chi vậy? Mình muốn đi đâu hay sao? - Chị Vân tính sáng nay chị về. Tôi muốn lấy xe đưa chị và luôn dịp đi xuống Kỳ sơn chơi cho biết nhà chị. - Ðược lắm. Mình lấy xe mà đi ỏo nhà tôi có đi đâu thì tôi lấy xe cũ ngoài hãng tôi đi cũng được. Mà sao cô Vân không ở chơi, lại tính về gấp vậy? Cô Vân ngó ngay Thuần vừa cười vừa đáp: - Em hứa với má em chắc chắn em đi chơi chừng năm bữa em về. Em lên ở chơi với anh chị đã gần hai tuần lễ rồi, me sợ má em ở nhà trông, nên em không dám ở nữa. Bây giờ Thuần mới ngó cô Vân, hai cặp mắt gặp nhau hẳn hòi, không ai chị trốn tránh ai. Cô Hoà nói: - Có chị Vân ở đây hổm nay tôi vui quá. Tôi muốn cầm chị ỏo chơi ít tuần nữa. Ngặt sợ bác trông nên tôi không dám ép. Mà chị ta có hứa chừng tôi sanh sẽ lên ở chơi lâu. Ðể tôi xuống dưới tôi xin phép trước với anh. Cô Vân nghiêm nét mặt mà nói: - Tôi hứa chức mà. Chừng chị sanh chị cho tôi hay, tôi sẽ lên ở chơi một tháng mà giúp chị. Mà chị phải sanh cho tôi một đứa em gái nghe không, sanh em gái đặng tôi hiệp với chị mà dạy dỗ nó cho nó thành một phụ nữ có đủ tư cách mà chống chỏi với thời đại kim tiền hỗn độn nầy. Cô ngừng một chút rồi ngó Thuần mà nói tiếp: - Em xin mời anh Thuần nhân dịp này đi với chị Hoà xuống nhà em chơi một lần đặng biết má em. Anh chị xuống chơi chắc má em mừng lắm. Thuần chau mày dụ dự một chút rồi mới đáp: - Cám ơn cô. Tôi cũng muốn xuống thăm cho biết bác, ngặ vì lúc này ngoài hãng có việc nhiều cần phải có tôi ở nhà, vậy để một mình nhà tôi đi, phận tôi xin đình lại dịp khác. - Em nghĩ anh không muốn đi, chớ không có việc gì hết. anh nói ngoài hãng có việc nhiều, mà sao hôm rầy muỗi ngày anhra có vài giòo mà thôi. Như anh muốn đi thì sáng mai anh ra ghé hãng sắp đặt một chút rồi đi, chiều về anh ghé một chút nũua cũng được. Ðây xuống Kỳ sơn mà xa xôi gì, xe chạy chừng một giờ thì tới. - Xin cô tha lỗi. Tôi liệu đi không tiện. Ðể khi khác rồi tôi sẽ đi. - Anh nói chắc không? - Chắc. - Anh phải nhớ lời hứa. Mà sau anh với chị Hoà có đi thì phải xuống ở chơi có mau lắm ít nũua là một ngày với một đêm nghe không. - Ðược. - Ðể em liệu lúc nào có trăng tỏ, em sẽ lên em mời. Cô Hoà nói: - Chị về ở dưới ruộng buồn chết. Thôi, chi lấy chồng rồi về Sài Gòn ở đặng chị em gần nhau chơi cho vui, chị Vân. - Chồng đâu mà lấy? - Ưng ông Ðốc tơ Huỳnh cho rồi đi. - Cám ơn… Mình bằng lòng làm vợ người nào thì trước hết mình phải kính phục tài đức, phải yêu mến tính tình của người ấy, rồi mình mới bằng lòng được. Tôi tuy chưa biết ông Huỳnh, nhưng mà theo những lời anh Thuần thuật cái cách ông muốn cưới tôi, thì đủ cho mình thấy nhân phẩm của ông rất tầm thường, tài đức chửa đủ cho mình kính trọng, tánh tình không đáng cho mình yêu mến, thế thì tôi làm bạn trăm năm với ông sao được. Vợ chồng mà không kính, không thương nhau thì làm thù địch chớ nào phải vợ chồng. Gia đình mà vợ khinh bỉ tánh chồng, chồng cướp giựt của vợ, ấy là cái cảnh địa ngục, hoặc chốn sơn trại, có vui vẻ gì mà mong tạo lập. Mà có chồng rồi lợi ích gì sao chị cứ theo giục tôi lấy chồng hoài vậy. - Lấy chồng đặng chị em mình gần nhau, đặng có con nuôi cho vui. - Ðể tôi về tôi đốc má tôi mua một chiếc xe hơi. Có xe hơi sẵn thì tôi lên thăm chị thường thường cũng được, chẳng cần phải lấy chồng. Còn con thì sẵn có con của chị đó, hoặc tôi sẽ xin con nhà nghèo tôi nuôi, đặng tôi lo dạy dỗ cũng được, chẳng cần phải có con riêng làm chi. - Phận sự của đàn bà con gái là giúp với đàn ông con trai mà lập gia đình. Tôi không hiểu tại sao mà chị lại có ý muốn trốn lánh cái phận sự của trời đất sắp đặt cho bọn mình đó. - Hôm trước tôi đã có cắt nghĩa với chị một lần rồi, chị quên hay sao? Cũng như các chị em khác, tôi đã vâng theo mạng trời và tục người mà lãnh chức “vợ” một lần rồi. Có lẽ tại trời phật thương tôi, không muốn bắt tôi làm tôi mọi đàn ông nên ân xá cho tôi. Ấy vậy nợ quần thoa tôi đã trả rồi, tôi có giấy chuẩn miễn rành rẽ, chị không phép buộc tôi nữa được. - Bây giờ tôi lo nuôi mẹ già, có giờ rảnh tôi tĩnh tâm dưỡng chí. Chừng nào má tôi trăm tuổi già rồi thì có lẽ tôi sẽ hiến thân cho xã hội phụ nữ. Tôi tưởng chưong trình về sự sống của tôi như vậy dầu không rực rỡ bằng chương trình của chị em, song cũng không đến nỗi lem luốc danh dự của đoàn phụ nữ. Nghe cô Hoà với cô Vân đàm luận. Thuần ngồi tư lự không muốn chen vô mà cãi đặng phán đoán ai nói phải, ai tính quấy. Thình lình cô Hoà hỏi chồng: - Mình nghe chị Vân nói đó hay không? Chị quyết độc thân ở đời, không thèm lấy chồng. Theo ý mình, chị vân tính như vậy phải hay là quấy. Thuần nghiêm chỉnh đáp: - Cô Vân lập cái chương trình cho sự sống của cô như vậy thì có ý nghĩa cao thượng lắm, cao thượng đến nỗi sợ trong đoàn phụ nữ đời nay không có một ai nói tới, mà cũng sợ cô Vân không đủ nghị lực can đảm mà tán thành cái hy vọng của cô được. Tôi còn lo một nỗi nầy nữa: đeo đuổi theo cái chủ nghĩa phi thường, khó khăn quá như vậy, tôi sợ cái đời của cô Vân chẳng khỏi phải chịu thống khổ lung lắm, mà thống khổ về tâm hồn nó càng đau đớn bằng mười thống khổ xác thịt. Tôi khuyên cô Vân nên suy nghĩ lại. Theo ý tôi, thì cô Vân phải lấy chồgn, ấy là cái đường thuận tiện dễ đi hơn hết. Cô Vân vội vã đáp: - Nữa! Hai ông bà đồng tâm hiệp ý quá! Anh muốn ép em ưng ông Huỳnh phải không? - Không. Cô tự do chọn lựa, nên ưng ai thì cô ưng. Tôi khuyên cô lấy chồng, chớ không phải tôi buộc cô phải ưng ông A hay ông B nào hết. - Em hiểu ý anh rồi… anh sợ em nói hay mà làm không hay, rồi hoá ra dở tệ… Cám ơn anh… Em có đức tin về nghị lực của em. Mà ví dầu nghị lực ấy không đủ sức chịu nổi cái chủ nghĩa tối cao kia, cô phải sụm giữa đường đi nữa, thì em sẽ lập thế mà cứu vớt cái thân danh của em, em không để nó sa ngã đâu mà anh sợ. - Tôi mong lắm, ngặt sợ sự mong ấy không thành. - Anh phải ráng giúp em mà làm cho thành mớihay. - Tôi sợ quá… - Sao mà sợ?… Ở đời đừng sợ giống gì hết chớ. - Tôi sợ mênh mông, không biết sợ giống gì mà nói. Thuần buông đũa thôi ăn rửa tay và uống nước rồi ra ngoài hoa viên đi thẩn thơ một mình. Cô Vân nói lén với cô Hoà: - Lên ở chơi hai tuần nay tôi khảo cứu tâm hồn của anh Thuần rất kỹ lưỡng. Anh là người chán ngán cuộc đời, chớ không phải anh không thương vợ con. Nếu ngày trước anh cưới người nào khác chớ không cưới chị, thì cửa chỉ của anh cũng giống như vậy. Chị phải bỏ tánh ghen, ráng làm cho anh Thuần biết yêu cuộc đời hết chán ngán nữa, thì gia đình của chị vui vẻ lắm. Anh Thuần giáo dục hoàn toàn học rộng, chí cao, chớ không phải như đám trí thức lạm xạm kia vậy đâu. Cô Hoà gật đầu đáp: - Cám ơn chị, nhờ chị lên chơi mấy hôm nay mà gia đình tôi hết buồn như hồi trước. Xin chị rảnh lên chơi cho thường đặng làm trung gian giùm cho tôi với nhà tôi được hoà thuận. Tôi trông cậy chị lắm. Cô Vân cười ngất và đáp: - Trời ơi, tôi nghĩ giùm chỗ bất mãn của hai ông bà đặng thấy mà lo phương mà chữa cho hết nghi kỵ nhau, chớ tôi ở hoài trên này với chị sao được. Thôi, để tôi xin má tôi mua xe hơi rồi tôi sẽ lên thường. Thuần bước vô lấy thuốc đốt mà hút, làm cho hai cô phải ngừng câu chuyện riêng. Sáng bữa sau, Thuần thay đồ rồi xuống lầu hứa hễ ra tới hãng thì biểu sớp phơ cầm bánh xe đem về liền đặng hai cô đi Kỳ Sơn. Thuần thấy cô Vân y phục đoan trang, đương đứng một mình tại bàn ăn, thì ngó cô trân trân rồi nói: - Cô về dưới mạnh giỏi. Tôi kính lời thăm bác. Cô Vân cười và đáp: - Cám ơn anh, hễ chị Hoà sanh thì anh phải cho em hay liền nghe không? Thuần giả không nghe, nên không trả lời, xây lưng đi liền ra nhà sau lấy xe mà đi, cô Vân lại cửa sau đứng ngó theo, miệng chúm chím cười, mà trong lòng bâng khuâng dường như có việc chi bất mãn. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 9 Cô Hoà sanh đã được hai ngày rồi, cô sanh đứa con gái phương phi ngộ nghĩnh, tại Việt Nam Y Viện ngoài Sài Gòn. Buổi sớm mơi, Cô Quý ra tại y viện thăm em. Cô thấy cô Hoà khoẻ khoắn, thấy em nhỏ cứng cát thì cô mừng, rồi cô nói: - Em đã được hai đứa con rồi; còn chị chưa có đứa nào hết. chớ chi chị có được một đứa con gái như vầy thì chị vui lắm. Cô Hoà cười mà đáp: - Chị không chịu đẻ, làm sao mà có con được. - Sao lại không chịu? Tại không đẻ biết làm sao. Chị tưởng có con hay là không con đều là số mạng, chớ nào phải muốn thì được, còn không muốn thì không được sao. - Em nói cho chị giữ mình, nếu chị không chịu đẻ, đố khỏi anh cưới vợ bé cho mà coi. - Ðâu dám! Lấp lững chị phanh thây đi chớ. - Anh cưới lén, chị làm sao mà biết được. - Không dám đâu… Em nằm trong nầy ban đêm dượng ba có vô ở với em hay không? - Không. Có người nuôi họ ở với em, chớ bắt nhà em ở thì có chỗ đâu mà ngũ. - Nếu chị sanh thì chị bắt anh hai em phải ở nuôi chị, chớ chị không chịu ai nuôi hết. - Anh mắc công việc làm ăn, anh nuôi sao được. - Bỏ hết, làm việc gì cũng phải bỏ. - Chị khó quá. Chị sợ để anh ở nhà anh đi chơi phải không? - Vợ đẻ chồng phải chịu cực, chớ không phải sợ để họ ỏo nhà rồi họ ta bà. Mà đàn ông họ có tánh xấu lắm, trông vợ đẻ đặng họ thong thả, mình cũng phải ngừa chỗ đó. - Chị nói phải. Ðàn ông họ có cái tật đó dễ ghét lắm. Mà bình thường mình không giữ họ được, đến chừng nằm co một chỗ, thì làm sao mà giữ. Cô Hoà nói tới đó rồi sắc mặt buồn hiu. Cô Quý bước lại gần cái nôi, vẹt mùng lên mà dòm em nhỏ rồi nói: - Dượng ba ham con không? - Em biết sao được. Hễ vô thì dở mùng dòm rồi thôi, có nói gì đâu. - Dượng không bồng ẵm hay sao? - Không. - Chị thấy đàn ông họ hễ vợ đẻ thì họ bồng con nòng nòng trên tay trái, coi bộ họ mừng lắm. - Nói lọt tay lọt chân bồng không được. - Nếu vậy thì chắc dượng này không ham con. Mà sao coi bộ dượng cưng bé Hậu lắm mà. - Làm bộ chứ cưng giống gì. Hai chị em nói chuyện tới đó thì Thuần xô cửa bước vô. Thuần thấy cô Quý liền hỏi: - Em chào chị hai. Chị ra hồi nào? - Ra nãy giờ. Hôm nay anh sớp phơ vô cho hay, chị không được khoẻ, nên không dám đi liền. Bữa nay khoẻ khoắn, nên chị ráng ra thăm một chút. Mẹ con nó giỏi chị mừng lắm. - Nhà em sanh lần này, nhờ chuyển bụng mau nên ít mệt hơn lần trước. Em mới gặp ông Ðốc tờ, ông nói khoẻ như thường, không có chi lạ hết. - Tuy vậy mà dượng cũng phải vô thăm cho thưòong cho con ba nói vui, đừng bỏ nó nằm một mình nó buồn. - Em vô hoài chớ, mỗi bữa em vô hai ba lần. - Chắc sanh con gái dượng ít mừng hả. - Con nào cũng là con, con trai hay là con gái cũng vậy. Cô Hoà hỏi chồng: - Mình ở trong nhà ra hay ở ngoài hãng về? - Tôi ở ngoài hãng về. - Sao hồi sớm mai mình đi mình không đem bé Hậu ra đây nó chơi, để nó ở nhà một mình chắc nó buồn lắm. - Hồi sớm mai tôi đi sớm, nếu đem nó ra đây nó làm om mình nghỉ không được. Tôi mới bỉểu xe về rước nó rồi. - Tội nghiệp quá! Nếu không muốn đem nó ra đây thì dắt dùm nó ra ngoài hãng… Ðể nó ở nhà có một mình, tôi lo quá, làm sao tôi nằm yên được. - Ngoài hãng người ta rần rần, lộn xôn, đem nó ra đó sao được. - Có con xẩm choi chừng nó mà hại gì. Thuần rùn vai rồi bước lại cửa sổ ngó ra sân. Con xẩm dắt bé Hậu bước vô phòng. Bé Hậu thấy mẹ nằm trên giường thì chạy riết lại ôm mừng nói lăng xăng. Cô Hoà biểu con: - Con lại thưa dì hai kia con. Bé Hậu lại đứng ngay trước mặt cô Quý rồi khoanh tay cúi đầu mà chào. Cô Quý ôm mà hun rồi nắm tay nó lại cái nôi chỉ em nhỏ mà hỏi: - Con thương em hay không? - Con thương lắm. Chừng nào biết đi, con dắt em đi chơi. Con dắt em đi ra Sài Gòn con mua bánh cho em ăn. Thuần đứng ngó hai đứa con, miệng chúm chím cười. Cô Quý nói: - Hai đứa nhỏ có một mặt, giống dượng ba như khuôn đúc. Bé Hậu kéo tay em nhỏ mà hôn, làm cho Thuần cảm xúc hết sức. Cô Quý chơi một chút rồi từ giã vợ chồng Thuần lên xe mà về. Thuần nói với vợ để bé Hậu ở đây chơi đặng thuần xuống hãng dầu nói chuyện một lát rồi Thuần sẽ trở lại mà rước. Thuần ra đi chưa được bao lâu thì con xẩm bước vô phòng nói với cô Hoà: - Có cô hai lại. - Cô hai nào? - Cô hai ở dưới chỗ gì mà mấy tháng trước lên ở nhà mình chơi rồi cô lấy xe đưa về đó. - Chị Vân phải không? - Ồ, phải, phải… cô Vân ạ. Cô Vân đứng ngoài cửa dòm vô phòng, thấy con xẩm với bé Hậu thì chẳng còn nghi ngại gì nữa, nên xốc vô la lớn: - Chị Hoà chị sanh hồi nào? Tôi đã dặn chị mà sao chị không cho tôi hay? Cô Hoà chưa kịp trả lời, thì cô Vân đã ôm bé Hậu mà hôn và hỏi lăng xăng: - Cháu nhớ dì hay không? Em cháu đâu? Trai hay gái? Cô Hoà cười mà đáp: - Con gái. - Tốt quá! Vừa ý tôi muốn lắm rồi. Ðâu để tôi coi con gái tôi ra sao. Cô Vân vén mùng bồng em nhỏ ra mà nhìn. Cô rờ tay rờ chân, dở mũ ra mà coi đầu coi tai cùng hết rồi nói: - Con phải lớn cho mau nghe không, lớn đặng má với dì dạy con học, làm cho con trở nên một phụ nự Việt Nam đứng đắn đủ các phương tiện. Cô Hoà vui vẻ nói: - Chị giỏi lắm. Có bé Hậu là con trai cho anh Thuần dạy rồi, thì phải sanh con gái cho chị em mình dạy chớ. Tôi mừng quá. Mà chị sanh được mấy bữa rồi, sao chị không cho tôi hay? - Tôi sanh hồi 2 giờ trưa hôm kia. Sanh rồi tôi có nhắc nhà tôi đánh dây thép cho chị hay, mà chị không được dây thép hay sao? - Không. Tôi có đặng thơ hay là dây thép gì đâu? - Chắc họ đem dây thép trễ chớ gì. - Nếu đánh giây thép buỗi chiều hôm kia thì ngày hôm qua tôi phải được. Mà sao tới sớm mai này tôi cũng chưa thấy gì hết. - Nếu chưa được dây thép mà sao chị hay chị lên đây? - Tôi lên thình lình, tôi có dè đâu. Tôi đi xe lửa lên tới tôi kêu xe kéo chạy thẳng vô nhà. Tôi hỏi bồi nói nói chị sanh, xe hơi mới về rước cháu Hậu, rồinói chĩ chỗ tôi mới biết mà ra đây. - Té ra chị đi thình lình mà gặp, thiệt là may. - May lắm… Chị sanh lần này ăn cơm có biết ngan và nghe trong mình có khoẻ hay không? - Tôi ăn ngon lắm, trong mình khoẻ như thường. Tại ông Ðốc tơ cấm, ông không cho ngồi, chớ bây giờ tôi ngồi dậy tôi đi cũng được. - Ý! Không nên đâu chị. Ðừng có ỷ sức, chị phải nằm, chừngnào đốc tơ cho phép chị mới ngồi dậy. - Tôi nói cho chị hiểu sức mạnh của tôi chớ tôi đâu dám cãi Ðốc tơ. Chị coi con nhỏ nó giống ai vậy chị? Hồi nãy chị hai tôi nói nó giống cha nó. Chị coi nó có giống tôi chút nào hay không. Cô Vân kéo bé Hậu lại đứng gần, cô nhìn mặt hai đứa nhỏ mà so sánh một hồi rồi nói: - Gương mặt nó giống hệt cháu Hậu, nghĩ là giống anh Thuần. Nhưng mà bàn tay bàn chân với cái cằm nó giống chị. - Chắc hay không? - Chắc chớ. Chị không tin thì đợi ít bữa chị ngồi dậy rồi chị coi. Anh đặt tên gì đây? - Chưa khai sanh. Tôi muốn đặt tên theo Tây, mà nhà tôi không chịu tính đặt tên Việt Nam. - Mình Việt Nam thì lựa tên Việt Nam mà đặt phải hơn. - Tên Việt Nam bây giờ biết đặt chữ gì? - Ðể thủng thẳng tôi kiếm. Ðặt tên quan hệ lắm, phải lựa tên cho tốt và có ý nghĩa mà đặ, thì sau này nó mới phát đạt, mới thanh nhã. - Chị kiếm tên giùm đi. rồi nói cho nhà tôi biết mà khai sinh. - Biết anh Thuần cho phép hay không. Ðàn ông họ có quyèn làm cha mạnh lắm. - Sao lại không cho. Tôi làm mẹ tôi cũng có quyền vậy chớ. Tôi nhượng quyền đặt tên cho chị đa. Cô Vân ngó em nhỏ mà cười và nói: - Ðược. Ðể tôi kiếm tên cho tốt mà đặt cho con tôi. Cô để em nhỏ nằm êm ái lại trong nôi, kéo mùng kín đáo rồi đứng ngó cùng trong phòng. Cô Hoà mời kéo ghế lại ngồi đặng nói chuyện chơi. Cô vân liền nhắc ghế để khít bên giường mà ngồi, đỡ bé Hậu lên ngồi trong lòng cô, rồi cô hỏi cô Hoà: - Chị sanh con gái, chắc anh Thuần mừng lắm hả? - Coi bộ không mừng gì? - Sao vậy? Té ra hai ông bà chưa hết nghi kỵ nhau hay sao? - Lúc chị lên chơi, nhờ chị khuyên lơn, nên nhà tôi đổi tánh chút đỉnh. Chừng chị về rồi, thì tánh cũ trở lại lần lần, cũng như chị không có nói gì hết. - Hứ! anh này kỳ dữ không kìa! - Mấy tháng nay, nhiều khi tôi buồn, tôi muốn lấy xe đi xuống dưới chị đặng xin phép bác mời chị lên ở chơi với tôi lâu lâu. Mà tôi nghĩ bác có một mình chị, nếu chị đi chơi thì bác ở nhà tiu hiu, tại vậy nên tôi muốn mà tôi không dám làm. Chớ chi chị có xe hơi, chị lên xuống thường, thì chị giúp ích cho tôi không biết chừng nào. Xe mới xe cũ ngoài hãng thiếu gì, tôi biểu chị coi chiếc nào vừa ý thì lấy mà dùng. Tại sao chị không chị không biết. - Không phải tôi không chịu. Tại má tôi không muốn sắm xe hơi chớ. Hôm chị xuống nhà tôi chơi, chị nói chuyện đó, má tôi trả lời gắt quá, chị không nhớ hay sao? Má tôi nói không phải sợ tốn tiền, ngặt vì đi xe hơi sợ rủi ra quá, nên má tôi không muốn. - Thiên hạ đi xe hơi hết thảy, có sao đâu mà sợ. - Mấy bà già nhát lắm. bận đó chị về rồi tôi đốc hết sức, mà má tôi cũng không chịu. - Chị lên tôi mừng quá. Mấy tháng nay không gặp được chị tôi buồn dữ, có nhiều chuyện không biết nói với ai. - Mấy tháng nay mắc giúp má tôi thâu góp lúa ruộng nên không đi đâu được. Mới rảnh mấy bửa nầy nên tôi tính chạy lên trước thăm coi chừng nào chị sanh, sau hỏi thăm anh Thuần một vài công chuyện của tôi. - Chị phải ở chơi với tôi lâu lâu. - Cha chả, tôi hứa với má tôi ngày mốt tôi sẽ về, ở lâu không tiện. - Chị viết thư gởi về xin phép với bác đặng ở chơi. Chị có hứa hễ tôi sanh chị lên ở nuôi tôi một tháng. Hôm xuống dưới nhà tôi cũng đã xin phép bác rồi. Bây giờ chị về có được đâu. Cô Vân ngồi lặng thinh suy nghĩ. Cô Hoà nói tiếp: - Tôi mắc nằm ở đây, mà nhà tôi cứ đi ra hãng, bỏ thằng nhỏ ở nhà bơ vơ, buồn hết sức. Chị ở chơi, đặng ở nhà giùm với thằng nhỏ, cho tôi an lòng một chút. Tôi muốn chị lấy xe chạy về dưới thưa cho bác hay rồi trở lên. Ðây xuống đó, đi ít giờ đồng hồ, chớ xa xôi gì. Chị ở đây chơi, đợi nhà tôi trở lại rước vô trong nhà ăn cơm rồi chị lấy xe chị đi. Cô Vân là người bặt thiệp, mà nghe mấy lời của cô Hoà như vậy thì bối rối, không biết phải nhứt định lẽ nào. Cô đứng dậy bước lại gần cái nôi mà dòm em nhỏ, tính lập thế suy nghĩ rồi sẽ trã lời. Bé Hậu đương đứng một bên cô, vụt la lớn: “Ba”. Thuần bước vô phòng, thấy cô Vân thì chưng hửng, nên nói được có hai tiếng: “cô Vân”. Cô Vân chúm chím cười và nói: - Em mừng cho anh được hạnh phúc hoàn toàn, có con trai con gái đủ hết. Thuần cũng chúm chím cười, chóo không cám ơn mà cũng không hỏi cô Vân lên hồi nào. Cô Hoà hỏi chồng: - Trưa hôm kia sanh rồi, tôi nhắc mình đánh dây thép cho chị Vân hay. Mình có đánh hay không mà chị nói chị không có được dây thép: Thuần ú ớ đáp: - Tôi… quên. Cô Hoà chau mày mà trách chồng: - Hay dữ! Trí mình mắc tưởng việc gì ở đâu không biết mà tôi cậy có một chút đó cũng không nhớ mà làm! - Mình biểu đánh dây thép. Tôi nghĩ chuyện không gấp gì nên tôi tính để viết thơ cũng được. Té ra lộn xộn rồi tôi quên lửng. Mà cô Vân đã lên đây rồi thì việc cũng xong. Cô Vân muốn cho vợ chồng dứt cãi nhau, nên cô nói với Thuần: - Anh nói phải, việc đã xong rồi thì không cần trách anh làm chi. Anh quên đánh dây thép cho em, thì bất quá anh mất một dịp lãnh lời cám ơn của em mà thôi, chớ không quan hệ chi đó, phải không? - Cô trách thế nào tôi cũng vâng chịu hết thảy. Mà tôi quên cho cô hay, vậy chớ tại sao cô hay nên lên thăm đây. - Em với chị Hoà là bạn đồng thinh đồng khí. Bởi vậy chị Hoà có việc thì trái tim của em nó mách cho em hay, chớ không nhòo ai hết. Thôi chuyện đó bỏ đi. Bây giòo em thưa cho anh hay chị Hoà đã phú cho em trọn quyền lựa tên mà đặt cho em nhỏ. Anh có lời gì ngăn cản xin nói ngay ra. - Nhà tôi muốn thế nào cũng được, tôi ngăn cản làm chi. - Nếu vậy anh cũng cho phép em nữa hay sao? - Tôi cũng cho phép. - Cám ơn. Theo tục thường hễ con trai thì đặt theo tên cha, còn con gái thì đặt theo tên mẹ. Anh tên Thuần, sanh con trai đặt tên Hậu, thì phải lắm. Vợ tên Hoà, bây giờ chị sanh cón gái, thì đặt nó tên Hảo. Ðặt như vậy thì bên phe nam “Thuần Hậu”, bên phe nữ “Hoà Hảo”, anh nghĩ thử coi được hay không? - Ðược lắm, được lắm. - Còn chị Hoà? Chị chịu hay không? Cô Hoà gật đầu mà chịu. Cô Vân lấy làm đắc ý nên cô vui vẻ mà nói: - Trong gia đình mà được thuần hậu, hoà hảo, thì có chi quý bằng. Sáng mai khai sinh cho em đi. Con xẩm bước vô tới nói với cô Vân: “Anh kéo xe mượn tôi hỏi cô coi anh phải chơ cô nữa hay là đem đồ vô”. Cô Vân gật đầu biểu phải chờ. Cô Hoà chưng hửng hỏi cô Vân: - Chị neo xe nẫy giờ hay sao? - Phải. Ðể nó chờ… - Có xe nhà, còn biểu nó chờ làm chi? Trả tiền cho nó đi đi, rồi đi xe hơi mà về trong nhà. - Tôi còn để va ly trên xe kéo. - Ủa! Hồi nãy vô trong nhà sao không để va ly ở trong, lại chở theo ra đây làm chi? - Ðể một chút rồi tôi đi nữa. - Chị đi đâu? - Tôi đi có chuyện riêng. - Không được. Dầu có đi đâu thì cũng đem đồ vô trong nhà ăn cơm và nghỉ trưa rồi xế mát lấy xe mà đi, chớ đi đâu bây giờ. Cô Vân bợ ngợ, không biết lời gì mà cãi nữa. Cô Hoà nói tiếp: - Chị lên đây thì phải ở tại nhà tôi chớ không được phép ở chỗ khác. Chị ở đặng coi chừng giùm bé Hậu cho tôi chớ. Cô vừa nói vừa thò tay dưới gối lấy một đồng bạc đưa cho xẩm biểu ra trả tiền xe kéo rồi xách đồ của cô Vân đem qua xe hơi. Cô Vân nghe giọng buồn của cô Hoà thì động lòng, nên cản không cho con xẩm lấy tiền, rồi bổn thân cô ra đường trả tiền xe kéo và biểu con xẩm xách va ly để lên xe hơi của Thuần. Lúc ấy, ở trong phòng, cô Hoà nói với Thuần: - Có chị Vân lên tôi mừng quá. Chị lên thình lình mà thiệt là may. Chị nói chị không dè nên không có nói trước với bác mà ở lâu được. Mình ráng cầm chị ở lại nghe không. - Mình cầm, chớ tôi làm sao mà cầm cô được. - Tôi có nói rồi, mà chị còn dục dặc chưa nhứt định. - Cô không nói trước, nếu mình cầm cô ở lại, sợ dưới bà già cô trông nhớ. - Buổi chiều nay mình có rảnh hay không? - Mình hỏi chi vậy? - Tôi muốn nếu mình có rảnh thì xế mát mình lấy xe đi với chị xuống Kỳ Sơn xin phép với má chị đặng cậy chị ở dùm trên nhà mình chơi với tôi, chừng tôi cứng cát rồi chị sẽ về. - Tôi đi không tiện. - Tôi cậy mình việc gì cũng không được hết thẩy. Ngộ quá! không biết tại sao mà không chịu làm cho tôi vui lòng một chút. - Thuần chau mày suy nghĩ một chút rồi đáp: - Tôi mắc hẹn lỡ với ông hội đồng Bạc Liêu buổi chiều nay phải ở nhà đặng nói chuyện với ông. Thôi để tôi biểu sớp phơ đưa cô Vân về dưới đặng cô cho bà già cô hay rồi trở lên được không? - Nếu mình đi được thì quý hơn. Như mình có việc thì biểu sớp phơ đưa chị đi cũng được. - Ðể tôi nói với cô rồi biểu sớp phơ đưa đi. - Chị có muốn dắt bé Hậu đi theo chơi, thì biểu con xẩm sửa soạn cho em rồi đi với nó. Cô Hoà thấy cô Vân trở vô liền nói: - Chị Vân nè, tôi tính để xế mát rồi nhà tôi lấy xe hơi đi với chị về dưới nhà đặng thưa với bác cho phép chị trở lên ở với tôi ít ngày. Rủi nhà tôi mắc việc nên đi không được. Thôi, để sớp phơ đưa chị đi nghe không. Chị dắt bé Hậu đi với chị. Cô Vân ái ngại đáp: - Cha chả, lúc này tôi có việc, sợ ở chơi với chị không tiện. - Chị hết thương tôi rồi hay sao? - Chị hỏi kỳ quá! Sao lại hết thương? - Chị thương tôi, mà sao tôi muốn có một chút đó, chị lại dục dặc, kiếm thế từ chối? Mà việc đó chị đã có hứa trước với tôi, nên tôi mới dám chậy chớ. Tôi nói thiệt, nếu chị không chịu ở trên này ít ngày, trước nói chuyện chơi cho vui, sau coi chừng giùm bé Hậu, thì tình chị em sẽ dứt, bởi vì chị có thương tôi đâu mà tôi dám làm chị em với chị nữa. - Tôi muốn để tôi thăm chị một chút rồi tôi về; khi nào chị về nhà rồi tôi sẽ lên ở chơi lâu lâu. - Tôi cần có chị bây giờ đây chớ. Nằm trong này buồn quá, phải có chị vô ra nói chuyện chơi tôi mới vui. Cô Vân ngó ngay Thuần mà hỏi: - Chị Hoà ép tôi phải ở chơi với chị, mà anh Thuần bằng lòng hay không? Thuần xây mặt chỗ khác mà đáp: - Nếu được vậy thì tôi mang ơn cô lắm, sao lại không bằng lòng. Tiếng chuông nhà thờ đổ vang rân. Cô Hoà nói với chồng: - Mười hai giờ rồi. Thôi mình rước chị Vân với em về ăn cơm đi kẻo đói bụng. Chị Vân xế mát lấy xe đi với bé Hậu về Kỳ sơn nghe không. Thưa với bác rồi chị trở lên ghé cho tôi hay trước đặng tôi mừng. Thuần từ giã vỡ, dặn người nuôi lo dọn cơm cho vợ ăn, rồi mới ra xe mà về Cây Quéo với cô Vân và bé Hậu. Bồi bếp dọn cơm rồi Thuần mời cô Vân đi ăn. Trong lúc ăn cơm Thuần ít nói chuyện, mà coi bộ như có việc gì làm cho trí Thuần lo ra. Chừng ăn cơm rồi, Thuần than mệt, nên xin lỗi cô Vân đặng lên lầu mà nghĩ liền. Ðúng hai giờ rưỡi Thuần tính lấy xe mà đi, hứa với cô Vân hễ ra tới hãng sẽ biểu sớp phơ đem xe về liền đặng cô đi Kỳ Sơn với bé Hậu. Cô Vân hỏi: - Em đi một lượt với anh, ra hãng anh xuống rồi biểu sớp phơ đưa em đi Kỳ Sơn không được hay sao, nên phải bắt xe chạy ra chạy vô nhiều bận? - Cô đi bây giờ còn nắng lắm. - Xe mui mà nắng giống gì, đi sớm đẵng về sớm. - Cô muốn đi một lượt cũng được. Cô Vân biểu con xẩm thay đồ cho Bé Hậu rồi dắt nhau lên xe mà đi một lượt. Ðến 6 giờ chiều cô Vân đi Kỳ Sơn và ghé Việt Nam Y Viện, cô Hoà vừa thấy bạn với con bước vô phòng, liền hỏi: - Chị về Kỳ Sơn mới trở lên phải không? - Phải. Tôi mới lên tới đây. - Bác có vui lòng cho phép chị ở trên này chơi với tôi không? - Bà già cho, song dục dặc lắm. - Tại sao bác dục dặc? - Má tôi nói chị mắc nằm trong nhà tương, tôi ở nhà một mình với anh Thuần thì coi không được. - Mấy bà già xưa tắt về phong hoá quá. Con trai với con gái không được trao đồ cho nhau trên tay, không được ngồi chung một chiếc chiếu, không được ăn chung một mâm cơm. - Theo phong hoá xưa thì vậy đó. Mà ở trong làng phần nhiều họ cũng còn giữ chính chắn lắm chị. - Chúng ta học theo mới, nên quen theo phong hoá mới, chúng ta không kể những tục xưa nữa. chị đi một xe, chị ở một nhà với chồng tôi, rồi sao mà khó coi? Chị là bạn thiết của tôi, lại đến ở trong nhà tôi, chồng tôi là người có học thức, dầu cho có máu dê tràn trề trong trái tim đi nữa, cũng không lẽ dám chọc ghẹo chị. Chị có cắt nghĩa cho bác hiểu hay không? - Có chớ. Má tôi nói như vậy, chớ không có cản. - Ồ, được… Tôi nói riêng cho chị biết: Tôi năn nĩ xin chỉ ở trên này chơi là có ý muốn chị giảng nghĩa giùm cái đạo làm chồng cho nhà tôi biết mà đổi tánh lại. Chuyến trước chị nói sơ qua mà coi có kết quả bộn. Lần này chị ở lâu, chị nói nhiều, chắc nhà tôi hết làm cho tôi cực lòng nữa. Chị ở nhà một mình, chị nói tiện lắm. Xin chị làm ơn ráng nói giùm, mỗi bữa chị nói một chút, chắc nhà tôi nghe. - Tôi sẽ hết lòng làm cho vừa ý chị. - Tôi cám ơn lắm. Thôi, chị dắt bé Hậu về trong nhà mà nghỉ. Nhà tôi có ghé hồi nãy, đã về trong rồi, chắc đợi chị về ăn cơm. Cô Vân lại cái nôi mà dòm em nhỏ, rồi dắt bé Hậu ra Cây Quéo. Thuần mặc đồ mát đi thơ thẩn trong hoa viên, ngó thấy xe cô Vân, lật đật bước ra chào rồi hiệp nhau đi vô nhà. Hồ Biểu Chánh Ðoạn Tình Chương 10 Bé Hậu yêu cô Vân. Hồi trưa nó nghe nói sẽ được đi với cô xuống Kỳ Sơn chơi, thì rộn rực trong lòng, ngủ trưa không được. Ăn cơm tối rồi nó liền buồn ngủ, nên nó kêu thiếm xẩm biểu đem nó lên lầu đặng nó ngủ. Thuần kêu con nhỏ ở biểu nó lo giăng mùng trong phòng khách ở từng dưới cho sẵn đặng cô Vân nghỉ bởi vì đi lên đi xuống Kỳ sơn hai lần chắc cô mệt, nên phải nghỉ sớm. Thuần lại mắc có việc phải đi Sài Gòn một chút, rồi xin lỗi với cô Vân lên xe mà đi. Cô Vân ở nhà có một mình cô buồn, nên biểu bồi đóng cửa rồi cô vô phòng đọc sách của thuần mà ngồi xem nhật báo. Ngồi lâu mỏi lưng, nên nghe đồng hồ gõ 10 giờ, cô bèn tắt đèn vô mùng nằm rồi ngủ quên. Thuần về hồi nào cô không hay. Sáng bữa sau, lúc ăn điểm tâm, cô Vân hỏi Thuần: - Hồi hôm anh đi tới mấy giờ anh mới về? - Tôi về hồi 12 giờ. - anh có ghé ngoài Việt Nam Y Viện hay không? - Có. Tôi ra nói chuyện chơi với nhà tôi trót giờ. - Hồi hôm em có ý chờ anh về đặng em hỏi ý kiến anh về một việc em đương tính mà làm. Té ra em nằm ngủ quên, anh về em không hay. - Cô muốn hỏi việc chi? - Không gấp gì mà vội. Thôi, để tối nay anh có rảnh rồi em sẽ nói cho anh nghe. - Ðược… Tôi sẽ để xe riêng của tôi ở nhà. Bất luận giờ nào, cô muốn ra y viện mà thăm nhà tôi hay là muốn đi đây, thì cô biểu sớp phơ cầm bánh cho cô đi. - Còn anh, xe đâu anh đi? - Tôi có se khác, xe cũ ngoài hãng thiếu gì. Ăn rồi Thuần lấy xe cũ mà đi. Cô vân biểu thiếm xẩm thay đồ cho bé Hậu rồi cô cũng dắt nó lên xe mới mà ra Y Viện thăm cô Hoà. Buổi sớm mai hôm đó đã vậy, mà buổi chiều cũng vậy, cô Hoà thấy cô Vân với bé Hậu thì cô vui vẻ vô cùng, mẹ con mừng nhau, chị em trò chuyện với nhau không dứt. Tối bữa ấy, ăn cơm rồi, cô Vân thấy Thuần cũng sửa soạn như bữa trước, dường như muốn đi đâu thì cô hỏi: - Anh muốn đi đâu hay sao? Thuần dụ dự một chút rồi đáp: - Tôi muốn đi một vòng ra Sài Gòn. - Ðêm nào anh cũng đi, nếu chị Hoà hay, chắc chị sẽ ghen cho mà coi. Thuần chau mày suy nghĩ. Cô Vân cười nói tiếp: - Em tính tối nay em hỏi thăm anh một việc, té ra anh mắc đi thì thôi. Thuần kéo ghế ngồi và hỏi: - Cô muốn hỏi thăm việc gì? - Việc này phải nói dài lắm, mà có lẽ phải cãi, phải bàn tính, bởi vậy nếu ít giờ thì nói không tiện. - Việc quan hệ lắm hay sao? - Quan hệ lắm. - Tôi đi chơi, chớ không có việc gì gấp. Nếu cô muốn nói chuyện, thì tôi sẽ ở nhà, không hại chi. - Nếu anh bằng lòng ở nhà, thì anh thay đồ mát cho thong thả, rồi em sẽ nói cho anh nghe. Thuần ngó cô Vân mà thở dài, rồi đi thay đồ mát. Cô Vân qua phòng đọc sách mà ngồi có ý muốn Thuần cũng vô đó đặng đàm luận thong thả. Thuần thay đồ rồi, ở trên lầu đi xuống dòm thấy cô Vân đương ngồi trong phòng khách, nét mặt nghiêm nghị làm cho tướng mạo thanh nhã xinh đẹp càng thêm khả ái, thì chau mày rồi dụ dự không muốn bước vô. Thuần lấy một gói thuốc với một hộp quẹt ra cửa đứng đốt thuốc mà hút dường như cần phải định tâm định trí một chút rồi mới hãng trở vô. Cô Vân chỉ cái ghế dựa bàn viết mà mời Thuần ngồi ngay trưóc mặt cô, đặng nói chuyện cho tiện. Thuần ngồi ngó cô Vân rồi nghiêm chỉnh hỏi: - Cô có chuyện chi đâu nói phức cho tôi nghe thử coi. Cô Vân trầm ngâm một chút, dudua tay vuốt mái tóc xem rất dịu dàng, nhích miệng mà trổ một nụ cười rất hữu duyên rồi chậm rãi nói: - Bước chân vào thế cuộc ai cũng phải vẽ một cái đường trước cho sẵn để noi theo đó mà đi, nếu may nhằm đường bằng thẳng, hay là rủi gặp đường chông gai, cũng phải ráng đi cho cùng cho tột. Phận em là gái, lúc nhỏ phải tùng quyền cha mẹ, bởi vậy cách năm năm trước má em định căn duyên cho em, nghĩa là vẽ sẵn con đường đời để cho em bước tới, khỏi phải nhọc lòng tìm kiếm. Em nói thiệt, dầu em không có tình gì với người hứa hôn cùng em, nhưng mà căn duyên của mẹ định, thì em phải ghi tâm khắc cốt, bởi vậy trót 5 năm trường em khắc trong trí hình dáng người ấy là bạn trăm năm của em, em rèn lòng tập tính đặng làm vợ người cho xứng đáng. Chẳng dè cách một năm nay người ấy gởi thơ xin hồi hồn!… vì em không có tình trước, nên sự hồi hôn không động tâm loạn trí em được. Tuy vậy mà sự mơ tưởng của em thình lình vỡ tan, cảnh gia đình em toan sắp đẵt trước thình lình sập nát, rồi phận em cũng như chiếc thuyền ra giữa biển mà gẫy bánh lái, cái đường đời của em cũng như đã bít ngang. Anh nghĩ đó mà coi cái khổ về phần trí của em đến bực nào!… May em có học thức, mà lại không nhiễm ái tình của người hứa hôn; may em lập tìm xu hướng về mỹ thuật, không kể đến gia đình nữa, nên một năm nay em mới được vui với sự sống mà lo báo hiếu cho mẹ già. Nhưng mà có đêm em ngồi đón gió trăng mà suy nghĩ, thì em thấy đời của em, tuy thư thái, song trống rỗng. Ở đời phải làm cho sự sống có ý nghĩa, phải làm việc gì cho có ích, chớ mà sống mà hưởng gió vui trăng, sống đặng ăn ngon nủ khoẻ, thì sống làm gì, cái đời của chị Hoà có mục đích rõ ràng: chị sống đặng làm vui cho chồng, sống đặng nuôi con cho khôn lớn mà duy trì xã hội. Còn cái đời của em có mục đích gì đâu? Nẫy giờ Thuần chăm chú ngó cô Vân mà nghe cô nói. Chừng nghe tới đó thì cúi mặt xuống bàn, chống tay lên trán mà thở ra. Cô Vân ngó ngay Thuần mà nói tiếp: - Nếu khi nào em buồn là buồn ở chổ đó, buồn mà không biết tỏ với ai được. Má em già cả, có hiểu tâm hồn em được đâu mà em nói… Ðêm nọ ở ngoài Long Hải, em được đàm luận việc đời với anh. Trong lúc nói chuyện anh có than rằng đời này con gái xứ mình ham sự giáo dục về trí thức, mà thiếu giáo dục về gia đình, bởi vậy chừng có chồng không biết xây nền móng cho hạnh phúc gia đình vững bền. Anh ước ao người có tiền có chí xướng ra lập nhà trường chuyện dạy con gái cho tánh tình cao thượng, cho biết tôn trọng gia đình , cho biết đường phải mà đi, đường quấy mà tránh. Anh lại tỏ ý muốn cho em ra làm việc ấy, anh nhớ hay không? Thuần gật đầu, đáp: - Tôi nhớ. Cô cứ nói tiếp đi. - Xưa rầy về nhà, em suy nghĩ lại, thiết lập nhà trường mà dạy như vậy, làm một điều hữu ích đệ nhất trong buổi này. Làm việc đó là xây nền hạnh phúc cho tương lai mọi gia đình. Mỗi nhà đều có một người vợ hiền chuyên lo giúp vui, giải buồn, trưởng chí cho chồng, chuyên lo nuôi dưỡng sắc sóc, dạy dỗ con, cho chồng rảnh trí mà cạnh tranh với thiên hạ ở ngoài, nếu gia đình hết thẩy đều được như vậy phong hoá mới thuần mỹ, xã hội mới tấn phát. Em có tỏ việc ấy má em nghe, rồi em xin phép cho em lập thử một nhà trường tại Sài Gòn đặng em giúp ích cho đời và làm cho sự sống của em có ý nghĩa. Má em vui lòng cho phép em rồi. Em mừng lắm. Em lên đây là có ý cậy anh giúp em tánh thành việc ấy. Anh phải giúp em kiếm nhà mua hoặc mướn nhà hay là phố, chỗ nào mát mẻ thanh thịnh để mở nhà trường anh cũng phải giúp em sắp đặt cái chương trình giáo dục cho có thể thức rành rẽ và cần ích đặng đi cho khỏi lạc đường. Phải có anh giúp sức thì em mới làm được. Vậy chớ anh sẵn lòng giúp em hay không? Thuần biến sắc, đứng dậy đi tới đi lui trong phòng, không dám ngó cô Vân,