🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cuộc Chiến Đi Qua Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Mục lục Bìa Đầu Lời Giới Thiệu Lời Tác Giả Gửi Bạn Đọc Việt Nam Phần Một Phần Hai Phần Ba https://thuviensach.vn CUỘC CHIẾN ĐI QUA Kanta Ibragimov www.dtv-ebook.com Bìa Đầu KANTA IBRAGIMOV Cuộc chiến đi qua (Tiểu thuyết) ĐÀO MINH HIỆP dịch NHÀ XUẤT BẢN VĂN HỌC Xuất bản theo Hợp đồng sử dụng độc quyền bản dịch giữa dịch giả và Nhà xuất bản Văn học Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ. Mọi hoạt động công bố, xuất bản, sao chụp, trích đăng… tác phẩm dưới mọi hình thức mà không có sự cho phép bằng văn bản của Nhà xuất bản đều bị coi là xâm phạm bản quyền và làm tổn hại đến quyền lợi của Nhà xuất bản và tác giả. https://thuviensach.vn CUỘC CHIẾN ĐI QUA Kanta Ibragimov www.dtv-ebook.com Lời Giới Thiệu Những năm qua, văn học Nga luôn có một vị trí xứng đáng trong lòng bạn đọc Việt Nam, góp phần quan trọng trong việc nuôi dưỡng nhân sinh quan và thế giới quan của nhiều thế hệ thanh niên Việt Nam qua các thời kỳ. Nhiều tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ Nga và Liên Xô đã được dịch sang tiếng Việt và trở nên quen thuộc với bạn đọc Việt Nam như Pushkin, Tolstoy, Dostoyevsky, Gogol, Lermontov, Tsekhov, Pasternak, Solzenisyn, Bulgakov, Bunhin, Solokhov, Gorky, Aitmatov, Dumbadze, Kazakov, Bykov, Evtushenko, Astaphiev… Tuy nhiên, kể từ khi Liên bang Xô viết không còn nữa, văn học Nga cũng như một số các loại hình nghệ thuật khác đã bị tác động trong một thời gian, việc sáng tác của các văn nghệ sĩ Nga cũng gặp không ít trở ngại và việc giới thiệu văn học Nga ở Việt Nam cũng bị ảnh hưởng. Về tình trạng này, Vasil Bykov (1924-2003), một trong số những nhà văn Belarus nổi tiếng nhất, Giải thưởng Quốc gia Liên Xô, Giải thưởng Lenin, Anh hùng Lao động XHCN đã phải cay đắng thốt lên: “Các nhà văn vô cùng bối rối: viết về cái gì? Trước kia, suốt nhiều năm họ cứ rên rỉ, nào là bộ phận kiểm duyệt không cho phép, nào là bị o ép. Còn bây giờ, khi không còn kiểm duyệt, không còn bị o ép, hóa ra sự việc lại càng tồi tệ hơn. Chẳng khác gì những con thú, lâu ngày được nuôi trong chuồng, bây giờ thả ra, không biết tự kiếm sống”. Còn các giải thưởng của Nhà nước Nga về văn học nghệ thuật, một nguồn động viên không kém phần quan trọng để tạo cảm hứng cho các văn nghệ sĩ cũng bị hủy bỏ. Tuy nhiên, bất chấp những xáo trộn khi bước vào một thể chế chính trị mới, các nhà văn Nga vẫn tiếp tục lao động sáng tạo nên nhiều tác phẩm, kế thừa và phát huy những giá trị https://thuviensach.vn nhân văn cao đẹp đã được kết tinh, vun đắp từ lâu, chỉ khác là giờ đây chúng được cảm thụ và thể hiện dưới một góc nhìn mới, chân thực và khách quan hơn về cuộc sống đương đại. Năm 1993, trước yêu cầu của xã hội, Tổng thống Nga lúc bấy giờ là Boris Elsin đã cho thành lập lại Giải thưởng Quốc gia Liên bang Nga về văn học nghệ thuật. Và trong số các tên tuổi quen thuộc của văn đàn Nga đã nổi tiếng từ thời Xô viết vẫn được tiếp tục ghi nhận và trao Giải thưởng Quốc gia như Solzenisyn, Evtushenko, Astaphiev, Akhmadulina, Ekimov, Granin… người ta thấy xuất hiện một cái tên hoàn toàn mới - Kanta Ibragimov. Kanta Khamzatovich Ibragimov sinh ngày 9 tháng 7 năm 1960 tại thành phố Grozny, thủ đô nước Cộng hòa tự trị Chechnya-Ingushetia thuộc Liên bang Nga, trong một gia đình trí thức có cha là tiến sĩ hóa học. Sau khi tốt nghiệp Khoa Kinh tế Đại học Tổng hợp Quốc gia Chechnya-Ingushetia năm 1982, Ibragimov về làm việc ở nông trang rồi gia nhập quân đội, hết hạn nghĩa vụ ông lại quay về nông trang làm việc. Sau khi bảo vệ luận án phó tiến sĩ năm 1990, Ibragimov làm việc ở Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng Cộng hòa Chechnya-Ingushetia, rồi Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khoa học ứng dụng thành phố Grozny. Năm 1995, ông lên Moskva làm luận án tiến sĩ và bảo vệ thành công trước thời hạn. Từ 1996 đến nay Ibragimov công tác tại Khoa Kinh tế Đại học Tổng hợp Quốc gia Chechnya, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Liên bang Nga từ 1999 đến năm 2000, hiện là Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học thành phố Grozny, viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học nước Cộng hòa Chechnya. Có một điều khá lý thú là cho đến trước năm 38 tuổi, Ibragimov chưa một lần xuất hiện trên văn đàn mà chỉ làm công việc chuyên môn thuần túy và chỉ công bố các bài báo, công trình khoa học, sách chuyên khảo và sách giáo khoa về kinh tế (hơn 20 công trình và đầu sách). Tác phẩm văn học đầu tay của ông chính là cuốn tiểu thuyết đồ sộ 700 trang Cuộc chiến đi qua. Sau khi ra đời vào năm 1999, ngay lập tức tác phẩm đã gây tiếng vang lớn, còn tác giả trở nên nổi tiếng và được đọc nhiều nhất không chỉ ở https://thuviensach.vn Chechnya mà cả Liên bang Nga. Bốn năm sau, Cuộc chiến đi qua đã được Tổng thống Nga Vladimir Putin trao tặng Giải thưởng Quốc gia Liên bang Nga về văn học nghệ thuật năm 2003. Vậy, Cuộc chiến đi qua là một tác phẩm như thế nào mà được cả bạn đọc và nhà nước Liên bang Nga đánh giá cao như vậy? Chechnya là một vùng đất nằm ở Bắc Kavkaz, ngay từ cuối thế kỷ XV đã phải đương đầu với các thế lực cai trị từ bên ngoài, buộc người Chechnya phải cải theo đạo Hồi. Đến cuối thế kỷ XVIII, Đế chế Nga hoàng đã chính thức đặt Bắc Kavkaz dưới sự bảo hộ và kiểm soát của mình. Thời kỳ Xô viết, vùng đất Chechnya được gộp chung với Ingushetia thành nước cộng hòa tự trị Chechnya-Ingushetia vào cuối thập niên 1930, nhưng mối quan hệ giữa Nhà nước Trung ương Liên Xô với những người Chechnya theo đạo Hồi cũng chẳng mấy khi thuận chèo mát mái. Khi Liên bang Xô viết tan rã vào năm 1990, nước Cộng hòa tự trị Chechnya-Ingushetia lại tách ra thành Cộng hòa Chechnya và Cộng hòa Ingushetia với các phong trào ly khai bùng phát thành các cuộc chiến tranh khốc liệt. Lịch sử vùng đất Bắc Kavkaz, kể từ khi chính quyền Xô viết được thành lập tại đây vào năm 1924 và tan vỡ hoàn toàn vào năm 1995 đã được tác giả Ibragimov tái hiện thông qua hình tượng nhân vật chính lấy từ nguyên mẫu cuộc đời đầy thăng trầm và sóng gió của chính ông nội tác giả. Các cuộc chiến tranh đẫm máu trên mảnh đất này đã dẫn đến những cuộc ly tán, đói nghèo, mất mát, rồi sau đó, khi chính quyền Xô viết không còn nữa thì quá trình “tư nhân hóa” đã diễn ra một cách khốc liệt, làm cho người dân vô cùng hụt hẫng vì chưa kịp thích ứng… Nhưng, dù có những biến động dữ dội đến đâu thì điều quan trọng còn lại trên mảnh đất này vẫn là niềm tin vào sức mạnh bất diệt của dân tộc, vào một cuộc sống tốt đẹp hơn đang mở ra cho tất cả mọi thành phần cư dân đang sinh sống tại đây. Tác phẩm Cuộc chiến đi qua có sức bao quát rộng lớn, và thông qua đó, người đọc có thể cảm nhận một cách đầy đủ và chân xác về bản anh hùng ca cùng những tấn bi kịch tại Chechnya và các vùng đất khác nhau trên lãnh thổ https://thuviensach.vn rộng lớn của Liên bang Xô viết trước đây. Bản thân tác giả Ibragimov đã trực tiếp trải qua các cuộc chiến tranh đó, và khi được hỏi về những năm tháng này, ông đã thành thật chia sẻ: “Làm người Chechnya trong khoảng mười - mười lăm năm gần đây chẳng dễ dàng chút nào”. Nhưng ông vẫn quyết định quay về với quá khứ trong tác phẩm văn học đầu tay của mình “để không được quên những năm tháng đau thương ấy và thật may là đã trở thành dĩ vãng và để không bao giờ lặp lại những sai lầm khủng khiếp đó nữa”. Theo nhận xét của các nhà phê bình văn học Nga, sự thành công của Cuộc chiến đi qua là nhờ vốn hiểu biết sâu sắc và khách quan của tác giả về lịch sử miền đất quê hương ông, hòa quyện một cách hữu cơ với những sáng tạo nghệ thuật độc đáo. Chính vì vậy mà tác phẩm đã đạt đến một sự “hấp dẫn” đối với đông đảo bạn đọc khó tính mà không cần phải nhờ đến một thủ pháp giả tạo nào. Có thể, lời bộc bạch của chính tác giả trong bài trả lời phỏng vấn trên Cánh đồng Nga sẽ làm sáng tỏ thêm nhận xét này: “Tôi bắt đầu cầm bút viết văn lúc 37 tuổi, và viết tiểu thuyết ngay. Chỉ có điều xin đừng nghĩ, tôi chỉ đơn giản ngồi vào bàn là viết xong một cách dễ dàng. Để làm được điều đó, tôi đã phải lặn lội khắp nơi để lấy tư liệu và học hỏi cho đến tận bây giờ. Tôi không học chuyên ngành ngữ văn và dĩ nhiên là còn nhiều lỗ hổng kiến thức, nhưng mặt khác, tôi nghĩ mình cũng có thế mạnh riêng là tôi không bị ràng buộc bởi bất cứ khuôn khổ, công thức hay phương pháp sáng tác nào cả, và điều đó không chỉ tồn tại trong văn học mà còn ở tất cả mọi lĩnh vực”. Tiếp theo tác phẩm đầu tay, Ibragimov liên tiếp cho ra mắt nhiều tác phẩm khác và cũng được bạn đọc đánh giá cao, như Kavkaz già nua (2001), Thầy giáo lịch sử (2003), Thế giới trẻ em (2005), Truyện cổ phương Đông (2007), Ngôi nhà hỗn tạp (2009), Avrora (2012)… Kanta Ibragimov được kết nạp vào Hội Nhà văn Cộng hòa Chechnya và Hội Nhà văn Liên bang Nga, rồi được bầu làm Chủ tịch Hội Nhà văn Cộng hòa Chechnya và Chủ tịch Chi hội nhà văn Nga tại Chechnya. Hiện tại, Ibragimov vẫn tiếp tục https://thuviensach.vn làm công tác khoa học và vẫn sáng tác văn học. Và như lời ông nói: “Công việc nghiên cứu khoa học và giảng dạy là để nuôi sống tôi và gia đình cùng với năm đứa con, còn văn chương là để nuôi dưỡng tâm hồn. Những lo toan thường nhật chiếm rất nhiều thời gian của tôi. Nhưng ai mà không có những lo toan thường nhật ấy, nhất là trong thời kỳ suy thoái kinh tế như hiện nay?”. Tại Việt Nam, nhà văn Ibragimov hầu như chưa được biết tới và chưa có tác phẩm nào của ông được dịch sang tiếng Việt. Hy vọng, Cuộc chiến đi qua sẽ mang lại cho bạn đọc một làn gió mới lạ từ một vùng đất xa xôi nhưng cũng rất thân quen với nhiều thế hệ bạn đọc Việt Nam. Người dịch ĐÀO MINH HIỆP https://thuviensach.vn CUỘC CHIẾN ĐI QUA Kanta Ibragimov www.dtv-ebook.com Lời Tác Giả Gửi Bạn Đọc Việt Nam Bạn đọc Việt Nam kính mến! Tôi vô cùng hạnh phúc, tự hào và rất lấy làm vinh dự vì một trong số những tác phẩm thành công nhất của tôi, tiểu thuyết Cuộc chiến đi qua đã được dịch sang tiếng các bạn. Tác phẩm đề cập đến những sự kiện bi thương diễn ra quanh ngôi làng Duts-Khote trên núi cao trong giai đoạn từ 1924 đến 1995, và tôi nghĩ, những sự kiện này rất gần gũi và dễ hiểu đối với các bạn, bởi lẽ dân tộc Việt Nam và dân tộc Chechnya đều có chung nhiều trang sử đau buồn. Câu chuyện trong tiểu thuyết không chỉ xảy ra ở Chechnya, mà còn ở Kolyma, sa mạc Kazakhstan và trên các mặt trận trong Cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Cốt truyện dựa trên những sự kiện lịch sử xác thực. Tên của nhiều nhân vật là tên thật. Nhân vật chính, Arachaev Tsanka đã trải qua bao sự nhạo báng, tủi nhục và mất mát, nhưng cho đến hơi thở cuối cùng vẫn giữ được tâm hồn cao thượng và niềm tin vào những lời di huấn của tổ tiên. Cuốn sách còn giúp bạn đọc làm quen với những phong tục, tập quán và nghi lễ truyền thống của người dân miền núi vùng Kavkaz trong đời sống xã hội và chính trị ở Chechnya thế kỷ XX. Tư tưởng chủ đạo của cuốn tiểu thuyết không chỉ là cuộc đấu tranh sinh tồn bình thường mà còn là vì sự hồi sinh của các dân tộc thiểu số. Toàn bộ tác phẩm thấm đẫm tình yêu thương đối với con người. https://thuviensach.vn Với lòng kính trọng sâu sắc, tôi xin chân thành kính chúc nhân dân Việt Nam anh hùng, yêu hòa bình, yêu lao động những điều tốt đẹp nhất và hòa bình. Kanta Ibragimov ----- Tưởng nhớ ông nội Ismayl (King) và cháu Abu. Anh trai sẽ quên khi nhìn thấy cô gái đẹp, Chị gái sẽ quên khi gặp chàng điển trai, Cha sẽ quên vì trăm công nghìn việc, Chỉ có mẹ là nhớ đến ta từng ngày. Thành ngữ cổ dân tộc Chechnya https://thuviensach.vn CUỘC CHIẾN ĐI QUA Kanta Ibragimov www.dtv-ebook.com Phần Một Tháng Ba, năm 1995. Chechnya. Ngôi làng nhỏ Duts-Khote trên núi cao. Một đêm dài bất an sắp trôi qua. Cảnh vật chìm trong sương mù và trong bóng tối nhờ nhờ màu tím hoa cà. Một sự tĩnh lặng và bình yên giả tạo bao quanh ngôi làng cổ, trong khi chính ngôi làng thì như đang sôi lên trong khắp hang cùng ngõ hẻm. Dân chúng nháo nhào chạy ngược chạy xuôi, đàn bà và trẻ con khóc lóc, đàn ông tỏ ra điềm tĩnh, vội vàng tất bật, la hét đến khản cả giọng. Trong bóng đêm trước khi trời sáng, ánh mắt của mọi người đều toát lên nỗi u buồn, sợ hãi và hoảng loạn… Chiến tranh… Dân làng Duts-Khote đang vội vã rời bỏ mái ấm gia đình. Cho đến trước cái đêm khủng khiếp này, họ vẫn nghĩ ngôi làng nằm tít trên núi cao của mình sẽ tránh được sự hủy diệt. Tuy nhiên niềm hy vọng và dự đoán của họ đã không thành. Đã đến lượt ngôi làng Duts-Khote. Chiều hôm trước, bốn chiếc máy bay ném bom, mỗi chiếc ném hai quả bom xuống quanh làng. Một quả có sức công phá khủng khiếp: sau tiếng rít man rợ là quầng sáng chói lòa bao trùm khắp thung lũng Vashandaroi, tiếng nổ đinh tai nhức óc cùng với sức mạnh hủy diệt như cuồng phong của nó làm rung động cả những dãy núi hùng vĩ và các vực sâu... Âm vang của tiếng bom nổ còn chưa kịp tan, thì cả ngôi làng lại bị đại bác bắn phá dữ dội. Những loạt đạn chết người được https://thuviensach.vn bắn tới từ các cứ điểm trên bình nguyên Chechnya, bay qua các con đèo, theo một quỹ đạo dài hàng chục cây số đã được tính trước. Cuộc bắn phá được tính toán kĩ lưỡng và chính xác. Những quả đạn đầu tiên phá hủy ba ngôi nhà lớn nhất ở Duts-Khote. Thêm một số ngôi nhà nữa ở rìa làng cũng bị hư hại. Sau đó đạn rơi xuống đường làng và vườn tược. Người ta muốn ép dân chúng ra khỏi làng. Mọi người nấp trong các tầng hầm và hầm chứa, và vì quá lo sợ, họ không biết phải làm gì. Đến nửa đêm, cuộc bắn phá tạm dừng rồi lại tiếp tục vào lúc hai giờ khuya. Giờ đây, những viên đạn pháo lại nổ trong khu rừng ven làng, trên các cánh đồng bằng phẳng ở thung lũng Vashandaroi. Đến ba giờ đêm thì bắt đầu một sự tĩnh lặng nặng nề. Dân làng Duts-Khote hiểu ra rằng, họ cần phải rời bỏ mái ấm của tổ tiên để bảo toàn mạng sống… Trước khi mặt trời ló dạng, một đoàn xe tải, máy kéo có rơ-moóc, xe ngựa kéo, vội vã, lộn xộn rời khỏi ngôi làng. Đoàn xe chỉ có thể mang theo những đồ dùng sinh hoạt vặt vãnh, nghèo nàn và giản đơn, cùng với lũ gia súc và những con người ủ rũ, lặng câm. Đi cuối đoàn xe đau khổ ấy là đoàn người đi bộ, dây thừng vắt vai, dắt theo khối tài sản quý giá nhất của mình - những con bò sữa. Họ chạy vào núi trên những con đường rừng đóng băng, lở lói, về hướng Dagestan (1) thanh bình. Những người cuối cùng rời khỏi ngôi nhà và mảnh đất tổ tiên là những người nghèo nhất và đông con nhất. Những người khá giả hơn đã rời làng ngay sau khi quân đội Nga chiếm được thành phố Grozny - thủ đô nước cộng hòa Chechnya. Còn những người giàu có nhất - khoảng ba, bốn gia đình - đã chạy từ khá sớm trước khi chiến tranh nổ ra. ----- (1)Một nước cộng hòa tự trị trong Liên bang Nga. Về việc chiến tranh sẽ nổ ra, người ta đã bàn tán từ lâu, thậm chí trên tivi đã cánh báo. Tuy nhiên, những người dân thường lại không tin vào cái https://thuviensach.vn điều vô nhân đạo như vậy, và thêm một lần nữa họ lại tin vào lòng nhân ái của các cấp lãnh đạo. Mà thật ra thì họ cũng không có điều kiện để rời bỏ ngôi nhà của mình, phiêu bạt nơi đất khách quê người. Còn những người khá giả, theo cách đánh giá của dân làng Duts-Khote, là những người có học và có nhiều thông tin. Với những bài học từ quá khứ và thực tế xung quanh, họ nhận ra sự vô liêm sỉ của các thủ lĩnh trong các cuộc cải tạo cách mạng. …Trời sáng, làng Duts-Khote vắng hoe. Trong cả ngôi làng chỉ còn lại hai người: ông lão chín mươi tuổi Arachaev Tsanka và một người đàn ông không còn trẻ nữa, Goisum Datsiev. Người ít tuổi hơn ra đời vào thời kỳ lưu đày ở vùng sa mạc Kazakhstan. Mồ côi từ nhỏ, anh trải qua nhiều căn bệnh hiểm nghèo để thành một người vẹo vọ và thất học. Dân quanh vùng gọi Goisum là thằng khùng, thậm chí còn mang anh ra để dọa trẻ con nữa. Nhưng người làng vẫn thương anh và đều giúp anh khi có thể. Goisum lặng lẽ lớn lên, trí tuệ không có gì, nhưng đôi khi anh cũng có thể nói ra những câu làm người khác phải ngạc nhiên vì sự nhanh trí. Càng lớn lên, cơ thể của Goisum càng biến dạng, đến mức thành dị tật. Tuy nhiên, số phận của Goisum không đến nỗi bất hạnh hoàn toàn, cơ thể anh, nhìn bề ngoài như vậy nhưng lại rất khỏe. Goisum sống trong túp lều xiêu vẹo được thừa kế từ bà con họ hàng, ăn uống bằng của bố thí của người làng, lúc nào trông cũng nhếch nhác, bẩn thỉu. Ngay từ bé, Goisum chỉ có hai trạng thái tinh thần: hoặc là cười ngây dại, điều này ít khi xảy ra và chỉ xảy ra khi anh đã no nê, và trạng thái giận dữ, kích động. Trạng thái thứ hai thường xuyên hơn bởi lẽ lúc nào Goisum cũng thèm ăn kinh khủng, mà để thỏa mãn thì rất khó. Goisum ăn rất nhanh, nhanh như chó, ngay lập tức nuốt hết, không kịp nhai, mà có nhai cũng chỉ trệu trạo trong miệng, rồi tống qua thực quản, xuống cái bụng bao giờ cũng đói. Kẻ mồ côi này lúc nào cũng sợ người ta lấy mất miếng ăn của mình. Tuy nhiên, số phận dù có hẩm hiu đến đâu, Goisum vẫn yêu đời, thậm chí rất yêu, và bằng tất cả sức lực, anh vẫn cố bấu víu vào cái cuộc sống không thể chịu đựng nổi ấy, như bà mẹ ghẻ cố bám vào cuộc sống bất công và hẩm hiu của mình. Có thể thấy, Goisum đã https://thuviensach.vn tìm được trong số phận của mình những điều tốt đẹp nào đó, và trong thâm tâm, anh vẫn hy vọng vào một tương lai tươi sáng, về một niềm hạnh phúc giản dị của con người, về một tình yêu nam nữ. Dù sức khỏe không tồi, nhưng Goisum không thích làm việc, anh tẩy chay mọi hình thức bóc lột, né tránh mọi hình thức lao động tập thể, đơn điệu. Tuy nhiên, người làng đôi khi vẫn có thể nhờ anh làm những việc đại loại như mang vác các vật nặng. Goisum không bao giờ từ chối những công việc như vậy vì anh biết, chỉ cần nỗ lực chút ít là anh sẽ được thưởng ngay bằng đồ ăn. Goisum chưa bao giờ bước chân vào trường học. Thật ra, anh có hai đam mê - xem phim hành động trên tivi và video và tham dự các cuộc tụ tập, lễ hội - chẳng hạn như đám cưới, đám ma, nơi anh được cho ăn uống thoải mái. Với một cuộc đời không hề ngắn, Goisum giờ đã bước sang tuổi năm mươi, và anh đã gặp hai sự kiện không thể tưởng tượng nổi. Cả hai lần đều là hậu quả của việc uống khá nhiều rượu. Lần đầu xảy ra khi anh hai mươi lăm tuổi. Khi đó, trong cơn say, Goisum đã xổ tuột hết ruột gan mình ra: anh kết tội dân làng về những bất hạnh của mình, chửi bới thậm tệ, đuổi đánh mọi người, phá hủy tất cả những gì gặp trên đường, rồi phỉ báng cả thánh thần. Cho đến khi mười, mười hai thanh niên lực lưỡng vật anh xuống đất, trói anh lại, anh mới chịu yên. Rất lâu sau đó, xấu hổ vì những gì đã làm, Goisum không dám xuất hiện trước mắt mọi người, hai, ba tháng liền anh cứ phải cúi gằm mặt mà đi. Sự kiện thứ hai xảy ra bảy, tám năm sau đó, cũng là sau khi uống say. Vào lúc trời chạng vạng, Goisum lẻn vào sân nhà hàng xóm Borzaiev, cầm tay cô con gái Musilpat không còn trẻ nữa, rồi quỳ xuống trước mặt cô, nước mắt giàn giụa, cầu xin cô lấy mình làm chồng. Cô hàng xóm hoảng hồn, giật tay ra và chạy vào nhà. Goisum đuổi theo. Đến phòng ngoài, mẹ Musilpat chạy ra ngăn lại, nhưng anh láng giềng say xỉn gạt người đàn bà https://thuviensach.vn sang bên, chạy tiếp vào phòng ngủ của cô gái. Bà mẹ ra sân kêu cứu, họ hàng, láng giềng chạy lại. Họ ùa vào nhà và chứng kiến một cảnh tượng hãi hùng: trên giường, cô gái ngồi nép vào trong góc, hai tay ôm mặt, kêu gào thảm thiết, còn anh chàng Goisum bất hạnh quỳ bên giường, tỏ tình với cô. Đám đàn ông lao vào anh chàng đồng hương si tình, đấm đá túi bụi. Lúc đầu, Goisum cắn răng chịu đựng, không né tránh những cú đòn dữ tợn, nhưng sau đó, anh ta hét lên một tiếng man dại như con thú điên, đứng bật dậy, và chỉ bằng vài đòn, anh ta đánh bật tất cả mọi người văng vào góc phòng rồi hoảng sợ chạy ra khỏi nhà. Đến sân, Goisum đứng sựng lại như trời trồng, lơ đãng nhìn quanh, vẫn còn run lẩy bẩy, cố nén chặt nỗi tức giận vào hai quả đấm, mắt đỏ ngầu, nước mắt tuôn lã chã, mồm há rộng, đôi môi dày nhô ra, nước bọt dính đầy trên hàm râu quai nón, cơn giận dữ điên cuồng trào lên. Tất cả chỉ diễn ra trong khoảnh khắc. Goisum bất ngờ quay người, lao vào nhà. Lại vang lên những tiếng la hét, rên rỉ, chửi bới. Lát sau, Goisum chạy ra, nhưng giờ đây trên vai anh ta là thân hình cô người yêu mềm nhũn, lắc qua lắc lại. Goisum lao như tên bắn ra vườn, nhanh nhẹn nhảy qua hàng rào và biến mất trong túp lều của mình cùng với chiến lợi phẩm. Hai phát súng vang lên đuổi theo Goisum. Tất cả mọi người trong dòng họ Borzaev vây quanh nhà Goisum. Họ không sợ sức mạnh của chủ nhà, liều lao vào túp lều ọp ẹp của anh ta, đâm cho kẻ cưỡng bức vài nhát dao vào tay, vào chân, vào mông, giải cứu Musilpat, rồi dân làng lại xúm vào đưa Goisum máu me bê bết đến bệnh viện huyện. Mấy tháng sau, để giải quyết vụ rắc rối này, một phiên tòa của tòa án nhân dân được tổ chức. Goisum, do không có năng lực chịu trách nhiệm về hành vi nên được tuyên bố trắng án, còn một trong số những người bà con của gia đình Borzaev bị xử hai năm tù giam vì hành vi gây rối trật tự công cộng. Tuy nhiên, phiên tòa trong vùng núi Chechnya này không có ý nghĩa quan trọng, mọi người chờ sự phán quyết của Hội đồng bô lão, chính xác https://thuviensach.vn hơn là ý kiến của vị công dân đáng kính nhất trong làng Duts-Khote - ông Arachaev Tsanka. Nhà Borzaev đòi trục xuất Goisum ra khỏi làng, họ bảo, họ bị thiệt đơn thiệt kép: con gái bị làm nhục còn một người bà con bị đi tù. Họ tìm mọi cách tác động lên Hội đồng bô lão, tuy nhiên ông lão Tsanka lại không muốn làm căng thẳng thêm tình hình, ông chỉ muốn xoa dịu, hòa giải. Ngoài ra, trong cuộc nói chuyện trực tiếp với cha của Musilpat, ông Arachaev còn đề nghị gả con gái cho Goisum. Ông Borzaev là một người khôn ngoan, ông biết, cô con gái hai mươi hai tuổi của mình còn lâu mới có thể gọi là hoa khôi, và theo cách đánh giá của người địa phương thì tuổi ấy không còn trẻ nữa. Ngoài ra, cũng vì cái vở hài kịch xui xẻo kia mà cô con gái của ông rất có thể phải ở vậy suốt đời. Ông bố đồng ý. Mọi người thở phào nhẹ nhõm, nhưng cô Musilpat cương quyết không chịu lấy anh chàng hàng xóm lưng vẹo ấy. Vậy là trong nhà Borzaev nổ ra bất hòa. Sau vụ đó, cô Musilpat bỏ vào thành phố Grozny, làm ở quán café nào đó, người ta đồn, cô cũng đã lấy chồng, nhưng không hạnh phúc, lại chia tay. Tóm lại, sau khi trong thành phố Grozny nổ ra cuộc chính biến năm 1991 (1), bắt đầu diễn ra mọi sự biến động, hỗn loạn và hung bạo thì Musilpat lại quay về nhà cha mẹ sau cuộc hôn nhân thất bại. Với thời gian, cô trở nên đầy đặn hơn, khuôn mặt khó nhìn cũng trở nên dễ nhìn hơn, còn vóc dáng lại càng hẫp dẫn. Tuy nhiên, không một người đàn ông nào trong làng muốn trao tay hay trao tim, chứ chưa nói đến việc trao cả cuộc đời cho cô. Cũng có những lời đề nghị kiểu trăng hoa, người ta đồn Musilpat cũng không từ chối, thậm chí cô còn thích đàn đúm vui vẻ nữa. Lời đàm tiếu đến tai những người đàn ông trong gia đình Borzaev, ngay lập tức họ đánh cho Musilpat một trận vì cái thói ong bướm thị thành, và dọa, nếu còn tiếp diễn lần nữa, họ sẽ bắn chết rồi chôn trong rừng. ----- (1)Thời kỳ Liên bang Xô viết tan rã. https://thuviensach.vn Nhưng khi những vết bầm tím trên mặt vừa tan thì Musilpat lại trốn vào thành phố Grozny, song các anh em của cô đã tìm được và dẫn cô về làng. Suốt nửa năm trời, cô con gái nhà Borzaev trở nên héo hắt, thế rồi đột nhiên cô đồng ý lấy anh chàng láng giềng kỳ quái Goisum. Chính cô đặt vấn đề với anh ta, tự mình ngỏ lời, nhưng với một điều kiện, cô chỉ lấy Goisum khi anh xây được ngôi nhà mới và cạo sạch bộ “râu dê” quai nón. Ngay trong chiều hôm ấy, kẻ hàng xóm si tình không chỉ cạo sạch bộ râu mà còn cạo trọc cả đầu. Vào thời gian đó, Goisum Datsiev không còn là một kẻ ăn không ngồi rồi nữa. Trong thời gian tiến hành điều tra để xét xử vụ đánh cắp người đẹp và sau khi các vết thương đã lành, chính quyền đã đưa Goisum vào bệnh viện tâm thần để khám và điều trị. Goisum không thích chút nào các quy định chặt chẽ như nhà tù của cái cơ quan y tế này nên anh bắt đầu gây náo động. Ngay lập tức người ta mặc cho anh chiếc áo bó và cứ để như vậy, còn ăn uống thì rất tệ. Sau phiên tòa, người ta ra điều kiện cho Goisum: hoặc là phải đi làm, hoặc là lại vào bệnh viện tâm thần. Thế là Goisum trở thành người chăn gia súc trong trang trại bò sữa của nông trang. Thời gian đầu, công việc đối với Goisum rất vất vả, nhưng rồi anh cũng quen dần và anh không chỉ làm việc mà còn vào ở luôn trong trang trại nữa. Có khi vài tuần liền Goisum không về làng, còn khi xuất hiện, mọi người đều phải tránh xa: cả người anh bốc mùi phân bò, mùi thức ăn ủ chua và mùi gia súc. Cuối cùng thì Goisum cũng tạo được mối quan hệ với các bà vắt sữa sồn sồn, và người ta đồn về anh đủ chuyện. Lời đồn đại thì nhiều, nhưng điều mà dân trong vùng ai cũng biết, đó là Goisum có sức khỏe trong mọi việc. Có lẽ, cái chi tiết cuối cùng này có sức cám dỗ Musilpat, và cô quyết định tận dụng ngay sức mạnh tráng sĩ đó cho chính mình. Tuy nhiên, cô không muốn sống trong túp lều ọp ẹp của Goisum. Lời đề nghị của Musilpat như chắp thêm cánh cho Goisum, với sự hứng khởi cao độ, anh bắt tay vào xây dựng ngôi nhà. Thoạt đầu Goisum dự tính xây ngôi nhà to, nhưng dân làng đã kìm bớt sự bốc đồng của anh https://thuviensach.vn lại, khuyên anh xây một ngôi nhà vừa phải thôi, không tốn nhiều tiền nhưng ấm cúng. Sau nửa năm, cả làng đã giúp anh chàng Goisum si tình dựng xong ngôi nhà, chỉ còn trang trí nội thất. Đúng lúc ấy thì chiến tranh bùng nổ. Goisum sợ đại bác không kém bất cứ người dân nào trong làng Duts Khote, còn các vụ ném bom làm anh thót cả tim. Lẽ ra, cùng với dân làng anh cũng bỏ chạy thật xa cơn ác mộng, nhưng có hai nguyên nhân giữ chân anh lại: thứ nhất là ngôi nhà đẹp đẽ đang xây, thứ hai, từ lúc cha sinh mẹ đẻ đến giờ anh không hề có mảnh giấy tùy thân. Người ta đồn, tại các trạm kiểm soát liên hợp, lính Nga sẽ kiểm tra giấy tờ, nếu không có, người Chechnya sẽ bị đưa vào các trại thanh lọc. Mới nghe nói vậy, Goisum liền nhớ đến bệnh viện tâm thần, anh nghĩ, nếu trong bệnh viện mà còn khủng khiếp đến thế, thì trong nhà tù dã chiến quân đội còn thế nào nữa? Nghĩ vậy nên Goisum càng cố chui sâu xuống tầng hầm ngôi nhà mình đang xây, hàng giờ liền ngồi chờ trong bóng tối cho đến khi cái đói lôi anh ra ngoài. Cần phải nói thêm rằng, vào thời gian xét xử, người ta đã cấp cho Goisum một cái giấy chứng nhận gì đó với tấm ảnh chân dung trông thật gớm ghiếc, nhưng bây giờ anh không biết nó nằm ở đâu. Goisum tìm kiếm ở nhà mình, rồi hỏi phòng tổ chức nông trang, nhưng không thấy. Vậy là, Goisum đang ở lại trong ngôi làng bỏ hoang ảm đạm với ông lão Arachaev Tsanka. Giờ đây, hai con người cô đơn đang đứng giữa ngôi làng u buồn không một bóng người. Từ những ngôi nhà hoang vắng phả ra một làn không khí ảm đạm và đau thương. Trong chuồng nhà ai đó vọng ra tiếng kêu be be của mấy con dê đực, đâu đó ngoài bìa làng một con bê con bị bỏ đói rống lên thảm thiết. Cảm thấy có điều bất ổn, lũ chó sủa ăng ẳng. Một con mèo con không biết từ đâu ló ra cạnh cổng, ngạc nhiên nhìn quanh quất, không hiểu chuyện gì xảy ra nên vẫn còn tinh nghịch chạy lại chỗ có người, kêu https://thuviensach.vn meo meo rồi cọ mình vào đôi ủng bẩn thỉu của ông lão. Một con gà trống, vươn cao đôi cánh cất tiếng gáy ó o, một vài tiếng gáy nữa phụ họa theo. - Ông Tsanka, sao ông không đi? - Goisum lên tiếng, phá vỡ sự im lặng nặng nề. - Ta chẳng biết đi đâu cả, - ông lão mỉm cười cay đắng, sửa lại cặp kính dày cộp, dựa người vào cây gậy chống nặng trịch được chạm khắc hoa văn cầu kỳ. - Không biết đi đâu là thế nào, ông có con trai, có bà con họ hàng. - Goisum không chịu. - Trong suốt cuộc đời dài của mình, không chỉ một lần ta phải rời bỏ mái ấm gia đình, nhưng bao giờ cũng với hai bàn tay khỏe mạnh. - Còn bây giờ, ông chờ người ta đến vặn cổ mình? - Không, chỉ đơn giản là bây giờ ta không sợ gì nữa. Không còn ai phải phụ thuộc vào ta, và ta cũng không phải nuôi ai, giờ đây cả dòng họ phải há mồm nghe ta nói, nhưng ta lại không được chết một cách vô ích… Ta chẳng còn điều gì phải bận tâm nữa, - ông lão sảng khoái phẩy tay. - Suốt đời ta đã lang thang nơi đất khách quê người, chỉ mơ ước được yên nghỉ ở quê nhà, được chôn cất ở nghĩa trang dòng họ Gazavata. Chắc là đến lúc rồi. - Ồ không, ông Tsanka ạ, quên cái chuyện tế sống ấy đi, - Goisum cố động viên ông lão. - Chúng ta còn sống lâu… - Phải, phải, - ông lão mỉm cười gượng gạo, ngắt lời. - Ta sẽ còn được dự đám cưới của chú mày. Goisum mỉm cười thích thú, nét mặt trở nên hiền lành, xúc động. https://thuviensach.vn - Đấy, chỉ sau một vài tháng nữa là ngôi nhà sẽ hoàn thành và cháu sẽ đưa cô dâu về, - Goisum nói không chút e ngại. - Hôm qua, lúc bị bắn phá, cháu sợ ngôi nhà của mình bị trúng đạn, cứ run cầm cập. Cháu vẫn còn may. - Đúng thế, - ông Tsanka thừa nhận. - Ngôi nhà của cháu cần phải đứng vững, chính cháu chứ không phải ai khác trên trái đất này xứng đáng được hưởng hạnh phúc. Rồi chiến tranh sẽ kết thúc, ta sẽ làm lễ thành hôn cho các cháu. Chẳng cần phải chờ ngôi nhà xây xong, Cứ để đấy, ý trung nhân của cháu sẽ xây nốt, cuộc sống càng thú vị. - Đúng, đúng, - Goisum hồn nhiên phụ họa theo, còn ông lão thì vẫn tiếp tục bằng một giọng như vậy, không biết là nói đùa hay nói thật. - Còn gì nữa. Bao nhiêu năm cháu phải chịu đau khổ, chờ đợi, thế mà con bé còn đòi xây nhà mới nữa! Chẳng ra làm sao cả! Chồng chưa cưới như cháu, tìm khắp vùng không có… Cứ để nó tự xây nhà, tự làm vườn, tự sinh con. Chẳng có chuyện gì xảy ra với nó đâu, chỉ tốt hơn thôi, có thể nó sẽ gầy hơn một chút đấy! Goisum bật cười, nhưng sau khi nghe từ “con”, anh trở nên trầm ngâm, thậm chí ngoảnh mặt đi. Ông lão đã chạm vào ước vọng thầm kín nhất của Goisum. Ông Tsanka còn vẽ nên bao viễn cảnh tương lai, cho đến khi đột nhiên từ đâu đó, trong vùng bình nguyên sau rặng núi, phát ra một tiếng nổ đơn lẻ. Cả hai giật mình, quay lại với hiện thực u ám, nét mặt lại trở nên căng thẳng, lo âu và buồn bã. - Cháu hãy nghe đây, Goisum, - ông lão Tsanka lại phá vỡ sự im lặng nặng nề. - Chúng ta là những người duy nhất còn lại trong làng. Giờ đây, mọi trách nhiệm đặt lên vai chúng ta. Nào, hãy đi một vòng qua các nhà, nhất là những nhà bị bom đạn, xem có ai bị mắc kẹt dưới đống đổ nát hay không. Đó là điều quan trọng nhất. Trên đường đi, ta sẽ xem lũ chó mèo và gia súc, gia cầm thế nào, những con còn sống phải thả ra, mở cổng cho https://thuviensach.vn chúng đi uống ước. Cũng đừng quên mở cửa chuồng gà. Công việc không khó nhưng rất cần. Mọi người trong lúc sợ hãi chỉ lo cứu lấy mạng sống của mình, còn sự sống của con vật có khi lại quên mất… Cháu đi lên khu trên, ta đi xuống phía dưới. Kiểm tra cho kĩ đấy! Hai người tạm chia tay… Mùa xuân đến sớm trong vùng núi Bắc Kavkaz, thời tiết thất thường, sương mù ẩm ướt. Trong các dãy núi lởm chởm, mùa đông băng giá qua mau và trôi về các bình nguyên phương Bắc. Dưới sự che chở của màn đêm ngắn ngủi, chút sức mạnh cuối cùng còn lại của mùa đông chỉ tạo được một lớp băng giòn trên mặt đất và các vũng nước. Lúc đầu, ông lão Tsanka còn dễ dàng đi trên tuyết cứng, nhưng rồi lớp băng mỏng tan ra và đôi chân bắt đầu dính vào lớp bùn đen sền sệt. “Chẳng thà là mùa đông băng tuyết, hay là mùa hè xanh tươi, còn hơn là cái đám bùn bẩn thỉu này”, - ông lão Tsanka ngẫm nghĩ, rồi đột nhiên một ý nghĩ khác lại thoáng qua: “Nếu không có những thay đổi cùng với sự bẩn thỉu và ẩm ướt thì không thể chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác. Có thể thấy rõ điều đó, kể cả trong thiên nhiên lẫn trong đời sống xã hội. Có nghĩa là phải chờ thời kỳ này trôi qua, phải vượt qua nó, và những người sống sót, vượt qua được những khó khăn tạm thời này, nhất định sẽ được hưởng niềm vui của tự do, hạnh phúc và bình yên”. Nhưng rồi, một ý nghĩ u buồn lại ập đến: “Mình đã sống hết thời của mình, chỉ mong bọn trẻ được sống tốt hơn, và quan trọng nhất là tự do…”. Bất chấp tuổi tác đáng nể của mình, ông lão Tsanka còn đi lại vững vàng, cây gậy ông mang theo có ý nghĩa tượng trưng cho tuổi già hơn là sự cần thiết. Đột nhiên ông nghe tiếng Goisum. - Ông Tsanka, ông Tsanka. Ông ở đâu? - Goisum hét lên bằng một giọng trầm khàn. https://thuviensach.vn Ông lão đang cởi dây cho một con bò sữa của nhà ai đó bỏ lại trong kho chứa. - Có chuyện gì thế? - Ông Tsanka chạy ra ngoài, lo lắng hỏi. Goisum xuất hiện trước mặt ông, thở hổn hển vì chạy, khuôn mặt tái mét, méo xệch. - Ông Tsanka, - Goisum bật ra, - ở đằng kia, trong ngôi nhà sập, bà Dakoza, chết rồi. - Dakoza nào? - Ông Tsanka hét to. - Bà quả phụ nhà Sugaip. Mấy năm nay bà ấy sống một mình, con cái ra đi từ lâu, bỏ bà già lại. Vài phút sau họ đến căn nhà đổ của ông Sugaip. Có thể thấy là bà già đã cố thoát ra, nhưng cái chết đã đuổi kịp bà nơi ngưỡng cửa. Goisum sợ hãi quay lưng lại, không dám chạm vào xác chết. - Thôi đừng uốn éo nữa, - ông Tsanka la lên, - phải đưa bà ấy ra khỏi nhà, rửa ráy rồi chôn cất để tránh thú dữ. - Ai sẽ lau rửa cho bà ấy? - Goisum ngạc nhiên. - Ta và cháu, - ông Tsanka trả lời dứt khoát, rồi thêm: - Vì người chết trong chiến tranh không phải tắm rửa vì cái chết của họ rất thiêng liêng, nên chúng ta chỉ cần lau chùi cho sạch sẽ gọn gàng. Goisum thừa biết, anh không thể né tránh, đành nheo nheo mắt kinh hãi nâng cái xác của bà già khô đét lên rồi vội vàng đưa vào nhà bên cạnh. Ông Tsanka bước theo sau giúp một tay. - Được rồi, Goisum, - ông Tsanka phấn khởi nói, - chính Thượng đế đã gửi cháu đến giúp ta đấy. https://thuviensach.vn Sau câu nói đó, một kẻ lười biếng từ lúc sinh ra như Goisum liền nhăn mặt lại vẻ không hài lòng, thậm chí quay mặt đi. - Này Goisum, cháu xứng đáng là một bậc trượng phu (1)đấy, - ông Tsanka vẫn tiếp tục bằng một giọng như cũ - Công sức của cháu không vô ích đâu. Ta sẽ cưới con bé Musilpat xinh đẹp cho cháu, rồi chúng mày sẽ sinh cả đàn con, lúc ấy sẽ phải nhớ đến ta. ----- (1)Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Goisum nở một nụ cười hồn nhiên, sẵn sàng thực hiện mọi mệnh lệnh của ông lão. - Bây giờ, - ông lão lại tiếp tục ra lệnh, - cháu hãy chạy ra nguồn nước xách một thùng nước về đây. Còn ta, sẽ về nhà lấy vải màn, vải xô trắng, dầu thơm để làm lễ. Ta đã dự phòng cho mình, giờ sẽ chia sẻ với bà ấy. Hai mươi phút sau, khi ông lão Tsanka đang quỳ xuống, mò mẫm các ngăn bí mật trong chiếc rương bằng gỗ cũ kĩ và to tướng của mình thì Goisum chạy vào, đầu trần, trán hói, áo bông phanh ra, khuôn mặt méo mó đầm đìa mồ hôi, đôi mắt mở to, hoảng sợ. - Ông Tsanka, ông Tsanka! - Goisum hét lên. - Chết rồi! Chết rồi! Trận bom hôm qua, một quả rơi trúng nguồn nước, ở đấy chỉ có một cái hố to tướng, mọi thứ đảo lộn hết, không còn nước nữa, cứ như là chưa bao giờ có vậy, xung quanh khô khốc, chẳng khác gì ném trúng tim, đúng là đồ man rợ. - Cháu nói gì? - Ông lão quay đầu lại, bực mình hỏi. - Cháu nói cái gì thế? Chẳng lẽ nguồn nước của chúng ta lại khô sao? Im đi! - Ông lão hét lên, rồi bật dậy. - Không thể như thế được! https://thuviensach.vn - Đúng thế đấy, ông Tsanka ạ! Nào, chúng ta cùng ra xem! Không lẽ cháu bị mất trí hay bị mù rồi sao!? - Goisum cũng hét lên, đáp lại. - Mày đã bị điên từ lâu rồi, mày là thằng ngốc, và những câu đùa cợt của mày cũng ngu ngốc nốt. - Ông lão giận dữ hét to, những từ cuối như bị đứt ra, làm ông ho sặc sụa. Không nói thêm lời nào nữa, ông vội vàng lao ra, đẩy Goisum sang một bên. Hai ông cháu chạy về hướng nguồn nước. Chỉ cần vài bước chân, Goisum đã đuổi kịp ông Tsanka. Lúc đầu ông lão còn chạy, nhưng sau chỉ cố bước nhanh, càng lúc càng thở hổn hển. Cuối cùng ông dừng lại, lấy cặp kính dày ra lau, nhìn mãi lên trời, rồi từ từ cúi xuống. Dòng nước ngọt lành trong vắt, bao đời nay phun ra rất mạnh từ dưới tảng đá lăn khổng lồ, giờ không còn nữa. Tại chỗ đó là một cái hố to tướng, toang hoác, đen nhẻm, khét lẹt. Ông lão Tsanka thở khò khè đi theo con đường mòn trơn truội đến gần nguồn nước, về phía dòng chảy đã cạn khô, đau đớn đổ khuỵu xuống. Chỉ có một giọt nước mắt to tướng ứa ra nơi khóe mắt, ông lão run lẩy bẩy, rên rỉ thảm thiết: - Lũ đê tiện! - Vừa hớp hớp không khí, ông lão vừa lẩm nhẩm. - Suốt đời, ta đã bị nhạo báng, vậy mà giờ đây, trước khi chết, tâm hồn ta lại bị giày xéo, xương sống bị bẻ gãy… Ôi, Đấng tối cao ơi! Con có cầu mong gì nữa đâu, con không cần gì cả, con chỉ cầu xin hãy trả lại nguồn nước, trả lại cuộc sống cho vùng núi này của chúng con, hãy cho con một lần nữa được uống thỏa thuê dòng nước quê hương này, cho con một lần nữa, được nghe, được nhìn thấy dòng chảy sống động của nó. Xin ngài đừng để vùng núi này của chúng con bị chết khô, dân tộc của chúng con bị biến mất. Bao nhiêu hạnh phúc và bất hạnh con đã chứng kiến ở đây, bên cạnh nguồn nước này… Xin đấng thần linh hãy cứu giúp! Hãy cứu nguồn nước! Con sẽ cúng bất cứ thứ gì ngài muốn, chỉ xin trả lại cuộc sống cho vùng đất này. Con van xin ngài! https://thuviensach.vn Tiếng nức nở của ông lão Tsanka mỗi lúc một nhỏ dần rồi cuối cùng tắt lịm. Ông lão tuyệt vọng nhắm mắt lại, và trong trí nhớ của ông chợt hiện lên rất rõ những hồi ức của một thời trai trẻ… Mà cũng có cái để nhớ lắm chứ… Và thật lạ, toàn bộ tuổi thanh xuân của ông đều gắn liền với chỗ này, với nguồn nước này… Thời gian trôi nhanh quá! Cả cuộc đời của mình, theo lời ông Arachaev Tsanka, cũng như lịch sử hai thế kỷ gần đây của vùng đất Chechnya, chỉ có bảy năm, từ 1918 đến 1924 là hòa bình, và người dân được sống trong hạnh phúc, yên ổn. Đó là thời của cảnh điền viên! Có thể vì thời gian đó ông Tsanka còn nhỏ, mà tuổi thơ bao giờ cũng vô lo và nông nổi. Tuy nhiên cuộc đời ông cũng gắn với sự kiện nước Nga bị phân hóa vì những mâu thuẫn nội tại nên đã hoàn toàn đánh mất quyền kiểm tra và giám sát những người miền núi. Thành trì cuối cùng của đế chế Bắc Kavkaz là pháo đài Vedeno trên núi cao, bị bỏ hoang từ năm 1917. Ngài thống đốc của địa hạt, không nói một lời với đội phòng vệ, trong đêm đã bỏ chạy đến Vladikavkaz cùng với gia đình, dưới sự hộ tống của những người Chechnya thân tín. Hai ngày sau, những người miền núi địa phương đã bao vây pháo đài và biến nó thành một đống gạch vụn. Một vài sĩ quan định chống lại liền bị bắn chết, còn hầu hết được dẫn giải an toàn đến huyện lỵ Shali trên bình nguyên - trung tâm của Chechnya. Bảy năm liền, cộng đồng người dân tộc Vainakh được sống tự do, theo những luật lệ Adat cổ xưa của mình. Chính trong thời kỳ này, mối quan hệ giữa những người miền núi với những người Cozak Terek và Cozak Greben rất hòa thuận. Không có thế giới quan về những vùng đất khác, người dân sống hồn nhiên, giản dị và chủ yếu làm nông. Nhưng ngọn gió biến động đã thổi tới vùng núi. Bắt đầu công cuộc chinh phục mới đối với vùng đất Kavkaz. Lần này mọi sự được tính toán kĩ lưỡng hơn, tinh vi hơn và cũng thâm hiểm hơn. Những người Bolsevich đi bằng “con đường khác”. Những câu khẩu hiệu “Hòa bình”, “Ruộng đất” https://thuviensach.vn tung bay trên bầu trời. Hòa bình thì ai cũng muốn, còn ruộng đất thì chỉ những người chưa bao giờ có mới muốn. Người dân miền núi, qua di truyền, có mối quan hệ cực kỳ nhạy cảm với ruộng đất. Sống trong điều kiện núi rừng khắc nghiệt, người Chechnya phải thường xuyên tiến hành những cuộc chiến tranh dai dẳng để bảo vệ mảnh đất của mình, tưới máu lên mảnh đất ấy với cả nghĩa đen và nghĩa bóng vì họ không có mảnh đất nào khác, và cũng sẽ không có ở đâu khác, cố giữ gìn cẩn thận phần đất được chia của mình. Và họ cũng hiểu, không bao giờ được nhòm ngó mảnh đất của người khác. Đó là luật lệ. Tuy nhiên, những người Bolsevich cũng hiểu rằng, đất đai không thể chia theo kiểu bình quân: ai đó, tận trong sâu kín của tâm hồn cũng muốn chiếm miếng đất của nhà hàng xóm, mà theo quan điểm của họ, đó là sự công bằng. Đùa giỡn và lợi dụng những ý đồ hèn hạ đó, những người Bolsevich đã vãi ra trong xã hội một đống lộn xộn, đánh lạc hướng người dân, gây nên cảnh rối loạn. Những người chưa từng có một mảnh đất, mà phần lớn trong số họ là những kẻ vô công rồi nghề và không muốn làm việc. Trong mỗi bản làng đều có những người bản địa và ngụ cư, không có gia phả, bị xua đuổi khỏi mảnh đất quê hương vì những hành động thù hận đẫm máu, trộm cướp, sa đọa hay những tội ác khác. Người Chechnya gọi những kẻ như vậy là “con hoang”, nhưng với nghĩa rộng hơn thì những người đó sẽ không được Thượng đế ban phước lành, và mọi hành vi của họ trong cuộc sống đều bất nhân. Nhìn chung, những người như vậy không nhiều, nhưng họ đều giấu mình đâu đó trong mỗi cộng đồng, mỗi buôn làng. Chính họ đã tạo nên một tôn giáo mới không có Thượng đế, phát triển rộng khắp trên toàn Xô viết. Nơi nào có nhiều những “con hoang” như vậy thì xuất hiện chính quyền Xô viết. https://thuviensach.vn Các nhà truyền giáo Xô viết nhanh chóng tìm được người của mình, những kẻ khốn cùng vô tích sự, mơ ước về sự thay đổi, phân chia lại không chỉ ruộng đất, tài sản, tiền bạc, mà cả số phận. Không khó khăn lắm để tìm được những người như thế trong xã hội, dựa vào họ để tổ chức theo một hướng cần thiết, các Xô viết âm thầm tiến từ phía bắc xuống phía nam, lên những dãy núi cao Chechnya cả tin. Những người vốn chẳng là ai, thậm chí chẳng có cái gì, tự biết như thế, rồi tất cả đều biết, bỗng trở thành chính quyền, thành chủ nhân, thành người có quyền nắm giữ số phận của người khác. Dòng họ nhà Arachaev Tsanka thuộc loại lớn nhất ở ngôi làng nhỏ Duts-Khote, và chi phái danh giá nhất chính là ba anh em ruột: người anh cả Baki là linh mục Hồi giáo, một trong số những người Chechnya đầu tiên thực hiện cuộc hành hương Haji đến thánh địa Hồi giáo Mecca; người anh giữa là Aldum, cha của ông Tsanka và người em út là Kosum. Vào những năm hai mươi, ông Aldum Arachaev được bầu làm Iurda, có nghĩa là “trưởng thôn”. Ông một mực từ chối và phản đối quyết liệt, nhưng cuối cùng, dưới áp lực của mọi người, ông đành phải chấp nhận. Khác với người anh cả, ông Aldum là một người trực tính, ít học, nhưng được cái khỏe mạnh và cần cù. Ông không ý thức nổi vai trò của mình với tư cách là trưởng thôn, né tránh các cuộc hội họp và làm quần quật quanh năm. Thực tế, một mình ông nuôi sống cả ba gia đình, còn vai trò trưởng thôn lại do ông anh cả Baki bí mật đảm nhiệm. Ông Baki, xét về hình dạng bên ngoài lẫn tính cách bên trong chẳng giống chút nào với Aldum. Linh mục Baki-Haji (1)là một người vóc dáng nhỏ bé, ốm yếu, nhợt nhạt, sống bằng cái đầu của mình nhưng với sự giúp đỡ của những bàn tay người khác. ----- https://thuviensach.vn (1)Những người thực hiện cuộc hành hương Haji đến thánh địa Mecca, thì tên của họ được gắn thêm từ Haji. Tuy nhiên, ngay trong năm đầu tiên chấp chính, ông Aldum phải đứng trước một vấn đề khó khăn là phân chia diện tích đồng cỏ cho các gia đình. Ông tân trưởng thôn không thèm nghe ai, thậm chí cả anh mình, suốt hai ngày xách cây thước đi khắp các triền núi để cố chia cho thật đều. Nhìn tổng thể thì trong làng chẳng mấy ai nhớ có một ông trưởng thôn, mọi người vẫn sống theo những luật tục đã hình thành từ bao đời nay, cho đến khi bỗng nhiên từ vùng bình nguyên Chechnya lan đến tin đồn về những công việc kỳ lạ nào đó. Linh mục Baki-Haji Arachaev thường đi lại khắp vùng Chechnya, ông không chỉ nghe mà còn tận mắt chứng kiến tất cả những gì đang xảy ra ở thành phố Grozny và cả trên bình nguyên nữa. Sau mỗi lần trở về, ông cho gọi các em và những người họ hàng gần gũi lại, kể cho họ nghe về những chuyện khủng khiếp đang diễn ra và về chính quyền mới. Chỉ có một mình Aldum là đón nhận những tin đó với một nụ cười vô tư rồi nói: - Tốt lắm, có thể người ta sẽ giúp em thoát khỏi cái chức vụ của mình. - Chú ngốc lắm. - Baki-Haji bực tức quát. - Ngày hôm nay đám nhãi ranh ấy giành chính quyền, ngày mai sẽ lấy đất, rồi chú sẽ là người đầu tiên đi cày thuê cho họ. - Thôi muộn rồi, - Aldum vừa ngáp vừa đáp, - sáng sớm mai em phải đi bẻ ngô... Mưa xuống là hỏng hết… Em nghĩ, tán dóc ít thôi, chịu khó nghĩ về mùa đông ấy. Mọi người đều đồng ý với kết luận đó rồi ai về nhà nấy, nhưng những lời đồn đại về sự thay đổi mỗi ngày một nhiều hơn, trở thành niềm mong https://thuviensach.vn ước ngọt ngào đến mức nhiều người tin và chờ đợi. Cuộc sống nơi đây vốn đã vất vả và đơn điệu quá mức! Người ta hứa hẹn thiên đường, hạnh phúc và công bằng! Đầu thu, trời vừa rạng, khi dân làng Duts-Khote mới lùa gia súc ra đồng, có một người cưỡi con ngựa khỏe, cầm lá cờ đỏ xuất hiện trong làng, đó là Abaev Nutsulkhan. - Tập trung ở bãi chợ! Tất cả ra chợ! - Chàng thanh niên Nutsulkhan hét lên, chậm rãi cho con ngựa mệt lử chạy lòng vòng. Dân chúng tò mò đổ ra đường. - Này Nutsulkhan, cậu kiếm đâu ra con ngựa ấy thế? - Đàn bà có ra không? - Nhiều người hét theo. - Cậu lấy trộm con ngựa của ai vậy? - Có phát kẹo không? - Đám trẻ hỏi. Hầu như cả làng tập trung trên bãi chợ. Những người mới đến khoảng hai chục, cả người Nga và người Chechnya, tất cả đều trẻ, vũ khí đầy đủ, quần áo mới cứng, cưỡi toàn ngựa nòi. Họ đứng giữa sân chợ, dáng vẻ tự tin, thoáng chút kiêu ngạo. Một người trong số họ giơ tay lên để thu hút sự chú ý, định nói gì đó, nhưng vừa lúc đó ông Aldum Arachaev xuất hiện. Ông đưa hai cánh tay to khỏe gạt đám đông ra, đi vào giữa. - Dừng lại! Nghe tôi nói đây! - Ông hét lên bằng một giọng rất to của mình. - Ở đây tôi là trưởng thôn, chỉ có tôi, hoặc là với sự cho phép của tôi mới được tập hợp dân làng ra chợ. Chúng ta rất quý trọng khách, nhưng khách cần phải biết luật lệ của chúng ta. https://thuviensach.vn - Chúng tôi không phải là khách, chúng tôi là chủ nhân của vùng đất này. - Một trong số những người Chechnya vừa đến, ngắt lời. - Anh là chủ nhân? - Ông Aldum đỏ mặt hỏi lại. - Trong làng Duts Khote của chúng tôi? Sao anh dám, đồ láo xược? Aldum tiến lại gần kẻ xúc phạm, nắm dây cương ngựa và định túm lấy anh ta, nhưng anh ta, chẳng nghĩ ngợi lâu, không thèm rút chân ra khỏi bàn đạp, đạp cả chiếc ủng đóng cá sắt vào hàm Aldum một cú rất mạnh. Cuộc ẩu đả nổ ra. Những người mới đến thoát chết nhờ ngồi trên lưng ngựa và nhờ linh mục Baki-Haji cùng với những người cao niên khác năn nỉ dân làng thả các vị khách ra. Dân làng thả hết, song có ba người phải chạy bộ vì ngựa của họ đã bị ai đó thừa cơ dắt đi mất, còn kẻ xúc phạm Aldum phải chở đến bệnh viện huyện Shali bằng xe ngựa kéo. Hai ngày trôi qua, sáng sớm ngày thứ ba cả làng Duts-Khote bị quân đội bao vây - đó là lực lượng quân đội thường trực. Các kỵ binh, theo từng nhóm nhỏ vây chặt ngôi làng, lần đầu tiên dân làng Duts-Khote được nghe và nhìn thấy công an. Đó là những người lạnh lùng, lặng lẽ và dữ tợn, mặc quân phục xanh, có cả người Nga và người Chechnya. Năm người bị bắt, trong đó có Aldum Arachaev. Ngay trong buổi chiều, hai người bị bắt quay về làng và cho biết, Aldum và những người còn lại bị đưa lên xe ô tô rời Shali đến thành phố Grozny. Ngày hôm sau, linh mục Baki-Haji vào thành phố tìm em trai. Một tuần sau ông mới quay về, hốc hác, phờ phạc, nét mặt ủ rũ, vừa mệt vừa đói. Mọi người xúm lại đầy sân, im lặng chờ đợi. Ông Baki-Haji thấp bé, mệt mỏi bước ra hiên nhà và nói nhỏ: - Ôi, bà con! Thật là bất hạnh! Người Nga đã đến đây và giành lấy chính quyền ở vùng bình nguyên. Ở đó mọi chuyện thật khủng khiếp! https://thuviensach.vn Chẳng bao lâu nữa họ sẽ đến đây. Giá họ là những người Nga cao quý, no đủ và sạch sẽ thì Thượng đế sẽ phù hộ cho họ, đằng này, toàn một lũ bẩn thỉu, đói khát và rách rưới. Khuôn mặt họ chẳng giống người, họ không được thần thánh phù hộ. Kẻ thù số một của họ là những người tin vào Thượng đế… Mọi người hãy nói ít thôi… Cất giấu mọi thứ cho kĩ… Trong thành phố đang đói. Họ sẽ đến đây, sẽ lấy hết gia súc và ruộng đất… Những con người đói khát đó đáng sợ lắm, không còn là người nữa mà là một lũ súc sinh. Cuối tháng Mười, những bông tuyết đầu mùa đáp xuống vùng núi, cùng với đó là tin đồn về việc ông Aldum Arachaev bị bắn như một tên phản cách mạng gian ác. Vậy là từ đó, Tsanka cùng với em trai Basil và em gái Kelika bị mồ côi cha. Nhận được tin đó, ông Baki-Haji cùng với hai người bà con lên đường vào thành phố với hy vọng nhận được xác em trai. Nhưng vừa vào đến nơi, ông cũng bị bắt giam hơn bốn tháng. Khi ông trở về thì chính quyền Xô viết đã đứng vững trong làng Duts-Khote. Ủy ban cách mạng được thành lập, đứng đầu là một thanh niên đến từ một ngôi làng rất xa trên bình nguyên. Tên anh ta là Solsaev Badrudi. Trong làng Duts-Khote chưa bao giờ có nhà công vụ, bởi vậy Solsaev Badrudi được bố trí vào ở trong nhà bà lão độc thân Zorgi. Chẳng bao lâu sau, anh ta đưa về làng bà mẹ già của mình với vài thứ đồ dùng sinh hoạt vặt vãnh. Solsaev yêu cầu tất cả mọi người không được gọi mình trống không Badrudi (1), mà phải kèm theo từ “đồng chí”. ----- (1)Gọi theo họ trong quan hệ công việc và xã giao. Điều ngạc nhiên là nhiều người trong làng lại rất hào hứng thực hiện những lời kêu gọi của Xô viết: nhiều người nhận lời làm công an, họ bảo vì https://thuviensach.vn được công khai mang vũ khí, số khác, vào buổi sáng hay buổi tối, bí mật đến thăm chủ tịch Ủy ban cách mạng, người thì mang theo gà mái, người thì gà tây, cừu đực. Có người lại đứng ra làm mối cho vị lãnh đạo trẻ. Điều làm Solsaev thất vọng nhất là không ai muốn tham gia vào Ủy ban bần cố nông. Mọi sự thuyết phục hay các cuộc mít tinh đều vô ích. Nhưng cấp trên yêu cầu chủ tịch phải lập được danh sách, đưa tất cả các hộ nghèo vào đấy để liên kết họ lại. Sau khi ra tù, ông Baki-Haji trở về nhà, dáng vẻ bơ phờ, ốm yếu, trầm lặng. Ngay trong chiều, bà con họ hàng, láng giềng, người làng và cả những người làng bên tụ tập tại nhà ông. Ngồi trong góc trên tấm thảm, hai chân xếp bằng theo kiểu Tacta, ông linh mục nhìn mọi người chân thành, chăm chú. Cặp mắt to màu đen, sâu hoắm của ông với những quầng thâm xung quanh, ngạc nhiên lướt trên những khuôn mặt thân quen. Cuối cùng, ông linh mục khẽ nói bằng một giọng khàn khàn: - Điều đáng sợ nhất trên trái đất này là khi người ta liên kết nhau lại mà không còn gì để mất, kể cả lương tâm và danh dự. Sáng hôm sau, một người công an - chính là ông hàng xóm Bekhan Timishev - đến gặp ông Baki-Haji. Như thông lệ, ông hàng xóm hỏi thăm sức khỏe, chuyện làm ăn, chia buồn với gia đình về những mất mát, sau đó, ông ta cúi xuống nhìn vào đôi ủng công vụ mới được phát của mình, cố nén xúc động, thông báo cho gia chủ biết, đồng chí Solsaev yêu cầu ông Baki Haji phải có mặt tại Ủy ban cách mạng. Ông em trai Kosum tức giận lao vào người công an, nhưng ông Baki-Haji liền giơ tay ngăn em lại, cám ơn ông láng giềng về lời chia buồn rồi nói, hôm nay ông không thể đến gặp chủ tịch ủy ban được. Ông Timishev liền đi ngay, còn ông anh cả nhà Arachaev nói với ông em út: https://thuviensach.vn - Chú muốn cả dòng họ nhà ta sẽ bị giết hết sao? Hãy giữ mồm giữ miệng, kể cả những cơn bực tức của mình… Không phải như trước đâu... Họ sẽ còn làm tình làm tội chúng ta nữa. Họ có thế lực, chính quyền đứng sau lưng họ. Cuộc đón tiếp và đưa tiễn của vị chủ tịch Ủy ban cách mạng đối với ông Baki-Haji diễn ra một cách lịch thiệp và nhã nhặn theo đúng thông lệ đối với người cao tuổi, tuy nhiên nội dung trò chuyện lại lạnh lùng, cứng rắn và uy quyền. Sau cuộc nói chuyện ngắn ngủi, gợi cho ông Baki-Haji nhớ tới cuộc thẩm vấn trong nhà tù, Solsaev hỏi ông Baki-Haji có biết đọc và biết viết tiếng Nga không. - Không, tôi chỉ biết tiếng Arập thôi, - ông Baki-Haji buồn rầu nhìn ông lãnh đạo trẻ, khẽ đáp. - Tốt nhất là ông nên học tiếng Nga, - Solsaev vừa nói vừa bập điếu thuốc trước mặt ông già và vội viết gì đó vào tờ giấy nhăn nhúm và ố vàng vì ẩm ướt. Khi đó, ông chủ tịch không biết ông Baki-Haji đang thầm nghĩ: “Chú mày còn trẻ và có học, tốt hơn là cứ ở nhà mình, chứ đến đây, vào trong núi bày vẽ ra những quy định ấy làm gì… Người ta bảo, mẹ nó là một phụ nữ chất phác, nghèo khổ và cũng già rồi… Biết làm sao được, một khi đã sinh ra thằng con thế này… Chúng ta cũng có những nỗi khổ của mình…” Nửa đêm, khi cả làng đã chìm trong giấc ngủ, những người đàn ông bà con thân tín tụ tập trong nhà ông Baki-Haji. - Gọi cả thằng Tsanka nữa, - ông linh mục nhìn mọi người nói. - Nó đang ngủ, còn nhỏ mà,. - Tiếng ai đó đáp lại. https://thuviensach.vn - Không, nó không còn nhỏ nữa. Cha nó đã bị giết, mà nó đã hai mươi rồi… máu phải trả bằng máu. Lát sau, Tsanka đang ngái ngủ cũng có mặt. Đập ngay vào mắt cậu là những khuôn mặt lặng lẽ, đăm chiêu của bà con họ hàng. Mọi người chờ ông trưởng họ lên tiếng. - Khi chú em Aldum của tôi bị bắt, cầu xin Thượng đế phù hộ cho chú ấy và cho tất cả chúng ta, có đúng là lúc cái thằng súc sinh ngoại lai vào sân nhà ta cùng với những người Nga? - Đúng thế, chính nó. - Mọi người đồng thanh đáp lại. - Còn hai người Chechnya nữa, - Kosum nói khẽ, - nhưng những người ấy, ta không biết, chúng ta sẽ hỏi và sẽ tìm ra chúng. - Nếu như kẻ mới đến ấy bước vào sân nhà ta, rồi sau đó, người thân của chúng ta bị bắt và bị bắn chết thì anh ta phải chịu trách nhiệm về món nợ máu này. Một sự im lặng bao trùm. Lời kết án Solsaev Badrudi đã được tuyên. - Ai sẽ là người đi trả món nợ máu đối với dòng họ ấy? - Ông Basnak, một người khỏe nhất và từ nhỏ hay đánh nhau nhất của nhà Arachaev phá vỡ sự im lặng. - Im đi! - Ông Baki-Haji rít lên, - dòng họ của anh ta là tất cả những người Bolsevich. Không ai được biết bất cứ điều gì. Rõ chưa? Ai cần biết, người đó sẽ biết. Ngày thứ hai nào Solsaev cũng phải xuống huyện lỵ Shali để họp. Khi đi bao giờ cũng có hai công an của làng Duts-Khote là Timishev và Abkaev hộ tống. Vào một đêm mùa xuân, chủ nhật, có mưa, vị chủ tịch nghe tiếng động lạ ngoài sân, nhưng không dám bước ra vì sợ. Sáng hôm sau, Solsaev https://thuviensach.vn phát hiện con ngựa đã bị mất. Anh ta lao đến nhà các công an viên mới biết, Timishev đi dự đám tang ở làng bên, còn Abkaev, thì theo lời người nhà, bị ốm nặng, thậm chí không thể ngồi dậy nữa. Solsaev Badrudi tức run lên, nắm chặt khẩu súng ngắn đã lên đạn trong túi, không nói gì với mẹ và với thư ký, đi bộ đến huyện lỵ Shali. Con đường từ Duts-Khote đến ngôi làng gần nhất Makhketa băng qua một khu rừng rậm. Đường không xa nhưng vắng. Sau một mùa đông dài, con đường mòn nhỏ, ngoằn ngoèo trở nên ẩm ướt, đầy ổ gà và vũng nước lớn, vòng vèo giữa các vệt bánh xe và bùn lầy, đôi chỗ rừng rậm lấn ra sát đường, lúc bên trái, lúc bên phải, dọc hai bên đường là những bụi phỉ tử hoang dã, kim anh đầy gai và các loại cây khác. Vào đúng cái chỗ đoạn đường khô ráo, rừng cây lan ra sát đường, từ trong bụi rậm một cánh tay to tướng vươn ra, túm lấy cổ vị chủ tịch, kéo vào trong rừng. Không nghe thấy một tiếng nào của Solsaev, cánh tay với khẩu súng ngắn thậm chí cũng chưa kịp rút ra, chỉ có cái mồm, giống như mồm cá, há to, không một âm thanh… Sau cú đâm thứ hai bằng dao găm, một dòng máu nhỏ, đỏ thắm phun ra. Solsaev còn thở và còn giãy giụa khi ông Basnak to khỏe chìa con dao đẫm máu cho Tsanka và bảo “Hãy kết liễu con vật này đi”. Tsanka, vóc dáng cao, gầy, khuôn mặt tái mét, run bần bật như chiếc lá mùa đông cuối cùng trên cây. Cậu kinh hoàng nhìn vào khuôn mặt biến dạng vì đau đớn của người hấp hối, bối rối vung hai tay lên, loạng choạng lùi lại, bám vào gốc cây, gồi xẹp xuống. Khi cậu định cố đứng dậy, ánh mắt vô tình lướt qua cơ thể đẫm máu, cậu thấy chú Kosum của mình đang chĩa thẳng súng vào ngực người kia bóp cò. Tsanka lại bật ngửa ra sau, ngã xuống đất, đầu đập vào gốc cây lê dại… Tiếng vang của phát đạn khô khốc lan xa vào trong núi và cứ đọng mãi trong đầu chàng trai trẻ Tsanka. https://thuviensach.vn Cũng trong buổi sáng hôm ấy, bối rối vì quá xúc động, ông Baki-Haji thả bộ đi xem xét cơ ngơi của mình, tức là khu nghĩa trang cổ xưa của làng trong cuộc chiến thần thánh. Được an táng ở đây là một vinh dự không chỉ đối với người làng Duts-Khote mà đối với nhiều người khác quanh vùng. Những người Chechnya gốc gác ở đây, dù đã chuyển ra vùng bình nguyên sinh sống từ lâu, nhưng theo di chúc vẫn đưa người thân của mình vào vùng núi xa xôi này để chôn cất bên cạnh tổ tiên trong nghĩa trang quê hương. Kể từ ngày ông Baki-Haji thực hiện chuyến hành hương đến thánh địa Mecca, ông là người quản trang chính của nghĩa trang dòng tộc này. Không có sự đồng ý của ông, không ai có quyền chôn cất trong mảnh đất thiêng liêng của người miền núi này. Đúng ra mà nói, không bao giờ và không có ai bị ông Baki-Haji từ chối cả, và cái thủ tục xin phép ấy chỉ hoàn toàn mang tính hình thức. Tuy nhiên, tất cả mọi phong tục tập quán ở vùng núi luôn được tôn trọng và tuân thủ nghiêm ngặt… Ra đến rìa làng, ông Baki-Haji đứng lại, nhìn bốn phía, lắng tai nghe ngóng. Sau khi ra tù, thế giới đối với ông trở nên khác hẳn, tinh khôi, thân thuộc. Chưa bao giờ ông được hít thở một cách thoải mái bầu không khí sạch sẽ, tươi mát như những ngày được tự do. Mùa xuân đến sớm. Ngay từ chiều hôm trước, từ các vùng thấp, một màn sương mù đặc như sữa, ẩm ướt và lạnh lẽo trườn vào, phủ lên lớp tuyết mùa đông đã bị mềm ra trong các thung lũng. Lớp đất đen màu mỡ trong vùng núi Chechnya như tỉnh dậy sau cơn mơ dài, trương nở ra vì hơi ẩm, tê cóng chờ đợi ánh nắng mặt trời, sẵn sàng sản sinh ra cuộc sống mới, thế giới mới rực rỡ sắc màu. Hầu như không có một ngọn gió, cũng không nhìn thấy gì qua lớp sương mù dày đặc. Chẳng mấy chốc, những ngôi nhà ở rìa làng cũng bị chìm lấp trong màn sương đục như sữa. Đâu đó trong làng, một con bò cái bị đói rống lên, phía trước vọng lại tiếng nước chảy của nguồn nước mạch, róc rách như tiếng chuông rung. https://thuviensach.vn Ông Baki-Haji chậm rãi lấy chiếc gậy chống gạt bùn đất ở đôi ủng ra, cứ như phía trước sẽ là một con đường sạch sẽ, khô ráo, và khi ông định bước tiếp thì một tiếng nổ đơn độc, khô khốc vang lên. Ông linh mục ngẩng đầu lắng nghe, cặp lông mày nhướn lên, mắt mở to, miệng há ra. Ông cứ đứng im như thế trong một phút. Thế giới như chết lịm đi. Một sự im lặng bao trùm. Ông Baki-Haji nheo nheo mắt, ngậm miệng lại, một cái nhếch mép hay đúng hơn là một nụ cười thoáng hiện lên bên khóe môi. Tất cả chỉ diễn ra trong tích tắc, sau đó khuôn mặt ông lại có ngay dáng vẻ trang nghiêm bình thường, và ông nói ra thành tiếng “Xin Thượng đế hãy tha tội, xin Thượng đế hãy tha tội (1)”. Ông thò tay vào túi lấy ra chuỗi hạt, rồi vừa lần tràng hạt, vừa đọc kinh cầu nguyện, vừa nặng nhọc bước tiếp. Một lát, ông nghe sau lưng tiếng cọt kẹt của xe kéo bằng gỗ, ông đứng lại, né sang một bên, nhường đường. Đầu tiên, từ trong màn sương hiện ra hai con chó to, lông lá dính bết, một con trẻ hơn, rụt rè tiến lại gần ông, hít hít. Sau đó một con ngựa cái ốm nhom xuất hiện, kéo theo chiếc xe một trục cổ lỗ sĩ với hai bánh xe bằng gỗ to tướng nẹp sắt mỏng. Ngồi trên xe điều khiển con ngựa bằng cành cây mềm là một người đàn ông cùng làng tên là Haji Haron. Sau lưng Haron, chẳng mấy ai gọi anh ta bằng tên thật mà thường gọi là “chồng bà Alpatu”, bởi lẽ ai cũng biết bà Alpatu là một người đàn bà khỏe mạnh, thích quyền hành và điều hành toàn bộ công việc làm ăn của gia đình. Còn Haron là một kẻ ba hoa, nhu nhược, và theo quan niệm của dân miền núi thì còn lâu anh ta mới là đấng quân tử (2). - Assalam aleikum (3), ông Baki-Haji! - Haron ngoác to miệng cười, vui vẻ chào. - Vo-aleikum salam (4). - Ông Baki-Haji đáp lại. - Ông đi đâu sớm thế? Không ngồi yên ở nhà được à? Chắc là đến chỗ cối xay nước của mình phải không? - Haron kéo dây cương dừng con ngựa lại, liến thoắng. - Ông ngồi lên đây, tôi đưa đi. https://thuviensach.vn - Ồ, không, cối xay không sao, tôi ra nghĩa trang, - ông Baki-Haji lạnh nhạt nói. - Thôi được rồi, ông cứ ngồi lên đây, tôi sẽ chở ông tới chỗ cối xay, từ đó đến nghĩa trang chỉ còn một đoạn. - Không, không, cám ơn ông, Haron. Tôi muốn đi bộ. - Thôi, ngồi lên đi, - Haron vẫn không chịu, lôi từ dưới ghế ra chiếc áo lông ngắn đã sờn cũ, định đưa cho linh mục. - Ông cứ đi đi, đi đi. Tôi không vội, tôi sẽ đến được. - Không, không, tôi sẽ không đi. Ông cứ leo lên, ngồi vào đây, thế là xong. ----- (1) Nguyên văn bằng tiếng Arập. (2)Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. (3)Câu chào của người Hồi giáo. (4)Câu chào đáp lại của người Hồi giáo. Biết có nói nữa cũng vô ích, ông Baki-Haji vụng về leo lên xe. Khi ông chưa kịp ngồi xuống thì chiếc xe đã lăn bánh. Bị mất thăng bằng, ông linh mục bật ngửa ra sau, hai tay bíu chặt vào người Haron, thế là cả hai cùng bám vào nhau trượt ra sau, may mà không rơi xuống đất. - Đúng là đồ nghẽo già đáng nguyền rủa! - Haron hét lên. - Khi cần đi thì không đi, khi muốn dừng thì phi như nước đại… Đúng là đồ súc vật ngu ngốc… https://thuviensach.vn Haron còn tức giận quất mấy roi nữa vào chiếc mông lép xẹp của con ngựa cái, cái roi nhỏ bằng nhánh cây bị gẫy văng đi mất, trong tay ông ta chỉ còn lại mẩu que cụt. Tuy nhiên, tất cả mọi sự tác động ấy cũng không hề ảnh hưởng tới vận tốc chuyển động của chiếc xe. Khi đó, Haron liền lấy mẩu que chọc chọc vào dưới đuôi ngựa, miệng không ngớt chửi rủa. Con ngựa cái ép đuôi lại, lắc lắc mông, cố chịu đựng một lúc, nhưng rồi, không chịu nổi nữa, nó vừa đi vừa nhảy chồm chồm, đá hai chân sau lên. Dĩ nhiên con ngựa không thể đá hậu tới chỗ người xà ích, nhưng một cục đất đen văng ngay vào mắt Haron. - Ôi, đồ súc sinh! - Haron phát điên lên, bật dậy, định đứng thẳng trên xe, đạp cho con ngựa một cú, nhưng ông ta mới chỉ vừa vung tay ra thì con ngựa hoảng sợ tế lên, Haron lại văng ra sau. Ông Baki-Haji mỉm cười theo dõi toàn bộ vở hài kịch và không đánh giá kịp thời mức độ nghiêm trọng của nó. Trong lúc hoảng sợ ông cố bấu vào mép chiếc xe, nhưng đã quá muộn - Haron, với toàn bộ trọng lượng của mình ngã văng ra sau, trúng vào người ông linh mục, cả hai cùng rơi xuống mặt đường bẩn thỉu. Người bị thiệt hại nhiều nhất là ông Baki-Haji. Chiếc áo choàng đen của ông nhoe nhoét bùn đất, còn chính ông thì nằm dưới, Haron đè lên trên. Ông lão lập cập đứng dậy, trong bụng thầm nguyền rủa ông bạn đường ngớ ngẩn cùng con nghẽo già của ông ta. Haron cũng không muốn ngồi lâu trong vũng bùn, vội vàng bật lên, xổ ra một tràng chửi rủa cay nghiệt đối với mụ vợ và con ngựa cái cứng đầu, rồi chạy theo chiếc xe. Sau hai mươi phút, họ lại ngồi trên xe, tiếp tục chặng đường ngắn ngủi của mình và bật cười thích thú nhắc lại sự cố. - Sao anh không bán nó đi? - Ông Baki-Haji cười hỏi. https://thuviensach.vn - Bán cho ai được? Ai mua cái con nghẽo này? - Haron đáp, thận trọng giật giật dây cương điều khiển con ngựa cái cứng đầu. - Nói thật, tôi cứ mong nó đẻ, nhưng vô ích… ba năm ở giá rồi… Thế còn con ngựa tía của ông? - Hiện tại cũng chưa có gì. Chúng tôi đang chờ. - Tôi cũng đã đưa con ngựa cái của mình đến với con ngựa đực giống của ông. Nhưng thấy ngay là con ngựa đực không thể. - Con ngựa đực của tôi có thể đấy, - ông Baki-Haji mỉm cười, - chẳng qua là anh và con ngựa cái của mình không thể. - Ông biết nhiều quá đấy, - Haron bực mình, - Tôi có thể cưới một cô vợ trẻ ngay bây giờ. - Thế còn bà Alpatu? - Ông linh mục chế giễu. - Alpatu thì sao nào, chỉ là con mụ già ngu ngốc! Mấy hôm trước chúng tôi vào Grozny, đám gái trẻ cứ bu lấy tôi. - Không thể như thế được?! - Ông Baki-Haji làm ra vẻ ngạc nhiên. - Không là thế nào, - Haron ghé sát vào mặt ông linh mục, mùi tỏi nồng nặc từ bữa ăn hôm qua phả ra. - Bọn chúng vây lấy tôi, thậm chí không cho đi nữa, toàn là gái trẻ, bốc lửa, thèm khát… Ở đấy, trên khắp vùng bình nguyên, chỉ có mỗi một thằng đàn ông, mà nó cũng chỉ biết đốt thuốc lá và nốc vodka. - Nhưng anh có lập được chiến công nào ở đấy không? - Ông Baki Haji vẫn không buông tha. - Chuyện vặt. Chẳng qua là có cô Kesyrt, con gái của bà Haza cũng theo xe vào thành phố. Con bé, đúng là phát rồ… https://thuviensach.vn - Kesyrt nào? - Ông Baki-Haji hỏi bằng một giọng nghiêm túc. - Nào nào cái gì? Cô Kesyrt, con gái bà Haza làm ở chỗ cối xay nước của ông đấy. - Thế cô ấy vào thành phố làm gì? - Làm đủ chuyện. Mua trứng, pho mát ở chợ Makhketa, vào thành phố bán. - Cô ấy mang đi bằng cách nào? - Dĩ nhiên là tự mang, - Haron vừa đáp vừa đưa mắt dò xét người đối thoại. - Anh nói gì thế, chẳng lẽ đồng hương người làng với nhau mà anh không giúp à? - Ông Baki-Haji ngạc nhiên hỏi lại. - Ông biết ở đấy có bao nhiêu đồng hương không? Hơn nữa xe của chúng tôi cũng chất đầy hàng. Bản thân tôi còn phải đi bộ đến tận thành phố. - Thế anh chở gì? - Chúng tôi chở dưa bở, pho mát, bơ, đến Makhketa còn lấy thêm hai trăm trứng nữa. Ông biết không, lãi lắm. Lượt về, chúng tôi chở dầu hỏa, muối, cũng kiếm được ít nữa. Phải hỗ trợ thêm cho thằng con. - Con anh thế nào rồi? - Ông Baki-Haji lạnh nhạt hỏi. - Thằng Salman hả, khá lắm! Nó làm công an, được cấp một phòng, họ bảo sau này sẽ cấp căn hộ. Phòng ấm lắm, có điện suốt ngày đêm, chẳng phải như chúng ta ở trong núi đâu. - Vậy là nó phục vụ cho những kẻ vô thần? - Ông linh mục lạnh lùng. https://thuviensach.vn - Vô thần thì liên quan gì ở đây! Cần phải sống chứ, ông Baki-Haji. Chúng ta biết làm gì bây giờ? Ông không nên nói vậy, tất cả chúng ta đều tin vào Thượng đế! Cả ngày lẫn đêm. - Chúng tôi biết quá rõ công an của các anh. Chúng tôi đã nếm mùi rồi… Không sao, thời gian sẽ chứng minh, - ông linh mục tức giận nói. Cả hai đều im lặng, quay mặt đi. Màn sương mù buổi sáng mùa xuân dần tan. Trời sáng lên. Cách đó một đoạn bắt đầu hiện lên những đường nét chập chờn và sạm đen vì thời gian của chiếc cối xay nước, còn trên sườn đồi phía sau, thấp thoáng hình bóng các bia mộ. Núi rừng vẫn còn ngủ say trong màn sương. - Này ông Baki-Haji, hiện giờ, tiền công xay bột ngô ở chỗ ông là bao nhiêu? - Haron phá vỡ sự im lặng nặng nề giữa hai người. - Tôi không biết… Tôi đã nói với anh rồi, đó không phải là cối xay của tôi mà là của dòng họ chúng tôi, - giọng ông Baki-Haji run run vì tức giận. - Thế ai biết? - Haron vẫn không chịu - Anh hỏi bà Haza ấy, bà ấy biết. - Dĩ nhiên là bà ấy biết, con mụ phù thủy ấy vừa kiếm tiền cho các ông và cũng không quên phần của mình. - Haron nhổ nước bọt, xỏ xiên. - Còn anh, anh muốn tất cả đều được cho không, như những người Bolsevich vô thần muốn thế chứ gì. - Càng lúc ông linh mục càng tỏ ra bực bội. - Tôi không biết những người Bolsevich ấy muốn gì, chỉ có điều, ở vùng bình nguyên, mọi thứ đều là của chung, hay là như họ nói, của tập https://thuviensach.vn thể. - Ở đây, anh đừng mong điều đó… Nếu muốn, anh cứ đến với thằng con công an của mình trong thành phố rồi hưởng chung với nó, còn ở đây, chúng tôi đang sống và sẽ sống như cha ông chúng tôi đã sống, và sẽ không cho phép ai được thay đổi phong tục tập quán của chúng tôi. - Vì quá tức giận, giọng ông Baki-Haji bị vấp, - và tôi cũng không cho phép kẻ nào nhòm ngó vào chiếc cối xay của chúng tôi. Anh hiểu chứ? - Sao ông lại hét lên với tôi thế? Tôi có nói gì đâu? Lạy Thánh, ông hãy bình tĩnh lại đi. - Tôi bình tĩnh rồi. - Tôi chỉ muốn ông bảo với bà Haza xay cho kĩ, và lấy rẻ thôi. - Anh hãy tự nói với bà ấy. Không thì bảo vợ anh, bà Alpatu đến, họ sẽ thỏa thuận được với nhau. Mà anh không có việc gì làm nữa hay sao mà phải tự đi. Vừa nghe ông linh mục nói, Haron bật cười thích thú. - Ông biết không, cả ngày hôm qua tôi cố thuyết phục bà vợ tôi ở nhà, tôi muốn gặp riêng cô Kesyrt, con gái bà Haza ở cối xay. - Vừa nói Haron vừa liếm liếm cặp môi dày. - Anh gặp Kesyrt làm gì? - Ông Baki-Haji nhìn thẳng vào mặt Haron, hỏi. - Làm gì là thế nào, có thể tôi sẽ tán đổ cô ấy, vui chơi tí chút. - Thế cô ấy là gái làng chơi à? - Tôi không biết. Nhưng, với cô ấy thế nào mà chẳng được, gái góa mà (1). Hai đời chồng rồi. https://thuviensach.vn - Người ta đồn thế à? - ông Baki-Haji hạ giọng. - Có đồn gì đâu… Ở thành phố người ta nói về cô ấy cũng tử tế lắm. Chỉ đơn giản là cô ấy rất tuyệt, tôi sẵn sàng trao cả cuộc đời để được ngủ với cô ấy một đêm. - Ai thèm cái cuộc đời khốn nạn của anh. - Ông Baki-Haji mỉa mai. - Vợ anh mà biết, chắc sẽ thiến anh ngay. ----- (1)Nguyên văn bằng tiếng Chechnya, ám chỉ phụ nữ ly dị chồng hoặc chồng chết. Haron không nói thêm gì nữa, bực bội giật giật dây cương, mồ hôi rịn ra đầy trán dưới chiếc mũ lông thấp, vẻ mặt cau có, sạm lại. Chắc là những ý nghĩ u ám gì đó đang ám ảnh ông ta. - Ông có biết tin, đêm qua nhà ông chủ tịch của chúng ta bị mất ngựa không? - Cuối cùng, không thể im lặng được nữa, Haron chuyển đề tài. - Chủ tịch nào? Trong làng chúng ta chỉ có một chủ tịch là cậu em trai Aldum của tôi, người khác tôi không biết. - Không biết là thế nào? - Haron làm ra vẻ ngạc nhiên, bây giờ lại muốn châm chọc linh mục. - Chẳng phải chính ông vừa đến gặp chủ tịch để trình diện hay sao? Đúng lúc ấy chiếc xe vừa đến ngã ba: một đường đi lên theo sườn núi đến cối xay, đường kia đi xuống nguồn nước, sang bờ bên kia đi về hướng nghĩa trang. Thông thường, con đường này chỉ dùng cho người cưỡi ngựa hay đi xe, người đi bộ men theo đường mòn ngang qua cối xay. Thấp hơn chút nữa có chiếc cầu nhỏ vắt qua suối, chỉ đi được một người. https://thuviensach.vn Ông Baki-Haji khéo léo nhảy xuống trong lúc chiếc xe còn chưa dừng, làm rơi chiếc mũ lông xuống đất. - Lạ thật! Ngày hôm nay, cả người tôi đều bị rơi xuống bùn, chắc là vì gặp anh đấy. - Ông Baki-Haji bực mình nói. - Ông xuống làm gì? Cứ ngồi đến cối xay, từ đấy đến nghĩa trang chỉ còn một đoạn… Ông định lội qua chỗ nguồn nước à? Nước lạnh lắm đấy. - Haron tỏ ra thông cảm, chân thật. - Không sao, không sao. Thế là được rồi, cám ơn anh. Tôi sẽ gột quần áo cho sạch sẽ một chút. - Sạch sẽ thì không đâu, - Haron bật cười, dừng xe lại, quay đầu nhìn về phía ông Baki-Haji đang bước đi. Lời nhận xét cuối cùng của Haron đã châm chích ông linh mục một cách cay độc, ông quay ngoắt lại định đáp trả bằng một câu gì đó, nhưng Haron đã khóa miệng ông bằng một nụ cười giả tạo, hàm ý: tôi đùa đấy. - Lúc nãy ông có nghe thấy một tiếng nổ ở phía dưới, trên đường đi Makhketa không? - Bất ngờ, Haron hỏi, vẫn giữ nguyên nụ cười trên môi. - Tiếng nổ nào? Ở đây người ta bắn nhau còn ít lắm hay sao?... Tôi chẳng nghe thấy tiếng nổ nào cả. - Ông Baki-Haji đáp, quay đầu định bước tiếp, nhưng một câu hỏi khác của Haron lại bắt ông phải đứng lại. - Ông có biết chuyện đêm qua các công an bảo vệ chủ tịch đã bỏ trốn hết không? Dân chúng đồn, hôm qua người của ông lảng vảng quanh nhà họ. - Anh huyên thuyên nhiều quá đấy, Haron ạ, - ông Baki-Haji nổi giận. https://thuviensach.vn - Thứ nhất, tôi không huyên thuyên, thứ hai, thời buổi bây giờ không còn là thời mà dòng họ Arachaev có thể bịt mồm mọi người được nữa đâu. - Hai hàm răng trắng như tuyết của Haron hiện ra dưới hàng ria đen. Ông Baki-Haji giận run người, nếu trong tay ông giờ đây có vũ khí, chắc là ông đã lao ngay vào kẻ xúc phạm. Tuy nhiên, Haron thừa biết, một mặt, ông già thấp bé kia, già hơn mình đến mười, mười lăm tuổi, mặt khác, với tư cách là linh mục, ông ta sẽ không lao vào cuộc ẩu đả. Và điều quan trọng nhất, chính quyền đã khác, thời đại đã khác: con trai ông là công an ở Grozny, đứa khác cũng đang học ở Grozny, lại còn hai đứa nữa cũng đã lớn. Trong mọi trường hợp, thời thế đã thay đổi, bây giờ người của dòng họ Arachaev không còn ra lệnh ở đây nữa. Haron giật cương, chiếc xe cọt kẹt lăn bánh đi lên. Khi đã đi rồi, ông ta còn hét lại: - Cô Kesyrt, con gái bà Haza, khuôn mặt giống y như cô con gái thứ hai của ông, còn vóc dáng nữa!... - Anh lảm nhảm gì thế, đồ cặn bã! - Ông Baki-Haji vung cây gậy lên, hét lại. - Có gì đâu, chẳng qua là dân chúng nói vậy thôi… rằng ông cứ nhảy chồm chồm một chỗ, nhặng xị cả lên, như con ếch trong đầm lầy ấy! Thôi, đi đi, ông cứ đi con đường của ông. - Haron ngoác miệng cười, đáp lại. Ông Baki-Haji không thể chịu đựng hơn được nữa, ông quay ngoắt lại, bất chấp tuổi tác, lao vào ké xúc phạm, vung cây gậy lên, tuy nhiên, Haron đã đề phòng trước, một tay khôn khéo tóm ngay cây gậy, tay kia đẩy vào ngực ông linh mục. Ông già mất thăng bằng, ngã xuống đất. Haron ném cây gậy xuống dưới chân ông, rồi không thèm nhìn, thúc ngựa chạy nhanh, miệng lẩm nhẩm hát một câu gì đó. https://thuviensach.vn Ông Baki-Haji ngồi dưới đất bẩn một lúc, không hiểu chuyện gì đã xảy ra, sau đó ông vội vàng đứng lên, quên cả chiếc mũ và cây gậy, chạy theo chiếc xe ngựa lúc đó đã đi khá xa. Trong tiếng trống ngực đập thình thịch, ông linh mục nghe thấy tiếng những con chó hung dữ của bà Haza sống tại cối xay đang đuổi cắn những con chó của Haron, rồi tiếng hét của bà Haza mỗi lúc một to, cùng với tiếng các thớt đá cối xay nghiến vào nhau ầm ầm. Đến chân cối xay thì ông Baki-Haji và Haron lại chạm trán với nhau, chiếc xe ngựa ngoặt sang bên rồi lao nhanh xuống dưới. Ông Baki-Haji định chặn chiếc xe lại, nhưng nhìn con ngựa cái với cặp mắt như hóa dại lao đi, ông chỉ kịp né sang một bên, một cái gì đó lướt ngang qua mặt, tiếng Haron hét lên, ông không nghe được, nhưng mọi việc thì đã rõ. Bà Haza lưng còng do nhiều năm lao động quần quật, ra đón ông Baki-Haji, vẻ lo lắng, xúc động: - Chuyện gì thế? Ông với con lợn ấy có chuyện gì thế? - Vừa đưa ông linh mục vào căn buồng nhỏ của mình, bà Haza vừa hỏi. - Không có gì quan trọng cả, chỉ có điều, vừa rồi cái thằng cặn bã ấy lại bóng gió con Kesyrt là con gái tôi. Chỉ có Thượng đế mới biết, tôi không liên quan gì tới chuyện đó, và tôi cũng không biết bà sinh ra nó từ người đàn ông nào… Có kẻ nào đó đã tung ra cái tin đồn thâm độc này để hại tôi. - Ông linh mục vừa nặng nề thở hắt ra, vừa nói: - Nhờ bà đi lấy cho tôi cây gậy và chiếc mũ, chúng bị rơi ở chỗ ngã ba ấy. Quay về với cây gậy chống và chiếc mũ, bà Haza nhìn thấy ông Baki Haji đang bình thản đi vòng quanh cối xay xem xét tài sản của mình như chưa hề có chuyện gì xảy ra, - Ông Baki-Haji, tôi mang nước quả ướp lạnh cho ông nhé? https://thuviensach.vn - Ừ, bà mang lại đây nếu không phiền. Ông linh mục chậm rãi uống nước, vẻ thích thú, rồi ông nhìn thẳng vào mắt bà Haza, hỏi: - Kesyrt đâu? - Nó đi buôn. - Nó không còn việc gì làm nữa hay sao? - Ông bực bội nói. - Ở đây nó biết làm gì? Nó không muốn sống trong cái hang này nữa. Ông cũng biết số phận và tính cách của nó. Còn ở đấy, giữa chốn đông người, nó cũng kiếm ra tiền, đủ mua quần áo, giày dép. Nó còn giúp thêm cho tôi… Tôi biết làm gì với nó bây giờ? - Bà Haza giơ hai cánh tay to, xương xẩu vì công việc và vì tuổi tác đập vào ngực mình. - Ông đừng lo cho nó. Nó không để ai làm nhục đâu, tốt hơn là ông hãy lo cho mình ấy. Từ ngày đi tù về, ông gầy sọm đi, da xanh mét, chắc ở đấy khổ lắm phải không? - Thôi đừng rên rỉ nữa, - ông Baki-Haji ngắt lời. - Tôi ra nghĩa trang đây. Lúc về tôi sẽ ghé lại. Ông Baki-Haji đi trên cây cầu gỗ hẹp bắc qua nguồn nước, sang bờ bên kia, rồi đi theo con đường nhỏ lát đá. Được nửa đường, ông dừng lại, nghỉ lấy hơi. Sương đã tan, ở phía đông, xuyên qua lớp mây trắng, cái đĩa vàng của mặt trời đã hiện lên trên đỉnh núi Ertan-Kort (1). Không khí tràn ngập hương vị mùa xuân, của sự sống và sự tinh khiết. Cánh rừng dẻ gai ở sườn núi đối diện, qua mùa đông đã chuyển từ màu đen sang màu nâu do chồi non đã bắt đầu nhú ra chào đón cuộc sống mới, chỉ sau một vài ngày chúng sẽ biến thành những chiếc lá xanh. Trên đỉnh Alpes, tuyết vẫn còn phủ kín, chỉ có trong các khe núi nhỏ lộ ra màu xanh của những cây thông. Những https://thuviensach.vn cọng cỏ mảnh mai như trinh nữ lần đầu đến cuộc hẹn, thẹn thùng và bối rối xuyên qua lớp đất đen, hướng về phía mặt trời. Ánh mắt của ông Baki-Haji dừng lại nơi chiếc cối xay. Từ trên cao nhìn xuống, trông nó bé nhỏ như đồ chơi. Bà Haza với chiếc chổi trong tay đi lại trên sân, lúc lúc lại ngước mắt nhìn về hướng ông linh mục đang xa dần. Nhiều năm trước, dưới thời trị vì của thủ lĩnh Hồi giáo Shamil, ông nội của ông Baki-Haji đã xây dựng tại địa điểm này một chiếc cối xay thô sơ. Ông còn nhớ rất rõ đó là một công trình xấu xí, cấu tạo rất đơn giản: bốn bức tường bằng đá xếp, không có xi măng gắn kết, cao khoảng hai arshin (2), mái che bằng đất, bên trong đủ chỗ cho ba người ngồi xổm, ở giữa có một cái thùng làm bằng vỏ cây vừa đủ chứa thớt đá cối xay. Cái thớt trên quay quanh trục được gắn với một trong số hai vành bánh xe vuông góc với nó và được truyền động nhờ dòng nước chảy dưới sàn cối xay. Do trong núi không thể xây cống trên suối được, nên thớt cối quay liên tục. ------ (1)Tiếng Chechnya có nghĩa là Núi bằng - một trong những đỉnh núi cổ nhất ở Chechnya. (2)Đơn vị đo chiều dài cổ ở Nga, bằng 0,71m. Sau này, khi đã đi khắp thế gian về, ông Baki-Haji đã thiết kế lại và hoàn thiện toàn bộ cấu trúc của cối xay nước. Việc đầu tiên là ông mua của những người lái buôn Do Thái hai cái thớt đá mới - tốn của ông mất mười lăm con bò sữa và hai con ngựa, rồi ông cho xây cối xay nước to hơn. Cùng với nhà cối xay, còn có nhà kho và nhà ở, ngoài ra, bà Haza còn xây thêm chuồng gia súc cho mình. https://thuviensach.vn Ở Duts-Khote và trong khắp vùng, từ “cối xay” và “Haza” được hiểu là một. Không ai biết và cũng không ai nhớ, từ đâu và khi nào bà Haza xuất hiện ở đây. Họ bảo, bà ấy là con gái của công tước người Gruzia hay Ossetia nào đó bị thủ lĩnh Shamil lật đổ. Haza được giao cho bà già Bikazhu lúc ấy sống ở cối xay chăm nom, rồi sống cả đời ở đây. Về bà Bikazhu, người ta đồn đại đủ chuyện: nào là phù thủy, nào là đồng cốt và đủ thứ khác. Bà Bikazhu đối xử với Haza rất nghiêm khắc và độc ác, bắt làm quần quật, ngay từ nhỏ đã phải mang vác những bao tải nặng. Sau khi bà Bikazhu qua đời, cối xay được xây mới và mọi thứ xung quanh cũng được xây dựng lại. Haza trở thành người quản lý giỏi: mọi thứ trong cối xay đều sạch sẽ, ngăn nắp và ấm cúng. Tuy nhiên, Haza lại rất không đẹp. Có thể do lao động nặng nhọc nên vóc dáng bà trông như đàn ông: khuôn mặt to, dài, ngón tay thô, bước đi huỳnh huỵch, giọng nói thô kệch có lẽ vì hít quá nhiều bụi ở cối xay. Một lần, Haza biến mất làm cho mọi người vô cùng sửng sốt, rồi lại bất ngờ xuất hiện, nhưng với cô con gái trên tay. Tiếng đồn lan khắp hẻm núi. Mọi người đều chĩa sự chú ý về phía ông linh mục Baki Arachaev. Cũng trong năm đó, ông Baki thực hiện chuyến hành hương đến thánh địa Mecca và trở thành Baki-Haji, uy tín của ông, nhờ thế tăng lên đáng kể. Mọi việc cứ thế trôi qua, còn cô con gái Kesyrt của Haza đã có thể chạy quanh núi, ra suối tắm và chỉ chơi với các bạn trai, trở thành một cô bé can đảm, ngang bướng và không biết e sợ ai. Không ai kịp nhận ra, Kesyrt đã lột xác từ một cô bé ngỗ ngược thành một thiếu nữ xinh đẹp. Mọi người rất ngạc nhiên khi thấy Kesyrt có cặp chân dài, vóc dáng cao, cơ thể cân đối, nước da bánh mật, đôi má ửng hồng, còn cặp mắt, mái tóc và hàng mi thì đen tuyền. Khi cô cười, hai cái lúm đồng tiền nhỏ xuất hiện nơi khóe môi, để lộ ra hai hàm răng nhỏ, đều và trắng như tuyết. Gái đẹp trong vùng núi Chechnya không ít, tuy nhiên Kesyrt nổi bật lên nhờ phong thái kiều diễm. Trong các buổi hội hè, cưới xin, mọi người https://thuviensach.vn đều muốn khiêu vũ với cô. Kesyrt bước ra, không chút điệu đàng, õng ẹo, trông như một con thiên nga trang nghiêm, duyên dáng và đầy kiêu hãnh. Cặp mắt Kesyrt không bao giờ đảo qua đảo lại, mà thường nhìn xuống, vẻ u buồn được che bởi hai hàng mi dài và dày. Đám thanh niên la hét thích thú, đàn ông có tuổi thở dài, còn các cô gái thì liếc xéo với sự ganh ghét lộ liễu. Từ khắp các bản làng xa gần, thanh niên đổ xô đến làm quen với Kesyrt, thậm chí chỉ để được nhìn thấy cô. Người ta chỉ cần kháo nhau, con gái bà Haza sẽ có mặt trong đám cưới hay trong cuộc vui của ai đó, thế là tất cả đổ xô đến. Khi Kesyrt xuất hiện, người ta chào mừng cô bằng những tràng vỗ tay và những loạt đạn bắn bằng đủ các loại súng, tiếng vang lan xa hàng dặm. Khi Kesyrt ra về cùng với mẹ, người ta chẳng thèm quan tâm đến cuộc vui nữa, tất cả trở nên tầm thường, nhạt nhẽo và đơn điệu. Kesyrt lớn lên trong sự nghèo túng và thiếu thốn đủ điều. Từ bé, cùng với đám con trai, cô đã phải vào rừng lấy củi, cắt cỏ, chăn bò, chăn cừu. Mùa đông, cô phải chải lông cừu trong làn nước giá băng lạnh buốt ở nguồn nước, phải xe sợi bằng cái guồng thô sơ, rồi dệt vải bằng khung dệt tay làm theo kiểu người Nga, với các sợi dọc, luồn con thoi bằng gỗ để dệt thành tấm vải. Tấm vải dệt xong, phải tháo ra khỏi khung, ngâm vào trong bùn sét, sau đó giặt sạch rồi nhuộm bằng thuốc màu làm từ trái cây cơm cháy. Tùy thuộc vào độ đậm đặc của thuốc màu, có thể nhuộm ra các màu từ đỏ thẫm cho tới tím than. Còn để có màu vàng, hai mẹ con phải trữ sẵn cỏ kim tước để làm thuốc nhuộm. Nhiều đêm mùa đông dài lê thê, trong ánh sáng vàng vọt của cây đèn đốt bằng mỡ, Kesyrt ngồi sửa đi sửa lại mấy bộ áo váy ít ỏi của mình. Bước vào tuổi thiếu nữ, Kesyrt biến đổi hoàn toàn, chỉ qua một mùa đông, từ một cô bé tuổi dậy thì Kesyrt biến thành một thiếu nữ xinh đẹp. Cô không mặc những chiếc áo váy thô màu xanh da trời như những cô gái cùng trang lứa https://thuviensach.vn nữa mà tự may cho mình những chiếc áo cánh dân tộc, làm tôn lên vẻ đẹp của cơ thể thiếu nữ. Tuy nhiên, công việc Kesyrt thành thạo nhất là đan và dệt thổ cẩm. Bà Haza đã dạy cho cô các kiểu dệt đan cơ bản nhất, song cô không chịu dừng ở đấy. Cô học cách hong sợi, bắt đầu dệt khăn choàng, đan áo len, găng tay, rồi cả áo váy cho mình. Toàn bộ tài năng về nữ công gia chánh của Kesyrt tập trung chủ yếu vào việc dệt đan áo váy: từng chi tiết sắc sảo của các đường nét hoa văn, cùng với sự bền chắc, giản đơn và màu sắc hài hòa của chiếc áo váy làm mọi người vô cùng thán phục. Trong chiếc áo váy bó sát cơ thể cân đối của mình, trông Kesyrt lại càng xinh đẹp hơn. Không người đàn ông hay người phụ nữ nào có thể rời mắt khỏi cơ thể Kesyrt. E ngại những điều chẳng lành, bà Haza choàng thêm vào người cô con gái mấy lá bùa nữa. Còn ông Aldum, em trai ông Baki-Haji, không chút e ngại, nói oang oang trước mặt mọi người: - Mọi người cứ nghĩ, chiếc áo váy đẹp, nhưng chỉ là cái giẻ rách. Bên trong cái áo váy mới quan trọng. - Con quỷ cái cứ lởn vởn quanh đây thì không thằng đàn ông nào thoát khỏi tội lỗi đâu. - Bà vợ ông Aldum càm ràm. Câu chuyện về chiếc áo váy nổi tiếng đến mức có một nhà nghiên cứu người Nga băng đèo lội suối đến, đề nghị mua chiếc áo váy của Kesyrt với cái giá rất cao. Kesyrt không ngần ngại tặng ngay chiếc áo váy cho ông. Một tuần sau, các tiểu thư trẻ tuổi giàu có người Nga với sự hộ tống của một đoàn sĩ quan kỵ binh người Nga và Chechnya đến cối xay của bà Haza. Các quý cô, lấy khăn tay lụa bịt mũi vì bụi, gọi Kesyrt ra, đặt cho cô dệt may chiếc áo váy giống hệt như vậy. Để đáp lại, con gái bà Haza chỉ thương hại nhìn họ rồi bỏ vào nhà. Thậm chí ông Baki-Haji và ông trưởng thôn cũng chẳng giúp được gì. https://thuviensach.vn Còn lâu thì cuộc sống của Kesyrt mới có thể gọi là tốt đẹp, và sự nghèo khổ cũng không phải là nỗi mất mát quan trọng nhất trong thời thiếu nữ của cô. Kesyrt lớn lên, không biết mặt cha, không có anh chị em, bà con họ hàng, gia tộc. Thật là khó khăn khi không có họ hàng, mà trong vùng núi Chechnya điều đó lại càng tệ hại. Không chỉ một lần, Kesyrt đã phải rớt nước mắt vì những lời xúc phạm cô là con ngoài giá thú, không chỉ một đêm cô đã phải đau khổ vì sự cô đơn và bất lực. Dù vậy, Kesyrt vẫn tìm được sức lực, nụ cười và niềm hy vọng để nhìn thẳng vào thế giới xung quanh, để lớn lên, trở nên điềm đạm, bình thản trước những trò tinh quái của những kẻ ngu ngốc. Có một chàng trai tên là Sharpudin Tsintsiev ở làng Agishta rất kiên trì tán tỉnh Kesyrt. Anh ta áp dụng đủ biện pháp, cả những lời tán dương hùng biện ngọt như đường, cả sự giàu sang của dòng họ - thảy đều vô ích. Trong mắt Kesyrt, anh ta thật đáng ghét. Hai lần, lợi dụng bóng đêm và ở xa nhà, Sharpudin định ôm hôn Kesyrt, nhưng cả hai lần anh ta chỉ nhận được sự từ chối thẳng thừng kèm theo cái tát. Để trả thù, anh ta tìm mọi cách làm hại cuộc đời cô gái trẻ không người thân thích. Tình hình tồi tệ đến mức, anh ta bắt đầu xúc phạm cô ngay giữa chỗ đông người, càng ngày càng trơ tráo và càn rỡ. Kesyrt tìm mọi cách tránh xa anh ta, rất ít khi vào làng, chỉ thỉnh thoảng mới tham dự các cuộc vui. Một lần, vào mùa đông, người ta thông báo, nhân sự kiện giá lạnh trong thung lũng Bashandaroi-ari đã trôi qua, ở làng Peskhoi-Lam sẽ tổ chức buổi lễ. Với những lễ hội như vậy, tất cả các cô gái trẻ từ các làng xa gần đều được mời. Đây cũng là dịp để thanh niên nam nữ làm quen, kết bạn. Và như người ta vẫn thường nói, ai cũng muốn khoe bản thân mình và ngắm nhìn người khác. Cô con gái bà Haza nhận được một lời mời đặc biệt. Kesyrt phân vân rất lâu - đi hay không đi, cuối cùng cô quyết định đi: cô muốn khoe bộ áo váy mới dệt của mình và chiếc áo cherkeska (1)thêu chỉ vàng. https://thuviensach.vn - Con đi một mình à? - Bà Haza rầu rĩ hỏi. - Làm sao mẹ có thể cho con đi một mình được… Mẹ cũng muốn đi xem nữa. - Nana (2), nhưng chúng ta chỉ có một đôi giày lông mềm thôi. - Mẹ có thể mượn của ai đó. - Bà mẹ năn nỉ. - Ồ không, không nên đi giày của người khác. Nếu mẹ muốn đi, con sẽ ở nhà, đằng nào thì con cũng chẳng có việc gì làm ở đó. - Cô con gái cương quyết nói. - Thôi, thôi, mẹ già rồi… Nghe nói, sẽ có nhiều thức ăn ngon lắm, xẻ thịt ba con bò cơ mà… lâu lắm rồi chúng ta không được ăn thịt… Thôi được rồi. - Chẳng có gì ăn được ở đấy đâu mẹ ạ. - Cô con gái bực bội. - Mẹ cũng nói vậy thôi. Con cứ làm theo ý mình. - Bà mẹ vừa nói vừa thở dài. - Cầu xin thánh thần phù hộ cho con. ----- (1)Cherkeska - một kiểu áo choàng dân tộc vùng Bắc Kavkaz. (2)Mẹ ơi - nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Đêm đông dài trong căn nhà nhỏ ọp ẹp của bà Haza bên cối xay nước với ngọn đèn dầu hỏa. Kesyrt chuẩn bị rất kĩ cho buổi lễ. Hai người phụ nữ, cô con gái và bà mẹ già, cùng chờ đợi một điều gì đó không bình thường vào ngày mai, một điều gì đó mới mẻ, tươi đẹp. Từ hôm trước, bà Haza đã nấu nước bằng chiếc chảo gang lớn, rồi sau khi đặt cô con gái ngồi vào chiếc thau đồng, bà mẹ nhẹ nhàng giội nước ấm lên người cô, rồi vừa niệm thần chú vừa cầu chúc cho cô con gái độc nhất mọi điều tốt lành. Sau đó, https://thuviensach.vn như hồi còn bé, bà đặt cô ngồi lên chiếc ghế đẩu, chải mái tóc dài, dày và đen nhánh cho cô. - Con ơi, - bà mẹ vừa tết tóc cho Kesyrt vừa khẽ nói bằng một giọng van vỉ, - có thể ngày mai con sẽ chọn được ai đó. Bao nhiêu chàng trai đeo đuổi… Mẹ già rồi, nhỡ mẹ chết, rồi sẽ ra sao? - Ôi, mẹ ơi, mẹ ơi! - Cô con gái mỉm cười. - Nhưng con có quyền chọn đâu, còn đám thanh niên… họ chỉ muốn giải trí với con thôi, còn lấy làm vợ, chỉ toàn những ông già lắm tiền, hoặc là làm vợ hai, vợ ba. Mẹ đừng ép buộc con, mẹ ạ! Bà Haza hít một hơi dài. Một sự im lặng nặng nề kéo dài. Trong lò, thanh củi nổ lách tách đang cháy hết… - Giá mà đám thanh niên ấy được nhìn thấy con thế này, da con đẹp lắm! - Bà mẹ già Haza nói như là để an ủi chính mình và cô con gái. - Mẹ đừng lo, mọi chuyện rồi sẽ tốt đẹp! Điều quan trọng là chúng ta còn sống, khỏe mạnh, những việc khác rồi sẽ ổn… Về việc này, chúng ta có câu thành ngữ “Cái nết đánh chết cái đẹp” (1) đấy thôi. ------ (1)Nguyên văn: “Sắc đẹp chỉ một ngày, lòng tốt cả cuộc đời”. Bà Haza cố giấu những giọt nước mắt xúc động sắp trào ra khóe mắt, lại gần cô con gái. - Mẹ đi ngủ đi. Muộn rồi, - Kesyrt bực bội. - Không sao, không sao, - bà già nói. - Mẹ linh cảm, hôm nay sẽ có chuyện gì đó xảy ra… Trái tim mẹ mách bảo như thế. Thanh niên trong núi vẫn còn nhiều… Chẳng qua là con kén chọn quá, không hợp với chúng ta. https://thuviensach.vn - Mẹ lại thế rồi, - cô con gái cắt ngang. - Cứ nói mãi về chuyện ấy! Thôi mẹ đi ngủ đi! Chiếc đèn dầu hỏa bùng lên rồi chậm chạp lụi dần. Quá mệt mỏi, bà Haza không nói thêm gì nữa, lên giường nằm rồi thiếp ngay. Sau đó, trong lúc nửa mơ nửa tỉnh, bà kéo chiếc áo lông cừu cũ đắp lên người và hất con mèo đen to tướng ra khỏi chỗ nằm. Con mèo khó chịu nhìn quanh bằng cặp mắt mở to, rồi lại khoan khoái cuộn mình nằm ngay dưới chân bà. Phía trong góc, sau tấm rèm là con bê non đang cựa quậy. Căn phòng chìm trong bóng tối nhờ nhờ, chỉ có những hòn than xám trong chiếc lò là còn tỏa ra niềm hy vọng mong manh về sự ấm cúng và sáng sủa. Bà Haza nằm ngửa, mặt cũng ngửa lên trời, miệng rên rỉ, thở khò khè qua cái miệng móm há to. Chiếc khăn choàng bằng vải thô in hoa tuột khỏi đầu, để lộ ra mái tóc bạc phơ không mấy khi được chăm chút cẩn thận, xõa lên chiếc gối nhồi rơm bọc bằng da dê và vẫn còn thoảng mùi mỡ dê. Kesyrt nhìn mẹ, ánh mắt cô bất chợt dừng lại nơi khuôn mặt già nua, phờ phạc vì công việc và vì cuộc sống cô độc của mẹ: đôi môi mảnh bợt bạt, hàm dưới nhô ra vì răng đã rụng hết và hai gò má gầy giơ xương, hai hố mắt hõm sâu với những sợi lông mi thưa thớt, bạc phếch, chỉ có cái mũi to với cái sẹo là vẫn giữ nguyên được hình dạng ban đầu. “Ôi, lạy thánh Allah, mẹ già quá rồi, - Kesyrt thầm nghĩ, cứ như là bây giờ cô mới nhìn thấy những nếp nhăn sâu hoắm trên khuôn mặt vốn rất phúc hậu của mẹ, mà giờ đây đã biến dạng khủng khiếp. - Mình biết làm gì nếu mẹ mất? Mình sẽ sống thế nào? Chẳng lẽ số phận của mình đã được sắp đặt giống như của mẹ?.. Làm sao mà mẹ có thể sống nổi một thân một mình, không họ hàng thân thích trong cái vùng đất hoang dại này, trong cái cối xay lúc nào cũng quay không ngơi nghỉ?... Chẳng thà chết còn hơn. Mình không thể chịu đựng nổi một cuộc sống như thế.” https://thuviensach.vn Sau khi bỏ thêm củi vào lò, Kesyrt ngồi lên tấm phản, nhìn mãi vào khuôn mặt của mẹ chìm vào trong bóng tối và cay đắng khóc thầm. Trời sáng, con bê con đói bụng rống lên thảm thiết. Bà Haza rên rỉ vặn vẹo xương cốt, ngồi dậy, cẩn thận đắp chiếc chăn lông cừu cho con gái, rồi loay hoay bên lò, bới tro lên để nhóm lò lại. Một lát sau, cùng với mùi phân khô (1)đã ngửi thấy mùi khói cay cay và mùi trà núi với bạc hà. Bà Haza vừa rủa khe khẽ vừa dắt con bê bướng bỉnh lúc lúc lại nhảy cẫng lên ra ngoài. Bên kia cánh cửa gỗ bọc da bò vọng lại tiếng gà gáy và tiếng chó sủa rân ran. ----- (1)Trong vùng núi Kavkaz, người dân tận dụng phân gia súc phơi khô để làm chất đốt. Kesyrt quay mặt về phía bức vách bằng ván lạnh ngắt, co mình lại, kéo chăn lên phủ kín người và lại thiếp đi trong giấc mơ trinh nữ. Cô mơ thấy mùa hè, bên mép rừng, cỏ lên cao rậm rì, cạnh đó có một chàng trai, dịu dàng vuốt ve cô, hôn cô và tỏ tình với cô về tình yêu, về niềm mong ước và khát vọng bằng những lời lẽ ngọt ngào chưa ai từng nghe làm cô vô cùng thích thú. Từ lâu cô đã thầm mong ước điều đó, cứ nghĩ mãi về nó, khổ đau về nó… - Con ơi, dậy thôi, - người mẹ khẽ đánh thức Kesyrt dậy. - Sắp đến giờ cầu kinh sáng rồi (1). Con có định đi dự lễ hội không? ----- (1)Một trong số năm lần cầu kinh trong ngày của người Hồi giáo. https://thuviensach.vn Kesyrt không muốn mở mắt ra, nụ cười mãn nguyện vẫn còn đọng bên hai lúm đồng tiền trên đôi má ửng hồng của cô. - Con nói mê cái gì mà thích thú thế? Mơ thấy cái gì hay lắm à? - Ôi, còn nói gì nữa, mẹ ơi, một giấc mơ tuyệt đẹp. Tốt hơn là đừng tỉnh dậy. - Cô con gái vừa đáp vừa duỗi người trên tấm phản. - Con nhìn thấy gì? - Tốt hơn là mẹ đừng hỏi. Bà Haza khẽ mỉm cười, nhưng rồi nét mặt bà lại trở nên buồn bã và lo âu. - Cầu mong Thượng đế ban phước lành cho giấc mơ của con, - ngừng một lát, bà Haza thở dài, tiếp: - Đã đến lúc con phải lấy chồng rồi. Con nhìn xem, bạn bè cùng trang lứa đã đẻ đứa thứ hai rồi, vậy mà con vẫn phòng không… Chẳng thà con là đứa dị tật, hay không có ai tán tỉnh thì đi một nhẽ, đằng này cứ kén cá chọn canh, mũi cứ hếch lên. - Mẹ lại thế rồi! Bao nhiêu lần con nói với mẹ, đừng ép buộc con. Hay là mẹ chán con rồi? Khuôn mặt cô con gái tỏ ra khá nghiêm túc, nét vui vẻ bên khóe mắt như biến mất, trở nên u buồn và thoáng chút cay nghiệt. - Mẹ đã làm gì nào, - bà Haza khua tay, - mẹ chỉ muốn cuộc sống của con ổn định dưới sự bảo bọc của ai đó. - Con không muốn, - cô con gái cằn nhằn. - Thời buổi bây giờ bất an lắm con ạ, mà con lại trẻ trung, xinh đẹp thế… Nếu có ai đó dùng vũ lực… mẹ sợ… Chẳng có ai bảo vệ chúng ta, https://thuviensach.vn thậm chí ban đêm mẹ cũng không ngủ được, chỉ sợ có thằng vô lại nào đó đến đây làm nhục con. - Mẹ cứ yên tâm đi. Mọi việc sẽ tốt đẹp thôi. Kesyrt xỏ đôi giày da mềm, choàng chiếc áo khoác ngắn rồi bước ra sân. Một làn không khí nhẹ nhõm, khô ráo và lạnh giá xộc vào trong mũi, cô hít một hơi dài, mỉm cười khoan khoái, khẽ rùng mình vì làn không khí trong lành buổi sáng, và lại như đứa trẻ, vô tư vươn vai. Hai con cừu giống Kavkaz màu sắc loang lổ - quà tặng của ông Baki-Haji đang nô đùa và chạy lại chỗ Kesyrt, chồm hai chân trước lên ngực cô, định liếm mặt và tay cô. Mặt trời ngày lễ chiếu sáng rực rỡ, bò dần lên trên đỉnh dãy Kavkaz. Dưới những tia nắng vô tư của nó, tất cả hoa lá như sáng rực lên dưới lớp tuyết trắng vừa rơi trong đêm. Trên sườn núi, cánh rừng mùa đông sẫm màu vẫn như đang ngủ mê mệt. Với những rặng cây rụng lá trơ trụi trên đỉnh, dãy núi trông như những com nhím xù lông. Không khí trong lành, tinh khiết. Tít bên dưới, như trong lòng bàn tay là những ngôi nhà lộn xộn của làng Duts-Khote, thấp hơn một chút là con đường dẫn đến làng Makhketa, đến huyện lỵ Shali, và thấp nữa là vùng bình nguyên. Từng nhóm người, trông như những chấm nhỏ li ti đang chuyển động đến chỗ lễ hội. Một cảm giác dễ chịu ùa đến choán ngợp trong lòng Kesyrt, không hiểu tại sao buổi sáng nay cô lại cảm thấy vui vẻ, sung sướng đến vậy, cô như đang chờ đợi một điều gì đó mới mẻ, tốt đẹp, khao khát từ lâu. “Giấc mơ của mình quả là không vô ích” - Kesyrt mỉm cười nghĩ, nhảy lên như đứa trẻ theo các bậc tam cấp bằng đất, rất trơn, xuống chỗ nguồn nước. Cô khoan khoái rửa mặt, rửa tay kĩ lưỡng trong nguồn nước mạch. Dòng nước sống động trong núi cao, mùa hè thì mát lạnh, còn mùa đông lại ấm. Kesyrt cứ vục mãi nước lên mặt, lên cổ, muốn làm dịu những cảm xúc đang trào lên trong cơ thể. https://thuviensach.vn Làn nước trong khe núi trong như pha lê, vui vẻ ca bản nhạc sớm của mình, tinh nghịch lượn quanh vô số những tảng đá lăn lớn bé, liếm vào hai bên bờ, thổi lên những bọt bong bóng lấp lóa, xoay tròn trong vực xoáy, rồi lao xuống dưới một cách hăng hái, trẻ trung, hòa vào các dòng sông trên bình nguyên. Đến đấy, nó trở nên điềm đạm hơn, âu lo hơn và cũng bình tĩnh hơn, với những nỗi buồn, niềm vui và những lo toan thế sự… Ồ, sao nó vội thế!... Sao nó vội lao đến với cái biển nước xanh biếc đã bị nước mắt làm cho mặn chát, không còn sinh khí và không thể làm thỏa mãn cơn khát… - Kesyrt, Kesyrt, con làm gì ở đấy thế? Nhanh lên, - bà Haza cố hét thật to trong tiếng nước chảy ầm ầm. - Cậu Tsanka đến tìm con đấy. Kesyrt chạy lên, khuôn mặt đẫm nước, đôi tay để trần đến khuỷu. Trong sân, Tsanka cưỡi con tuấn mã màu đỏ tía, đang chạy lòng vòng, con ngựa non không chịu đứng một chỗ. Sức mạnh không kìm lại được của nó và sự hăng hái của người kỵ sĩ làm cả hai không thể đứng yên. - Chào anh Tsanka! Số phận nào đưa đẩy thế? - Chúc cô sống lâu hạnh phúc! Em tôi bảo tôi đến đón cô. Người ta bảo, không có cô thì chẳng thành lễ hội. - Tôi chưa chuẩn bị xong. Anh cứ đi đi, tôi sẽ đến sau. - Không được, tôi phải đưa cô đi. Người ta còn gửi áo lông cho cô nữa đây. - Áo lông nào? - Kesyrt ngạc nhiên. - Đây, - Tsanka giở chiếc áo lông mới tinh được may rất cẩn thận bằng lông cừu trắng ra. https://thuviensach.vn - Tôi có áo của tôi rồi… tôi không cần gì cả, - Kesyrt lạnh nhạt đáp, cặp mắt màu đen như sáng lên. - Sao con ngang thế, - bà Haza xen vào, - cứ mặc đi, đến tối trả lại. - Vớ vẩn. Con sẽ mặc áo của mình, - cô con gái cắt ngang, rồi quay sang chàng trai, bình thản tiếp: - Anh đợi một chút, tôi thay quần áo rồi ta cùng đi. Trong căn nhà gỗ chật hẹp, Kesyrt thực hiện nghi lễ cầu kinh sáng, sau đó dưới cặp mắt soi mói của bà mẹ, cô cởi quần áo ra, mặc chiếc áo sơ mi bằng vải hoa vào, tết lại bím tóc, cài vào đó một cái nơ bằng lụa hồng, bên ngoài áo sơ mi choàng thêm chiếc áo dân tộc bằng vải nhung màu đỏ boóc đô với những đường thêu hoa văn trên ngực cực kỳ tinh xảo bằng chỉ vàng, rồi cô khoác ra ngoài chiếc áo cherkeska bằng vải nhung màu đỏ tươi, hai tay áo rộng của nó xõa xuống trông như cánh chim. Chiếc áo cũng được thêu hoa văn rất đẹp bằng chỉ vàng. Cái eo thon của cô được thắt bằng sợi dây lưng bằng da mềm gắn những chi tiết trang trí bằng bạc. Cô đi đôi tất dạ ngắn, bên ngoài lồng thêm một đôi cũ nữa rồi mới xỏ chân vào đôi giày da mềm. - Phải, về khoản giày dép, chúng ta còn thiếu, - bà mẹ lắc đầu, bóng gió. - Thì mẹ cứ kiếm một ông hoàng tử giàu có nào đó, ông ấy sẽ mang cho mẹ cả chục đôi giày làm đồ dẫn cưới. - Con đừng nghĩ là mẹ tiếc con bò cái đối với con, - trong giọng nói của bà mẹ thoáng chút giả tạo, ngừng một lát, bà nói thêm như với chính mình. - Mình đã lo cho nó như thế. Trong khắp vùng làm gì có con bò cái nào như vậy… dù người ta đã để con bê con lại. Nhưng, mình đã hứa đổi nó lấy sợi rồi. https://thuviensach.vn - Mẹ lại định làm con mất hứng phải không… Thôi con không đi nữa đâu. - Cô con gái giả vờ nói. - Ồ, không, không, con gái cưng ơi. Mẹ lẩm cẩm rồi… Mẹ rất vui… Chỉ tiếc là mẹ không được nhìn thấy con khiêu vũ ở đó, - bà mẹ thận trọng nói, tay xoa xoa vào tấm áo nhung của con gái. - Hay là mẹ tranh thủ đến một lát, đứng từ xa ngó qua xem thế nào?! Không ai nhìn thấy mẹ đâu. Mà có ai biết mẹ đâu cơ chứ. - Con đã nói không… Nếu con nhìn thấy mẹ ở đấy, con sẽ về ngay. Con không e ngại mẹ hay vẻ ngoài của mẹ, con chỉ sợ mẹ cũng như mọi người khác, sẽ đổ xô vào chuyện ăn uống. - Thề có thánh Allah, mẹ sẽ không đâu! - Bà mẹ van nài. - Con đã nói không là không. Thế là xong… Con sẽ kể lại cho mẹ nghe tường tận mọi việc… Còn chiếc áo cherkeska này, phiên chợ sau mẹ mang bán đi, có thể mua được hai, hay ba con bò sữa đấy… Nếu mang xuống huyện lỵ Shali, thậm chí có thể đổi được con ngựa… Mẹ đưa chiếc khăn choàng cho con. Kesyrt choàng lên đầu chiếc khăn san mỏng dính, trên đó có đính chiếc khăn tay đan bằng lông cừu trắng như tuyết. - Trông con thế nào, mẹ? - Với một sự hài lòng rõ rệt, cô con gái hỏi mẹ. - Như vầng thái dương! Con xinh lắm! Cầu xin Thượng đế, không ai nói gở. - Ba tháng ròng mới xong, may là kịp… Bao nhiêu là hoa văn thêu thùa. - Phải, hoa khôi của mẹ… - Bà Haza lại than thở. https://thuviensach.vn - Con đã chán hoa khôi của mẹ lắm rồi. Chẳng lẽ mẹ lại muốn con ăn mặc rách rưới hay sao. Tốt hơn là mẹ hãy gọi Tsanka vào đây uống trà rồi lên đường. Tsanka cúi người lách qua khung cửa thấp, bước vào, miệng lầm bầm rất to, vẻ không hài lòng. Nhưng câu nói của cậu mới chỉ thoát ra nửa miệng đã tắt lịm, hàng lông mày nhướn lên như cánh chim đại bàng, mắt mở to. Tsanka quá kinh ngạc, đứng như trời trồng ngay giữa ngưỡng cửa. Sau đó, khi đã vào trong, cậu mới hỏi khẽ bằng một giọng cố nén lại: - Kesyrt, cô đấy à? Sau khi nhanh chóng dùng trà, họ lên đường ngay. Tsanka cưỡi ngựa đi trước, Kesyrt đi bộ theo sau, chiếc áo măng tô dài bằng lông cừu choàng ra bên ngoài bộ trang phục sang trọng, vóc dáng yểu điệu, thậm chí ngay cả khi xuống dốc cô cũng không thèm khom lưng, lặng lẽ bước. “Ta có linh cảm, hôm nay sẽ xảy ra một điều gì đó. Không ai có thể dửng dưng trước một người đẹp như thế này, - bà mẹ nghĩ thầm trong bụng, nhìn mãi theo đứa con độc nhất của mình. - Lạy thánh Allah, hãy che chở cho nó. - Bà van xin. - Hãy mang hạnh phúc đến cho nó, cùng một chút kiên nhẫn và điềm đạm." Còn sau đó, khi hai người đi trảy hội khuất sau khúc ngoặt, bà mới nói to: “Dòng máu cao thượng vẫn là dòng máu cao thượng… Không thể khác!... Ôi, xin Thượng đế hãy bảo vệ nó!”. Từ chỗ cối xay đến làng Duts-Khote, con đường chạy xuống dưới theo triền dốc. Kesyrt đi bộ tụt dần lại phía sau. Tsanka dừng ngựa lại chờ, vẻ không hài lòng. - Lễ hội đang sôi động, còn tôi, đến giờ ăn trưa vẫn lang thang ở đây với cô. - Tsanka bực bội nói. https://thuviensach.vn - Anh tức cái gì? Làm như tôi gọi anh tới vậy… Anh cứ đi nhanh đi, còn tôi, tự mình cũng đến được. - Cô bạn đường dửng dưng đáp. - Tôi có thể bỏ cô lại, nhưng em tôi sẽ mắng tôi. - Mắng cái gì?.. Làm như quan tâm lắm. Nếu cậu ta quan tâm thực sự, có thể gửi chiếc xe trượt đến chở tôi. - Nhưng cô không hài lòng cái gì? Cậu ấy đã gửi áo lông cho cô, thế mà cô cũng chẳng thèm nhìn. - Tôi không cần áo lông và cũng chẳng cần gì cả. Tôi có đủ. - Kesyrt cắt ngang. - Ôi, ôi! Đồ kênh kiệu! - Tsanka bật cười. - Nào là áo lông, nào là xe trượt, còn muốn gì nữa… Tsanka bỏ lửng câu nói, bực bội quay người, giật cương, thúc ngựa đi tiếp. - Cứ nói nữa đi, nói nữa đi! - Kesyrt hét theo. - Cứ đi rêu rao là con gái bà nô tì Haza đòi hỏi rất nhiều thứ!.. Cút đi cho khuất mắt! Tự tôi cũng đi được! Làm như giỏi lắm! Đồ ranh con! Tuy nhiên, Tsanka không đi xa, khoảng một trăm mét, cậu dừng lại chờ Kesyrt. Rồi cả hai, không thèm nói thêm lời nào, lại chậm chạp bước tiếp, mỗi người nghĩ về chuyện của mình, mà cũng có thể cùng nghĩ về một chuyện cũng nên. - Này, cô Kesyrt, - không thể chịu đựng hơn được nữa sự im lặng nặng nề, Tsanka hỏi. - Sao cô có thể đi lại một mình ở đây? Cô không sợ à? - Tôi ít đi lắm, mà chỉ đi với mẹ, - cô gái lãnh đạm đáp. - Ôi, mẹ cô, cận vệ giỏi đấy, - Tsanka cười giễu. https://thuviensach.vn - Anh nhìn đây, - Kesyrt rút từ trong tay áo cherkeska ra một con dao mảnh, hai cạnh sắc lẻm, cán quấn bằng sợi cao su to bản. - Ái chà! - Tsanka ngạc nhiên. - Cho tôi xem nào. - Không được, - cô con gái bà Haza nghiêm nghị đáp. - Anh cứ đi trước đi, và đừng ba hoa nữa. Con đường đến làng Duts-Khote phủ đầy tuyết vì ít người qua lại. Dọc hai bên đường là những hàng cây thấp và bụi cây. Trên cây, quả sơn trà và mơ dại bị lũ chim rỉa trơ ra, đóng băng, khô quắt. Xa hơn một chút là những cây tiêu huyền cao to, cành cây phủ đầy băng tuyết trắng, nhọn như kim. Một con chim gõ kiến to, lông đen tuyền, bay lượn phía trước hộ tống hai kẻ bộ hành, thỉnh thoảng lại thò cái đầu đỏ rực ra khỏi lùm cây, ngắm nhìn họ. Đến trước làng Duts-Khote, con chim kêu lên một tiếng rền rĩ “rúc-úc” rồi biến mất trong rừng thông. Từ xa vọng lại rất rõ tiếng hát, tiếng trống và tiếng người ồn ào. Lễ hội được tổ chức trên một khoảnh đất rộng thoai thoải ngay chân núi Peshkhoi-Lam, gần làng Duts-Khote, giữa hai con sông Vashandaroi Thượng và Vashandaroi Hạ. Dưới đó, ngay bên lối ra vào làng Duts-Khote, những chiếc xe trượt, xe tải và xe kéo hai bánh cũ kĩ nằm lộn xộn. Phía bên trái, dọc theo bờ sông, kê rất nhiều chảo to để nấu đồ ăn, lửa cháy phần phật. Khắp nơi vang lên tiếng la hét, kêu khóc, cười đùa của lũ trẻ ăn mặc sơ sài, cùng các bà lớn tuổi, độc thân đang xúm lại hít hà mùi vị thơm lừng của thịt bê non. Kesyrt đi ngang qua, thầm nghĩ, “May là mẹ không đến đây, nếu không thì cũng đứng chờ ăn như các bà kia”. Sự kiện quan trọng nhất đang diễn ra giữa bãi đất. Hàng đoàn người, chen chúc vòng trong vòng ngoài: một bên là đàn ông, bên kia là phụ nữ. Bên phía đàn ông, hàng đầu tiên là các vị bô lão đáng kính, các vị khách từ xa đến, sau đó là đám thanh niên. Bên phía phụ nữ thì ngược lại: hàng đầu https://thuviensach.vn là các cô gái trẻ trung, xinh đẹp, còn đám đàn bà có tuổi thì phải xếp sau sự hồn nhiên trẻ trung. Giữa các hàng đàn ông và phụ nữ là một khoảnh đất rộng để khiêu vũ, trong đó có chỗ cho hai người chơi phong cầm và hai người đánh trống. Cạnh họ, về phía nam giới, ngồi sau chiếc bàn đánh vécni sứt sẹo được mang về từ pháo đài của người Nga vào năm 1918 là người chủ trì bữa tiệc tên là Shamso, một người đàn ông khỏe mạnh đến từ làng Khatuni. Ông Shamso nổi tiếng khắp vùng là một người khôi hài, không có công việc ổn định và thích nhậu nhẹt, là một “quan chức dân sự” trong tất cả các cuộc vui. Trên chiếc bàn chiến lợi phẩm trầy trụa có một bình trà ám khói nguội ngắt và hai, ba chiếc bát chủ yếu là để trang trí, dưới bàn có chiếc chai to đựng rượu ngang (1), cạnh đó, ngồi lùi ra phía sau một chút là ông bạn nhậu khỏe mạnh Basnak, người bà con gần của Tsanka. Basnak là người không nổi bật giữa đám đông (mặc dù ai cũng biết và cũng nhìn thấy ông), đều đặn rót rượu nóng vào cốc rồi đưa lên cho Shamso. Sau đó, để chuẩn bị cho cuộc “hội đàm”, ông chủ trì bữa tiệc đã hình thành nên quanh mình một đám giúp việc, ngồi chen chúc vòng trong vòng ngoài quanh bàn, và theo yêu cầu của ông, tất cả bọn họ, không nhất thiết phải chạm cốc, nhưng phải uống cạn cốc rượu chúc mừng sức khỏe ông. Ông Shamso hút điếu thuốc đã chuẩn bị sẵn cho sự kiện này rồi hét lên: - Thôi, giải lao thế đủ rồi. Tiếp tục khiêu vũ. Phong cầm đâu, chơi đi. Để chuẩn bị cho những buổi lễ như thế này, những người thợ thủ công địa phương đã chuẩn bị sẵn vài chiếc phong cầm bằng giấy (2) mà âm thanh đơn sơ của chúng có thể kéo dài được hai, ba tiếng, sau đó thì chiếc đàn bị hỏng, người ta lại dùng đến chiếc đàn tiếp theo. Buổi khiêu vũ sẽ kéo dài cho đến khi tất cả nhạc cụ đều rách tươm, hoặc các cuộc cãi vã và ẩu đả nổ ra (trường hợp sau diễn ra thường xuyên hơn). Cùng hòa âm với tiếng đàn phong cầm bằng giấy là tiếng trống đinh tai nhức óc, gợi cho người ta nhớ đến tiếng vó ngựa. Đôi khi, các nhạc cụ còn được dùng để https://thuviensach.vn đệm cho ca khúc ngắn do dàn đồng ca nữ đông đảo ngồi bên cạnh trình diễn. Các ca khúc, bài thì vui vẻ, sôi nổi, bài lại sầu não, lãng mạn, tùy thuộc vào những người đang khiêu vũ. ----- (1), (2) Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Những người đàn ông muốn khiêu vũ phải trả cho ông chủ bữa tiệc một ít tiền. Số tiền này dùng để mua đồ uống và đồ hút cho “đại tướng” cùng đám cận vệ ngồi quanh, ngoài ra còn để mua nhạc cụ cho cuộc vui sau. Các vị khách quý từ xa đến, người cao tuổi và người trẻ tuổi được miễn khoản đóng góp này. Đàn phong cầm réo rắt vui vẻ, trống đập thình thình, đám thanh niên vỗ tay rất thân thiện. Khuôn mặt đỏ bừng vì giá lạnh và vì rượu, ông chủ xị Shamso, đưa cặp mắt sáng rực nhưng không bao giờ say, lướt qua đám đàn ông, cố hét thật to: - Tôi nghĩ, đã đến lúc mời “chàng trai” Edalkh của chúng ta vào cuộc vui rồi, để ông ấy biểu diễn cho chúng ta xem tài nghệ và sự dũng mãnh bất tận của mình. Mọi người hét lên hưởng ứng. Edalkh, hóa ra là một ông lão gù lưng, già khọm, nhưng vẫn còn khá nhanh nhẹn bước vào vòng tròn, ném chiếc gậy chống xuống đất, vung hai tay lên như cánh chim đại bàng, rồi bắt đầu đứng tại chỗ, nhảy một cách say sưa, vui vẻ. Tất cả mọi người đều đứng dậy, ngoại trừ các nhạc công và chính Shamso. Để phù hợp với sự chuyển động của ông già, chiếc phong cầm giấy và chiếc trống giảm bớt nhịp điệu xuống, tương đương với nước kiệu của một con nghẽo già. Thông thường, các ông già không chọn bạn nhảy cho mình, bất cứ người phụ nữ nào cũng có thể bước ra để tỏ lòng kính trọng. Tuy nhiên, theo thông lệ chỉ có các bà sồn sồn bước ra. Họ thừa biết, vào tuổi ấy chưa chắc đã được mời, bởi vậy https://thuviensach.vn phải tận dụng cơ hội để chứng minh cho mọi người thấy mình vẫn còn sống, vẫn muốn sống và muốn vui vẻ. Cùng một lúc có ba bà bước vào vòng tròn, cùng mỉm cười và làm như không thèm bận tâm đến các đối thủ. Một sự bối rối thoáng qua, những tiếng cười không chút ác ý từ phía các chàng trai vang lên. Shamso lại phải lên tiếng: - Khoan, khoan đã, - ông chủ xị la lên, vẻ quan ngại, - các bà đã nhảy rồi, nhường cho bà Lala đi. Cố che giấu nỗi bực tức và ngượng ngùng, hai bà đành phải lui ra, còn lại bà Lala mập mạp, khỏe mạnh. Bà Lala tỏ ra rất hài lòng, xoay tít trong một điệu nhảy quanh ông lão, bộ ngực đồ sộ nảy tưng tưng, hai má đỏ bừng. Dàn đồng ca các cô gái bắt đầu cất lên những giai điệu vui nhộn. Đám thanh niên la ó: “Nhìn bà ấy kìa! Không chừng phải chở thẳng từ sàn nhảy về nhà đấy!”. Ông lão, chẳng còn sức đâu mà đùa giỡn, phải cố gắng lắm mới đứng vững trên đôi chân, nhưng bà Lala vẫn tiếp tục xoay vòng, thích thú vì được mọi người chú ý. - Thôi, đủ rồi. Còn nhảy đến bao giờ nữa? - Cuối cùng ông Shamso lại phải hét lên. Sau đó đến lượt đám thanh niên khiêu vũ. Con trai nhảy rất hăng và ồn ào, còn các cô gái thì lả lướt và êm dịu, chỉ nhìn xuống chân mình, lượn theo sự điều khiển của bạn nhảy(1). ----- (1)Phong tục Chechnya, trong vòng tròn mỗi lần khiêu vũ chỉ có một cặp nam nữ. https://thuviensach.vn Kesyrt đứng ở ngoài cùng nên không ai nhìn thấy cô. Nhờ chiều cao của mình và phải cố lắm Kesyrt cũng chỉ nhìn thấy đầu của những người đang khiêu vũ. Cô bất giác vươn cổ lên, đồng thời phải cố làm ấm đôi chân bị tê cóng vì lạnh bằng cách nhún nhún từng chân một. Bị tách ra khỏi không khí lễ hội náo nhiệt, lòng tự ái phụ nữ của Kesyrt trỗi dậy, hơi thở trở nên gấp gáp, máu hai bên thái dương chạy rần rật, hai má càng ửng đó, đôi môi thắm nhô ra bực bội, cặp mắt đen, không biết có phải vì chói hay vì nguyên nhân nào khác hơi nheo nheo và ươn ướt. Trong lúc đó Tsanka cố len vào chỗ Basnak lúc này đã khá say, đang uể oải vỗ vỗ hai bàn tay to bè vào nhau. - Này, chú Basnak, - Tsanka chọc tay vào lưng Basnak. - Cho cháu nhảy đi. Basnak chậm chạp quay đầu lại, khuôn mặt lờ đờ của ông ta liền nhanh chóng trở nên lạnh lùng, đạo mạo. - Làm cái gì thế? Không thấy người ta xếp hàng à? Nhảy chưa chán hay sao mà còn đòi. - Chú Basnak, - Tsanka vẫn không chịu, lay lay khuỷu tay người bà con, - cháu muốn mời cô Kesyrt. - Cái gì? - Basnak sững người. - Thế nó đâu? - Ngoài kia. Cháu chỉ muốn đưa cô ấy vào trong này thôi. - Chờ đã. - Basnak ghé vào tai Shamso giải thích gì đó khá lâu, cuối cùng, hình như đã xong, ông quay về phía Tsanka: - Nhưng cậu có biết nhảy không? - Biết. Không thua kém những người kia đâu. - Tsanka hất đầu về phía mọi người. https://thuviensach.vn Sau điệu nhảy kế tiếp, một số thanh niên bước vào vòng trong, ai cũng bảo đến lượt mình. Các trợ lý của chủ xị nhanh chóng đưa tất cả ra ngoài. - Chú ý! - Shamso hét lên. - Tôi nghĩ đã đến lúc chúng ta nên xem thế hệ trẻ khiêu vũ. Xin mời vào vòng trong, anh Tsanka, con trai ông Aldum Arachaev làng Duts-Khote. Tsanka, có vẻ còn hơi e ngại, bước vào, đôi tay dài lúng túng quều quào, hai bàn tay nắm chặt, đầu cúi, mắt nhìn xuống đất. Đây là lần đầu tiên Tsanka khiêu vũ giữa bàn dân thiên hạ. - Anh muốn nhảy với ai? - Trợ lý chủ xị hỏi. - Với cô Kesyrt. - Tsanka đáp, đầu vẫn cúi. - Kesyrt nào? - Kesyrt, con gái bà Haza. - Tsanka lặp lại, giọng đã to hơn và mạnh bạo hơn. - Thế cô ấy đâu? Tsanka hất đầu về phía Kesyrt thấp thoáng bên ngoài. - Xin mời cô Kesyrt, con gái bà Haza, vào trong. - Ông Shamso hét to. Mọi người nín thở chờ đợi, đám phụ nữ dãn ra nhường đường. Kesyrt bước vào, bình tĩnh, tự tin, nở nụ cười kiêu hãnh và biết ơn, rồi nhìn Tsanka, hất chiếc áo khoác ngắn bằng lông cừu ra, ưỡn thẳng người… Tất cả đều ồ lên, còn tiếng nhạc lại lịm đi. - Đúng là người đẹp! - Ramzan la lên, giọng say mèm. - Bộ áo váy y như của công tước tiểu thư. - Đám đàn bà xuýt xoa. https://thuviensach.vn - Tôi sẽ chỉ nhảy với cô ấy thôi! - Cả đời, tôi chưa bao giờ thấy một người đep như thế! - Tiếng một ông già. - Sao dừng hết lại thế? Nhạc đâu, nổi lên đi! - Shamso ra lệnh. Tiếng phong cầm giấy và tiếng trống lại nổi lên, dàn đồng ca nữ bắt đầu bằng một giai điệu trữ tình, ngợi ca sắc đẹp và sự lãng mạn của các cô sơn nữ. Mọi người mê mẩn đắm đuối, chỉ có một người, khuôn mặt sạm như thuốc súng là vẫn đứng yên. Đó là Sharpudin Tsintsiev. Đôi môi mỏng dưới hàng ria sâu róm của anh ta mím chặt, tức giận, lông mày chụm lại tạo nên những nếp gấp sâu trên cái trán ngắn, hai gò má nổi u. Sharpudin yêu Kesyrt, yêu say đắm, ghen tuông, lúc nào cũng chỉ nghĩ đến việc chiếm được trái tim cô. Rất có thể Sharpudin đã chiếm được Kesyrt từ lâu, nhưng anh ta không thể lấy cô con gái ngoài giá thú của bà Haza làm vợ… Nỗi khát khao cứ giày vò dai dẳng làm anh ta gần như phát điên lên… …Mọi người đồng loạt vỗ tay. Điệu nhảy bắt đầu. Tsanka lúng túng ngọ ngoạy, sau đó dường như đã hiểu ra rằng, dù có thế nào thì cũng chẳng ai thèm để mắt đến mình, cậu bắt đầu lượn qua lượn lại với các bước nhảy khác nhau. Mọi cặp mắt đều đổ dồn vào Kesyrt, khuôn mặt cô ửng hồng, dáng vẻ cân đối, yểu điệu và kiêu hãnh như đang bay lượn trong điệu nhảy vòng tròn đẹp đẽ. Không ai có thể nghĩ, mới cách đây nửa giờ thôi, cô vừa bước ra từ một túp lều nhỏ bé, lụp xụp. Sau điệu nhảy, Kesyrt được xếp ngồi vào hàng ghế đầu. Các bà ngồi cạnh khẽ chạm tay vào chiếc áo váy của cô. Một số ngoảnh mặt đi, ghen ghét và bực tức, xì xầm về sự nghèo túng và nguồn gốc xuất thân của cô. Bốn trong số bảy cặp nhảy tiếp theo các chàng trai cũng mời Kesyrt. Cuối cùng, Sharpudin bước ra, khuôn mặt vẫn tái nhợt và nghiêm nghị, cổ https://thuviensach.vn to như cổ bò mộng, đôi chân đứng thẳng vẻ cương quyết. Anh ta mạnh bạo bước lại chỗ Shamso, đặt lên bàn một xấp tiền dày vẻ khoe khoang - vừa đúng một rúp (1). ----- (1)Rúp - đơn vị tiền tệ của Nga. - Tôi muốn nhảy với cô Kesyrt, con gái bà Haza, - Sharpudin tuyên bố bằng một giọng run run nhưng rất to. - Nhưng tôi sẽ không nhảy, - dân chúng vô cùng bất ngờ khi Kesyrt nhìn thẳng vào mặt người mà cô rất căm ghét, đáp lại. Rất ít người biết về mối quan hệ giữa họ. Tiếng xì xào lan ra trong các hàng, tiếng nhạc im bặt, tất cả như lặng đi trong sự chờ đợi căng thẳng. - Sao cô lại không nhảy? - Sharpudin hỏi bằng một giọng đe dọa. - Này, sao anh lại lên giọng với cô gái thế? - Basnak xen vào bằng một giọng trầm, lè nhè. Không khí dường như đã bị nung nóng, chỉ cần một câu nói nữa thì không ai biết điều gì sẽ xảy ra, nhưng Kesyrt đã nhanh chóng làm hạ nhiệt. - Thưa ông chủ trì bữa tiệc, tôi rất mệt, chân lại đau, trong khi ở đây còn nhiều cô gái khác. - Kesyrt nói bằng một giọng mềm mại hơn. Mọi người thở phào nhẹ nhõm, chỉ có Sharpudin cau mặt đứng giữa vòng tròn như con bò đực. - Đúng rồi, cô ấy nói đúng đấy, - Shamso cuống quýt vội chen ngay vào. - Để cô ấy nghỉ một lát rồi lần sau sẽ nhảy với anh. - Ông chủ tiệc nói đúng đấy, đúng đấy, - mọi người hùa theo. https://thuviensach.vn Sharpudin buộc phải nhảy với cô gái khác rồi quay về chỗ của mình, không giấu nổi sự tức giận và căm ghét, ánh mắt như muốn nuốt sống người đẹp. Lúc Kesyrt lại bước ra khiêu vũ sau khi nghỉ giải lao, Sharpudin cay cú nói to mấy câu xúc phạm đến mẹ con cô và nguồn gốc xuất thân của cô. Một nỗi căm giận bất lực trào lên trong lòng, tim đập thình thịch, Kesyrt không còn cảm nhận được mặt đất dưới chân mình nữa. Nếu không tuân theo các tập tục của người miền núi, hẳn không chỉ một lần, Kesyrt đã nhìn chằm chặp vào mặt kẻ xúc phạm, nhưng cô đã kìm lại được. Sau cuộc khiêu vũ, Kesyrt định ra về, nhưng cô không tìm thấy chiếc áo khoác lông ngắn của mình. Các bạn cô ở làng Duts-Khote lại kéo cô vào ngồi với họ. Cuộc khiêu vũ vẫn tiếp tục, nhưng Kesyrt không nhảy với ai nữa. Tâm trạng cô đã bị vẩn đục: người ta lại xúc phạm và sỉ nhục cô giữa chốn đông người, cô không thể chịu đựng nổi điều đó, trong lòng mọi thứ như sôi lên, nỗi bực tức và căm hận đối với tất cả mọi người xung quanh choán ngợp tâm trí. Cô muốn hét lên và muốn bỏ chạy. Bằng sự mẫn cảm của phụ nữ, cô nhận thấy các tình địch của mình đang rất khoái trá vì nỗi nhục của cô. Một giọng nữ sau lưng Kesyrt vang lên đủ cho cô nghe rõ: - Anh ta đã cho con bé kiêu ngạo ấy một bài học. Cứ ưỡn ẹo, làm như người ta không biết nó là ai và từ đâu đến vậy. - Ha, ha, ha, cho nó biết thân biết phận… Người đẹp cơ đấy. - Các chị không biết xấu hổ à!? Thật vô liêm sỉ… Im đi! Nét ửng hồng trên má Kesyrt biến mất, ánh mắt cô như bị sương mù che phủ. Bàn tay Kesyrt run rẩy lần xuống dưới ống tay áo, cảm nhận được hơi lạnh của cán dao… Và ngay lúc ấy, một ý nghĩ khủng khiếp bất chợt lóe lên. Kesyrt ngửa đầu ra, trìu mến nhìn lên bầu trời xanh vời vợi và những đỉnh núi thoai thoải, nhìn về hướng cối xay nước bị mọi người xung https://thuviensach.vn quanh che khuất. Cô hít một hơi dài, nụ cười cay độc thoáng qua trên khuôn mặt xinh đẹp và kiêu hãnh, chỉ có các mạch máu hai bên thái dương là để lộ ra cuộc đấu tranh tư tưởng trong lòng. Kesyrt muốn nhảy nữa, và chỉ nhảy với Sharpudin, để cắm lưỡi dao của mình vào trái tim đen tối của anh ta, và mãn nguyện nhìn anh ta chết một cách đau đớn. Cô muốn đánh nhau với anh ta, muốn lao vào cắn chiếc cổ mập ú, móc vào cặp mắt lồi đê tiện của anh ta. Cô muốn tự bảo vệ mình và mẹ mình, trả thù cho sự xúc phạm danh dự. Cô không còn cảm thấy sợ hãi hay do dự nữa, chỉ còn lại một quyết tâm sắt đá và nỗi căm hận. - Còn bây giờ, tôi nghĩ sẽ rất đúng, nếu chúng ta được hân hạnh mời vị khách quý rất đáng trọng đến từ huyện lỵ Shali, con trai ông Movsar Isa. - Ông chủ tiệc Shamso hét to. Một người đàn ông đã có tuổi, vóc dáng đẫy đà, hai má đỏ bừng, mỉm cười cám ơn mọi người rồi chậm rãi bước vào vòng trong. Tất cả đều đứng dậy. Ai đó đập vào khuỷu tay Kesyrt, đầu óc cô còn đang để chỗ khác. - Thưa ông chủ trì, thưa bà con (1), cho phép tôi được nói đôi lời. - Vị khách vừa bước ra lên tiếng. - Nói đi, nói đi, - tiếng la hét của đám thanh niên vang lên trước khi ông Shamso kịp tỏ thái độ. - Có gì mà nói, nhảy đi. - Một giọng the thé từ phía sau dãy đàn ông vang lên. - Trật tự! - Cuối cùng ông Shamso cũng tỉnh ra. - Dừng nhạc lại và không la hét nữa… Để cho vị khách nói. - Tôi chỉ nói đôi lời thôi… và sẽ không làm mất thời gian của bà con. Nhờ ơn Thượng đế và quý vị, cùng với ông Shamso đã tổ chức cuộc vui này nên hôm nay chúng ta mới có dịp được vui chơi thoải mái. Cám ơn tất cả mọi người vì điều đó. - Ông Isa ngừng một lát. - Tuy nhiên, điều đáng https://thuviensach.vn tiếc là ở đây vẫn có những hành động và lời nói không được tế nhị và không xứng đáng. Cha ông chúng ta không bao giờ chấp nhận những hành động khiếm nhã trong quan hệ ứng xử, nhất là với phụ nữ. - Nói đến đây, ông đưa mắt về phía Sharpudin. - …Và cuối cùng, tại sao hôm nay tôi không nhìn thấy bà Haza ở đây. Tôi biết bà ấy từ lâu, chúng tôi cùng lớn lên với nhau. Dạo còn bé, tôi hay đi cùng với cha tôi đến chỗ cối xay nước của các vị. Bà Haza là một phụ nữ Hồi giáo yêu lao động, trung thực và đáng kính. Trước mặt tất cả mọi người, tôi xin khẳng định điều đó… Còn bây giờ, một khi không có bà Haza ở đây, tôi xin phép được mời con gái bà ấy, cô Kesyrt, dĩ nhiên nếu như cô ấy không từ chối… Tôi rất vui vì bà Haza có một cô con gái xinh đẹp và kiều diễm đến thế, và rõ ràng là rất có giáo dục nữa… Xin cô đừng từ chối điệu nhảy với tôi. ----- (1)Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Những lời cuối cùng của người đàn ông xa lạ đã làm dịu bớt nỗi đau của Kesyrt. Chưa khi nào và không có ai, ở chỗ đông người đã mang lại cho cô và mẹ cô bao nhiêu niềm tự hào và sự quan tâm đến thế. Kesyrt bước ra với những giọt nước mắt biết ơn nơi khóe mắt. Đàn phong cầm tấu lên, trống gõ dồn dập. Bất chấp tuổi tác, ông Isa nhẹ nhàng nhón chân quay hai vòng, vươn hai cánh tay như cánh đại bàng, dìu Kesyrt thong thả lướt quanh sân. Ông Isa nhảy khá giỏi, tạo cảm giác thoải mái cho chính mình và cho bạn nhảy. Họ lướt đến gần bàn ông chủ trì, cả hai xoay tròn theo nhịp trống rồi nghiêng mình chào dàn nhạc, cuối cùng ông Isa dìu Kesyrt đến khu vực của đàn ông. Nhẹ nhàng và duyên dáng như một con thiên nga, Kesyrt lướt ngang qua khu đàn ông. Đám thanh niên vỗ tay ầm ĩ, thái độ thân thiện, trầm trồ thán phục điệu nhảy vô cùng quyến rũ của cô. Chỉ có Sharpudin là khoanh tay trước ngực, đứng im, nỗi căm tức như hằn lên khuôn mặt u ám của anh ta. Khi Kesyrt đến gần, Sharpudin đứng ở hàng thứ hai lại tuôn ra những lời https://thuviensach.vn lẽ thô bỉ. Điệu nhảy vẫn tiếp tục. Ông Isa khéo léo dìu Kesyrt vào giữa vòng tròn, rồi đưa cô đi dọc theo hàng phụ nữ, sau đó lại chuyển sang phía đàn ông. Điệu nhảy bắt đầu nhanh hơn, ông Isa xoay tròn quanh Kesyrt. Nhưng ngay lúc đó, Sharpudin bỗng hét to “Lột nó ra” (1). ----- (1)Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Nhiều người nghe rõ tiếng la của Sharpudin, nhưng không ai phản ứng gì, chỉ có cơ thể Kesyrt là run lên như có luồng điện xuyên qua. Cô đột ngột dừng lại ngay giữa vòng tròn khiến mọi người rất ngạc nhiên. Ông Isa vẫn còn nhảy theo quán tính, dàn nhạc vẫn chơi, nhưng những tiếng la hét điên cuồng đã vang lên. - Mọi người hãy nghe đây! - Đột nhiên Kesyrt vươn thẳng người lên, hai tay chống nạnh, dáng vẻ khiêu khích, nói to. Ngay lập tức một sự im lặng bao trùm, mọi người như chết lặng đi, tiếng nhạc cũng tắt hẳn. Chỉ còn vọng lại từ đâu đó ở phía dưới, tiếng ngựa hí, tiếng trẻ con nô đùa. Một cảnh tượng như vậy chưa từng xảy ra. Chưa bao giờ một người phụ nữ, nhất là một cô gái lại dám nói năng ngay giữa điệu nhảy. Mọi khuôn mặt đều rất nghiêm trang, mọi ánh mắt đều hướng về phía Kesyrt. - Mọi người hãy nghe đây. - Kesyrt nhắc lại bằng một giọng run run. - Tôi không có anh em trai, không có cha, không có bà con họ hàng để có thể bảo vệ tôi. Còn các người đứng ở đây, không phải là đàn ông, nên kẻ cặn bã kia mới dám xúc phạm tôi trắng trợn như vậy. Còn anh, chỉ là đồ rác rưởi để tiện. Anh hãy nhớ, tôi có thể đi vào giữa đám đàn ông kia và xỉa ngón tay vào mặt anh, rồi nói cho anh biết, người mẹ đẻ ra anh là đồ đàn bà trác táng (1). Tôi có thể tự bảo vệ mình trước mọi điều vu khống. Anh thử nói https://thuviensach.vn thêm một câu nữa xem!.. - Kesyrt hét lên bằng một giọng đứt quãng, cả người run bần bật. Mấy người đàn bà chạy lại chỗ Kesyrt, nắm lấy tay cô, đưa ra phía sau, cùng lúc ấy, Sharpudin lại nói thêm mấy câu xúc phạm nữa. Khi đó, Kesyrt hét lên một tiếng man dại, gạt các bà ra, chạy sang dãy đàn ông, tay nắm chặt con dao lao thẳng vào kẻ xúc phạm. Cuộc hỗn chiến bùng lên… Sau đó, Kesyrt được chở về nhà trên xe trượt, chiếc áo cherkeska rách tươm, bên ngoài khoác chiếc áo lông ngắn của ai đó, khóc tức tưởi. Nỗi buồn, thậm chí là nỗi đau và sự xa cách bao trùm khắp căn nhà của hai người đàn bà bất hạnh. Sáng hôm sau, mọi việc mới được sáng tỏ, Kesyrt đã đâm con dao vào vai một ông già chẳng có tội tình mà cũng chẳng liên quan gì. Ông già cũng chẳng khiếu nại, kiện cáo. Vài ngày sau thì mọi người đều biết, theo yêu cầu của dân làng Duts-Khote, đứng đầu là ông Baki-Haji, theo các quy định của tập tục địa phương, một phiên tòa cộng đồng (2) đã được tổ chức ngay tại chân núi Khetash-Kort bên làng Tsontaroi. Phiên tòa kết án Sharpudin Tsintsiev phạm tội xúc phạm danh dự và nhân phẩm của người khác. Ông Baki-Haji yêu cầu phải trục xuất kẻ phạm tội ra khỏi làng, tuy nhiên hội đồng các già làng chỉ xử phạt anh ta hai con bò cái. ----- (1), (2) Nguyên văn bằng tiếng Chechnya. Hai con bò cái, dĩ nhiên là bà Haza và cả Kesyrt, không ai nhận. Khi đó, cha của Tsanka là ông Aldum đã dắt chúng ra chợ Makhketa bán rồi đưa tiền cho bà Haza, mà không cần phải nài ép bà nhiều lắm. Cái tin đồn nặng nề và độc địa về Kesyrt lan khắp núi đồi và vực sâu Chechnya. Phụ nữ, nhất lại là con gái, không được phép to tiếng với đàn ông. Người ta bảo, qua vụ này, có thể biết ngay Kesyrt là con ai, ai đã sinh https://thuviensach.vn ra và dạy dỗ cô ấy. Bà Haza và Kesyrt, trước kia vốn đã ít xuất hiện chỗ đông người, nay lại càng khép kín. Đám đàn bà gọi cối xay nước là cái hang thú, người ta cố tránh phải đi qua đấy, việc xay xát lúa ngô được đưa đến cối xay khác, xa hơn. Suốt ngày Kesyrt ngồi trong túp lều nhỏ bé, ẩm thấp của mình. Cô sợ mọi người, sợ các cuộc tiếp xúc, sợ sự xuất hiện của Sharpudin mà cô căm hận đến tận xương tủy. Kesyrt hầu như không ăn uống gì cả, ủ ê, buồn bã, hay nổi nóng với mẹ vì những nguyên cớ không đâu, sau đó lại khóc thút thít cả đêm. Chẳng bao lâu sau, cô lâm bệnh nặng, sốt li bì mấy ngày liền, mê sảng, la hét, chửi rủa ai đó, đôi khi bật dậy chạy lung tung. Bà Haza tội nghiệp vô cùng hoảng loạn, không biết phải làm gì với con gái. Ông Baki-Haji vài lần đến thăm, vẽ cho mấy lá bùa mới, cầu nguyện rất lâu. Thầy lang vườn từ làng Tsa-Vedeno được gọi tới, thuốc cũng được mua về từ huyện lỵ Shali và từ thành phố Grozny. Hai tháng liền, Kesyrt vật vã với cơn bệnh, nhưng dẫu sao thì Thượng đế cũng thương tình bà Haza và cả cô con gái của bà, bởi vậy mà giọt máu duy nhất của bà cũng bắt đầu hồi phục. Một buổi sáng, sau khi vắt sữa bò xong, bà Haza bước vào lều và nhìn thấy con gái đang đứng giữa phòng: gầy giơ xương, cao như cây sào, chỉ có đôi mắt đang hồi sinh là ánh lên. - Mẹ ơi, mẹ ra nguồn nước lấy cho con ít nước. Con muốn uống nước, con đang chết khát đây. Kesyrt uống nước từ chiếc bình to, nước chảy ròng ròng lên cổ, lên người, lênh láng dưới sàn nhà đất nện, túa ra xung quanh. Bà mẹ đứng nhìn con gái, mủi lòng, khóc òa lên vì hạnh phúc, lẩm nhẩm cầu nguyện Thượng đế, cám ơn ngài cùng tất cả các nhà tiên tri vì sự hồi sinh của con gái. Ngay trong ngày hôm ấy, bà mẹ làm thịt một con gà trống, lấy ít bột trắng dự trữ https://thuviensach.vn nấu món cari gà, món canh với hành và sữa, buổi tối có món bánh nướng bằng bí ngô, nói chung, mùi thơm tỏa lên ngào ngạt khắp nơi. Bà Haza, chân không bén đất, chạy ngược chạy xuôi, cảm thấy như trẻ ra, thậm chí còn lẩm nhẩm hát, mọi việc đâu vào đấy. Sáng hôm sau, khi Kesyrt, lần đầu tiên kể từ sau ngày bị bệnh, định ra đường, bà mẹ dặn: - Con ơi, ăn mặc cho tử tế vào, có một chàng trai thường hay đến đây lắm. Biết đâu, cậu ấy lại ghé qua. Cô con gái mỉm cười yếu ớt: - Mặc cái gì thì có quan trọng đâu hả mẹ, miễn là không ở truồng. - Thôi được rồi, cầu xin Thượng đế phù hộ cho con. Kesyrt bước ra đường, gần như mất ý thức bởi cảm giác sung sướng cùng với bầu không khí trong lành ập đến, tràn ngập cơ thể. Thế giới xung quanh rực rỡ, tươi vui theo kiểu mùa xuân, tất cả đều hoan hỉ, đều trổ hoa. Dòng suối nguồn vui vẻ, tinh nghịch chảy róc rách. Cả thế giới như khoác một bộ cánh mới màu xanh trẻ trung, rực rỡ. Sườn núi quanh khu nghĩa trang tràn ngập sắc hoa với đàn bò sữa nhởn nhơ gặm cỏ, xa hơn một chút, về phía khe núi Vashandaroi, hàng đàn cừu được đưa vào những nội cỏ của dãy Alpes để vỗ béo, đang lười biếng, chậm chạp tiến dần lên cao, chìm lấp trong màn sương. Trên bầu trời xanh thẳm, đàn chim én chao lượn, đâu đó, trong bụi cây bên cạnh, một con họa mi non, lúc lại hót lên lảnh lót, lúc lại tặc lưỡi một cách bí hiểm để khẳng định tính cách phóng khoáng của mình. Bài hát giọng nam cao của nó “phu-it-rit” hài hòa một cách kỳ lạ với tiếng nước chảy rì rào, trầm lắng. Sau bữa trưa, Kesyrt không nén nổi tò mò, liền hỏi mẹ về chàng trai hay ghé lại, đôi má cô ửng đỏ, thậm chí lan cả xuống cổ nữa. https://thuviensach.vn - Ôi, con ơi, - bà Haza thở dài, - mẹ cũng không biết phải vui hay buồn nữa… Chàng trai khá lắm, vóc dáng cân đối, cả làng Duts-Khote và khắp vùng quanh đây không có người nào được như cậu ấy đâu… Mẹ biết cha cậu ấy, ông Eldmar, một người tự chủ, rất đáng kính. Cậu con trai tên là Salakh… Nói ra thật xấu hổ, nhưng mẹ cũng thích cậu ấy. - Bà Haza mở cái miệng móm ra, cười thật to. - Cậu ấy nói giọng của người sống trên bình nguyên… Phong thái nhã nhặn, lịch thiệp… Ôi, mẹ ba hoa quá đi mất, rồi con sẽ được nhìn tận mặt. Cậu ấy còn mang cả thuốc cho con nữa. Mẹ đã chữa khỏi cho con bằng thuốc của cậu ấy đấy. Sau cuộc trò chuyện này, những ngày tiếp theo, không ai nhắc đến chàng trai ấy nữa, dù cả hai chỉ nghĩ đến mỗi chuyện ấy. Bà Haza dọn dẹp sân vườn, sơn lại ngôi nhà và nhà kho, còn Kesyrt lại bắt tay vào những công việc thêu thùa đan lát, sửa lại các bộ áo váy giờ đây đã trở nên quá rộng sau khi lâm bệnh. Khoảng một tuần sau, lúc bà Haza lùa bò đi ăn, trong sân bỗng vang lên tiếng vó ngựa. Một giọng nam cao trẻ trung vang lên, gọi chủ nhà. Sau vụ rắc rối dạo mùa đông, Kesyrt né tránh đủ chuyện, cô nép vào trong góc, không dám bước ra. Cô lo lắng sực nhớ lũ chó đã đi theo mẹ ra bãi chăn thả. Người mới đến lại cất tiếng gọi gia chủ. Không nghe tiếng ai đáp lại, người đó mạnh bạo đẩy cánh cửa ọp ẹp rít lên trèo trẹo, bước vào trong nhà, nhưng mới đến giữa phòng, liền sựng lại. Cặp mắt màu nâu của người thanh niên bắt gặp cặp mắt màu cánh gián của Kesyrt. Một nụ cười chân thành, cởi mở hiện lên trên khuôn mặt chàng trai. - Chào cô Kesyrt. Xin lỗi vì sự đường đột. - Chàng trai lên tiếng bằng một giọng nhẹ nhàng và chân thành. - Cô ra đây một lát, tôi muốn trao đổi về việc xay xát… Còn nếu nói thật lòng, tôi đến để được nhìn cô. Vừa lúc đó, bà Haza cũng đã về gần tới nhà, đàn chó sủa rân ran, nhưng sau khi đánh hơi, biết người quen, chúng im ngay. https://thuviensach.vn