🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Có Một Thời Như Thế Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Cã Mét Thêi Nh− ThÕ https://thuviensach.vn Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o 2 https://thuviensach.vn vâ minh Cã Mét Thêi Nh− ThÕ Håi ký Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt Nhµ xuÊt b¶n Thanh Niªn Hµ Néi - 2014 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Lêi Nhµ xuÊt b¶n ChiÕn tranh ®· lïi xa. Nh÷ng tÊm hu©n ch−¬ng trªn ngùc ng−êi lÝnh ®· n»m yªn trong ng¨n tñ. Nh÷ng c©y cÇu ®æ ®· ®−îc x©y dùng l¹i. Nh÷ng mÊt m¸t, ®au th−¬ng ®· dÞu l¹i. Nh−ng d− ©m hËu chiÕn vÉn xao ®éng lßng ng−êi. Cã mét thêi nh− thÕ cña t¸c gi¶ Vâ Minh - mét ng−êi lÝnh, thµnh viªn Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 anh hïng gióp ai tõng mét thêi "XÎ däc Tr−êng S¬n ®i cøu n−íc. Mµ lßng ph¬i phíi dËy t−¬ng lai" t×m l¹i nh÷ng n¨m th¸ng mµ ë ®ã mçi ngµy ®ªm ®Òu gÇm ró ®¹n bom, thÊm ®Ém m¸u hy sinh cña biÕt bao ng−êi; khiÕn nh÷ng ai ®−îc may m¾n sinh ra vµ lín lªn trong hßa b×nh, hiÓu h¬n, tr©n träng h¬n nh÷ng hiÕn d©ng cña thÕ hÖ ®i tr−íc, nh÷ng n¨m th¸ng hµo hïng cña d©n téc. GÇn 300 trang håi ký ®−îc viÕt theo thÓ nhËt ký. C©u chuyÖn vÒ trung ®oµn bé binh 271 anh hïng ®−îc dùng l¹i qua ký øc cña mét ng−êi lÝnh trong kho¶ng hai n¨m (tõ th¸ng 2-1972 ®Õn th¸ng 2-1974). §ã lµ ga tµu tiÔn ®−a ng−êi lÝnh ra trËn, h×nh ¶nh mÑ giµ nuèt n−íc m¾t vµo trong, «m chÇm lÊy con kh«ng muèn rêi xa, QuyÕt t©m th− b»ng m¸u, nh÷ng ®ªm hµnh qu©n 5 https://thuviensach.vn võa ®i võa ngñ, nh÷ng trËn ®¸nh r¸t báng ®¹n bom, tÊm lßng thuÇn ph¸c, nh©n hËu cña nh©n d©n ba n−íc ViÖt - Miªn - Lµo, nh÷ng c¸i chÕt anh dòng, nghÜa t×nh ®ång ®éi s¾t son, sù nhäc nh»n cña ng−êi lÝnh khi b−íc ra khái cuéc chiÕn, dÉu mÊt m¸t ®au th−¬ng vµ di chøng chiÕn tranh nÆng nÒ nh−ng trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo hä vÉn v−ît lªn ®Ó chøng tá b¶n lÜnh cña anh "Bé ®éi Cô Hå",... Lèi viÕt gi¶n dÞ, méc m¹c, ®«i chç cßn vông vÒ nh−ng ch©n thùc, giµu c¶m xóc ®· khiÕn trang viÕt cña Vâ Minh thùc sù "cã duyªn mµ nÕu kh«ng tr¶i qua, kh«ng thùc sù sèng tËn cïng víi nã th× kh«ng thÓ nµo h×nh dung ra næi" (Chu Lai). Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn xuÊt b¶n cuèn s¸ch Cã mét thêi nh− thÕ. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11-2014 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt6 https://thuviensach.vn Môc lôc Trang Lêi Nhµ xuÊt b¶n 5 Mét bµi ca ®au th−¬ng vµ hµo s¶ng vÒ ng−êi lÝnh (Nhµ v¨n Chu Lai) 9 Lêi T¸c gi¶ 15 §−êng vµo mÆt trËn 28 vµo trËn 84 VÒ tr−êng qu©n chÝnh 199 TRë VÒ §¥N VÞ 200 trë vÒ hËu ph−¬ng 266 PhÇn kÕt 273 Phô lôc 281 7 https://thuviensach.vn 8 https://thuviensach.vn C Mét bµi ca ®au th−¬ng vµ hµo s¶ng vÒ ng−êi lÝnh Nhµ v¨n Chu Lai uéc ®êi vèn thÕ, mét khi tiÕng ®Ëp trèng rçng cña nh÷ng chiÕc d¹ dµy t¹m l¾ng xuèng th× tiÕng ®éng th× thÇm cña nh÷ng gi¸ trÞ céi nguån l¹i vang lªn. Vµ mét trong nh÷ng tiÕng ®éng Êy lµ sù trë l¹i còng th× thÇm vµ v« cïng bÒn bØ cña dßng v¨n häc chiÕn tranh mµ sù xuÊt hiÖn rén rµng cña nh÷ng trang nhËt ký chiÕn trËn mÊy n¨m gÇn ®©y ©u còng lµ lÏ ®−¬ng nhiªn, ®−¬ng nhiªn nh− hÕt m−a l¹i n¾ng, hÕt b·o d«ng câi thÕ l¹i yªn hµn, ®−¬ng nhiªn nh− ®ã lµ nh÷ng th¸ng ngµy thiªng liªng, nh÷ng th¸ng ngµy cao ®Ñp nhÊt cña d©n téc, cña mçi sè phËn con ng−êi mµ ®Êt n−íc nµy, khung c¶nh th¸i hoµ nµy m·i kh«ng thÓ nµo quªn. V©ng! NhËt ký cña mét ng−êi ®· chÕt, mét ng−êi n»m xuèng ta ®äc ®· nhiÒu, song nhËt ký cña mét ng−êi cßn sèng th× kh«ng ph¶i ë ®©u còng cã, nÕu nh− kh«ng muèn nãi lµ v« cïng hy h÷u. 9 https://thuviensach.vn Nh÷ng dßng ch÷ cña mét liÖt sÜ ®Ó l¹i, b¶n th©n nã ®· hµm chøa nçi xóc ®éng s©u xa, vËy nh÷ng dßng ch÷ cña mét chiÕn sÜ vÉn cßn trªn câi d−¬ng nµy sÏ ra sao, khi tù ®¸nh mÊt c¸i −u thÕ truyÒn c¶m mang tÝnh t©m linh truyÒn thèng ®ã, tr−íc c¶m nhËn cña ®éc gi¶? Bµi to¸n nµy kh«ng dÔ tr¶ lêi, v× dï muèn hay kh«ng, còng ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng phÇn nh¹y c¶m nhÊt cña con ng−êi. Bëi, tr−íc khi chÕt, con ng−êi bao giê còng muèn nãi thËt mäi ®iÒu, nãi c¶ ®iÒu hay lÉn ®iÒu dë. §· gäi lµ nhËt ký th× bao giê còng lÊy sù thËt lµm h¹t nh©n trung t©m. Cßn khi anh vÉn sèng, ngåi viÕt l¹i, dï ch©n thµnh ®Õn mÊy, ngßi bót còng kh«ng thÓ t¸ch khái c¸i sù sµng läc b»ng lý trÝ qua c¸c yÕu tè kh¸ch quan, yÕu tè tù biªn tËp cho thÝch hîp víi ®iÒu nµy, hîp lý víi t×nh h×nh kia. Khã l¾m! DÔ kh« cøng, dÔ gi¶ t¹o l¾m. VËy mµ kh«ng! Víi Cã mét thêi nh− thÕ, ng−êi viÕt ®· biÕt Èn m×nh ®i, Èn rÊt kü, Èn ch©n thµnh, Èn nh− kh«ng, ba tr¨m trang s¸ch, anh chØ coi m×nh nh− lµ mét nh©n chøng, mét c¸i trôc nhá nhoi ®Ó tõ ®ã dån hÕt t©m søc, trÝ nhí ®Ó viÕt, ®óng h¬n lµ ®Ó kÓ l¹i vÒ ®ång ®éi, b¹n bÌ, vÒ nh÷ng ng−êi ®· chÕt vµ nh÷ng ng−êi ®ang sèng, vÒ cuéc ®êi, bom ®¹n, vÒ t×nh ng−êi, t×nh yªu, t×nh gia ®×nh cha mÑ b×nh dÞ, khÏ khµng nh− h¹t lóa, cñ khoai ®ang vµo mïa gi¸p h¹t khiªm nh−êng. Kh«ng ®ao to bóa lín, kh«ng lªn g©n lªn cèt, còng kh«ng cè lµm ra vÎ v¨n ch−¬ng, ch÷ nghÜa 10 https://thuviensach.vn cÇu kú, cµng kh«ng biÕt tr¸nh nÐ nh÷ng ®iÒu cã thÓ lµ ph¹m huý ph¹m kþ, anh cø lÈn mÈn kÓ nh− kÓ l¹i cho ng−êi th©n, b¹n bÌ nghe vÒ nh÷ng chÆng ®−êng gian tru©n, ¸c liÖt cña cuéc ®êi m×nh, cuéc ®êi ®ång ®éi. Vµ nh− thÕ, tõng dßng, tõng trang, tõng con ch÷ nh− nh÷ng h¹t m−a dÇm, kh«ng ån µo, xèi x¶ mµ nhÌ nhÑ, thÊm thËt s©u vµo c¶m nhËn ng−êi nghe, ng−êi ®äc. §äc anh, tin r»ng nh÷ng ng−êi trÎ h«m nay sÏ t×m ra ®−îc mét c¸i g× ®ã thuéc vÒ søc m¹nh tinh thÇn, còng nh− nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n th¨m th¼m cña c¸c thÕ hÖ cha anh, ®· kh«ng tiÕc m¸u x−¬ng lµm nªn nh÷ng chiÕn tÝch huy hoµng cho ngµy hoµ b×nh th¬ thíi h«m nay, qua ®ã, ch¾c ch¾n hä sÏ giËt m×nh mµ soi räi l¹i c¶m quan, c¸ch c¶m, c¸ch nghÜ, c¶ c¸ch sèng cña m×nh trong c¬n cuång phong héi nhËp hiÖn ®−¬ng. Vµ nh÷ng ng−êi ®· ®i qua chiÕn cuéc ch¾c ch¾n sÏ nh− ®−îc sèng l¹i, nh− ®−îc nh×n thÊy, sê thÊy, c¶m thÊy nh÷ng th¸ng ngµy thiªng liªng, khæ ®au, ®Ém m¸u vµ n−íc m¾t ®Ó thùc hiÖn kh¸t väng tù do, ®éc lËp cña d©n téc. Lµ ng−êi ®· viÕt kh¸ nhiÒu vÒ chiÕn tranh, ®· lÊy h×nh t−îng ng−êi lÝnh vµ chiÕn tranh c¸ch m¹ng lµm c¶m høng trung t©m cho c¸c t¸c phÈm cña m×nh, thó thËt cã lóc ®äc anh, t«i kh«ng khái ngì ngµng tr−íc nh÷ng trang ch÷ anh miªu t¶ vÒ c¶nh s¾c Tr−êng S¬n víi tÊt c¶ sù sinh ®éng cña nh÷ng vui buån, ®ãi khæ, mét trËn sèt rÐt, mét vÞ 11 https://thuviensach.vn ngät rau m«n thôc, mét tö sÜ mèi vïi trªn vâng, mét b·i kh¸ch ®ªm, mét chiÒu hµnh qu©n, mét tiÕng chim c«i cót gäi bÇy, mét dßng s«ng, mét s¾c n¾ng, mét s−ên dèc ®øng hµnh qu©n b»ng thang d©y dùng trêi... Cµng kh«ng thÓ kh«ng l¾ng ch×m khi anh viÕt vÒ mÑ, vÒ mét ga tµu tiÔn ®−a, vÒ nh÷ng giät n−íc m¾t yÕu ®uèi kh«ng k×m næi khi tõ biÖt tÊt c¶ ®Ó ®i vµo chç chÕt, vÒ lßng d©n thuÇn ph¸c, mªnh m«ng cña ba n−íc ViÖt - Miªn - Lµo mµ anh ®· cã dÞp hµnh qu©n qua. §Ó råi nh− mét sù bung ph¸ cña t©m hån, anh say s−a vµ ®au ®ín kÓ vÒ nh÷ng trËn ®¸nh, vÒ nh÷ng ®ªm hµnh qu©n qu¸ ®çi nhäc nh»n võa ®i võa ngñ, vÒ nh÷ng c¸i chÕt ®ñ h×nh, ®ñ d¹ng cña ®ång ®éi mµ sù ra ®i tøc t−ëi cña hä cßn v−¬ng nÆng trÝ n·o anh cho ®Õn tËn b©y giê, ®· khiÕn cho anh, mét ®ång ®éi may m¾n cßn sèng, kh«ng hiÓu sao l¹i cßn sèng, ph¶i tù ®Æt lªn linh hån m×nh mét tr¸ch nhiÖm lµ ph¶i ghi l¹i. Ghi l¹i b»ng c¶ mét hÖ thèng chi chÝt nh÷ng chi tiÕt sèng ®éng, ®éc ®¸o, cã duyªn mµ nÕu kh«ng thùc sù tr¶i qua, kh«ng thùc sù sèng tËn cïng víi nã th× kh«ng thÓ nµo h×nh dung ra næi. ChiÕn tranh lµ bi kÞch, nh−ng chiÕn tranh còng lµ bi tr¸ng. Tæn thÊt ®Õn kh«n cïng, nh−ng còng can trµng ®Õn kh«n cïng. Ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ c¶m høng chñ ®¹o, lµ ®iÒu ruét gan anh muèn nãi vÒ chiÕn tranh, vÒ b¹n bÌ m×nh. Trung ®oµn ngµy ra ®i, ngãt nghÐt gÇn ba ngµn thanh niªn trai tr¸ng, khi trë vÒ chØ cßn cã vµi tr¨m, mµ l¹i kh«ng 12 https://thuviensach.vn vÑn nguyªn th©n thÓ. Mçi mïa chiÕn dÞch, cø vµo mét trËn ®¸nh lµ qu©n sè l¹i vîi ®i qu¸ nöa, vîi ®Õn nçi kh«ng cßn ®ñ ng−êi vµo thay, ®Õn nçi c¶ ®¹i ®éi thay v× h¬n mét tr¨m sinh m¹ng ®¸nh vµi trËn chØ cßn l¹i ®Õm ®−îc trªn ®Çu ngãn tay,... Nh−ng nh÷ng trËn ®¸nh vÉn nèi tiÕp nh÷ng trËn ®¸nh, nh÷ng chiÕn dÞch vÉn ngµy ®ªm tiÕn s¸t hang æ kÎ thï. §Ó tån t¹i vµ ®øng v÷ng ®−îc trong nh÷ng c¶nh huèng qu¸ søc chÞu ®ùng cña con ng−êi Êy, hä ®· béc lé ®ñ ®Çy tÊt c¶ nh÷ng th¶ng thèt, yÕu ®uèi, hoang mang thËm chÝ ®Õn n¶n lßng, tuyÖt väng ®−a ®Õn mét vµi ng−êi ®· rêi bá ®éi ngò ch¹y sang phÝa chiÕn tuyÕn bªn kia, nh−ng råi mét c¸i g× ®ã thiªng liªng nh− lßng tù t«n d©n téc, nghÜa t×nh th¼m s©u cña ®ång ®éi, cña khÝ nói khÝ s«ng, cña niÒm tin vµo nghÜa c¶ thæi vÒ, kÕt ®äng trong tr¸i tim ®· khiÕn cho hä chiÕn ®Êu uy nghi ®Õn ng−êi cuèi cïng. Nh− thÕ, qua c¸i nh×n cña anh, ng−êi trong cuéc, ng−êi lÝnh cña chóng ta kh«ng hÒ lµ mét cç m¸y chiÕn ®Êu, kh«ng hÒ lµ mét r« bèt chiÕn binh v« c¶m chØ biÕt x«ng lªn chø trong thÕ giíi néi t©m tr¾ng xo¸, kh«ng chøa ®ùng c¸i g×. Ng−êi anh hïng lµ ng−êi kh«ng ph¶i kh«ng biÕt sî chÕt, nh−ng mét khi v−ît qua ®−îc nçi sî ®ã, hä sÏ lµ ng−êi anh hïng. Còng nh− chiÕn tranh thùc chÊt lµ ngµy nµo còng ch«n nhau nh−ng ch−a ®Õn l−ît ch«n m×nh. §ã lµ sù thËt vµ ®ã còng lµ löa t«i rÌn cho phÈm chÊt con ng−êi 13 https://thuviensach.vn ViÖt Nam ®i qua ®−îc bao phen d«ng giã. Chóng ta ®ång c¶m vµ chia sÎ víi anh vÒ ý nghÜa nh©n v¨n nµy. Nh− vËy, ®©y cã thÓ coi lµ mét cuèn håi ký ch©n thùc cña mét ng−êi lÝnh ®· ®i qua tËn cïng bom ®¹n, tËn cïng yªu th−¬ng vµ c¨m thï, ®· bÞ th−¬ng, ®· ®i l¹c trong rõng c¶ tuÇn ®Õn nçi khi t×m vÒ ®−îc ®¬n vÞ, vÕt th−¬ng nhung nhóc nh÷ng dßi, nh−ng v× tÊt c¶ ®é ch©n thùc ®Õn trÇn trôi cña nã, ta vÉn cã thÓ gäi lµ mét trang nhËt ký, nhËt ký cña ng−êi cßn sèng, dï chç nµy chç kh¸c vÉn cßn nÐt vông vÒ, th« méc, dµn tr¶i ch−a chän läc nh−ng nã vÉn mang vÑn nguyªn søc m¹nh ®¸nh ®éng, gi¸ trÞ truyÒn c¶m nh− nh÷ng trang viÕt cña ng−êi ®· ra ®i. §ã lµ nh÷ng con ch÷ ®−îc viÕt b»ng m¸u, ®ã thùc sù lµ mét bµi ca vÒ ng−êi lÝnh mµ ®äc nã, mçi ng−êi chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ngo¶nh nh×n l¹i nh÷ng th¸ng ngµy ®· qua ®Ó tù hoµn thiÖn m×nh, ®Ó biÕt m×nh ®ang ë ®©u vµ m×nh ®ang ®−îc thõa h−ëng c¸i g×. Bëi c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho ngµy h«m qua lµ kh«ng thÓ l−êng ®−îc. Lµ mét ng−êi lÝnh giµ, t«i xin c¶m ¬n cuèn s¸ch, c¶m ¬n ng−êi lÝnh Vâ Minh ®· nãi hé víi cuéc ®êi nhiÒu ®iÒu mµ cuéc sèng x«n xao nµy rÊt cÇn ph¶i nãi. 14 https://thuviensach.vn Lêi T¸c gi¶ T«i - mét thµnh viªn trong Héi Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 miÒn §«ng Nam Bé anh hïng. C¸ch ®©y 36 n¨m, nÕu tÝnh chÝnh x¸c lµ tõ ngµy 9-11-1971, gÇn 3.000 c¸n bé chiÕn sÜ trung ®oµn chóng t«i, chñ yÕu tõ c¸c miÒn quª Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ mét sè ë c¸c tØnh kh¸c, rêi miÒn B¾c hËu ph−¬ng, hµnh qu©n cuèc bé v−ît d·y Tr−êng S¬n hïng vÜ ®Ó bæ sung lùc l−îng chiÕn ®Êu cho chiÕn tr−êng miÒn §«ng Nam Bé. Nh÷ng chÆng ®−êng dµi hµnh qu©n, víi bao vÊt v¶, khã kh¨n, gian khæ, léi suèi, trÌo ®Ìo, v−ît qua dèc cao dùng ®øng, tËp kÝch, phôc kÝch, chèng cµn, chèt chÆn, c«ng ®ån ®Þch ®Òu tõng nÕm tr¶i. Bao miÒn ®Êt l¹ chóng t«i ®· qua, cã rÊt nhiÒu ®ång ®éi th©n yªu n»m l¹i ®ã. ChiÕn tranh qu¸ kh¾c nghiÖt, ®· ngèn ®i kh«ng biÕt bao nhiªu con ng−êi vµ søc lùc cña chóng ta. Chóng t«i muèn quªn ®i, muèn ch«n nã chÆt s©u vµo dÜ v·ng. Míi ngµy nµo ®ã, c¶ trung ®oµn 271 cïng hµnh qu©n vµo chiÕn tr−êng, qu©n ®i n−êm n−îp chen kÝn mÆt ®−êng Tr−êng S¬n. Nh×n vÒ 15 https://thuviensach.vn phÝa tr−íc, phÝa sau vÉn kh«ng thÓ nµo thÊy ®−îc ng−êi ®i ®Çu hay ®i cuèi ®oµn qu©n. Qu©n sè lóc ®ã gÇn 3.000 ng−êi. ThÕ mµ giê ®©y, ngåi ®iÓm l¹i, kh«ng biÕt cã cßn ®−îc ba tr¨m ng−êi n÷a kh«ng? DÉu biÕt r»ng, sau gÇn bèn chôc n¨m, cã rÊt nhiÒu ng−êi do vÕt th−¬ng t¸i ph¸t, hay di chøng cña nh÷ng c¬n sèt rÐt gi÷a rõng Tr−êng S¬n hoÆc mét lý do nµo ®Êy ®· ®−a hä vÒ thÕ giíi bªn kia vÜnh h»ng cïng víi tæ tiªn, víi nh÷ng ng−êi ®ång ®éi ®· m·i m·i n»m l¹i n¬i chiÕn tr−êng xa mµ ch−a ®−îc h−ëng mét gi©y phót cña ngµy toµn th¾ng, hoµ b×nh, thèng nhÊt ®Êt n−íc. Nh−ng vÉn cßn ®ã, nh÷ng ng−êi bè, ng−êi mÑ vµ th©n nh©n cña ng−êi ®· hy sinh, c¶ cuéc ®êi cßn l¹i vÉn kh¾c kho¶i nhí vÒ nh÷ng ®øa con røt ruét ®Î ra, nu«i kh«n lín, ®· ra ®i m·i m·i. Ngay víi t«i, ba ng−êi b¹n th©n thiÕt lµ TrÇn Ngäc Nam, TrÇn V¨n Hång vµ NguyÔn V¨n QuÕ, cïng häc mét líp ë Tr−êng phæ th«ng cÊp 3 Nghi Léc 1, NghÖ An, cïng nhËp ngò mét ngµy, cïng mét ®¬n vÞ khi võa míi tham gia chiÕn trËn ®−îc mét thêi gian ng¾n, ba anh ®· n»m l¹i trªn m¶nh ®Êt chiÕn tr−êng, kh«ng cßn c¬ héi ®Ó trë vÒ gÆp l¹i bè mÑ vµ nh÷ng ng−êi th©n n÷a. Kh«ng thùc hiÖn ®−îc lêi høa cña m×nh vµ lêi nguyÖn −íc, mong ®îi cña ng−êi cha, ng−êi mÑ trong lÇn gÆp cuèi cïng, kÓ tõ ngµy chia tay c¸c anh tr−íc lóc lªn ®−êng ra tuyÕn löa: 16 https://thuviensach.vn - C¸c con ra ®i, ch©n cøng, ®¸ mÒm. H·y nhí trë vÒ víi bè mÑ! Bè mÑ ë nhµ sÏ ®îi chê con! ThÕ mµ, c¸c anh ®· ra ®i m·i m·i, ®Ó cho bè mÑ giµ tuæi ®· ngoµi t¸m, chÝn m−¬i, cßn mang trªn m×nh nh÷ng c¨n bÖnh hiÓm nghÌo, vÉn nÐn chÞu bao ®au ®ín, gång m×nh kh¾c kho¶i ®−îc sèng, mong ngãng chê ®îi ®øa con cña m×nh trë vÒ... Nh− bè anh Hång lóc chuÈn bÞ vÒ víi tæ tiªn, «ng ®· cè g¾ng g−îng mét chót søc lùc cßn l¹i, gäi vî vµ c¸c con ®Õn ®Ó tr¨ng trèi nguyÖn −íc cuèi cïng: - Tæ tiªn, «ng bµ ®· ®Õn gäi vÒ, bè kh«ng chê thªm ®−îc n÷a. Bµ nã vµ c¸c con cè mµ t×m th»ng Hång vÒ nhÐ... "VÒ ®i anh!... VÒ cho mÑ yªn lßng". Giê ®©y, trong bèn ®øa chØ cßn l¹i mét m×nh t«i ®−îc may m¾n trë vÒ sau cuéc chiÕn, tuy cßn ph¶i mang theo m×nh b¶y m¶nh ®¹n ®ang n»m trong ®Çu vµ mét sè n÷a n»m r¶i r¸c trong ng−êi. Míi ngµy nµo ®Êy, ®ång ®éi cña t«i cßn ngåi chËt c¶ mét toa tµu chë hµng, tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn Vinh, trªn ®−êng vµo mÆt trËn. Giê ®©y, khi kiÓm l¹i ch¶ cßn ®−îc nhiÒu ng−êi n÷a? NÕu nh− b©y giê chóng t«i tËp hîp ®Ó l¹i ngåi vµo trong toa tµu ngµy Êy, sÏ lät thám vµo kh«ng gian mªnh m«ng ®ã. §¬n vÞ do t«i trùc tiÕp chØ huy thêi ®ã cã 26 ng−êi, chñ yÕu thuéc vïng quª huyÖn Nga S¬n, Thanh Ho¸, sè cßn l¹i ë c¸c tØnh H¶i D−¬ng, H−ng Yªn,... Cuèi th¸ng 2-1974, t«i bÞ th−¬ng ph¶i xa anh em ra miÒn B¾c ®iÒu trÞ, mÊy n¨m gÇn ®©y, míi cã 17 https://thuviensach.vn ®iÒu kiÖn ®i vÒ c¸c ®Þa ph−¬ng vµ nhê c¸c cùu chiÕn binh n¬i ®ã t×m l¹i c¸c anh. VËy mµ...! §Æc biÖt, cã 11 ng−êi cïng ë thÞ x· Nghi Yªn (Nghi Léc, NghÖ An): §Þnh, Phong, Tróc, Nghiªm, Trung, Thanh, Th¸i, Nhung, Cam, LuyÖn, ThiÖn cïng toa tµu ra trËn víi chóng t«i ngµy nµo sau cuéc chiÕn chØ cßn hai anh trë vÒ, mµ thùc ra b©y giê chØ cßn mét. Ng−êi cßn l¹i lµ cùu chiÕn binh Hoµng V¨n Trung, ®· ®Ó l¹i ë chiÕn tr−êng n¨m nµo mét c¸nh tay. Cuéc sèng ®êi th−êng cña anh qu¸ nhiÒu khã kh¨n, giê l¹i cµng thªm vÊt v¶, nh−ng kh«ng khuÊt phôc vµ ®Çu hµng ®ãi nghÌo, anh ®ã tù m×nh cè g¾ng v−ît lªn. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu míi ra qu©n, Hoµng V¨n Trung ®· x¸c ®Þnh: Ph¶i cÇm bót «n thi vµo ®¹i häc. Råi kÕt qu¶ ®Õn kh«ng phô sù cè g¾ng, chÞu khã, kiªn tr× ®ã, khi trong tay cã hai giÊy b¸o tróng tuyÓn cña Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi vµ Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Vinh. Anh chän vµo häc ë tr−êng Vinh ®Ó ®−îc gÇn gia ®×nh cßn gióp ®ì bè mÑ giµ yÕu. HiÖn giê, anh lµ HiÖu tr−ëng Tr−êng phæ th«ng c¬ së x· Nghi Yªn. Cùu chiÕn binh NguyÔn V¨n Nhung, tuy vÉn cßn m¶nh ®¹n trong ®Çu, nh−ng vÉn thi ®ç ®¹i häc, sau ®ã trë thµnh kü s− n«ng nghiÖp. Anh cã nguyÖn −íc trë vÒ quª nhµ, ®em kiÕn thøc cña m×nh phôc vô quª h−¬ng cßn nghÌo khã. Nh−ng nguyÖn −íc Êy cña Nhung ®µnh dang dë, khi vÕt th−¬ng sä n·o trong ®Çu t¸i ph¸t, ®Ó råi khuÊt nÎo 18 https://thuviensach.vn theo vÒ víi anh em ®ång ®éi ®ang n»m l¹i ë nh÷ng vïng quª xa. Cßn l¹i chÝn ng−êi n÷a ®· kh«ng ®−îc may m¾n trë vÒ víi bè mÑ, gia ®×nh, ph¶i n»m l¹i trªn m¶nh ®Êt chiÕn tr−êng x−a. Hµi cèt cña c¸c anh vµ c¶ hai b¹n Hång vµ Nam, t«i vµ th©n nh©n, ®ång ®éi Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 l©u nay vÉn cè g¾ng kiÕm t×m, m·i cho ®Õn b©y giê vÉn ch−a cã kÕt qu¶. Ph¶i ch¨ng, ®êi ng−êi ai råi còng trë vÒ c¸t bôi, trë vÒ víi h− v«? Còng cã ng−êi trë vÒ, ®−îc gÆp cha giµ mÑ yÕu vµ ng−êi th©n, song phÇn ®êi cßn l¹i ch¼ng cã g× may m¾n, nÕu kh«ng muèn nãi lµ ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng ®au khæ tét cïng, v−ît qua ranh giíi chÞu ®ùng cña con ng−êi. Kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn hoµn c¶nh cña anh Vò V¨n M«, quª ë x· C¸t Bi, QuÕ Vâ, B¾c Ninh. Do mang trong m×nh chÊt ®éc da cam tõ thêi cßn ë chiÕn tr−êng, nªn ba ®øa con cña anh chÞ sinh ra ®Òu "sèng th× ng¬ ngÈn, muèn chÕt còng ch¼ng ®−îc". Hä ph¶i sèng trong hoµn c¶nh ®au khæ, th−¬ng t©m. §øa con trai ®Çu ®i häc m·i mµ kh«ng lªn ®−îc mét líp. Suèt ngµy lÇm l×, kh«ng thèt næi mét lêi, thØnh tho¶ng l¹i v« thøc nh×n vÒ n¬i xa x¨m v« väng. Ch¸u thø hai còng ng©y ng«, ®Ëp ph¸ mäi thø khi c¬n ®éng kinh bÊt ngê Ëp ®Õn. Khi ch¸u ®Õn tuæi tr−ëng thµnh, anh chÞ ®· c−íi vî cho ch¸u víi hy väng vî nã sinh con, nh÷ng ®øa trÎ ®ã sÏ may 19 https://thuviensach.vn m¾n ®−îc «ng trêi th−¬ng t×nh ®Ó chóng cã ®−îc cuéc sèng b×nh th−êng nh− triÖu triÖu ng−êi rÊt b×nh th−êng trªn ®êi nµy, kh«ng ng©y ng©y, d¹i d¹i nh− nh÷ng ®øa con hiÖn h÷u. Mét mong muèn gi¶n ®¬n vµ rÊt chÝnh ®¸ng. VËy mµ, tÊt c¶ ®Òu ®i vµo ngâ côt. Võa c−íi vî ®−îc mÊy th¸ng, trong mét lÇn lªn c¬n ®éng kinh ®øa con thø hai ®· kÕt liÔu ®êi m×nh b»ng mét ®o¹n d©y thõng oan nghiÖt. C« con g¸i ót tuy ®· lín tuæi, nh−ng ng−êi vÉn gÇy nhom, hai tay co qu¾p, run run, giËt giËt, ng©y ng«, ng¬ ngÈn, n−íc d·i rít xuèng ®Çy ngùc, suèt ngµy chØ ngöa mÆt lªn trêi c−êi mét m×nh. Ch¸u v« tri ®Õn c¸i tªn cña m×nh còng kh«ng biÕt. C¸i cïng cùc cña t©m can vµ thÓ x¸c ®· ®Õn tét ®Ønh, dån Ðp lªn nh÷ng n¨m th¸ng cuèi ®êi cña hä. Bøc bèi qu¸, cã lÇn anh M« nghÑn ngµo t©m sù: - C¸c anh biÕt ®Êy, nh÷ng ngµy v−ît Tr−êng S¬n bao gian khæ, mang v¸c nÆng, chÞu ®ãi léi suèi b¨ng ®Ìo, trong chiÕn ®Êu kh«ng biÕt bao nhiªu lÇn ph¶i n»m gi÷a m−a bom, b·o ®¹n, thÕ mµ t«i vÉn chÞu ®−îc vµ ®· trë vÒ ®©y. Cßn b©y giê, c¸c anh thÊy kh«ng? Lµm sao cã thÓ chÞu thªm ®−îc n÷a? Gi¸ nh− ngµy Êy ë chiÕn tr−êng ®−îc chÕt ®i, nh− nhiÒu ®ång ®éi m×nh, th× ngµy nay ®ì ®au lßng... Vî t«i cã téi t×nh g×, mµ ph¶i dÝnh d¸ng chuyÖn nµy? Sao l¹i b¾t c« Êy ph¶i g¸nh chÞu chø?... Tr−íc t×nh c¶nh ®ã, c¸c anh L©m, KiÖm, T©n trong Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271, ®· t×m 20 https://thuviensach.vn mäi c¸ch gióp ch¸u vµo lµng Hoµ B×nh, Thanh Xu©n, Hµ Néi. Chóng t«i lµm nh÷ng viÖc ®ã v× chóng t«i lµ ®ång ®éi, t×nh bÒn chÆt g¾n kÕt, ®· cã mét thêi cïng vµo sinh ra tö, tõng kh«ng ®¾n ®o giµnh c¸i nguy hiÓm, gian khæ vÒ m×nh, tõng cøu m¹ng nhau, liÒu chÕt câng nhau v−ît qua lµn bom ®¹n ®Þch. ...Thuë Êy, lò chóng t«i Coi nhau nh− ruét thÞt Ngät bïi cay ®¾ng cïng chia Viªn thuèc cuèi cïng, giät n−íc cuèi cïng, ng−êi nä dói ng−êi kia Cao c¶ thiªng liªng thay, t×nh ®ång ®éi... Bµi th¬ viÕt dë1 Lµm sao cã thÓ ngåi yªn, döng d−ng mµ sèng ®−îc khi nh÷ng th©n nh©n liÖt sÜ vµ nhiÒu ®ång ®éi ®ang ph¶i g¸nh chÞu hoµn c¶nh khã kh¨n, trí trªu nh− vËy. V× lÏ ®ã, sau mét thêi gian trë vÒ ®êi th−êng, chóng t«i ®· tù nguyÖn tËp hîp l¹i, thµnh lËp Héi Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 anh hïng. TÊt c¶ lµ nh÷ng ng−êi may m¾n, "sãt sæ" ®−îc trë vÒ dï kh«ng cßn nguyªn vÑn sau chiÕn tranh. Mçi ng−êi mét quª, mçi ®øa mét nghÒ trong cuéc sèng ____________ 1. T¸c gi¶ Lª C−êng - mét ®ång ®éi ®· viÕt tÆng Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271. Anh Lª C−êng hiÖn lµ §¹i t¸, nguyªn Phã Côc tr−ëng Côc Tuyªn huÊn Tæng côc ChÝnh trÞ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. Anh cßn lµ cè vÊn cho ch−¬ng tr×nh trß ch¬i TruyÒn h×nh "Chóng t«i lµ chiÕn sÜ". 21 https://thuviensach.vn m−u sinh cßn ®Çy vÊt v¶, nh− mét bµi th¬ cña anh Lª C−êng ®· viÕt: §ång ®éi t«i sau chiÕn tranh PhÇn lín vÒ quª lµm ruéng Mét n¾ng hai s−¬ng, thøc khuya dËy sím B¸n mÆt cho ®Êt, b¸n l−ng cho trêi §ãi no tuú lóc, tuú n¬i... Trong nh÷ng anh em, ®ång ®éi trë vÒ sau cuéc chiÕn còng cã ng−êi thµnh ®¹t, ®· vµ ®ang ®¶m nhËn nh÷ng träng tr¸ch quan träng do Nhµ n−íc giao phã. Cùu chiÕn binh Hå Xu©n Hïng lµ mét vÝ dô. Anh lµ ng−êi b¹n ë cïng tiÓu ®oµn huÊn luyÖn víi t«i. Anh tõng lµm Chñ tÞch tØnh NghÖ An, nguyªn Thø tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Anh Hµ V¨n Th¸i lµ ®¹i ®éi tr−ëng cña t«i ngµy nµo, sau nµy lµ ®¹i t¸, Phã Tham m−u tr−ëng Qu©n khu Thñ ®«. HiÖn vÒ nghØ h−u t¹i ph−êng Cèng VÞ, Ba §×nh, Hµ Néi. Anh Tr−¬ng H÷u ChÝ, nguyªn lµ ®¹i biÓu Quèc héi, ViÖn tr−ëng ViÖn M¸y vµ C«ng cô c«ng nghiÖp. Ngoµi ra, cßn cã nhiÒu cùu chiÕn binh tuy trong m×nh cßn mang rÊt nhiÒu vÕt th−¬ng cña chiÕn tranh, nh−ng khi bu«ng c©y sóng, trë vÒ ®êi th−êng ®· véi cÇm bót, lªn gi¶ng ®−êng ®¹i häc, trë thµnh nh÷ng kü s−, tiÕn sÜ, nhµ gi¸o, nhµ khoa häc, doanh nh©n thµnh ®¹t, nh− anh Vò §øc TiÕn - Tæng Gi¸m ®èc C«ng ty cæ phÇn §Çu t− vµ XuÊt khÈu cµ phª T©y Nguyªn, doanh nghiÖp ®−îc Nhµ n−íc tuyªn d−¬ng ®¬n vÞ Anh hïng thêi kú ®æi míi, 22 https://thuviensach.vn víi s¶n l−îng cµ phª xuÊt khÈu chiÕm 20% tæng s¶n l−îng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. Cho dï hiÖn nay thÕ hÖ chóng t«i kh«ng cßn trÎ n÷a, khi vÒ víi ®êi th−êng mçi ng−êi mét phËn, sang hÌn s−íng khæ kh¸c nhau, nh−ng tÊt c¶ ®Òu lu«n nhí vÒ nh÷ng ng−êi ®· cïng mét thêi "vµo sinh ra tö" vµ c¶ nh÷ng ai n»m l¹i n¬i chiÕn tr−êng xa. Tõ ®ã ®Õn giê ®· l©u, líp bôi thêi gian cµng phñ dµy theo n¨m th¸ng, n¬i c¸c anh ®ang n»m l¹i qu¸ xa, c¶nh vËt ë ®ã b©y giê còng kh¸c x−a rÊt nhiÒu. Nh−ng c¸c cùu chiÕn binh chóng t«i, nh÷ng ng−êi ë kh¾p mäi miÒn ®Êt n−íc ®· vµ ®ang kiÕm t×m, l−îm lÆt mäi th«ng tin ®Ó cïng gia ®×nh ®−a hµi cèt c¸c anh vÒ yªn nghØ n¬i quª nhµ. Con sè 50 liÖt sÜ cña trung ®oµn 271 ®· ®−îc t×m vÒ víi ng−êi th©n, dÉu r»ng rÊt Ýt so víi sè liÖt sÜ cßn n»m ë n¬i xa x«i Êy nh−ng dï sao, ®©y còng lµ phÇn th−ëng kh«ng nhá cho sù cè g¾ng kh«ng mÖt mái cña Héi Cùu chiÕn binh chóng t«i. Trong nh÷ng chuyÕn ®i t×m ®ång ®éi ë chiÕn tr−êng cò, ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña anh NguyÔn L©m1, Tr−ëng Ban liªn l¹c Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 ë phÝa B¾c. Anh nhiÒu lÇn cïng víi mét vµi ®ång ®éi trong Héi Cùu chiÕn binh ®i ®Õn vïng ®Êt n¨m x−a dß hái th«ng tin, còng cã lÇn anh ®i cïng th©n nh©n liÖt sÜ. ____________ 1. HiÖn anh ®ang c«ng t¸c t¹i Phßng §µo t¹o, §¹i häc Khoa häc tù nhiªn, thuéc §¹i häc quèc gia Hµ Néi. 23 https://thuviensach.vn Trong nh÷ng chuyÕn ®i ®ã, cã rÊt nhiÒu chuyÖn c¶m ®éng, vui, buån. §Êy lµ chuyÕn ®i t×m con cña mÑ Soi (mÑ cña liÖt sÜ NguyÔn §øc Th¾ng). Thùc ra, khi Th¾ng hy sinh, ®ång ®éi trong ®¬n vÞ ®· kh«ng t×m thÊy thi thÓ ®Ó ®em vÒ quy tËp. Chóng t«i cø giÊu mÑ m·i chuyÖn nµy, nh−ng cuèi cïng ®µnh thó thùc vÒ hoµn c¶nh anh hy sinh. Sau nhiÒu ®ªm tr¨n trë, mÑ ®Ò nghÞ: - C¸c con cho mÑ vµo n¬i Th¾ng nã n»m, mÑ muèn th¨m n¬i Êy. L©m thay mÆt anh em ®−a mÑ vµo th¨m l¹i chiÕn tr−êng x−a. N¬i ®ã giê ®· thay ®æi nhiÒu. C¸nh rõng ®¹i ngµn n¨m nµo cña huyÖn §¾k RLÊp, tØnh §¾c N«ng, nay lµ c¸nh rõng cµ phª ®ang træ ®Çy hoa mµu tr¾ng. H−¬ng th¬m man m¸t, dÞu ngät lan to¶ kh¾p c¶ mét vïng. Ph¶i ch¨ng ®Êy lµ h−¬ng th¬m linh thiªng t×nh mÉu tö, t×nh ®ång ®éi cña Th¾ng vµ nh÷ng ng−êi b¹n th©n yªu ®ang n»m ®©u ®ã, to¶ ra ®Ó ®ãn mÑ vµ b¹n bÌ ®Õn th¨m? L©m chØ n¬i Th¾ng ®· hy sinh, mÑ ®øng tÇn ngÇn, lÆng yªn, råi tõ tõ ngåi xuèng, lÆng lÏ rót ra mét m¶nh v¶i ®á. ThËt bÊt ngê, mÑ vun ®Êt l¹i, bèc tõng n¾m, tõng n¾m bá vµo m¶nh v¶i råi gãi l¹i, sau ®ã ®øng dËy, m¾t h−íng nh×n vÒ n¬i xa x¨m, khÊn thÇm ®Ó gäi Th¾ng vÒ. N−íc m¾t l−ng trßng mÑ ®−a gãi ®Êt cho L©m: - Con ®−a nã vÒ cho mÑ... L©m vµ mäi ng−êi kh«ng cÇm næi n−íc m¾t, anh ngËm ngïi lµm theo ý mÑ, mang gãi ®Êt vÒ 24 https://thuviensach.vn thê t¹i gia ®×nh - khu tËp thÓ ViÖn Qu©n y 108, VÜnh Tuy, Hai Bµ Tr−ng, Hµ Néi. N−íc m¾t nhoµ run rÈy bµn tay Gãi n¾m ®Êt n¬i anh ng· xuèng N©ng niu nh− bÕ con thêi bó mím MÑ ®−a anh vÒ n¬i anh sinh ra VÒ ®i anh ®Êt ®· në hoa Cuéc sèng h«m nay cã anh trong ®ã VÉn lµ anh, m·i thêi trai trÎ VÒ ®i anh!VÒ cho mÑ yªn lßng. KÝnh tÆng mÑ Soi. VÒ ®i anh1 Nãi ®Õn chuyÖn ®i t×m ®ång ®éi cña Héi Cùu chiÕn binh chóng t«i, kh«ng thÓ quªn ®−îc tÊm lßng cao ®Ñp cña anh Cao Phong Nh·, c«ng nh©n x−ëng urª, C«ng ty §¹m Hµ B¾c, quª ë Xu©n An, Xu©n Phóc, Yªn Dòng, B¾c Giang. Khi võa nghe ®−îc th«ng tin ë nghÜa trang Tuy §øc, tØnh §¾c N«ng cã tªn c¸c liÖt sÜ HiÕu, Thoa, Kh¶i, Thµnh anh véi th«ng b¸o ngay víi c¸c gia ®×nh liÖt sÜ. Sau ®ã, anh cïng vî chång anh L©m ®Õn ®ãn mÑ Tr¸ng (mÑ cña liÖt sÜ §ç M¹nh HiÕu quª B¾c Giang) tøc tèc v−ît hµng ngh×n c©y sè ®Õn §¾c N«ng t×m mé. Giê ®©y, c¶ chÆng dµi d»ng dÆc nh− vËy, mäi ng−êi kh«ng thÓ ®i bé nh− n¨m nµo ®−îc. Muèn ®i ph¶i cã tiÒn? Nh−ng lÊy tiÒn ë ®©u? Gia ®×nh anh ____________ 1. T¸c gi¶ Hoµng Liªm, cùu chiÕn binh E27. 25 https://thuviensach.vn cßn rÊt nghÌo, nãi chi lµ d− thõa. §Ó cã tiÒn ®i cïng víi mÑ Tr¸ng, ban ®Çu anh lªn c«ng ty tr×nh bµy hoµn c¶nh xin øng hai th¸ng l−¬ng. ThuyÕt phôc m·i c¬ quan còng øng tr−íc cho mét th¸ng l−¬ng. Sè tiÒn nµy kh«ng thÓ ®ñ trang tr¶i cho chuyÕn ®i. Kh«ng mét chót chÇn chõ, anh gäi ng−êi ®Õn b¸n lu«n hai con lîn ®ang thêi kú lín nhanh. TiÒn vÉn thiÕu, cè g¾ng lôc läi hÕt mäi thø trong nhµ ®Ó b¸n, nh−ng ch¼ng cßn thø g× cã gi¸ trÞ... Må h«i ®Çy ng−êi, −ít ®Ém c¶ chiÕc ¸o lÝnh mµu xanh ®ang mÆc, anh ®øng tÇn ngÇn mét lóc mµ kh«ng nghÜ ra ®−îc ph−¬ng ¸n gi¶i quyÕt nµo. Anh chît nhí ra mét thø cã thÓ b¸n ®−îc, ®ã lµ bèn sµo lóa non ®ang ®Õn thêi kú træ b«ng ë ngoµi ®ång. - Th«i! MÑ nã vµ c¸c con thø lçi cho bè nhÐ, bè chØ b¸n cã hai sµo th«i. BiÕt r»ng, mïa nµy c¶ nhµ ta sÏ ®ãi, mÑ nã vµ c¸c con r¸ng chÞu vËy. Gia ®×nh ta cßn cã bè, cã mÑ vµ c¸c con lµ h¹nh phóc l¾m råi. Chø nh÷ng ®ång ®éi cña bè, chØ cã mét m×nh bao n¨m n»m ph¬i n¾ng, ph¬i s−¬ng gi÷a rõng s©u kh«ng trë vÒ. Bè ph¶i ®i vµo trong ®ã ®Ó t×m c¸c b¹n. ThËt lµ cao c¶, thiªng liªng thay t×nh ®ång ®éi, kh«ng lêi nµo nãi hÕt ®−îc t×nh c¶m cao quý nµy. Nh÷ng hµnh ®éng, viÖc lµm "v× t×nh ®ång ®éi" cña c¸c anh ®· th«i thóc t«i cÇm bót ghi l¹i nh÷ng giê phót vui, buån, t×nh c¶m anh em, ®ång ®éi th©n th−¬ng tr−íc c¸i "sèng", c¸i "chÕt" trong 26 https://thuviensach.vn chiÕn ®Êu víi qu©n ®Þch mµ t«i ®−îc chøng kiÕn; nh÷ng giê phót cuèi cïng cña b¹n bÌ t«i tr−íc lóc hy sinh, ng· xuèng cho sù nghiÖp hoµ b×nh, thèng nhÊt n−íc nhµ. T«i viÕt cho c¶ nh÷ng ®ång ®éi lµ cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 anh hïng, nh÷ng ai ®· tõng chiÕn ®Êu trªn c¸c chiÕn tr−êng n¨m nµo, hiÖn ®ang cßn sèng ®Ó cïng nhí vÒ mét thêi chiÕn tranh, mét thêi m¸u löa mµ c¶ d©n téc ta ®· tr¶i qua. Trong c©u chuyÖn vÒ nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra cña t«i vµ b¹n bÌ cã ®Ò cËp mét sè t− liÖu vÒ c¸c liÖt sÜ (tªn, quª qu¸n vµ n¬i hy sinh) ®Ó nh÷ng ai quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy, khi ®äc cuèn s¸ch, nÕu biÕt th«ng tin g× h·y th«ng b¸o cho c¸c gia ®×nh th©n nh©n liÖt sÜ biÕt. Xin c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 27-7-2007 Vâ Minh 27 https://thuviensach.vn §−êng vµo mÆt trËn I. Trªn ®−êng hËu ph−¬ng 21-10-1971 H«m nay lµ ngµy ®Æc biÖt, ®iÓm mèc ghi nhí nhÊt cña ®êi lÝnh t©n binh chóng t«i. §ã lµ ngµy c¶ tiÓu ®oµn 5, trung ®oµn huÊn luyÖn 22 thuéc Qu©n khu 4, nhËn ®−îc lÖnh chuÈn bÞ lªn ®−êng ra chiÕn tr−êng chiÕn ®Êu. VËy lµ sau 10 th¸ng huÊn luyÖn vÊt v¶, chóng t«i ®· ®æ kh«ng biÕt bao nhiªu må h«i trªn thao tr−êng, ®· tr¶i qua hÕt c¸c bµi häc vÒ kü thuËt, chiÕn thuËt c¸ nh©n ®éc lËp chiÕn ®Êu, ®Õn chiÕn ®Êu theo ®éi h×nh tæ 3 ng−êi, tiÓu ®éi, trung ®éi, ®¹i ®éi,... råi ®Õn c¸c bµi tËp chiÕn thuËt ®¸nh ë ®Þa h×nh rõng nói, ®ång b»ng, ®« thÞ,... LÇn nµy, c¶ ®¬n vÞ nhËn nhiÖm vô ®i chiÕn tr−êng, ch¾c ch¾n ®©y lµ sù thËt. Suèt trong thêi gian huÊn luyÖn võa qua, chóng t«i ®· mÊy lÇn ®−îc th«ng b¸o lªn ®−êng ra trËn. Nh−ng sau ®ã ho·n ë l¹i tiÕp tôc huÊn luyÖn. Tuy vËy, sau khi nhËn ®−îc tin t«i thËt sù c¶m thÊy ®ét ngét vµ bèi rèi, dï tr−íc ®ã c¶ mét thêi 28 https://thuviensach.vn gian dµi trªn thao tr−êng tËp luyÖn, ai ai còng s½n sµng chê ®ãn giê phót nµy. N»m trong biªn chÕ tiÓu ®éi 7, trung ®éi 3, ®¹i ®éi 18 (C18) tiÓu ®oµn 5 (K5), cã anh TrÇn Kim Träng quª ë Yªn Thµnh, NghÖ An lµ tiÓu ®éi tr−ëng víi t«i cßn cã ba ng−êi b¹n th©n ®ång h−¬ng, ®ång niªn, ®ång tèt nghiÖp cÊp ba, ®ång ngò vµ ®ång ®¬n vÞ huÊn luyÖn. §ã lµ TrÇn V¨n Hång, TrÇn Ngäc Nam vµ NguyÔn V¨n QuÕ. §©y lµ nh÷ng ng−êi b¹n lu«n lu«n bªn c¹nh ®éng viªn, an ñi t«i trong nh÷ng ngµy th¸ng huÊn luyÖn gian nan, khã kh¨n, vÊt v¶, ®ãi khæ, ngì nh− kh«ng thÓ v−ît qua. Thêi gian huÊn luyÖn cña chóng t«i ®−îc lËp tr×nh rÊt chÆt chÏ, kh«ng mét chót khe hë nµo. LÞch lµm viÖc cho tõng c¸ nh©n hµng ngµy, tõ 5 giê 30 s¸ng ®Õn 9 giê tèi ®−îc xÕp kÝn mÝt, rÊt kh¾t khe, chÝnh x¸c ®Õn tõng phót. Mäi ho¹t ®éng ®−îc tÝnh to¸n, s¾p xÕp gÇn nh− mét c¸i m¸y, tõ vÖ sinh c¸ nh©n, ¨n s¸ng, ra thao tr−êng huÊn luyÖn vÒ ¨n tr−a, råi l¹i ra thao tr−êng vÒ ¨n tèi. 19 giê 30 phót cho ®Õn 21 giê hµng ngµy, dµnh cho c¸c ho¹t ®éng héi häp: Tæ ba ng−êi, tiÓu ®éi, trung ®éi, ®¹i ®éi, §oµn Thanh niªn, tæ §¶ng, chi bé, v¨n ho¸ v¨n nghÖ. 21 giê ®iÓm danh ®i ngñ cho ®Õn 5 giê 30 phót s¸ng h«m sau. Cã lÏ, ai còng nghÜ r»ng, thêi gian tù do cña chóng t«i chØ cßn l¹i trong giÊc ngñ vÒ ®ªm. Nh−ng kh«ng, trong nh÷ng ®ªm t−ëng nh− yªn tÜnh ®ã, mäi ng−êi n»m ngñ lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i 29 https://thuviensach.vn s½n sµng chiÕn ®Êu, ph¶i tØnh giÊc bÊt kú lóc nµo khi nghe hiÖu lÖnh b¸o ®éng hµnh qu©n, tËp trËn. §iÒu nµy x¶y ra th−êng xuyªn trong suèt thêi gian dµi huÊn luyÖn. Ngoµi ra, h»ng ®ªm, ai nÊy ®Òu ph¶i lu©n phiªn thøc canh g¸c ®¬n vÞ. §Êy lµ nhiÖm vô ®−îc giao cho tõng c¸ nh©n, cè ®Þnh hµng ngµy. Trong c¶ mét tuÇn, chóng t«i chØ ®−îc tù do tõ sau 21 giê ngµy thø b¶y cho ®Õn tr−íc 21 giê ngµy chñ nhËt h«m sau. Tuy nãi lµ tù do nh−ng kh«ng mét ai ®−îc phÐp rêi xa khu vùc ®¬n vÞ ®ãng qu©n. Nh÷ng th¸ng ®Çu sau ngµy nhËp ngò, t«i thÇm nghÜ m×nh kh«ng thÓ nµo v−ît qua ®êi qu©n ngò ®−îc, bëi khã kh¨n, ®ãi khæ. KhÈu phÇn ¨n bÞ c¾t gi¶m gÇn mét nöa, trong sè 7 l¹ng g¹o ®−îc cÊp ph¸t mçi ngµy th× mú vµ ng« ®· chiÕm gÇn mét nöa råi. Chóng t«i, nh÷ng chµng trai trÎ, ®ang tuæi ¨n tuæi ngñ, thÕ mµ cã ®ªm ch¶ ai ngñ ®−îc v× c¸i ®ãi cø hµnh h¹ dai d¼ng. §· vËy, cßn ph¶i chÞu ®ùng ¸p lùc vÒ c«ng viÖc vµ thêi gian, bÞ kiÓm so¸t ®Õn c¶ nh÷ng chuyÖn riªng t− ë mäi lóc, mäi n¬i. ThÓ x¸c vµ tinh thÇn t«i r· rêi, c¨ng th¼ng, lóc nµo còng nh− muèn næ tung. §©u ®©y ®· cã ng−êi rñ nhau ®µo ngò. §ã lµ H−¬ng vµ H−ng, cïng ®¹i ®éi víi t«i. §Æc biÖt lµ H−¬ng, mÊy lÇn cËu ta bá vÒ, ®¬n vÞ chóng t«i ph¶i tæ chøc ®i t×m ë gia ®×nh, ®Þa ph−¬ng. Mäi ng−êi nhiÒu lÇn ®éng viªn, tËp thÓ ®· kiÓm ®iÓm, 30 https://thuviensach.vn cuèi cïng H−¬ng ë l¹i ®¬n vÞ. Tuy nhiªn, tõ ®ã cho ®Õn lóc chóng t«i chuÈn bÞ lªn ®−êng ra mÆt trËn, cËu ta nhÞn ¨n th−êng xuyªn. §Õn b÷a ¨n, H−¬ng chØ uèng mét Ýt n−íc c¬m, hoÆc hóp mét Ýt ch¸o. T«i thËt sù kh©m phôc sù kiªn tr× "tù chÞu ®ãi" nµy. B¹n bÌ t×m mäi c¸ch chiÒu chuéng, ®éng viªn cËu ta ¨n ®Ó b¶o ®¶m søc khoÎ, nh−ng tÊt c¶ ®Òu thÊt b¹i v× sù cøng ®Çu, l× lîm ®ã. Tõ mét th©n x¸c to khoÎ, cËu ta tãp l¹i nh− mét x¸c ve, ®i ®øng ph¶i chèng gËy, dß dÉm, thÊt thÓu nh− ng−êi mÊt hån, ai nÊy ®Òu ¸i ng¹i. Cßn chóng t«i, ®Õn giê phót nµy, ®· v−ît qua c¶ mét chÆng ®−êng dµi huÊn luyÖn khã kh¨n, gian khæ. Kh«ng biÕt bao nhiªu må h«i, søc lùc, kÓ c¶ m¸u ®· thÊm vµo vïng ®Êt bazan nµy. H«m nay, gi÷a TuÇn Tam LÖ lµ vïng ®åi nói bao la, ®á rùc mét mµu ®Êt bazan, nh÷ng giao th«ng hµo ngo»n ngoÌo, tÇng tÇng, líp líp, nh÷ng ô l« cèt ®−îc x©y dùng næi lªn cao ë trªn ®åi. Nhí l¹i ngµy ®ã, gi÷a mïa hÌ nãng nh− thiªu nh− ®èt, trªn ngän ®åi träc kh«ng mét bãng c©y, giã Lµo thæi vÒ nãng hÇm hËp, chóng t«i ai nÊy mÆt mµy ®á rùc, må h«i võa thÊm ®Ém ¸o, giê ®©y kh« cøng nh− chiÕc mo nang sau l−ng. Nam cÇm chiÕc bóa t¹ c¸n dµi cïng víi mét ng−êi n÷a víi chiÕc kÑp tre cã g¾n chiÕc ®ôc s¾t ë ®Çu, ®Æt vµo kÏ nøt cña hßn ®¸ ®Ó ®¸nh bóa. Hßn ®¸ lú lîm ®øng yªn mét lóc råi vì ®«i. Ngay sau ®ã, Nam lo¹ng cho¹ng ng· chói xuèng, ®Çu ®Ëp vµo v¸ch 31 https://thuviensach.vn ®¸ ngÊt xØu. Mét m¶ng da ®Çu bËt ra, m¸u ch¶y ®Çm ®×a. Mäi ng−êi ®øng gÇn véi vµng xóm l¹i, xèc dËy, nh−ng cËu ta vÉn kh«ng tØnh, da mÆt tr¾ng bÖch. Hång ®· lÊy tay gi÷ chÆt vÕt th−¬ng, ®Ó cÇm m¸u. Còng ngay lóc ®ã, mét n¾m thuèc lµo cña ai ®· chuyÓn tíi kÞp thêi ®¾p ngay vµo m¶ng ®Çu cßn trµo m¸u. Chóng t«i bÕ cËu ta ®Æt d−íi ®o¹n giao th«ng hµo võa ®µo, t×m mäi c¸ch che n¾ng phÝa trªn. Ng−êi th× lÊy n−íc ®æ vµo kh¨n lau mÆt råi dÊp dÊp lªn ®Çu, ng−êi th× lÊy mò, ¸o cña m×nh qu¹t giã vµ gäi y t¸ ®Õn cÊp cøu. Ph¶i ®Õn 10 phót sau, Nam míi tØnh h¼n, s¾c mÆt h¬i hång trë l¹i, ®«i m¾t ®· më nh−ng cßn rÊt ®ê ®Én. TÊt c¶ mäi ng−êi ai nÊy ®Òu vui mõng vµ thë phµo nhÑ nhâm. VËy lµ, thÇn chÕt ®· kh«ng thÓ ®−a cËu ta ®i cïng. Trong nh÷ng ngµy cuèi cïng ë l¹i ®©y, chóng t«i ®· hoµn thµnh viÖc x©y doanh tr¹i míi ®Ó kÞp thêi bµn giao cho líp t©n binh kÕ tiÕp. Tranh thñ thêi gian ®¬n vÞ hµnh qu©n tõ doanh tr¹i míi vÒ n¬i ë, khi qua b−u ®iÖn ng· ba TuÇn Tam LÖ, t«i véi göi mét bøc ®iÖn tÝn vÒ cho cha mÑ ë quª ®Ó mäi ng−êi biÕt ngµy chóng t«i lªn ®−êng ra mÆt trËn. 22-10-1971 Tõ ®ªm h«m qua, chóng t«i ph¶i "¸n binh bÊt ®éng" trong doanh tr¹i. C¸c ngâ ra vµo Quúnh Ch©u (®Þa ph−¬ng n¬i ®ãng qu©n) ®Òu cã chèt g¸c 32 https://thuviensach.vn kiÓm tra cña vÖ binh vµ kiÓm so¸t qu©n sù, kh«ng cho phÐp mét ai ®i ra hay ®i vµo khu vùc ®ãng qu©n cña ®¬n vÞ. C«ng viÖc cña anh em lóc nµy lµ: sinh ho¹t chÝnh trÞ, ph¸t ®éng thi ®ua gi÷a c¸c ®¬n vÞ, viÕt quyÕt t©m th− lªn ®−êng ra mÆt trËn b»ng chÝnh m¸u cña m×nh, råi nhËn vò khÝ qu©n trang, thuèc men, l−¬ng thùc, thùc phÈm theo tiªu chuÈn vµ c¬ sè cña nh÷ng ng−êi ®i chiÕn tr−êng. Thêi gian cßn l¹i qu¸ Ýt, nh−ng sè l−îng ®Çu viÖc ph¶i hoµn thµnh rÊt lín nªn viÖc chuÈn bÞ chiÕm hÕt t©m t− cña t«i, nhiÒu lóc kh«ng cã thêi gian ®Ó nhí vÒ cha mÑ, anh chÞ ë nhµ n÷a. Bè t«i ®· 71 tuæi vµ yÕu, cßn mÑ 64 tuæi lµ l·o thµnh c¸ch m¹ng tõ nh÷ng n¨m 1930, giê ®©y mang trªn m×nh ®Çy bÖnh tËt. Anh c¶ lµ c¸n bé giao th«ng, hiÖn ®ang kh¶o s¸t më ®−êng bé gióp Lµo. Anh thø hai sau nh÷ng n¨m th¸ng tham gia x©y dùng n«ng tr−êng B·i Phñ phÝa t©y NghÖ An, bÞ ng· n−íc, phï thËn, ph¶i vÒ nhµ ®iÒu trÞ. T«i lµ con ót trong gia ®×nh. Hai anh em ph¶i ®i xa, ë nhµ cßn l¹i bè mÑ giµ yÕu vµ mét ng−êi anh bÖnh tËt. C¶ nhµ chØ tr«ng chê vµo nh÷ng thöa ruéng c¸t b¹c mµu, ®Êt ®ai bÞ phong ho¸ rÊt nhanh. §· vËy, søc lao ®éng còng lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i cho gia ®×nh. TÊt c¶ chØ tr«ng chê vµo sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ bµ con lèi xãm. May mµ thêi gian nµy, chiÕn tranh ®¸nh ph¸ miÒn B¾c cña ®Õ quèc Mü 33 https://thuviensach.vn ®· ngõng ®−îc vµi n¨m. NÕu nh−, ch−a ®−îc hoµ b×nh, th× nh÷ng khã kh¨n nµy kh«ng biÕt sÏ ®Õn møc nµo? 23-10-1971 Buæi s¸ng, ®¬n vÞ ph¸t qu©n trang, thuèc men, vò khÝ, ®¹n d−îc. Mçi ng−êi nhËn ®−îc h¬n 30 thø, tõ sóng, ®¹n, quÇn ¸o, ch¨n, mµn,... cho ®Õn nh÷ng viªn thuèc Nivaquyn phßng, chèng sèt rÐt, n−íc cÊt, kim chØ,... TÊt c¶ nh÷ng thø ®ã, b¶o ®¶m cho chóng t«i sèng vµ chiÕn ®Êu ®éc lËp trªn mäi ®Þa h×nh, tõ rõng nói ®Õn ®ång b»ng, ®« thÞ trong mét thêi gian dµi. §Çu giê chiÒu lµ h¹n cuèi cïng cña mäi ng−êi ®i B (®i chiÕn tr−êng) ph¶i nép "QuyÕt t©m th−" b»ng m¸u. Víi t«i, nãi ®Õn chuyÖn lÊy m¸u ®Ó viÕt lµ c¶m thÊy ghª ghª vµ sî ®au. §iÒu ®ã còng ®óng th«i, bëi tõ lóc cßn nhá, lín lªn cho ®Õn b©y giê, t«i ch−a khi nµo biÕt ¨n roi vät, v× lµ con ót trong nhµ nªn ®−îc mäi ng−êi c−ng chiÒu. Giê ®©y ph¶i lÊy dao hay c¸i g× ®ã tù chäc vµo tay cho ch¶y m¸u, t«i míi nghÜ ®Õn ®ã c¶ ng−êi ®· run lªn, thÊy ®au l¾m råi. Nh−ng trong cuéc häp cña c¶ ®¬n vÞ chiÒu h«m qua, m×nh ®· gi¬ tay biÓu quyÕt råi, kh«ng thÓ tho¸i th¸c, buéc ph¶i nghÜ c¸ch. Lóc nµy, Nam, Hång vµ hÇu nh− mäi ng−êi trong ®¬n vÞ ®· hoµn thµnh QuyÕt t©m th− b»ng m¸u cña m×nh. T«i t×m gÆp Nam cÇu cøu. 34 https://thuviensach.vn - CËu nh¸t gan thÕ, cø nh¾m m¾t lÊy l−ìi lam cøa vµo ®Çu ngãn tay mét tý lµ xong, kh«ng cã ®au ®©u. - Nam c−êi hÒnh hÖch nãi. - Nh−ng Minh sî ®au l¾m. - T«i kªu lªn. - CËu xem, Hång ë ®©u, gäi nã l¹i ®©y! - Nam n¾m chÆt tay t«i nãi. BÊt chît, ®Çu ngãn tay ®au buèt, theo ph¶n x¹ tù vÖ, t«i rôt tay l¹i. - ViÖc nµy nh− vËy lµ xong, cÇm lÊy c©y bót l¸ tre nµy mµ viÕt nhanh lªn. Mäi ng−êi hoµn thµnh hÕt c¶ råi ®Êy. Tí ngåi ®©y ®îi cËu, råi hai ®øa ta cïng ®i nép. T«i cø loay hoay m·i vÉn kh«ng kÕt thóc ®−îc b¶n quyÕt t©m ®ã v× m¸u ë ®Çu ngãn tay ch¶y ra qu¸ Ýt. ThÊy thÕ, Nam ghÐ vµo tai nãi nhá: - H·y lÊy m¸u tí mµ viÕt. VÕt c¾t s©u trªn ®Çu ngãn tay cËu ta ®· kh«, nh−ng võa míi bãp nhÑ, m¸u ®· ch¶y ra rÊt nhiÒu. QuyÕt t©m th− cña t«i nh− vËy ®· hoµn thµnh, nh−ng vÕt c¾t trªn tay Nam vÉn cßn ri rØ m¸u. 24-10-1971 Buæi s¸ng, trªn ®−êng lín, ngâ nhá cña x· Quúnh Ch©u (Quúnh L−u, NghÖ An) rîp cê ®á sao vµng vµ cê gi¶i phãng hai mµu ®á vµ xanh da trêi. Næi bËt nhÊt lµ mµu xanh ¸o lÝnh vµ chiÕc mò tai bÌo ë trªn ®Çu, ®Æc tr−ng cña chiÕn sÜ gi¶i phãng. Chóng t«i ra ®i, ch−a thÓ h×nh dung ®−îc nh÷ng g× ®ang ®îi ë chiÕn tr−êng, chØ m−êng t−îng qua c¸c 35 https://thuviensach.vn c©u th¬ vµ nghÜ r»ng ®ã lµ n¬i sèng chÕt cËn kÒ nh−ng còng t−ng bõng vµ l·ng m¹n nh− mét ngµy héi: Hoan h« anh gi¶i phãng qu©n KÝnh chµo anh con ng−êi ®Ñp nhÊt ... ¤i chiÕc mò v¶i mÒm dÔ th−¬ng nh− mét bµn tay nhá Ch¼ng lµm ®au mét chiÕc l¸ trªn cµnh S¸ng trªn ®Çu nh− mét m¶nh trêi xanh Mµ x«ng x¸o, mµ tung hoµnh ngang däc (Bµi ca Xu©n 68 - Tè H÷u) ChØ cßn cã mÊy tiÕng ®ång hå n÷a, c¶ ®¬n vÞ t«i sÏ lªn ®−êng vµo chiÕn tr−êng miÒn §«ng Nam Bé, ®−îc gäi lµ B2, t«i sÏ xa ng−êi th©n, ng−êi d©n miÒn B¾c hËu ph−¬ng yªu dÊu mµ kh«ng hÑn ®−îc ngµy trë vÒ. Lµm sao mµ vui lªn ®−îc. S¾p ®Õn b÷a c¬m cuèi cïng trªn m¶nh ®Êt Quúnh Ch©u, mäi ng−êi ruét gan ®Òu nh− löa ®èt. TÊt c¶ sù tËp trung ®Òu h−íng ra con lé lín ch¹y qua, tr«ng chê cha mÑ, anh chÞ vµ ng−êi th©n tõ quª nhµ lªn ®©y ®Ó chia tay. Kh«ng biÕt cha mÑ m×nh cã ai ®i tiÔn kh«ng? T«i rÊt sèt ruét, nãng lßng, thÊp thám ®i ra ®i vµo ngãng ®îi. T©m tr¹ng rèi bêi, nçi nhí cha mÑ, gia ®×nh trµn ngËp trong lßng. Gi¸ nh−, giê lªn ®−êng ra mÆt trËn h«m nay ®−îc lïi l¹i thªm mét thêi gian n÷a th× h¹nh phóc biÕt bao. 36 https://thuviensach.vn 12 giê 30 phót, chóng t«i kÕt thóc b÷a tr−a, nh−ng suèt c¶ thêi gian ®ã ch¶ ai ¨n ®−îc mÊy. B÷a c¬m liªn hoan chia tay cuèi cïng h«m nay ®−îc ®¬n vÞ ®· chuÈn bÞ rÊt chu ®¸o, cã nhiÒu mãn mµ c¸nh lÝnh "h¸u ®ãi" l©u nay m¬ −íc nh−ng chóng t«i ¨n mµ sao thÊy nh¹t nhÏo, nuèt vµo cø nghÌn nghÑn, nghÌn nghÑn. Thêi gian cßn l¹i ë n¬i ®©y kh«ng cßn nhiÒu. §óng 2 giê chiÒu, c¶ ®¬n vÞ ph¶i hµnh qu©n rêi x· Quúnh Ch©u vÒ ga CÇu Gi¸t cho kÞp chuyÕn tµu ®i Vinh tèi nay. 1 giê kÐm 10 phót chiÒu, tiÕng hß reo cña anh em ®ång lo¹t vang lªn khi ngoµi ®−êng lín xuÊt hiÖn mét nhãm ng−êi giµ trÎ, g¸i trai tay x¸ch n¸ch mang, ®ang ®i véi vµng vÒ h−íng ®Çu lµng gi÷a c¸i n¾ng tr−a r¸m tr¸i b−ëi. Kh«ng ai b¶o ai, chóng t«i ®ång lo¹t ïa ch¹y ra ®ãn ng−êi th©n. §©y råi! MÑ t«i, d¸ng gÇy guéc, bÐ nhá, mÆt ®á gay, må h«i nhÔ nh¹i, ®ang cè søc b−íc nh÷ng b−íc ®i nÆng nÒ, mÖt nhäc, v× ®· ph¶i v−ît bé qu·ng ®−êng ®¸ lëm chëm, dµi h¬n 12 km tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn ®©y. Trªn vai mÑ cßn kho¸c mét tói quµ to, nÆng dµnh cho t«i vµ c¸c b¹n mang theo tr−íc lóc lªn ®−êng. Khi ®Õn gÇn, mÑ nhoµi ng−êi «m lÊy t«i, n−íc m¾t ch¶y dµi, giµn giôa trªn hai gß m¸. Kh«ng nãi ®−îc lêi nµo, t«i cè k×m m×nh kh«ng bËt khãc, ®Ó yªn lßng mÑ. 37 https://thuviensach.vn MÑ chØ thèt lªn ®−îc mét tõ "Con..." råi «m chÆt lÊy t«i mµ kh«ng nãi thªm ®−îc g× n÷a, chiÕc tói trªn vai r¬i xuèng ®Êt lóc nµo kh«ng hay. VÒ ®Õn n¬i nghØ, t«i ngËp ngõng hái th¨m vÒ chÆng ®−êng ®i vÊt v¶, gian nan cña mÑ, còng nh− søc khoÎ cña bè vµ mäi ng−êi ë nhµ. MÑ ®éng viªn, an ñi t«i gi÷ g×n søc khoÎ vµ cè g¾ng trë vÒ, mäi ng−êi ë nhµ sÏ chê ®îi. Hai m¾t cay xÌ, nçi nhí th−¬ng bè mÑ trµn ngËp trong t«i. Gi¸ nh− chiÕn tranh kh«ng x¶y ra, chóng t«i ®©u vÊt v¶, ®©u ph¶i gÆp c¶nh chia ly nh− b©y giê. §óng ra, mÑ vµ nh÷ng ng−êi th©n ®· ®Õn ®©y rÊt sím. Nh−ng tÊt c¶ lçi ®Òu do tµu ®Õn ga muén c¶ tiÕng ®ång hå. BiÕt giê nµy mäi ng−êi rÊt ®ãi, chÞ Phi - chñ nhµ vµ b¹n bÌ véi vµng t×m c¬m vµ thøc ¨n tËp trung l¹i ®Ó dïng t¹m, v× thêi gian cßn l¹i ë ®©y rÊt Ýt, kh«ng ®ñ ®Ó chuÈn bÞ b÷a ¨n míi. Giê tËp trung hµnh qu©n lªn ®−êng ra mÆt trËn ®· ®Õn. TÊt c¶ ®−êng lµng, ngâ xãm ®Òu phñ mét mµu xanh ¸o lÝnh, xen lÉn ®ñ mµu s¾c ¸o quÇn cña bµ con, c« b¸c, c¸c chÞ, c¸c anh, c¸c em vµ c¸c ch¸u thiÕu nhi ë vïng trung du ®åi nói nµy ®Õn t¹m biÖt vµ chóc chóng t«i chiÕn th¾ng, b×nh an trë vÒ. DÉu vËy, trong lßng ai còng hiÓu r»ng, ph¶i rÊt may m¾n míi cã thÓ tho¸t ®−îc lß löa chiÕn tranh khèc liÖt ®ã. 38 https://thuviensach.vn C¶ mét kh«ng gian thËt sù ån µo, n¸o ®éng víi ®ñ ©m thanh, tiÕng nãi, tiÕng khãc, tiÕng c−êi vµ c¶ nhÞp trèng Õch tïng, tïng. TiÓu ®oµn 5 hµnh qu©n theo ®éi h×nh tiÓu ®oµn, ®¹i ®éi, trung ®éi, tiÓu ®éi, h−íng vÒ ga CÇu Gi¸t. MÑ t«i vµ nh÷ng ng−êi th©n cña b¹n bÌ, ®ång ®éi võa ®Õn ®©y ®Òu rÊt mÖt mái, ch−a ®−îc nghØ ®Ó håi søc sau chuyÕn ®i dµi, l¹i ph¶i cïng ®¬n vÞ cuèc bé v−ît qua dèc, ®Ìo, qua con ®−êng ®¸ lëm chëm, gËp ghÒnh ra ga, xu«i tµu vµo Vinh. Nh×n d¸ng ®i mÖt nhäc cña mÑ, thØnh tho¶ng ph¶i ch¹y ®uæi theo ®oµn qu©n ®Òu ®Òu nhÞp b−íc, lßng t«i l¹i quÆn ®au v× xãt th−¬ng. Cã lÏ, c¸i khæ ®au nhÊt cña ng−êi lµm cha mÑ lµ giê phót chia tay nh÷ng ®øa con røt ruét ®Î ra lªn ®−êng ®i chiÕn ®Êu mµ kh«ng hÑn ngµy trë vÒ. TÊt c¶ v× chiÕn tranh ®· dån c¸i khæ ®au cïng cùc, kh¾c kho¶i tr«ng chê, nÐn chÞu vµo th©n giµ gµy yÕu, mong manh ®ã. Gi¸ nh− chiÕn tranh kh«ng x¶y ra, thÕ hÖ chóng t«i vµ mäi ng−êi sÏ ®−îc sèng trong hoµ b×nh, sung s−íng vµ h¹nh phóc biÕt chõng nµo. §i qua nh÷ng cuéc chia tay nµy, t«i míi hiÓu hÕt gi¸ trÞ ®Ých thùc cña hoµ b×nh, h¹nh phóc vµ tù do. 4 giê 30 phót chiÒu, chóng t«i ®Æt ch©n ®Õn ga CÇu Gi¸t, nghØ ®îi tµu theo ®éi h×nh. Mäi ng−êi dån gän vµo mét khu vùc, kh«ng kÐo dµi lª thª nh− tr−íc. Nhµ ga th«ng b¸o, tµu h«m nay vÒ muén mÊy tiÕng. §©y lµ c¬ héi ®Ó hai mÑ con t«i ®−îc gÇn 39 https://thuviensach.vn nhau thªm mét chót n÷a. MÑ ngåi c¹nh t«i, hai ch©n s−ng ®á sau chÆng ®−êng dµi cuèc bé tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn ng· ba TuÇn Tam LÖ. T«i biÕt mÑ rÊt mÖt, nh−ng vÉn cè chÞu v× nçi ®au trong lßng mÑ giê ®©y cßn lín h¬n rÊt nhiÒu. Hai tay mÑ «m lÊy t«i, xoa xoa ®«i vai cßn s−ng ®á v× nh÷ng ngµy hµnh qu©n mang v¸c nÆng råi dÞu dµng ®éng viªn, an ñi. T«i gôc ®Çu vµo lßng mÑ, mÑ nghÑn ngµo «m chÆt lÊy t«i nh− muèn ®−îc gi÷ chÆt ®øa con yªu quý bªn m×nh m·i m·i. - Cha vµ anh ë nhµ cã khoÎ kh«ng mÑ? - T«i ngËp ngõng hái. - Cha vµ anh vÉn b×nh th−êng. Cha muèn ®−îc gÆp con l¾m, nh−ng ®ît võa råi lªn th¨m, sau ®ã vÒ nhµ ch©n ®au nªn kh«ng ®i ®−îc. Cha mÑ vµ anh cïng bµ con ë nhµ chóc con lªn ®−êng m¹nh khoÎ. Mong con b×nh an trë vÒ nhµ... - Cha mÑ, anh vµ mäi ng−êi ë nhµ nhí gi÷ g×n søc khoÎ. H·y cè ®îi con vÒ! Nçi xóc ®éng trong lßng x©m chiÕm hÕt c¶ t©m trÝ t«i, ®Çu ãc mô mÉm khiÕn t«i kh«ng nãi thªm víi mÑ ®−îc mét lêi an ñi, ®éng viªn nµo. 25-10-1971 GÇn 3 giê s¸ng chóng t«i míi lªn tµu ®Ó vÒ Vinh. Trêi ®ªm ®en kÞt, giã l¹nh lïa qua « cöa sæ hun hót nh−ng ch¼ng mét ai ngñ ®−îc, cã ch¨ng chØ gËt gï, chËp chên trong gi©y l¸t. 40 https://thuviensach.vn Trong toa tµu, ¸nh s¸ng vµng ®ôc cña nh÷ng chiÕc ®Ìn b·o (®Ìn dÇu ho¶) treo lñng l¼ng trªn ®Çu, h¾t bãng chóng t«i x« ®Èy tø tung, nh− trong lßng bén bÒ gi»ng xÐ cø muèn vì bung ra. Kh«ng gian cµng trë nªn nÆng nÒ. TiÕng r× rÇm trß chuyÖn cña mäi ng−êi, tiÕng x×nh xÞch cña tµu ch¹y, ®ang tõng phót xuyªn qua lßng hËu ph−¬ng ®−a chóng t«i ra mÆt trËn. T«i ®−a m¾t nh×n xung quanh thÊy ai nÊy ®Òu thøc c¶. Mét sè b¹n bÌ kh«ng cã ng−êi nhµ ®Õn th¨m, lóc nµy ®ang chuÈn bÞ mét gãi quµ bäc kÝn, hay lµ mét phong b× th− dµy cém, ghi râ, ®Çy ®ñ tªn vµ ®Þa chØ ng−êi nhËn. Chóng t«i dån ra phÝa c¸c « cöa sæ, c¨ng m¾t nh×n vµo mµn ®ªm. Chê ®îi, ngãng tr«ng khi ®oµn tµu vÒ ®Õn gÇn quª h−¬ng m×nh th× kÞp nÐm quµ vµ th− xuèng cho ng−êi th©n, mµ tr−íc lóc lªn ®−êng ra trËn kh«ng ®−îc gÆp mÆt. §iÒu mµ tÊt c¶ ®Òu tin r»ng: bÊt kú ng−êi d©n hËu ph−¬ng nµo, khi ph¸t hiÖn ra nh÷ng phong th− vµ gãi quµ nµy còng sÏ tù gi¸c, nhanh chãng chuyÓn ®Õn ng−êi nhËn. Thêi kú ®ã, cuéc sèng tuy cßn khã kh¨n, vÊt v¶, thiÕu thèn ®ñ bÒ, nh−ng c¸i t×nh ng−êi ®−îc t«n vinh, tr©n träng biÕt bao, nhÊt lµ t×nh c¶m gi÷a ng−êi ë l¹i vµ ng−êi ®i xa. Hä s½n sµng hy sinh, chia sÎ, s½n sµng gióp ®ì vµ lµm ®iÒu tèt cho nhau. Tµu ®Õn ga Qu¸n Hµnh, theo th«ng b¸o chØ dõng 5 phót. LÇn nµy, hai mÑ con t«i ph¶i chia tay 41 https://thuviensach.vn thËt råi. Nh÷ng tiÕng ån µo gäi nhau, nh÷ng tiÕng khãc to, nhá lan ra c¶ ®oµn tµu. ¤m chÆt lÊy mÑ cßn thæn thøc, hai m¾t nhoÌ ®i, mÑ «m ®Çu vµ h«n lªn tãc t«i råi bËt khãc. Nh÷ng k×m nÐn, chÞu ®ùng l©u nay bung ra tr−íc giê phót chia ly, hy väng con trai m×nh cã ®−îc may m¾n tho¸t qua biÓn löa ë chiÕn tr−êng ®Ó trë vÒ hay kh«ng? ChiÕn tranh ®Õn bao giê míi kÕt thóc? TÊt c¶ ®· vì oµ trong tiÕng sôt sïi, nøc në cña mÑ. ¤m chÆt lÊy t«i, mÑ nghÑn ngµo nãi ®øt qu·ng: - Con ®i m¹nh khoÎ, b×nh an... nhí vÒ víi mÑ. - §ét ngét bu«ng ®«i tay ®ang cßn «m chÆt ®ã, mÑ véi vµng nh¶y xuèng tµu, ®øng d−íi s©n ga vÉy chµo chóng t«i khi tµu chuyÓn b¸nh. T«i chît bõng tØnh vµ chØ kÞp hÐt lªn: - Cha mÑ vµ anh ë nhµ nhí gi÷ g×n søc khoÎ ®îi con vÒ!!! TiÕng cña t«i trén lÉn trong tiÕng hÐt vang chµo t¹m biÖt cña mäi ng−êi. Kh«ng biÕt mÑ cã nghe ®−îc lêi chµo cuèi cïng cña con trai m×nh kh«ng? Nh×n bãng mÑ nhá bÐ, chíi víi, mong manh trªn s©n ga, mçi lóc mét mê xa, nh¹t nhßa, t«i kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc h¬n n÷a vµ cø thÕ bËt ßa lªn khãc. TiÕng cßi hó kÐo dµi, tiÕng x×nh xÞch cña tµu ch¹y, ¸t hÕt tÊt c¶ mäi ©m thanh n¸o ®éng cña chóng t«i trong toa tµu vµ nh÷ng ng−êi ®ang cã mÆt trªn s©n ga. Bãng mÑ vµ mäi ng−êi ch×m dÇn trong bãng ®ªm. T«i cø ch¨m chó dâi theo vÒ kho¶ng kh«ng ®ã, nh− cè nÝu h×nh bãng mÑ ë bªn m×nh m·i m·i. 42 https://thuviensach.vn Nh−ng thùc tÕ, kho¶ng c¸ch gi÷a hai mÑ con cø thÕ xa dÇn, xa dÇn... Sau nµy, trong suèt c¶ chÆng ®−êng hµnh qu©n ®i miÒn Nam vµ nh÷ng ngµy th¸ng tham gia chiÕn trËn, t«i ©n hËn v« cïng, nhiÒu lóc cø muèn hÐt to¸ng lªn: "Cha mÑ ¬i! Con muèn vÒ vµ nhí cha mÑ l¾m!" Trong toa tµu giê ®©y chØ cßn l¹i anh em ®ång ®éi. TÊt c¶ ®ang trªn ®−êng ra mÆt trËn. Råi ®©y, sau nµy ai trong sè ngåi ®©y ®−îc may m¾n trë vÒ vµ ai lµ... Lóc ®ã, t«i kh«ng d¸m nghÜ tiÕp. TÊt c¶ chóng t«i, ai còng trÎ trung, tr¾ng trÎo, tuæi ®êi ®Òu míi m−êi chÝn ®«i m−¬i cßn ng¬ ng¬, ng¸c ng¸c. Kho¶ng 7 giê s¸ng, ®¬n vÞ dõng nghØ ë tr¹m giao liªn x· H−ng Dòng, H−ng Nguyªn. Hai ngµy sau ®ã, chóng t«i lªn can« ng−îc dßng s«ng Lam, rÏ vÒ nh¸nh s«ng La, nghØ ë huyÖn §øc Thä, Hµ TÜnh. Dßng s«ng La lµ mét dßng s«ng ®Ñp, cã phong c¶nh nªn th¬, h÷u t×nh, lµ nguån c¶m høng s¸ng t¹o cho nhiÒu thi nh©n, nh¹c sÜ. §· cã nhiÒu bµi ca, bµi v¨n, bµi th¬ ngîi ca dßng s«ng mét thêi hµo hïng vµ s©u nÆng t×nh ®êi nµy. Giê ®©y, t«i ®−îc ngåi trªn can« ch¹y ng−îc dßng s«ng ®ã. N−íc trong xanh, m¸t r−îi, lÆng lÏ tr«i. Hai ven bê nh÷ng b·i d©u non xanh m¬n mën ®ang ®Õn mïa h¸i l¸, nèi tiÕp lµ nh÷ng b·i mÝa tr¶i dµi, th©n cao phñ mét mµu phÊn tr¾ng, bªn trong chøa ®Çy vÞ ngät. 43 https://thuviensach.vn Dßng s«ng n¬i ®©y ®· sinh ra vµ nu«i d−ìng m−êi c« g¸i thanh niªn xung phong bÊt tö anh hïng ë ng· ba §ång Léc, trong thêi kú giÆc Mü ®¸nh ph¸ miÒn B¾c. C¸c c« g¸i tuæi ®êi còng trÎ trung nh− chóng t«i, ®· lËp nªn bao chiÕn c«ng oai hïng. Hä chèt gi÷ kh«ng biÕt bao nhiªu ngµy ®ªm gi÷a träng ®iÓm ë ng· ba nµy, n¬i mµ m¸y bay Mü nÐm bom liªn tôc hßng ng¨n chÆn ®−êng vËn chuyÓn qu©n, l−¬ng cña chóng ta ra chiÕn tr−êng. Gi÷a nh÷ng lóc m−a bom, ®¹n næ, c¸c c« ®· hiªn ngang, ngÈng cao ®Çu, ®Õm tõng qu¶ bom r¬i xuèng, sau ®ã, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, ®¸nh dÊu ®Ó sau khi m¸y bay Mü rót lµ kÞp thêi ph¸ næ, ®µo ®Êt, lÊp hè bom th«ng ®−êng cho nh÷ng ®oµn xe chë ®Çy hµng ®ang chê phÝa sau,... Råi mét lÇn, c¶ m−êi c« cïng n»m l¹i, khi qu¶ bom Mü næ bªn c¹nh, ch«n vïi tÊt c¶ xuèng lßng ®Êt mÑ, ®Ó c¸c c« sèng m·i víi tuæi hai m−¬i, nh− mét bµi h¸t ®· ngîi ca: "Trêi m« xanh b»ng trêi Can Léc, n−íc m« trong b»ng dßng n−íc s«ng La, ai vÒ Hµ TÜnh quª ta, nhí ch¨ng ®«i m¾t... ng−êi con g¸i s«ng La kiªn c−êng...". Chóng t«i l¹i tiÕp tôc hµnh qu©n b»ng « t« v−ît qua ®Ìo Ngang hïng vÜ. Khi lªn ®Õn l−ng ®Ìo, nh×n phÝa trªn vµ d−íi ch©n ®Ìo, tõng ®oµn xe « t« chë ®Çy lÝnh trÎ nèi ®u«i nhau kÐo dµi, kiªn nhÉn, hèi h¶ v−ît dèc. Nh×n vÒ ®ång quª huyÖn Kú Anh, thÊy ®Ñp b×nh dÞ, yªn ¶. Mét bøc tranh th«n quª méc m¹c víi mµu 44 https://thuviensach.vn xanh chñ ®¹o, xen lÉn nh÷ng m¶ng b¹c, ®en cña m¸i nhµ tranh, råi nh÷ng lµn khãi lam chiÒu,... Gi¸ nh− kh«ng bÞ nh÷ng m¶ng ®á, x¸m cña nh÷ng hè bom chiÕn tranh ph¸ vì th× bøc tranh nµy thËt sù hoµn h¶o. Cù NÉm, tr¹m giao liªn cuèi cïng ë miÒn B¾c hËu ph−¬ng. HÇu nh− ®a sè trong chóng t«i, ch−a mét lÇn ®Õn ®ã, nh−ng tõ l©u ®· nghe tªn Cù NÉm råi. "Cã ai vÒ Rµo Nam, xin v« ghÐ th¨m vïng Cù NÉm, lµng chiÕn ®Êu x−a, nay ®· ®æi míi mu«n mµu..." (bµi h¸t Qu¶ng B×nh quª ta ¬i cña nh¹c sÜ Hoµng V©n). Cù NÉm lµ mét miÒn quª trung du nghÌo, n»m ë phÝa t©y tØnh Qu¶ng B×nh, gÇn s¸t víi biªn giíi ViÖt - Lµo. Th«n xãm n¬i ®©y chñ yÕu lµ nh÷ng m¸i nhµ tranh v¸ch ®Êt, lóa g¹o Ýt, khoai s¾n th× nhiÒu. §−êng lµng gän gµng, s¹ch sÏ. Ng−êi d©n rÊt hiÒn hËu, thËt thµ, chÊt ph¸c, chÞu khã, chÞu khæ, ch¨m chØ lao ®éng vµ hÕt lßng gióp ®ì bé ®éi. Nh÷ng ngµy cßn l¹i sèng trong lßng d©n miÒn B¾c, anh em ®· dµnh nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp nhÊt cho bµ con n¬i ®©y. Tranh thñ thêi gian nghØ chê ngµy hµnh qu©n lªn ®Ønh Tr−êng S¬n, mäi ng−êi kh«ng ai b¶o ai, ®Òu tù gi¸c lµm nh÷ng c«ng viÖc cã Ých cho hËu ph−¬ng. ChØ cã trong hai ngµy, rÊt nhiÒu m¸i nhµ tranh dét n¸t trong th«n ®· ®−îc thay b»ng mµu r¹ míi. Nh÷ng con ®−êng vµo th«n xãm ®−îc söa réng r·i, b»ng ph¼ng, s¹ch sÏ h¬n. 45 https://thuviensach.vn Chóng t«i, nh÷ng ng−êi lÝnh tr−íc lóc lªn ®−êng ra mÆt trËn, ®Òu cã mét nguyÖn −íc, mong sao cho lµng Cù NÉm còng nh− nh÷ng vïng n«ng th«n kh¸c, cã mét cuéc sèng no ®ñ vµ h¹nh phóc. II. Trªn ®−êng Tr−êng S¬n 10-11-1971 3 giê chiÒu, «t« vËn t¶i qu©n sù chë bé ®éi lªn ®Õn ®Ønh nói v−ît Tr−êng S¬n. §−êng ®i ®¸ sái mÊp m«, dèc ®Ìo quanh co, nhiÒu ®o¹n cã c¸c ®¬n vÞ thanh niªn xung phong ph¸ ®¸, më réng ®−êng. Bôi c¸t bay tr¾ng ®ôc c¶ mét vïng réng lín. ThÊp tho¸ng hai bªn ®−êng lµ nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong, kh«ng nh×n râ mÆt chØ nghe thÊy tiÕng nãi c−êi, vÉy chµo t¹m biÖt chóng t«i chóc ngµy chiÕn th¾ng trë vÒ. Qua giäng nãi, xem ra c¸c c« cßn rÊt trÎ. T«i tß mß muèn ®−îc nh×n râ mÆt tõng c«, nh−ng tÊt c¶ ®Òu bÞt kh¨n kÝn mÆt, chØ thÊy ®«i m¾t ®en lay l¸y. Trêi vÒ chiÒu, nh÷ng chiÕc xe ®· bß lªn cao, tiÕn gÇn vÒ ®Ønh nói. §©u ®©y, phÝa xa xa, tiÕng ïng oµng väng vÒ. ChiÕn tranh ®· ®Õn gÇn, kh«ng khÝ hoµ b×nh ®ang dÇn dÇn khÐp l¹i sau l−ng chóng t«i. MÆt trêi ®· khuÊt dÇn sau rÆng nói. TiÕng m¸y bay trinh s¸t ï ï tõ xa väng l¹i. Bãng tèi bu«ng xuèng, phót chèc l¹i bÞ xÐ to¹c, bõng s¸ng bëi nh÷ng qu¶ cÇu löa nèi tiÕp r¬i xuèng, liªn tôc, liªn tôc. §iÖp khóc ®ã kÐo dµi c¶ ®ªm. §Êy lµ nh÷ng qu¶ ph¸o s¸ng cña c¸c m¸y bay trinh s¸t ®Þch b¾n ra 46 https://thuviensach.vn ®Ó lïng sôc, t×m kiÕm lùc l−îng bé ®éi ta hµnh qu©n vµ vËn chuyÓn l−¬ng thùc, sóng ®¹n ra mÆt trËn. Kho¶ng 11 giê ®ªm, tõ trªn ®Ønh dèc, xe ®−a chóng t«i xuèng tËp kÕt ë mét thung lòng, bªn c¹nh con suèi nhá. N¬i ®©y lµ tr¹m giao liªn sè 5 cña Binh ®oµn 559 hay cßn gäi lµ Binh ®oµn Tr−êng S¬n. VÞ trÝ ®Ó bé ®éi nghØ ®−îc gäi lµ "b·i kh¸ch", n»m d−íi khu rõng giµ ®−îc dän s¹ch sÏ. BÕp Hoµng CÇm ®µo ©m xuèng lßng ®Êt, khi nÊu c¬m kh«ng cã khãi vµ ¸nh s¸ng, tÊt c¶ ®· ®−îc che kÝn. ë ®©y cã rÊt nhiÒu vÞ trÝ m¾c t¨ng vµ vâng. KhÝ hËu ë phÝa t©y Tr−êng S¬n kh¸ l¹nh, trêi m−a r¶ rÝch, dÇm dÒ. ChØ míi c¸ch ®©y mÊy giê ®ång hå th«i, khi chóng t«i cßn ë trªn ®Êt Qu¶ng B×nh trêi vÉn n¾ng nãng nh− thiªu nh− ®èt. KhÝ hËu n¬i ®©y thay ®æi l¹ lïng. ChØ c¸ch nhau mét ®o¹n ®−êng ng¾n bªn §«ng th× n¾ng nãng, bªn T©y th× l¹nh, m−a. C¶ ®¬n vÞ dõng l¹i nghØ ë tr¹m 5 ®−îc bèn ngµy ®Ó s¸p nhËp víi trung ®oµn thùc binh 271 do trung ®oµn tr−ëng Lª æn vµ chÝnh uû §oµn S¸u chØ huy. Kh«ng gièng nh÷ng ®oµn giao qu©n kh¸c, trung ®oµn nµy lu«n c¬ ®éng vµ ®éc lËp chiÕn ®Êu trong mäi t×nh huèng, s½n sµng chèng qu©n tËp kÝch ®æ bé vµ kÓ c¶ c«ng ®ån nÕu cÇn thiÕt. Bëi vËy, chiÕn sÜ cña Trung ®oµn 271 trªn ®−êng hµnh qu©n, mang v¸c nÆng h¬n chiÕn sÜ ®¬n vÞ kh¸c cïng trªn 47 https://thuviensach.vn tuyÕn ®−êng. Ngoµi ba l«, t− trang, l−¬ng thùc, thùc phÈm, chóng t«i cßn ph¶i ®Ìo thªm sóng ®¹n ®Çy ®ñ c¬ sè. Ngay nh− t«i, vò khÝ mang theo so víi nhiÒu ng−êi trong ®¬n vÞ vÉn lµ nhÑ h¬n. §ã lµ mét khÈu tiÓu liªn AK vµ 300 viªn ®¹n. Khæ nhÊt cã lÏ lµ nh÷ng chiÕn sÜ ë ®¹i ®éi ho¶ lùc, c«ng binh C16, C17, C18, C19, ph¶i cïng nhau mang v¸c nh÷ng khÈu sóng cång kÒnh, nÆng nÒ nh− cèi 82, DKZ 75, sóng phßng kh«ng 12,7 ly. Giê ®©y ®éi h×nh hµnh qu©n ®i vµo cña Trung ®oµn 271 gåm tiÓu ®oµn 7, 8, 9 vµ 5 cïng víi c¸c ®¹i ®éi trùc thuéc 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25. Qu©n sè gÇn 3.000 ng−êi. Phiªn hiÖu chung cho c¶ ®¬n vÞ trªn ®−êng hµnh qu©n lµ §oµn 2005D. Buæi s¸ng, mÆt trêi ®· lªn cao, d−íi ®Êt, n¬i chóng t«i ®ãng qu©n vÉn kh«ng cã ¸nh n¾ng lät vµo, cã ch¨ng chØ lµ nh÷ng hoa n¾ng yÕu ít xuyªn qua líp t¸n l¸ c©y dµy ®Æc ®Ëu xuèng mÆt ®Êt. Ban ngµy ®øng nh×n bao qu¸t, chiªm ng−ìng rõng giµ Tr−êng S¬n rÊt ®Ñp vµ th¬ méng, vÉn cßn nh÷ng nÐt hoang s¬. Kh«ng k×m ®−îc m×nh tr−íc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, t«i rñ Hång vµ Nam léi qua dßng suèi ®Ó kh¸m ph¸ khu rõng xung quanh. Chóng t«i thËt sù bÊt ngê tr−íc ®èng c©y song (lo¹i m©y rõng) to t−íng, ph¬i m×nh däc dßng suèi c¹n. Th©n c©y ®· giµ cçi, tr¬ vá, mµu tr¾ng ngµ, dµi c¶ tr¨m mÐt. - ThËt lµ tuyÖt, chóng ta lÊy c©y song nµy lµm gËy ®i. 48 https://thuviensach.vn Nam ®−a ra ý kiÕn ®ã. T«i vµ Hång nhanh chãng chÊp nhËn. - C¸c cËu ¬i! Chóng m×nh ph¶i chän nh÷ng c©y song kh«, cã ®o¹n cong cong ë ®Çu ®Êy! - T«i nãi. Sau mét lóc loay hoay t×m kiÕm, chóng t«i ®· chän ®−îc nh÷ng ®o¹n song giµ kh« −ng ý. C¶ ba h¸o høc trë vÒ th«ng b¸o cho ®ång ®éi mang dao ra chÆt song, trang bÞ cho m×nh mét chiÕc gËy tiÕp b−íc cuéc hµnh tr×nh ®i bé, b¨ng rõng, v−ît ®Ìo, léi suèi ®ang chê phÝa tr−íc. Trong lóc ba ®øa ®ang tõ d−íi suèi lªn, väng l¹i tiÕng h¸t cña ai ®ã tõ phÝa ®¬n vÞ ®ãng qu©n: "Ta v−ît trªn triÒn nói cao Tr−êng S¬n, ®¸ mßn mµ ®«i gãt kh«ng mßn...". Khi lªn ®Õn n¬i, t«i míi ph¸t hiÖn ra ng−êi ®ang say s−a h¸t chÝnh lµ NguyÔn Gia Th×n ë tiÓu ®éi 6. Nh×n thÊy Th×n, chóng t«i c−êi ph¸ lªn bëi c¸ch ¨n mÆc cña cËu ta. Trêi th× l¹nh, trªn ®Çu Th×n ®éi mò Êm, cæ quµng kh¨n, nh−ng bªn d−íi chØ mÆc mét chiÕc quÇn xµ lán. Hai ch©n tÝm t¸i do l¹nh, thÕ mµ miÖng cø nghªu ngao h¸t. Xem ra cËu nµy yªu ®êi, v« t−, l¹c quan qu¸. §−îc chóng t«i th«ng b¸o vÞ trÝ cña nh÷ng c©y song giµ, c¶ khu rõng ®ang yªn tÜnh bçng s«i ®éng h¼n lªn. ChiÕn dÞch lµm "ChiÕc gËy v−ît Tr−êng S¬n" ®−îc mäi ng−êi nhanh chãng h−ëng øng, triÓn khai thùc hiÖn. * * * 49 https://thuviensach.vn Sang ngµy nghØ thø hai, binh tr¹m tæ chøc phôc vô chiÕu phim cho anh em ®¬n vÞ. ThËt bÊt ngê, ë miÒn xa x«i hÎo l¸nh mµ vÉn cã phim ®Ó chiÕu. Khi nghe ®−îc tin vui nµy, ai nÊy ®Òu h¸o høc, mÆt mµy r¹ng rì h¼n lªn. Phim ®−îc chiÕu lµ "Th−îng Cam LÜnh", do Trung Quèc s¶n xuÊt. N¬i chiÕu phim ®−îc ®Æt trong hang ®¸ réng lín, ®ñ chç ngåi cho c¶ ®¹i ®éi. ThËt c¶m ¬n anh em chiÕn sÜ Binh ®oµn Tr−êng S¬n, ®· tËn t×nh phôc vô chóng t«i rÊt chu ®¸o. Phim qu¸ cò, do chiÕu nhiÒu lÇn nªn x−íc, h×nh ¶nh mê, cã v« sè vÖt s¸ng dµi nhay nh¸y, tr−ît däc. Nh−ng kh«ng thµnh vÊn ®Ò ®èi víi c¸nh lÝnh ë ®©y, lóc nµy ®−îc xem phim lµ h¹nh phóc l¾m råi. Bªn ngoµi, phÝa trªn bÇu trêi, nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, 0V-10 bay vÌ vÌ liªn tôc, s¨n lïng bé ®éi ta. Trong hang ®¸, c¸c chiÕn sÜ giao liªn vÉn b×nh tÜnh nèi l¹i nh÷ng ®o¹n phim bÞ ®øt ®Ó chiÕu cho mäi ng−êi xem tiÕp. Phim nãi vÒ cuéc chiÕn gi÷a qu©n ®éi Mü hïng hËu, trang bÞ ®Çy ®ñ vò khÝ, bao v©y mét nhãm qu©n Trung Quèc, vò khÝ thiÕu thèn, th« s¬, ®ang cè thñ trong hang ®¸. VËy mµ cuèi cïng, ®éi qu©n Trung Quèc l¹i chiÕn th¾ng, phÝa Mü thua chÕt la liÖt. Xem xong phim, ra khái hang chóng t«i trë vÒ ®Òu x«n xao b×nh luËn: "Bé phim nãi qu¸, lµm g× cã chuyÖn ng−îc ®êi nh− vËy". 50 https://thuviensach.vn 14-11-1971 Chóng t«i rêi tr¹m 5, b¾t ®Çu chÆng ®−êng hµnh qu©n cuèc bé. §−êng ®i lµ lèi mßn nhá d−íi t¸n c©y trong rõng giµ, s©u hun hót. Cµng vÒ cuèi ngµy, hai ch©n vµ hai vai t«i cµng ®au nhõ, s−ng ®á. ChiÕc ba l« cång kÒnh vµ bao g¹o ®Çy 7 kg sau l−ng gh× nÆng ®«i vai. Cæ nh− muèn rêi ra khi d©y ®eo sóng tiÓu liªn AK kÐo gß ®Çu xuèng, l−ng bông th× ®au th¾t, th©n thÓ nh− chia ra lµm hai phÇn, bëi vßng quanh nã lµ mét d©y l−ng b¶n réng, ®−îc treo vµo ®ñ mäi thø. Nµo lµ b×nh t«ng ®Çy n−íc, dao g¨m, lùu ®¹n råi hép thuèc c¸ nh©n,... MÖt qu¸, nhiÒu lóc t−ëng nh− ®øt h¬i, muèn ®æ vËt bªn ®−êng. T«i lª tõng b−íc mÖt nhäc, lo¹ng qu¹ng ®uæi theo ®oµn qu©n. Tr−íc khi lªn ®−êng, t«i c©n kiÓm tra träng l−îng c¬ thÓ cña m×nh, ®−îc 45 kg, cao 1 m 65. Khi cßn ë nhµ, mäi ng−êi trong gia ®×nh th−êng gäi t«i lµ "c¸i d©y cña hä Vâ". Thùc ra kh«ng riªng g× t«i, thêi kú ®ã, thÓ t¹ng ng−êi d©n miÒn B¾c c¬ b¶n lµ vËy. NÕu ra ®−êng, còng chØ gÆp ®a sè lµ ng−êi gÇy, ch¶ cã mÊy ng−êi bÐo mËp. Hai cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt ®· c−íp ®i kh«ng biÕt bao nhiªu sinh m¹ng con ng−êi, lÊy ®i kh«ng biÕt bao nhiªu søc lùc, trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc. C¶ n−íc ai còng sèng trong khã kh¨n, gay go, ¸c liÖt. Thêi gian yªn tÜnh, hoµ b×nh, dµnh cho s¶n xuÊt, x©y dùng cuéc sèng ch¶ ®−îc mÊy. TÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu lo l¾ng chèng ®ì chiÕn tranh. TÊt c¶ tËp 51 https://thuviensach.vn trung −u tiªn cho tiÒn tuyÕn, víi khÈu hiÖu: "Thãc kh«ng thiÕu mét c©n, qu©n kh«ng thiÕu mét ng−êi". B−íc sang ngµy thø hai hµnh qu©n cuèc bé, c¸i ®au, mái, mÖt cµng hµnh h¹ t«i. Ch−a lóc nµo t«i thÊy thÓ x¸c m×nh ®au ®ín ®Õn nh− vËy. TÊt c¶ nh− muèn vì tung ra. - Cho em nghØ ®i, thñ tr−ëng ¬i! Däc tuyÕn ®−êng hµnh qu©n, t«i ®· gµo lªn rÊt nhiÒu lÇn. Nh−ng ®oµn qu©n vÉn kh«ng m¶y may dõng l¹i, tÊt c¶ mäi ng−êi vÉn cø nèi ®u«i nhau lÆng lÏ hµnh qu©n, hµnh qu©n,... * * * Nh÷ng ngµy tiÕp theo, con ®−êng nhá chóng t«i ®ang ®i ®−îc nèi ra con ®−êng lín, dµnh cho ph−¬ng tiÖn vËn t¶i c¬ giíi c¾t qua ®−êng 9 (®o¹n tõ Xª Pon, Nam Lµo vÒ Lao B¶o) ®Õn thÞ trÊn B¶n §«ng. N¬i ®©y vÉn cßn dÊu tÝch chiÕn th¾ng vang déi cña bé ®éi ta trong trËn ®¸nh ®Ëp tan cuéc hµnh qu©n chiÕn l−îc cña qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ, víi mËt danh "Lam S¬n 719", hßng c¾t ®øt yÕt hÇu tiÕp tÕ qu©n, l−¬ng cña miÒn B¾c hËu ph−¬ng cho cuéc c¸ch m¹ng ë miÒn Nam. Nh÷ng chiÕc xe t¨ng M41, M113, xe vËn t¶i, sóng ®¹i b¸c 105 ly cña qu©n ®èi ph−¬ng bÞ thñng vµ vì to¸c ra tõng m¶ng nham nhë, n»m r¶i r¸c, ngæn ngang trong khu rõng ®Êt ®á. C©y cèi gôc ®æ, tan hoang, mÆt ®Êt bÞ cµy xíi tø tung kh¾p n¬i. 52 https://thuviensach.vn Trong trËn chiÕn nµy ta ®· b¾t sèng ®−îc ®¹i t¸ qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ NguyÔn V¨n Thä, chØ huy cuéc hµnh qu©n. * * * Chóng t«i v−ît qua s«ng Xª B¨ng Hiªng b»ng thuyÒn. Dßng s«ng trong xanh, m¸t r−îi. Ngåi trªn thuyÒn, t«i cø −íc ao ®−îc vïng vÉy b¬i trªn dßng s«ng nµy, ch¾c r»ng sù mái mÖt, ®au ®ín trªn th©n thÓ Ýt nhiÒu sÏ vîi ®i, tr«i theo dßng s«ng ®ang ch¶y m·i, ch¶y m·i. Ban ngµy, trªn bÇu trêi, nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, 0V-10 lu«n lïng sôc qu©n ta. §©u ®ã, tiÕng ïng, oµng xa xa väng l¹i. VÒ ®ªm, nh÷ng chiÕc m¸y bay c¸nh qu¹t "bµ giµ C130" Çm Çm, × × thay nhau bay däc tuyÕn ®−êng ®i cña bé ®éi ta, soi mãi, b¾n ph¸. ThØnh tho¶ng chóng l¹i b¾n mét lo¹t ®¹n tõ trªn cao xuèng. TiÕng næ, "binh bïng, binh bïng", chóng t«i gäi ®ïa lµ "xin thïng, xin thïng" (thïng xe c¬ giíi). M¸y bay nµy ®−îc trang bÞ kÝnh ng¾m hång ngo¹i nªn chóng b¾n vµo nh÷ng chiÕc xe vËn t¶i cña bé ®éi ta ch¹y trong ®ªm kh¸ chÝnh x¸c. C¸nh lÝnh l¸i xe Tr−êng S¬n gäi lµ "m¸y bay tö thÇn". Chóng t«i ®i ®Õn nh÷ng ®o¹n ®−êng b¹t taluy bÞ vïi dËp do bom ®¹n ®Þch nÐm xuèng. N¬i ®©y, bé ®éi vµ thanh niªn xung phong ®ang hèi h¶ vÇn ®¸, san lÊp mÆt ®−êng ®Ó nh÷ng ®oµn xe vËn t¶i 53 https://thuviensach.vn cßn chê ë phÝa sau kÞp ra mÆt trËn. TÊt c¶ cho tiÒn tuyÕn, tÊt c¶ v× miÒn Nam ruét thÞt. * * * §oµn qu©n ®· v−ît qua kh«ng biÕt bao con dèc, con suèi, thöa ruéng, b¶n lµng nghÌo cña d©n Lµo n»m th−a thít däc tuyÕn ®−êng ®i. N¬i ®©y, ng−êi d©n mang theo nh÷ng b¸t g¹o, qu¶ bÇu, qu¶ bÝ, con gµ, ra hai bªn ®−êng ngåi chê ®ãn bé ®éi ®i qua ®Ó ®æi mét gãi muèi, mét Ýt m× chÝnh, hay mét chiÕc kh¨n mÆt,... kÓ c¶ ¶nh c« g¸i miÒn B¾c duyªn d¸ng, ®Ñp dÞu dµng. Ng−êi d©n Lµo nghÌo, hiÒn hËu, thËt thµ, chÊt ph¸c, rÊt dÔ tin ng−êi. §µn «ng n¬i ®©y, da ®en bãng, trªn m×nh chØ ®ãng chiÕc khè mµu ®en nhá, bªn h«ng lu«n mang theo mét con dao, trªn vai v¸c chiÕc r×u, miÖng liªn tôc ngËm thuèc l¸. Phô n÷ da còng kh«ng tr¾ng h¬n chØ mÆc chiÕc v¸y thæ cÈm sên, kh«ng râ hoa v¨n, phÝa trªn kh«ng cã ¸o mµ choµng mét tÊm kh¨n tù dÖt, mµu n©u ®en ®Ó chèng rÐt. Hä ngåi c¹nh nh÷ng mãn hµng bµy ra bªn ®−êng chê ®æi mét thø nµo ®Êy mang vÒ. Mét ®iÒu ®Æc biÖt cña phô n÷ ë ®©y lµ lu«n mang bªn m×nh chiÕc ®iÕu tre kh¸ lín (nh− ®iÕu cµy hót thuèc). Nâ ®iÕu to, miÖng b»ng b¸t ¨n c¬m, bªn trong chøa mét vèc sîi thuèc l¸ mµu xanh, kÌm mét côc than nhá ®ang ch¸y ©m Ø. MiÖng cña hä lu«n g¾n chÆt víi chiÕc èng ®iÕu, kh«ng lóc nµo rêi ra. Ngay c¶ khi dõng l¹i ®Ó tr¶ lêi chóng t«i, còng 54 https://thuviensach.vn chØ cã hë nöa miÖng ë ngoµi ®Ó ®¸p l¹i, chø kh«ng døt h¼n ra. * * * Buæi s¸ng gi÷a rõng giµ ®¹i ngµn Tr−êng S¬n nÕu nh− kh«ng cã tiÕng vÌ vÌ m¸y bay trinh s¸t vµ nh÷ng tiÕng ïng oµng cña bom ®¹n th× n¬i ®©y ®Ñp th¬ méng l¹ th−êng. TiÕng hó lanh l¶nh chãi tai cña ®µn v−în gäi bÇy dÊy lªn tõng ®ît, tiÕng rÝu rÝt cña ®µn chim t×m qu¶ trªn t¸n c©y rõng,... ThØnh tho¶ng, phÝa bªn kia s−ên nói l¹i vang lªn tõng håi tiÕng chim "b¾t c« trãi cét", ®−îc gäi lµ "khã kh¨n, kh¾c phôc", nh¾c nhë mäi ng−êi v−ît qua mäi gian khæ, tiÕn lªn phÝa tr−íc. Nh−ng cã lÏ, ©m thanh rén rµng vµ n¸o ®éng nhÊt lµ tiÕng b−íc ch©n tiÕn qu©n rÇm rËp cña chóng t«i. §Õn lóc nµy, t«i kh«ng nhí m×nh ®· vøt bá chiÕc gËy v−íng vÝu tõ lóc nµo, ch¾c lµ chØ sau mÊy ngµy hµnh qu©n. Quan s¸t hÕt l−ît mäi ng−êi, ®Õn giê nµy kh«ng ai cßn gËy n÷a. Dï cã ®au nhøc, mÖt mái ®Õn mÊy vÉn kh«ng ®−îc phÐp tù ý dõng l¹i. TÊt c¶ chØ mét h−íng hµnh qu©n, hµnh qu©n. Nh÷ng s¸ng kiÕn gi¶m träng l−îng trªn vai cña anh em trong ®oµn ®· xuÊt hiÖn. B¾t ®Çu tõ chiÕc quÇn ¸o lãt, ®Õn ®«i giµy, bÝt tÊt, quyÓn truyÖn dµy, máng ®Òu c¶m thÊy kh«ng cÇn n÷a. TÊt c¶ ®−îc treo lªn th©n c©y ë tr¹m nghØ mµ chóng t«i võa t¹m biÖt. 55 https://thuviensach.vn Giê ®©y, c¶ mét b·i réng lín phñ ®Çy nh÷ng thø võa ®−îc bá ra, song c¶m gi¸c nÆng nÒ vÉn cßn b¸m chÆt, kiªn tr×, kh«ng bu«ng tha cho chóng t«i. Nh−ng c«ng b»ng mµ nãi, lóc nµy ai nÊy ®Òu c¶m thÊy ®ì nÆng vµ v−íng vÝu h¬n tr−íc nhiÒu. Ph¶i gi¶m c©n n÷a, mét ý kiÕn ai ®ã trong ®¬n vÞ ®Ò xuÊt, nh−ng cßn gi¶m g× ®−îc ®©y? Khi sóng, ®¹n, ¸o quÇn, ch¨n mµn, ba l«, thuèc men kh«ng thÓ bá ®−îc råi. Mét s¸ng kiÕn míi n÷a ®−îc ®−a ra: - Ph¶i c¾t bá ®Ønh mµn th«i! Mäi ng−êi nhanh chãng chÊp nhËn vµ thùc thi. MÆc dï träng l−îng ®Ønh mµn chØ ®−îc vµi l¹ng th«i, nh−ng ®èi víi chóng t«i lóc nµy cø gi¶m ®−îc gam nµo, hay gam nÊy. ChiÕc mµn giê ®©y ®· bá ®Ønh ®i, kh©u l¹i hai mÐp t¹o thµnh mµn h×nh ch÷ A rÊt tiÖn lîi khi n»m vâng. Ph¶i th−ëng "hu©n ch−¬ng" cho ai ®· ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn nµy. * * * §ang m¶i mª b−íc theo ®oµn qu©n, t«i nhËn ®−îc khÈu lÖnh phÝa tr−íc truyÒn vÒ vµ véi vµng quay l¹i truyÒn lÖnh cho ng−êi ®i sau. - Qua s«ng cëi quÇn! §ã lµ mÖnh lÖnh, nªn c¸nh lÝnh chóng t«i chÊp hµnh rÊt nghiªm, kh«ng mét chót chÇn chõ. Giê ®©y, ai nÊy trªn m×nh chØ cßn ®éc mét chiÕc ¸o dµi trªn ng−êi, riªng chiÕc quÇn ®· ®−îc v¾t qua cæ. PhÝa d−íi thËt sù ®−îc hoµn toµn tù do, v× tÊt c¶ 56 https://thuviensach.vn anh em ®· l©u kh«ng cßn kh¸i niÖm vÒ ®å lãt n÷a, nh÷ng thø nµy ®· n»m l¹i ë c¸c tr¹m phÝa sau tõ l©u råi. Chóng t«i ®i m·i mµ ch¼ng thÊy s«ng. Ph¶i ch¨ng, chØ cã kho¶ng trèng réng cña con suèi c¹n kÐo dµi n»m phÝa tr−íc. N¬i ®Êy xuÊt hiÖn mét ®¬n vÞ n÷ thanh niªn xung phong ®ang ghÐp ®¸ lµm ®−êng cho xe c¬ giíi. TiÕng c−êi khóc khÝch r©m ran... Mäi ng−êi ai nÊy ®Òu ho¶ng hèt nh×n xuèng. Kh«ng kÞp mÆc quÇn n÷a råi, rÊt may cßn cã hai tµ ¸o lÝnh dµi, ®ñ che kÝn nh÷ng thø cÇn che. Nh−ng dï sao chóng t«i vÉn ng−îng ngïng ®á chÝn mÆt khi ®i qua nh÷ng c« g¸i trÎ trung, hån nhiªn vµ hãm hØnh nµy. Th× ra, cËu nµo phÝa tr−íc trong ®oµn ®· truyÒn lÖnh ®ïa cît tai h¹i ®ã, ®Æt tÊt c¶ mäi ng−êi ë phÝa sau vµo t×nh huèng khã xö. Gi¸ nh− kh«ng cã chuyÖn võa råi x¶y ra, tÊt c¶ chóng t«i ®· la hÐt trªu ®ïa tho¶i m¸i víi chÞ em. §· l©u råi, anh em ch−a hÒ gÆp bãng d¸ng một c« g¸i ng−êi ViÖt Nam nµo. LÏ ra, ®©y lµ dÞp may hiÕm cã ®Ó nhí vÒ nh÷ng ký øc quª nhµ. * * * Cø hµnh qu©n v−ît qua 10 tr¹m giao liªn, c¶ ®¬n vÞ l¹i ®−îc nghØ mét ngµy ®Ó nhËn l−¬ng thùc, thùc phÈm cho nh÷ng ngµy tiÕp theo. §· l©u råi, chóng t«i kh«ng ®−îc nh×n thÊy mét cäng rau. §ãi ¨n, ®ãi rau lµm ai nÊy còng n«n nao khã chÞu. 57 https://thuviensach.vn §−îc mét ngµy nghØ, c¶ tiÓu ®éi t«i chia nhau xuèng suèi t×m c¸c lo¹i rau ¨n ®−îc nh− c©y m«n thôc, rau dín (c©y d−¬ng xØ), m¨ng tre, le, nøa. HoÆc t×m trªn nh÷ng kho¶ng rõng trèng, xung quanh miÖng hè bom ®· l©u ngµy, c©y cèi ch¸y ®æ, n¬i ®©y rau tµu bay mäc rÊt nhiÒu. Còng v× thÌm rau xanh nªn ®· cã anh em h¸i rau m«n thôc nhÇm sang c©y rau ng¶i (hai lo¹i c©y nµy h×nh d¸ng bªn ngoµi kh¸ gièng nhau). ¡n ph¶i rau nµy sÏ ngøa tõ trong ruét ra tËn miÖng. C¸i ngøa khã chÞu ®Õn møc muèn thß c¶ tay vµo trong bông ®Ó cµo hÕt cì cho ®ì ngøa. Nåi rau ®· nÊu chÝn, nh×n vµo rÊt hÊp dÉn v× ®· ngèn kh«ng Ýt m× chÝnh, nh−ng ph¶i nh¾m m¾t ®æ ®i. TiÕc ®øt ruét còng ®µnh chÞu. Cµng ngµy, chóng t«i cµng cã kinh nghiÖm vÒ kiÕm rau rõng, tÊt c¶ nh÷ng lo¹i c©y, l¸ cã vÞ ®¾ng, ngät tuyÖt ®èi kh«ng ®ông ®Õn, rÊt dÔ bÞ ngé ®éc. Cßn nh÷ng lo¹i rau, l¸ cã vÞ chua th× cã thÓ ¨n ®−îc. Nh÷ng "bÝ quyÕt" nµy do c¸n bé binh tr¹m Tr−êng S¬n truyÒn cho. * * * §ªm nay nghØ ë tr¹m giao liªn, chóng t«i ®−îc th«ng b¸o chuÈn bÞ tinh thÇn vµ ®å ®¹c gän gµng, c¬m n¾m vµ n−íc mang theo ®Çy ®ñ ®Ó ngµy mai hµnh qu©n v−ît dèc cao. Khi võa nghe ®−îc th«ng b¸o tõ ban chØ huy ®¹i ®éi, t«i cø nghÜ hÕt dèc nµy còng chØ cao h¬n 58 https://thuviensach.vn mét chót so víi c¶ ngh×n con dèc ®· ®i qua. Song khi ®Õn ch©n dèc t«i míi thÊy hÕt ®−îc sù nguy hiÓm vµ khã kh¨n. Dèc ®¸ tai mÌo th¼ng ®øng, kh«ng thÓ v−ît qua, nÕu nh− kh«ng cã nh÷ng chiÕc thang d©y lµm b»ng c©y song to, giµ, v÷ng ch¾c, ®−îc chiÕn sÜ binh tr¹m giao liªn cè ®Þnh vµo v¸ch ®øng nói ®¸ theo tõng ®o¹n mét. §øng ë d−íi, nh×n lªn chiÕc thang dùng ®øng cheo leo lê mê trong m©y tr¾ng tr«i bång bÒnh, t«i rïng m×nh khi nghÜ s¾p ph¶i ®u b¸m trªn nh÷ng bËc thang chªnh vªnh ®ã. Trªn m×nh kh«ng mang v¸c thø g× mµ v−ît qua ®−îc con dèc cheo leo, dùng ®øng, cao vót nµy ®· lµ mét kú tÝch råi. Cßn b©y giê, ng−êi mang nhÑ nhÊt nh− t«i ®· lµ 25 kg mµ l¹i cång kÒnh n÷a. Nh−ng mÖnh lÖnh lµ mÖnh lÖnh, kh«ng cho phÐp chïn b−íc. TÊt c¶ mäi ng−êi ph¶i cïng nhau tiÕn lªn. TrÌo lªn dèc cao dùng ®øng ch©n dß dÉm tõng b−íc ë nh÷ng bËc thang phÝa d−íi, tay n¾m chÆt tõng bËc thang phÝa trªn, gång m×nh ®u ng−êi lªn, nhÝch dÇn tõng bËc mét. §Çu ng−êi d−íi ®éi ng−êi trªn, tõ tõ dÞch chuyÓn. Cµng lªn cao giã cµng thæi m¹nh, m©y mï bao phñ dµy ®Æc, che mÊt tÇm nh×n cña chóng t«i. Nh÷ng h¹t n−íc trong m©y nhá li ti ph¶ vµo mÆt, vµo cæ, thÊy lµnh l¹nh, buèt buèt. Cã nh÷ng ®o¹n dèc khi ®ang cè søc leo, trêi bçng nhiªn quang ®·ng, trong v¾t. T«i ®−a m¾t 59 https://thuviensach.vn nh×n xuèng d−íi, mét líp m©y tr¾ng dµy ®Æc, xèp nhÑ, bång bÒnh lÆng lÏ tr«i. MÆt ®Êt ë d−íi hÇu nh− kh«ng cßn thÊy n÷a, chØ thÊy ë n¬i s©u th¨m th¼m Êy mê mê mét mµu xanh c©y rõng, tho¾t Èn, tho¾t hiÖn. Nh×n ra c¸c phÝa xung quanh, n¬i xa xa kia lµ nh÷ng ngän nói nh« lªn trªn biÓn m©y tr¾ng dËp dÒnh, mªnh m«ng. Ng−êi t«i c¶m thÊy say say, bay bæng, bång bÒnh. NhiÒu lóc kh«ng d¸m nh×n xuèng n÷a, mµ cø ngì m×nh nh− ®ang l¹c vµo chèn bång lai. Trong lóc ®ã, nói ®¸ tai mÌo nhän ho¾t vµ chiÕc thang Èm −ít tr¬n tuån tuét, chØ cÇn s¬ sÓnh mét chót, tay b¸m bËc thang kh«ng ch¾c lµ bÞ tuét ngay, c¶ ng−êi sÏ r¬i xuèng tan tµnh, kh«ng biÕt ®i vÒ ®©u? §ang m¶i mª b¸m chÆt tõng bËc thang ®Ó ®u m×nh lªn, t«i giËt m×nh khi nghe tiÕng ai ®ã la lªn: - MÑ ¬i, con chÕt mÊt! Ngay sau ®ã lµ tiÕng la cña Nam: - Hång ¬i, b¸m chÆt vµ ¸p m×nh s¸t vµo thang. §øng yªn vµ nh¾m m¾t l¹i, ®õng cã nh×n xuèng d−íi. LËp tøc, Nam gång m×nh ®éi Hång ®Ó kh«ng cho cËu ta ng· ngöa ng−êi r¬i xuèng vùc s©u hun hót, dï lóc ®ã trªn ng−êi Nam ®ang mang v¸c trªn 25 kg. C¶ ®oµn qu©n ®ang b¸m chÆt vµo chiÕc thang nhá bÐ, chuyÓn ®éng lªn trªn ®Òu ®Òu, chËm r·i ®ét ngét dõng l¹i. Còng lµ tiÕng cña Nam ë trªn ®Çu t«i la lín: - TÊt c¶ anh em, h·y mang gióp Hång mét sè thø trªn ng−êi cËu ta! 60 https://thuviensach.vn §Çu th× ®éi b¹n lªn, mét tay ph¶i n¾m chÆt tõng bËc thang d©y, mét tay n÷a Nam nhanh nhÑn rót bao g¹o c¨ng trßn trªn vai Hång xuèng ®−a cho t«i mang gióp. Cã lÏ do thÕ ®øng lóc ®ã rÊt khã kh¨n, trªn ng−êi cßn mang v¸c qu¸ nhiÒu thø nÆng, cång kÒnh, l¹i ph¶i b¸m chÆt thang leo míi ®−îc ®Õn ®©y, qua mét chÆng ®−êng rÊt dµi, søc Nam ®· kiÖt nªn khi trao bao g¹o ®ã cho t«i, anh ®· tr−ît tay, khiÕn nã r¬i xuèng. Nh×n theo bao g¹o c¨ng trßn b¹c mµu cá óa lao vun vót sµn s¹t bªn c¹nh ®oµn qu©n, xuèng n¬i s©u hun hót Êy, ch×m vµo trong ®¸m m©y tr¾ng tr«i bång bÒnh phÝa d−íi, t«i bçng c¶m thÊy ng−êi chßng chµnh, chao ®¶o, quay cuång, ho¶ng sî. ChiÕc thang vµ v¸ch nói ngay s¸t mÆt ®−êng nh− còng ®ang ®¶o ®¶o, xoay trßn. BiÕt m×nh bÞ cho¸ng ngîp vµ say ë ®é cao nµy, trong ®Çu t«i giê ®©y chØ cßn mét suy nghÜ: ph¶i nh¾m ngay m¾t l¹i, tay b¸m chÆt lÊy bËc thang, Ðp s¸t ng−êi vµo, kiªn quyÕt kh«ng ®−îc bá tay, nÕu kh«ng sÏ nh− bao g¹o võa r¬i xuèng d−íi vùc s©u ®ã. PhÝa trªn ®Çu Hång, anh em còng ®ang mét tay b¸m chÆt bËc thang, mét tay cè gì nh÷ng thø cßn ®eo trªn vai, trªn cæ cËu ta nh− khÈu sóng AK, chiÕc xÎng c¸ nh©n,... chuyÒn lªn trªn cho ®ång ®éi mang gióp. 61 https://thuviensach.vn Chóng t«i dõng l¹i gi÷a l−ng chõng dèc mét lóc. Nam ®éng viªn Hång: - CËu ®· thÊy ®ì chãng mÆt ch−a? Cè g¾ng lªn! H·y nh×n vµo bËc thang vµ b¸m chÆt nã. CËu ®õng cã nh×n xuèng d−íi vµ hai bªn n÷a. Dòng c¶m lªn! M×nh vµ mäi ng−êi lu«n bªn cËu! MÆt trêi ®· chÕch h−íng t©y, c¶ ®¬n vÞ dõng l¹i nghØ ë mét kho¶ng trèng l−ng chõng dèc vµ lÊy c¬m n¾m ra ¨n. Lóc nµy, t«i míi ®ñ can ®¶m ®−a m¾t quan s¸t vÒ phÝa ch©n dèc. ThËt kinh ng¹c vµ kh©m phôc lµm sao khi ®−îc chøng kiÕn anh em trong ®¹i ®éi sóng cèi 82 (C16), ®ang vËn chuyÓn nh÷ng khÈu sóng to lín, cång kÒnh, nÆng nÒ v−ît qua dèc th¼ng ®øng nµy. Ng−êi nµy kÐo, ng−êi kia ®Èy nh÷ng chiÕc nßng ph¸o to trßn, dµi ngo½ng, nÆng trÞch, bãng lo¸ng vµ tr¬n tuån tuét. HoÆc lµ tõng ng−êi mét ph¶i mang trªn l−ng nh÷ng chiÕc ®Õ, bé ch©n ph¸o b»ng s¾t rÊt nÆng, kh¸ cång kÒnh. TÊt c¶ ®Òu kiªn nhÉn, lÇm lòi, dß dÉm b¸m vµo bËc thang nhÝch tõng tý mét ®Ó v−ît qua con dèc cao kinh hoµng. D−íi kia, cã nh÷ng ng−êi ®· mang ba l« cång kÒnh sau l−ng, cßn g¸nh trªn vai thªm 6 qu¶ ®¹n cèi. Hä ®ang cè Ðp ng−êi s¸t vµo chiÕc thang ®Ó tr¸nh s¶y ch©n tr−ît ng·, r¬i xuèng. Ho¸ ra so víi c¸c anh, chóng t«i cßn h¹nh phóc ch¸n. Lµ c¸nh lÝnh víi nhau, xin b¸i phôc, b¸i phôc. Con dèc nµy ®−îc gäi lµ "dèc b¾c thang lªn trêi". 62 https://thuviensach.vn ChiÒu vÒ, c¶ ®¬n vÞ ®· v−ît qua ®Ønh dèc. Cø nghÜ r»ng lªn ®−îc dèc lµ khã, nh−ng khi xuèng ®−îc dèc khã kh¨n, nguy hiÓm còng kh«ng kÐm. ë phÝa bªn nµy, ®é dèc thoai tho¶i. Nh−ng tõ trªn cao nh×n xuèng vùc s©u hun hót, l¹i bÞ líp m©y mï che phñ, tr«ng mê mê, ¶o ¶o, ch¶ thÊy râ ®¸y vùc. T«i sî h·i thãt tim, nh−ng råi cuèi cïng mäi ng−êi ®Òu v−ît qua ®−îc cöa ¶i kinh sî ®ã mét c¸ch an toµn. * * * Rõng giµ ®¹i ngµn cña Lµo réng lín, mªnh m«ng, ®i m·i vÉn kh«ng hÕt. Nh÷ng c¸nh rõng nguyªn sinh víi c¸c c©y cæ thô to lín ®Õn c¶ chôc ng−êi nèi tay «m xung quanh vÉn kh«ng xuÓ. T¸n c©y v−¬n réng, ®an xen, tÇng tÇng líp líp, ¸nh s¸ng mÆt trêi khã mµ lät qua. NÐt hoang s¬ cña nh÷ng khu rõng ®ã khiÕn chóng t«i c¶m gi¸c nh− m×nh lµ ng−êi ®Çu tiªn ®Æt ch©n ®Õn ®©y. ThØnh tho¶ng, t«i b¾t gÆp mét chó chim ®¹i bµng ®Êt ®ang ngñ trªn t¸n c©y cæ thô. Nã giËt m×nh tØnh dËy vç c¸nh bay khi nghe tiÕng rÇm rËp cña nh÷ng b−íc ch©n hµnh qu©n. TiÕng vç c¸nh cña chim ®¹i bµng nghe oµm o¹p, oµm o¹p, chËm r·i, s¶i c¸nh réng ®Õn c¶ chôc mÐt, bay xa dÇn, xa dÇn... Khi ®i bªn triÒn nói, nh×n xuèng thung lòng, mét mµu xanh tr¶i réng bao la. Xa h¬n n÷a lµ nh÷ng ngän nói cao chãt vãt, bèn mïa m©y tr¾ng «m Êp, bao phñ. ThËt diÖu kú, huyÒn ¶o biÕt 63 https://thuviensach.vn nh−êng nµo. §Õn gÇn mét con suèi, nh×n lªn phÝa xa xa, t«i thÊy mét chiÕc cÇu treo v¾t vÎo trªn hai ®Çu ngän c©y nèi liÒn con suèi, ®ang ®ung ®−a dËp dÒnh theo nhÞp b−íc cña bé ®éi hµnh qu©n, ngì nh− qu©n ta ®ang b−íc ®i gi÷a trêi. Nh÷ng chiÕc cÇu treo nµy ®−îc bé ®éi Tr−êng S¬n dùng b»ng sîi song giµ l©u ®êi. Thµnh cÇu lµm b»ng nh÷ng ®o¹n song ng¾n. MÆt cÇu lµ nh÷ng ®o¹n tre giµ kÕt l¹i. CÇu tre ®−îc cè ®Þnh b»ng nh÷ng sîi d©y buéc chÆt ë ®Çu ngän c©y hai bªn bê suèi. D¸ng chiÕc cÇu treo rÊt ®Ñp vµ bay vót. Khi ®i qua, chóng t«i ai ai còng trÇm trå, th¸n phôc sù khÐo lÐo cña bé ®éi Tr−êng S¬n. Nh÷ng con suèi ë Tr−êng S¬n mïa lò vÒ n−íc ngËp ®Õn ngän c©y, chØ cã lo¹i cÇu treo nµy bé ®éi ta míi v−ît suèi trong mïa m−a lò ®−îc. §Õn lóc nµy t«i míi thùc sù hiÓu ®−îc ý nghÜa c©u h¸t: "§−êng t«i ®i dµi theo ®Êt n−íc" cña nh¹c sÜ Vò Träng Hèi n¨m nµo. "Tõng bê khe cÇu treo ngän c©y, c¶nh ®Ñp nh− giôc t©m hån t«i..." * * * Chóng t«i ®−îc th«ng b¸o chuÈn bÞ cho ngµy h«m sau, mçi ng−êi ph¶i mang ba n¾m c¬m, n−íc uèng nhiÒu h¬n nh÷ng ngµy qua, ®Ó v−ît con dèc cao nhÊt tõ tr−íc tíi nay. Cø ngì con dèc ®· v−ît b»ng thang d©y cao ph¸t khiÕp råi, giê ®©y l¹i cã dèc cao h¬n n÷a, t«i rÊt lo l¾ng, hoang mang. O¸i o¨m thay, cËu L−îng 64 https://thuviensach.vn (ng−êi Nghi Kh¸nh, Nghi Léc, NghÖ An) to bÐo nhÊt tiÓu ®éi l¹i ®ang lªn c¬n sèt ¸c tÝnh, ng−êi co giËt liªn håi. Dï tr−íc ®ã vµ ngay c¶ b©y giê, vµo mét ngµy quy ®Þnh trong tuÇn, mäi ng−êi ®Òu ®−îc uèng thuèc phßng chèng sèt rÐt nh−ng ®Õn nay c¶ ®¹i ®éi t«i cã s¸u ng−êi bÞ nh÷ng c¬n sèt rÐt quËt ®æ. C¸nh lÝnh chóng t«i ë Tr−êng S¬n ®· ®óc kÕt r»ng, hÇu nh− nh÷ng ai cã th©n h×nh to bÐo sÏ ®−îc thÇn sèt rÐt ®Õn viÕng th¨m ®Çu tiªn. CËu L−îng n»m trong diÖn ®ã. PhÝa tr−íc lµ ®−êng dµi th¨m th¼m, dèc cao dùng ®øng cao, trªn vai l¹i mang nÆng, qu¸ søc chÞu ®ùng cña tõng ng−êi. Sao L−îng l¹i chän sèt vµo thêi ®iÓm khã kh¨n nµy? TÊt c¶ mäi ng−êi trong tiÓu ®éi ai nÊy ®Òu th−¬ng L−îng v« cïng khi tËn m¾t chøng kiÕn cËu ta lªn c¬n sèt hÇm hËp, ng−êi run bÇn bËt, kh«ng ¨n ®−îc g×, chØ hóp mét Ýt n−íc c¬m. C¬n sèt cña L−îng ®· ®−îc dù ®o¸n tr−íc ®ã mÊy h«m, nh−ng kh«ng ai biÕt nã sÏ x¶y ra vµo thêi ®iÓm nµo v× mÊy ngµy võa qua cËu ta ®ßi ¨n rÊt nhiÒu vµ liªn tôc kªu ®ãi. §Êy lµ biÓu hiÖn cña nh÷ng ng−êi s¾p lªn c¬n sèt vµ sau khi c¾t c¬n sèt. §Çu tiªn lµ c¸i rÐt ®Õn rÊt nhanh, rÐt tËn trong ruét rÐt ra. RÐt rïng m×nh, rÐt ®Õn gai c¶ ng−êi, hai hµm r¨ng va ®Ëp vµo nhau cÇm cËp, liªn håi. Hai m¾t tr¾ng d·, m«i tÝm t¸i, ng−êi co qu¾p, run rÈy, giËt theo tõng c¬n, dï cã ®èt ®èng löa bªn c¹nh vÉn kh«ng cã t¸c dông g×. 65 https://thuviensach.vn Chóng t«i mÆc nhiÒu ¸o quÇn cho L−îng vµ tËp trung tÊt c¶ ch¨n, mµn phñ kÝn, nh−ng cËu ta vÉn rªn hõ hõ, liªn tôc kªu rÐt, thØnh tho¶ng c¬n co giËt tõng c¬n. Sau ®ît rÐt lµ c¬n sèt hÇm hËp. NhiÖt ®é trong ng−êi lªn 40 - 410C, dÉn ®Õn mª s¶ng, co giËt, nãi ó í, må h«i v· ra nh− t¾m, m¾t tr¾ng d·. NÕu nh− kh«ng cã cÊp cøu, ch¨m sãc kÞp thêi sÏ chuyÓn sang ¸c tÝnh. Kh«ng Ýt nh÷ng tr−êng hîp sèt ¸c tÝnh ®· x¶y ra ®èi víi c¸nh lÝnh chóng t«i. NÕu kh«ng chÕt th× suèt c¶ cuéc ®êi cßn l¹i, còng bÞ t©m thÇn ng¬ ngÈn. Cã nh÷ng chiÕn sÜ bÞ c¬n sèt rÐt ®Õn bÊt chît trong lóc hµnh qu©n. M¾t hoa, tai ï, ng−êi run rÈy, ph¶i ®i chËm l¹i phÝa sau, kh«ng thÓ ®uæi kÞp anh em ®ang ®Òu nhÞp b−íc hµnh qu©n, ph¶i nghØ qua ®ªm ë ven ®−êng. Ngµy h«m sau, khi kiÓm tra qu©n sè thÊy thiÕu, ®¬n vÞ cö ng−êi quay l¹i tuyÕn ®−êng ®· qua ®Ó ®ãn t×m. Khi tr«ng thÊy chiÕc vâng m¾c c¹nh lèi ®i, ®Õn n¬i vÉn thÊy anh n»m im, nh−ng chÕt tõ lóc nµo, mèi rõng x«ng, phñ ®Çy m×nh,... Nh÷ng c¸i chÕt th−¬ng t©m thØnh tho¶ng vÉn x¶y ra víi c¸c chiÕn sÜ ®ang hµnh qu©n trªn d¶i Tr−êng S¬n. §Ó tr¸nh ®−îc nh÷ng tæn thÊt trªn, c¶ ®¬n vÞ t«i lu«n qu¸n triÖt s©u s¾c kû luËt hµnh qu©n. Qu©n sè ®−îc qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ. Tæ nµo cã ai ®ã trªn ®−êng bÞ sèt rÐt, viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i tù m×nh chèng gËy b−íc theo ®¬n vÞ, cßn ba l«, 66 https://thuviensach.vn sóng ®¹n anh em trong tiÓu ®éi ph©n c«ng nhau mang, v¸c hé. NÕu bÞ sèt qu¸ nÆng kh«ng thÓ ®i ®−îc, lóc ®ã mäi ng−êi sÏ thay nhau c¸ng theo. TÊt c¶ chóng t«i ®Òu xãt xa, th«ng c¶m, chia sÎ nh÷ng g× ®ang hµnh h¹ L−îng... Trong lßng ai nÊy thÇm mong c¬n sèt tai qu¸i kia sím chÊm døt ®Ó ®Õn s¸ng ngµy mai cËu ta tØnh l¹i vµ tù m×nh s¶i b−íc cïng anh em. Buæi s¸ng, tr−íc lóc lªn ®−êng, mäi ng−êi trong tiÓu ®éi ®· chuÈn bÞ tinh thÇn thay nhau c¸ng L−îng v−ît dèc. T«i ng−êi gÇy cao lªnh khªnh ®−îc ph©n c«ng mang gióp cËu ta chiÕc ba l«. Nh− vËy, lóc nµy, ngoµi sóng ®¹n vµ bao g¹o 7 kg, t«i cßn ph¶i kho¸c trªn vai m×nh thªm hai ba l« n÷a. Tæng céng träng l−îng mang theo h¬n 35 kg. Con dèc nµy kh«ng dùng ®øng nh− dèc ®¸ tai mÌo ®· qua, ®é cao cø ®Òu ®Òu, ®−êng ®Êt réng, tr¶i dµi, ngo»n ngoÌo. Mäi ng−êi lÇm lòi, nÆng nÒ lªn dèc ®Çy bïn nh·o nhoÐt, tr¬n tuét, dß dÉm bÊm ®Çu ngãn ch©n xuèng mÆt ®−êng ®Ó chèng tr−ît ng·. Còng may, nh÷ng ®«i dÐp cao su do Trung Quèc s¶n xuÊt cã quai rÊt bÒn, khã tuét, ®Õ dÐp kh«ng dµy, ®é máng võa ph¶i nªn viÖc lªn, xuèng dèc thuËn tiÖn h¬n. Ba l«, sóng ®¹n trªn vai ®Ì nÆng nh− muèn l«i t«i lao tuét xuèng vùc s©u th¨m th¼m phÝa d−íi. N¬i ®©y bèn mïa m©y mï bao phñ, nh÷ng h¹t n−íc li ti cña ®¸m m©y lµ lµ bay qua ph¶ vµo ng−êi, vµo mÆt l¹nh buèt. Chóng t«i tiÕp tôc hµnh qu©n 67 https://thuviensach.vn trong m©y mï, trªn mÆt ®−êng bïn nh·o nhoÐt, ®ång ®éi c¸ng L−îng ph¶i chèng gËy dß ®−êng. §Õn ®o¹n qu¸ lÇy, chiÕc vâng ®ung ®−a chao ®¶o. T¹i vµ TiÕu ®ang c¸ng L−îng khùng l¹i, hai ch©n vµ chiÕc gËy g¾ng g−îng ®øng trô ë mÆt dèc nghiªng, tr¬n tuét, mét lóc sau, chiÕc vâng míi trë l¹i nhÞp ®iÖu ban ®Çu. ThËt hó vÝa, chØ cÇn ch©n cËu T¹i tr−ît lÖch sang bªn ph¶i kh«ng ®Çy 10 ph©n n÷a lµ ba ng−êi cïng chiÕc c¸ng sÏ r¬i xuèng vùc s©u th¨m th¼m. §· qu¸ tr−a, chóng t«i dõng l¹i gi÷a l−ng chõng dèc ®Ó nghØ vµ më n¾m c¬m thø hai ra ¨n. Giã thæi vï vï, kh«ng gian phñ mét líp m©y mï tr¾ng ®ôc, ¸o quÇn vµ mÆt chóng t«i −ít ®Ém n−íc. Lóc nµy míi c¶m nhËn ®−îc c¸i rÐt tª buèt cña ®Ønh Tr−êng S¬n, tr¸i ng−îc víi lóc cßng l−ng mang, v¸c hai chiÕc ba l« nÆng trÜu cïng sóng, ®¹n víi bao g¹o ®Çy, gång m×nh lª b−íc theo ®oµn qu©n leo dèc, må h«i tu«n −ít ®Çm ®×a. Trêi vÒ tèi, c¶ ®¬n vÞ cè leo lªn ®Õn ®Ønh dèc råi míi nghØ qua ®ªm. Ai nÊy ®Òu thë phµo nhÑ nhâm v× ®· v−ît qua ®iÓm cao nhÊt cña d¶i Tr−êng S¬n hïng vÜ. N−íc vµ c¬m n¾m ®· ®−îc chóng t«i chuÈn bÞ tõ tr−íc v× ë trªn nµy hoµn toµn kh«ng cã n−íc, c¬m nÊu còng kh«ng thÓ chÝn ®−îc, do nói qu¸ cao, kh«ng khÝ lo·ng, nhiÖt ®é s«i chØ ®¹t ®−îc mÊy chôc ®é. §Ó v−ît con dèc võa qua chóng t«i ph¶i ¨n ®Õn ba n¾m c¬m: d−íi ch©n, l−ng chõng 68 https://thuviensach.vn vµ cuèi cïng lµ trªn ®Ønh nói, do ®ã anh em ®ïa vui lµ "dèc ba n¾m". * * * S¸ng h«m sau, ®¬n vÞ tiÕp tôc hµnh qu©n vÒ phÝa bªn nµy, ®−êng ®i thoai tho¶i, chóng t«i ai nÊy ®Òu thë phµo nhÑ nhâm. Rõng n¬i ®©y rÊt ®a d¹ng. Rõng b»ng l¨ng (s¨ng lÎ) réng mªnh m«ng, chØ cã mçi mét lo¹i c©y b»ng l¨ng. C©y cao th¼ng ®øng, mäc th−a, th©n c©y khoang ®èm, tr¾ng b¹c nh− mµu vá c©y æi giµ. Ong rõng lµm tæ rÊt nhiÒu trong nh÷ng hèc c©y trªn cao. Rõng c©y khép (c©y dÇu chai) th−a thít, mïa kh« c©y trôi l¸, tr¬ cµnh. Nh÷ng chiÕc l¸ khép to h¬n chiÕc b¸nh ®a n−íng rông ®Çy, phñ kÝn mÆt ®Êt. Khi chóng t«i dÉm lªn, l¸ vì ra nghe r«m rèp. Rõng le phñ kÝn vµ dµy ®Æc víi mét mµu xanh tr¶i réng mªnh m«ng, n»m däc hai bªn bê suèi, bê s«ng. C©y cao ®é kho¶ng 5 ®Õn 7 mÐt. N¬i ®©y cã rÊt nhiÒu lo¹i thó sinh sèng, ®Æc biÖt lµ lîn rõng. Chóng ®i kiÕm ¨n thµnh tõng ®µn. V¾t rõng nh− nh÷ng con ®Øa nhá b»ng que diªm b¸m trong c¸c bôi le, chØ ®îi khi chóng t«i ®i qua lµ b¾n ra "tanh t¸ch" vµo vïng da thÞt ®Ó hë nh− cæ, tai vµ mu bµn ch©n. Chóng b¸m rÊt chÆt, tranh nhau hót m¸u mµ kh«ng hÒ g©y c¶m gi¸c ®au ®ín hay kh¸c l¹ g×. Khi ph¸t hiÖn ®−îc th× con nµo, con nÊy ®· c¨ng trßn ®Çy m¸u, to h¬n ®Çu ®òa, chôm ®Çu vµo vÕt 69 https://thuviensach.vn th−¬ng nh− mét b«ng hoa nhiÒu c¸nh ®en ngßm, loang m¸u ®á trªn nÒn da tr¾ng nhît. §a sè anh em khi ph¸t hiÖn ra chóng ®Òu ho¶ng sî, nh¶y cÉng lªn la hÐt, cÇu cøu b¹n bÌ gióp ®ì. Kinh nhÊt lµ lo¹i v¾t "säc xanh", chóng cã thÓ tù b¾n xa ba bèn mÐt, tõ bôi c©y ra mÆt ®−êng. Nh÷ng vÕt thñng trªn da do v¾t ®Ó l¹i, m¸u khã ®«ng, cø ch¶y ra m·i. Muèn kh¾c phôc th× lÊy mét dóm nhá thuèc l¸, thuèc lµo dÞt vµo, cßn kh«ng th× nhai véi mét Ýt l¸ le rõng ®¾p. Ph¶i mÊt mét thêi gian kh¸ l©u m¸u ë ®Êy míi ®«ng. * * * V−ît qua s«ng NËm B¹c, c¶ ®¬n vÞ nghØ ë tr¹m 62 mét ngµy. Däc bê s«ng n¬i ®©y, r¶i r¸c c¸c kho chÊt ®Çy bao t¶i g¹o. C¸nh lÝnh chóng t«i rÊt ®ãi, nh×n thÊy nhiÒu g¹o mµ ph¸t thÌm, nh−ng ®µnh nhÞn. L·nh ®¹o ®¬n vÞ liªn tôc nh¾c nhë, qu¸n triÖt mäi ng−êi: Ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh kû luËt, kh«ng ®−îc ®ông ch¹m ®Õn bÊt cø thø g× cña binh tr¹m. Hµnh qu©n song song víi trung ®oµn t«i cßn cã ®¬n vÞ giao qu©n thuéc Qu©n khu H÷u ng¹n, trong ®oµn chñ yÕu ng−êi Hµ Néi vµ Hµ T©y. Trªn ®−êng ®i, ®«i bªn ®· nhiÒu lÇn trªu chäc nhau, cã lÇn suýt x¶y ra ®¸nh lén v× nh÷ng c©u nãi ®ïa. - §»ng Êy quª ë ®©u ®Êy! - Bän m×nh ë Hµ Néi. 70 https://thuviensach.vn - Hµ Néi ë xãm nµo? ThÕ lµ ®èi ph−¬ng ®ang vui vÎ, bÊt ngê chuyÓn ngay sang giËn d÷ vµ chöi to¸ng: - Hµ Néi lµm g× cã xãm. - ThÕ H¹ Håi kh«ng gäi lµ xãm, th× gäi c¸i g×? (H¹ Håi tõ thËp niªn 1980 trë vÒ tr−íc gäi lµ xãm). Mäi ng−êi ®ang hÇm hÇm tøc giËn, bçng nhiªn c−êi ph¸ lªn vui vÎ nh− lóc ®Çu gÆp mÆt. * * * Ng· ba biªn giíi ViÖt Nam - Lµo - Campuchia ®· ë phÝa tr−íc, c¸ch chóng t«i kh«ng xa. §−êng hµnh qu©n vÒ phÝa t©y nam, luån s©u vµo ®Êt Lµo, däc theo nh¸nh ®Çu nguån con s«ng Xª C«ng. §©y lµ ®−êng dµnh riªng cho chiÕn tr−êng (B2) miÒn §«ng Nam Bé, cßn ng¶ vÒ §«ng Nam, dµnh cho chiÕn tr−êng (B3) T©y Nguyªn. Trªn tuyÕn ®−êng B2, viÖc cung cÊp l−¬ng thùc, thùc phÈm cho bé ®éi ®−îc −u tiªn h¬n nªn nh÷ng c¬n ®ãi vÉn giµy vß chóng t«i l©u ngµy giê ®· dÞu ®i. Tr¹m giao liªn 78 n»m trªn ®Êt Lµo, thuéc tØnh At«p¬. ë ®©y, mçi ng−êi ®−îc nhËn ba l¹ng ®−êng vµ mét hép s÷a n−íc, vá ®· gØ sÐt. Kh«ng ai cã thÓ biÕt tªn s÷a vµ n¬i s¶n xuÊt v× tem mñn n¸t, hoÆc ®en xØn, kh«ng ®Ó l¹i mét ch÷ nµo. Nh−ng chóng t«i ch¼ng cÇn quan t©m quan t©m tíi ®iÒu ®ã v× cã s÷a uèng lµ quý l¾m råi. Cã ng−êi võa nhËn s÷a ®· lÊy dao g¨m cËy n¾p hép uèng ngay, rÊt ngon lµnh, h¶ hª, trong phót chèc chØ tr¬ l¹i chiÕc vá rçng. 71 https://thuviensach.vn Cßn t«i, khi võa cÇm hép s÷a trªn tay ®· thÊy thÌm, chØ muèn ®ôc ra uèng ngay, nh−ng ®µnh k×m lßng v× ®−êng ruét kh¸ nh¹y c¶m, ph¶i chê ®æ n−íc vµo xoong luéc kü råi míi më ra th−ëng thøc. Sau khi uèng s÷a, mét lóc sau ®ã, trong ®¬n vÞ t«i ®· cã vµi ng−êi tóm quÇn, cÇm xÎng ch¹y véi ra bê suèi. Con sè nµy dÇn t¨ng theo thêi gian, cã lÏ gÇn ®Õn mét nöa c¸n bé, chiÕn sÜ bÞ tiªu ch¶y. Y t¸ ®¹i ®éi véi vµng më thuèc dù tr÷ ®Ó cÊp ph¸t cho anh em, nh»m ng¨n chÆn kÞp thêi c¨n bÖnh ®ang lan ra. T«i vµ mét sè ng−êi ®· may m¾n tho¸t n¹n. §óng lµ "lîi bÊt cËp h¹i", tr−íc ®ã ai còng nghÜ uèng s÷a ng−êi sÏ khoÎ ra. Ai dÌ uèng xong, l¹i thÊy xuèng søc khñng khiÕp. §−êng dµi phÝa tr−íc kh«ng ai rót ng¾n cho. G¸nh nÆng trªn vai ch¼ng gi¶m ®−îc gam nµo. LÖnh lªn ®−êng hµnh qu©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh kh«ng mét ai ®−îc nghØ thªm lÊy l¹i søc. Chóng t«i hiÓu lçi do m×nh g©y ra, kh«ng thÓ tr¸ch cø nhau ®−îc. LÖnh ®· ph¸t ra råi, l¹i ph¶i tiÕp tôc lªn ®−êng hµnh qu©n, th¼ng tiÕn vÒ phÝa tr−íc. C¶ ®¬n vÞ l¹i lªn can« xu«i dßng s«ng Xª C«ng. T¹m biÖt ®Êt n−íc triÖu voi ®Ó ®Õn tr¹m 83, n»m trªn ®Êt Campuchia. III. Trªn ®−êng Campuchia Dï vÉn ph¶i xuyªn qua rõng nh−ng ®−êng ®i giê ®©y rÊt b»ng ph¼ng. Nh÷ng dèc nói cao, thÊp ®· lïi l¹i rÊt xa sau l−ng chóng t«i. 72 https://thuviensach.vn Rõng vïng ®ång b»ng Campuchia, c©y cèi th−a, hÇu nh− kh«ng cã c©y cæ thô l©u ®êi nh− rõng ®¹i ngµn Tr−êng S¬n. ë ®©y, chñ yÕu lµ rõng khép vµ le, thuËn lîi cho chóng t«i hµnh qu©n cuèc bé. Nh−ng còng tõ lóc nµy giê xuÊt ph¸t cña ®¬n vÞ chuyÓn vµo chiÒu tèi ®Ó tr¸nh sù r×nh mß, lïng sôc cña chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19 vµ OV-10. Mïa kh«, hµnh qu©n ban ®ªm rÊt m¸t mÎ, dÔ chÞu, nh−ng l¹i buån ngñ. Hai mÝ m¾t s−ng mäng, nÆng trÜu, kh«ng thÓ më ra ®−îc. T«i ®· nhiÒu lÇn cè g¾ng lÊy tay t¸t vµo m¸ m×nh, thÕ mµ cã lóc ph¶i ®Çu hµng c¬n buån ngñ. Dï trªn vai rÊt nÆng, t«i vÉn cã thÓ võa ®i võa ngñ, chØ giËt m×nh tØnh dËy khi chói ®Çu vµo khãm c©y bªn ®−êng, råi l¹i më m¾t ®Þnh h−íng lèi ®i, mét lóc sau l¹i võa b−íc ®i võa ngñ. §iÖp khóc ®ã kÐo dµi ®Õn s¸ng, khi ®Õn tr¹m giao liªn míi thËt sù tØnh h¼n. Cã lÇn ®−îc nghØ 10 phót gi÷a chÆng ®−êng hµnh qu©n, ai nÊy ®Òu ®Ó nguyªn ba l«, sóng ®¹n trªn vai ngåi xuèng tùa l−ng tranh thñ ngñ say s−a, ngon lµnh cho ®Õn khi cã ai ®ã vç m¹nh vµo ng−êi gäi. §ã lµ trung ®éi tr−ëng TrÇn Kim Träng. Anh ®· cïng ®¬n vÞ hµnh qu©n ®i rÊt xa råi, nh−ng khi kiÓm tra qu©n sè, thÊy thiÕu h¼n mét tiÓu ®éi, nªn ph¶i vÊt v¶ quay trë l¹i t×m. Dï rÊt mÖt nh−ng anh vÉn kh«ng nì m¾ng má chóng t«i mµ chØ nãi: - Anh em ®· ®i rÊt xa råi, cËu nµo ®Çu tªu nghØ l¹i ë ®©y mµ kh«ng ®i cïng ®oµn vËy? 73 https://thuviensach.vn Chóng t«i nhanh chãng truy t×m ra thñ ph¹m. §ã lµ do cËu L−îng. Trong ®ªm tèi, ngåi ngñ m¬ mµng sau gèc c©y bÞ côt ch¸y ®en, cËu ta cø nghÜ ®ã lµ mét chiÕn sÜ. ThØnh tho¶ng, cËu ta giËt m×nh më m¾t nh×n vÉn thÊy "chiÕn sÜ ®ã" ngåi yªn kh«ng ®éng tÜnh g× nªn l¹i tiÕp tôc gôc xuèng ngñ. §ªm ®ã, chóng t«i ®−îc mét giÊc ngon lµnh, ph¶i gÇn mét tiÕng ®ång hå gi÷a chÆng ®−êng dµi hµnh qu©n. Nh÷ng ®ªm vÒ mïa kh«, bÇu trêi kh«ng mét gîn m©y, tr¨ng sao thÊy râ mån mét. Nh×n vÒ ph−¬ng b¾c, n¬i cã chïm sao B¾c ®Èu §¹i Hïng tinh, t«i l¹i nao nao nhí bè mÑ vµ quª h−¬ng. N¬i xa Êy, bè mÑ vµ ng−êi th©n ®ang ngµy ®ªm lo l¾ng, tr¨n trë, ngãng tr«ng tin con, mong cho chóng t«i ch©n cøng, ®¸ mÒm, b×nh an, sím ®−îc trë vÒ. 16-2-1972 (ngµy 30 TÕt ©m lÞch) Kho¶ng 5 giê chiÒu, chóng t«i lªn can« xu«i dßng s«ng Xª C«ng vÒ thÞ trÊn Stungtreng. L¹i thªm mét n¨m n÷a t«i ®ãn TÕt xa nhµ. ë quª, ch¾c vµo giê nµy cha mÑ còng nh− ng−êi th©n ®ang chuÈn bÞ chê ®ãn giao thõa. Chóng t«i tuy biÕt giao thõa s¾p ®Õn, nh−ng giê ®©y, ®ang ph¶i c¨ng tai ®Ó nghe tiÕng vÌ vÌ cña nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, OV-10, tiÕng rÇm rÇm, r× r× cña m¸y bay C130 ®ang lïng sôc s¨n t×m b−íc tiÕn qu©n cña bé ®éi ta. 74 https://thuviensach.vn Mét chiÕc C130 tõ ®©u bÊt ngê lao ®Õn dßng s«ng, n¬i mµ c¶ ®oµn can« vËn t¶i chë ®Çy lÝnh nèi ®u«i xu«i dßng. RÊt nhanh, c¸c chiÕn sÜ giao liªn binh tr¹m b×nh tÜnh ®iÒu khiÓn can« ®æi h−íng, tÊp vµo hai bªn bê. Can« võa cËp bÕn, mäi ng−êi véi vµng nh¶y xuèng ®Êt t×m n¬i tró Èn. Nh÷ng chiÕc can« còng kÞp thêi chui s©u vµo rÆng le ken dµy ®Æc ë trªn bê. TiÕng bôp, bôp ph¸t ra ngay trªn ®Çu chóng t«i. C¶ khóc s«ng dµi s¸ng rùc bëi tõng chïm ph¸o s¸ng do m¸y bay b¾n ra, treo l¬ löng trªn bÇu trêi. PhÝa d−íi mÆt ®Êt, tÊt c¶ n»m yªn kh«ng nhóc nhÝch. Lóc nµy, chØ cÇn cã mét s¬ suÊt nhá c¶ ®oµn qu©n sÏ ph¶i høng chÞu mét trËn bom kh«ng mêi mµ ®Õn. Døt mét ®ît ph¸o s¸ng, kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc d−íi mÆt ®Êt vµ trªn mÆt s«ng cã ®iÒu kh¸c th−êng, chiÕc m¸y bay C130 bá ®i. Kh«ng gian vµ mÆt ®Êt l¹i tèi sÇm. Chóng t«i lªn can« tiÕp tôc hµnh tr×nh. C¸ch hai bªn m¹n tµu ®é kho¶ng h¬n chôc mÐt, giê ®©y ®· xuÊt hiÖn nh÷ng chiÕc thuyÒn ®u«i t«m næ m¸y phµnh ph¹ch ch¹y xu«i, ng−îc gi÷a dßng. PhÝa trªn bê, thÊp tho¸ng ¸nh ®Ìn dÇu le lãi cña nhµ d©n. GÇn hai bªn mÐp bê xuÊt hiÖn nh÷ng ng«i nhµ næi trªn mÆt n−íc. Ng−êi chiÕn sÜ l¸i can« chë chóng t«i nãi ®Êy lµ nhµ lång nu«i c¸, chñ yÕu cña ViÖt kiÒu. PhÝa trªn ®Ó ë, phÝa d−íi dßng s«ng cã lång nu«i c¸. Xa xa lµ mét vïng s¸ng ¸nh ®Ìn ®iÖn. 75 https://thuviensach.vn Nh÷ng chiÕc ®Ìn nª«ng mµu tr¾ng h¾t s¸ng xuèng mÆt s«ng lung linh. N¬i ®Êy lµ thÞ trÊn Stungtreng. §oµn can« v−ît qua thÞ trÊn, ®−a chóng t«i lªn bê võa ®óng thêi ®iÓm giao thõa ®Õn. Giã thæi xuèng mÆt s«ng xua nh÷ng lµn s−¬ng khuya ph¶ vµo mÆt vµ cæ lµnh l¹nh. T«i c¶m thÊy nhÑ nhµng, khoan kho¸i, v−¬n m×nh hÝt c¨ng lång ngùc kh«ng khÝ trong lµnh cña phót gi©y ®Çu n¨m míi. Võa nh¶y lªn bê, ch©n t«i ®· ch¹m vµo líp c¸t xèp dµy, b−íc ®i nghe rµo r¹o. ThÞ trÊn Stungtreng thËt may m¾n khi ®Çu n¨m míi ®−îc c¸nh lÝnh trÎ chóng t«i, tuæi ®êi chØ trªn d−íi hai m−¬i x«ng ®Êt. Chóc cho ng−êi d©n thÞ trÊn vµ c¶ nh÷ng gia ®×nh ViÖt kiÒu cã mét n¨m b×nh yªn, h¹nh phóc, lµm ¨n ph¸t ®¹t. Trêi võa höng s¸ng, vÉn cßn mê s−¬ng, ®· thÊy ng−êi qua l¹i, kh«ng gian phÝa thÞ trÊn dÇn dÇn s«i ®éng. C¶ ®¬n vÞ hµnh qu©n v−ît qua con ®−êng nhùa ®i s©u vµo rõng le, cµnh l¸ um tïm, phñ kÝn s¸t ®Çu. Mäi ng−êi nghØ l¹i ®©y, chê trêi tèi l¹i lªn can« xu«i dßng Mª C«ng vÒ khu vùc thÞ trÊn Krache. 18-2-1972 (ngµy 2 TÕt ©m lÞch) S¸ng ngµy 2 TÕt ©m lÞch, chóng t«i ®æ qu©n lªn bê, thuéc khu vùc Xu«ng, Chup, n¬i cã ®−êng 7 b¾t nguån bê s«ng Mª C«ng, xuyªn qua rõng cao su b¹t ngµn, mªnh m«ng, nèi víi ®−êng 22 ë tØnh T©y Ninh, ViÖt Nam. 76 https://thuviensach.vn T¸n nh÷ng c©y cao su to lín che kÝn trªn ®Çu, ng¨n c¶n sù r×nh mß, lïng sôc liªn tôc cña m¸y bay trinh s¸t. Lóc nµy, chóng t«i l¹i hµnh qu©n vµo ban ngµy. Tr−íc lóc c¶ ®¬n vÞ lªn ®−êng hµnh qu©n, L−îng l¹i lªn c¬n sèt rÐt, kh«ng thÓ ®i cïng ®oµn. T«i ®−îc anh Träng ph©n c«ng ë l¹i ch¨m sãc cËu ta, chê ®Õn chiÒu cïng hµnh qu©n víi hai c¸n bé S− ®oµn 5, nh÷ng ng−êi rÊt quen thuéc tuyÕn ®−êng mµ ®¬n vÞ t«i sÏ ®i qua. Trong rõng cao su, bªn c¹nh thÞ trÊn §Çm Be cã rÊt nhiÒu xe t¨ng M41, M113, xe vËn t¶i qu©n sù do Mü s¶n xuÊt n»m cháng ch¬, la liÖt. §©y lµ dÊu tÝch chiÕn c«ng cña qu©n gi¶i phãng trong trËn chiÕn mang tªn "TrËn cµn §«ng D−¬ng" n¨m 1970. ChiÕn dÞch nµy ®−îc qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hßa thùc hiÖn nh»m ®Èy c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam ra khái vïng biªn giíi vµ tuyÕn vµnh ®ai chiÕn l−îc cña ta trªn ®Êt Campuchia. * * * Trêi vÒ ®ªm, bèn ng−êi chóng t«i t¹t vµo rõng cao su ®Ó nghØ. T«i võa ®Æt ba l« xuèng ®· thÊy tõng ®µn muçi dµy ®Æc ë ®©u bay ®Õn tÊn c«ng. Muçi nhiÒu ®Õn møc chØ cÇn lÊy tay g¹t qua lµ v¬ ®−îc c¶ n¾m. Vâng n»m kh«ng thÓ m¾c ®−îc v× kho¶ng c¸ch gi÷a hai c©y cao su qu¸ xa. T«i nhí ra lä dÇu chèng muçi cña Trung Quèc mang theo 77 https://thuviensach.vn nªn véi vµng ®em ra sö dông. Lä dÇu qu¸ hiÖu nghiÖm, chØ xoa nhÑ mét líp dÇu máng trªn ng−êi, tuyÖt nhiªn kh«ng cã mét con muçi nµo l¶ng v¶ng n÷a. §ªm ®ã, c¶ bèn ng−êi ®−îc mét giÊc ngñ ngon lµnh trªn líp l¸ cao su kh«, dµy, phñ kÝn mÆt ®Êt. Trêi võa s¸ng, chóng t«i tiÕp tôc hµnh qu©n. Xa xa, t«i thÊy thÊp tho¸ng m¸i nhµ t«n. Hai anh ®i cïng nãi ®Êy lµ lµng 12 ViÖt kiÒu, c¬ së v÷ng ch¾c cña c¸ch m¹ng. Hä lµ nh÷ng ng−êi d©n miÒn B¾c sèng ë ®©y tõ n¨m 1945, lµm nghÒ khai th¸c cao su. Mäi ng−êi h¨m hë vµo lµng xin c¬m. Ra ®ãn chóng t«i lµ mét «ng giµ ngoµi 60 tuæi, tãc b¹c tr¾ng, da ng¨m ®en. ¤ng vui vÎ, hµo høng mêi chóng t«i vµo nhµ. ChØ mét lóc sau, mäi ng−êi trong lµng tËp trung rÊt ®«ng ë ng«i nhµ nhá nµy ®Ó th¨m hái vµ trß chuyÖn víi nh÷ng ng−êi lÝnh võa tõ miÒn B¾c hËu ph−¬ng vµo. Hä muèn biÕt vÒ cuéc sèng n¬i quª nhµ xa x«i mµ rÊt l©u råi ch−a ®−îc vÒ th¨m. Tr−íc sù tËp trung ®«ng ®ñ cña nh÷ng ng−êi d©n trong lµng, «ng giµ gi¶i thÝch: - NÕu nh− ngµy th−êng, gÆp ®−îc c¸c ch¸u g¸i m−êi chÝn, ®«i m−¬i ë ®©y rÊt khã, v× cßn ph¶i ®i vËn chuyÓn l−¬ng thùc, thùc phÈm cho bé ®éi ta. Nh−ng h«m nay míi lµ ngµy mïng 3 TÕt nªn c¸c ch¸u míi ®−îc nghØ ë nhµ. Sè c¸c con vËy lµ hªn råi ®ã. 78 https://thuviensach.vn