🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Cô Gái Làng Sơn Hạ Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn CÔ GÁI LÀNG SƠN HẠ Tác giả: Ngọc Giao Tập Truyện ngắn Nhà xuất bản: NXB Văn Học Ebook: Cuibap Nguồn text: Waka https://thuviensach.vn 1 Cát Bụi Hai chị em đi sát vào nhau. Lê xách đỡ em bọc áo, và khẽ nói: - Sao Hôm đã mọc trên ngọn núi kia rồi, ta rảo chân lên chút nữa. Huệ vội vàng cúi xuống bỏ guốc ra, cầm lên tay, theo cho kịp chị. Huệ im lặng đi một quãng, rồi lại hỏi, giọng run hơn: - Thật thế hở bác Giang? Người Tây đồn ấy bị cọp vồ chính ở chỗ này à? - Không, ở núi Đèo cơ, đã đi qua rồi. - Chỗ ấy nhiều cỏ gianh, có cọp là phải - Chặng này cũng nhiều cây, không biết chừng có cũng nên, bác Giang nhỉ? Người kép bước vội lên. Bác mệt nhọc vì đã bị chị em Huệ bỏ xa vài chục bước. Khí núi tiết ra, hơi sương thu theo gió thổi hun hút làm lạnh cả da mặt ba người. Những bước chân động rất nhẹ trên con đường nhỏ ẩm sương, thỉnh thoảng tiếng ho khan của bác kép Giang vang lên trong cái quạnh hiu ghê rợn của núi rừng. Sao đã mọc rải rác trên nền trời rộng; ở phía rừng gồi, trăng cũng vừa rực rỡ lên cao. Huệ vẫn đi sát vào Lê. Bác kép vẫn theo sau. Huệ hồi hộp lắng nghe tiếng chân dẫm xào xạc lên mặt cỏ. Bác kép Giang mỏi mệt đổi cây đàn đáy sang tay khác, vô tình làm cho sợi tơ nẩy lên một tiếng. - Huệ cúi đầu xuống nhé… Mỗi khi thấy chị khẽ bảo bằng một giọng trang nghiêm như thế thì tim Huệ lại đập rộn ràng. Huệ có cảm tưởng ngôi đền lạnh lẽo chơ vơ trên sườn https://thuviensach.vn núi kia, và ngọn cây cổ thụ đen sì cành lá đang rung rào rào, dưới gốc bày la liệt những bình vôi trắng hếu như những đầu lâu và treo lơ lửng những chiếc nón giấy, những cặp hài xanh đỏ, hẳn là có nhiều bà cô, ông mãnh sắp sửa hiện lên để ghẹo khách trần đi qua. Cảm tưởng ấy làm Huệ bủn rủn cả người, đi không vững. Thấy Lê và bác kép lẩm bẩm kêu cầu, Huệ cũng bắt chước khấn theo. Lúc đã ra khỏi quãng tối, lại thấy trên đường có ánh trăng, Huệ mới lại hồn và bấm vào tay chị: - Chị Lê… Chị Lê! Lê huých khẽ vào cánh tay em: - Im, đừng nói. Và Lê quay sang bác kép Giang thì thầm: - Bác có trông thấy đốm lửa trên sườn núi kia không? Nhà thằng Mán đấy. Tôi nghe đồn nó hay mò xuống đường đón hiếp đàn bà con gái về chợ muộn. Huệ xiết chặt tay chị, bước nhanh. Một lúc sau con sông trắng dưới trăng đã hiện ra. Cái quán nước trên bờ sông đang rọi ánh đèn ra mấy gốc cây bên ngoài. Huệ ngồi phịch xuống ghế, duỗi hai chân, cầm khăn phủi bụi dọc đường bám trắng trên vai áo. - Khuya rồi mà nước của bà hàng còn nóng. Chị Lê và bác kép uống đi cho khỏi mệt. Rồi xin bà hàng cho ngủ đỗ đêm nay. Bà hàng nhìn chị em Lê với con mắt lành hiền: - Các cô sang bên huyện hát phải không? Nghe nói quan cưới vợ cho cậu con trai cả. Đám to lắm, mấy ngày nay pháo đốt liên thanh vang cả vào rừng núi. Thế các cô đi từ đâu lại mà gặp tối? - Chúng tôi ở làng Vân Phượng tới đây. Chúng tôi biết quan từ khi chúng tôi dọn nhà hát ngoài tỉnh. Hôm qua quan cho lính cưỡi ngựa về bảo ra hát đám. https://thuviensach.vn Bà hàng múc thêm nước vào bát. Thấy hai cô đào hát này quen quan huyện, bà thân mật nói: - Sao quan chẳng cho đánh xe vào đón, để các cô phải đi vất vả thế này. Huệ nhìn chị mỉm cười. Nàng chua xót nghĩ: “Cái thân phận mình ra gì mà mong người ta đưa đón”. Trong khi bà hàng vào dọn giường cho khách nghỉ, Huệ theo Lê xuống sông rửa mặt, rửa chân. Sương thu bay trắng trên dòng nước lạnh, chim rừng khắc khoải bên sông. Một cơn gió vút trên ngàn cây. Huệ rùng mình. Nàng buồn bã nghĩ đến những cơn gió heo may sắp tới, những ngày chị em nàng sẽ dắt díu nhau lưu lạc đến những phương trời nào xa xôi. Một lớp sóng cuốn theo cả ánh trăng xô giạt vào bờ, vỗ vào hai chân Huệ, bọt bắn tung lên. Huệ quàng vai chị, vịn một cành cây thấp, bứt lá thả trôi trên nước. - Chị Lê, hát ở huyện rồi, chúng ta sẽ đi đâu nhỉ? - Sẽ đến hát ở đình làng Thượng Mai. - Rồi lại đi đâu nữa? Lê kéo sát em vào mình: - Cứ hỏi vơ vẩn mãi thôi. Đi đâu mà chẳng là đi! Huệ im lặng, nhìn dòng nước sông trôi lạnh lẽo: - Về ngủ đi em. Sương xuống nhiều lạnh lắm. ❉❉❉ Lê ngồi lên, đặt tay vào trán Huệ. Cơn sốt của Huệ càng về đêm càng nặng thêm nhiều. Cả người Huệ nóng ran. Huệ đã bắt đầu mê sảng. Lê lo lắng mong trời mau sáng. Những đêm ở nơi này triền miên tưởng không bao giờ hết. Gió khuya rít ngoài sông dào dạt sóng. Tiếng chim rừng ghê rợn rỏ từng giọt lạnh buồn vào thăm thẳm không gian. Trời đã trắng ngoài cánh liếp. Huệ bây giờ mới ngủ yên. Lê mở khăn gói lấy áo đắp thêm cho em. Bà hàng ái ngại, sai con trai vào làng Mường xin thuốc lá. Lê ngồi liền bên em, nghe xem bệnh có giảm chút nào không, nhưng mình Huệ càng nóng, càng https://thuviensach.vn mê sảng. Lê gục mặt vào cánh tay mà khóc. Bên ngoài, mưa tầm tã, tiếng gió và tiếng lá đổ rì rào vào ruột rừng cô tịch. Lê ngẩng mặt lên, đau đớn nhìn người kép ngồi bó gối, ngủ gật cạnh cây đàn đáy. Người kép đó đã trung thành đi theo nàng nay đó mai đây. Xưa kia, đôi bạn giang hồ ấy cũng với cây đàn túi phách, lang thang đến các đình làng xin hát, và khi ngày xuân đã hết rồi, các cuộc tế lễ, hội hè đã hết rồi, họ lại chia tay, mỗi người đi mỗi ngả. Sau, Lê lấy chồng. Nhưng được vài năm thì chồng Lê chết. Có vốn, Lê mở nhà hát ở một tỉnh nhỏ. Một buổi tối, người bạn giang hồ cũ tìm được đến nhà Lê với cây đàn ngày xưa. Kép Giang đã già đi nhiều lắm, mà ngón đàn thì cũng già đi theo người. Giọng hát hay của Lê, cung đàn tuyệt kỹ của kép Giang, và nụ cười xinh xinh của Huệ, cái cô đào “chanh cốm” lúc nào cũng khóc, không bao ngày đã nức tiếng trong các tỉnh xa gần, nhờ vậy, không tối nào nhà vắng khách. Nhưng chẳng may, một ông sứ mới bổ đến ra lệnh đóng cửa dẫy nhà cô đầu trong tỉnh. Thế là người ta lại xếp phách, vặn chùng dây tơ để mà chết đói. Chị em Lê và kép Giang lại dắt nhau lên đường với túi phách, cây đờn, sống đời những kẻ sông hồ. Nhưng họ chỉ đi giang hồ trong những ngày xuân, thu, những ngày các thôn quê có hội hè đình đám; còn những ngày sẽ tới, họ chưa nghĩ đến vì họ chưa muốn lìa nhau, chưa muốn bỏ nghề. Huệ trở mình rên khẽ. Lê cúi xuống áp vào má Huệ, nước mắt dòng dòng rỏ xuống. Huệ mở mắt giọng phều phào: - Chị ơi, ở đây thì lấy gì mà trả tiền cơm? - Em đừng lo, cứ nằm đây vài ngày cho khỏi. Chị đã sẵn cả rồi. Lê nói dối cho Huệ yên lòng, chứ thực ra Lê có tiền đâu. Huệ lại mở mắt ra: - Chị để em nằm đây cũng được. Chị và bác Giang cứ vào huyện hát lấy tiền trả trọ, chứ ở cả đây để chết đói à? Lê khóc nấc lên: https://thuviensach.vn - Không, chị không đành lòng gửi em một mình ở chỗ này - Nhỡ ra, nói đổ xuống sông…, nhỡ ra em mệnh hệ nào… Không bao giờ chị bỏ em… không bao giờ… Lê nghẹn lời, nức nở. Bỗng có tiếng vó ngựa dồn dập ở ngoài hàng. Rồi một giọng hách dịch oang oang: - Có bọn cô đầu nào ngủ đỗ đêm qua ở đây không? Lê chạy ra, bác kép Giang vừa giật mình tỉnh ngủ thì người lính cũng bước vào, trông thấy cây đàn đáy dựng trong xó vách. - À, có thế chứ! Các cô xuống ngay cho kịp chuyến đò kia rồi sang bên chợ, đã có xe tay về huyện. Nhanh lên quan đang mong đấy. Bị giục gấp bách, Lê và kép Giang bối rối, đi không đành, mà ở lại cùng Huệ thì người ta không để yên. Lê bảo người lính lệ: - Con em tôi đêm qua bị cảm, tôi không bỏ nó mà đi được. Thầy làm ơn về bẩm quan gọi cô đầu khác. Người lính trợn tròn hai mắt: - Nó ốm thì mặc nó nằm lại đây. Hát xong, mai hay ngày kia lại về đón không được à? Việc quan chứ nói chơi đấy hẳn! Hắn thúc kép Giang mang đàn ra, và giục Lê xách khăn gói xuống bến đò. Huệ ngóc đầu lên mệt nhọc: - Chị cứ yên lòng sang huyện hát. Em nghe trong người đã tỉnh táo nhiều rồi. Chắc mai chị về đây thì em đã khỏi. Chị đi đi… Lê cúi xuống ôm chặt lấy mình em, lòng đau như xé. Huệ đẩy chị ra, nước mắt đầm đìa: - Chị đi đi…, em sẽ khỏi…, em chờ chị… Rồi Huệ quay mặt vào vách, kéo áo che kín cả đầu. Khi tiếng vó ngựa, tiếng guốc của người chị và người kép đã xa Huệ mới cố ngồi lên, choáng váng bước xuống đất, men theo tấm liếp lần ra. Con đò https://thuviensach.vn đã rời bến nước. Lê giơ tay vẫy, Huệ cũng giơ tay vẫy. Một cơn gió ngoài cây thổi thốc vào, Huệ tối tăm mắt mũi, ngã ngồi sau bực cửa. Bà hàng ở chợ bên sông vừa về kịp, vội bế xốc Huệ lên giường. ❉❉❉ - Chị Lê!... Chị Lê… Từ lúc ấy, Huệ mê man, nằm lịm, tỉnh thì lại nôn oẹ và gọi chị. Hơi nóng trong ruột cuốn lên. Huệ thở hồng hộc, chân tay rời rã đập thình thình xuống chiếu. Bà hàng cuống quýt chạy vào làng tìm mấy ông lang Mường xin thuốc. Bà giã lá, sắc thuốc, săn sóc luôn bên mình Huệ, như người mẹ. Vẻ lo lắng hiện rõ trên khuôn mặt hiền hậu, và mỗi lần đặt tay xuống cái trán nóng hổi của Huệ, bà lại thở dài. - Chị Lê ơi!... Chị Lê!... Trong người nóng quá, Huệ như điên, chốc chốc ngồi vùng lên, tóc xõa xuống lưng, gào khóc, rồi lại nằm xuống thở. Nhắm mắt, Huệ lại mơ hồ thấy người chị mặt rầu rĩ giọng não nuột, phách reo yếu ớt, và kép Giang buồn nản mắt lúc nào cũng lim dim như ngủ gật, luôn miệng ho khan, ôm đờn ngồi bên một tiệc rượu linh đình ồn ào tiếng cười, tiếng nói của những con người đang say khướt. Huệ mơ hồ thấy những cái mặt nồng hơi rượu ấy, kế tiếp nhau cúi xuống áp vào má Lê, và những bàn tay cứng như sắt giơ ra ôm chầm lấy Lê bế xốc lên, ghì chặt lấy… - Chị Lê! Huệ thét lên, hai tay ôm đầu, quằn quại. Mồ hôi toát đầm ra, da thịt Huệ dần dần giá lạnh, nhợt nhạt, thâm tái lại. Gió lùa vào khe liếp. Huệ vật vã, rồi co quắp. Hai chân đã bắt đầu tê cứng, lưỡi rụt ngắn vào, mắt mờ mờ như mới bị một tấm vải trắng phủ lên. Hình bóng người chị, bác kép, những con người trưởng giả rượu say, lộn nhào nhẩy múa trong tâm linh cuồng sảng, một nỗi sợ hãi mênh mông đè https://thuviensach.vn trong lồng ngực mà khí lạnh đang vận dần lên để cắt đứt hơi thở gấp. Huệ nhoài hai tay ra kều quào bám lấy ánh sáng, bám lấy cái sống… kêu lên: - Chị ơi…, chị ơi! Hai tay Huệ rơi xuống chiếu từ từ. (Đăng lại Tiểu thuyết thứ Bảy, số 277/1939) (Đăng lại Phổ thông, số 10/1952) https://thuviensach.vn 2 Yên Hoa Nửa giấc yên hoa cười mộng cũ Hai hàng si lệ khóc tình xưa. TCHYA -Bà đã về ạ, mời bà vào hàng nhà cháu xơi chén nước. Có riêu cua ngon lắm. Rước bà vào. Người đàn bà đon đả chào mời cô gái tỉnh thành. Quế cười không đáp. Cô cúi đầu dưới mái rơm tối thấp, bước vào quán nước. Hai người đàn ông quần vén cao đến bẹn, bắp chân đầy bùn, nhích ra mãi đầu ghế, nhường chỗ cho cô gái tỉnh thành. Quế xé mảnh báo trong chiếc làn mây, lau ghế rồi mới ngồi. Không ai lấy cử chỉ ấy làm lạ, người ta nghĩ rằng vạt áo lụa kia, đũng quần lụa trắng nõn kia không thể đặt dễ dãi xuống cái ghế cụt què bẩn thỉu. Phí của đi, vả người tỉnh thành bao giờ cũng sạch. Bà hàng hai tay bưng bát bún riêu đặt lên trõng, trước mặt Quế. Bà ta rút đôi đũa trong ống tre, lau cẩn thận rồi mới đưa cô. Quế “xin phép quà” tất cả mọi người. Bà hàng và hai người thợ cầy vội đáp: “Không dám ạ”. Họ đáp cùng một lúc, sốt sắng và kính cẩn. Quế ăn ngượng nghịu, cô liếc thấy không những lũ trẻ xúm đến nhìn cô, cả hai người thợ cầy cũng ngắm cô chăm chú. “Cô tân thời, đẹp quá nhỉ!” - Lũ trẻ bảo nhau. “Chuyện! Ăn trắng mặc trơn mà lại không đẹp. Chứ như bu chúng mày ấy nhá!”. Một bà già ngồi phơi nửa mình da cóc, nghiêng mái tóc bạc, tuốt trứng rận ở mảnh áo ánh nâu cười, bảo với lũ trẻ. https://thuviensach.vn Quế ăn xong, bưng bát chè tươi tráng miệng. Mùi ngai ngái của những chiếc lá xanh khiến cô nao nao nhớ lại những buổi chiều ngày xưa trên mảnh sân lát gạch Bát Tràng rộng của nhà, về vụ gặt, sau những bữa cơm ầm ĩ, cũng có những bát chè tươi vàng nóng thế này, dưới ánh trăng, tiếng đập thóc và tiếng hát của bọn thợ gặt cất vang làng xóm. - Nước ngon đậm quá! Bà nấu bằng nước sông? - Thưa bà, sông dạo này cạn, bẩn lắm. Nhà cháu nấu bằng nước giếng, nấu khéo cũng ngon. Quế trả tiền, đứng lên. Ở sân nhà bên kia, cách quán một bờ rào dâm bụt có tiếng người con gái hát. Không phải câu hát ví von của gái đồng ruộng, mà là bài hát “gửi thư”. Cái hơi gió đoạn trường thấm ngay vào lòng Quế, như hơi sương giá thấm mái tóc con người cô độc đi trong đêm khuya. Quế vén cành lá, ghé mắt nhìn vào sân. Người con gái mặc chiếc áo lót mình màu hồng đã vá, rách, đang ngồi giặt bên chum nước. Quế nghĩ tới phận mình. Năm sáu năm trời, đã có biết bao nhiêu buổi sáng, buổi chiều, Quế cũng ngồi giặt như thế kia, cũng đôi khi buồn miệng thì hát lên vài câu hát thuộc lòng mà Quế đã hát vào ban đêm cho người ta nghe. Hai cánh tay yếu đuối giũ vò mớ quần áo nát bẩn vì canh rượu nô đùa, vì cuộc yêu đương ô trọc phần nhiều là uy hiếp. Giặt giũ xong thì mắt Quế hoa lên, hâm hấp sốt. Những lúc đó Quế chỉ mong được giấc ngủ bù cho đỡ ốm, không thiết gì ăn uống. - Khổ, ở đây thì ma nó hát ư! Quế tắt vội ý nghĩ bằng câu nói thầm thì ấy. Cô rẽ ra xa. Người đàn bà bán bún riêu cũng chạy ra, chừng đi đâu nhổ cốt trầu rồi quay lại toe toét cười: - Ấy, thưa bà, cái nhà tơ này mới dọn được hai tháng nay, cũng có khi có khách liền năm sáu tối. Khách toàn các thày đề, thày lại, chánh, phó, lý cả. Cũng có khi ba bốn đêm ngồi ế. Cứ sáng trăng mà vắng khách là các cô ấy mặc quần áo trắng lồm lộp dắt nhau đi nhởn nhơ như ma trơi, trông mà ghê. Người đàn bà vui tính, hay nói lấy câu chuyện làm quà cho người hàng tỉnh. Nhưng Quế không muốn nghe. Cô đi vội ra cỗ xe ngựa chở khách ở https://thuviensach.vn dẫy cây bàng cách sân ga một quãng. Cỗ xe ngựa tồi tàn, thay xe kéo, đã có mấy người đàn bà, đàn ông ngồi giữ chỗ trước. Trên mui xe chất đầy thúng mủng. Xe đi khỏi nhà ga. hình ảnh người con hát gày còm trong góc vườn chuối nhắc Quế nghĩ đến bao nhiêu hình ảnh người con hát nữa ở thị thành. Quế sáng nay vừa ở đấy lọt ra, cô những mong giải thoát linh hồn xác thịt dăm ba ngày. Dăm ba ngày sẽ qua đi rất chóng, Quế sẽ phải quay trở lại đời người con hát, sáng tắm rửa giặt giũ, chiều đưa đón, đàn ca. Nỗi buồn làm ê ẩm lòng Quế, cô quay nhìn ra bên đường. Khách đàn ông, đàn bà chuyện trò ầm ĩ. Vó ngựa giẫm lộp cộp trên mặt đất rắn khô đầy đá vụn. Gió mát lộng cánh đồng lúa xanh mướt, câu chuyện ồn vào về việc ruộng nương buôn bán trong xe làm cho Quế khuây dần. Cô cũng góp dăm ba câu chuyện với họ. Niềm vui sống nơi đồng ruộng, quê hương bị mất đi trong thân hình héo tàn vì son phấn chợt trở lại một cách thư thái, hồn nhiên. Quế để ý nhìn người đàn bà ngồi trước mặt. Ở người đàn bà ấy, Quế nhận ra cái miệng nhai trầu, cái giọng nói nhỏ nhẹ giống mẹ mình. Người đàn bà mở khăn tay lấy trầu cau ăn. Bà ta mời một bà bên cạnh, tiện tay mời cả Quế. Bà bên cạnh cười bảo: - Bà ấy răng trắng, ăn gì cái của nợ này! Quế nhanh nhảu đáp: - Có ạ, cháu xin cụ một miếng làm phần cho… đẻ cháu. Quế toan nói là u. Nhưng gọi là u thì quê mùa. “Mình là người tỉnh phải gọi là mẹ hay là đẻ”. Quế vẫn nghĩ thế mỗi lần gặp mẹ, hay về quê. Quế nhặt một miếng trầu, bỏ vào “sắc”. Mọi người chú ý ngắm chiếc ví da đen. Miệng ví mở ra, cái khóa mạ kền bóng nhoáng bấm vào nhau kêu “tách” một tiếng làm cho họ lấy làm lạ lắm. - Bẩm, cụ lớn nhà có khỏe mạnh không? Người đàn ông xanh xao, rách rưới ngồi ở cuối ghế gãi đầu hỏi. Quế sửng sốt quay sang phía người đó. Bác ta lại gãi tai, cặp cổ con chó vàng ghẻ lở vào giữa hai cái đùi gầy nhô xương. https://thuviensach.vn - Bẩm bà lớn không biết cháu. Cháu là cu Hĩ, ở xóm Ruối làng bên đấy ạ. Mặt Quế đỏ bừng lên. Năm năm trời, bỏ bình khang lấy lẽ một ông quan già, chửa đẻ hai lần, rồi lại trở về bình khang, Quế đã đành coi là một giấc mộng hồng nhan, hồ quên đi thì kẻ kia lại nhắc nhủ Quế nhớ đến nỗi chua cay của số kiếp mình giữa một trường hợp bất ngờ, đột ngột. Quế ngượng nghịu, khẽ đáp: - Cảm ơn ông… nhà tôi vẫn mạnh. “Bà phủ đấy”. Người đàn ông ôm chó ghẻ thì thầm với một ông già. Chừng ý anh ta muốn khoe khoang, sĩ diện với mọi người là anh ta quen biết một bà vợ quan. Cũng như những người làng bên, anh ta yên trí Quế vẫn là bà phủ như thường. Người làng Quế thì đều biết Quế đã bỏ chồng, bây giờ đành phận gửi hai con cho bố mẹ ở quê nuôi. Họ còn tin rằng Quế mở một cửa hàng thóc gạo ngoài Hà Nội. “Vâng, cháu nó buôn bán ngoài ấy, nhờ trời phật cũng khá, bận lắm, thỉnh thoảng mới về thăm nhà được”. Bà mẹ Quế thường đáp mọi người như vậy. Duy ông cụ thân sinh ra Quế, là nhà nho, chỉ thở dài lặng lẽ. Từ nãy chiếc xe ngựa đã qua mấy cánh đồng và bao nhiêu quán nước cô độc bên đường vắng ngắt. Quế mong chóng đến nơi. Cô rất lo người đàn ông ôm chó kia gợi đến chuyện chồng con, chuyện “danh giá” của mình ngày cũ, những chuyện đã khiến Quế khóc nhiều. Xe đỗ, Quế đi trên con đường nhỏ vào làng. Làng vào đám. Cửa đình cờ lọng uy nghi. Dân đang tế. Quế qua cửa đình, đầu cúi xuống. Bao nhiêu người cất tiếng chào cô, nhất là những bà, những cô đang xem tế. Ông cụ thân sinh ra Quế ngồi trong sân đình với các bô lão trông ra thấy con, vẫn ngồi yên không nhúc nhích. Bà mẹ Quế thì tất tưởi dắt hai cháu chạy ra đón. Quế tay ẵm đứa nhỏ, tay dắt đứa lớn, chào hỏi mọi người, nói với mẹ, nựng hai con. Về đến cổng nhà, con chó vện sổ ra sủa ầm ĩ. Bà mẹ quắt mắng chó. Quế cười bảo mẹ: https://thuviensach.vn - Mẹ đừng mắng nó. Tại lần này nó trông con khác đi chăng, nên nó lạ. Bà mẹ nín lặng, rồi đáp: - Ừ, ta trông độ này cô béo đẫy đà ra đấy. Chó lạ là phải. Quế vừa bước lên thềm vừa nói: - Nhưng sao con vện gầy ốm thế kia? Bà cụ lại nín lặng. Một lát, bà mới chép miệng: - Trời đất này, con tính, ở nhà quê người chẳng có mà ăn, lại còn đi trách chó gầy. Quế nghe mẹ nói, rầu mặt lại. Cô nhìn xuống đôi giầy mới và chiếc áo lụa màu rượu vang lộng lẫy của mình, Quế nghĩ đến những bữa cơm gạo hẩm, cà mặn, rau già ở nhà quê để so sánh với những canh rượu trắng đêm của bọn khách chơi nói tục, uống say, đập phá, ném tiền như rác. Quế thở dài. Bà mẹ mắng: - Cái con bé này cứ thấy mặt là thấy thở dài. Không trách, trong tử vi, bố mày bảo còn là khổ. Nỗi đau xót từ bao lâu đến lúc này Quế không còn nén nuốt đi được nữa, cô lăn ra giường nức nở. Bà mẹ nhìn con, chép miệng cúi đầu bước ra sân, xuống bếp. Một lúc, bà lên, đập vào chân con gái: - Con ngủ đấy à? Dậy ăn cơm. Có xôi thịt lộc thánh ông ấy dặn để phần cho con gái ông ấy đây. Chả báu lắm đấy! Quế bừng mở mắt, vươn vai, ngồi lên, cười: - Thế mà con ngủ thật à. Đêm qua thức suốt tới sáng mà. Hai đứa con xán đến gần mẹ. Quế ôm con vào lòng hôn hít. Bà mẹ ngồi xuống giường, xới cơm cho con ăn: - Mày là mẹ trẻ con rồi mà vẫn như con trẻ, khóc ngay đấy, cười ngay đấy. Giá mày đi hát chèo thì đóng vai Vân dại được. Ăn đi, rồi tối ra đình. Đón được một phường, thấy bảo là hay lắm. Quế buông đũa, nhìn ra sân. Bóng nắng chiều đã tắt. Quế mỉm cười nghĩ bụng: “Ừ, anh ấy, một lần, cũng viết thư bảo mình khóc cười như Vân dại”. https://thuviensach.vn Đó là Phong, một người đàn ông trẻ tuổi đã thương và yêu Quế. Mối tình gặp gỡ trên chiếu rượu, thường như mọi sự gặp gỡ của ái tình. Nhưng có lẽ do nợ nần, duyên nghiệp gì đó nên Quế đã thấy ngay tình che chở, tình đùm bọc lâu bền có thể trông chờ được ở con người này. Anh không nhìn Quế như nhìn một con hát. Quế mỗi lần ngồi trước anh lại nhận thấy ở đáy lòng những tình cảm kính nể, trong đó chứa cả sự phục tòng. Quế đã thú lòng mình. Người đàn ông ít nói, chỉ lặng lẽ dang cánh tay ra đón lấy mái tóc đen ngả xuống, và chỉ im lặng “nghe” những giọt lệ rơi trên má cô. Quế đang nghĩ miên man, ngoài ngõ lao xao tiếng người cười nói. Mấy người bước vào sân, thì ra mấy cô bạn ngày nhỏ của Quế. Bây giờ họ đã có chồng, có con. Cô nào cũng làm ra đứng đắn, ăn mặc thì già nua, sồ sề. - Bà đã về đấy ư? Một cô khác nói: - Ăn cơm ngoài tỉnh quen, về quê gạo thế kia nuốt sao được. Họ nói thực tình chứ không có ý gì. Nhưng Quế tưởng đó là những câu mỉa mai. Quế đáp: - Các chị đến hay! Bọn đánh chắt với nhau cả mà sao bây giờ các chị cứ gọi em là bà. Em ít tuổi hơn các chị. Gọi thế còn gì là thân tình nữa. Sự thực thì Quế cũng biết họ kính nể cái danh “bà lớn” của Quế, tuy đã hai năm nay Quế bỏ chồng. Cho nên sự tôn trọng kia càng thêm gợi tủi hờn cho Quế và càng bắt Quế đau đớn cái oan nghiệp hiện giờ. Quế đứng lên. Các cô bạn vui vẻ kéo nhau ra ngõ, họ đến rủ Quế đi xem chèo. Tiếng guốc dép khua lẹp kẹp, tiếng cười nói nô đùa của các cô vang ngoài ngõ tre. Quế đứng lặng giữa sân, lẩm bẩm: - Ấy, thà rằng cục mịch nhà quê. Các chị ấy như thế là yên phận. Có chị tốt số đã được nhà chồng có trâu cày ruộng cấy. Có chị đã gây nên cơ nghiệp, ruộng cá ao liền. Cũng có chị gặt thuê, cấy mướn, nhưng thôi thì cũng lần hồi đủ áo mặc cơm ăn cho chồng cho con. Còn mình thì… lênh đênh đâu nữa vẫn là lênh đênh, chả ra làm sao cả! Quế chạnh thương phận, nấc lên khóc. Bà mẹ đã dắt hai cháu đi nhờ người đến trèo cau trẩy một buồng cho cô con gái chốc nữa ra chùa lễ. https://thuviensach.vn Quế đứng khóc một mình giữa sân. Bóng trăng non mờ xanh giãi tà tà trên nền sân gạch. Một lần nữa, trong cái vắng lặng, thấy mình chơ vơ, Quế lại vụt nghĩ đến ngày xưa, ruộng đất còn nhiều, đã có những tối sáng trăng về vụ gặt, trên khu sân rộng rãi này ngát mùi cơm mới, vang lên tiếng đập lúa, tiếng hát ví lẳng lơ của phường trai gái gặt thuê. Bây giờ sa sút đi rồi, ruộng đất về tay kẻ khác. Bố mẹ thì già. Quế thì không chồng mà vẫn đèo bồng hai con. Thân tàn đi, tuổi lên mãi, Quế chưa biết rồi mai sau ra thế nào. “Anh Phong ơi!”. Người kỹ nữ xót xa ngửa mặt ngước nhìn ngôi sao Hôm mọc bơ vơ giữa vùng trời cao rộng. Nàng nghĩ đến hình bóng đôi cánh tay ai giơ lên trong ánh trăng lạnh đêm xuân. Người đàn ông trẻ tuổi buổi chiều nay cũng đi với Quế một chuyến tàu. Mỗi người xuống một ga. Cảnh chia tay trên đường trường lần thứ nhất đã khiến Quế lo sợ ngày biệt ly. Vẫn đã biết “Ca trường nào thiếu biệt ly”. Quế trải biệt ly nhiều rồi. Nhưng lần này, tạm chia tay người đàn ông trẻ tuổi kia trong cuộc đồng hành, Quế thấy lòng muốn khóc, tưởng như là chia tay trọn kiếp. Quế tưởng tượng giờ này người ấy cũng đang đứng một mình giữa cái trại mênh mông ở quê nhà, và có lẽ người ấy cũng nhìn sao để nghĩ đến mình. Quế nhớ, một lần người đàn ông ấy đã ngỏ lòng mình trong một phút rung động nhất: “Đêm kia, ở trại, anh đã ngủ dưới một tà áo xanh”. Quế không hiểu. Nhưng rồi Quế cũng hiểu được rằng: anh ấy nằm dưới một vòm trời đêm xanh, mà nghĩ rằng nằm dưới tà áo xanh của Quế. Thâm tình đó khiến Quế kiêu hãnh với chính mình, nhưng càng khiến Quế phải khóc thêm nhiều. Bà mẹ đã nhờ được người về bẻ cau. Bà vui vẻ giục con rửa mặt để ra đình. Quế dắt con, cùng mẹ ra ngoài xóm. Trong đình, phường chèo đã khua trống mõ giáo đầu. Quế bước vào đình. Ai cũng ngoảnh ra nhìn người đàn bà tỉnh thành sang trọng, xinh đẹp, nhất là người đàn bà ấy đã là một bà quan. Quế cúi https://thuviensach.vn chào các cụ. Các cụ bèn truyền cho phường hát tạm im trống mõ. Quế đưa ông thủ từ cái khay đồ lễ, kèm ba đồng bạc giấy mới. Ông từ mời Quế vào lễ. Một hồi chuông trong cung thánh vang lên. Không khí u tịch. Lễ xong, các cụ sai “giai hóa” mời “bà phủ” ngồi lên chiếu hoa nghe hát. Quế cáo mệt xin về. Sau lưng, Quế nghe thấy người ta xì xào khen mình trẻ đẹp. Họ bàn với nhau “Bà ấy buôn bán chắc phát tài lắm. Người cứ mỗi ngày thêm béo trắng ra”. Ra khỏi chỗ ồn ào, Quế thấy dễ chịu. Vẻ trang nghiêm mà người ta đã tạo nên vì cái sự “lễ thánh” và chính cũng vì cái “danh giá không còn nữa” của mình khiến Quế hổ thẹn và khó chịu. Bà mẹ giữ cháu ở lại xem hát. Một mình Quế ra khỏi đình, đi về xóm. Ánh trăng trắng các ao bèo và loáng trên những cành tre. Về đến nhà, Quế thấy ông khóa đang buông màn ở cái giường vẫn dành riêng cho Quế những khi về đình đám hay giỗ Tết. Ông quạt muỗn gài màn cẩn thận rồi bảo con, giọng nghiêm mà nhân hậu: - Thôi con đi mà nghỉ. Đi xa về mệt. Ông chỉ nói vậy thôi, rồi lẳng lặng ngồi bên đèn, mở sách xem. Quế biết tính cha vẫn thế. Từ ngày Quế lạc vào chốn yên hoa, rồi thì cuộc đời chìm nổi bao lần, ông chỉ nghiến răng, vuốt bụng thở dài. Ông không mắng, không han hỏi, cũng không bao giờ nhìn dung nhan con gái. Do thế, Quế càng kính sợ cha, kính sợ để thương xót thêm nhiều. Quế lẻn ra ngoài thềm, ngồi phệt xuống dựa lưng vào thân cột. Quế nhìn bóng ông khóa in lên vách, câm lặng như một tượng hình khổ hạnh nghìn đời, Quế nhắm mắt lại, mơ trong ánh trăng đôi mắt chiêu đăm và nghiêm nghị của người đàn ông trẻ tuổi chắc đêm nay cũng ngồi câm lặng như cha mình. Tiếng trống chèo ở ngoài đình đưa văng vẳng vào trong xóm, tiếng tù và rúc xa ngoài cánh đồng. Ông khóa, không ngẩng lên, khẽ gọi: - Quế vào thầy bảo. https://thuviensach.vn Quế rón rén bước vào. Ông nạp mồi thuốc lào vào điếu, hút. Giọng ông thấp xuống như những khi tàn canh rượu, một mình thủ thỉ với sách đèn. - Số con đào hoa thủ mệnh. Bấy lâu tình duyên lênh đênh, âu chẳng qua số mệnh. Nhưng tới hạn năm nay khá, Thiên khôi, Thiên việt, quý nhân tới, Đào, hồng, hỷ hội ở cung phu, chiếu vào cung mệnh. Tất năm nay con gặp được người tử tế. Quế đỏ mặt cúi đầu, tay mân mê vạt áo. Dáng điệu thẹn thò như cô gái đào tơ lần đầu nghe đến chuyện lương duyên. Một lát, Quế ngẩng nhìn ra sân. Quế có cảm tưởng ánh trăng xanh hơn ban nãy. (Đăng Tiểu thuyết thứ Bảy, số 458/1943) https://thuviensach.vn 3 Đời Tư Lã Bố -Tối nay đình làng Thượng có phường Lê hát. - Bà Trương tất tả bước vào sân, vừa nói vừa đặt rổ bèo xuống miệng cối đá dưới cây na. Mai mừng rỡ reo lên: - Thực ư u? Để con sửa soạn gánh hàng xuống bán, u nhớ. Dứt lời, Mai ném mấy quân tam cúc xuống chiếu, nhặt lấy đồng tiền trinh bỏ túi, đứng lên. - Đáng lẽ ván này em kết tốt đen vì em có tướng điều. Một cô, là chị họ Mai, đập đùi cô bên cạnh, nói đùa: - A, phải rồi, nó còn có ông tướng Sinh ở phường Lê thì làm gì mà chẳng kết. Tảng lờ không nghe thấy, Mai chỉ mỉm cười chạy lên nhà. Các cô tan cuộc, chào bà Trương, kéo nhau ra cổng.Trăng đã lấp ló đầu ngọn tre. Bọ bèo ẩn trong những bè rau muống, bè rau rút dưới ao đã dần dần hóa thành đom đóm, lập lòe bay lên. Chúng lượn chơi dưới ánh trăng rằm vằng vặc vút lên ngọn cau, khóm chuối, sà xuống bờ rào dâm bụt, xuống đầu các cô gái tơ nói cười ríu rít. Các cô nghịch tinh như trẻ, đón bắt đom đóm bỏ vào vỏ trứng gài lên tóc, đeo vào cổ yếm, dắt nhau ra ngồi bên bờ giếng đá hát trống quân, quan họ với nhau, mãi tới lúc trăng khuya đã bơi qua dải Ngân Hà các cô mới rủ nhau về ngủ. Những cuộc vui chơi chỉ có trong những đêm trăng ấy, tối nay Mai không được hưởng cùng các bạn, vì Mai còn bận sửa soạn gánh hàng để kịp https://thuviensach.vn xuống đình làng Thượng bán trước khi phường hát lên trống giáo đầu. Mai bảo cái Ba mang dao ra vườn chặt vội mấy cây mía, đẵn thành tấm xếp vào hai bên thúng. Còn Mai thì ra giàn trầu không bứt vài chục lá đem bỏ lẫn vào tráp đựng diêm, thuốc lá, thuốc lào. Giúp đỡ con, bà Trương vác chiếc thang tre ra vườn sau nhà trẩy buồng cau, mươi trái bưởi vội đem vào.Bà luôn miệng dặn dò con gái: - Phải có ý tứ, nghe chưa? Con giai họ chòng ghẹo thì không được híp mắt cười, mà cũng chớ nên gắt gỏng. “Làm hoa cho người ta hái, làm gái cho người ta trêu”. Tiền nong phải cẩn thận, con gái mà lơ đễnh thì ruột cũng không còn. Bà vặn cao ngọn đèn hoa kì, ngắm nghía Mai. - Vào mở hòm lấy cái thắt lưng sồi mới của u mà thắt. Mà phải mặc cái quần lĩnh vào chứ, mặc váy trong đám hội nhỡ ngồi vô ý thì mày bỏ xác mày, con ạ. Mai thẹn đỏ mặt, cãi bà Trương: - U đến hay nói! U đã thấy con vô ý bao giờ chưa? Mai vui vẻ cầm cây đèn con vào buồng sắm sửa. Một lát, Mai bước ra, bẽn lẽn như cô dâu mới. Thấy con xinh đẹp, gọn gàng, mặt bà Trương hình như tươi lên một chút. Bao giờ bà cũng muốn giữ trọn câu “Giấy rách giữ lấy lề” của ông tú, chồng bà, căn dặn lúc lâm chung. Bà không dám để làng xóm khinh rẻ bà về nỗi sa sút cửa nhà, chỉ vì việc làm ma cho ông tú bà đã bán ruộng, giết bò thết đãi khắp mặt dân. Đã nhiều bữa, ba mẹ con gài chặt cửa ăn khoai, húp cháo trừ cơm. Cũng có khi khoai, cháo chẳng đủ mà ăn nữa. Bà cùng Mai cố tần tảo tháng ngày. Bà nuôi lợn, trồng dâu, làm đậu phụ bán cho người trong làng. Mai dành dụm được chút vốn, sắm đôi tráp sơn đựng thuốc lào, thuốc lá rồi chờ phiên gánh ra chợ bán. Công sức tần tảo ấy, bình thường cũng tạm đủ, song những lúc không may gặp phải chuyện gì, hoặc cái Ba ốm, hoặc Mai hay bà Trương ốm, lại thiếu ăn. Bao nhiêu năm sống như vậy, bà Trương đã mất nhiều nước mắt mà Mai cũng vì cảnh nhà mà sắc đẹp giảm dần đi. Song Mai được cái tính ít lo https://thuviensach.vn buồn. Sầu khổ mấy cũng chỉ khiến Mai ngồi thừ ra một lát rồi chợt thấy đôi chó mèo cắn nhau ngoài sân, hay thấy cô bạn thân nào đến trò chuyện, đùa bỡn, tức thì Mai lại cười giòn giã, lại nói liến láu, át cả tiếng thở dài của bà Trương ở trong buồng. Vô tư lự như thế, Mai luôn bị mẹ mắng. Mai không chừa được, tuy đã thử cố buồn, cố khóc. Có lúc bị mắng xong, Mai dớ dẩn hỏi bà Trương: “U nhỉ, có lẽ kiếp trước con là con chim sáo sậu, là con chích chòe cho nên kiếp này ông trời cứ bắt con phải nói cười luôn, chạy nhảy luôn. U có tin thế không? Nếu tin thế thì từ rày, u đừng mắng chửi con nữa nhé”. Mai nhí nhảnh thế nên bà Trương mắng mỏi miệng, rồi cũng phải bật cười. - Thôi đi đi, kẻo chưa đến nơi, tuần đinh họ đã đóng cổng đình thì khốn đấy. Mai nhai miếng trầu cho đỏ miệng, soi vội mặt vào mảnh gương vỡ cài trên liếp rồi đặt gánh lên vai. Hai chị em ra khỏi nhà mấy bước, Mai dừng chân đổi gánh sang vai, quay đầu nhìn bà Trương đang lích kích chèn chốt cửa. Lòng Mai tự nhiên chua xót, cô thương mẹ già suốt đời vất vả, không bao giờ được an nhàn như các bà Lý, bà Bá trong làng. Chợt nghĩ đến những vụ trộm, vụ cướp xảy ra luôn trong hàng tổng và cũng thường xảy ra ở chính làng mình, cô băn khoăn lo cho mẹ. Mai toan dặn bà Trương soi đèn kĩ dưới gậm giường gậm phản, nghe ngóng tiếng chó cắn, tiếng chân đi ngoài xóm, nhưng bà Trương thấy chị em cô chậm chạp, đã nhìn ra khe cửa mắng: - Hai con ranh kia không đi, còn nhí nhảnh gì nữa đấy? Cô khẽ “vâng” rồi rảo bước qua bờ giếng đá, lũ bạn cô gọi lại, cô chẳng trả lời. Các cô chế Mai ban nãy, giờ lại chế: - Cái Mai hãy ngồi chơi ván tam cúc nữa để chờ kết tốt đen. Mày đã có ông tướng điều thì làm gì mà chẳng kết. Họ cười vang lên. Cô cũng vừa cười, vừa rảo cẳng. Ra khỏi cổng làng, men theo bờ một dải sông đào rất rộng nước lên cao gần mấp mé bờ, chị em Mai đi mải miết. Dưới ánh trăng, đôi bóng mờ mờ https://thuviensach.vn in ngang xuống mặt nước sông lấp loáng đậu chỗ này, chỗ khác mấy con thuyền. Đi hết một ngọn đồi, chợt cô lắng nghe tiếng trống văng vẳng trong gió, cô bồn chồn cả dạ, rối rít giục cái Ba: - Người ta đã hát rồi. Em chạy đi trước xem có phải đúng phường Lê, nhìn kỹ xem có Tư Sinh không nhé! ❉❉❉ Tới sân đình, Mai đặt gánh, xuống cầu ao sen rửa chân. Lúc nãy, trăng lẩn vào mây, cô vô ý dẫm phải vũng nước, bùn bắn ướt cả ống quần. - Kìa, cô hàng thuốc! Từ tháng Giêng năm ngoái, đến tháng Tám năm nay mới gặp. Chúng tôi buồn, tưởng cô đã lấy chồng. Cô ngẩng lên nhìn bọn trai làng đứng đông trên cầu sắp sửa ghẹo mình thì đã thấy tức nhưng vụt nghĩ tới lời mẹ dặn, cô lại dịu dàng đáp: - Thưa các bác, em đã lấy chồng dạo tháng trước rồi. - Nhà tôi đấy, các anh em chớ có trêu vào. Cậu con trai ông Chánh trâng tráo gạt bọn kia ra, rồi đỡ hộ quang gánh của cô vào thềm đình, đắc chí. Mai khó chịu, song lời mẹ dặn trước khi đi cứ vẳng bên tai, nên cô chỉ lẳng lặng ngồi bày hàng ra mẹt, cầm dao têm trầu mời khách. Lòng xốn xang, mấy lần cô định đứng lên nhòm vào bên trong đình, kiếm người cô vẫn nhớ vụng yêu thầm. Cô chỉ còn trông cậy vào sự che chở của Sinh, mặc dầu Sinh với cô vẫn chưa có dịp nào ngỏ tình. May lúc đó trong sân đình, đám xóc đĩa vừa tụ họp, bọn trai kia kéo cả vào. Thoát nợ, cô mừng quá, đứng phắt ngay lên, toan sán vào chỗ buồng trò, nhưng cái Ba, nắm áo cô lôi lại. - Chị không bán hàng ư? - Chị ngó xem có đúng phường Lê không đã. - Xem làm gì. Ngồi đây cố bán cho u lấy tiền trả nợ còn hơn… Nghĩ đến cảnh quẫn bách của nhà, Mai thừ người ngồi xuống. Càng về khuya, trò hát càng hay, mọi người đều ở trong đình nghe hát, hàng cô https://thuviensach.vn không ai ra ngồi nữa. Cô dỗ cái Ba nhờ nó coi hàng hộ, rồi cô đến dãy chấn song gỗ nhòm vào buồng trò. Mai thấy kép Sinh, chính thực kép Sinh, đội chiếc mũ lông công dài vút, mặc bộ áo giáp vàng, trước ngực tết bông hoa to bằng lụa trắng, đang ngồi trước gương vẽ lại cặp môi son. Cô tấm tắc khen thầm: - Sao lại có người đẹp trai đến thế kia! Ước gì mình được… Nhưng thầm thẹn với ý nghĩ của mình, cô mỉm cười, đôi mắt bỗng long lanh sáng, nhìn Sinh. Còn Sinh thì vô tình không để ý đến cô đứng ngoài bóng tối. Ngay lúc đó, một cô đào cũng xinh đẹp cầm chiếc quạt Tầu đập vào má Sinh, nhí nhảnh: - Này anh Lã Bố! Tí nữa Điêu Thuyền này chuốc rượu nằm ngả vào lòng anh, thì cấm anh không được ghì chặt lấy ngực đấy nhé. Tôi dặn trước, kẻo lại như năm ngoái, làm thằng chồng tôi nó ghen đến hộc máu tươi ra. Nghe những câu cợt nhả ấy, lòng cô tựa hồ như nổi lên một cơn ghen. Cô rít răng rủa thầm: - Đồ đĩ dại! Đồ đĩ dại! Mai chú ý xem kép Sinh có trả lời cô đào ấy không, nhưng Sinh nín lặng. Cô đánh bạo khẽ gõ con dao têm trầu vào chiếc chấn song gỗ. Sinh ngẩng lên nhìn. Thấy cô, Sinh có vẻ mừng, gật chào cô, liếc nàng rất đa tình. Mai sung sướng, cơ hồ ngất lịm đi. Lát sau, đến lượt Lã Bố ra trò. Người ta diễn tích “Phụng Nghi Đình”, tích hát cô chưa có dịp nào xem. Cuống quýt, cô len vào bên trong coi cho rõ. Giọng hát trong, điệu bộ khéo, lại giỏi trai, kép Tư Sinh tối nay trổ hết tài nghệ hiến vui công chúng, nhất là trong số công chúng ấy có cả cô hàng thuốc xinh đẹp, cô hàng thuốc mà đã bao nhiêu năm lăn lóc trong nghề chèo hát, đã gặp bao nhiêu thôn nữ trong bước giang hồ, anh chưa từng thấy cô nào xinh đến thế. https://thuviensach.vn Người ta khen Sinh không ngớt miệng. Roi chầu điểm đến vỡ cả tang trống cái, bọn gái làng ngắm Sinh ngây ngất. Mai vui thích, má ửng hồng. Chưa từng có một cảm xúc nào say sưa, mơn trớn rung động tâm hồn cô như lúc ấy. Đây là lớp Điêu Thuyền chuốc rượu cho Lã Bố, theo mật kế của Vương Tư Đồ, cha nuôi. Điêu Thuyền với cái bộ điệu lẳng lơ, khi ngửa mình, khi áp má, lúc quàng vai, lúc nũng nịu, lúc lả lơi trên đùi Lã Bố, làm cho mọi người phải đê mê, nhất là các cặp trai gái trong làng đã có tình ý sẵn, lúc này, đưa mắt nhìn nhau cười khúc khích. Vai đào đã có nhan sắc, lại có tài, ưỡn ẹo trong lòng anh kép đẹp trai, thực là xứng lứa. Cảnh ấy khiến Mai khó chịu. Có khi cô nhắm mắt không thèm nhìn, có khi hậm hực ngoảnh trông chỗ khác, rủa thầm: - Con đĩ! Con đĩ! Càng đến những lúc Lã Bố ôm Điêu Thuyền nằm ngửa mình trên lòng chàng mà uốn éo, hoặc Lã Bố hôn hít Điêu Thuyền một cách thành thật miên man, Mai càng lồng lộn, càng điên tiết, lắm lúc cô muốn nhảy xổ ra túm đánh Điêu Thuyền một trận mới hả lòng ghen. Cô mê Sinh quá mất rồi. Cô không muốn một cô đào nào trong gánh hát tranh đoạt nỗi yêu thương thầm vụng ấy. Lòng ghen đã khiến Mai quên phắt đi rằng kép Sinh với cô đào kia ôm ấp nhau như thế cần trong lúc đóng trò, là chuyện nghề nghiệp mà thôi. Tiếng cười rinh rích của những cặp trai gái xung quanh càng như châm chọc Mai. Cuồng lên, cô đẩy mọi người, chạy xô ra ngoài sân đình, ngồi ôm mặt. Cô ngồi một mình dưới ánh trăng, tấm tức như một người đau khổ nhất đời. Cái Ba đã thu dọn gánh hàng cất đi một chỗ. Nó cũng vào đình xem hát tự lúc nào. Khóc hồi lâu, nỗi đau dường như dìu dịu, Mai đứng dậy ra ngoài bến sông. Dưới bến có vài con thuyền không biết ở ngả sông nào chở khách đến xem chèo. Tình cờ gặp một người lái thuyền quen sắp nhổ sào đi, cô gọi: https://thuviensach.vn - Bác lái Năng cho thuyền đi đâu đấy? - Tôi qua Sơn Tự, cô có về nhân thể thì về. Để trốn cảnh làm mình đau đớn, cô muốn về nhà tìm sự an ủi của mẹ già, nên cứ liều mặc em ở lại xem hát, gửi gánh hàng, cô bước xuống thuyền. Dưới trăng, thuyền trôi lững lờ. Lòng cô còn vương vấn với Tư Sinh. Đến ngã ba sông, thuyền bác Năng vừa rẽ thì cô chợt nghe rõ tiếng ai gọi tên mình. Cô vội vàng ngảnh lại. Một người đàn ông đứng trên một chiếc thuyền đuổi vừa sát tới. Người ấy nhanh nhẹ nhảy tót sang bên thuyền cô và nắm chặt tay cô: - Cô làm tôi giục bác lái chèo hết hơi đuổi theo mới kịp. Tôi tưởng tôi đang đóng tích “Triệt Giang phò A Đẩu” mà tôi là Triệu Tử Long. Đấy là kép Tư Sinh. Mai hả lòng, hả dạ nguýt dài: - Ôm ấp con Điêu Thuyền đã sướng chưa? Cái con Điêu Thuyền ấy, tôi ghét cay ghét đắng… Tư Sinh cười vang: - Thì ra cô ghen à? Đó là đóng trò chứ có thật đâu mà ghen. Rõ thật đàn bà! Mai khẽ tát má Sinh. - Cả cái mặt này cũng đáng ghét lắm kia. Hai người ngồi xuống đầu thuyền. Thuyền qua bến Vị tự lúc nào mà cô không biết. Mãi đến lúc gà xao xác gáy trong xóm bến, cô mới khẽ gỡ tay Sinh, rùng mình rũ những giọt sương khuya bám trên mái tóc. ❉❉❉ Bọn con gái chiều nay lại ngồi bên đống rạ chơi tam cúc như mọi buổi chiều, khi công việc đồng áng xong rồi. Một cô vỗ đùi Mai: - Con này lại kết tốt đen à? Ván nào nó cũng có tướng điều giữ kết. Một cô khác chêm vào: https://thuviensach.vn - Nó có nhân tình làm tướng mà lại. Chả thế, mấy tôi nay đình Thượng có hát, nó đều chịu khó bò lên bán hàng. Bị các bạn chế giễu, Mai không giận, vì lần này cô cho là lần cuối cùng cô vĩnh biệt các bạn ra đi. Nhưng cứ bị giễu mãi, cô mượn cớ dỗi ra về. Đi rất chậm trên các con đường nhỏ trong xóm vắng, cô lẩn thẩn đếm từng chiếc hoa dâm bụt, ngắt từng chiếc lá bờ rào, đếm từng ngọn cau, ngọn chuối trong các vườn lân cận. Trong khi ấy, cô đang mải suy nghĩ một việc quan trọng nhất đời: Cô sẽ liều, cô sẽ nhắm mắt giữ một lời nguyền, nó có thể làm đau khổ linh hồn ông tú, phá hoại danh giá của gia đình. Về đến nhà, Mai đi thẳng ra chuồng lợn. Cô cúi xuống vuốt ve con vật mà cô đã mất công giã bèo, quấy cám nuôi cho nó lớn, từ đây cô sẽ không còn được nhìn nó nữa. Mai rẽ vào vườn, ngẩn ngơ nhìn những luống rau, bồn cỏ, những cây chanh, cây bưởi, cây cam mà hai mẹ con cô bấy lâu nay vun xới để sinh nhai lần hồi. Bây giờ, cô bỏ ra đi, mẹ cô sẽ phải làm lụng một mình, khó nhọc một mình. Nhưng biết làm sao được! Tình mẹ với tình chàng, cô còn đang cân nhắc bên nào nặng hơn. Cô xuống cầu ao đứng. Hết nhìn trời, cô lại nhìn bóng mình rung rinh trên nước. Rồi tẩn mẩn, cô vén quần đưa một chân xuống nước, khỏa mấy đám bèo trang từ bụi duối phía bên kia lềnh bềnh trôi tới. Bị sóng, những đám bèo dạt ra xa. Mai chua xót ví thân mình rồi đây sẽ như đám bèo trôi nổi ấy. Mai nghĩ đến những ngày, khi đã làm vợ Tư Sinh, sẽ thành một kẻ lang bạt kì hồ, lẽo đẽo đi theo phường hát, với một bó giáo, gươm bằng gỗ, đôi hòm vuông cũ kĩ, cùng một bọn người lang thang kéo nhau đi khắp làng này, tổng khác kiếm ăn. Nhưng tuy vậy, mặc lòng, cô vẫn khao khát được vào nghề. Chẳng đã bao lần, Mai được trai gái làng, khi làm việc ngoài đồng, thường khen cô có giọng hát chèo rất trong, rất đúng là gì? Lời khen ấy đã từ mấy năm nay khiến cô mơ ước được theo một phường hát nào để đóng vai Thúy Kiều, Cúc Hoa, Thị Kính… tiếng tăm cô sẽ lẫy lừng. https://thuviensach.vn - Chị ơi, u đã xếp xong gánh hàng rồi. U giục chị đi xuống Thượng kẻo muộn như hôm kia đấy. Mai chậm chạp bước lên bờ. Tần ngần nhìn em một lúc, ruột như thắt lại, cô ôm em vào lòng thổn thức. Lại nghe tiếng bà Trương gọi, cô vội cởi nút thắt lưng bao dốc ra mấy đồng xu nhét vào tay cái Ba, đoạn chạy lên sân. Mai dừng chân bên đống rạ. Cô não nùng nhìn bà Trương cởi trần, mồ hôi nhễ nhại, đang đổ bèo vào cối giã một cách nặng nề, yếu ớt. Cô cảm thấy lòng mình như tan vỡ. Nước mắt lại chảy xuống ròng ròng. Bà Trương ngạc nhiên, gắt: - Cái con ranh này lại làm trò gì đấy. Cứ như con điên ấy, lúc khóc, lúc cười. Khăn áo nhanh lên mà đi chứ, còn trù trừ gì nữa? Để mẹ giục mấy lần, Mai mới vào buồng, lục hòm lấy mấy cái quần áo cũ giấu xuống đáy chiếc quả sơn đựng thuốc. Cô vấn khăn, chải tóc qua loa, rồi quảy gánh hàng ra. Mai rụt rè không dám bước qua ngưỡng cổng. Cái ngưỡng cổng mà hồi bé, Mai vẫn ngồi cùng các bạn đánh chuyền, đánh chắt, đánh giải gianh, ngồi mãi đến nỗi khúc tre bương đã lên nước bóng. Cái ngưỡng cổng ghi bao kỷ niệm sâu sa ấy, Mai bước qua tức là đi hẳn, không bao giờ còn trở lại. Mai ngần ngừ đứng sững, ngoảnh đầu trông mẹ. Cô cố nén tiếng khóc để giã từ: - U ở nhà, con đi! Em Ba ở nhà, chị đi! “Đi” đây là “chết”, là vĩnh biệt. Nước mắt lại trào xuống như mưa. Mai phải cắn môi dưới cho đau, phải kéo khăn vuông mỏ quạ xuống che kín mặt cho mẹ khỏi ngờ. - U làm nhớ… con đi! Em Ba hầu u cho ngoan ngoãn… em giã bèo giúp u nghỉ tay một lát… Bà Trương gắt mấy lần nữa, Mai mới ngập ngừng bước qua ngưỡng cửa ra đường. Những con dơi trên các ngọn cau bắt đầu tới tấp bay ra săn muỗi https://thuviensach.vn trong bóng tối. Cái Ba lúi húi thổi mồi rơm châm đóm đốt đèn. Nặng nề, bà Trương gạt mồ hôi, giơ hai cánh tay chỉ còn da bọc xương cố nâng chiếc chày nặng giã bèo. Tiếng chày đâm thình thịch xuống lòng cối đá, âm thầm. ❉❉❉ Có lúc bước nhanh như người chạy trốn, có lúc đi chậm, đổi gánh nặng sang vai, Mai buồn rầu nhìn lại phía làng Trung Tự đã mịt mờ. Nhưng hình ảnh bà Trương với cái Ba, hình ảnh mái nhà gianh với vườn rau cải, vũng ao bèo phảng phất hiện ra trước mặt Mai. Mấy lần, cô đặt gánh ngồi bệt xuống bãi cỏ rìa sông, bưng mặt khóc. Cô cảm thấy lúc này mình là người đau khổ nhất đời. Khóc như vậy hồi lâu mà nỗi đau khổ ở lòng sao chẳng vơi được ít nào. Mai bực tức nhổ cả một mảng cỏ lên ném xuống nước sông; sau cùng, cô nắm tay đấm vào ngực, vào mắt, tự mắng mình như hóa dại: “Tại sao mày nỡ bỏ mẹ già, em dại, theo trai? Mày là con đĩ, con đĩ!...”. Khóc chán, Mai gục đầu xuống cánh tay, nhắm mắt, mặc cho lòng chết lịm trong cơn đau đớn. Rồi bàng hoàng, cô tưởng tượng mình là một đứa trẻ thơ ngồi đây chờ ông Bụt, ông Tiên nào đó hiện thành ông lão ăn mày, tóc bạc phơ, tay cầm gậy trúc sắp đi qua. Ông lão ấy sẽ an ủi, hoặc khuyên can cô phải trở về với mẹ già, em dại, y như trong truyện cổ tích mà thuở bé cô đã vòi bà Trương kể đi kể lại biết bao lần. Thực vậy, chỉ có ông Tiên, ông Bụt mới khuyên nhủ Mai trở lại được thôi. Chứ chính cô, cô đã chịu thua lòng, chịu thua sức cám dỗ của tình yêu, của Tư Sinh. Gió đồng thổi lộng chợt đưa đến bên tai Mai những tiếng trống chầu khoan nhặt ở phía đình làng Thượng. Như bị ma run rủi, Mai đứng phắt dậy, lau nước mắt, đặt gánh hàng lên vai, bước rất nhanh. Cô không quay đầu ngoái lại, rặng tre xanh mờ mịt lùi dần, xa dần sau bước chân. ❉❉❉ Con gà trên đầu thuyền bác lái Năng đã ba lần gáy sáng. https://thuviensach.vn Mai ra mạn thuyền nhúng chiếc khăn xuống nước sông rửa mặt, rồi cô đứng ngoài khoang rũ tóc, cầm lược chải. Gió mai hây hây mát, thổi tóc bay phất phất. Cô nghiêng mình soi bóng trên mặt nước trong, vội vấn khăn, vuốt lại thân áo nâu non bị nát nhầu. Bẽn lẽn, cô cảm ơn bác đĩ Năng đã cho ngủ đỗ một đêm, đoạn cô bước lên bờ. Cô bỡ ngỡ đi sâu mãi vào các xóm làng Sơn Thượng. Gặp anh mõ, cô nhờ hắn chỉ bọn phường Lê ngụ ở chỗ nào sau đêm hát. Hắn chỉ lối cho cô đến điếm canh cuối xóm Đông. Mai rảo chân tìm tới. Đấy chỉ là một túp lều gần đổ nát, bốn bề vách thủng bịt bằng lá chuối xác xơ. Đấy chỉ là một túp lều quá tồi tàn mà ngày thường dùng cho ăn mày trú nấp, ngày làng đình đám thì dành cho phường chèo tạm trú để chờ đến tối lại dắt díu nhau gánh hòm mũ áo ra đình làm tướng, làm vua. Rón rén đứng ngoài vách nhòm vào, cô thấy cả phường Lê trong đó. Ôi chao lúc này, cô cảm thấy vùng trời xanh đổ xuống đầu cô, cũng như một thế giới đầy mộng đẹp mà mấy ngày nay cô ôm ấp bỗng nhiên vụt biến đi, tàn nhẫn, bất ngờ. Mai lặng người trước một cảnh tượng mà cô cầu rằng nó chỉ có trong giấc mộng hãi hùng mà thôi. Cô giương mắt nhìn mấy người đàn bà da mặt nhăn nheo xanh như bọc một lớp rêu, đang bắc nồi cơm lên ba hòn gạch, chúi đầu xuống thổi cho củi cháy. Thỉnh thoảng một người lại chạy ra chỗ ổ rơm vỗ đứa trẻ gày còm khóc thét lên vì đói. Cạnh đấy, cạnh đôi hòm vuông nước sơn bong gần hết, dăm ba người đàn ông, kẻ cởi trần trùng trục da đen thui thủi, kẻ quần nâu, áo vải rách rưới, nằm co quắp lấy nhau, há miệng ngáy khò khè. Bên trong, một người mà Mai trông ngờ ngợ: một người gày guộc, bộ mặt hom hem, da nhợt như chàm, thâm trứng cá, tóc rũ rượi dính mấy sợi rơm, bọt mép chảy lầy nhầy xuống dưới cằm, nằm ép sườn bên khay thuốc phiện tắt đèn, ngoẹo đầu bên chiếc gối gộc tre mà ngủ. https://thuviensach.vn Liền bên cái “xác chết” ấy một cô gái mà Mai trông cũng quen quen: một cô gái mặt phù, da sần sùi gần như da cóc, cởi trần, yếm tuột hở cả đôi vú sữa, nằm gối đầu lên cánh tay ghẻ lở của một lão già, còn hai chân thì gác cả lên bụng anh chàng nghiện ngập kia. Mai hồi hộp nhìn thật kĩ. Cô đau lòng nhận ra hai người đó chính là chàng… Lã Phụng Tiên Lã Bố với ả Điêu Thuyền. Hai người đã làm cho cả phường Lê nổi tiếng. Hai người đã khiến bao nhiêu già trẻ, gái trai đều yêu tài, mến sắc! Hai người đã làm cho Mai ghen và cảm, đã làm Mai bỏ mẹ, lìa em để đi theo mà yêu, để chiếm đoạt mà thắng, để nhập nghề… lang thang khắp nơi, khắp chốn, theo chàng cùng say kiếp bèo mây… Hoài vọng tan như huyễn mộng. Bây giờ đây, Mai chỉ còn một tấm lòng nguội lạnh, một cảm giác chán chường, ghê tởm. Cô nhẹ như chiếc bóng, đi giật lùi mấy bước, rồi vội vã quay mình chạy vụt ra ngoài xóm. Đến bờ sông, thấy thuyền bác đĩ Năng vừa nhổ sào về Trung Tự, Mai cuống quýt đuổi theo, vẫy gọi, nhờ bác cho đáp trở về làng. Khi bước được xuống thuyền rồi, Mai tựa hồ mới thoát được một tai nạn gì ghê gớm. Cô siết chặt tay bác đĩ Năng, nhìn bác bằng đôi mắt sáng: - May quá! Chậm chút nữa thì cháu bị nhỡ chuyến đò! (Đăng Tiểu thuyết thứ Bảy, số 210/1938.In lại trong Cô gái làng Sơn Hạ, NXB Văn học, H., 1989) https://thuviensach.vn 4 Cụ Quận Ăn Tết Vui Kính tặng linh hồn kép Sáu Phú, kép Cầu chuyên sắm vai Quan Công và Trương Phi thời tuồng Quảng Lạc HÀ NỘI CŨ Cụ Cố Tân nghiêng đầu ngắm cái bàn thờ tổ mà nguyền rủa một câu cho hả giận: - Mẹ đời chứ, loan lạc chó gì mà đến nỗi con hạc thờ mất cả chân. Tai hại! Thật là tai hại! Cố xót xa đôi hạc Tàu cổ mà bom đạn của thời đại loạn đã làm cho con thì cụt mỏ, con chỉ còn độc một chân đứng như chết trên mai rùa đen mốc mà cái đầu bé nhỏ lúc nào cũng như sợ sấm sét, co rụt lại. Cố xoay xoay chiếc đỉnh đồng hun tam khí cho ngay ngắn, rồi cong ngón tay khẽ vuốt chòm râu đề, gật gù ngâm thơ với giọng xứ Nghệ quê ngoại Cố: “Nọ biết ông chi mặt đỏ gay Thế mà hương khói bấy lâu nay? Bên tê chú lái cầm dao quắm Bên ni thày sãi bưng cái khay. Trên án bình hương con chó đứng Ngoài sân cò trắng… - Ông ơi, ông hát điệu gì mà lạ thế? Ông dạy cháu hát đi. Cố cười, bảo cháu: - Hát hỏng gì nào! Có đi lấy sách học không? https://thuviensach.vn Thằng Khánh là con trai hiếm hoi của bà Quận Ký, là cháu đích tôn của Cố. Yêu cháu vốn là cái đức quý nhất của Cố ngang với cái đức thỉnh thoảng văng tục, cũng như ngang cái đức chơi bàn thờ, đồ sứ, nhất là chơi hạc thờ, đỉnh cổ. Cụ quý cháu đích tôn đến độ không dám để cháu học nhiều sợ rồi giỏi quá dễ ho lao, không dám để cháu ngủ một mình sợ đái dầm mà phải ngủ với vú em để thỉnh thoảng còn ti một tí, dẫu đã mười bốn tuổi, không dám cho cháu ra đường nếu không có lính tiền hô hậu ủng bằng súng liên thanh, sợ va phải vía quan ôn. Mợ huyện Ký, bây giờ là bà Quận, đẻ ra chú Khánh ở một huyện bé nhỏ thuộc vùng Thái Bình vào một buổi chiều mùa thu. Lúc đó Cố đang nằm hút thuốc phiện, Lão Nho khi nghe gia nhân lao xao rằng bà lớn đã sinh công tử thì lão vội ngừng tiêm, bấm độn, rồi vỗ đùi đánh độp một cái: “Quý tử ra đời!”. Rồi đó, lão huyên thuyên về các hành tinh, về giờ tốt xấu, cứ nhất định về sau công tử cung quan lộc phải hanh thông gấp nghìn cụ lớn nhà. Từ đó Cố ngày đêm mơ tưởng về tương lai đứa cháu đích tôn. Cố lại tin nữa rằng, vẫn theo lời tán róc của Nho già, lúc Công tử Khánh chui ra khỏi cửa bát nhã thì trên mái tư thất có vượng khí bay tà tà trong nắng quái chiều thu, rực rỡ như mây ngũ sắc, chẳng khác gì các đấng minh chúa lúc ra đời. Ai mà bảo rằng đó là khói bếp đang nấu cám cho lợn ăn ắt Cố nổi giận la lớn: - Mẹ đời chứ! Cái quân phàm phu tục tử, người trần mắt thịt, biết đếch gì mà báng bổ. Những lúc nằm hút thuốc phiện, Cố phải có công tử Khánh nằm co tròn cạnh bụng thì hút mới biết ngon. Đối diện là ông Huyện (mà bây giờ là ông Quận hay cụ Quận) đôi khi cũng nằm cạnh khay đèn để cùng điếu bố điếu con cho có vẻ tân dân chủ. Sâm banh của thần dân, nho táo của thần dân, Cố và Quận cùng hãm khói ả phiền. Cố chẳng hề quên kề cốc sâm banh vào môi cháu đích tôn, và Quận cũng chẳng hề quên âu yếm bỏ quả nho mọng nước vào mồm quý tử. https://thuviensach.vn Cố bà ngồi sập bên hút thuốc lá tổ sâu ướp hoa sói, và cũng hãm khói thuốc lá thơm bằng hương trà mạn sen như tất cả các vị mệnh phụ phu nhân khả kính khác, nhìn cảnh hạnh phúc đề huề đó tuy đã lấy làm sung sướng lắm, nhưng cũng như mọi lần, Cố bà nhổ cốt trầu vào ống nhổ, lườm Cố ông một cái mà rít lên về sự nuông chiều ấy. - Rồi hỏng cả, ông ơi! Ông chiều cháu, bố nựng con, lớn như cái sào ấy mà không cho ăn học, còn đợi bao giờ nữa! Ông Quận những lúc đó đang say lơ mơ không thèm để tai nghe lời mẹ mà nằm nghiền ngẫm, suy nghĩ về thời thế, về công danh sự nghiệp thăng trầm để rồi trợn mắt uống cạn cả cút sâm banh, sau khi rít tàn điếu thuốc Cố vừa tiêm với câu mời rất bạn bè: “này hút điếu nữa đi cho khỏe”; cạn cốc rượu rồi, ông Quận lại đập tay xuống sập mà ư ử ngâm một câu thơ lịch sử, bằng cái giọng một đồ nho dốt nát mà lại oán rằng mình không được mang tài ra giúp nước phò vua. - Ai công hầu ai khanh tướng, trong trần ai ai dễ biết ai. Cố cũng cảm khái như con, tiêm luôn điếu nữa đưa con hút, mà rằng: - Ừ, nghe khẩu khí anh Đặng Trần Thường ấy, thế mà ngông. Ông Quận không nghe thấy ông bố già đang làm cái việc của một ngự sử luận anh hùng sự một cách rất sành sỏi, trang nghiêm, nên không đáp, lại ư ử ngâm luôn: - Thế chiến quốc thế xuân thu, gặp thời thế thế thời phải thế. Cố càng cảm khái hơn, lại tiêm luôn điếu nữa mời ông Quận và cười rung cả chòm râu: - Cái lão Ngô Thời Nhiệm đối đáp như vậy mới thật là khí khái. Ờ, gặp thời thế thế thời phải thế! Chứ, mẹ đời, cần cái đếch gì nào! Này, hút đi. Hãm đi. Cái thứ sâm banh “quả phụ Kích Cô” này thế mà có vị hơn cái thứ Mô-ét chua cứ như là dấm. Ông Quận hút xong rồi lại hãm và trong lúc lơ mơ ông nhìn lên trần xem con mối đang ra sức đuổi dồn con nhện nhỏ vào góc lưới ở khe tường. https://thuviensach.vn Đang khi ấy thì tiểu thư Rosa Yến (con gái cụ Cố Tân, em ông Quận Ký), một vị nữ lưu một thời hăng hái hoan nghênh phong trào cách mệnh đệ tam quốc tế, nhưng cũng nhiệt liệt bảo tồn việc Cố bà lên đồng Quan Tướng, Đức Thượng Ngàn, và rất phẫn nộ việc “anh huyện em” không được làm “phụ mẫu tri dân” nữa. Nhắc lại: trong khi ấy thì cô Rosa Yến mặc bộ quần áo khuê phòng rất mỏng, hai bên ngực thêu rồng phượng quấn nhau, đang đu võng nheo nhéo đọc tiểu thuyết quái đản miền rừng khiến cho Cố bà lại nhổ cốt trầu vào ống phóng mà rít lên: - Đấy, ông đã nghe con Yến đọc truyện người ta viết chưa? Nuông chiều mãi chán vào, rồi thì hỏng hết! Cố đã nổi giận như một cao tăng đắc đạo đang tụng kinh niệm phật mà bị bà vãi trẻ cứ đến vạch áo cà sa cù vào nách: - Mẹ cha đời chứ, sách chỉ nói toàn nhảm nhí. Hổ đếch gì lại đến ngồi hít khói của anh già thổ mán ấy để rồi thành nghiện. Rắn đếch gì lại cuốn tròn vào đùi anh nghiện để ngóc mỏ lên đớp khói. Khói cũng không bằng thịt tươi máu sốt, nó thì vồ bỏ mẹ chứ lại còn chờ cho nằm ung dung mà thở khói vào mũi nó. Mẹ cha đời chuyện với trò. Rồi Cố nghển lên ngắm vợ ngắm con mà làm cái việc giáo huấn của người chồng, người cha kiểu mẫu, tự biết mình sắp bị mọc sừng vì lũ cung văn, rằng con gái đẹp của mình, ở cái quận gớm ghiếc này, đang sửa soạn chờ được hiếp, bởi vì hễ lần nào ông Quận về thuật lại những vụ dâm tình chiến quốc ấy cho cả nhà nghe thì chính cô Rosa yến đã long lanh mắt và đỏ bừng hai má mà lắng nghe kỹ hơn ai hết. Cố đã nói như cụ Khổng giảng cho chư tử nghe về kinh Lễ và kinh Nhạc: - Đó nọ, bà có trông quần áo nó không. Gấu quần thì có đăng ten thủy ba sóng gợn như ở gấu áo cẩm bào của đại thần, mà lại cả ngực áo nó nữa kia, cái gì mà lại thêu rồng thêu phượng hả! Bà há chẳng biết rằng long ly qui phượng là tứ linh, bốn giống thiêng chỉ dùng để thêu vẽ vào áo vua quan, cùng là các đồ nghi trượng triều đình, cung lăng chùa đền thần thánh. Vậy mà đàn bà con gái ngày nay nó đã thêu vẽ cả rồng phượng vào bộ ngực. Thế thì quá lắm, thế thì mạt kiếp đến nơi rồi. https://thuviensach.vn Cố rên lên như là những ngày loạn tản cư thiếu thuốc. Nhưng trước pho kinh Lễ kinh Nhạc của ông bố, cô Rosa Yến chỉ mỉm cười mà tê mê nghĩ đến những câu chuyện lý thú về hãm hiếp của ông Quận anh thường kể mỗi khi đi kinh lý về để rồi lại tê mê nhìn xuống con rồng con phượng quấn nhau ở ngực và bộ bi-da-ma lụa mỏng của mình; còn Cố bà thì cũng đưa mắt liếc con gái một cách biểu đồng tình để rồi thở khói thuốc lá ướp hoa nhài hoa lý mà nhớ đến mấy gã cung văn trẻ tuổi… Ông Quận thì vẫn còn nghiền ngẫm, suy nghĩ rất sâu cay về thế sự, về công danh sự nghiệp thăng trầm với mấy câu thơ đối đáp của Đặng Trần Thường, Ngô Thời Nhiệm mà chẳng thèm để tai nghe ông bố giảng kinh. Nhưng Cố ông coi như là “anh Huyện nó, anh Cử nó” đã tỏ thái độ phục Cố bằng cách kính nhi viễn chi mà nằm yên lặng, chứ như mọi khi, muốn tỏ ra một người con hiếu, một ông quan đức độ, gương mẫu, thì ông Huyện, hay ông Quận, đã đập chát xuống giường mà quát: - Thôi, bố ơi, bố hút đi. Cũ lắm rồi. Không chịu được! Bố ơi là bố! Còn công tử Khánh lúc đó đã ngà ngà say khói thuốc phiện mà ông nội và bố đã thở mãi vào mũi nó, đồng thời mặt nó cũng đỏ bừng lên vì sâm banh do ông Quận kề mãi cốc vào mồm. Thế là đứa trẻ đã được huấn luyện hẳn hoi để đủ tư cách làm một tay đãng tử con nòi cháu giống. Công tử Khánh lao đao ngồi dậy, tiến đến võng cô Rosa Yến đang nằm lơ mơ nghĩ đến những vụ ái tình thú vị. Công tử Khánh, quả thực đã đủ tư cách làm một tay công tử tuy mới mười bốn tuổi đầu cười khanh khách đưa tay ôm lấy ngực cô, nắm vuốt hai đầu rồng thêu chỉ óng vàng. Rosa Yến ôm đầu cháu cũng cười rung rúc, như là một vị tiểu thư rất hài lòng trong tay một kẻ đàn ông đã hăm hở hại cả một đoạn đời phong nhụy của mình. Ấy thế, rồi thì Tết. Tết ở một cái quận buồn tênh, chung quanh là cánh đồng chiêm mông mênh nước, đây đó dăm ba đồi đất trụi, lũy tre vàng úa xác xơ và những thôn xóm nghèo nàn, còm cõi của Tề dân. Trước ngày Tết, người dân ở Quận này đã làm đủ bổn phận đối với bậc phụ mẫu vì dân mà phải ngày đêm lo lắng, một nắng hai sương như ông https://thuviensach.vn Quận Ký. Ông bà Quận, Cố ông, Cố bà đã bằng lòng, tỏ lời ban khen dân sự ở đây còn biết ơn hơn cái lũ dân ngày trước ở Bắc Ninh, hồi “anh huyện nó” còn lãnh mệnh triều đình chăn dắt chúng. Dân gì mà bạc như vôi, quan nào đến cũng gặp toàn xương xẩu. - Tết buồn bỏ mẹ, thôi thôi, tôi về Hà Nội chơi xuân đây. Không thể nào chịu được. Cứ như là đày ở Thượng du ấy. Rosa Yến tiểu thư kêu như vậy. Bà Quận đã toan cự cô em, nhưng rồi cũng nhận rằng cô em kêu là phải, vì pháo mừng xuân chẳng thấy, chỉ toàn liên thanh nổ như khua mẹt đuổi gấu ăn trăng. Cố bà Cố ông đã định mắng Rosa là hư hỏng, ngựa quen đường cũ, vụ án hai thằng trai trẻ đâm nhau chết đứt vì tranh đoạt cô vẫn còn vang Hà Nội, bây giờ dẫn mặt về làm gì cho thiên hạ chửi. Nhưng rồi cả hai Cố đều yên lặng đồng tình rằng không thể ăn Tết ở cái xó quê mùa này được nữa. Song tất cả những lời ca thán cũng không có hiệu quả bằng một cái nhăn mặt của công tử Khánh, chiều ngày mồng một Tết. - Tết mà chú chẳng được đi xem hát, xi nê! Chán lắm, chú buồn. Chú đi đây! Chữ “đi” mỗi lần ở miệng công tử thốt ra là một lần khiến cho ông Quận, nhất là Cố ông, phải hết hồn. Ờ, chú dỗi, nhất định chú đi thì chết hết. Công tử bỏ cơm khiến cả nhà cuống quít. Sau nửa ngày thì thầm bàn tán, cụ Cố, ông Quận, đều vô kế khả thi, không biết làm thế nào cho công tử vui với Tết. Sau cùng, ông Quận gọi lính hầu vào vấn kế. Một anh lính già, vốn là chú Cai cơ đắc lực của ông Huyện, bây giờ là mưu sĩ của ông Quận chau mày nghĩ một phút, hãm một điếu thuốc lào, rồi cười ha hả: - Bẩm quan, có kế rồi, cách đây ba hôm, có bắt được mấy thằng lái thuốc lào ở làng Cồi, dự định sang sông. Chúng vẫn bị giam dưới lô cốt. Tra khảo, biết rằng chúng xưa kia có nghề hát chèo, xuân thu vẫn đi hát đám. https://thuviensach.vn Đêm qua, con lắng nghe thấy chúng nó hát với nhau, hay lắm. Bây giờ cho gọi chúng nó lên, bắt đóng trò cho chú Khánh khỏi vòi, thế là thượng sách. Ông Quận, cố Ông gật gù: - Ừ, anh làm cách nào cho chú lại chịu ăn, và cười được, ta sẽ thưởng riêng con lợn đem về cho vợ con ăn Tết. Lính già liền thi hành diệu kế. Bọn lái thuốc lào được đòi lên tư thất, và ông Quận bảo làm trò. Họ run sợ, chối rằng không hề biết hát chèo. Ông Quận truyền không hát chèo thì hát tuồng hay cải lương Sài Gòn cũng được. Họ nhăn nhó, lại chối từ. Lính già đưa mắt nhìn ông Quận, rồi nhìn cây súng ở tay lão. Ông Quận gật đầu. Lính già bắn luôn ba phát chỉ thiên. Bọn lái thuốc lào đành nhận làm trò vậy. Rồi lệnh truyền ra. Bọn lính đi lấy tre, cót, lá gồi, lá chuối, dựng thành cái rạp trước công đường và treo đèn kết hoa, bắc hai dãy ghế. Lính mang trống ở chòi canh xuống làm trống hát, lại đem kèn đồng ra thổi trợ vui. Hai Cố, ông bà Quận, cô Rosa Yến xúm lại dỗ được công tử Khánh ăn hết ba thìa yến, mặc áo gấm, quần lụa bạch, đeo đủ năm lá dấu của Mẫu vào năm chiếc khuy vàng, rồi cả nhà xúm lại, tranh nhau công kênh công tử Khánh ra ngoài rạp, đặt chú ngồi vào chiếc ghế chính giữa cao nhất, bọc gấm hồng. Công tử Khánh chờ mãi sốt ruột toan dỗi đi vào, vì chưa thấy có trò vè gì vui cả, chỉ nhức đầu vì tiếng kèn đồng của mấy anh lính thổi điệu kèn trận pha lẫn điệu kèn già lam. Công tử nguẩy một cái, đứng lên. Hai Cố, ông bà Quận sợ quá. Một mặt cố dỗ chú, một mặt sai lính quát giục bọn phường chèo. Ngay lúc đó, mấy anh lái bước ra, anh thì bôi son vào mặt đỏ như nồi đất mơi nung, anh thì bôi nhọ nồi như tướng cướp, râu ria thì toàn bằng lá chuối tước nhỏ, quần áo thì vẫn là quần áo cộc nâu rách tả tơi như quân hành khất. Công tử Khánh bĩu môi, lại nguẩy một cái, đứng lên. Cố ông, ông Quận sợ quá, dỗ công tử, rồi quay ra quát mắng lũ hát chèo: https://thuviensach.vn - Râu ria, quần áo gì bẩn thỉu thế. Mũ mãng, áo bào áo giáp của chúng mày đâu, ông cho lính đưa về lấy. Bọn lái thuốc lào nhăn nhó, kêu loạn lạc mấy năm nay, chúng đã hết thời xưng vương, phong tướng, thì làm gì còn những đồ phong kiến ấy. Công tử Khánh lại nguây nguẩy bảo: - Chán chán là ý! Chú chả chơi với các người nữa. Chú đi đây. Không còn hồn vía, Cố ông nhìn Quận ông. Quận ông nhìn anh lính già mưu sĩ. Mưu sĩ chau mày một phút: - Muốn có mũ mãng, cân đai, mã giáp, chẳng khó gì. Cố và quan tha tội chết, con mới dám thưa. Khi đã được phép thưa rồi, mưu sĩ liền ghé tai Cố, tai quan nói nhỏ. Thoạt nghe, Cố ông toát mồ hôi trán, lắc đầu lia lịa: - Chết nỗi, chết nỗi, áo bào hia mũ của ba vị thành hoàng, dân nó gửi. Mai kia xây dựng lại đình, dân nó xin về trả thánh. Nay đem ra làm trò, ngài quật chết. Không thể được. Thằng này bàn láo, quân vô đạo mạt kiếp! Công tử Khánh đã nghe lỏm thấy, bèn giẫy nẩy lên: - Cũng được, lấy áo thành hoàng làng mà mặc ra trò cho chú xem. Chú thích thế. Mau lên! Cố ông, ông Quận sợ hãi nhìn nhau. Công tử Khánh lại nguẩy vai toan dỗi, và đòi “đi”. Ông Quận đành bảo lính già: - Chú thích, cứ làm theo ý chú. Tội vạ đâu tao chịu. Cố ông, lúc đó, trước mệnh lệnh của ông con quý và ông cháu đích tôn, đành chỉ thở dài một cách bất lực như tất cả những ông già đáng kính. Sau đấy, trống phách nổi lên. Bọn lái thuốc lào xin hiến tích chèo “Vườn đào kết nghĩa”. Quan Vân Trường mặt đỏ, mắt xếch, râu dài (râu mượn của tượng Đức ông bên chùa) mặc hoàng bào, vác thanh long đao (cũng mượn của Thành hoàng) cưỡi ngựa xích thố (mượn ngựa thờ của đình làng). Ngựa có bánh xe ở bốn chân, có nhạc đồng ở cổ, được đẩy ra kêu nhong nhong. Hán Thọ https://thuviensach.vn Đình Hầu vểnh râu, múa long đao, ngồi trên mình ngựa thờ cao như thật, trông oai phong lẫm lẫm. Tiếp, Trương dực Đức mặt đen râu xồm, cũng mặc mũ áo của thần làng, cũng cưỡi ngựa thờ múa sà mâu, phóng ngựa ra. Lưu Bị thì mặt trắng đội tạm mũ tế, mặc tạm áo tế cũ bạc mà xưa kia, chưa cách mạng, quan viên chức sắc trong làng vẫn mặc để tế thần, nên cọi bộ rất là Lưu Bị, nghĩa là rất lành hiền. Quan Công thét một tiếng rất oai. Trương Phi thét ba tiếng rung trời. Lưu Bị không có ngựa, đứng lũn cũn dưới chân ngựa của hai em, nên không quát một tiếng nào. Công tử Khánh bật cười to, vỗ tay bôm bốp. Lúc bấy giờ hai Cố, ông bà Quận thấy chú không đòi đi nữa, đã vui cười rồi, mới được hoàn hồn hú vía. Cô Rosa Yến cũng cười suýt chết ngất đi vì thấy Quan Vân Trường thét to đến nỗi rơi cả chòm râu ban nãy dán vội xuống chân ngựa gỗ. Công tử Khánh đã cười rồi, hai Cố và ông bà Quận mới dám cười theo, như vua U vương sung sướng khi đã sai đốt ụ lửa đánh lừa các nước chư hầu để cầu cho Bao Tự cười một tiếng. Quan Vũ, Trương Phi xuống ngựa cùng Lưu Bị hát, rồi vái nhau, cắt máu ăn thề. Bọn lái thuốc lào hát khá hay, thỉnh thoảng quên lại đứng ngẩn mặt nhìn nhau rồi bịa một cách rất ngây ngô. Nhưng chính vì cái ngây ngô đó mà công tử đã luôn luôn vỗ tay khen, Cố ông đã bò ra đùi Cố bà để úp mặt xuống cười đến nổi cả cơn ho suyễn. Ông bà Quận, Rosa Yến cũng cười lăn cười lộn cười ôm chặt lấy nhau như những con người ấy xưa nay chỉ có một việc là ăn chơi và cười rỡn trước bất cứ trò gì diễn ra trước mắt. Thốt nhiên, Công tử Khánh im bặt không vỗ tay không cười nữa. Chú ngồi thừ ra. Hai Cố, ông bà Quận, Rosa Yến lại phải một cơn kinh hồn bạt vía, đang cười sặc sụa bỗng không ai bảo ai mà cùng ngừng cả lại. Ai nấy hoảng hốt như là một tai nạn ghê gớm sắp xảy ra. Mọi người cung kính, sợ sệt, rón rén lại gần công tử. Cố ông cầm tay công tử, rồi sờ trán, Cố ông run giọng nói thì thào: - Chú nóng đây mà! Ông Quận tái xanh mặt mũi: https://thuviensach.vn - Sao? Sao? Chú ươn à? Cố bà cũng thì thầm: - Hay là… đức thành hoàng ngài phạt?... Cố ông liền vụt nhớ ngay đến pho kinh Nhạc, kinh Lễ mồ hôi càng toát mãi ra, khiến chân tay run bần bật, bèn nghĩ rằng muốn trấn át cơn sợ hãi này ắt phải vào ngay phòng hút thuốc phiện mới xong. Cố bà vội ra ngay điện thờ ở góc vườn, đốt hương khấn vái. Cô Rosa Yến thì vội chạy về phòng riêng để thay quần lót, vì cô đã cười đau bụng đái đến nỗi tái phạm cái việc thuở sơ sinh làm ướt cả nôi cả tã. Còn bà Quận cứ đứng ngẩn ra để chờ nghe chú đòi “đi”. Nhưng công tử Khánh bỗng quắc mắt lên, ra lệnh cho ông bố, giọng oai nghiêm như giọng ông huyện và ông Quận quát dân lành: - Chú thích cưỡi ngựa nhong nhong kia. Mau lên! Mau lên! Bà Quận kinh hãi, ông Quận sợ chú giục hai lần, vội ẵm ngay công tử Khánh lên yên ngựa thờ mà Hán Thọ Đình Hầu Quan Vũ vừa mới cưỡi. Ngồi trên ngựa rồi, công tử Khánh lại truyền: - Chú thích cái gậy có con rắn đồng kia. Mau lên! Trương Phi vội vã đưa ngay cây bát sà mâu cho chú, bụng nghĩ thầm “Con nhà thánh vật, ông chỉ mong cho thành hoàng vật mày chết tươi”. Công tử Khánh múa sà mâu, vỗ đầu ngựa quát ngựa đi. Ông Quận ra hiệu. Tức thì Quan Vân Trường, Trương Dực Đức cùng đẩy ngựa thờ đi quanh đủ ba vòng chiếu giải làm sân khấu. Công tử cười ngặt nghẽo: - Ba anh hát đi nào. Ta đóng vai vua nhé. Hát đi, kẻo ta đâm chết. Ông Quận đưa mắt. Tức thì Quan Công, Trương Phi, Lưu Bị lại nghêu ngao hét hò. Chú cười sằng sặc. Bỗng nhiên, chú sa sầm mặt, rẫy đành đạch trên mình ngựa gỗ. - Chú không thích nữa đâu! Chú “đi” đây. Ông bà Quận cuống quít, đứng dưới chân ngựa thờ nói với lên, như khi lễ thánh: - Thế chú thích gì chú cứ truyền. https://thuviensach.vn Công tử Khánh càng rẫy đành đạch, cầm ngược cây bát sà mâu như sắp tự đâm vào cuống họng. Ông bà Quận không còn hồn vía, kêu van mãi: - Chú thích gì nào? gì cũng xin làm theo ý chú. Công tử Khánh trỏ ngay vào mặt hai anh lái thuốc truyền rằng: - Chú thích cắt đầu hai thằng này. Cái thằng mặt đỏ cái thằng mặt đen. Chú thích thế. Còn cái thằng mặt trắng thì ba bị lắm, chú tha cho. Mau lên! Chú thích! Chú thích! Mau lên! Chú đi bây giờ nhá! Ông bà Quận luống cuống chân tay, ríu cả lưỡi, càng van xin, công tử Khánh càng rẫy đành đạch và càng dí mãi mũi sà mâu vào cuống họng. Lính già mưu sĩ rón rén tiến gần ông Quận, mặt lạnh như đồng nói: - Thì thí ngay đi! Chú đã thích, quan chớ nên trái ý. Tôi e cái tang huyết mạch đến nơi rồi đó. Ông Quận cau mày lại, mím chặt môi rồi khẽ gật đầu. Lệnh xuống cho nghỉ hát. Trong đêm đầu xuân đó, giữa tiếng vòi nũng nịu “Chú thích! Chú thích! Chú đi đây này!” chợt xen vào hai tiếng súng nổ ở ngoài cổng quận làm ngừng bặt tiếng côn trùng trên bãi cỏ xanh. Người ta đã lấy đầu Quan Vân Trường, Trương Dực Đức vì cái tội đã dám theo Việt Minh nửa đêm đột kích vào đồn quận. Và cũng đêm xuân đó, Cố ông lại hút thuốc phiện hãm sâm banh, trên cánh tay có cháu đích tôn yêu quý nằm nhai những chùm nho mọng nước. Ông Quận thì nằm nhắm mắt, lặng yên suy nghĩ về công danh sự nghiệp thăng trầm. Dưới chân ông, anh mưu sĩ già tiêm xong điếu thuốc hộp đồng, dâng lên ông Quận, cười nhạt nói: - Bẩm, tôi xem tử vi chú thì sao Vũ khúc đóng vào cung mệnh. Tôi đoán rằng tiền kiếp đích thực chú Khánh nhà ta là Quan Vân Trường hay Trương Phi đời Hán bên Tàu. Cho nên khi xem đóng trò tôi thấy chú biến sắc luôn. Có lẽ linh hồn Quan Công hay Trương Phi đã nhập vào, đòi chém hai anh lái thuốc, để trừng phạt cái tội người trần tục đã dám trá hình hai bậc thánh. Ông Quận vẫn nhắm mắt lặng im. Duy Cố ông, cho lời tán ấy là có lý, bèn hưởng ứng bằng một chuỗi ho suyễn vì ban nãy đã cười nhiều nôn cả https://thuviensach.vn ruột, và tiếp cơn ho suyễn bằng cả một cốc cúp sâm banh “quả phụ Kích Cô” hãm sâm Cao ly mà cố cứ khen là thuốc trường sinh bất tử. (Đăng Phổ thông, số 4 và 5/1952) https://thuviensach.vn 5 Đôi Giầy Cũ Người hảo hán ấy quả đã một thời được mệnh danh là Cọp Xám bãi cỏ xanh. Ở cái thuở mà Hà Nội băm sáu phố phường còn có những cô me ở trại hàng hoa, hạt vàng quấn cổ xe nhà nghênh ngang, còn có những cái xe lừa chiều chiều ì ạch đi tưới ướt những con đường đá gồ ghề; còn có bà đầm Hàng Cót dắt chó bông đi dạo phố cho trẻ con sợ sệt chạy theo sau, và bà Bé Tý ban tài phát lộc cho đến cả những tay anh chị ngõ Sầm Công, Phất Lộc, nhất là còn có những ông tướng Bổng, Cổng, Tiên, Chức, Mégy tranh bá đồ vương trên các vòng đua vĩ đại ở đại lộ Cột Cờ, thì con người hảo hán bãi cỏ xanh kia tên tuổi đã làm cho thời nhân kính phục hay là kinh sợ hơn cả mười ba cái đầu rụng giữa một đêm Yên Bái đỏ. Hãy gọi danh thủ túc cầu ấy là Sáu Thủ. Ngoài biệt hiệu “Cọp Xám cỏ xanh”, còn hỗn danh nữa là Hùng Khoát Hải (người anh hùng thứ sáu của đời Tùy đã hai tay nâng đỡ cả tấm cửa thành bằng đá mấy ngàn cân để cho ba trăm vị phản vương và thiên binh vạn mã ôm đầu hú vía chạy thoát sức mạnh Võ Văn Thành Đô vô địch). Vậy Sáu Thủ mỗi lần đăng đàn bái tướng ra quân, các phóng viên nhà báo lại có dịp bọc quanh anh, làm như gặp một thiên thần vừa bơi qua Đại Tây Dương hay một thứ Bát Tý Na Tra vừa cưỡi xe lửa xuống hồng trần để uống với họ một chai bia, ăn với họ một đĩa bánh tôm nóng, một chiếc bánh tây nhét đầy chả trâu ngát thìa là dúng vào liễn dấm ớt của anh Hai Răng Vàng lùn. https://thuviensach.vn Thời ấy, những sớm thứ hai giở báo đọc mục thể thao, người Hà Nội ai nấy đều sung sướng như đọc truyện Phong thần, Tam quốc. Bãi cỏ Cột Cờ biến thành một chiến trường gió lửa ngút trời để cho Sáu Thủ phá ban giắt bóng, oai phong lẫm liệt. Này là một cú ngả bàn đèn, khiến thủ thành lê dương lao người như con vượn mà thành nghiêng ải vỡ. Này là một cú đà đao, tam phong địch thủ đang lên như gió mà cũng cứ bị giạt cả ra nhường nhịn kiêng nể một mũi giầy gài cựa. Sáu Thủ tung hoành khắp trận, cản mặt thành, trấn biên cương, tiến nam lui bắc, có khi liều mạng mở con đường máu đem ban thoát địch như Triệu Tử Long đoạt giang phò A Đẩu, có khi ung dung giải khốn phá một trái ban phạt góc như kẻ chỉ, làm tan nát cả cuộc đột kích của đối phương, đến mực ông phóng viên nằm bên khay đèn trong tiệm viết bài tường thuật phải tung bút ví Sáu Thủ là Khổng Minh mở cửa thành đánh đàn mà lui giặc, lại có cây bút ví Sáu Thủ là Hán Thọ Đình Hầu một đao chặn giữa đường núi hẹp Hoa Dung làm rụng râu Tào Tháo và làm mất vía tàn binh Tào. Ôi chao, Sáu Thủ! Sáu Thủ của cái thời quả banh da trâu ngự trị trên nền văn minh đế quốc, của cái thời mà anh hùng ngõ Hàng Hương, Hàng Lược, Sầm Công, Cột Đồng hồ sống như những kẻ Lương Sơn Bạc, con người ấy quả thực đã là một cái đinh sắt ghim chặt vào nền bóng đá mới của xứ này. Thuở ấy đã qua rồi. Cái đinh kia, theo luật thời gian đào thải, đã rỉ nát, rời khỏi bức tường rêu mốc. Anh Sáu Thủ của chúng ta - nói riêng cái lớp bà con mộ điệu túc cầu còn sót lại đến bây giờ - cũng đã già nua, vô dụng như cái vỏ ba lông cũ rách mà người ta thường thấy vất ở bãi cỏ, đầu đường. Trên bãi cỏ xanh Trung, Nam, Bắc đã tan mờ hình bóng Tương, Tốt, Vinh, Trọng, Nhuận, Lưu trâu lăn, Chấm Cụ ngả nạm thầu... Còn gì nữa, hỡi ơi, cái thời Giang Đông khảo võ: mỗi một cầu thủ phải là một chú bò rừng, một con cọp đói, một thứ Kinh Kha, đế giầy gài kín phi tiêu nhọn hoắt, bàn tay nắm chắc dao găm để lấy máu địch thủ khi loạn chiến! https://thuviensach.vn Bao nhiêu bạn cùng hàng ngũ đã theo nhau ngả xuống vì thời thế, vì thuốc phiện, vì bệnh tật, nghèo nàn, vậy mà Sáu Thủ, con hùm xám bãi cỏ xanh ngày cũ, hiện nay vẫn còn lay lứt sống với cái vẻ lành hiền của chú mèo già. - Hết cả gân rồi, ông ạ. Trông họ chạy cũng cứ ngứa ngáy cả người lên đấy, nhưng giá ai dẩy mình ra đá dăm ba quả thì chỉ còn cách nhắn vợ con khiêng về theo tiên tổ! Bây giờ thời buổi mới, các anh ấy chơi bằng trí nhiều hơn bằng sức mạnh như cái lớp già chúng tôi. Khoa học đấy, nhưng nhiều trận đấu thật tẻ buồn, thành ra cái trí và cái lực đều không thấy ở chính ngay những cầu thủ mà người ta hâm mộ nhất. Do thế, nhiều anh hữu danh mà vô thực, không như ngày xưa, anh nào trội thì trội rõ rệt, mà đã xoàng thì không thể chịu đựng nổi nửa giờ trên bãi chiến. Chưa bị đồng ngũ sa thải họ đã bị khán giả lôi cổ khỏi bãi, lột áo, đuổi về nhà. Ấy thế, lão tướng Sáu Thủ, trong một buổi coi trận đấu Việt - Hoa đã thì thầm với ông bạn già như vậy. Ông bạn già râu mọc lơ thơ, mặt xanh, gày lẻo khẻo, mặc áo the thâm, nghiêng ô che nắng cho Sáu Thủ. Sáu Thủ cũng râu tóc như bạn già, đứng nép dưới vành ô đen cháy nắng, lim dim mắt nhìn ra bãi cỏ mênh mông, lúc đó, cầu thủ vừa rút lui nghỉ giải lao theo thường lệ. Ông bạn già tự hai mươi nhăm năm xưa vốn đã phục uy danh Sáu Thủ, nay gặp cố nhân, mừng lắm. Sáu Thủ tuy chẳng hề biết bạn già họ tên chi, nhưng cũng hả lòng vì biết rằng trần ai còn sót lại một người này để làm tri kỷ. Bạn già hô cô gái mở bia. Đang khát và đang thèm nước, Sáu Thủ đỡ cốc bia ở tay bạn già, uống một hơi dài khoan khoái. Sáu Thủ lại hài lòng và hơi tiếc rằng giá gặp sớm tri âm ngay từ ngoài cổng thì hẳn là đỡ được chiếc vé bình dân. Sáu vụt nghĩ đến những chiều chủ nhật, mình phải lao đao lắm mới xoay nổi tiền mua vé, có khi nài xin tiền người vợ hai sương một nắng bán quà rong, có khi phải xoay của một anh bạn qua nhà, hay bí quá phải moi trộm ống tiền dành dụm của lũ con, thật quá thảm hại như một con nghiện đã đến giờ vật vã. https://thuviensach.vn Chất bia, vì thế, không còn làm cho Sáu nguôi ngoai. Ông đứng thừ ra, mắt nhìn vào trong bãi cỏ. Ông bạn già yên trí rằng người anh hùng xưa đang nhớ lại những trận tung hoành thuở trước. Ông bèn kính cẩn nghiêng ô che nắng cho lão tướng. Rồi đó, nhè nhẹ rút thuốc lá mời. Sáu Thủ thở khói, ông rất hài lòng và cảm thấy cuộc đời còn thú lắm. Ông bạn già cũng lấy làm khoái trá, coi là vinh dự, vì giữa cái buổi phò tân phế cựu này, ông là một con người tôn cổ, xem cái ngọn mà không muốn quên cái gốc, sống trắng đầu mà không phụ ngày xanh. Lúc này đây, đứng cạnh ông là một danh tướng đã trăm trận đánh trăm trận thắng, đã làm rạng rỡ cả một thế hệ thể thao nước nhà, đã cho thiên hạ biết rằng đường ban bóng chìm ngang dọc trên bãi cỏ đều là những đường sinh lối tử của thập bát trận đồ. Chứ không à! Sáu Thủ của giới túc cầu Bắc Việt, người đã sinh đồng thời với Lý Huệ Đường, Guichard thời cực thịnh, những danh thủ mà hai mươi nhăm năm xưa mỗi lần mặc giáp lên yên là khiến ông hồi hộp, và suốt trận đấu ấy ông là người vỗ tay hăng nhất theo những cái đánh đầu tuyệt diệu, những cú đá lông và gài sút ngầm mạng mỡ tiền phong bên địch thủ vững chắc như cột đồng. Hồi ấy người ta kính phục cầu thủ danh tiếng như tôn sùng những liệt sĩ Phạm Hồng Thái, Cô Giang, Thái Học, Xứ Nhu. Và người ta cũng yêu mến cầu thủ đại tài như hâm mộ những đào kép tuồng: Tư Lộ, Ba Bí, Tư Đinh, Tám Long, Ba Liên, Sáu Phủ, Hai Giờ, Chín Cưỡng... Được kết thân với những bậc đế vương, đại tướng, hoàng hậu, công chúa trên sân khấu, được bắt tay và cũng nghênh ngang vào bãi với Gôn Thuận, Văn Đức Vinh hoặc Thông, Viễn, Hai, Trọng, Hiếu, hay đi với mấy tay cầu thủ sừng kền Đồng Nai những khi họ kéo đại binh ra Bắc, ấy là những thành tích phi thường mà các tay chơi hào hiệp ở đây cần phải gây bằng cái khí phách trọng nghĩa khinh tài, nghĩa là phải có tư cách chơi cái trò thượng mã để thâu nạp anh hùng làm bạn hữu. Đã có những anh hùng ấy ở chung quanh tức là đã có một hỗn hiệu đại vương rồi đấy. https://thuviensach.vn Ông bạn già hồi ấy cũng đã chịu năm ngày tiệc lớn, ba ngày tiệc nhỏ. Ông là con một vị đại thần. Ông có ấp lộc ở miền Kinh Bắc. Ông là Ấm Hiển. Ấm Hiển thuở tráng niên, đã đọc thuộc lòng bộ Đông Chu Liệt Quốc, Thủy Hử, Tam Quốc, coi ba bộ truyện ấy là cái túi khôn rộng lớn hay là chiếc kim chỉ nam cho ông nhảy vào đời, bất chấp! Nhưng Cụ Cố chán lộc dân, quy rồi. Cậu Ấm lại cảm thấy mình bỡ ngỡ non dại lắm, bèn không vào đời nữa, mà chỉ đứng ở ngưỡng cửa cuộc đời, với một cô vợ cô đầu, ở tòa nhà tây ấp lộc. Cứ chờ thứ bảy, cậu Ấm lại tạm bỏ ruộng giắt túi một món tiền ra Hà Nội, xem đá bóng và chơi hát bộ. Vậy, ông bạn già đã là một khán giả của túc cầu, là người hâm mộ Sáu Thủ từ một nửa kiếp người rồi. Hôm nay, gặp cố nhân, Ấm Hiển muốn mời ngay Sáu Thủ đi đánh chén một bữa linh đình, nhưng than ôi, cuộc biển dâu đã phá tan hết ấp lộc phì phiêu của cậu công tử ấy. Đến nỗi bây giờ tản cư về Hà Nội, Ấm Hiển chỉ còn là một anh kiết xác ghiền nặng túc cầu như Sáu Thủ, chủ nhật nào ông cũng xoay xở vỡ mặt mới có nổi tấm vé đi coi. May mà hôm nay, dư vài đồng bạc, đãi nhau một cốc bia, một điếu thuốc lá, bạn già nghĩ rằng thế là long trọng lắm. Cuộc đấu đã tan. Ông bạn già cụp ô, cắp nách, theo Sáu Thủ nhảy qua bức rào xi măng cốt sắt vào trong bãi. Sáu Thủ đi lẫn đám khán giả đang ồ ạt kéo lên khán đài xem đội ban Trung Quốc lĩnh cúp. Đến giữa bãi, Sáu hoang mang nhớ lại ngày xửa ngày xưa mình chạy ở đây, đá những quả banh chí tử giữa pháo tay vang động một góc trời. Sáu lững thững đến khung gỗ trắng, lại mang máng nhớ mình đã bao lần trấn ở cửa thành này giải khốn dẹp nguy cho đồng đội, bụi cuốn lầm lên, những gót giầy đánh rầm rập, những khối thịt lấn xô, hỗn loạn như một bầy chiến mã tơi bời trong gươm giáo. Thế mà lúc này Sáu Thủ có cảm tưởng rằng bãi cỏ kia mênh mông hơn trước, cái khung gỗ rộng cao hơn trước, mình đứng đây mà tưởng như lọt thỏm vào một vùng rừng núi. Bóng tối đổ xuống đầu. Ra khỏi bãi bóng ông bạn già chia tay Sáu Thủ, tiến ngược lên phía trại Ngọc Hà. Sáu Thủ ngậm ngùi nhìn theo cái thân https://thuviensach.vn hình lom khom thất thểu khuất sau những gốc cây cổ thụ. Sáu đi về cái ngõ cụt sau Đền Giám. Tới căn nhà nhỏ nằm dưới một cây bàng rụng lá, Sáu thấy hai thằng con đang lon ton đá bóng, kêu hò ầm ĩ. Quả bóng là cái vỏ da rách nát mà bữa qua Sáu Thủ lấy để nhồi giẻ rách vào làm ruột. - Bố ơi, Tàu được hay ta được. - Ta được phải không? Sáu đang đói mệt cũng lây cái vui của trẻ, cười nói huyên hoa. Quả bóng lăn đến chân, Sáu chặn lại, co chân sút mạnh vào bức tường đổ trước cửa nhà. Quả bóng da bị sút mạnh quá bật ra, làm ngã thằng con nhỏ. Nó không khóc, nhịn đau chuyền lại cho bố và la lớn: - Bố sút đi nào! Gôn này, phải biết. Thọ ve cũng phải hàng nhé! Người cha khoái trí, sút luôn cú nữa, đúng ngực con. Thằng bé ngã chúi vào chân tường, tay còn ôm chặt quả bóng. Nó đau quá, không ngóc lên được nữa. Thằng lớn sợ hãi chạy vào mách mẹ. Người cha nhấc con lên. Thằng bé cố cười: - Chưa thấm vào đâu. Bố tha hồ sút nữa đi. Đấy bố xem, con nhựa lắm. Có giỏi bằng gôn Nhuận ngày xưa không hả bố? Người vợ chạy ra tru tréo: - Khổ chưa? Đá đấm gì, khéo chết con thôi. Già còn rửng mỡ. Trót một đời đá đấm mãi còn chưa chán, hử! Sáu Thủ cười khà, dắt con vào. Ông cởi áo phành phạch quạt. Bỗng nghe tiếng chuột rúc rích ở đâu đấy. Sáu đứng dậy tìm. Ông cúi xuống gầm giường lôi đôi giầy ra phủi bụi. Mấy chú chuột nhắt ở trong giầy chui vội ra chạy mất. Ô, đàn chuột ỡm ờ đã làm tổ trong đôi giầy oanh liệt của lão tướng Sáu Thủ tự bao giờ! Chao ôi, đôi giầy đá ban của Sáu Thủ đã từ mấy chục năm làm mưa làm gió trên cầu trường đất Bắc tuy đã miệng há, đế bong rồi, nhưng lão tướng vẫn giữ gìn cẩn thận như một danh tướng thời xưa giữ gìn chiến bào, kiếm báu. https://thuviensach.vn Hai năm trời tản cư miền Việt Bắc, Sáu Thủ chẳng quên đèo bòng đôi giầy oanh liệt, lang thang hết núi tới rừng, đến nỗi người vợ phải kêu la trời đất, ba lần vất bỏ cho nhẹ gánh, ba lần người chồng lừ mắt nhặt lên lau chùi sạch sẽ, lại bỏ vào hòm, cố quảy. Ở ngoài kia, có lần đi khiêng lợn mướn, qua đường sỏi núi đau chân quá, Sáu Thủ đã lôi đôi giầy quý báu này ra xỏ vào chân. Đế giầy nghiến đá rừng xào xạo, làm tung bụi đỏ khiến người ta cười rộ cho là anh lẩm cẩm. Bởi thế, Sáu Thủ lại lau giầy bỏ vào hòm, để rồi lại trịnh trọng tha về Hà Nội. Thế mà không hiểu sao, người đàn bà tục tĩu kia đã dám cả gan lôi đôi giầy danh tướng ra vất dưới gầm giường cho nhện vương, bụi bám và chuột nhắt xông vào đùa giỡn nhau trong đó! Thật không thể nào tha thứ được. Ông giận vợ. Ông giận luôn cả cuộc đời. Người vợ không biết cái giá trị người chồng gởi vào đôi giầy cũ kỹ, đôi giầy mang cả một thiên túc cầu lịch sử hào hùng. Và cuộc đời đã hùa theo sức tàn phá của thời gian mà quên trúc già tre cỗi, chỉ ngảnh nhìn măng mọc, tre vươn. Tuy nhiên, đã có một người già hiểu giá trị anh, kính mến ông. Ấy là ông bạn già che ô lục soạn, chiều nay vừa trân trọng nói chuyện với ông như một kẻ thực lòng yêu nước đốt hương lần giở trang sử cũ. Thế là đủ lắm rồi. Đời chỉ cần một người hiểu chân giá trị mình. Sáu Thủ nguôi cơn giận dữ. Ông lau bụi, dốc ngược giầy cho phân chuột rơi ra, rồi trong khi người vợ lúi húi dọn cơm dưới bếp, ông xỏ giầy, buộc dây cẩn thận, co chân chạy mấy bước quanh giường. Hai đứa con lại lôi quả bóng da nhồi giẻ rách chuyền cho bố. - Nào, bố sút nữa đi. Gôn này phải biết, quốc tế đây, bố nhớ! Thằng nhỏ sát lưng vào vách, lăm le đợi bóng. Thằng lớn nhảy xổ vào vờn bóng với cha: - Khê đấy, bố nhớ. Đố bố qua được đấy, qua được con mới cho là giỏi! nào, bố lừa đi, a-lê-hấp! Thằng lớn lao vào chân bố. Bố gạt bóng, sút tréo giò. Thằng nhỏ thủ thành nhào ra bắt gọn bóng vào tay, đúng bụng. Bố ngửa mặt cười vang: https://thuviensach.vn - Giỏi, giỏi! Thật cha hổ không đến nỗi sinh con chó. Thằng này rồi kế nghiệp bố đây. Rồi đó, bố lại lừa ban với thằng con lớn để sút băng băng vào vách cho thằng con nhỏ chộp, đấm, nhào. Sáu Thủ khoái chí: - Khá lắm! Thực là hậu sinh khả úy, bố phục con, bố phục con! Bóng vào gôn, bóng lại bật ra. Ba cha con nói cười ầm ĩ. Lão danh tướng túc cầu, đã mấy chục năm qua, hôm nay mới ôn lại những đường ban cũ quanh chiếc giường tre ọp ẹp trong gian nhà đổ nơi ngõ cụt với đàn con mà người bố tin rằng đó là tương lai của cầu trường mai hậu. Muỗi hát trong bóng tối. Người vợ cầm cây đèn dầu ở dưới bếp lên, đứng sững nhìn chồng, nhìn con, khẽ lắc đầu. Thằng nhỏ thét: - Bố sút đi nào! A-lê-hấp! Sút mạnh, sút mau! (Đăng Sinh lực, 1953) https://thuviensach.vn 6 Người Gác Đêm Chiều hôm nay lá rụng như mưa, vàng cả trời đất. Lá úa của ngày hè đang độ nhạt rụng nhiều, để chờ những ngày đầu thu đang tới. Trong hơi gió rào rào, lắng nghe, ai có thấy những tiếng rên nho nhỏ của những chiếc lá úa khi rời khỏi cành cây khô? Lão Năm - điên nghếch mãi mặt lên nhìn lá rụng và nghe tiếng xào xạc của lá. Lão già cô độc thương lá cả bốn mùa. Chiều nào lá rụng nhiều, chiều ấy lão không thiết nói năng gì cả, môi lão mím chặt lại, hai tay chắp sau lưng, lão bước củ rủ như con cò ốm. Lão Năm âm thầm chịu khổ từ mấy chục năm trời. Những chiều lá rụng, trong tâm trí lão hiện ra một đứa trẻ thơ đang vun lá dưới những gốc cây: ấy là con lão, đứa con gái có trái đào phơ phất trên đầu ngày xưa vẫn ra sân đình lượm lá về đun. Hai cha con sống ở một căn lều tận cuối làng. Cái ngày được người ta nhớ đến, lão chỉ muốn đào lỗ mà chui xuống, ở luôn dưới đó không bao giờ lên nữa, nhưng người ta cứ lôi lão lên để bảo cho lão biết rằng nghèo thì nghèo cũng cần phải lĩnh cái sưu cho được tiếng là người dân lương thiện, chứ lẩn lút như vậy thì có khác gì con vật. Lão Năm xấu hổ vì bị người ta nhiếc là con vật nên một sớm lão đã đeo khăn gói bỏ làng ra đi. Hai cha con trẩy bộ suốt đêm đến bến đò Tân Đệ, xuống tầu lấy vé lên Hà Nội, thiếu mất chút ít tiền nhưng van lạy mãi, người ta chửi dăm ba câu rồi cũng cho một chỗ. Lạc vào Hà Nội, lão hỏi thăm đến xưởng cai xe, xin lĩnh chiếc xe mà kéo. Nhưng lão không có thẻ, gã cai văng tục vào mặt lão, nhiếc lão là con vật, là thằng mọi nhà quê. - “Lão già, lão mà không học thuộc bản đồ thành phố thì người ta đạp sặc tiết lão ra” - gã cai xe bảo vậy. https://thuviensach.vn Thế là đủ lắm rồi! Từng ấy lời đủ cho lão run cả người lên. Lão đói ba ngày. Ba ngày đói lão còn cố chịu, chứ đứa con gái nhỏ, thực là não ruột, nó rũ ra ở vỉa hè như cái giẻ rách. Hai cha con lão lại lang thang. Khát lắm, có thể ra máy nước, vì nước là của bể, của sông, của trời. Đói thì đành cố mà chịu vậy. May mà gặp được Phúc tinh: có một bà Phán thấy cha con lão đi qua, ngứa miệng gọi đến, rồi bằng lòng nuôi con lão làm con ở. Con bé ốm đói mới vào hầu hạ được ba ngày thì đã bị ba trận đòn. Nhưng đủ ba lần nó rình lẻn được ra đầu phố dúi cho lão nắm cơm cháy và vạch áo cho lão xem những vết roi. Hai cha con thương nhau đứt ruột mà phải cố nuốt nước mắt, vì khóc ở ngay giữa cái thành phố lão đã bắt đầu sợ hãi này thì lão quyết không dám. Lão già bỏ con vùng chạy, lão tìm một gốc cây tối ở một phố rất vắng để khóc, lão khóc cho hết nước mắt chứa ngập trong tâm hồn. Từ chiều đó, lão không dám trở lại nhìn con lão nữa. Lão mất hút trong Hà Nội. Lão xin được chân phu quét đường thành phố. Sau cùng, lão xin được chân gác trong vườn Bách thảo. Một lần lão đến nhà bà Phán hỏi con gái lão. Bà Phán bảo nó trốn từ lâu. Thế là hai bố con lạc nhau. Lão đi trong phố, gục đầu xuống ngực mà khóc, mắt lão đỏ ngầu nhìn mọi người. Lão không cần giấu rằng lão khóc. Không ai làm gì lão, lão có quyền khóc. Lão nghĩ như thế cho đến lúc về tới vườn Bách thảo, lão trèo ngay lên ngọn núi Nùng gục xuống, lả người đi. Kể từ ngày ấy đến bây giờ đã được bốn năm. Bốn năm trong khu vườn mênh mông, bao nhiêu lần lá đã thay mùa như buổi chiều thu hôm nay. Khu vườn mênh mông chiều nay càng mênh mông tợn. Sương đã bất đầu vương trên các chòm cây và trên các khóm sen tàn ở dưới hồ. Gió heo may chưa đến mà lão đã thấy lạnh. Lão dừng chân ngoài tấm rào thép, mấy con hươu sao chạy đến rúc đầu vào bàn tay lão, bày hươu này hễ thấy bóng lão tới là chạy cả ra, vẻ mừng rỡ như đàn trẻ nhỏ đợi quà. Những con hươu lông vàng điểm trắng ngây https://thuviensach.vn thơ mà nhanh nhẹn, đáng yêu biết bao. Chúng nằm ngả nghiêng trên cỏ xanh chơi với nắng, chúng đứng dưới bóng cây nghếch mắt lên nhìn đàn chim sẻ nhảy trên cành. Trời mưa, chúng tụ họp cả trong chuồng, cái chuồng xinh xinh trong đó chất đầy cỏ tươi. Bầy hươu ngoan ngoãn sống trên mảnh đất trên có trời, có cả gió trăng. Còn bầy ác thú! Mang danh thế chứ chúng có hại ai đâu. Lão Năm yêu chúng bằng tất cả tình yêu trong lòng lão. Hàng ngày, hai buổi, lão đợi xe thịt người ta kéo đến, lão cầm từng miếng thịt trìu mến đưa qua song sắt cho con hổ ở chuồng này, con báo ở chuồng kia. Xong rồi lão sang chuồng gấu. Những con gấu đi như người, đùa như trẻ, giơ hai chân trước lên đón những miếng dưa đỏ ngon lành ở tay lão chuyền qua song sắt. Chúng ăn rồi chúng vục đầu vào bể nước mà uống và chạy loạn cả lên. Lão đứng nhìn đàn vật, mắt nheo lại trong một nụ cười khô héo. Lòng lão vui như lòng một người mẹ yêu con giữa một bữa cơm gia đình. Lão coi chúng chẳng khác nào những người bạn thân, những đứa con yêu của lão. Than ôi, lão già cô độc! Con lão lạc đâu rồi, lão biết thương ai; quê hương lìa bỏ đã lâu, lão còn biết có ai ở cái mặt đất mênh mông này mà yêu nữa. Thế mà những người bạn đó, những đứa con đó, từ mấy tháng nay đã bỏ lão mà đi. Lão không biết chúng đi đâu, nhưng lão tin rằng không phải chúng về rừng. Người ta đã dồn chúng lên những cái xe bịt sắt chắc chắn. Người ta bảo lão giúp một tay, lừa cho con hổ già nhất, đó là con hổ què, vào xe. Lão trèo lên nóc chuồng kéo cửa sắt lên, trong khi ấy một gã thò chiếc gậy qua song dồn cho nó chạy. Con hổ không nhìn thấy lão trên nóc, nhưng ở trên nóc lão cúi nhìn thấy nó. Nó tập tễnh chạy quanh rồi sau cũng phải chui vào trong xe. Lòng lão Năm quặn lại, hai bàn tay gầy yếu bỏ rơi cái cửa chuồng kêu đánh rầm khiến lão giật bắn mình. Thế là xong việc. Chỉ còn một dẫy chuồng không. Những con vật gầm gừ trong mấy cái xe bịt kín, lão thèm được nhìn chúng thêm một lần. Người ta đẩy đoàn xe đi, đoàn xe đi lẳng lặng như một bọn lữ hành ở xứ Phi Châu trong cánh rừng hoang rậm. Lão nhìn theo đoàn xe, lòng chua xót và mắt lim dim chớp… Những cái chuồng không kia đã phá bỏ cả rồi. Bây giờ chỉ là miếng đất, cỏ https://thuviensach.vn đã mọc xanh và những cây mới trồng đã lên cao. Bóng tối cùng với hơi sương xuống mịt mù, lão Năm đứng ở đây từ lâu lắm. Mắt lão mờ đi và hoang mang như thấy trong khoảng tối kia, trên nền cỏ xanh, thấp thoáng những cái bóng vàng vàng của con hổ, con báo đi đi lại lại, những cái bóng đen đen của bầy gấu chạy hai chân, dựng thẳng cả mình lên như người. Lão lại co ro bước. Con bồ nông ở dưới gò vẫn xù lông đứng yên một chỗ. Khốn nạn, nó lại ốm hay sao! Ban chiều lão bơi thuyền ra đổ cho cả mớ cá tươi mà nó cũng không ăn nhanh nhẹn như mọi ngày. Gió vẫn lên mạnh thêm trong đêm tối và lá vẫn rụng nhiều. Lá rụng bao nhiêu, lão càng nhớ con gái lão. Vẫn hình ảnh khi con bé lom khom nhặt lá trên sân đình làng. Lão nhớ con và nhớ cả những đứa trẻ nhà người vào ngày chủ nhật vẫn vào đây đánh đu, nghịch cát. Chúng có những người mẹ lành hiền ngồi trên ghế cúi đầu đan tất và những chiếc áo xinh xinh cho chúng. Chúng có những người vú vui tươi lúc nào cũng chạy kèm để nâng đỡ dỗ dành khi chúng ngã. Hỡi ôi, những đứa trẻ con nhà người. Nhưng lão yêu chúng lắm, có khi lão còn đùa với chúng, ngồi yên cho chúng ném cát vào đầu, cho chúng vuốt râu, cho chúng xúm vào bịt mắt lão, rồi chúng trốn đi một chỗ đố lão tìm. Tốt đẹp thay! Những đứa trẻ còn nguyên tính thiện, chưa biết làm hại ai, cũng chưa bị ai làm hại chúng. Chúng là những vị thần trong sạch, nhởn nhơ chơi ở cái vườn trần cát bụi này. Bây giờ, chủ nhật nào lão cũng mong chờ lũ trẻ vào vườn, nhưng không thấy nữa. Lão nghĩ có lẽ chúng đã cùng những người mẹ lành hiền kia đi chạy loạn, đến các nơi nghỉ mát, hay về các vùng quê yên tĩnh. Lão thở dài, chua xót thấy mình mất đi biết bao nhiêu những cái thân yêu thầm kín. Một mình trong khu vườn tối mênh mông, tiếng guốc của lão quèn quẹt trên đường đá, và bóng lão dưới ánh đèn lờ mờ mới bật lên lẫn với những bóng cây chập chờn. Mỏi mệt, lão bước vào trong Nhà kèn, thổi bụi trên chiếc ghế gỗ dài, nằm xuống. Mưa rào đổ mau, mưa rào trong khu vườn tối này não nuột biết bao nhiêu. Lão thao thức nghe tiếng cú rúc ngoài cây, tiếng vượn trong chuồng ai oán rú lên từng hồi như khóc. Lão Năm ngồi dậy, lấy điếu cầy rít một hơi dài. https://thuviensach.vn (Đăng Tiểu thuyết thứ Bảy, số 325/1940) https://thuviensach.vn 7 Ông Kễnh Đây là một cái tỉnh xép quạnh hiu ở miền đồng chua nước mặn. Một hai dãy phố vắng teo nằm lành hiền cùng năm tháng dưới chân ngọn núi trên có bức tường thành bằng đá xây từ thời xưa. Mươi nóc nhà gạch thấp bé như nhà lá đứng rúm ró trên mảnh đất um tùm cây cỏ, xuôi dốc xuống bờ con sông rộng quanh năm gió to sóng lớn ăn ra biển. Dân số ở đây chừng hơn một trăm. Họ truyền đời sống nghề chài lưới và buôn bán trên sông. Những chiếc thuyền to đậu xúm xít ở một khúc sông cong khuất gió, những ngày nghỉ họ phơi buồm, vá lại sạp thuyền, rồi lại ra đi các ngả sông sóng trắng ngút trời. Họ chở đá, than, vôi cát, nước mắm đến Hải Phòng, Quảng Yên, Hồng Gai, Móng Cái, đi không mỏi mệt, chỉ dừng lại ngày giông bão, cánh buồm rộng lớn phồng nắng gió quanh năm. Trong khi ấy, có một con thuyền nghề đã từ sáu bảy năm nay buồm xơ, chèo gẫy, nằm mục nát trên bờ hẻo lánh cát lở dần theo sóng nước. Người thủy thủ già, ông Kễnh, chưa chịu bán con thuyền nát đó cho ai hết, mặc dầu ông đã yếu già, đã mù hai mắt, rất đỗi túng nghèo. Ngôi nhà gạch cũ ở giáp bến sông. Ngày ngày, ông Kễnh ngồi trong cửa sổ nghe gió từng cơn rít ngoài bến nước, nhớ rất nhiều đến những ngày ngang dọc hải hồ. Những ngày xưa, trong chiếc thuyền nát níu buộc một cách tội tù vào bến gió mưa kia, ông Kễnh đã từng họp mặt với bao nhiêu khách sông hồ hảo hán. Cho đến bây giờ, trên mi mắt đã khép chặt, sự đời còn luôn gợn những đám mây vàng soi lung linh xuống con sông đầy nắng. ❉❉❉ https://thuviensach.vn Một chiều, có mấy chiếc thuyền dong buồm từ phía chân mây lướt tới, ghé vội mũi vào cạnh thuyền ông Kễnh rồi những tay anh chị nhảy tót sang. Họ xúm quanh ông Kễnh để thì thầm mật sự, trong khi người thủy thủ đàn anh điềm tĩnh ngồi nghe. Người con gái ông Kễnh không chờ cha ra hiệu, đã quen lệ thường đãi khách phương xa vẫn tới nhà, cô lẳng lặng ra đầu thuyền đun nước rồi bưng bộ khay chén Tàu cổ bày ra giữa chiếu hoa. Tuần trà vừa mới bắt đầu, cô gái ngoan đã nhanh nhẹn bước qua cầu thuyền lên trên nhà sửa soạn làm cơm khách. Bầy dê đang ăn cỏ xanh non trên núi thiếu ngay mất một con. Cô gái bắt trọn con béo giữa đàn, dễ như bắt con gà trong bu. Cô mổ dê, rồi nấu nướng, cũng dễ dàng, mau chóng như người ta làm thịt con gà, con vịt khi khách đến chơi nhà. Quanh mâm rượu trên bến vắng bọn giang hồ nâng chén, cười ngả nghiêng. Những cánh buồm cao ngất và căng rộng cọ xát vào nhau ôm hướng gió lồng lộng từ biển thổi về làm đu đưa những mũi thuyền trên sóng lớn. Người con gái khép nép đứng ngoài mũi thuyền hầu rượu khách, nhìn những cánh buồm oanh liệt, sực nhớ đến những mẩu chuyện cha mình đã kể những ngày gian nan vật nhau với sóng ở cửa bể Tuần Vương, ở phá Tam Giang, ở bến rừng Tam Bạc. Trong thuyền, Cả Tính - người mà chư hữu gọi đùa là “con chó bể” - cạn chén mà rằng: - Chuyến này phi tay nguyên soái Kễnh, việc lớn sẽ thành không mất. Lão huynh lại đi giúp anh em một chuyến. Ông Kễnh vuốt hàng râu mép cười, nhìn ra bóng tối buông ngoài sông. Anh Hai Sẹo - mệnh danh là Hứa Chử, có tài đỡ tên, bắn nỏ - đặt chén xuống thành mâm: - Xin lão huynh vì danh dự cả phường mà dong buồm đi chuyến nữa rồi về ăn Tết là vừa. Năm nay, bọn đàn em sẽ xin họp hội thuyền ở bến này uống rượu xuân với lão huynh. Ông Kễnh vẫn trầm ngâm, rót rượu đầy chén khách, chưa nói gì. https://thuviensach.vn Cô gái ở đầu thuyền đấm mạnh hai bàn tay vào nhau, môi mím lại, mắt long lanh sáng. Cô hồi hộp chờ câu đáp của cha mình. Anh Năm Kích - hay là Năm Chột - tính nóng như lửa, vòng tay vái ông Kễnh: - Bác nhận lời cho chư đệ mừng, uống hết vò rượu ngon này. Bằng không thì chư đệ xin sang thuyền đi tức khắc. Người thủy thủ già cười ran, rỗi vỗ lưng Năm Kích: - Chú nó càng già càng nóng nảy. Thì ta đi giúp một chuyến chứ sao. Uống đi! Thế bao giờ khởi sự? - Ngay đêm nay. Người con gái đứng ngoài thuyền khẽ reo lên một tiếng vui mừng. Hai Sẹo bàn vào việc: - Tàn cuộc rượu - mà Năm Kích uống vừa độ thôi đấy nhé - chúng ta sẽ cất quân. Đạo thuyền chúng ta sẽ ra cửa bể phục chờ quân địch. Bọn Tàu ô nghe chừng chuyến buôn này đi đông lắm. Nhưng với tài Yết Kiêu của Hai, với chiến lược xuất quỷ nhập thần của Kễnh nguyên soái, với hai cây nỏ cứ xuyên bụng từng thằng, bác Cả và chú Năm bất chấp cả súng trường của địch. Cả Tính tiếp lời: - Chuyến này huynh trưởng cho cháu Hằng đi một thể. Nghe nói tài mã tấu của cháu gái tôi độ này khá lắm. Ông Kễnh cười khiêm tốn: - Cháu còn kém lắm, đã biết gì. Nhưng các bác muốn vậy thì tôi cho cháu nó đi hầu các bác cũng không sao. Thế là đêm ấy họ ra quân. Trời không trăng sao. Sóng gió lộng trời. Họ đã thắng bọn Tàu ô, chiếm được cả một thuyền hàng hóa, đã tàn nhẫn gửi vào lòng biển ngót bốn chục mạng con người. Con gái người thủy thủ già đã tự tay chém rụng ba đầu rơi xuống sóng. Cô đã cười vang trong lúc thuyền quay lái dong buồm chiến thắng trở về bến cũ khi tảng sáng. https://thuviensach.vn Và Tết ấy bọn người sông hồ anh chị này đã uống rượu xuân trong những khoang thuyền ấm áp, vui nghe loài chim tứ chiếng bay đến đậu trên cột buồm ca khúc hát nước mây. Sớm ngày mồng một, trong lúc đứng hầu rượu các bác với bố mình. Hằng đã vâng lời đi mấy đường kiếm, nhanh như con én, nhảy vút hết mũi thuyền này sang mũi thuyền kia. Các bác vỗ tay khen, ngả nghiêng cười nói kể lại chiến công oanh liệt của mình, bên vò rượu lớn và một mâm đầy thịt. Họ không biết, cả Hằng cũng vậy, rằng ông Kễnh vừa chợt ôm lấy ngực nghiến chặt răng, giữ tiếng kêu đau. Ông đã bị một viên đạn xuyên qua xương sườn trong lúc giao tranh với lũ Tàu ô, nhưng ông giấu tất cả mọi người vì tự ái. - Thế nào, huynh trưởng cho nghe vài câu thơ chứ. Tài văn võ song toàn, huynh trưởng cho nghe thơ, rồi ta cùng ra mũi thuyền khai đao kiếm. Ông Kễnh run tay cất chén rượu lên môi, rồi nhìn ra ngoài khoang, vài con chim đang sải cánh trên sóng nước sang sông về rừng. Ông cất giọng ngâm, giọng yếu hơn mọi lần hào hứng. Cánh buồm căng gió đại dương, Khuấy lên nắng sớm lưỡi gươm anh hùng. Giang hồ quen thói vẫy vùng Gươm đàn nửa gánh non sông một chèo. Ta giờ thế một tiếng reo Vỗ gươm chót vót, bóng chiều xa xa… (H.C) Người thủy thủ già thốt buông rơi chén rượu, nhăn mặt lại. Bọn khách giang hồ vội hỏi: - Huynh trưởng làm sao thế? Ông Kễnh nghiến răng nhịn cơn đau, cố gượng cười. - Không, tôi có sao đâu. Có lẽ hôm nay vui chén quá say một chút rồi chăng! https://thuviensach.vn Có một con thuyền nghề đã từ sáu bảy năm nay, buồm xơ, chèo gãy, nằm mục nát bên bờ hẻo lánh cát lở dần theo sóng nước vỗ tháng ngày. Người thủy thủ già, ông Kễnh, chưa chịu bán con thuyền nát đó cho ai hết, mặc dầu ông đã mù hai mắt, và rất đỗi túng nghèo. Ngôi nhà gạch cũ, giáp bến sông. Ngày ngày, ông Kễnh ngồi trong cửa sổ nghe gió rít từng cơn ngoài bến nước, nhớ rất nhiều đến những ngày ngang dọc hải hồ. Những ngày xưa… Hỡi ơi, những ngày xưa, máu cuộn ba đào, đầu chìm xoáy nước, xác giãy doành khơi… tiếng cười reo tội lỗi, tiếng khóc vọng đáy thuyền, cha con ông Kễnh đã ngang nhiên đứng dưới cánh buồm chiều, sớm, chơi cái tài hoa với cả phong ba trời nước. Vậy mà bây giờ, gió bão xoay chiều, cuộc đời cha con ông Kễnh cũng đổi thay, buồn thảm nhìn chuỗi ngày qua như nhìn trò ảo mộng. Ông Kễnh đã bị mục tật, ngồi đợi chết già bên song cửa hẹp. Con thuyền mục nát buộc tù hãm vào bến cũ. Người con gái cũng già theo bố, tháng ngày bắt ốc mò cua, an phận đói nghèo. Tối hôm nay trời bốc khói. Sóng thét ào ào ngoài bến lạnh. Mưa trút lụt trời. - Bão đấy Hằng ơi! Ra cột lại con thuyền, kẻo sóng cuốn bay đi mất. Hằng khoác áo tơi lá, xuống bờ sông. Ngọn đèn gió đu đưa dưới bàn tay run lạnh, soi lập lòe ánh lửa đỏ ngầu trong trời đất tối mênh mông. Bão nổi bạo cuồng, rít như ma quỷ khóc. Hằng run lập cập bước theo chiều gió ngược. Chiếc thuyền bị sóng xô mạnh vào bờ rồi lại dạt mạnh ra, kêu răng rắc như sắp vỡ. Hằng lấy hết sức bình sinh buộc ghì sợi dây chão lớn, cột mũi thuyền vào chiếc cọc lim to chôn sâu xuống lòng đất núi. Tiếng ông bố mù hỏi vọng ra bị mưa gió át đi, nhưng người con gái cũng nghe văng vẳng: - Liệu sức dây chão có chịu được không con? Bão xoay hướng đấy, từ phương Nam. Bão bể động mà. Gió này còn mạnh ba ngày đêm là ít. https://thuviensach.vn Hằng buộc chặt dây, toan lên nhà. Nhưng vừa quay lại, người con gái đã thấy ông bố mù rờ rẫm đội mưa bão xuống bờ sông. Ông Kễnh cúi nắm chặt sợi dây chão đang quằn quại. Ông nghe sức gió, sức sóng rồi thở dài thất vọng: - Hỏng mất con ạ. Nội đêm nay con thuyền này vỡ mất. Thế là hết cả! Thế là xong! Người thủy thủ mù lật bật trèo lên đường trơn dốc quay về. Người con gái đỡ lấy cánh tay bố đang lao đao bước. Ngọn đèn gió đu đưa trong mưa bão. Ông già mù bỗng đứng lại ngoảnh ra sông. Nhờ ánh đèn, người con gái nhận thấy bố già há miệng, nắm chặt lấy cánh tay mình, đau đớn rít: - Thôi xong! Hỏng mất rồi, vỡ mất rồi! Hằng giơ cao đèn soi. Sợi chão đã đứt, sóng phá tan chiếc thuyền cũ nát, cuốn băng băng từng mảnh, trôi đi… Người thủy thủ mù gục đầu xuống, níu chặt cánh tay con gái, thở phì phào, lật bật đi ngược chiều mưa gió và bờ sông trơn dốc. (Đăng Tiểu thuyết thứ Bảy, số 10/1949) https://thuviensach.vn 8 Cô Gái Làng Sơn Hạ I Trong đêm tối, một mình, anh đi như thế mãi, đầu cúi thấp, chân bước nặng nề, guốc nghiến rào rạo mặt đường đầy than vụn. Mưa phùn dai dẳng từ mấy ngày nay vẫn chưa ngớt cơn. Từng vũng nước đục lấp loáng ánh sáng lạnh lẽo của mấy cây đèn dầu trồng rải rác trên bến tàu. Những con đường goòng chạy dọc theo bến, khuất sau những trái núi than lù lù đột khởi trong bóng tối mênh mông. Từng chỗ nhô lên trên mặt đất một tảng sắt hoặc một đoạn gỗ lim tròn, quấn chặt vào sợi xích lớn hay sợi thừng chắc khỏe của những chiếc tàu buôn ở các ngả sông xa vừa tới cắm neo. Nước sông ngầu đỏ, cuồn cuộn chảy, sóng ào ào vỗ mạn tàu, mạn thuyền khiến chúng va vào nhau lộp cộp. Gió rít làm lảo đảo những cột buồm cao vút trên trời tối, kéo căng những đầu dây neo trên bến. Anh ngẩng đầu lên. Rặng núi đen sì sừng sững kề ngay đường cái. Dưới chân núi, một đốm lửa vàng le lói. Đó là ngọn lửa ấm áp của gia đình anh. Buồn phiền, anh nghĩ đến người mẹ già giữa lúc khuya khoắt này đây đang ngồi co ro trong xó bếp, tay nhem nhuốc nắm những hòn than nắm chất thành đống cao để sáng mai đội xuống tàu bán cho khách trú; và anh nghĩ đến người cha, có lẽ lúc này vẫn ngồi khoác chăn ôm chai rượu vào lòng. Đầu lại cúi xuống, anh chậm chạp bước theo dọc bờ sông. Chán nản, anh không muốn về nhà, định bụng đêm nay gặp đâu ấm chỗ thì ngủ nhờ ngay đấy, rồi mai lại thức dậy từ mờ đất, còng lưng đẩy hết chuyến xe goòng này https://thuviensach.vn đến chuyến xe goòng khác, vác hết bao than này đến bao than khác, như tất cả những con người sống lam lũ ở bến sông. - Bác Vĩnh! Hãy uống nước đã nào. Anh dừng lại. Ánh sáng gắt của cây đèn phẫn [1] trong nhà hàng cơm làm chói mắt anh, và giọng nói thân mật của cô gái dậy thì kia khiến anh phải mỉm miệng cười. - Thế nào, canh tài bàn đêm qua Vĩnh phát tài, đãi chúng tớ một bữa rượu đi. Mấy người phu mỏ bạn Vĩnh đang ngồi đồ quýt với nhau, xúm quanh Vĩnh, cười nói huyên thuyên. Một người có vẻ say, quay lại cô gái nhà hàng: - Có thế thì mới đúng lẽ chứ, phải không, cô Nhàn? Nhàn cười tít đôi mắt bồ câu. - Cái đó ở như bác Vĩnh, chứ em biết đâu ạ. Nhàn mở nắp cóng trà tươi, múc nước đổ vào cái bát đàn Vĩnh vừa lật ngửa trên mặt chõng hàng. Hơi khói ở miệng cóng bốc lên nghi ngút, trong làn hơi khói ấy lóng lánh cặp mắt đen nháy và hàm răng hạt huyền đều đặn của Nhàn. Thấy Vĩnh ngắm mình, mặt Nhàn đỏ bừng lên. Cô ngượng nghịu cúi xuống têm trầu bày ra đĩa. Mấy người bạn quay sang Vĩnh: - Kìa, tiếc chúng tớ một bữa chén xoàng ư? Vĩnh trừng mắt nhìn bọn họ, rồi anh trật cái mũ cát két sũng nước mưa trên đầu xuống, đập mạnh vào mặt chõng, làm nẩy lên những chiếc bánh gai, bưởi, quýt và khiến những bát chè tươi sóng cả ra ngoài. Lũ bạn Vĩnh không cười đùa nữa. Họ đoán Vĩnh đang buồn bực chuyện gì. Cử chỉ ấy, Vĩnh thường có; lắm khi người bạn mới nào chưa biết tính anh mà trêu cợt mãi, tất bị anh lẳng lặng đứng dậy đánh liền. Ở đây, từ mấy năm nay, người ta biết cái tính nết kỳ quặc đó. Người ta cũng biết là anh có khá nhiều miếng võ, ngoài ra anh còn một vốn chữ nho. Những cô gái trên bến tối tối thường tụ họp trong quán nước đua nhau bói Kiều, nhờ anh xem https://thuviensach.vn hộ. Mùa xuân họ đi lễ về, tìm anh nhờ đoán thẻ. Đó là những quẻ thẻ cầu duyên. Vĩnh khéo tán nghĩa, giọng ngọt ngào, gương mặt sáng sủa, giỏi trai, khiến các cô càng xúm xít quanh anh. Nhưng chưa cô nào được Vĩnh thực tình yêu lại. Tuy vậy, các cô vẫn không ghét Vĩnh. Các bạn trai đối với anh cũng thế, họ mến anh, vì vậy họ nhường nhịn anh, nhiều khi khiếp sợ nữa. Đó là những lúc thấy anh mắt đỏ ngầu, lầm lì không nói không cười. Nhưng vào những buổi chiều nào thấy Vĩnh chải đầu, cạo mặt sạch sẽ, điếu thuốc lá trên môi, miệng nhai bỏm bẻm miếng trầu là các bạn Vĩnh reo lên, kéo anh vào hàng nước, giục anh kể chuyện. Anh kể rất có duyên. Những chuyện anh kể khiến họ nghe chăm chú. Ông Cử khó tính, nên các bạn Vĩnh chỉ dám đến nhà Vĩnh khi biết ông đi chơi vắng. Bà Cử dễ dãi, hiền lành, thấy bạn con đến nhà là vội vàng rửa tay đi têm trầu, đun nước. Có khi họ chung tiền mua chó về mổ thịt, chè chén với nhau suốt cả ngày. - Kìa, bác Vĩnh xơi nước đi cho nóng. Nước ban nãy nguội, em đã múc bát khác rồi đấy ạ. Vĩnh từ nãy chống bàn tay vào má, cúi gầm mặt xuống không nhúc nhích, bỗng ngẩng lên. Các bạn anh đã không còn đấy nữa, mà Nhàn thì đang ru đứa em bé trong lòng, đôi mắt đen đăm đăm nhìn Vĩnh. Vĩnh đưa bát nước lên môi, anh không thể không ngắm đôi mắt đẹp của Nhàn qua những sợi khói nóng tỏa lên miệng bát. Nhàn e lệ, vờ cúi xuống hôn em. Cô sung sướng lắm vì chỉ có tối hôm nay cô mới được người con trai mà cô thầm yêu mến ấy nhìn đôi mắt bồ câu và hàm răng mới triết của mình. Hàm răng đen cô nhuộm riêng vì Vĩnh. Đã bao nhiêu đêm khuya lạnh, trở dậy ra sân nhổ thuốc để rồi vào thay lá khác, cô đã đứng run cầm cập nhìn lên nhà Vĩnh trên đường núi, thở dài. Mưa ngoài sông và gió bấc trên núi hất lùa vào làm cho cây đèn phẫn dòng giây từ trên mái xuống đung đưa. Gió mạnh quá làm đổ tấm giại[2] dựng bên ngoài. Nhàn toan đứng lên, nhưng Vĩnh ra dựng lại, rồi anh vào ghế ngồi, vẫn im lặng như lúc nãy. Nhàn vào giường đặt em. Cô ra mở tủ https://thuviensach.vn kính nhỏ lấy bao thuốc lá, bóc đầu giấy sẵn đặt vào đĩa trầu. Giọng thân mật, cô bảo Vĩnh: - Nhà em sẵn nồi than hồng sấy cau, bác Vĩnh có rét, em bưng ra bác sưởi. Vĩnh ngước nhìn Nhàn, anh khẽ lắc đầu. - Thôi, cảm ơn cô, trời này đã lấy gì làm rét. Vĩnh uống cạn bát chè tươi, chụp mũ cát két lên đầu, đứng dậy. Anh móc túi, đặt vào đĩa hai đồng chinh, bước ra thềm. Bóng Vĩnh in chếch lên bóng cây bàng khẳng khiu ngoài mảnh sân hẹp sũng nước mưa. Tiếng guốc Vĩnh rào rạo, mất dần trên những lối đi đầy than vụn lờ mờ dưới ánh sáng mấy cây đèn dầu trồng theo dọc bến tàu. Giọng hát ru em của Nhàn buồn rười rượi, vẳng bay theo gió bên tai Vĩnh. Anh cắn môi, nhai nghiền đầu mẩu thuốc lá đang lóe cháy trong bóng tối đen đặc quấn lấy mình. “Sao con bé mãi chẳng lấy chồng cho xong chuyện. Yêu mình làm gì, thêm bận bịu mình ra thế này!”. ❉❉❉ Vĩnh vào nhà cai Cửu. Đây là sòng bạc của cai Cửu mở ra lấy hồ, bóc lột bọn phu mỏ và phu bến. Anh nào say gỡ, say đánh mà không có tiền thì hắn cho vay, rồi đến ngày lĩnh tiền, hắn sẽ trừ, tính thêm cả lãi. Có lắm anh, kỳ lĩnh lương không còn lấy một đồng xu. Vĩnh thấy cái tai họa ấy đã khuyên nhủ anh em nhưng đó là một việc làm vô ích. Đêm mùa đông ở cái bến tàu hẻo lánh này, người ta, sau một ngày làm ăn cực nhọc nếu không đánh bạc thì cũng phải hút thuốc phiện, hay uống rượu cho say khướt mà thôi. Bọn phu phen ở đây phần nhiều ở phương xa tới làm ăn, số đông không có vợ con gia đình. Họ chia nhau từng tốp ba bốn người dựng một cái lều trên núi hay dưới bãi, sống chung đụng với nhau. Ngày Tết họ bỏ lều không, kéo về quê hương, chỉ còn lại gia đình Vĩnh. Những ngày đó bến vắng tanh vắng ngắt, các ống khói ở trong sở mỏ, sở than không nhả một tia khói lên trời. Xa các bạn, Vĩnh một mình đi thẩn thơ dưới bãi, nhìn mấy con tàu đầy hành khách chạy ngoài sông. Ông Cử thì tay chắp sau lưng, https://thuviensach.vn ngửa mặt ngắm những đám mây tan tác, ngậm ngùi nhớ tới quê nhà miền Kinh Bắc. - Anh Vĩnh, lẻ rền luôn sáu tiếng rồi, đánh đi cho vui. Cai Cửu, chiếc mũ chào mào úp lệch trên mớ tóc rối, mặt rỗ nhằng nhịt, mấy vết sẹo ghi rõ hình tích những nhát dao sâu lõm, sặc sụa hơi men quàng tay vào cổ Vĩnh. Hắn làm ra thân mật ghé vào tai anh: - Đánh đi. Nếu không mang tiền thì tớ có sẵn đây. Nói rồi, hắn móc ví, rút ra tờ giấy năm đồng, dúi vào tay Vĩnh. Vĩnh lắc đầu cười nhạt. Anh rẽ đám đông rảo bước ra. Thoát khỏi hơi người nặng nề hôi hám, và cái mặt gớm ghiếc kia, Vĩnh thấy nhẹ cả mình. Anh lại lủi thủi đi dọc theo bến, định xuống một cái bè quen nào ngủ qua đêm. Bỗng có tiếng ai đó rú lên. Thì ra, trong lúc cắm cúi đi, Vĩnh đã vô ý chạm phải một người. Người đó đứng phắt dậy: một cô gái, Vĩnh móc túi lấy đèn bấm soi. Cô đang lúi húi buộc sợi dây thừng vào cái cọc gỗ lim trên bến để giữ thuyền khỏi bị sóng đẩy ra xa. Cô nheo mắt trước ánh đèn sáng chói. Vĩnh đã kịp nhìn kỹ gương mặt xinh đẹp của cô. Thốt nhiên tâm hồn Vĩnh xáo động lên như gặp phải một sự lạ lùng tốt đẹp mà từ đâu kiếp trước anh mong đợi, và bây giờ điều ấy trời đưa lại cho anh. Vĩnh hỏi dịu dàng: - Cô ở đâu đến chơi đây mà phải đi thuyền? Cô gái trả lời, giọng êm mượt như gió thoảng: - Em ở bên sông. Vĩnh không biết nói gì hơn nữa; anh tắt đèn bấm, lặng im. - … Gió đêm thổi dữ, sóng mạnh như thế mà cô dám sang ngang với chiếc thuyền thúng kia à? Cô cười tự nhiên, miệng cười xinh quá, xinh hơn Nhàn nhiều. - Gió thế này, sóng thế này đã thấm vào đâu ạ. Em là con nhà chài lưới, nếu thuyền có lật thì em bơi cũng được. Lượt sang em chờ, lượt về đến https://thuviensach.vn phần anh em… Anh em vẫn đi nghề, ra biển hàng sáu bảy ngày đêm còn được nữa là qua một con sông lành này. Cô ngừng nói, nhìn người đàn ông đứng trước mặt cô. Cái anh chàng giỏi trai này sao thoạt nhìn đã thấy gần ngay. Cặp mắt to sáng ấy chứa đựng biết bao là ý tình êm dịu, vóc người và dáng điệu hiên ngang ấy hẳn là ấp ủ một tâm hồn mạnh khác người. - Cô về đâu nhỉ? - Em ở làng… Cô nín lặng, ngoảnh nhìn lên bóng núi. - Làng nào? Hình như cô muốn giấu tôi, tôi hỏi cho biết… khi nào tiện qua, tôi sẽ vào thăm các cụ nhà… Cô e dè một lúc, rồi đáp nhanh: - Em ở làng Sơn Hạ. Sơn Hạ! Một tiếng sét bên tai Vĩnh. Bởi Sơn Hạ là một thôn vạn khuất nẻo bên kia sông, trai làng thì vừa làm nghề chài lưới, vừa làm nghề trộm cướp, gái làng thì đĩ thõa, lẳng lơ, anh em trong họ cũng cứ hỗn dâm là thường. Vĩnh khẽ kêu lên: - Cô là gái làng Sơn Hạ thực à? Bất giác, anh lùi trở lại. Không phải Vĩnh sợ cái tên ghê gớm đó như những người quanh vùng này vẫn sợ, anh chỉ thầm tiếc cho người con gái nhan sắc ấy mà sao lại sinh ra giữa cái làng bạo nghịch này. Như đoán biết ý nghĩ của Vĩnh, cô quắc mắt nhìn mặt anh. - Ông khinh làng tôi lắm phải không? Cũng như bao kẻ khác. Tôi biết. Nhưng người ta không có quyền khinh như thế khi chưa dám đến gần. Mặt đỏ bừng, cặp mày tơ liễu hơi xếch lên cau hẳn lại, người con gái lúc này càng tức giận càng xinh đẹp, đẹp đến rợn người. Vĩnh thấy nhủn cả lòng, anh vội đáp: - Không, tôi không hề cảm nghĩ như mọi người. Tôi tin rằng họ nhầm tất cả. Mà sao họ lại nỡ đồn đại ra như thế trong khi ở làng ấy có một người https://thuviensach.vn con gái đẹp tuyệt vời như cô… Giọng nói êm ngọt, miệng cười có duyên của Vĩnh làm tan ngay cơn giận của cô. Vĩnh thân mật nói tiếp: - Tôi có thể sang thăm các cụ nhà được không, cô cho tôi biết. Cô gái cũng thân mật trả lời. - Còn gì vui cho cụ em và anh em hơn nữa. Cô quay lại trỏ tay về phía bờ sông xa. - Kia kìa, nhà em ở dưới những bóng dừa cao vút. Sáng mai, em sẽ trèo lên buộc một tờ giấy hồng điều vào một ngọn cây cao nhất để ông dễ tìm. Vĩnh hoan hỉ, ghé gần tai cô gái: - Tên em là gì? Cô đưa mắt sắc như dao cau liếc anh chàng có giọng nói dịu dàng, vóc người gân guốc, đôi vai rộng. - Tên em ông sẽ biết sau, bây giờ thì… kia kìa, anh em ở sòng bạc đang ra đấy. Thôi em xin phép xuống thuyền. Xin ông tránh ra xa một quãng kẻo tính anh em khó chịu lắm, nhất là khi anh ấy vừa thua bạc. Vĩnh quay lại phía nhà cai Cửu. Một người con trai cao lớn, tay cầm chiếc gậy vuông, tay kia xách chiếc đèn mỏ đang xăm xăm bước đến. Vĩnh đứng lên, lấy thuốc lá ra châm hút. Người con trai nhìn Vĩnh, Vĩnh điềm tĩnh nhìn trả lại. Giá không có cô em gái xinh đẹp ngồi dưới thuyền nhoẻn miệng cười với Vĩnh thì Vĩnh đã lẳng lặng quẳng anh ta xuống nước sông. Anh chàng thấy Vĩnh to lớn và ngang ngạnh thì cúi xuống cởi sợi dây chão buộc đầu cọc lim rồi nhảy xuống thuyền đẩy ra khỏi bến. Vĩnh đứng lặng nghe tiếng mái chèo khuấy trên dòng sông gió hút. Khi ngọn lửa đèn nơi tay cô gái đã thu dần dần lại bằng cái chấm đỏ ở tít đằng xa, anh mới thở dài, buồn bã, thấy rằng dưới trời khuya chỉ còn trơ lại một mình anh. II https://thuviensach.vn Vĩnh trèo lên còn đường núi ở mãi tận trên cao. Nhà anh, ánh lửa vẫn còn le lói lọt ngoài cánh liếp. Đến gần, anh dừng gót bên một gốc cây mọc cạnh vách nhà. Anh ngồi thụp xuống dưới cửa sổ con, rồi từ từ nhô đầu lên nhòm vào. Một bóng người cúi lom khom bên chum nước; tiếng bát đĩa kêu lạch cạch trong chậu sành mà bàn tay bà đồ run lẩy bẩy vì nước giá đang cọ rửa. Bữa rượu của ông đồ mãi đến tận canh hai mới xong. Bà đồ phải thức để hầu hạ ông chồng, để ngồi nắm than trong khi ông đã ngậm cả que tăm nằm lăn ra ngủ. Rồi giữa tịch mịch của đêm khuya, bà luôn ngóng chờ tiếng guốc của con. Đêm nào Vĩnh cũng la cà dưới bến, có khi ngủ nhờ nhà bạn, có khi ngủ nhờ dưới thuyền. Đêm mùa hè, anh nằm ngủ ngay trên bến, trên những tấm ván thuyền bắc làm cầu lên xuống. Nếu quá canh tư mà Vĩnh chưa về, bà đồ lại phải cầm đèn xuống bãi tìm từ lều này qua lều khác, không thấy thì bà lại xách đèn lom khom đi suốt bến, hỏi khắp các thuyền bè. Bà chỉ lo Vĩnh quá buồn bực mà bê tha cờ bạc, lăn vào những chỗ có bàn đèn, hay là quá chén mà ngã dúi vào một xó nào thì khốn. Từ nãy, mắt Vĩnh mờ đi, nhìn theo bóng mẹ. Lòng Vĩnh xót xa khi thấy mẹ úp xong bát vào chạn, rón rén ôm cái chăn của bà đắp thêm vào mình ông đồ đang ngáy. Bà thổi tắt đèn. Vĩnh nghe tiếng chiếu sột soạt trong bóng tối: mẹ anh đã nằm xuống tấm ổ rơm, co quắp dưới manh chiếu rách. Có cái giường tre bà đã nhường cho chồng nằm, có hai tấm chăn bông cũ bà cũng nhường cả cho chồng đắp. Lúc này, anh biết, mẹ anh tuy nằm đó nhưng vẫn còn mở mắt đợi nghe tiếng guốc của anh. Nước mắt bỗng dưng dàn dụa, anh càng thương mẹ vô ngần, anh muốn lẻn ngay vào ngủ bên chân mẹ, song nghĩ đến ông đồ, anh lại cắn chặt môi, gục đầu vào thân cây. Anh khóc như một đứa trẻ còn thơ dại. Lời ông đồ sỉ vả anh giữa đêm khuya hôm anh ở nhà bạn, hay vui chơi trong quán nước về, lời ông nhiếc mắng tàn nhẫn mẹ anh khi ông quá chén lúc này lại như theo tiếng ngáy ở trong lều vẳng đưa vào tai anh. Anh thấy anh không còn thể phục tùng người cha khó tính, cố chấp, rượu chè như vậy mãi, mặc dầu https://thuviensach.vn anh đã viện tất cả chữ nghĩa thánh hiền chứa trong đầu anh để dẹp lòng uất phẫn. Đã nhiều lần Vĩnh định bỏ nhà, nếu chẳng còn vướng mẹ. Tối nay, tránh cơn say của ông đồ, Vĩnh phải xuống bến đi lang thang dưới cơn mưa gió, và sự tình cờ dắt anh đến cô gái lạ kia. Men say của mối tình mới mẻ, lúc này sực nghĩ tới, làm anh rạo rực. Vĩnh bước đi, xa tiếng ngáy của ông đồ, xa cái gác bếp tối tăm trong đó người mẹ thân yêu đang nằm ngóng đợi anh. Gió trên đỉnh núi rùng rợn rít từng hồi, quật vào da thịt anh như những ngọn roi. Đến một túp lều bên khe núi, anh đứng lại. Đó là túp lều của người phu già vừa chết thương hàn được mấy hôm nay, bây giờ bỏ hoang không ai dám ở. Vĩnh bước vào, ngồi xuống đống rơm. Dưới chân anh, ở cái bãi tối mịt mù và rộng mênh mông kia, những ống khói của sở than, sở mỏ nhô lên trên những mái thấp đen sì nối liền như bát úp. Đó đây có ánh lửa chập chờn; đấy là một hai sòng bạc mà bọn áo rách đang bóc lột nhau, và đấy là những hàng cơm mở gần tới sáng bán cho khách ở sòng ra, kẻ thua cũng như kẻ được, ăn cho no, nốc rượu cả chai để chờ rạng sáng lại đi làm. Vĩnh nhìn sang ngôi làng xa tít bên kia sông. Những bóng dừa ở đâu, người con gái xinh đẹp ấy đang nằm ngủ say bên gốc dừa nào trong khoảng nước trời đen đặc tối? Vĩnh chỉ thấy ở ngoài biển, xa, rất xa, ánh ngọn hải đăng sáng lập lòe. Lắng nghe tiếng sóng biển đêm vọng lại rõ hơn cả mọi đêm khuya khác, Vĩnh cảm tưởng trời đất đêm nay cao rộng hơn, người con gái mất hút vào trong đó, chẳng còn bao giờ thấy… Chưa bao giờ Vĩnh phải buồn vì một người con gái bởi anh chưa khi nào thất vọng. Nhờ vẻ đẹp trai, miệng nói có duyên, lại có chút nho học, có sức khỏe, và nhờ tính nết ngay thẳng khí khái, Vĩnh đã được hầu hết cô gái ở bến này yêu mến. Thường ngày Vĩnh ít nói cười là tại anh buồn vì cha, thương mẹ già cực khổ. Thực ra Vĩnh là người vui tính. Hôm nào được thư thái, anh cất tiếng ca hát thì các cô gái đang ngồi sẩy than đãi cát trên bến đều ngẩng lên nhìn, lắng tai nghe. Tiếng hát ấy cũng giúp sức cho những https://thuviensach.vn cánh tay rắn khỏe của các bạn anh đang còng lưng đẩy những xe goòng chạy rầm rập trên đường sắt. Vậy mà đêm nay, Vĩnh đã tê tái buồn vì cô gái bên sông. Cô gái làng Sơn Hạ! Cô gái đã dám chở con thuyền thúng nhỏ đè ngang sóng mạnh qua sông dưới trời khuya mưa gió. Cô gái đã cười bảo anh rằng “Nếu thuyền có lật thì em bơi”… và cô cũng ngỏ tình cảm với anh, nếu không, sao cô lại hẹn “ngày mai, em trèo lên một cây dừa cao nhất, buộc một tờ giấy hồng điều cho ông dễ tìm thấy nhà”. Vĩnh nhủ lòng: “Sao người con gái ấy lại sinh ra ở làng Sơn Hạ! Một làng ăn cướp!”. Sơn Hạ, đó là một địa danh heo hút mọc lên không biết tự thuở nào trên con bơn [3] dài rộng giữa ngã ba sông lớn thông ra cửa biển Đông. Dân thôn xóm đất liền xưa nay vẫn coi Sơn Hạ là hoang đảo, ít khi tiếp xúc. Người lương thiện không mấy ai nói đến nó, hoặc có nói thì cũng bằng một giọng rẻ khinh. Nhưng điều đó không hề làm suy giảm tình yêu trong lòng Vĩnh lúc này. Anh muốn yêu một cô gái khác thường, một mối tình liều lĩnh, dù rằng anh hình dung cô gái xinh tươi ấy đã nhiều lần cầm vũ khí đi cướp bóc ở một làng nào đó, đã xông xáo chém đứt một cánh tay, một cái đầu, đâm thủng bụng kẻ này, xuyên ngập lưng kẻ khác. Cái bàn tay thon nhỏ ấy đã múa lưỡi dao sáng loáng đỏ máu người. Cái bàn tay ấy vừa rồi đã dịu dàng giơ tay lên vuốt mấy sợi tóc mai bay trên làn da mát mịn, đã như con bướm nhỏ ngoan ngoãn nằm trong bàn tay rắn chắc của anh tối trước, khi cô bước xuống thuyền. Vĩnh nhìn xuống quán nước của mẹ con Nhàn. Người con gái lành hiền ấy cũng có cặp mắt bồ câu, miệng cười tươi tắn, đôi bàn tay mềm mại, trắng muốt lành hiền như tất cả đức hạnh của cô. Bàn tay hiền dịu ấy, lúc nào Vĩnh đi qua, cũng nựng vỗ đứa em nhỏ trong lòng, hoặc têm trầu mời anh. Mới đêm nào chớm rét, bàn tay ấy đã vá áo cho anh. “Nhàn ơi!” -Tên cô gái lành hiền gợn rung trong tâm tưởng Vĩnh như cơn gió bấc. Anh tự trách lòng tại sao lại hững hờ với Nhàn. Còn mấy cô gái khác: Hiền, Thoa, Cúc, Lộc, họ cũng yêu anh lắm mà anh có thực tình lưu ý đến họ đâu. Có lẽ tất cả tâm tình thầm kín, mạnh mẽ ở lòng anh, anh https://thuviensach.vn chờ đêm nay sẵn sàng dâng cả cho người thiếu nữ xa lạ ấy. Anh cho là duyên số, và anh thấy rằng cuộc đời anh cũng từ đêm nay phải thay đổi ít nhiều. Vĩnh ngả lưng xuống nệm rơm, mệt mỏi, thiu thiu ngủ. Mờ sáng, mở mắt ra anh đã thấy mẹ ngồi bên cạnh. Bà nhìn con, lắc đầu. - Con cứ ngủ xó xỉnh thế này à, ngộ cảm chết còng queo ra thì mẹ biết làm sao. Về ăn cơm, rồi còn xuống bến làm. Bố mày đã thức dậy đâu. Đây, mặc thêm áo vào. Cứ cậy khỏe mà phong phanh thế, ho thì lại khổ mẹ thôi. Vĩnh đỡ cái áo vàng ở tay bà đồ. Anh vờ cúi đầu cài khuy áo cho bà khỏi biết mắt anh đang ướt. Anh đi sát vào bên mẹ. Bà đồ xuýt xoa, lập cập dẫm đôi guốc mòn lên những hòn đá vụn. Vĩnh nhìn làn khói trắng ở mái bếp nhà anh đang bốc lên cao, loãng dần trong gió. ❉❉❉ Còi tầm vừa dứt. Vĩnh xuống bờ sông rửa mặt, chân tay bám đầy bụi than. Buổi trưa nay mưa phùn đã tạnh. Trời khô hoe hoe nắng, mù núi đã tan, nước sông chảy êm đềm. Vĩnh nhìn ra cù lao nhỏ ở xa xa. Thốt nhiên Vĩnh reo lên một tiếng. Mắt anh rực sáng. Thái độ ấy khiến Lũy, bạn anh, phải ngạc nhiên, ngẩng đầu lên hỏi: - Cài gì vậy, Vĩnh? Vĩnh không trả lời. Anh đăm đăm nhìn một ngọn dừa trên dải cù lao xanh, có một tờ giấy hồng điều bay phấp phới. Tâm hồn Vĩnh bỗng dưng xao xuyến tưởng như mọc cánh bay ngay đến đấy. Cô gái làng Sơn Hạ đã giữ lời hẹn ước, đánh dấu nhà cô cho anh dễ kiếm tìm. Vĩnh sung sướng thấy mình được yêu. “Chắc người ấy đang mong mình lắm”. Nghĩ vậy, lòng Vĩnh càng xao động, tươi tỉnh thêm ra. Chưa có cuộc đắc thắng trong tình yêu nào làm cho anh xúc cảm đến mức điên rồ lên được như cuộc đắc thắng này. Chiếm được tình yêu cô gái lạ kia, anh chưa hề phải tốn công, anh chưa từng phải chờ đợi, kết quả tới mau chóng quá đến nỗi anh tưởng người đẹp bên sông ấy cợt đùa anh. https://thuviensach.vn Nhưng lúc này Vĩnh muốn tin tưởng hơn là ngờ vực, mặc dầu cái tên “cô gái Sơn Hạ” vẫn làm rờn rợn lòng anh. Đây là một cuộc chơi dao sắc, không phải là yêu một cô gái nhà lành, ngoan ngoãn như Nhàn. Anh biết thế, song dải giấy hồng điều trên ngọn dừa xa xa bay rướn lên theo gió, tựa hồ vẫy gọi anh sang. Vĩnh đấm mạnh vào lưng Lũy, làm cho anh này ngã lộn đầu xuống nước. Anh ta ngoi lên nhìn theo Vĩnh, miệng há hốc, lẳng lặng cúi xuống vuốt nước trên đầu tóc. Vĩnh lao mình chạy trên bãi, nhảy qua cả những xe goòng. Thấy anh bỗng vui vẻ thế, mọi người cười rộ cả lên. Vĩnh cũng cười theo, âu yếm nhìn các bạn. ❉❉❉ Thuyền ra giữa sông. Vĩnh chèo mải miết. Mắt anh ngắm thẳng vào tờ giấy hồng điều bay phấp phới, mỗi chốc mỗi gần thêm. Da thịt nóng bừng, anh không còn biết rét. Con thuyền mỏng mảnh chồm lên chúi xuống trên làn sóng, trườn nhanh, nước bắn cả vào lòng thuyền. Gần hơn, gần hơn nữa, thuyền Vĩnh đã sắp tới rừng dừa. Bao nhiêu sức mạnh dồn cả vào đôi cánh tay to bắp. Vĩnh lướt mái chèo. Tim anh cũng đập rộn theo sóng vỗ. Đôi cánh tay anh chợt như mềm lại. Mái chèo sững yên dưới nước. Anh chăm chú nhìn về phía cô gái dáng hình thon thả, khuôn mặt trái xoan, cặp mắt dài hơi xếch đen lanh lánh, làn môi mọng hé ra, lộ hàm răng trắng muốt. Cô đứng tựa vào một thân cây dừa, giơ tay vẫy. Mái chèo lại mạnh mẽ khuấy dòng nước xám xanh, mũi thuyền xé sóng vút nhanh hơn trước. Thuyền đã lách vào khóm sậy. Vĩnh nhảy lên bờ. Cô gái vẫn đứng yên, tình yêu trong sóng mắt - đôi mắt sắc như dao cau, đôi mắt đẹp hơn đôi mắt của Nhàn. Vĩnh nắm chặt hai bàn tay cô. Quanh đảo dừa, gió hú. Lá dừa quất vào nhau sàn sạt. Dải dây lưng màu cánh chả của cô gái cũng múa bay lên. - Hồi chờ anh lâu quá. Em nói dối anh Phiên em là em đi chợ, để ra đây đứng ngóng anh. Anh chở thuyền nhanh nhỉ. Nhanh hơn cả anh Phiên em đấy. Hôm nay biển lành. Anh Phiên em vừa mới cùng các anh trai đảo rủ nhau đi nghề, có lẽ dăm hôm nữa mới về. Em đã nói trước với thầy em, hôm nay anh sang chơi… https://thuviensach.vn Hai người đi bên nhau, len lách qua những gốc dừa cao vút, rợp bóng xanh. Lá reo trên đầu, cỏ mềm nép dưới chân. - Kia, nhà em đây rồi. Nhà Hồi là một gian nhà xinh xinh, bên một gốc đa cổ thụ. Ngoài có dậu nứa đan cánh sẻ bao quanh. Trong vườn trồng hoa, rau cải, su hào. Hồi mời Vĩnh vào sân. Thấy một cụ già ngồi vá lưới, Vĩnh đưa mắt hỏi Hồi. Cô khẽ nói: - Thầy em đấy. Nói rồi cô lùi lại rẽ vào bếp. Vĩnh bối rối chưa biết khi đến trước ông già, anh sẽ tự giới thiệu thế nào. Nhưng ông cụ đã ngừng tay kim, gật đầu, hiền từ nhìn Vĩnh. - Mời cậu vào chơi trong nhà. Nghe giọng nói dịu dàng của ông già, Vĩnh thấy yên lòng. Anh theo ông vào ngồi trên chiếc giường tre, dưới chiếu trải ổ rơm. Ông ngồi xếp bằng tròn, nạp thuốc lào vào điếu, hai bàn tay xương xẩu run run gí đầu que đóm vào ngọn đèn con, mắt mở to nhìn cho rõ ngọn lửa đèn bé bằng hạt đỗ. Làn khói trắng che mờ mái tóc bạc và khuôn mặt quắc thước đen sạm của ông già. Ông trầm ngâm, chờ cho khói thuốc tan đi mới từ từ với tay nhắc cái khay chén trên bàn thờ xuống, cầm mảnh vải điều lau từng cái chén. Cử chỉ chậm chạp của ông lúc này trái hẳn với vẻ niềm nở lúc Vĩnh mới vào sân, khiến Vĩnh lại hồi hộp, lo lắng. Anh đưa mắt ngắm quanh nhà. Trên hai cột giữa treo một cây đàn nguyệt, một ống tiện. Mặt vách chỗ nào cũng toàn là câu đối hán tự viết lối đa thảo, gân guốc, bay bướm. Anh lẩm nhẩm đọc từng bức một. Văn hay ý đẹp khiến anh thích chí, bất giác đùi anh khẽ rung mà anh không biết. Hồi ở dưới bếp lên, nhè nhẹ bước đến sau lưng Vĩnh, hai tay đưa cha ấm nước sôi. Thấy Vĩnh rung đùi hệt một thư sinh thời nghiên bút, cô suýt bật cười. Vĩnh giật mình đưa mắt nhìn Hồi. Má cô, ở bếp ra, đỏ hồng hồng và đôi mắt thêm đen lánh. https://thuviensach.vn Cô cúi đầu đưa tay che miệng rồi e lệ bước ra sân. Vĩnh ngượng nghịu, mặt anh cũng đỏ bừng. Trà đã ngấm, ông già rót nước ra chén. Lúc này ông mới để ý ngắm người con trai lạ ngồi trước mặt. Vĩnh ngượng nghịu thêm, anh vờ nghếch mắt nhìn bức hoành phi treo bên gian hữu. Ông già nhẹ gật đầu. Trong khi để ông già ngắm diện mạo mình, Vĩnh đã tự tin dù khó nết đến đâu ông cũng không chê anh được. Buổi trưa, nhìn thấy tấm giấy hồng điều bay phấp phới trên ngọn dừa anh đã chạy như bay đến nhà người bạn hỏi mượn bộ cánh thắng vào, cũng không quên đến bác thợ cạo già cắt tóc cạo râu. Chị Năm, vợ bạn anh, cười với chồng, khen rối rít: “Khuôn mặt bác Vĩnh hồng hào, vuông vắn, thành ra đội chiếc khăn của nhà tôi đẹp lắm. Chứ nhà này mặt quắt lại đen, đội xâu xấu là. Cặp áo the bác Vĩnh mặc thì vừa vặn, nhà này mặc thì dài rộng quá! Gớm, con nhà nho có khác, thắng bộ vào thế kia thì gái nào chẳng bỏ nhà theo”. Ông già nhấc chén trà mời Vĩnh: - Cậu xơi nước đi cho nóng. Vĩnh lễ phép đỡ chén nước của ông đưa. Ông nhắp từng ngụm nhỏ, chậm rãi nói: - Con em Hồi nó đã nói chuyện với tôi về cậu. Nó tin chắc hôm nay thế nào cậu cũng sang chơi. Ấy, lúc sáng thấy chim khách hót ngoài bụi trúc, tôi cũng đoán ngay là có khách. Thế nào, cụ Cử bên nhà có mạnh không. Cụ vẫn làm thơ như thường đấy chứ? Vĩnh ngạc nhiên: - Bẩm, cụ cũng biết thầy con? Ông già vuốt râu cười: - Tôi thường nghe người ta nói bên bến có cụ Cử thơ hay, chữ đẹp. Tết năm nay tôi định sang mừng tuổi cụ, xin bức đại tự treo nhà. Bình sinh, tôi chỉ thích chơi câu đối, cậu ạ. Nhờ tổ ấm khi xưa, tôi cũng được đôi năm đèn sách, nhưng rồi cũng chẳng nên công cán gì. Con em Hồi và thằng anh Phiên nó, tôi vẫn bắt học khi nào rảnh rỗi, song chúng tối dạ lắm, học đâu bỏ đấy ngay. Thấy em nó nói cậu có lòng mến em, mến tôi mà hôm nay https://thuviensach.vn sang chơi, thực bụng tôi rất mừng. Ở cái đất làng này, nói nhỏ riêng với cậu, con trai con gái chẳng ra sao cả. Tôi vẫn buồn phiền lắm. Nay được cậu thỉnh thoảng có thời giờ sang đây làm bạn với hai em, dạy bảo cho hai em mỗi khi dăm ba chữ, thật là quý hóa. Tôi bây giờ yếu rồi, lẫn cẫn rồi, sinh lười cậu ạ. Ở gần sông, gần biển rét lắm, cứ ốm đau luôn. Hễ trời ấm ráo như hôm nay mới ngồi dậy được, cất nhắc một vài việc cho giãn tay chân một chút. Những lời thân mật của ông cụ làm cho Vĩnh cảm kích, mừng vui. Anh biết những lời lẽ ấy cũng đã lọt vào tai Hồi đang đứng nghe trộm đằng sau vách, vì thỉnh thoảng anh nghe thấy tiếng động. Vĩnh kính cẩn đáp lời ông già: - Mới buổi đầu cụ đã thương con như là con cháu trong nhà, không còn gì may mắn cho con hơn. Anh ngừng lại, bởi anh ngượng nghịu vì câu anh sắp muốn nói ra. Trong khi ấy anh thò ngón tay út vào chén nước, cời ra một con ruồi mới sa vào. - Thưa cụ lát nữa về, con sẽ thưa chuyện với thầy mẹ con để thầy mẹ con có lời sang thưa cùng cụ. Ông già rót nước vào chiếc chén khác, mời anh. - Cậu xơi đi. Cái con em Hồi nó ướp nhiều hoa sói vào trà, thành ra uống nước đầu, hương nồng quá. À thế nào, những vế chữ này, cậu thấy có tạm được không? Cứ hôm nào con em Hồi đi chợ, thằng anh Phiên đi biển vắng, ở nhà một mình buồn, tôi lại viết nhảm nhí chơi. Gân tay yếu rồi, chữ trông run lắm nhỉ? - Thưa cụ, câu văn nào cũng rất chỉnh, điển cố dùng rất đắt. Còn bút pháp thì con thấy thực là già, mạnh. “Bút linh diện nhập thần”. Có thần trong nét chữ, thưa cụ. Ông già vuốt râu, khà một tiếng, ngửa mặt nhìn người khách trẻ, biểu lộ tình cảm trìu mến. Có một bóng người qua ngoài cánh giại. Vĩnh nhìn ra. Hồi đứng giữa sân, tay bưng chiếc rá. Bỗng ở đâu kéo tới một đàn ngan trắng kêu vang, xúm xít dưới chân Hồi, tranh nhau những hột cơm, hạt thóc mà cô đang rắc https://thuviensach.vn xuống. Mấy con bồ câu trắng trên mái giạ bay sà xuống đậu vai Hồi, rồi bay tản ra các góc sân. Vĩnh say sưa ngắm cô gái đẹp giữa đàn ngan trắng, bồ câu trắng. Anh cảm thấy đó là một bức tranh tuyệt đẹp. Ông già khẽ gọi: - Hồi à, con liệu làm cơm khách nhé. Ra chợ xem có cá mè tươi mua về làm gỏi. Hôm nay ấm trời, ta đánh chén với gỏi cá thì tốt lắm, phải không cậu? Vĩnh chưa bao giờ cảm động sung sướng bằng lúc này, có lẽ là lần đầu trong cả cuộc đời anh. Hồi đã cắp rổ ra ngoài ngõ. Anh liếc trông theo, thấy Hồi ngoảnh lại nhìn anh miệng cười chúm chím. III -Lấy cho tôi chai nữa, cô Nhàn! Vĩnh đặt mạnh vỏ chai xuống chõng. Mắt anh đỏ ngầu. Nhàn ngồi nép bên cái tủ nhỏ và cóng nước trà tươi, rung rung đứa em nhỏ trên tay đang khóc. - Thôi, anh Vĩnh, say rồi đấy, về mà nghỉ. Vĩnh quay nhìn ra ngoài dòng sông tối, giọng anh thấp xuống như nói với ai kia đang mong chờ anh ở bên sông. - Tôi không về…, không bao giờ tôi còn về nữa. Có lẽ tôi sẽ phải bỏ nhà bỏ cửa mà đi… - Đấy, anh Vĩnh, say thực rồi. Về đi kẻo cụ bà lại phải xuống tìm. Trời rét mướt… Vĩnh gục mặt vào lòng bàn tay, tóc anh rũ rượi. Anh lẩm bẩm: - Cơ sự thế này thì tôi đến phải bỏ nhà mà đi mất… Ai lại mắng chửi mình, xô đuổi mình như con vật… Hớp rượu cuối cùng chưa kịp nuốt đã sặc, rồi thì nôn thốc nôn tháo, Vĩnh ngả đầu tựa vào cột tre, mắt nhắm nghiền. Một lúc, mở mắt, anh thấy Nhàn đứng đắp chiếc khăn dúng nước nóng vào trán anh. Vĩnh nắm lấy cổ tay Nhàn, giọng anh mệt nhọc: https://thuviensach.vn - Cô Nhàn! - Dạ… Nhàn không rút tay lại, má đỏ bừng, cúi nhìn xuống đất. Vĩnh kéo Nhàn sát lại gần. - Tôi cám ơn Nhàn… Cổ anh nghẹn lại. Anh nhớ đến những lần ông bố quá say, mẹ anh cũng sợ hãi đắp khăn nóng vào trán ông như thế này. Anh nhớ đến vẻ mặt buồn phiền và đôi mắt chứa đầy thương xót của bà nhìn cha anh, rồi bà buồn phiền cúi xuống, cũng như Nhàn… Nhàn lúc này đây, săn sóc anh như một người vợ, cũng có vẻ mặt sầu khổ và đôi mắt ướt lóng lánh nhìn anh vô cùng thương cảm. Anh xiết chặt hơn cổ tay Nhàn: - Tôi cảm ơn Nhàn lắm… - Có gì đâu ạ, anh Vĩnh! Hơi thở Nhàn rộn lên vì xúc động. Bỗng Vĩnh rời tay Nhàn ra, gọi một cái bóng vừa thoáng qua ngoài bến tối: - Lũy! Xuống thuyền chờ tôi nhé! Anh đứng dậy, chụp chiếc mũ nồi bẩn thỉu lên đầu, lảo đảo bước ra. Nhàn lắc đầu chán ngán. Cô thu hàng, khép tấm giại, trèo lên ghế thổi tắt đèn. ❉❉❉ Lũy khép ván cửa khoang thuyền cho đỡ gió. Rồi anh thổi mồi rơm châm đèn, rít một hơi điếu cày. Khói tỏa lên, lởn vởn đọng trên vòm mui nứa. Sóng vỗ óc ách. Thuyền khẽ tròng trành như ru. Vĩnh nằm yên, mở to mắt nhìn vào mặt Lũy. Anh này đưa bàn tay sần sùi gãi cái sẹo ở cằm. Lũy kể: - Ngày bé, đã có lần tôi theo mấy người anh em sang Sơn Hạ. Bên ấy mở hội to, người các làng vạn quanh đấy kéo nhau đến xem đông lắm. Những kẻ dám đặt chân vào đất Sơn Hạ ấy thảy đều là những tay chơi liều lĩnh và cần nhất là phải giắt dao trong mình. Tôi nhớ rằng, sợ không được đi, tôi đã lẻn xuống thuyền trước, cậy ván chui xuống nấp. Khi đến Sơn Hạ, chờ cả bọn lên bộ rồi, tôi mới chui lên https://thuviensach.vn đuổi theo sau. Lúc này, thấy tôi, họ chỉ trợn mắt nhìn, đành cho theo vậy. Chúng tôi đứng xem họ đấu vật. Tôi còn nhớ rõ mồn một cái gã đô vật của Sơn Hạ to lớn lạ lùng, gã đã thắng tất cả đô vật khác trong mấy ngày liền. Gã ta thách đô vật các nơi xem ai dám đấu tiếp. Có một người cũng to lớn chẳng kém gì gã ta xông vào. Mọi người đứng xem thì thầm bảo nhau đó là một tay thuyền chài ở vùng khác, vật có tiếng xưa nay. Rút cuộc, gã đô vật làng Sơn Hạ bị thua. Lúc sẩm tối, chúng tôi đang ngồi uống rượu trong quán, cô con gái bà hàng chạy về cười rú lên báo tin ngoài rừng dừa mới có một cái xác lòi cả ruột. Cô ả thản nhiên nhổ cốt trầu rồi tiếp: “Đó là xác tay đô vật thuyền chài bị anh đô vật làng Sơn Hạ mình giết đấy!”. Ăn uống xong thì sẩm tối. Chúng tôi vào đình. Mới bước đến sân đình, tôi đã sởn tóc gáy vì thấy những cây thiết lĩnh, giáo mác sáng loáng cắm trên hai giá tre bày hai bên, dưới những lá cờ ngũ hành xanh đỏ. Bọn tuần tráng anh nào cũng khỏe mạnh đi đi lại lại. Trong đình, ở hai gian bên có mấy đám thò lò, xóc đĩa. Tiếng cười thét ầm ầm như chợ vỡ. Thỉnh thoảng lại có cuộc đánh nhau; con gái, trẻ con chạy ùa cả ra ngoài. Giữa đình, phường chèo đang hát. Phường hát này mà dám nhận đám ở đây chắc cũng phải là một phường hát có gan, tay trùm cũng phải là tay ăn chơi giỏi võ. Có một người kể chúng tôi nghe: “Một năm, phường hát này có cô đào đẹp lắm. Anh con trai một ông vạn ngỗ nghịch, võ nghệ giỏi xưa nay, tròng ghẹo cô đào hát. Bố cô đào đánh ngay con trai ông vạn ở giữa đình. Anh trai này bị thương, nhưng anh ta không tính việc báo thù. Sáng hôm sau anh làm cơm rượu ra đình mời cả phường vào thết đãi. Từ đấy, phường hát này được trai làng Sơn Hạ phục và cũng từ đấy hễ có hội hè đình đám là phường lại được dân Sơn Hạ đi mời. Chúng tôi ra đám hát trống quân. Gái làng này đẹp lắm, cô nào hát cũng hay. Trai trong làng, trai các nơi, hễ anh nào hát thua thì bị các cô làm cho xấu hổ, cho nhục nhã. Các cô bảo trẻ con lẻn vào đứng sẵn sau lưng, anh nào thua, tức thì chúng đổ ngay nước tiểu vào đầu, vào quần áo. Mà anh nào thắng thì có thể bế xốc ngay cô gái lên đùi, cũng có thể dắt cô ấy vào https://thuviensach.vn rừng dừa, ra bờ sông, vào ruộng rau, cắt tàu lá chuối trải xuống đất thay manh chiếu. Cái trinh bạch của các gái tơ làng Sơn Hạ không có nghĩa lý gì. Kể cả đàn bà có chồng có con rồi, trinh tiết, họ không cần giữ. Chỉ chết những thằng đàn ông. Anh nào bị phỗng tay trên thì lẳng lặng đến nhà hàng nốc cho say, rồi tìm bác thợ rèn cuối chợ, mua một con dao nhọn sắc. Công việc tính toán với nhau rất chóng. Một cái xác buộc vào hòn đá vất ra sông, nó sẽ từ từ trôi ra biển. Một đêm hội hè vui vẻ, một đêm trai gái mặc sức nô đùa, vài ba cái xác trôi đi là thường lắm. Trong khi ấy thì những cặp nhân tình cứ tự do dắt nhau đi dưới ánh trăng, ra rừng dừa, ra vườn rau, ra bờ sông, trải tàu lá chuối xuống nằm, trải ngay trên miếng đất còn ướt máu, còn vài ngón tay bị chém vương vào chân cỏ. Án mạng trên cái đất Sơn Hạ này, ngày thường cũng như ngày hội, xảy ra nhanh chóng, dễ dãi như là ta nhai dập một miếng trầu. Các xác buộc vào hòn đá nặng cứ việc trôi ra sông ra biển, để cá nó ăn cho béo. Mà cá béo thì lại lọt vào lưới của chính những kẻ đã giết người, không cần hối hận. Họ đem cá đi bán cho cha mẹ, vợ con những kẻ xấu số đã nằm trong bụng cá kia. Quan không làm gì họ, bởi huyện ở xa, phủ ở xa. Đến nơi thì tang tích không còn. Thực ra, quan cũng ngán, chẳng muốn dây vào làng hủi”. Nhưng đó là làng Sơn Hạ mười mấy năm về trước. Bây giờ, anh Vĩnh ạ, tôi chắc dân đã khá thuần rồi. Một điều ta nhận thấy là từ khi anh đến ở bến này, có nghe thấy nói làng Sơn Hạ đi cướp bóc ở đâu chưa? Có thấy một cái xác trai gái nào trần truồng giạt sang bến này không? Xưa kia chính mắt tôi luôn thấy. Đã một lần, tôi ra đây vo gạo, thế nào mà đặt ngay cái rá lên mớ tóc nổi lềnh bềnh. Lũy cười phá lên, cái miệng đã méo sẵn của anh ta xếch hẳn sang một bên, má đầy những hột cơm, sẹo nhỏ. Vĩnh không cười. Mặt anh đượm một nỗi buồn thầm kín. Lũy thấy Vĩnh không cười thì ngẩn mặt ra. Anh nói: https://thuviensach.vn