🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Chữa Bệnh Nói Lắp Ebooks Nhóm Zalo NGUYỄN VĂN TIẾN ^ m ■ ^ nói lăp ■ \! '/ í - a M e v> . ^ r r/ . V ' ^ ^ h ^ N C _ ^ V THẾ GIỞI NHÀ XUẤT BẢN THẾ GIỚI NGUYẺX VẢX TIẾN CHỮA NÓI LẮP PHÒNG VÀ CHỮA NÓI LẮP CHO TRẺ (Chia sẻ kinh nghiệm từ bản thân tác giả) CẲkZ. NHÀ XUẤT BẢN TH Ế GIỚI LỜI CẢM ƠN! ữiâĩh ứiànẦ ụửl tồ i cẩm ơrh đến bấb cẩ nẮững ngưồi bạn đã gíÚỊir bềõ fw ần tbànb, cuến sách này. ‘Truùốc tiên tà cha mẹ, tể i (nl họ đã dành cho bỗi nhữny sự, đệny miên mê cùny (Ịuý giá Cảm ơn những ngưềi anh, ngUồi chị mà những ngUồi bạn đã ủng hệ tinh thần bỗi trong sioổt thjồi gian gua cỏm ơn những binh utiẽ minh, họa dầg sữih động của J4ô Thị Thanh, sinh năm 199-^, ồ xã Qjuỷnh Chân, hugện Qugnh£jưa, tỉnh Tìghệ lAn, tà sinh miên đại họcTiộến Trúc J4à JlệL Cảm ơn tấb cả những độc giA đã đọc caốn sách mà đặc biệt tà những ngưởi bạn đã dành tâng caốn sách dến tag rdiững ngưồi dang ttuỊc sự, cần né. cảm ơn những dóng gépr mà mong m uôn dóng gófircảacác bạn dê caốn sách ngàg càng trổ nền sâa sắc hơn Câm ơn những tồ i khen tâng mà những g kiến Ịỡhê bình đê caốn sách thực sự dm dưỢc mỊ trù hợprtg. LỜI MỞ ĐẦU "Nhan sắc không ở trên đôi má người thiếu nữ mà trong đáy mắt kẻ si tình". Câu nói trên nói lên cách tiếp cận vấn để vô cùng tích cực. Hãy nhìn việc bạn bị nói lắp là một may mắn hiếm có, vì nó đã kiềm tỏa bạn trong quá khứ và đưa bạn tới đây. Sự kiểm tỏa đó đã ngăn không để bạn xông pha tới chỗ nguy hiểm vì khi đó bạn chưa đủ bản lĩnh để ứng phó, có thể ví nói lắp đối với bạn chính là vị thán hộ mệnh. Không dừng lại ở đó, nói lắp còn ban tặng cho bạn một món quà vô cùng quý giá khác, đó là tình yêu thương. Chính nói lắp đã lấy đi của bạn sự tự do, lấy đi của bạn sự tung hoành khiến bạn thèm khát những điểu bình thường giản dị nhất, chính vì thế mà bạn học được cách trân trọng những giá trị dù là nhỏ bé nhất của cuộc sống. Nói lắp còn ban tặng cho bạn tố chất của một thiên tài, đó là nguồn nội lực và cảm hứng vô tận. Vì nói lắp đã phong tỏa những ước mơ và khát vọng của bạn, những ước mơ và khát vọng ấy bị dổn nén lại quá lâu và quá nhiểu chỉ chờ ngày được bùng nổ. Bạn giống như một con hổ bị nhốt lâu ngày chờ được thả về với rừng mẹ, khi được thả về, sự háo hức và năng lượng tràn trề của nó lớn đến mức mà những con hổ khác thấy cũng phải ngạc nhiên, thán phục. Nguồn sinh lực dồi dào và cảm hứng vô tận này chính là con thuyền đưa ta đến mọi ước mơ. Có một số người mới bắt đẩu thực hiện việc chữa nói lắp thì nhận thấy bị nói lắp nhiều hơn khiến họ sợ hăi, điểu này xảy ra vì sự tập trung ban đẩu chưa hợp lý. Lúc này, bạn hãy nghĩ nói lắp xuất hiện như vậy là lời chào tạm biệt cuối cùng để không bao giờ xuất hiện nữa, nó giống như ngọn đèn tàn, lúc sắp tàn thì lóe sáng lên rực rỡ rồi tắt hẳn. Có một công thức mang nội dung thú vị rằng: Kết quả cuộc đời = sự việc xảy ra + cách phản ứng của bạn. Vậy thì sao? Có một câu chuyện thế này: Hai chú mèo Tom và Hank cùng chấp nhận thách đố của cò mèo Kitty vể việc vượt qua đoạn đường rất xa đẩy thử thách để lấy được viên kim cương quý giá về cho nàng. Tom và Hank chỉ biết ở đó có rất nhiều khó khăn nhưng không biết rõ là những khó khăn gì. Cả hai cùng hăng hái lao vào chinh phục mục tiêu này. Một ngày sau,Tom bỏ cuộc vể gặp Kitty than thở. -Tom; Nàng Kitty ơi! Trên đường đi anh gặp nhiều ma lắm, nó doạ cho anh sợ chết khiếp, anh không dám đi nữa. Kitty à, có thể nói anh là người sớm thức tỉnh nhận ra vấn đề, thằng Hank sớm muộn cũng về tay không như anh thòi. Như vậy, có thể tính anh là người chiến thắng chứ? - Kitty: Anh đợi xem đã nhé. Ba hôm sau, Hank trở vể với viên kim cương quý trên tay đem tặng Kitty.Tom ngạc nhiên hỏi Hank. ò - Tom: Hank! Anh làm sao mà làm được vậy? Trên đường có nhiểu ma lắm cơ mà. Tôi sợ chết khiếp nên đã bỏ cuộc. - Hank: À! Mấy con ma đó à? Lúc đầu cũng doạ làm tôi rất sợ. Nhưng nghĩ mình không còn là trẻ con nữa nên tôi dẩn cảm thấy bình tĩnh hơn và còn hỏi mấy con ma đó rằng: Làm sao để không sợ ma nữa? Làm sao để đến lấy được viên kim cương nhanh nhất? Còn những khó khăn gì khác trên đường đi nữa không? Tất cả những câu hỏi đã được mấy con ma đó trả lời và thậm chí tôi còn kết bạn với chúng nữa. - Hank:Tom à! Mấy con ma đó có bản tính là hay doạ người, còn anh thì có bản tính là sợ ma. Sự sợ ma của anh có từ khi anh còn bé, bây giờ anh đã lớn rổi, anh có thừa bản lĩnh để ma sợ lại anh. Anh hiểu chứ? Vận động là nguyên lý của sự phát triển. Chúng ta tập trung vào đâu thì năng lượng sẽ dổn vào chỗ đó và kết quả hiện lên. Người bị nói lắp thường xuyên phải giao tiếp với xã hội bằng lời nói bị lắp, kết quả là họ ngày càng bị nói lắp nặng hơn. Việc tập trung vào nói lắp theo cách nói lắp gây rắc rối thì năng lượng được tập trung vào rắc rối làm cho rắc rối ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Vậy phải làm thế nào? Nói lắp là vấn để của ngôn ngữ mà người bị nói lắp không thể phát âm được một cách trôi chảy câu từ trong một khoảng thời gian hợp lý. Giao tiếp bằng lời nói là một phương tiện cực kỳ quan trọng, nó giúp chúng ta giao lưu và khám phá thế giới. Những người bị nói lắp thường gặp vô vàn khó khăn và rắc rối trong cuộc sống, đa số những người nói lắp thường cảm thấy vô cùng đau khổ vì bị nói lắp. Họ bị người hơn tuổi chê trách là không lễ phép, bị bạn bè mỉa mai, bị đối tác chê thiếu lịch sự. Họ bị đổ lỗi oan mà không thể thanh minh, họ xảy ra va chạm với người khác nhưng không thể nói ra để bênh vực cái đúng của mình dẫn đến chịu thua thiệt ấm ức,... Tất cả khiến họ cảm thấy bất lực, bế tắc và dễ đi đến những quyết định sai lầm như sống buông thả, bỏ học, bỏ việc, bỏ nhà,... hoặc không muốn sống nữa. Bạn bị nói lắp, đó là một vấn để, bạn phải xử lý nó, nếu không, nó sẽ xử lý bạn. 8 Bạn có hoài bão lớn cỡ nào? Mục tiêu vĩ đại ra sao? Nhưng nếu bạn bị nói lắp thì những mục tiêu và hoài bão ấy sẽ xa rời bạn thêm gấp bội. Làm sao có thể bày tỏ tình cảm với người mình yêu quý? Làm sao để giữ phép lịch sự với đối tác? Làm sao có được sự lễ phép với người lớn tuổi? Làm sao để thanh minh khi bị đổ lỗi oan? Làm sao để những đổng nghiệp tin phục và suy tòn lên làm lãnh đạo? Tất cả chỉ vì bạn không thể nói ra được những thông tin cẩn nói trong một khoảng thời gian hợp lý. Bạn đang bị nói lắp, bạn không biết cách thoát khỏi nó, có thể ví bạn giống như một con chim đang bị giữ chặt, nói lắp giống nhưbàn tay phù thủy đang túm chặt lấy bạn, dù bạn có vũng vẫy thế nào cũng đểu bất lực trước bàn tay ma quoái đó. Những nỗ lực trong vô ích chỉ hướng bạn đến những nơi u ám, xám màu. Mọi vấn để đểu có cách giải quyết. Cuốn sách sẽ giúp bạn tìm ra cách thức hóa giải để bạn tìm lại sải cánh tự do. Trong xã hội, trẻ em là đối tượng dễ bị nói lắp nhất, trung bình khoảng 80% người đang bị nói lắp trong xã hội là trẻ em và 80% người trưởng thành còn đang nói lắp là do bị nói lắp từ nhỏ. Cuốn sách sẽ giúp các bậc cha mẹ thấy được những nhân tố ảnh hưởng khiến trẻ nói lắp và khi trẻ bị nói lắp thì cẩn tới phương pháp nào ở giai đoạn nào để giúp trẻ chữa nói lắp hiệu quả. Cuốn sách "Chữa nói lắp - phòng và chữa nói lắp cho trẻ" cung cấp một cái nhìn ở khía cạnh cá nhân tác giả vể nói lắp, nguyên nhân hình thành nói lắp và cách loại bỏ chúng. Đây là cuốn sách đầu tiên viết vể nói lắp ở Việt Nam. Bởi ở thời điểm hiện tại, chúng ta mới chỉ tìm thấy những cuốn sách vể hạn chế nói lắp chứ chưa thấy sách hướng dẫn chửa khỏi nói lắp hoàn toàn. Cuốn sách này được viết bởi một người từng bị nói lắp nặng, suốt ba năm trời đã tự tìm mọi cách có thể để chữa khỏi nói lắp và người đó đã thành công. Những phương pháp chữa khỏi nói lắp không phải là phỏng đoán hay nhận định của một chuyên gia nào đó chưa từng trải qua nói lắp bao giờ mà nó được chính người trong cuộc kiểm chứng là hiệu quả. Trong cuốn sách, bạn sẽ bắt gặp một số triết lý thành công, những triết lý đó được rất nhiều người thành công trong mọi lĩnh vực trên thế giới kiểrii chưng rõ ràng. Việc hiểu thêm phẩn nào những triết lý này sẽ góp phẩn tạo nén tảng niềm tin vững chắc giúp bạn chữa khỏi nói lắp nhanh chóng. Cuốn sách còn để cập tới một phương pháp làm đẹp vô cùng thú vị mà bất cứ ai trong chúng ta đểu có thể vận dụng để thay đổi diện mạo bản thân theo ý mình muốn mà không cẩn dùng đến thuốc hay sự can thiệp của phẫu thuật. 10 Tòi chính là người bị nói lắp nặng ròng rã gẩn ba năm trời tỏi hiểu sự khổ sở trong cuộc sống mà những người bị nói lắp đang phải trải qua. Bằng sự nỗ lực của bản thân với ý chí không chấp nhận mình là người bị nói lắp, tôi đã tự mình đi tìm lời giải, qua không ít lần thất bại và muốn buông xuôi, cuối cùng, tôi đã tìm được đáp số. Với sự trải nghiệm của bản thân cộng với những tìm tòi và tổng hợp vể nói lắp, tác giả của cuốn sách mong muốn độc giả sẽ tìm được một phương án phù hợp với vấn để của mình. Hiện tại tôi đang là một chiến sỹ Công an nhân dân Việt Nam thời gian lại bận rộn nhưng việc ấp ủ nhiều năm qua vể việc viết cuốn sách này đã thôi thúc tôi tập trung để hoàn thành sớm nhất. Bởi vì, tôi biết rằng trong cuộc sống thường nhật đang có và sẽ có rất nhiều người bị nói lắp gây ảnh hưởng không tốt tới cuộc sống, dù biết kiến thức của bản thân còn hạn chế nhưng bằng tất cả tâm huyết của mình, tôi mong rằng cuốn sách sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích trong cuộc sống. Chúc các bạn chữa nói lắp thành công, tôi làm được thì bạn cũng làm được, thậm chí còn làm tốt hơn. Nguyễn Văn Tiến 11 I. NÓI LẮP 1. NÓI LẮP LÀ GÌ Nói lắp là một vâh đề của ngôn ngữ, khi nói các từ phát ra chậm, kéo dài hoặc các từ lặp đi lặp lại. Người bị nói lắp mặc dù biết rõ mình muốn nói câu gì nhưng khi phát âm thường cảm thây khó khăn dẫn đến các từ phát âm ra không rõ và bị lặp lại. Nói lắp có nhiều dạng: 1. Câu nói bị đứt quãng nhiều lẩn ("Tôi... tên... là Nguyễn Văn.... X"). 2. Lặp lại một chữ nhiều lần ("Tôi tên là là là là... Nguyễn Văn-Văn X"). 3. Kéo dài một âm quá lâu ("Tôi tê-ê-ê-ê-ê-ê-ên là Nguyễn Văn X"). 4. Nói lắp chữ đầu tiên trong câu ("A.a.a.a.anh tên là John. Co-o-o-on chim Vàng Anh"). 5. Nói lắp chỉ một vài từ nào đó ("Mỗi khỉ e.e.e.em đi đâu là e.e.e.em lại chuẩn bị kỹ lưỡng"). 6. Khi chịu áp lực tâm lý thì nói lắp và khi chịu áp lực tâm lý lớn thì không nói được gì. ớ một số người, nói lắp thường kèm theo rứìí^g động tác như ngoẹo cổ, chắt lưỡi, gãi đầu gãi tai hay chớp mắt liên tục,... Sở dĩ có những cử chỉ này là do người bị nói lắp cố tình tìm cách đánh lạc hướng sự chú ý của ngưòi đốỉ thoại khỏi hiện tượng nói lắp của bản thân bằng các cử chỉ như vậy khi nói chuyện. Do những hành vi có ý thức này được thực hiện thường xuyên nên đã trở thành thói quen, mỗi khi nói lắp là những hành vi này xuâ't hiện. Những người bị nói lắp thường râ't râìt ngại để ngưòi khác nhận thây họ bị nói lắp, do đó mà mỗi khi nói bị lắp, họ thường giả bộ gãi đầu gãi tai hay ngoẹo cổ như thể họ không nói được vì không hiểu vâh đề. Đa sô' trong 14 những trường hợp này, người đôi thoại thường nghĩ họ không hiểu vâh đề nên không nói chứ không biết người đó bị nói lắp. Nêu bạn không phải là người bị nói lắp thì có ví dụ cho bạn trải nghiệm cảm giác của người bị nói lắp như sau. Bạn hãy làm theo hướng dẫn: Nói câu: "Đi là đến, gõ cửa là mở, muôh là được". Tôi biết bạn nói râ't đcm giản nhưng yêu cầu ở đây là không nói nhầm, không nói vâp, phải nói rõ ràng từng chữ với tốc độ nhanh hon 1/10 giây, nếu không nói được, bạn sẽ bị phạt 05 tháng lương. Bạn thây thếnào? Cảm giác biết rõ từ để nói nhung không thể nói ra được chính là cảm giác bâ't lực của người bị nói lắp đây. Với những người bị nói lắp thì họ cảm thây bâ't lực khi nói một sô' câu chữ mà chúng ta cảm thây bìrứì thường. Qua ví dụ này, tôi muốn bạn hãy hiểu và thông cảm cho nhũng người bị nói lắp, họ cần sự thông cảm và động viên của chúng ta. 2. NGUYÊN NHÂN NÓI LẮP Có Tất nhiều thông tin đề cập tói nguyên nhân nói lắp như tính di tuyền, do tổn thương cơ học, do quá căng thẳng hổi hộp, do bắt chước người nói lắp,... Bản thân tôi đã từng bị nói lắp từ khi còn nhỏ rứrưng đã nhanh chóng tự chữa khỏi được và khi đến độ tuổi dậy thì, tôi lại bị nói lắp nặng gần ba năm trời nữa. Tôi cũng đã tiếp xúc với Tất nhiều người bị nói lắp khác nhau, qua tìm hiểu và phân tích nguyên nhân dẫn đến nói lắp ở tâ't cả nhũng người này, xác định họ bị nói lắp do ba nguyên nhân chính sau: Thứ nhâ't là họ bị nói lắp từ giai đoạn học nói do quá trình 15 học nói chưa hoàn thiện nhưng bản thân người đó không ý thức để hoàn thiện ngôn ngữ nói. Thứ hai là họ vô tình hay cô' ý bắt chước hành vi nói lắp từ ai đó trở thành ngưòd bị nói lắp nhẹ, sau đó họ không sửa được nói lắp khiến nói lắp ngày càng nặng thêm và lâu dần nói lắp trở thành thói quen. Thứ ba là khi họ phải chịu một áp lực tâm lý quá lớn đột ngột khiến họ xuâ't hiện nói lắp nhẹ, nhưng sau đó họ không biết cách thoát khỏi nói lắp nhẹ làm cho nói lắp ngày càng nặng thêm và dần trở thành thói quen. Nói lắp là một hành vi, tâ't cả những người không rũ bỏ được hàrứi vi nói lắp thì nói lắp đều đã trở thành thói quen của họ. Do đó, khi nhắc đến nói lắp, ta có thể nói "Nói lắp là một thói quen". Khi xác định nói lắp là một thói quen thì ta cũng xác định được các phương pháp chữa nói lắp rõ ràng cụ thể. Về cơ bản, để chữa khỏi nói lắp, ta phải rèn luyện một thói quen nói chuyện mới không nói lắp và làm cho thói quen nói lắp đang có mất dần đi. a. Nói lắp do quá trình học nói chưa hoàn thiện Tâ't cả chúng ta từ khi mới sinh ra đều không biết nói. Qua thòi gian phát triển nhâ't đinh, các cơ quan và bộ phận trong cơ thể cũng phát triển và các chức năng của nó cũng dần được đánh thức. Khi phát triển đến thời điếm có thể học nói, chúng ta sẽ nhanh chóng học nói để có được kỹ năng này. Chúng ta học nói bằng cách cảm nhận và bắt chước những người đã biết nói. Quá trình học nói từ khi chưa biết nói đến khi nói được 16 thành thạo phải trải qua rất nhiều công đoạn, từ việc phát âm, đánh vần, nói từng từ, nói ghép từ, chỉnh sửa câu từ,... Tâìt cả những công đoạn trên cần được dẫn dắt bởi những ngưòi nói chuẩn mực như không nói ngọng hay nói lắp. Quá trình phát triến từ khi chưa biết nói tới khi nói được thành thạo hầu như đều phải trải qua giai đoạn "đã học được nói nhưng phát âm chưa chuẩn và còn gặp khó khăn khi phát âm một số từ". Có lẽ tâ't cả chúng ta đều trải qua giai đoạn này vì nó là một hiện tượi\g bình thường. Dưới sự dẫn dắt của rửìững người nói chuẩn mực, hầu hê't chúng ta đều vượt qua giai đoạn khó khăn đó và trở thành người nói thàrửi thạo, lưu loát. Tuy nhiên, có một số trẻ không tập trung để vượt qua giai đoạn này nên khả năng nói vẫn giữ nguyên ở giai đoạn như vậy cho dù đứa trẻ đó không ngừng lớn lên. Kết quả là đứa trẻ ngày càng lớn lên nhưng vẫn gặp vâh đề về phát âm chưa chuẩn và cảm thấy khó khăn khi nói một sô' từ, khi phải nói những từ khó thì bị nói lắp. Có râ't nhiều lý do khiến trẻ không tập trung vượt qua giai đoạn học nói này để hoàn thiện ngôn ngữ nói, nhưng lý do chủ yếu là vì trẻ thiếu sự chỉ dẫn và động viên của người lớn nên tự thân trẻ không quan tâm đến việc phải hoàn thiện ngôn ngữ nói. Kê't quả là trẻ lớn lên vẫn bị nói lắp như khi còn nhỏ. 17 Có thể hình dung quá trình học nói giống như quá trình vẽ một bức tranh, đầu tiên phải dùng nét vẽ mờ để phác họa, sau đó là cắt gọt và chỉnh sửa những chỗ không hợp lý, cuối cùng là hoàn thiện bức tranh. Những người có khả năng nói chuyện tốt cũng giống như một bức tranh được vẽ đẹp. Những trẻ học nói mới đạt đến giai đoạn "đã biết nói nhưng phát âm chưa chuẩn và còn khó nói một số từ" cũng giống như bức tranh đang vẽ dở, còn râ't nhiều chỗ phải chỉnh sửa để hở nên hoàn thiện. Nếu những trẻ đó không tiếp tục hoàn thiện ngôn ngữ nói thì khả năng nói sẽ vẫn giữ nguyên như vậy cho dù trẻ lón lên. Tức là người đó vẫn phát âm chưa chuẩn và khó nói một sô' từ, khi phải nói từ khó thì từ đó bị lắp. Nó tương tự như bức trarữi còn đang vẽ dang dở chưa hoàn thiện vậy. b. Do bắt chước Có lẽ trong các nguyên nhân dẫn đê'n nói lắp thì nguyên nhân này là phổ biến nhâ't, có thể một số người bị nói lắp phủ nhận việc đã bắt chước hành vi nói lắp từ ai đó, nhưng thực ra, họ đã bắt chước hành vi nói lắp mà không nhận ra. * Sự bắt chước Bắt chước là một bản năng sinh tổn trong giới tự nhiên và con người cũng không ngoại lệ. Khi còn nhỏ, bắt chước là cách để chúng ta học hỏi những kỹ năng đầu tiên; khi phát triển đạt khả năng tự nhận thức thì bắt chước không chỉ là cách để chúng ta học hỏi mà còn là cách để chúng ta hòa nhập, thích nghi vói tập thể và xã hội. Đây là sự bắt chước có ý thức. Khi mới sinh ra, do chưa đủ khả năng nhận thức, nên hành vi bắt 18 chước mang tính bản năng. Đến khi chúng ta có đủ hiểu biết để đạt đến khả năng tự nhận thức thì hành vi bắt chước mới được gạn lọc bởi nhận thức tự thân. Bên cạnh sự bắt chước có ý thức còn tổn tại sự bắt chước vô thức, sự bắt chước vô thức luôn luôn diễn ra ở các mức độ khác nhau và nó phụ thuộc vào mức độ hiing thú với đối tượng. Bản thân chúng ta thường không nhận thấy sự bắt chước này. Giữa hai người có quan hệ thân thiết thì sự bắt chước vô thức diễn ra rứiiều hon là giữa hai người ít thân thiết. Nếu bạn để ý quan sát rứìững người đang giao tiếp ở vị trí đối diện với nhau, bạn sẽ nhận thây sự bắt chước vô thức diễn ra giữa hai người đó, từ những nét cử chỉ râ't nhỏ như cách để tay, cách nhìn, cách rửieo mày, tô'c độ nói, độ trầm bổng khi phát âm,... Trong cuốn sách "Cuổh sách hoàn hảo vể ngôn ngữ cơ thể" của Allan và Barbara Spease do Nhà xuâ't bản tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh xuâìt bản năm 2010, ữong Chương 12: "Bắt chước - Cách chúng ta xây dựng môi quan hệ" còn dẫn chứng bắt chước diễn ra ở câp độ tế bào: "Một bác sỹ phẫu thuật tím người Mỹ Member Oz kể lại một số phát hiện đáng chú ý về những người được ghép tim. ông nhận thấy giống như đa số các cơ quan khác, tim dường rứiư lưu lại các hồi ức tê' bào, điều này khiến một số người được ghép tim thừa hưỏug một vài cảm xúc của người hiến tặng tim. Đáng chú ý hơn, ông đã phát hiện một số người được ghép tim thậm chí còn thực hiện rủìững điệu bộ và tư thế giốhg như ngưòd hiến tặng tim đã làm, cho dù họ chưa bao giờ nhìn thâ'y người đó". 19 ở động vật, con non khi mói sinh ra tới khi trưởng thành không ngừng bắt chước các hành vi của cha mẹ và đổng loại chúng để học những kỹ năng cần thiêh Râ't nhiều loài động vật trong tự nhiên còn bắt chước hình dáng của kẻ thù hay màu sắc của môi trường xung quanh để ngụy trang tự bảo vệ như loài Tắc kè, loài sâu que,... ở bâ't cứ nơi đâu và bâ't cứ khi nào, cơ thể chúng ta cũng luôn diễn ra sự bắt chước vô thức những người đối diện mà chúng ta hiếm khi nhận ra được điều đó. Cả sự bắt chước có ý thức và sự bắt chước vô thức đều có ý nghĩa tạo sự gần gũi và tạo mối quan hệ. Chúng ta chỉ kiểm soát được sự bắt chước có ý thức còn sự bắt chước vô thức thì không. Bắt chước giống như một tâm gương phản chiếu hình ảnh sự vật ta bắt gặp. Khi bạn gặp một người đang cười, còn bạn không cười thì bạn thường sẽ cười để đáp lại nụ cười của người đó. Nụ cười của bạn là sự phản chiêU lại hình ảnh nụ cười của người kia để tạo sự gần gũi, hòa hợp. 20 Bắt chước có một quyền năng rất to lớn, đó là bạn tíếp xúc với ai nhiều nhất thì bạn sẽ dần trở nên giống họ nhâ't. Chúng ta thường yêu quý những người giôhg mình, nên chúng ta thường bắt chước ngôn ngữ cơ thể của những người đó để thể hiện tình cảm của ta. Nếu ta bắt chước nụ cười của người mình yêu, thì nụ cười của ta sẽ dần thay đổi để giống với nụ cười của người đó. Khi nụ cười mói do ta bắt chước, khác với nụ cười quen thuộc hàng ngày diễn ra thường xuyên trong thời gian dài, thì những liên kê't nơ-ron quy định nụ cười mód sẽ từ mỏng manh trở nên chắc chắn, ổn định, điều đó cũng đồng nghĩa với việc chúng ta quen với nụ cười mới. Quyền năng thực sự nằm ở chỗ chúng ta là trung bình cộng của năm người mà chúng ta thường xuyên tiếp xúc nhâ't, không chỉ là trung bình cộng của tính cách, mà còn là trung bình cộng của thu nhập tài chính, là trung bình cộng của những kỹ năng,... Nếu chúng ta để ý quan sát những người chung sống với nhau lâu ngày sẽ phát hiện ra rằng ở họ có râìt nhiều điểm giống nhau như nụ cười, khóe mắt, nếp nhăn, biểu hiện tâm trạng,... Có thể bạn nghĩ giữa họ giông nhau từ trước, nhưng nếu bạn so sánh thời điểm hiện tại với quá khứ của họ, thì bạn sẽ nhận thây trong quá khứ họ khác nhau nhiều như thế nào. Họ ngày càng trở nên giôhg nhau không phải vì họ thích giôhg nhau, mà vì sự bắt chước giữa họ tạo nên sự giôhg nhau đó. Hình ảnh người thân chính là tâ'm gương để họ phản chiếu lại hình ảnh của nhau, sự bắt chước diễn ra thường xuyên trong thòi gian dài đã thay đổi dần các thói quen và hành vi của họ, kết quả là họ ngày càng giống nhau. 21 * Nói lắp do bắt chước Khi một người thường xuyên tiếp xúc với người bị nói lắp, thì cơ thể người đó đang diễn ra sự bắt chước vô thức người bị nói lắp ở một mức độ nào đó, tuy nhiên sự bắt chước này không gây ảnh hưởng nhiều nhưng cũng là mẩm môhg dễ khiến người đó bị nói lắp. Chúng ta có được kỹ năng mới bằng cách học và thực hành theo những người đã có kỹ năng đó, chính việc thực hành quyết định chúng ta có được kỹ năng đó hay không. Khi ta bắt đầu thực hiện một hành vi mới, bộ não sẽ sản sinh ra các liên kết thần kinh mới để quy định hành vi mới đó. Vậy khi một người bắt chước thực hiện hành vi nói lắp từ ai đó, cho dù người đó là nông dân hay nhà bác học, thì trong bộ não người đó vẫn hình thành nên những liên kết thần kinh mới để quy định sự tồn tại của hành vi nói lắp. Khi hành vi nói lắp nhẹ xuâ't hiện mà người đó cứ để nói lắp xuất hiện thưÒTig xuyên, thì những liên kết nơ-ron mới quy định hành vi nói lắp sẽ ngày càng trở nên ổn định, chắc chắn, điều đó đồng nghĩa với việc nói lắp sẽ ngày càng nặng thêm. Bắt chước vô thức mới chỉ là mầm mông còn bắt chước có ý thức mới là yếu tô' quyết định việc có bị nói lắp hay không. Tùy vào từng giai đoạn phát triển mà bắt chước ý thức lại có những đặc điểm và mức độ tác động khác nhau. Khi mới sinh, trẻ chưa đủ hiểu biết để nhận diện vâ'n đề nên hành vi bắt chước của ữẻ sẽ không có sự kiếm soát chọn lọc; trẻ sẽ bắt chước tâ't cả những hành vi mà trẻ thâ'y ở người khác để trở nên giống họ, kể cả nói lắp. Đến giai đoạn sau học nói tới thời điểm dậy thì, trẻ thường râ't ham học hỏi nhvmg do trình 22 độ nhận thức còn non nớt nên trẻ có thể thây hứng thú và bắt chước hành vi nói lắp của một ai đó. Từ độ tuổi dậy thì trở đi, trẻ bắt đầu đạt trình độ nhận thức khá cao nhưng nếu chủ động bắt chước hành vi nói lắp thì trẻ vẫn trở thành người bị nói lắp. c. Do áp lực tâm lý Trong trạng thái bình thưòng tự nhiên, cơ thể chúng ta điều tiết duy trì mức năng lượng hài hòa hợp lý cho các cơ quan bộ phận và các chức năng của cơ thể. Khi quá sợ hãi, căng thẳng hay hổi hộp thì năng lượng ữong cơ thể bị tập trung vào những cảm xúc này quá nhiều dẫn đến mâì: cân bằng năng lượng, hậu quả là một sô' cơ quan trqpg cơ thể không còn đủ năng lượng cần thiết để thực hiện tô't một số hàrứì vi dẫn tới hiệu suâ't thực hiện hành vi thâíp như chân tay run rẩy, nói không thành nhịp, nói lắp,.,. Tuy nhiên, xuất hiện nói lắp mới chỉ là một chuyện còn để nói lắp có trở thành thói quen hay không lại là một chuyện khác. Những người mới bị nói lắp lại thường không biết cách đối diện với nói lắp nên cứ để nói lắp diễn ra, kê't quả là nói lắp ngày càng nặng thêm và trở thành thói quen. 23 3. TÁC ĐỘNG XẤU CỦA NÓI LẮP Nói lắp là một thói quen xâu ảnh hưởng tói cuộc sôhg gây ra râ't nhiều rắc rối, nếu không chữa khỏi nói lắp sớm thì nói lắp sẽ ngày càng khó sửa hơn và sẽ đi theo gây rắc rôi cho người đó suô't cuộc đời. Nói lắp được ví như một vật sống ký sinh trên thân chủ để hút đi rủìựa sống, hút đi những ước mơ, những mục tiêu, những hoài bão để biêh thân chủ thành một thây ma và sau cùng những gì nó để lại trong suốt hành trình là sự hoang tàn đổ nát. Nói lắp có những mức độ nhẹ, trung bìrửì và nặng khác nhau, ở mỗi một mức độ thì sự tác động xâu đến chất lượng cuộc giao tiếp cũng sẽ khác nhau. Nếu nói lắp nhẹ thì người nghe vẫn dễ dàng hiểu được ý nghĩa của câu từ nên không mây ảnh hưởng đêh châ't lượng giao tiếp. Nếu nói lắp trung bình thì người nghe vẫn hiểu được ý nghĩa của câu từ nhưng đôi khi xảy ra nhầm lẫn hiểu lầm nên đã ảnh hưởng đáng kể đến châìt lượng giao tiếp. Nói lắp nặng khiến người nghe khó hiểu hoặc không thể hiểu nổi ý nghĩa của câu từ và do đó đã cản ữở nghiêm trọng giao tiếp. 24 Những người nói lắp ở mức độ nặng thường gặp nhiều vâh đề về tâm lý như mặc cảm, tự ti, sợ giao tiêp, ngại va chạm, sôhg thu mình, muốn trôh chạy tâìt cả hay thậm chí là không muốn sôhg nữa. Họ cảm thây mọi thứ trở nên bế tắc và không tìm ra được lôi thoát. Những ngưởi này thường gây ra nhiều vâh đề tổn hại tói bản thân và những ngưòi thân của họ như bỏ học, chơi điện tử, sử dụng ma túy hay thậm chí là tự tử. Nói lắp khiến người ta cảm thây bế tắc, khi họ nghĩ tới tương lai thì ở đó không hề thây những điều tốt đẹp và ngọt ngào nữa, mà nhìn tương lai vói tâm thái bàng hoàng, khiếp sợ. Họ co mình lại và tự phá huỷ tất cả mọi ước mơ, mọi mục 25 tiêu và hoài bão, họ không dám thực hiện bâì: cứ điều gì nữa. Họ làm vậy để tránh xa những va chạm có thể làm cho ho bị tổn thưong. Nói lắp gây ra vô sô' vâh đề phiền toái khiến người bị nói lắp cảm thây chán nản, thâ't vọng, bâ't lực và thường tìm đến những cách giải quyết tiêu cực. Tuy nhiên, ở môi độ tuổi khác nhau thì tác động xâu của nói lắp sẽ khác nhau. a. Giai đoạn trẻ học nói Khi mới sinh ra, trẻ nhỏ phát triển rât nhanh đổng nghĩa với việc các nhu cầu về dinh dưỡng và tirủì thần cũng ngày càng cao. Trẻ sẽ sớm học nói để có phương tiện giao lưu và khám phá thê' giới, để đòi hỏi và được đáp ứng các nhu cầu ngày càng cao của cơ thể. Trẻ học nói trong suốt ba năm đầu đời, trẻ bắt đầu sử dụng lưỡi, môi, vòm miệng và những chiếc răng mới nhú để tạo ra âm thanh, ban đầu là những tiếng bập bẹ nhưng chẳng mâ'y chốc sẽ trở thành những từ thật sự. Trẻ học nói để có được công cụ phục vụ các nhu cầu của cá nhân. Nếu trẻ bị nói lắp, chắc chắn sẽ cản trở việc ữẻ chỉ ra đâu là điều mà trẻ đang muô'n được đáp ứng. Trẻ không thể chỉ khóc đế cha mẹ và người lớn hiểu được những nhu cầu cao hơn, mà rứiững nhu cầu â'y đòi hỏi phải sử dụng tới ngôn ngữ nói. Nếu trẻ không nói được để chỉ ra điều trẻ đang muốn, sẽ dẫn đê'n hình thành tâm lý bất lực, chán nản, thờ ơ ở ữẻ. Trẻ có thể hiểu rằng có học nói cũng chẳng ích gì nên sẽ không tập trung phát triển ngôn ngữ nói nữa, trẻ sẽ mâ't niềm tin vào cuộc sống và không còn hứng thú với thê'giới. 26 Những năm tháng đầu đời của trẻ là vô cùng quan trọng, trẻ học nói và tập đi bằng cách bắt chước người lớn. Những kỹ năng đầu đòi này là những công cụ duy nhâìt để trẻ giao lưu và khám phá thế giói, nếu những công cụ này có vâh đề sẽ tác động tiêu cực đến toàn bộ sự phát ữiển của trẻ. Ngôn ngữ nói râ't quan trọng, trẻ bị nói lắp trong giai đoạn học nói là điều hết sức bình thường, điều quan trọng là cha mẹ cần có sự quan tâm phù họp để dạy trẻ học nói đúng và sửa nói lắp khi nói lắp mới xuất hiện. Giai đoạn đầu đời râìt quan trọng, việc học được những kỹ năng ban đầu tạo nền tảng quyết định để trẻ có thể học tập và phát triển tốt về sau. Cũng giống như một ngôi nhà, từ khi mói xây nền móng mà không sử dụng những chât liệu và kỹ thuật tô't nhâ't thì ngôi nhà đó có thể xây lên được tiếp không? Dù xây lên được thì ngôi nhà đó làm sao có thể đủ sức để chống chịu những trận mưa, bão, tố lốc,... 27 Trẻ học nói từ râ't sớm và thường học nói xong cơ bản trước ba tuổi, đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng, vì nêu trẻ gặp khó khăn trong việc học nói ở giai đoạn này, thì khi lớn lên, trẻ thường có năng lực giao tiêp râ't hạn chế, ảnh hưởng nghiêm trọng đêh việc học tập phát triển của bản thân. &1 I ^ __ Có thế ví quá trình phát triển của trẻ giông như một cái cây non, nó sẽ phát triển tự nhiên theo điều kiện của môi trường. Nếu ta chăm sóc tô't, thì cây phát triển tô't, còn nếu ta để nó 28 tiếp xúc dù chỉ một phần với lửa, thì nhiều khả năng một nửa cây sẽ bị cháy khô khi lớn lên. b. Giai đoạn sau học nói tới thời điểm dậy thì Đây là giai đoạn trẻ học và khám phá thế giới với những kỹ năng được trang bị còn sơ khai và hạn chế. Sự hiểu biết của trẻ còn quá ít và bâ't cứ thứ gì lạ lẫm đều gây sự hứng thú và lôi cuốn thúc đẩy trẻ khám phá, tìm hiểu. Với trẻ thì mọi thứ lạ lẫm sẽ gây hứng thú. ở giai đoạn này, trình độ nhận thức của trẻ còn non nớt, chưa thể nhận diện được nhiều điều không tốt vói bản thân, chính vì thế mà việc khám phá thế giới dễ khiến trẻ học tiếp thu tâ't cả những điều tô't và không tốt. Trẻ có thể thây hứng thú với một người bị nói lắp và học bắt chước nói lắp ngay vì nghĩ nói lắp là điều thú vị. Kết quả là trẻ trở thành người nói lắp. Có thể nói sự phát triển của ữẻ ở giai đoạn này cũng giống như việc đang hoàn thiện nền móng cho một căn nhà, mọi kỹ năng được hình thành ở trẻ còn sơ khai, chưa rõ ràng. Trong giai đoạn này, nói lắp sẽ cản trở khá nhiều việc ữẻ học tập và tạo nền tảng không tô't cho sự phát triển tiếp về sau. Độ tuổi này thường rất ham chơi và ít xuâìt hiện áp lực tâm lý do tự nhận thức gây nên, do đó mà ảrữi hưởng xâu của nói lắp cũng không ghê gớm. Trẻ thường vô tư hổn nhiên với việc mình bị nói lắp và coi bản thân bị nói lắp là điều bình thường. Đa số các trường hợp là như vậy nhưng có thể có những trường hợp ngoại lệ, nếu có những trẻ biết ý thức sớm, thì 29 nói lắp có thể khiến trẻ cảm thây xâu hổ, tự ti, không dám thể hiện bản thân và kết quả là trẻ học hành kém đi và dần trở thành người thụ động. Nói lắp chưa bao giò có tác động tích cực vói một ai. Với độ tuổi này, nói lắp sẽ hạn chế khả năng giao tiếp dẫn đến hạn chế khả năng học hỏi và khám phá thế giói, khiến trẻ chậm phát triển trí tuệ so với những trẻ cùng trang lứa. c. Giai đoạn dậy thì Đây là giai đoạn mà trẻ có sự thay đổi mạnh mẽ cả về tâm và sinh lý. Trẻ bắt đầu xuâ't hiện tâm lý của ngưòi lớn, trẻ biết thích người khác giới, biếu xâu hổ, biết sỹ diện, biết ngại ngùng,... ở giai đoạn này, ữình độ nhận thức của trẻ đã phát ữiển nhimg còn chưa thực sự cao, trẻ nghĩ mình đã là người lớn nên thường tự cho mìrứi cái quyền quyết định mọi việc. Do sự hiểu biết còn hạn chế, nên thường dẫn đêh rứìững cách giải quyết chưa thỏa đáng hoặc sai lầm. Tâm lý người lớn chưa đầy đủ, nhưng vì trẻ nghĩ mình là ngưòd lớn thực sự và muôh tự mình chứng minh điểu đó, nên trẻ thường tự quyết định và hành động một mình. Khi bị nói 30 lắp, trẻ nghĩ mình là người lớn nên thường ngại chia sẻ với cha mẹ, kết quả là tự trẻ khó tìm ra được lô'i thoát. Nếu bị nói lắp ở độ tuổi này, trẻ dễ so sánh bản thân với những người khác và nharủì chóng đưa ra kết luận tiêu cực về bản thân. Trẻ có thể nghĩ đơn giản rằng, nói trước đám đông là ý nghĩa cuộc sống, nhưng nay bị nói lắp ngăn cản vùi dập đi tâ't cả. Trên lớp học, trẻ không dám phát biểu ý kiến, không dám tranh luận với bạn, không trả lời được các câu hỏi của thầy cô khiến trẻ bị bạn bè nhạo báng, chê cười. Trẻ bị đổ lỗi oan rửiưng không thể tharửi minh, trẻ va chạm với người khác nhung không nói ra được cái đúng của mình dẫn đến chịu thua thiệt âm ức,... Trẻ có thể tưởng tượng khi đi phỏng vâh xin việc, bị người phỏng vâh đuổi ra ngay trong lần đầu tiên và bị làm nhục trước mặt đông người. Mọi thứ trẻ nhìn vào đều hiện lên màu 31 sắc đen tối, trẻ than cuộc đời thật bâlt công, trẻ trách cha mẹ sinh ra trẻ như vậy và muôh châm dứt tâ't cả theo mọi cách có thể nghĩ ra. Trẻ nảy sinh tâm lý sợ hãi, không dám thể hiện bản thân, trở nên sôhg thụ động, ngại va chạm và không dám chơi với ai,... dẫn đến khả năng học tập kém, kìm hãm sự phát triển về mọi mặt. Trong gia đình thì trẻ có thể bị coi là không lễ phép. Sẽ rất sai lầm nếu cha mẹ la mắng khiến trẻ thêm sợ hãi, chán nản, mâ't niềm tin vào gia đình và cuộc sôhg. Nếu cha mẹ không can thiệp kịp thời giúp trẻ chữa khỏi nói lắp sớm, thì hậu quả thường khó kiểm soát. Tâm sinh lý chưa hoàn thiện cộng vóã sự hiểu biê't hạn chế thường đưa đến những suy nghĩ sai lệch về cuộc sông như cuộc sôhg vô vị, đau khổ, bất công,... dẫn đến việc tự quyết địrủì để tìm lối thoát. 32 Khi trẻ đang phân vân tìm đến cái chết, thì đó là lúc trẻ gặp nguy hiểm thực sự. Bởi vì lúc này, trẻ như đúng giữa ranh giới sirửì tử, chỉ cần một cú hích nhẹ về bên nào là sẽ ngã về bên đó. Cú hích nhẹ ở đây có thể là một người xâb vẽ ra trước mắt trẻ những viễn cảnh tươi đẹp sau khi chết hoặc khích vào cái tôi của trẻ thúc đẩy trẻ quyết định hành động dại dột. d. Giai đoạn sau dậy thì Giai đoạn này hầu như không ghi nhận trường hợp xuâ't hiện nói lắp, vì trình độ nhận thức từ giai đoạn này phát triển cao và không ngừng được nâng lên. Những người còn đang bị nói lắp ở giai đoạn này, thì hầu hết là do họ bị nói lắp từ các giai đoạn trước đó nhưng chưa sửa được. Nói lắp có thể xuâ't hiện ở giai đoạn này, nếu một người chủ động thực hiện hàrứi vi nói lắp quá nhiều. Những người phát ữiển đến giai đoạn này có một sự hiểu biê't nhâ't định về cuộc sôhg, đặc biệt là họ từng trải qua một số khó khăn, nên có thể xoay sở được với một số vâh đề rắc rối. Họ thường không quá bị xô'c trước một số khó khăn xảy đến vói họ. Tuy nhiên, một vài trường hợp vẫn có thể gây ra những chuyện đáng tiếc, như sống buông thả hay không muôh sống nữa. Nếu họ bị nói lắp từ trước đó, thì họ đã trải 33 qua giai đoạn phá phách của tuổi dậy thì, những kiến thức họ học được giúp họ bình tâm hơn, mặc dù vẫn còn bị nói lắp. Nêu nói lắp có xuâìl hiện ở giai đoạn này, thì cũng ít khi khiến họ sợ hãi, bởi vì họ có kiến thức và sự tỉnh táo để đôi diện với vâh đề. Nếu những người này không quyết tâm chữa khỏi nói lắp, thì sẽ sống chung với nói lắp suốt đời. Nói lắp có thể không tạo ra nhiều áp lực tâm lý cho họ, nhung sự cản trở giao tiếp của nói lắp sẽ khiến cuộc sống của họ không được suôn sẻ. Không phải ai cũng có thời gian để nghe họ đánh vần từng chữ, nên chắc chắn, họ sẽ gặp khó khăn trong các mối quan hệ và trong công việc. Và đặc biệt, họ là tâm gương không tô't cho con trẻ học theo. II. PHƯƠNG PHÁP CHỮA NÓI LẮP 34 Với những người bị nói lắp, thì nói lắp là một vâh đề lớn và để giải quyết được vâh đề này, họ phải sử dụng đúng phương pháp. Nó không đơn thuần như việc hô hết nói lắp là hết ngay, họ phải học và thực hành phương pháp một cách nghiêm túc. Nó giôhg như một số điện thoại của ai đó, để gọi được cho người đó, bạn phải bâm chính xác đúng thứ tự lần lượt các con số. Vì đó là cách duy nhâ't để gọi được cho họ. Theo quan hệ nhân - quả, khi ta reo một hạt thóc thì sẽ được một cây lúa chứ không phải một cây ngô; và khi ta có một cây lúa, ta muốn cây lúa phát triển tươi tốt hay không, lại hoàn toàn phụ thuộc vào công sức và nỗ lực chăm sóc của chính ta. Tức là muôh tốt thế nào là do ta, không ai có thể quyết định thay ta được. Định luật 3 NiuTon trong Vật Lý chỉ ra rằng: "Trong mọi trường hợp, khi vật A tác dụng lên vật B một lực thì vật B cũng tác dụng lại vật A một lực. Hai lực này khác điểm đặt, cùng giá, ngược chiều và cùng độ lớn". Ta hãy liên hệ trong cuộc sống, khi ta bỏ ra một nỗ lực nào đó, thì sẽ được đáp trả bằng một kết quả có giá trị tương xứng. Tức những gì ta đang có lúc này chính là kết quả xứng đáng với những gì ta làm. Tức ta phải bỏ ra một nỗ lực xứng đáng với kết quả ta muôh có. Nếu bạn đang nỗ lực tập trung một cách tiêu cực vào nói lắp, thì nói lắp sẽ đáp ữả lại bạn bằng một thứ tiêu cực tương xứng. Vậy, nếu bạn tập trung chữa nói lắp theo cách tích cực, thì bạn sẽ đón nhận lại một phản hổi tích cực tương xứng. 35 1. NĂNG Lực CỦA BỘ NÃO Trước khi tìm hiểu phưcmg pháp chữa nói lắp, chúng ta cùng tìm hiểu đôi chút về một trong nhũng noi bí ẩn nhâ't đối với chúng ta. Noi đó đang chi phôi và chỉ đạo mọi hoạt động diễn ra bên trong cơ thể chúng ta, nơi đó còn tác động ra cả thế giới bên ngoài. Đó chính là bộ não. Bộ não của chúng ta được câu tạo bởi hàng tỷ tế bào não hay còn gọi là nơ ron thần kinh (Neurone). Mỗi nơ-ron có sức mạnh xử lý thông tin tương đương một máy vi tính với khả năng lưu trữ khổng lổ. Mỗi nơ-ron lại có thể liên kết với vô số những nơ-ron còn lại và tạo ra tổng số liên kết nơ-ron nhiều khủng khiêp. Từ khi còn trong bụng mẹ, các nơ-ron trong não bộ chúng ta bắt đầu tạo ra hàng vạn liên kết từ nơ-ron này đến nơ-ron khác, sự liên kê't này định hình các hành vi của chúng ta và do đó quyết định trí thông minh của chúng ta. Tức càng nhiều liên kết nơ-ron được tạo ra, chúng ta càng thông mirứi hơn trong một lĩnh vực nào đó. Sau khi được sinh ra, số liên kết nơ-ron được hình thành dựa trên những gì chúng ta trải nghiệm qua các giác quan. Tất cả những gì mà chúng ta trải nghiệm qua năm giác quan và trực giác sẽ được bộ não lưu trữ lại tại các nơ-ron và các 36 liên kết nơ-ron mới. Chúng ta có năng lực để chủ động trải nghiệm những gì chúng ta muôh và đây là cách để chúng ta trở nên thông minh hơn. Chúng ta có năng lực để tự giúp chính mình trở nên thông minh hơn, vậy giới hạn trí thông minh của chúng ta nằm ở đâu? Nhiều khả năng đó là giới hạn do chính suy nghĩ của chúng ta tạo ra. Chúng ta có hàng tỷ nơ-ron và mỗi nơ-ron có thể tạo ra vô SỐ liên kết với những nơ-ron khác. Tổng số liên kết này là một con SỐ vô cùng lớn và nó nói lên khả năng của chúng ta cũng là vô cùng lớn. Theo các nhà khoa học, thì chúng ta mới chỉ sử dụng khoảng từ 2% - 10% khả năng của bộ não. Vậy hãy thử hình dung, nếu chúng ta khai thác được tất cả phần trăm khả năng còn lại, thì có thể làm được những điều phi thường thế nào. Không chừng có thế biến hóa thành bâìt cứ thứ gì nếu chúng ta muốn. Bộ não thông qua hệ thần kirứi điều khiển tâ't cả mọi cơ quan, bộ phận trong cơ thể chúng ta. Tâl cả những thông tin thu được từ các giác quan lại thông qua hệ thần kinh truyền về bộ não để phân tích và xử lý. Tất cả thói quen của mỗi cá nhân được hình thành từ những trải nghiệm của mỗi người trong quá khứ. Tại sao hai người cùng gặp một vân đề giông nhau lại có cách nhìn nhận và giải quyết khác nhau? Cách giải quyết của mỗi ngưòd được lây ra từ kho kinh nghiệm mà họ có, mà kho kinh nghiệm là những thông tin được lưu trữ ữong bộ não bởi các nơ-ron và các liên kết nơ-ron. 37 Trong quá khứ, con người đã từng nghĩ rằng mọi suy nghĩ và hành động của chúng ta xuâ't phát từ tim. Khi khoa học phát triển, chúng ta mới biết được rằng mọi suy nghĩ, cảm xúc và hành động của chúng ta đều do bộ não của chúng ta kiểm soát. Việc chúng ta bị vướng vào rắc rối, sau đó để rắc rối nhâh chìm, hay vượt qua rắc rối là do bộ não của chúng ta quyết định. Ngôn ngữ nói của chúng ta cũng vậy, từ việc định hình, soạn thảo, chỉnh sửa đến việc phát âm đều do bộ não của chúng ta kiểm soát. 2. THÓI QUEN Suy nghĩ tạo ra cảm xúc, cảm xúc tạo ra hành động, hành động tạo ra thói quen, thói quen reo tính cách, tính cách gặt SỐ phận. Thói q u e n là c á c h à n h v i đ ư ợ c h ì n h t h à n h t r o n g q u á t r ì n h s in h S ố n g , đ ư ợ c b ộ n ã o lự a c h ọ n đ ể p h ả n i t í ì g t r ư ớ c c á c t ì n h h u ô h g d i ễ n r a t h ư ò n g x u y ê n . "Hành động tạo thói quen". Khi mới sinh ra, mỗi chúng ta được trang bị hàng tỷ nơ-ron và sô' liên kết nơ-ron bẩm sinh để chúng ta bắt đầu cuộc sông mới. Sự trang bị của tạo hóa như vậy là một hệ thôhg mở râ't tích cực, để chúng ta có năng lực tự nhận thức và điều khiển bản thân, để có thể học được hay thay thế bâ't kỳ kỹ năng nào. Chúng ta không bao giờ là cô' định, mỗi một giây xảy ra hàng nghìn các phản ứng sinh hóa trong cơ thể, có hàng nghìn tếbào trong cơ thể chết đi và lại có hàng nghìn tê'bào mới được sinh ra để thay thế. Sự ổn định tương đối này giúp chúng ta thích nghi với cuộc sô'ng biến đổi. 38 Mế KĨ[M PísT’^"'^ r • 5 ' ^ cSis*Sf^ I Cơ thể chúng ta không bao giò là cố định, chức năng của bộ não chúng ta là một cơ chế mở, khi ta thực hiện một hành vi mới thì trong bộ não cũng đồng thời xuâ't hiện những liên kết nơ-ron mới quy định hành vi này. Nếu hành vi đó không xuâìt hiện nữa, thì những liên kết nơ-ron quy định sẽ mâ't đi; nếu hành vi đó xuâ't hiện thường xuyên, thì những liên kết nơ-ron quy định cũng sẽ ngày càng trở nên chắc chắn, ổn định. Cũng giống như những con đường giao thông, khi ta đi nhiều thì đường to rộng thoáng, khi ta đi ít thì cỏ dại mọc nhiều che lâp. Theo quy luật lượng - châ't, thì khi những hành vi này xuâ't hiện nhiều đến một mức độ nào đó sẽ trở thành một thói quen, tức là sô' liên kết nơ-ron quy định hành vi đó đã trở nên râ't ổn định và vững chắc. Khi những liên kết nơ-ron mới ữở nên vững chắc, thì nó cũng trở thành một nhân viên làm thuê cho bộ não của chúng ta, bộ não có thể yên tâm giao việc cho người làm thuê này. Có lẽ hành trình tìm về nguồn cội của chúng ta còn phải trải qua nhiều vất vả gian nan, nên thói quen được tạo ra để giúp chúng ta gánh vác bớt nhiều công việc ngoài cuộc sống, để ta có tâm trí giải quyết những công việc mới. Thói quen là bản châ't thứ hai của chúng ta và nó giổhg như một người làm thuê đặc biệt. Chúng ta có thể tạo ra nó và cũng có thể loại bỏ nó, công sức tạo ra nó vâ't vả như thế 39 nào, thì công sức loại bỏ nó còn vâ't vả hơn gâp bội. Cuộc sông có quá nhiều thông tin cần chúng ta xử lý, thói quen là người làm thuê có nhiệm vụ giải quyết những công việc đã được giao phó từ trước. Ví dụ như thói quen ngủ lười, ngủ lười là công việc đã được lập trình từ trước và thói quen có nhiệm vụ duy trì việc ngủ lười của chúng ta, nó không cần đến việc bộ não của chúng tạ phải hao tốn quá nhiều năng lượng để quyết định việc ngủ lưch ây. Nói lắp là một hành vi, khi hành vi nói lắp xuâìt hiện nhiều lẩn thì những liên kết nơ-ron quy định nói lắp cũng ngày càng trở nên ổn định, chắc chắn. Khi ta liên tục để nói lắp xuâ't hiện tức là ta đang lập trình giao nhiệm vụ cho người làm thuê đặc biệt (thói quen); khi nói lắp đã trở thành thói quen, thì nói lắp sẽ diễn ra một cách gần như độc lập với ý thức của chúng ta, mà chúng ta không dễ kiểm soát. Chúng ta tạo ra thói quen thì đương nhiên có thể loại bỏ chúng, nói lắp là một thói quen đặc biệt khó thay đổi vì chúng ta phải sử dụng đến ngôn ngữ nói hàng ngày, mà cứ khi nào nói thì lại nói lắp và sự xuâ't hiện của nói lắp thường xuyên khiến cho thói quen nói lắp ngày càng khó loại bỏ hơn. Thói quen có thói quen tốt và thói quen xâ'u, có thói quen thâ't bại và có thói quen thành công. Thói quen nói lắp là một trong những thói quen xâu khó loại bỏ nhâ't, nó không giôhg như thói quen ngủ dậy muộn chỉ cần chúng ta kỷ luật buộc bản thân ngủ dậy sớm một thời gian là thay đổi được. Thói quen là bản châ't thứ hai của chúng ta và nó gieo trồng nên tính cách của ta, thói quen tích cực sẽ gieo lên những tính 40 cách tích cực còn thói quen tiêu cực sẽ tạo lên những tính cách tiêu cực. Thói quen nói lắp là rất khó loại bỏ, vì không phải ai cũng vận dụng đúng các phương pháp một cách họp lý. Trên thế giới có râ't nhiều người bị nói lắp từng vận dụng đúng một số phương pháp chữa nói lắp nhưng không thành công, tuy họ vận dụng đúng phương pháp, nhưng cách họ vận dụng chưa phù hợp. Trong chữa nói lắp tồn tại quy luật 80/20, những người chữa nói lắp chưa thành công đang nằm ữong số 80%, khi họ hiểu và vận dụng đúng các phương pháp một cách hợp lý, thì quy luật 80/20 ở đây sẽ bị phá vỡ, sẽ chỉ còn những người chấp nhận sôhg chung với nói lắp mà thôi. Ví dụ về thói quen hay quên đồ vật: Bạn là một người có thói quen luôn râ't cẩn thận trong công việc, bạn chẳng bao giờ quên rút chìa khóa xe máy khỏi xe mỗi khi dừng xe ở bâ't kỳ đâu. Một lần khi về nhà, bạn dựng câ't xe và nghĩ không cần rút chìa khóa, vì để xe trong nhà không lo bị mâ't trộm và để tiện cho việc ngày mai đi làm, nên bạn quyết định không rút chìa khóa khỏi xe nữa. Đến lắỉn thứ hai, lần thứ ba cũng vậy, mỗi khi câ't xe vào nhà xe là bạn lại nghĩ tói việc không lo bị mâ't trộm và để tiện cho việc lây xe ra sử dụng ngay, nên bạn tiếp tục không rút chìa khóa xe khỏi ổ khóa. Mọi việc cứ diễn ra liên tục đêh lần thứ "n" thì bạn mặc nhiên để chìa khóa xe tại ổ khóa mà không hề suy nghĩ gì thêm. Đầu óc chúng ta lúc nào cũng có việc để làm, do không nghĩ tới việc rút chìa khóa, nên nó sẽ nhanh chóng nghĩ 41 tới những việc khác. Vậy là một thói quen mới hay để quên đổ vật được hình thành. Từ chiêc chìa khóa, đến những đổ vật như chiếc điện thoại hay bâ't cứ vật gì. Ví dụ khi bạn để một chiếc điện thoại tại đâu đó trước mặt, đầu óc của bạn luôn bận rộn nên có thể quên đi chiếc điện thoại và bỏ quên lại. Tuy chiếc điện thoại và chiếc chìa khóa khác nhau, nhưng lại giống nhau về bôl cảnh, đó là "để lại một đồ vật để đi làm việc khác và không lo bị mâ't trộm". Khi bộ não đang bận rộn nghĩ những việc khác thường lầm tưởng những đổ vật xung quanh là chiếc chìa khóa, nên sẽ không quan tâm và dễ để quên lại. Đây là một thói quen râ't tệ hại và bạn có thể gặp rắc rôi lớn nếu có thói quen này, bạn có thê’ để quên chiếc ví hay bâ't cứ đổ vật gì. 3. CÔNG THỨC CHỮA NÓI LẤP Nói lắp là một thói quen, nên việc chữa nói lắp chính là làm cho thói quen cũ dần mâ't đi và hình thành nên một thói quen mới, một thói quen nói chuyện tự tin, lưu loát. Để giải quyết cùng lúc được cả hai nhiệm vụ trên, vừa làm cho thói quen cũ mâ't đi, vừa hình thành được thói quen mới, ta có công Ihức hiệu quả sau: a. Bước 1; Đặt mục tiêu Tại sao ta phải đặt mục tiêu? Bởi vì: Dự định tương lai quyết định hành động hiện tại. Nếu ngày mai chúng ta muôh đi leo núi, thì hôm nay chúng ta phải chuẩn bị hành trang. Bâì: kỳ ai cũng có thể đếm số hạt 42 \trong những quả táo, nhưng không ai có thể đếm số táo trong mỗi hạt. í-5*^-sr" 1 Đặt mục tiêu còn là hành động gieo trồng lên rửiững thàrửì quả. Bạn là người có thói quen sống ngăn nắp và bạn yêu thích sự ngăn nắp, vậy khi một cuốn sách để trên giá sách bị rơi xuống đâ't, bạn cảm thây thế nào? Nhìn chung là bạn sẽ cảm thây khó chịu vì nó không nằm ở đúng vị trí theo ý muôh của bạn. Và sau đó bạn sẽ có một hành động là nhặt cuôh sách lên rồi để ngay ngắn trên giá sách. Bạn có biết vì sao bạn lại cảm thây khó chịu và có hành động nhặt cuôh sách lên không? Bỏd vì hình ảnh cuôh sách nằm ngay ngắn ữên giá sách là hình ảrủì mà bạn đã sắp xếp trong tâm ữí và bạn cảm thấy thoải mái với hình ảnh đó, nay cuốn sách ngoài thực tế không giôhg với hình ảrdi trong tâm trí của bạn khiến bạn cảm thây khó chịu vì sự phách lổỉ này. Chính sự khó chịu này thúc đẩy bạn hành động rủìặt cuôh sách đó lên xếp lại ngay ngắn như bạn nghĩ. Mục tiêu là những hình ảnh được xây dựng trong tâm trí và những hình ảnh này không có ở hiện tại. Khi bạn xác địrửi một mục tiêu thì hình ảnh được xây dựng trong tâm trí và 43 ngoài thực tế không trùng khớp nhau, sự khác nhau này là mâu thuẫn tạo động lực thúc đẩy bạn làm mọi cách để giải quyết mâu thuẫn đó, mâu thuẫn chỉ được giải quyết khi hình ảnh trong tâm trí và ngoài thực tế trùng khớp nhau. Lúc này do không còn mâu thuẫn nên không còn động lực thúc đẩy bạn hành động nữa. Mục tiêu có vai trò quan trọng là tạo mâu thuẫn thúc đẩy ta hành động để giải quyết mâu thuẫn. Ví dụ bạn đang sở hữu một cửa hàng nhỏ và muốn phát triển sự nghiệp kinh doanh của mình. Bạn bắt đầu đặt mục tiêu một cách nghiêm túc và cam kết với chính bản thân về mục tiêu đó. Bạn đặt mục tiêu sau ba năm sẽ sở hữu một chuỗi mười cửa hàng như hiện tại. Hình ảnh mười cửa hàng ữong tâm ữí và một cửa hàng ờ hiện tại không trùng khớp nhau, cái bạn muốn là mười cửa hàng chứ không phải một như bây giờ và bạn chỉ thây thỏa mãn khi có được mười cửa hàng thực sự. Sự mâu thuẫn giữa thực tế với cái bạn muôh đạt được thúc đẩy bạn suy nghĩ và hành động nhiều hơn để bạn xây dựng được chuỗi mưòi cửa hàng như bạn mong muốn. Khi nào bạn có được mười cửa hàng thì bạn không còn cảm thây khó chịu nữa. Mục tiêu còn có một vai trò quan trọng khác, đó là giúp ta tập trung được nhiều năng lượng hơn. Bộ não của con người 44 íắ ^ Cổ với khả năng phi thường tiếp nhận hàng nghìn thông tin mỗi giây, nhưng bộ não chỉ quan tâm ' những thông tin mà nó thực sự cần, vì nếu tiếp nhận xử lý tâìt cả thì có thể chúng ta sẽ bị phát điên. Khi chúng ta có một mục tiêu cụ thê^ bộ não sẽ giành toàn bộ năng lượng cho mục tiêu đó. Khi đó, chúng ta sẽ suy nghĩ và hành động hướng về mục tiêu nhiều hơn và nghiêm túc hơn, do đó sẽ tạo ra được kết quả nhanh hơn. Bạn bị nói lắp, bạn hãy đặt mục tiêu cụ thế cho chính mình là không còn nói lắp. Hãy hình dung ra hình ảnh mục tiêu của bạn càng cụ thể và sinh động càng tốt, vì sẽ giúp bộ não nhận thây sự mâu thuẫn rõ ràng hơn, nên tạo được động lực thúc đẩy mạnh mẽ hơn. Hãy lựa chọn một mục tiêu, rồi xây dựng cho mục tiêu đó trở nên rõ ràng, sinh động trong tâm trí. Nó giống như việc ta đã xác định một đỉnh núi cẩn chinh phục, việc còn lại là làm mọi cách để chinh phục thành công đỉnh núi đó. b. Bước 2: Tạo tâm trạng khác biệt Tạo tâm trạng khác biệt có vai ữò vô cùng lớn, là cách làm cho thói quen cũ mâ't dần đi. ở đây là không để thói quen nói lắp diễn ra nữa, để những liên kết nơ-ron quy định thói quen nói lắp mâ't đi. Mỗi tâm trạng thưòng được gắn liền với một vài hành vi, chính vì thế mà tạo tâm trạng mới cũng đồng 45 nghĩa với việc xuâìt hiện những hành vi mới. Hầu hết những người bị nói lắp từ độ tuổi dậy thì trở đi đều cảm thây căng thẳng, lo lắng và sợ hãi mỗi khi phải nói chuyện, bởi vì họ lo sợ bị người khác chê trách. Chính điều này tạo ra một cái vòng luẩn quẩn góp phần khiến nói lắp cứ diễn ra. Người bị nói lắp mỗi khi nói chuyện thường có tâm trạng căng thẳng, lo lắng và sợ hãi; ngược lại, khi có những tâm trạng tiêu cực này, thì người đó cũng lập tức bị nói lắp dù là chỉ nói chuyện một mình. Bởi vì tâm trạng tiêu cực được hình thành do nói lắp, nên giữa chúng có quan hệ ràng buộc hai chiều. Do đó, việc tạo tâm trạng khác biệt sẽ kích thích bộ não phát sinh những liên kết nơ-ron mới, dẫn đến xuât hiện những hành vi mới. Khi có tâm trạng mới, thì hành vi nói lắp sẽ chịu những tác động mới, sự tác động này rât đa dạng, có thể là hết nói lắp hoặc là nói lắp nhiều hơn. Chúng ta có năng lực lựa chọn nên chúng ta sẽ biêt hướng sự lựa chọn vào đâu để giúp ích cho việc chữa khỏi nói lắp. 46 Để tạo được tâm trạng khác biệt thì có râìt nhiều cách, bạn nên tìm đêh những hoàn cảnh bạn yêu thích mà ở đó bạn luôn cảm thây tự tin và ít bị nói lắp hơn. Như khi bạn chơi đùa với những con thú nhỏ hoặc nghĩ về những quá khứ đẹp mà bạn yêu thích. Khi những hình ảnh như vậy được tái hiện trong tâm trí thì bạn cũng lập tức có được những cảm xúc liên quan với hình ảnh đó. Điều quan trọng là để đưa mình vào một tâm trạng khác biệt với tâm trạng khi bị nói lắp, vì tâm trạng mới sẽ không còn hành vi cũ là nói lắp nữa. Ban đầu, bạn nên tích cực luyện tập một mình vì sẽ dễ dàng hơn, sau đó tìm đến những nơi đông người để tăng dần mức độ thích ứng. Tới khi phải nói chuyện thực sự, bạn hãy chủ động tưởng tượng bóp méo một vài hình ảnh trong tình huôhg giao tiếp thàrửi những hình ảrứi quen thuộc mà ở đó bạn không bị nói lắp. Ví dụ như bạn luôn cảm thây tự tin và nói chuyện trôi chảy khi giao tiếp với những đứa trẻ, nên trong một tình huống giao tiếp cụ thể luôn khiến bạn bị nói lắp, bạn có thể tưởng tượng việc đang giao tiếp với mọi người là giao tiêp với những đứa trẻ. Không có cái gì là dễ dàng đạt được ngay, bâ't kỳ một thành quả nào cũng đòi hỏi cả một quá trình nỗ lực. Bạn sẽ thây thành quả lúc đầu đạt được không nhiều dễ làm bạn mâ't niềm tin và muôh 47 bỏ cuộc, nhưng bạn càng thực hành việc tưởng tượng như vậy thường xuyên thì bạn càng làm chủ được cảm xúc của minh tô't hơn. Những hình ảnh tưởng tượng này sẽ giúp bạn tìm đến những cảm xúc tương ứng liên quan đến hình ảnh đó. Việc tưởng tượng tạo tâm trạng khác biệt thường xuyên sẽ hình thành nên những cảm xúc mới và dần thay thế cho những cảm xúc cũ. Cảm xúc cũ sẽ ít xuâ't hiện dẩn rồi mâ't hẳn đi, vì những liên kê't nơ-ron quy định cảm xúc cũ đã bị hao mòn rồi biến mâì; do không được củng cố. c. Bước 3: Luyện đọc to Ixni loát Luyện đọc to lưu loát có ý nghĩa kiến tạo nên kỹ năng đọc to trôi chảy. Bạn không phải là trẻ nhỏ đang tập đọc nữa, mà bạn là một người đã biết sử dụng ngôn ngữ nói từ lâu, điều này giúp bạn tập được kỹ năng đọc to trôi chảy nhanh hơn trẻ nhỏ. Có thể nói đọc to lưu loát là cầu nối cơ bản giữa nói lắp và nói lưu loát, vì sự khác nhau giữa nói lưu loát và đọc lưu loát chỉ là có nhìn vào cuốn sách hay không mà thôi. Đa sô' rửìững người bị nói lắp đọc chữ cũng bị lắp, nhưng không nghiêm trọng như khi nói. Mọi thứ luôn phát triển từ nhỏ đến lón, khi họ đạt được khả năng đọc to lưu loát, thì họ sẽ dễ dàng học được cách loại bỏ cuôh sách đi vẫn đọc được lưu loát, khi đọc lưu loát không cần đến sách thì cũng chính là nói chuyện lưu loát vậy. Rèn luyện để có được kỹ năng đọc to lưu loát không hề khó, bởi vì khi nhìn vào cuốn sách để đọc tạo cho ta một cảm giác an tâm, vững tin. Cuôh sách trước mặt có vai trò như 48 một chỗ dựa tâm lý, vì khi có sách trước mặt, ta sẽ cảm thây mình không đcm độc và không phải nói ra những điều mà ta không biết trước có gây hâh với ai hay không. Thêm nữa, cuôh sách là một vật có gì đó giôhg như một vũ khí để tự vệ khi cần thiết. Đó là những lý do mà việc luyện đọc to lưu loát không khó. Bạn bị nói lắp, bạn thậm chí còn bị nói lắp ngay cả trong suy nghĩ, nên việc rèn được kỹ năng đọc lưu loát chắc chắn gặp chút khó khăn, nhưng nó không khó khăn hon việc trẻ nhỏ tập đọc. Mọi thứ luôn đi từ nhỏ đến lóư, bạn muốn đến vị trí điểm 10 thì bạn cần xuâ't phát từ điểm 1 rồi qua điểm 2,3,4,5,...,10, vì sự chênh lệch giữa các mức độ liền kề nhau là không lớn, nên bạn có thể thích ứng được dễ dàng. Vậy bạn hãy rèn kỹ năng đọc to rõ ràng trước, tiếp sau đó là tăng dần tổc độ đọc lên. Bạn cần tập đọc to một mình trước, tiê'p sau đó là đọc to ở chỗ đông người, bắt đầu từ một, hai, ba, bôh,.. ."n" ngưòi. Bạn hãy nhớ, trẻ nhỏ khi học nói phải đánh vần từng chữ, sau đó nói nôl âm từng chữ, từng câu. Bạn hãy vui vẻ rèn luyện từng bước nhỏ một, khi qua "n" bước nhỏ thì tổng số "n" là một bưóc râl lớn. Để cụ thể hơn, đầu tiên bạn nên luyện tập khi có một mình vì sẽ không bị môi trường xung quanh tạo áp lực tâm lý. Hãy tìm các bài thơ hoặc đoạn văn rồi đọc lên thật to và chậm như 49 trẻ nhỏ tập đọc. Sau đó đọc to và tăng dần tốc độ lên để quen dần tốc độ nhanh. Khi bạn rèn luyện được khả năng đọc to luu loát chính là bạn đang tự thuyết phục bản thân có khả năng nói chuyện rõ ràng và trôi chảy. Bạn hãy thực hành đi, tiếng nói nội tâm sẽ nói cho bạn biết điều đó. Khi bạn đọc to một mình thành công rồi, thì tiếp đến là nâng dần mức độ khó lên, hãy nhớ là "nâng dần" để quen dần với cảm giác có người xung quanh. Điều thú vị ở đây là, khi bạn đạt thành công nhỏ đầu tiên, bạn sẽ cảm nhận được giá ữị từ thành quả mà bạn đã bỏ công sức, từ đó bạn ngày càng tự tin hơn vào bản thân và yêu bản thân nhiều hơn. Chính cảm xúc tích cực này sẽ giúp bạn đưa ra những tư duy tích cực và hành động tích cực để tạo ra những kết quả tích cực. 50 Bạn sẽ nhanh chóng đạt được kỹ năng đọc to trôi chảy nhưng sẽ vẫn nói lắp khi giao tiếp, vì khi nói chuyện, bạn không có cuốn sách nào tạo chỗ dựa tâm lý giúp bạn cảm thây an tâm; mặt khác khi nói chuyện, bạn không điều khiển được cảm xúc của mình, dẫn đến xuâ't hiện áp lực tâm lý. Do đó, bạn cần một bước quan trọng nữa làm cầu nối giữa việc đọc to rõ ràng và nói chuyện thực sự. Đó là đóng kịch. d. Bước 4: Đóng kịch Sau khi bạn rèn được khả năng đọc to Imi loát rồi, thì đã đêh lúc bạn chuyển sang bước quan trọng cuối cùng là đóng kịch. Đây là một phương pháp vô cùng thú vị. Bạn đã có khả năng đọc to lưu loát nhưng thiếu bản lĩnh áp dụng khi nói chuyện ngoài thực tế, bởi vì các tình huôhg ngoài tực tế luôn thay đổi nhanh chóng khiến bạn khó làm chủ được cảm xúc của mình. Đóng kịch là sự giao thoa giữa việc đọc to lưu loát và nói chuyện lưu loát. 51 Tại sao phưong pháp đóng kịch lại thú vị? Bởi vì những người nói chuyện tốt chưa chắc đã đóng kịch tô't, nhimg người đóng kịch tốt chắc chắn sẽ nói chuyện tốt. Đóng kịch đòi hỏi sự am hiểu tâm lý nhân vật để rồi nói và hành động theo phong thái của nhân vật, nên chưa chắc người nói chuyện tốt đã có thể biêh hóa cảm xúc tốt, nhimg người đóng kịch giỏi sẽ thể hiện được lòã nói, hành động và cảm xúc của nhân vật và điều này chứng tỏ rằng, người đó làm chủ được cảm xúc và có kỹ năng nói tốt. Bạn có thây kỳ lạ khi biêì; rằng đóng kịch khó hon nói chuyện tốt mà đóng kịch lại là bước để bạn rèn luyện cho mục đích sau cùng là nói chuyện tô't hay không? Có thể bạn nghĩ việc này là vô lý nhưng hãy chú ý. Bạn đã từng nghe câu chuyện về Perseus trong thần thoại Hy Lạp đã giết quái vật tóc rắn để lây đôi mắt giết quái vật Kraken chưa? Rõ ràng quái vật tóc rắn nguy hiểm hon quái vật Kraken, nhưng tại sao Perseus lại chọn cách đó? Bởi vì quái vật tóc rắn có điểm yếu mà Perseus có thể khai thác để tâh công, còn quái vật Kraken chỉ bị đánh bại bỏi đôi mắt của quái vật tóc rắn. 52 ớ đây cũng vậy, bạn là người bị nói lắp, bạn râì: khó để có thể nói chuyện lưu loát khi giao tiê'p cho dù bạn đã đọc to lưu loát râì: tốt. Mặc dù đóng kịch đòi hỏi râ't nhiều kỹ năng, kể cả kỹ năng nói chuyện tô't, nhưng bạn có thể học đóng kịch được, ớ đây có ba điều quan trọng trong vở kịch được nói đêh là nói chuyện, hành động và cảm xúc của nhân vật. Ba yếu tô' này luôn đi cùng nhau trong một vở kịch (Không nói đến kịch câm), do vậy mà khi bạn tập được hai yếu tố thì yếu tố còn lại sẽ dễ dàng học được. Trong ba yếu tố này, bạn có thể dễ dàng tập được cảm xúc và hàrứr động của nhân vật, còn lời nói thì bạn có thể nhìn vào cuốh sách để đọc ra. Bạn có khả năng đọc to lưu loát nhưng vẫn nói lắp, vì bạn không làm chủ được cảm xúc của mìrứi do bạn không có kinh nghiệm trong việc này. Đóng kịch là cơ hội tuyệt vời giúp bạn hóa thân thành nhân vật với cảm xúc của nhân vật. Bạn không chỉ hóa thân thành một nhân vật, mà thành nhiều nhân vật liên tục, do đó mà bạn có cơ hội trải nghiệm nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Việc luyện tập thay đổi cảm xúc như vậy thường xuyên sẽ giúp bạn dần làm chủ tốt cảm xúc của mình, đơn giản vì cái gì vận động thì cái đó phát triển. Cái gì cũng phát triển từ nhỏ đến lớn và luôn đòi hỏi một quá trình, nên việc tập đóng kịch của bạn cũng cần diễn ra theo hình tự từ dễ đến khó. Hãy tập những vở kịch dễ trước rồi đến những vở kịch khó hon, vì vở kịch khó rứiất chính là tình huống ngoài cuộc sống. Hãy tìm những vở kịch được xây dựng từ trước, vì sẽ giúp bạn tìm hiểu và hình dung dễ dàng hơn. Sau đó hãy tự tưởng tượng ra các vở kịch, rồi hóa thân 53 thành các nhân vật kịch. Cuôi cùng là tưởng tượng ra những vở kịch của chính mình, rồi rèn luyện để trở thành một vai kịch chuyên nghiệp. Đó là quá trình phát triển từ thâp đến cao giúp bạn trở thành một diễn viên kịch giỏi. Tmh huống một vở kịch cho trước không khác gì một tình huôhg ngoài cuộc sông đời thường, cũng có nói chuyện, cũng có sự thay đổi cảm xúc, cũng có hành động,... Khi bạn tập đóng kịch giỏi thì bạn cũng làm chủ tô"t ngoài cuộc sôhg. Một điều râ't quan ữọng khi bạn tập đóng kịch là sử dụng tới trí tưởng tượng. Hình ảnh do bạn tưởng tượng ra càng sinh động càng tô't, vì hình ảnh trong tưởng tượng càng rõ ràng sinh động thì càng giống với bôi cảnh ngoài thực tế. Làm sao để có được sự sinh động? Đơn giản là bạn chỉ việc tưởng tượng thật rứiiều thôi. Việc tưởng tượng nhiều sẽ hình thành trong bộ não những liên kết nơ-ron mód quy định khả năng tưởng tượng và những thông tin do chúng ta tưỏng tượng ra. Theo quy luật lượng - châlt thì khi khả năng tưởng tượng của ta đạt tới một trình độ nào đó, thì tâm trí của ta sẽ khó có thể phân biệt được rõ một hình ảnh là ngoài thực tế hay là trong tưởng tượng. Lúc này ta có thể dùng hình ảnh tưởng tượng của mình để điều khiển cảm xúc của bản thân theo ý mình muôrí. Hình ảnh ữong tưởng tượng càng sinh động, bạn càng có cơ hội trải nghiệm các cung bậc cảm xúc với từng nhân vật tối; hơn. Thực hành thành thạo bước này thì coi như bạn đã chữa khỏi nói lắp xong, bởi vì một cuộc giao tiếp thực sự ngoài thực tế cũng chỉ diễn ra như vậy. 54 Đó là bôVi bước cơ bản để giúp một người tự chữa khỏi nói lắp cho chính mình. Hãy áp dụng tích cực tâìt cả các bước trên và bạn sẽ thây mình tiến bộ nhanh chóng, cảm giác về sự thành công sẽ ngày càng lớn nhanh trong bạn và chẳng mây chốc bạn sẽ cảm thây có thể chinh phục cả vũ trụ. Bạn sẽ càng tự tin vào bản thân, yêu bản thân hơn, sôhg có trách nhiệm quan tâm tới mọi người nhiều hơn,.... Bạn sẽ trở thành một người khác, không còn bị nói lắp, thậm chí trở thành người nói chuyện tự tin và xuâìt sắc. Nếu bạn tích cực vận dụng đúng các bước theo trình tự trên thì bạn không chỉ chữa khỏi được nói lắp nhanh chóng, mà còn tạo được tâm lý tích cực tự tin để phát triển kỹ năng nói chuyện thậm chí không thua những diễn giả nổi tiếng thế giới. Câu nói: "Nếu hôm nay ta yếu kém ở lĩnh vực nào bao nhiêu thì ngày mai ta càng xuâ't sắc ở lĩnh vực đó bấy nhiêu" không sai. Nó đúng ở những người có ý chí vươn lên không châ'p nhận số phận, ở những người có tirứi thần nỗ lực không biết mệt mỏi, để hôm nay hoàn thiện và phát triển hơn hôm qua, ngày mai tốt hơn hôm nay. III. NHỮNG PHƯƠNG PHÁP CHỮA NÓI LẮP h iệ u QUẢ Dưới đây là một số phương pháp đặc biệt bạn cần biết để giúp chữa khỏi nói lắp nhanh hơn và hiệu quả hơn. Các phương pháp này có liên quan mật thiết đến công thức đã trình bày, nhưng ở đây, mỗi phương pháp là sự đi sâu vào 55 từng góc cạnh của vâh đề và chỉ ra phương pháp giải quyết vấn để một cách cụ thể. Hai phần đầu tiên là bước tạo nền tảng tâm lý, nó quan trọng như xây dựng nền móng cho một ngôi nhà vậy. Bô'n phẩn tiếp theo là những phương pháp chữa nói lắp cụ thể, bạn sẽ có cơ hội trải nghiệm ngay. Hai phần sau cùng là phương tiện cần thiết giúp bạn đêh đích nhanh chóng. Đây không chỉ là những phương pháp chữa nói lắp đơn thuần mà còn là cách thức chung để giải quyết các vâh đề trong cuộc sôhg và được rât nhiều người thành công kiểm chứng. Nói lắp có nhiều dạng khác nhau, để chữa khỏi nhanh chóng đòi hỏi phải lựa chọn vận dụng đúng phương pháp phù họp. Những người bị nói lắp thường có cảm nhận rằng, chữa nói lắp râ't dễ nhưng thực tế lại râ't khó. Bởi vì mỗi khi họ nói chuyện thì nói lắp lại diễn ra khiến họ bị cuốn vào nói lắp và bị nói lắp làm mât sự sáng suô't. Thực tế nói lắp không khó vượt qua như họ nghĩ, nó rât đơn giản, đơn giản đến mức mà chỉ cần một phương pháp chữa nói lắp đơn lẻ ữong cuốn sách này cũng đủ sức mạnh để thổi bay nói lắp. Những người muôh chữa khỏi nói lắp có thể dừng lại với công thức đã được trình bày, rữiung sẽ là chưa ữọn vẹn nếu họ không biết thêm những phương pháp khác nữa, vì đó không chỉ đơn thuần là phương pháp chữa nói lắp, mà còn là cách để giải quyết râ't rữiiều vâh đề của cuộc sông. Một ữong những điều quan trọng mà cuốh sách muổh bạn hướng tới là khi đã chữa khỏi nói lắp, bạn sẽ có một cái 56 nhìn bao quát rộng lớn hơn về nói lắp và những phưong pháp chữa khỏi nói lắp. Những phương pháp này sẽ khơi gợi trí tò mò trong bạn, thúc đẩy bạn nghiên cihi tìm hiểu sâu hơn về những công thức thành công, để hỗ trợ bạn tiến nhanh đến thành công trong cuộc sông. Đó chính là một trong rrhững cái đích tốt đẹp mà cuổh sách muôh hướng tới. 1. THÀNH THẬT Thành thật là điều được nhắc đến đầu tiên, bởi vì sự thật là sức mạnh. Ta hãy cùng thử nghĩ xem, từ bé cho tới bây giờ, có được bao nhiêu lần ta thành thật? Bạn còn nhớ cảm giác những lần thàrứì thật và dối trá chứ? Có phải khi bạn thành thật, bạn cảm thây tự tin và chủ động, còn khi dối trá thì thiếu tự tin và bị động? Câu nói "Sức mạnh thuộc về lẽ phải, sức mạnh thuộc về sự thật" là một chân lý. Ta cùng đi tìm nguồn gốc sức mạnh của sự thật. Có thế lây ví dụ hai đạo quân bày binh bố trận chuẩn bị chiến tranh, hai bên thực lực tương xứng, tướng sĩ ngang tài nhưng gián điệp của hai bên lại có phẩm châ't khác nhau. Gián điệp bên A trung thực còn gián điệp bên B thì dối trá. Khi quân A tâh công luôn nắm được tình hình của quân B, còn quân B thì được gián điệp về báo tin là không có sự việc gì làm cho quân B không phòng bị chiến đâu. Kết quả là quân B bại trận. 57 Đó là một ví dụ minh họa. Xã hội chúng ta từ bao đời nay luôn muốn sống hòa thuận để phát triển. Đó là mong ước chung của tâ't cả nhân loại, mong ước ây được nối tiếp từ thế hệ này qua thế hệ khác. Để đạt được mục tiêu phát triển đó, những sự dối trá chỉ đem lại cảm giác bâ't an cho một xã hội công bằng, vì sự dôl trá làm mâ't đi sự cân bằng â'y. Sự dối trá sẽ đi ngược lại mong ước và mục tiêu chung của xã hội, do đó sẽ bị xã hội ghét bỏ. Chỉ có sự thật mới được xã hội châp nhận, vì nó góp phẩn tạo ra sự công bằng và thúc đẩy xã hội phát triển. Chưa có một xã hội nào trên trái đâ't mà lại châp nhận sự dối trá. Sức mạnh của tập thể nằm ở sự thừa rứiận chung một quy tắc nào đó, vì tập thể ấy có thể sẵn sàng cùng dốc sức hành động để bảo vệ quy tắc đó. Nếu có một tập thể những người dối trá hợp sức lại để đối đầu với những người yêu sự thật, thì tập thể dối trá luôn luôn thâì: bại, vì ngay trong tập thể â'y, sự 58 dôi trá cũng đã làm cho tập thể này suy yếu đi. Trong xã hội này, những người dô'i trá bị đánh đuổi ngay từ khi mới xuâ't hiện và họ không bao giờ dám công khai mình là kẻ dối trá. Có thể vì sô' lượng những người này quá ít hay đơn giản là họ còn đang cần sự thật để tổn tại. Quan sát suốt chiều dài lịch sử, ta thây xã hội loài người tổn tại và phát triển dựa trên sự thật và lẽ phải. Mỗi khi có một thế lực xâu xuâ't hiện đàn áp và xâm phạm tới sự thật và lẽ phải thì đông đảo người dân nhâ't loạt đứng lên đâu tranh để bảo vệ cho lẽ phải ấy. Sống trong xã hội công bằng văn minh càng không có chỗ cho sự dô'i trá. Bâ't kỳ sự dổỉ trá nào xuâ't hiện cũng bị đánh đuổi, nên những người có biểu hiện dối trá luôn cố tìm mọi cách để tránh bị phát hiện, tránh bị phê phán và tránh bị tâh công. Đó chính là lý do mà những người dôl trá trở nên yếu đi. Họ yếu đi vì tập trung quá nhiều năng lượng 59 vào việc che đậy sự dôi trá, họ sợ bị phát hiện là dô'i trá nên tự thu mình về tư thếbị động và thếbị động đã giới hạn hành động và giới hạn cả tư duy. Những người dối trá thường có tâm lý sợ hãi, vì sợ bị người khác phát hiện và bài xích. Sự sợ hãi là một trong những cảm xúc tiêu cực và cảm xúc tiêu cực này sẽ làm cho bộ não đánh mâìt sự sáng suô't làm cho cơ thể trở nên yếu đi. - Có bao giờ bạn nói dối sợ bị người khác phát hiện? - Có bao giờ bạn tự lừa dối bản thân nhưng sau đó cảm thây tự trách chính mình vì sự tự lừa dối ây? Chúng ta có thể điều khiển được cảm xúc của mình, nhưng không thể kiểm soát được những phản líng sinh hóa trong cơ thể. Trong một giây, trong cơ thể chúng ta xảy ra hàng nghìn các phản émg sinh hoá khác nhau. Bâ't kỳ một hành vi nào cũng liên quan đến những phản ứng sinh hóa trong cơ thể. Một nụ cười thể hiện niềm vui hay sự sợ hãi luôn có liên quan đêh những phản ứng sinh hóa riêng biệt. Bạn đã từng xem các video đào tạo của những diễn giả thành công trên thế giới chưa? Nếu chưa thì bạn hãy tìm hiểu ngay nhé. Trên thế giới có thể kể đến Jim John, Jack Canheld, Brian Tracy, Anthony Robin, Bob Procter, Less Brơvvn, Nick Vujicic,... Họ là những con người tuyệt vòi đã và đang đóng 60 góp râ't nhiều cho sự phát triển của xã hội. Những triết lý thành công của họ không thể thiêu sự thành thật. Còn một ngưòd nữa mà bạn nên biết, đó là Masaru Emoto và công trình nghiên ohi về nước của ông. Bạn sẽ thây suy nghĩ của con người tác động đến hình dạng câu tạo của phân tử nước như thế nào, bạn sẽ thây sự thành thật và sự dôl trá tác động đến nước xung quanh ra sao. Nếu coi nói lắp là một con Vũ khí chiến đâu là điều tâì; yêu nhưng chưa đủ, thứ quan trong khác bạn cần chính là nền tảng tâm lý tốt. Những người bị nói lắp thường bị nói lắp ngay cả trong tưởng tưọng. Điều quan trọng đầu tiên ở đây chính là nền tảng tâm lý. Vậy làm sao để có được điều này? Câu trả lòi là "sự thành thật". Sự thành thật là một sức mạnh to lớn, phát triển những vũ khí một cách hiệu quả là thứ vũ khí quan trọng không thể thiêu để giành chiến thắng trước con quái vật này. Đây là một cuộc chiến không phải dễ dàng, vì con quái vật đã ăn sâu, bám rễ và điều khiển cả hành vi của bạn, nên để chiến thắng được nó cần có sự chuẩn bị chiến đâ'u kỹ càng và khoa học. Đầu tiên là thành thật với bản thân, sau đó là với người 61 thân, bạn bè rằng bạn đang bị nói lắp và cần sự thông cảm, sự giúp đỡ từ họ. Râìt nhiều người trở nên mặc cảm, tự ti không dám nói ra vâh đề của mình và họ cứ bị cuốn sâu vào nói lắp. Bạn sợ người khác biết bạn nói lắp, nhưng thực tế bạn không nói ra thì những người xung quanh cũng biết rồi. Việc thành thật bạn đang bị nói lắp sẽ tạo cho bạn cảm giác không còn gì để mâìt, việc bạn trốn chạy sự thật sẽ làm bạn trở nên yếu đi và không còn đủ sức mạnh để chiến đâu nữa. Sự thừa nhận bạn bị nói lắp này đưa bạn về vị trí thâp nhâìt, là vị trí không còn gì để mâ't, vị trí này sẽ tạo cho bạn cơ sở tâm lý vững vàng vì bạn chẳng còn điều gì phải lo sợ nữa. Bạn đang lo sợ còn một sô' người khác sẽ biết bạn bị nói lắp, vậy hãy thử hình dung khi tâ't cả những người đó biết bạn bị nói lắp rồi thì sao? Bạn chẳng còn gì phải sợ nữa. Đa sô' họ đều thông cảm và động viên cho bạn. Có một sô' ít trường hợp hay trêu chọc mỉa mai khiến bạn lo sợ nhâ't thì họ cũng không trêu chọc bạn quá ba lần và cũng không ai thích những người đó trêu chọc bạn cả. 62 Có một câu chuyện thế này: Có một người dắt một con lừa không có đuôi qua chợ, lần thứ nhất bị tâìt cả xúm lại cưòi nhạo. Lần thứ hai bị xúm lại cười nhạo nhiều hơn. Lần thứ ba thì SỐ người cười nhạo đã ít dần đi. Lần thứ tư thì số người cười nhạo chẳng còn mây. Lần thứ năm chẳng còn mây ai hứng thú để cười nhạo. Lần thứ sáu trở đi thì không bị ai cưòd nhạo nữa. Bạn cũng như người dắt con lừa đó, nhưng sô' người cười nhạo bạn thì chỉ có râ't ít. Những người cười nhạo bạn chỉ muốn thây bạn sợ hãi để trêu chọc rứiiều hcm, khi bạn coi việc cưòd nhạo của họ là bìrứi thường thì họ bỗng hết sạch hiing thú trêu chọc bạn. Khi bạn làm như người dắt con lừa đó, bạn sẽ chiến thắng được chính bản thân mình, bạn sẽ học được cách để ngoài tai những điều không cần thiết, bạn sẽ trở nên ciíng rắn hơn và bản lĩnh hơn. Chắc bạn đang nghĩ việc thành thật quá đáng sợ? Thực tế việc thành thật không đáng sợ như bạn tưởng tượng. Nếu còn cảm thây khó khăn, bạn hãy tự hỏi và trả lòi những câu sau: 1. Điều tồi tệ nhâì; có thể xảy ra là gì? 2. Hãy coi như điều tồi tệ nhâ't là sẽ xảy ra và chuẩn bị tinh thần châ'p nhận điều đó. 3. Bây giờ, hãy bình tâm lại và nghĩ xem có thể làm gì để dần cải thiện tình hình? Việc thành thật đưa bạn về vị ữí thâp nhâp, tạo cho bạn một tiềm năng râ't lớn, đó là.tạo dựng một nền tảng tâm lý mói vững vàng hơn để phát ữiển từ dưới đi lên, vì bạn đang ở thâp nhâìt nên không thể đi xuôhg được nữa. Bạn không có cái gì để mà phải sợ cả. 63 Bạn đang ở mức thâp nhâ't, bây giờ bạn hãy nghĩ xem mình có thể làm những gì để bắt đầu trở nên tốt hcm. Việc thành thật này là một trong những điều tạo nên sức mạnh, vì bạn sẽ được nếm trải những mùi vi và cảm giác cần thiết để bắt đầu trở nên tốt hơn. Bạn sẽ có một nền tảng tâm lý vững chắc để từ đó xây dựng nên nhũng công trình vĩ đại. Cũng như chu kỳ mọc và lặn của mặt ữời vậy, lúc ở đỉnh cũng là lúc nó đi xuôhg, lúc ở thâp rửiất cũng là lúc nó đi lên. Bạn cần nhận 'V ra rằng bản thân bạn đang ở vị trí ' mà không thể đi xuông được nữa, đã đến lúc đi lên. Đã đêh lúc những mơ ước, hoài bão và mục tiêu của bạn được thực hiện vì nó sẽ không còn là sự â'p ủ trong đầu nữa. 2. LUÔN SUY NGHĨ TÍCH c ự c Một cây đại thụ có thể chống trọi vói phong ba bão táp, nhưng sẽ bị quật ngã bởi những con môi bé xíu có thể di chết trên hai đầu ngón tay. 64 Tâm trạng tiêu cực tựa như những con môi đang dần gặm nhâm, để làm suy yêu, rồi một ngày nào đó sẽ đánh gục bạn. a. Tác hại của suy nghĩ tiêu cực Suy nghĩ tiêu cực mang năng lượng tiêu cực tác động tói các phản ứng sinh hóa phức tạp trong cơ thể sản sinh châ't độc hại hủy hoại cơ thể. Cơ thể chúng ta phục tùng mệnh lệnh của bộ não, mọi hành vi đều do bộ não điều khiển. Khi chúng ta vui, thì từng tế bào trong co thể chúng ta sẽ hiểu được tín hiệu vui mà bộ não truyền đi, cảm xúc vui là năng lượng tác động đến các phản ứng sinh hóa phức tạp trong cơ thế sản sinh ra các châ't duy trì cảm xúc vui. Ngược lại, suy nghĩ tiêu cực tạo ra cảm xúc tiêu cực, cơ thể chúng ta sẽ tuân lệnh bộ não bằng cách tự động sản sinh ra các chất để duy trì cảm xúc tiêu cực đó. Mặt khác, suy nghĩ của chúng ta là một loại sóng điện từ đặc biệt. Chúng ta biết rằng, bằng cách thay đổi tần số và biên độ sóng điện từ, chúng ta có thể đưa thông tin truyền đi xa hàng nghìn km; như chỉ bằng chiếc điện thoại, chúng ta có thể nói chuyện được với người khác ở nửa bên kia địa cầu. Bộ não con người có thể được ví như một thiêl: bị thu phát sóng điện từ, nó có thế phát đi và thu được những sóng suy nghĩ có cùng tần sô' và biên độ. Sóng điện từ có tốic độ di chuyển là ~ 300.000 km/s. Sóng điện từ truyền đi được ữong không gian bao xa lại phụ thuộc vào bước sóng và điều kiện của môi trường. Vậy suy nghĩ của chúng ta có tôc độ di chuyến -300.000 km/s, chỉ một giây là 65 suy nghĩ đã đi tới được mặt trăng. Vâh đề là suy nghĩ của con ngưòd có thể đi được bao xa thì khoa học còn đang nghiên cứu. Có những ví dụ chiing minh rằng sóng suy nghĩ có thể đi xa hàng nghìn km, như hai mẹ con ở cách xa nhau nửa vòng trái đâ't, khi ngưòi con gặp nạn thì ngưòi mẹ lập tức cảm thây lo lắng bâ't an về con mình. Vũ trụ tổn tại định luật bảo toàn và sự chuyển hóa. Liệu có khi nào năng lượng sóng suy nghĩ của chúng ta bị chuyển hòa vào môi trường rồi đến một thòi điểm với điều kiện nào đó, môi trường sẽ chuyển hóa lại thành sóng suy nghĩ ây? 66 Sóng suy nghĩ mang thông tin và năng lượng, nên suy nghĩ tiêu cực sẽ mang thông tin và năng lượng tiêu cực. Chỉ trong một giây, thông tin mang năng lượng tiêu cực này đã lan truyền trong không gian được quãng đường -300.000 km. Không thể khẳng định sẽ có người tiếp nhận được thông tin tiêu cực này hay không, nhưng nếu có người tiếp nhận được thông tin tiêu cực này thì người đó bắt đầu trở nên tiêu cực. Bạn có tâm trạng tiêu cực thì tâm trạng đó sẽ thể hiện ra bên ngoài như sự cau mày nhăn mặt. Khi bạn mang vẻ mặt tiêu cực đó tiếp xúc với người khác, những ngưòd này sẽ dần trở nên tiêu cực giôhg như bạn. Họ trở nên tiêu cực vì họ đón rửiận tác động tiêu cực từ bạn, và vì họ bắt chước sự tiêu cực của bạn một cách vô thức. Kết quả, bạn là tác nhân gây ra những vâ'n đề trong các môi quan hệ và công việc. Nếu bạn mang tâm trạng tích cực, thì những người xung quanh cũng tiếp nhận được sự tích cực của bạn lan tỏa ra và trở nên tích cực. Bạn sẽ nhận được rứìiều hơn những tác động tích cực từ rứiững người khác. Và câu hỏi quan ữọng là làm sao để luôn suy nghĩ tích cực trong mọi trường họp? - Có khi nào bạn bị trách mắng tới nỗi không còn tâm trạng ăn cơm? - Đã bao giờ bạn nghe thây có người bị sốc mà đột quỵ chết không? 67 - Bạn có thây mỗi khi cảm thây sợ hãi hay hổi hộp là bạn lại buồn đi tiểu không? Câu trả lời sẽ chứng minh rằng suy nghĩ và tâm trạng cua chúng ta ảnh hưởng tới các phản ứng sinh hóa, tói sự trao đổi châ't và sự phát triển của cơ thể. Có một thống kê rằng buồn rầu và lo lắng là nguyên nhân lớn gây nên căn bệnh dạ dày và bệnh tim. b. Nghiên cứu của Masaru Emoto Masaru Emoto là một nhà nghiên cứu nổi tiếng về nước, người Nhật, ông đã giành hơn mười năm cho công việc nghiên cứu này và đã cho xuâ't bản cuốh sách gây chân động "Thông điệp của nước" để trình bày công trình nghiên cứu của ông. Qua hàng nghìn lần thí nghiệm, ông cùng nhóm nghiên cứu chứng minh rằng, nước phản ánh đặc điểm của môi trường sống và phản ánh tư duy con người. Có thể thây điều đó qua nhiều thí nghiệm khác nhau khi ông cùng nhóm nghiên cứu cho đóng băng các mẫu nước rồi soi rọi tinh thể băng đá dưới kính hiển vi. Nước ở những nơi bị ô nhiễm tạo hình tinh thể băng là các hình thù vẹo vọ, méo mó, tôi màu hoặc không tạo hình tirủì thể. Nước ở những nơi không bị ô nhiễm thì tạo hình các tinh thể băng là các hình đa giác cân xứng râ't đẹp. 68 Khi thí nghiệm nước để gần những loại nhạc khác nhau qua nhiều giờ rồi đóng băng, những tinh thể băng được tạo ra có kê't câb hình thù đặc trưng cho từng loại nhạc. Khi thí nghiệm lây các chai đựng cùng một loại nưóc giống nhau, rồi dán những tờ giây có in những chữ mang các thông điệp khác nhau, để qua nhiều giờ rồi cho đóng đá, kê't quả cũng tạo ra các tinh thểbăng khác nhau. Các tinh thểbăng ở chai nước có dán chữ mang thông điệp về tình yêu và lòng biết ơn tạo hình tinh thể là các hình đa giác cân xứng râ't đẹp. Các tinh thể băng ở chai nước dán chữ mang thông điệp tiêu cực thì tạo hình tinh thể vẹo vọ, méo mó, kinh dị. Qua công trình của Masaru Emoto, ta thây tư duy và tình cảm của con người ảnh hưởng tới hình dạng câu tạo phân tử nưóc. Nước là cái gốc của sự sống, 70% diện tích bề mặt trái đâ't là nưóc và 70% cơ thể chúng ta là nước. Vậy! Những suy nghĩ tiêu cực và cảm xúc tiêu cực sẽ mang năng lượng tiêu cực ảnh hưởng đêh hìrdi dạng câu tạo phân tử nước bên trong cơ thể chúng ta trước tiên. Tác động đến các phản ứng sinh hóa trong cơ thể sản sinh ra nhiều châ't độc hại hủy hoại cơ thể chính chúng ta. Vậy, chúng ta phải tránh những suy nghĩ tiêu cực và cảm xúc tiêu cực để luôn có một sức khỏe tinh thần và thể châ't tốt. Để làm chủ được cảm xúc của bản thân không phải là điều dễ dàng, để đạt được khả năng đó đòi hỏi chúng ta phải rèn luyện râ't nhiều. Một trong những cách để thay đổi cảm xúc 69 từ tiêu cực sang tích cực là thay đổi hình ảnh trong tâm trí từ tiêu cực sang tích cực. Bởi vì, hình ảnh trong tâm trí tạo ra cảm xúc, hình ảnh tích cực tạo cảm xúc tích cực và ngược lại. Một hình ảnh ngoài thực tê' giống một hình ảnh do chúng ta tưởng tượng ra đều tạo ra những cảm xúc giống rứiau. Chẳng hạn như, bạn bị một con cá sâ'u đuổi và bạn tưởng tượng thâ'y mình bị một con cá sâ'ụ đuổi đều tạo cho bạn cảm giác sợ hãi. Nếu hình ảnh ữong tưởng tượng sinh động và rõ nét như thực tê^ thì mức độ cảm xúc ữong hai trường hợp sẽ bằng nhau. Hình ảnh trong tâm trí tạo ra cảm xúc, khi mang tâm trạng tiêu cực chắc chắn do bạn đang suy nghĩ đến những hình ảrữi tiêu cực. Vậy để chuyển sang tâm trạng tích cực, bạn hãy bắt đầu nghĩ đến những hình ảnh tích cực. Hình ảnh tích cực có râ't nhiều, có thể là những quá khứ đẹp, những thành quả ở hiện tại và rủìững điều muôn đạt được ở tương lai. Khi nào bạn cảm thâ'y vui nhâ't? Khi nào bạn cảm thâ'y tự tin nhâ't? Đó thường là những lúc bạn hoàn thành mục tiêu nào đó của cá nhân hoặc khi bạn giúp đỡ được người khác. Để có được những cảm xúc tích cực này, nếu bạn không có điều kiện thực tế để tạo ra nó thì hãy hình dung ra các hình ảnh đó, điều này thì ai cũng có thể làm được. Chẳng hạn như lúc bạn đang giúp một cụ già sang đường, lúc bạn đạt điểm 10 hổi còn là học sirứi, lúc bạn bỏ công sức kiếm được số tiền đầu tiên,... Hoặc hình ảnh ngày mai bạn sở hữu chiếc xe sang trọng,... Bạn có biết thế hệ cha anh ữong thòi kỳ chiến ữanh chống đế quốc có câu nói nổi tiếng: “Xẻ dọc Trường Son đi cứu nước mà lòng phơi phới dậy tương lai". Sự khó khăn gian khổ ở hiện 70 tại là râì: nhiều, nhưng những hình ảnh tươi đẹp đang hứa hẹn ở tương lai tạo cho họ một tâm ữạng phơi phới, rạo rực, đầy nhiệt huyết. Hạnh phúc hay khổ đau là cảm giác của chúng ta, chúng ta có năng lực để lựa chọn và duy trì những cảm giác mà mình mong muốn bằng nhiều cách khác nhau mà cách tưởng tượng đến những hình ảnh đẹp là một trong những cách hiệu quả. Tâm trạng của chúng ta không phải lúc nào cũng phản ánh đúng thực tại. Một tỷ phú có thể lập tức cảm thây buồn bã khi tưởng tượng ngày mai sẽ bị cướp hết tài sản, mặc dù khả năng đó có xác suâ't xảy ra là 1/12.000.000. Hoặc một bác nông dân bắt đầu cảm thây vui sướng khi tưởng tượng ngày mai sẽ đào được kho báu. Tâm trạng của chúng ta thường phản ánh những hình ảnh đang hiện ra trong tâm trí, có thể là hình ảnh ở quá khứ hoặc tương lai. Mỗi người có những kho kỷ niệm đẹp riêng và có định hướng tương lai riêng, vậy hãy tận dụng nó để tìm đến những cảm xúc tích cực. 3. TẠO CHIẾC M ỏ NEO Bạn có biêl chiếc thuyền được níu giữ cố định trên dòng nước chảy xiết bằng cách nào không? Đó chính là nhờ sử dụng một chiếc mỏ neo để giữ chiếc thuyền không bị trôi theo dòng nước. Mỏ neo là một dụng cụ nặng có mỏ quặp để thả xuổhg 71 đáy hồ, sông, biển để giữ cho tàu, thuyền cố định tại một vị trí không bị dòng nước cuôh trôi. Liên hệ tới việc chữa nói lắp, bạn đã hình dung ra gì chưa? Cái mỏ neo ở đây cũng là một trong những công cụ hữu hiệu để chữa nói lắp hiệu quả. Bạn có rửiớ ahững lúc bạn cảm thây vui vẻ và tự tin thì dáng vẻ của bạn trông như thế nào không? Khi vui vẻ bạn thường có những hành vi gì? Cơ thể chúng ta là một thể thôhg nhâì;, cảm xúc bên trong luôn biểu hiện ra qua cử chỉ điệu bộ bên ngoài. Như khi ta buồn bã thì mặt mày ủ rũ, miệng méo xệch, dáng người gù xuôhg. Khi vui thì miệng cười, dáng người thẳng, hành động thanh thoát. Vậy để có được cảm xúc vui thì chúng ta chỉ việc ý thức chủ động tạo dáng ngưòd thẳng, miệng cười và hành động thanh thoát thì tâm trạng chúng ta sẽ bắt đầu tô't dần lên đêh khi cảm thây vui thực sự. Chúng ta được lập ữình từ bé, tương ứng với mỗi cảm xúc là những cách thể hiện khác nhau, vì vậy, với mỗi một cảm xúc thì luôn có một điệu bộ bên ngoài tương xứng. Vận dụng điều này chúng ta có thể tạo ra được công cụ để chiến đâu và chiến thắng nói lắp. Giữa hành vi và cảm xúc có 72 mối quan hệ rằng buộc hai chiều, khi một yếu tố xuất hiện thì yê'u tô" kia cũng xuâ"t hiện theo và ngược lại. Bộ não sẽ nhận được tín hiệu từ hành vi đó để tạo ra cảm xúc tưong ứng. Chủ động thực hiện các hành vi gắn với cảm xúc tưong ứng là cách để gọi những cảm xúc liên quan trỗi dậy. Điều này được râìt nhiều chuyên gia ữên Thế giới hướng dẫn đế tự điều khiển cảm xúc của bản thân. Quay trỏ lại việc bạn là người đang bị nói lắp, chắc chắn sẽ có những lúc bạn nói chuyện lưu loát và cảm thây tự tin, có thể là những lúc bạn nói chuyện với trẻ nhỏ hay vói những con vật cung, vì bạn không hề sợ bị bắt lỗi. Có thể bạn ước, khi nói chuyện với người lớn thực sự cũng được lưu loát và có cảm giác tự tin như vậy. Một tín vui cho bạn, đây chính là lúc để bạn tạo cho mình một thứ vũ khí để chiến đâtí và chiến thắng nói lắp. Đó là chiêc mỏ neo. Ví dụ, bạn thường không bị nói lắp và cảm thây tự tin khi nói chuyện vói những đứa trẻ, vì bạn không sợ bị bắt lỗi nên ít bị áp lực tâm lý. Vậy thì, khi bạn đang tự tin nói chuyện trôi chảy trước những đứa trẻ, hãy chủ động tạo cho mình một cử chỉ để lập trình biến cử chỉ đó thành chiếc mỏ neo, bằng cách thực hiện thật nhiều lần cử chỉ đó để gắn kết cử chỉ đó vói cảm giác tự tin và khả năng nói chuyện trôi chảy. Để tạo được sự gắn kết này, đòi hỏi bạn phải chủ động tạo cử chỉ đó thưòng xuyên những khi bạn tự tín nói chuyện trôi chảy. Bạn phải thực hành cử chỉ riêng này rửiiều đến mức, mỗi khi bạn tự tín nói chuyện lưu loát thì cử chỉ đó cũng xuâìt 73 hiện kèm theo gần như vô thức. Đến lúc này, khi bạn tham gia vào tình huôhg giao tiếp khiến bạn bị nói lắp, bạn chỉ việc chủ động thực hiện cử chỉ đó, thì lập tức bạn sẽ dần có cảm giác tự tin với khả năng nói chuyện lưu loát mà bạn đã lập trình từ trước đó. Chiếc mỏ neo ây sẽ giúp bạn đứng vững ít bị nói lắp hơn, rồi dần không còn nói lắp nữa. Khi bạn duy trì được cảm giác tự tin và khả năng nói chuyện lưu loát thường xuyên, thì nói lắp và cảm xúc tiêu cực đi kèm sẽ dần bị thay thế hoàn toàn. Ví dụ: Ví dụ khi đang cảm thây tự tin và nói chuyện lưu loát với những đứa trẻ, bạn chủ động tạo cử chỉ bóp hai đầu ngón tay thật nhiều để cử chỉ này gắn kết với cảm giác tự tin và khả năng nói chuyện lưu loát. Việc liên tục chủ động thực hiện cử chỉ này mỗi khi tự tin nói chuyện lưu loát sẽ tạo sự gắn kết thành chuỗi các hành vi liên quan đến nhau. Bộ não sẽ sản sinh ra những liên kết nơ-ron mới quy định sự liên quan này. Vậy là cứ khi nào bạn tự tin nói chuyện lưu loát thì đổng thời cũng xuâ't hịệiì cử chỉ bóp hai đầu ngón tay như vậy, vậy thì khi bạn chủ động tạo cử chỉ tay này, thì bộ não sẽ hiểu rằng bạn cần cảm xúc tự tin và nói chuyện lưu loát. Đến lúc này, khi bạn tham gia vào tình huống giao tiếp khiến bạn bị nói lắp, thì bạn hãy chủ động tạo cử chỉ này. Bộ não của bạn sẽ nhận được tín hiệu tương ứng là cần phải tự tin, nói chuyện lưu loát. Bạn sẽ bắt đầu cảm thây tự tin với dần nói chuyện lưu loát hơn. 74 ì cần lĩíu ý là bạn nên giâu những cử chỉ này cho riêng mình, không nên để người khác nhìn thây, vì ở những nền văn hoá khác nhau, cùng một cử chỉ nhỏ nhưng có thể mang ý nghĩa khác nhau. Một cử chỉ với người nai này có thể mang ý nghĩa là xin chào, nhưng với người nơi khác có thể là đang coi thường họ. Bạn có thể tự tạo cho mình những chiếc mỏ neo mang dâu âh của riêng bạn. Giao tiếp là dòng nước, tâm lý của bạn là chiêc thuyền và bạn cần một chiếc mỏ neo. 4. TẠO CÂU THẦN CHÚ Bạn đã bao giờ nghe đến cụm từ "Câu thần chú" chưa? Nếu đã nghe thì bạn hiểu gì về câu thần chú? Câu thần chú là ngôn từ trong tôn giáo. Câu thần chú ta nói đến ở đây là một câu nói ngắn gọn có thể tạo ra trạng thái tâm lý như mình mong muôh một cách nhanh chóng. Ví dụ: Khi bạn đang cảm thây chán nản, không thể tập 75 trung vào công việc, bạn chỉ cần nói "Tôi giỏi nhâV' thì lập tức bạn cảm thây tự tin, đầy cảm hứng. Nhưng để câu nói "Tôi giỏi nhâV' có được hiệu quả như vậy đòi hỏi bạn phải bỏ công sức để xây dựng biến nó thành câu thần chú. - Vậy làm thế nào để tạo ra được câu thần chú? - Câu trả lời là có không ít phương pháp, nhưng ở đây ta chỉ nói đến một phưcmg pháp đơn giản và tiết kiệm nhâ't, đó chính là tự kỷ ám thị. Tự kỷ ám thị là tự thuyết phục bản thân bằng tiếng nói của chính mình. Thuyết phục người khác là để họ tự thuyết phục mình, còn ở đây bạn không chỉ là bạn mà bạn còn đóng vai người khác nữa. Ví dụ: Bạn là một người rất sợ chuột, bạn đang tán tỉnh một cô gái nhưng cô gái đó chưa đồng ý yêu bạn vì lý do bạn là người sợ chuột. Bạn không gặp được ai để học cách không sợ chuột và cũng chẳng có chuyên gia nào xuâ't hiện giúp bạn không sợ chuột nữa. Vậy bạn phải làm sao? Ngồi một chỗ không làm gì thì nhiều năm sau bạn vẫn sợ chuột, ữong khi cô gái đó đi lây người khác mất rồi. Thời gian tán cô gái không nhiều nhưng đủ để bạn học cách trở thành người không sợ chuột. Bạn chỉ còn cách duy nhâ't là tự thuyết phục bản thân mình thật nhiều rằng bạn không sợ chuột nữa để bạn trở thành người không sợ chuột. Nếu có chuyên gia động viên thì bạn đạt kê't quả nharửi hơn vì chuyên gia là người có kinh nghiệm và vì bạn tin ở chuyên gia. Nhưng nay bạn chưa có kinh nghiệm và cũng chưa tín mìrứi là chuyên gia, nên việc bạn tự thuyết phục bản thân sẽ vâ't vả hon gâ'p nhiều 76 lần thì mới đạt được kết quả tưong tự. Bạn liên tục tự thuyết phục bản thân không sợ chuột và bạn dần cảm thấy không còn sợ chuột nữa. Kết quả là bạn có được tình yêu của cô gái. Câu thần chú là câu nói ngắn gọn mang lại cảm xúc nhanh chóng. Câu thần chú có thể được tạo ra bằng cách nhờ người khác ám thị hoặc tự mình ám thị, phương án nhờ người khác ám thị tuy tạo kết quả nhanh chóng nhưng ít khả thi hơn vì tự mình ám thị có thể chủ động sắp xếp thời gian bâ't cứ lúc nào. Tuy nhiên, tự kỷ ám thị có hạn chế là hiệu quả thuyết phục chậm, vì niềm tin vào chính bạn chưa cao, do đó nó đòi hỏi công sức bạn phải bỏ ra là râ't nhiều. Các nhà thần học có nói: "Khi ta tự nhắc đi nhắc lại một điều gì đó cả vạn lần thì điều đó sẽ trở thành sự thật". Việc ta tự nhắc đi nhắc lại sẽ tạo hình ảnh tưởng tượng kèm theo, bộ não sẽ thây hình ảnh từ mờ nhạt cho tới khi rõ ràng sinh động như thực tế, mức độ cảm xúc cũng thay đổi theo sự rõ ràng và sinh động của những hình ảnh này. Bộ não sẽ tạo ra những liên kết nơ-ron mới để quy định sự xuâìt hiện của những hình ảnh mới và cảm xúc mói này. Mức độ cảm xúc được tạo ra sẽ phụ thuộc vào việc bạn tự nhắc đi nhắc lại bao nhiêu lần. Sở dĩ câu thần chú có được sức mạnh mang lại cảm xúc nhanh chóng như vậy vì nó được xây dựng lập trình gắn sức mạnh từ trước. Cách xây dựng câu thần chú cũng tương tự như tạo chiếc mỏ neo. Đầu tiên xác định được cụm từ khóa để xây dựng thành câu thần chú, sau đó tìm đến cảm xúc tích cực tự tin rồi bắt đẩu thầm khẳng định thật nhiều cụm từ khóa đó. 77 Bạn cứ luyện tập như vậy cho đến khi mỗi lần bạn cảm thây tự tin là bạn lại nói thcỄm ra cụm từ khóa đó gần như vô thức. Khi cụm từ khóa đó và cảm xúc tự tin đã tạo được mổỉ liên hệ ràng buộc vói rứiau. Đêh lúc này nêu bạn muốn có cảm giác tích cực tự tin thì bạn chỉ cần nói thầm ra cụm từ khóa đó là bạn sẽ rửianh chóng có được cảm giác tự tin tích cực. Để vận dụng câu thần chú vào chữa nói lắp, bạn hãy tự tạo ra một câu thần chú cho riêng mình. Ví dụ: Những khi bạn tự tin nói chuyện lưu loát là khi đang nói chuyện vói những đứa trẻ hoặc vói thú cưng. Những lúc như vậy, hãy chủ động thầm nói với chính mình cụm từ "Tôi giỏi nhâV' thật nhiều lần cho đến khi cảm xúc tự tin cùng khả năng nói chuyện lưu loát tạo được mối liên hệ ràng buộc vói cụm từ "Tôi giỏi nhâV'. Mỗi một lần khẳng định cụm từ này, bạn cần hình dung mình là người giỏi nhâìt và không bao giờ nói lắp nữa. Bạn phải thực hành liên tục thật nhiều cho đêh khi cụm từ này biến thành câu thần chú. Bạn chủ động luyện tập càng nhiều bao nhiêu thì câu thần chú càng có hiệu nghiệm hấỵ nhiêu. Đến khi bạn tham gia vào tình huống giao tiếp nhiều áp lực khiến bạn bị nói lắp, bạn chỉ cần nói thầm "Tôi giỏi nhất" thì bộ não sẽ nharứi chóng hiểu được tín hiệu tương ứng, bạn sẽ bắt đầu cảm thây tự tin để nói chuyện ữôi chảy. 78 Một điều cần lưu ý là câu thần chú phải ngắn gọn, không nên dài quá ba từ để bộ não không mâìt nhiều năng lượng phân tích, sự ngắn gọn sẽ tạo ra sự nhâ't quán nhanh hơn và hiệu quả hơn. 5. VẬN DỤNG TRÍ TƯỞNG TƯỢNG a. Trí tưởng tượng Trí tưởng tượng là món quà vô giá mà tạo hóa ban tặng cho con người. Tưởng tượng giúp chúng ta phát ữiển bản thân và cải tạo thế giới. Trí tưởng tượng là sức mạnh đem cả vũ trụ đến với thế giới của chúng ta. Chỉ có ữí tưởng tượng của con người mới có thể tạo ra xe ô tô, tàu hoả, máy bay, tên lửa, tàu vũ trụ, máy vi tính,... 79 Vũ trụ, tâm linh và bộ não con người là những nơi bí ẩn mà chúng ta chưa thể hiểu được. Chúng ta còn đang tìm hiểu về bộ não của mình và có thể chúng ta sẽ phải mâ't nhiều năm nữa hoặc không bao giờ có thể hiểu hết được bộ não. Có một điều mà ta có thể chắc chắn là khả năng của bộ não con người là phi thường, nó có sức mạnh cải tạo thế giới và hủy diệt thế giói. Giờ đây, chúng ta sẽ tìm cách khai thác một phần râ't nhỏ năng lực của bộ não để hoàn thiện bản thân, đó là sử dụng trí tưởng tượng để chữa khỏi nói lắp. Bộ não của chúng ta vói năng lực trí não của mình thông qua các giác quan để nhìn thây, nghe thây, ngửi thây, sờ thây và cảm nhận thây, để rồi ghi rửiớ những trải nghiệm của các giác quan đó để nhận biết thế giới. Hồi tưởng, tưởng tưọng sáng tạo là cách chúng ta tạo ra các trải nghiệm mới mà không cần phải kinh qua thực tế. Đó là năng lực kỳ diệu chỉ có ở con người. Các loài vật cũng có khả năng ghi nhớ những gì chúng trải nghiệm, như loài chó mừng rỡ khi gặp lại chủ sau nhiều năm, các loài động vật hoang dã có thể hình dung ra sô' lượng và kích thước bầy đàn khác thông qua việc rửiận diện mùi nước tiếu,... Nhưng các loài động vật không có khả năng tưởng tượng sáng tạo để thay đổi thế giới giống như con người. Tâ't cả trải nghiệm của các giác quan là những thông tin đều được bộ não chúng ta ghi nhận, những trải nghiệm đó sẽ trở thành những kiah nghiệm của chúng ta. Chúng ta có thể nhớ lại các ữải nghiệm và định vị các trải nghiệm đó, sự ổn 80 ^ • , V ^VTr 'T: lđịnh của định vị này cho phép chúng ta xoay chuyển, đảo chiều, hoán vị, lắp ráp, thêm bớt,...các trải nghiệm trong một ữật tự cho trước để tạo ra các tổ hợp trải nghiệm hoàn toàn mới bằng trí tưởng tượng. Ngay từ khi còn nhỏ, chúng ta đã được học ghi nhớ và gọi tên các đồ vật là gì và có hình dáng như thếnào, để khi nhắc tới tên đổ vật đó ta có thể biết nó là gì và đang ở đâu. Đó là cách để chúng ta thích nghi và phát triển. Khi còn bé, những đứa trẻ râ't thích thú nghe những câu chuyện của ông bà kể, những ngôn từ trong câu chuyện luôn gắn với những hình ảnh mà trẻ đã được học ghi nhớ từ trước. Do vậy mà những câu chuyện sẽ cho trẻ thây được môl liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng mà trước đó trẻ chưa thây bao giờ. Đó là cách hìrứì thành và rèn luyện khả năng tưởng tượng ở ữẻ. Ví dụ: Một đứa trẻ được yêu cầu vẽ một chiếc xe ô tô, với những hình ảnh có trong đầu, râ't có thể chiếc xe được vẽ ra sẽ có thêm đôi cánh. Càng trưởng thành thì năng lực trí não của chúng ta càng phát ữiển dựa trên sự trải nghiệm phong phú. 81 Ngay từ khi mới đi học, trẻ đã được dạy cách tư duy tưởng tượng để giải quyết vâh đề bằng các bài toán đố, cách giải quyết các bài toán đố đòi hỏi khả năng tưởng tượng, tổng hợp và lắp ráp kiến thức dựa trên cơ sở kiến thức trẻ đã từng học để tìm ra được đáp án. Từ thòi kỳ sơ khai, con người đã biết tưởng tượng sáng tạo ra các dụng cụ bằng đá giúp ích cho việc săn bắn và hái lượm. Các dụng cụ và phương tiện mới tiếp tục được con người tưởng tượng sáng tạo ra thúc đẩy sự phát triển tiến bộ của xã hội loài người. Từ thời kỳ đổ đá cho đêh thời đại ngày nay, tâ't cả những gì mà con ngưòd tạo ra đều bắt nguồn từ trí tưởng tưọng, từ chiếc quần ta mặc cho đến chiếc máy tírửì ta dùng,... Một minh chứng hùng hổn mà ai cũng biết là nhà phát minh thiên tài Edison, ông còn chưa học hê't tiểu học nhưng bằng trí tưởng tượng sáng tạo của mình, ông đã có hàng nghìn phát minh sáng chế mà phát minh ra bóng đèn sợi đốt là một ví dụ điển hình, những phát minh của Edison đã góp phần lớn vào sự phát triển của thếgiód văn minh. Tưỏng tượng còn có một quyền năng to lớn khác, đó là giúp ta tự điều khiển được tâm trạng của chính mình. Trước mỗi hoàn cảnh thực tế, ta luôn có những cảm xúc khác nhau. 82