🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Chiến Tranh Không Có Một Khuôn Mặt Phụ Nữ Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn CHIẾN TRANH KHÔNG CÓ MỘT KHUÔN MẶT PHỤ NỮ ---❃ ❖ ❊--- Tác giả: Svetlana Alexievich Dịch giả: Nguyên Ngọc Nhà xuất bản Hà Nội ebook©vctvegroup 12.3.2019 https://thuviensach.vn CREDITS Nguồn sách: @mayaincaztec Scan và OCR: annie-tuongminh, Trúc Quỳnh Đặng Bìa: inno14 Soát lỗi: hathao, tulipviet, Ngo Ha Quyen, lemontree123, khibungto, Trúc Quỳnh Đặng. Hiệu đính và ebook: Bọ Cạp https://thuviensach.vn Trò chuyện với một nhà sử học - Trong Lịch sử, phụ nữ xuất hiện lần đầu tiên trong một quân đội là từ lúc nào? - Từ thế kỷ thứ Tư trước Công nguyên, ở Athènes và Spartes, đã có những phụ nữ chiến đấu trong các binh đoàn Hy Lạp. Sau đó, họ đã tham gia các chiến dịch của Alexandre de Macédoine. - Còn trong thời hiện đại? - Nước đầu tiên huy động phụ nữ vào quân đội là Anh... Giữa những năm 1560 và 1650, các bệnh viện đã được lập, và ở đấy đã có những nữ quân nhân phục vụ. Và trong Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, người ta đã chấp nhận phụ nữ trong Không quân Hoàng gia; ngoài ra người Anh còn lập một Lực lượng Hậu cần Hoàng gia và một quân đoàn vận tải ô tô nữ - tất cả gồm 100.000 người. - Việc nữ hóa quân đội đã phát triển như thế nào trong Thế chiến lần thứ hai, cuộc chiến tranh ác liệt nhất của thế kỷ XX? - Trong những năm ấy, thế giới đã chứng kiến sự khuếch đại của hiện tượng trên. Ta thấy phụ nữ phục vụ trong những binh chủng khác nhau, ở nhiều nước - trong quân đội Anh là 225.000 người, Hoa Kỳ là 350.000 - 500.000 người, Đức gần 500.000 người. Trong quân đội Xô viết, gần một triệu phụ nữ đã phục vụ trong các binh chủng khác nhau. Trong số họ có những xạ thủ bắn tỉa, nữ phi công, lái xe thợ máy chiến xa hạng nặng, chiến sĩ súng máy... https://thuviensach.vn CON NGƯỜI MẠNH HƠN CHIẾN TRANH Trích nhật ký của tác giả 1978-1985 Tôi viết một cuốn sách về chiến tranh... Tôi, người chưa bao giờ thích đọc sách về chiến tranh, dù thời thơ ấu và trưởng thành của tôi, mọi người đều thích đọc loại sách ấy. Tất cả con trai và con gái tuổi tôi. Và điều đó chẳng có gì lạ: chúng tôi là những đứa con của Chiến thắng. Con cái của những người thắng trận. Tôi có ký ức gì về chiến tranh? Ký ức về nỗi lo sợ của đứa trẻ ngơ ngác giữa những từ khủng khiếp và không thể hiểu. Chiến tranh được nhắc tới thường xuyên: ở trường và ở nhà, ở lễ cưới và lễ rửa tội, ở các lẽ hội và các đám tang. Và cả trong cuộc trò chuyện của trẻ con. Ngay cả sau chiến tranh, chiến tranh vẫn là nơi cư trú của tâm hồn chúng tôi. Mọi người đều sống dưới tấm bảng hiệu chung, mọi thứ đều bắt nguồn từ cái thế giới kinh hoàng đó và gia đình tôi cũng không thoát khỏi quy tắc chung: ông ngoại gốc Ukrain của tôi, bố của mẹ tôi, chết trận, còn bà nội gốc Biélorussi của tôi, mẹ của bố tôi, chết vì bệnh chấy rận trong hàng ngũ du kích; hai người trong số các con của bà mất tích: ba người con bà cho ra trận, chỉ một trở về... Còn bố tôi... Tuổi thơ, chúng tôi không có ý tưởng về một thế giới không có chiến tranh, thế giới chiến tranh là thế giới duy nhất chúng tôi biết và những con người của chiến tranh là những con người quen biết duy nhất của chúng tôi. Cả tới hôm nay nữa tôi không biết thế giới nào và những con người nào khác. Mà họ có tồn tại không? Hẳn không thể biết trên thế giới đã có bao nhiêu sách viết về chiến tranh. Gần đây tôi đã đọc ở đâu đó rằng trái đất đã biết đến 3.000 cuộc chiến https://thuviensach.vn tranh. Mà sách viết về chúng còn nhiều hơn... Tuy nhiên, tất cả những gì chúng ta biết về chiến tranh là do những người đàn ông kể cho chúng ta. Chúng ta là tù binh của những hình ảnh “đàn ông” và những xúc cảm “đàn ông” về chiến tranh. Những từ “đàn ông”. Phụ nữ vẫn mãi náu mình trong im lặng, và nếu thảng hoặc họ có quyết định nói, thì họ cũng không kể về cuộc chiến tranh của họ, mà về chiến tranh của những người khác. Họ sử dụng một ngôn ngữ không phải ngôn ngữ của chính họ. Tuân theo mẫu hình nam giới bất biến. Và chỉ ở trong chốn riêng tư nhà họ, hay giữa những nữ đồng đội cũ của nhau, sau khi chùi mấy giọt nước mắt họ mới gợi lên trước mặt ta một cuộc chiến tranh (tôi đã nghe nhiều câu chuyện trong các chuyến đi làm báo của tôi), những câu chuyện khiến tim ta lịm đi... Tâm hồn ta bỗng lặng im và chăm chú: không còn là những sự kiện xa lạ và đã qua, mà là một môn khoa học và một sự thấu hiểu con người mà ta mãi còn cần. Dù đã ở chốn Địa đàng. Bởi tinh thần của con người không mạnh mẽ cũng không được bảo vệ như ta tưởng, nó luôn cần được nâng đỡ. Cần ta tìm kiếm cho nó sức mạnh từ đâu đó. Những câu chuyện của phụ nữ không hề chứa hoặc gần như không hề chứa những gì ta vẫn nghe nói hoài, và vả chăng, hẳn từ nay ta đã chẳng còn muốn nghe nữa, chẳng còn chú ý, chuyện một số người nào đó đã giết chết một cách anh hùng một số người nào đó và đã thắng. Hay đã thua. Các câu chuyện của phụ nữ thuộc một tính chất khác và nói về những chủ đề khác. Cuộc chiến tranh “nữ” có những màu sắc riêng của nó, những mùi riêng của nó, nguồn chiếu sáng riêng và không gian cảm xúc riêng của nó. Cuối cùng, những từ riêng của nó. Ở đấy, ta không thấy anh hùng cũng chẳng thấy chiến công không tưởng tượng nổi, mà chỉ đơn giản có những cá nhân bị cuốn vào một công việc phi nhân của nhân loại. Và trong ấy, không chỉ có họ (con người!) phải chịu đau đớn vì chiến tranh: cùng với con người là đất đai, chim chóc, cây cỏ. Toàn bộ thiên nhiên. Chúng chịu đau đớn mà chẳng nói được một lời, thế càng kinh khủng hơn... Một câu hỏi nảy sinh ngay: Tại sao sau khi đã đấu tranh và giành được vị trí của họ trong một thế giới ngày trước vốn chỉ thuộc về đàn ông, phụ nữ https://thuviensach.vn đã không bảo vệ lịch sử của họ? Lời nói của họ và xúc cảm của họ? Vì sao họ đã không có lòng tin ở chính họ? Chúng ta đã bị tước mất đi cả một thế giới. Lục địa riêng biệt của những người phụ nữ. Nhưng điều gì ngăn ta đi vào đó? Ghé vào và lắng nghe? Một mặt là một bức tường vô hình, bức tường chống đối của đàn ông, mà tôi thậm chí sẵn sàng cho là một âm mưu bí mật tính toán của đàn ông, mặt khác là sự thiếu vắng ham muốn và tò mò của chúng ta có thể giải thích là do không ai chờ đợi ở cuộc thám hiểm đó chút khám phá nào. Bởi vì đàn ông, như người ta vẫn nói, sinh ra là để tham gia chiến tranh và nói về chiến tranh. Chúng ta tưởng đã biết tất cả về chiến tranh. Nhưng tôi là người đã nghe những người phụ nữ nói - những phụ nữ thành phố và những người ở nông thôn, những phụ nữ bình thường và những nữ trí thức, những người cứu chữa thương binh và những người cầm một khẩu súng, tôi có thể khẳng định rằng tưởng thế là sai. Thậm chí một sai lầm lớn. Còn có một cuộc chiến tranh khác mà chúng ta không biết. Tôi muốn viết lịch sử cuộc chiến tranh ấy... Một lịch sử của những người phụ nữ... Những ghi âm đầu tiên... Và ngạc nhiên đầu tiên: chuyên môn quân sự của những phụ nữ ấy - người cáng thương, xạ thủ bắn tỉa, chiến sĩ súng máy, khẩu đội trưởng phòng không, công binh - trong khi hôm nay họ là kế toán viên, nhân viên phòng thí nghiệm, hướng dẫn viên du lịch, giáo viên... Cứ như họ kể cho tôi không phải những ký ức của họ mà của những cô gái nào đó khác. Hôm nay chính họ cũng ngạc nhiên về những gì họ đã sống qua. Và dưới mắt tôi, Lịch sử dần dần “nhân bản hóa”. Tôi có cảm giác họ và tôi, chúng tôi không nói về chiến tranh mà chính xác hơn, là về cuộc tồn sinh của nhân loại. Tóm lại, chúng tôi chiêm nghiệm về con người. Tôi gặp những người kể chuyện tài năng siêu việt; trong đời họ có những trang ta hiếm khi gặp được, ngay cả trong các tiểu thuyết của Dostoïevski yêu quý của tôi. Những trang trong đó nhân vật trở thành món đồ chơi của số phận, song lại tự quan sát mình rất sáng suốt vừa từ trên cao - từ trên trời - vừa từ bên dưới - từ dưới mặt đất. Việc gợi lại các ký ức không phải là một câu chuyện hấp dẫn hay ngược lại dửng dưng về những sự kiện đã biết https://thuviensach.vn và một hiện thực nào đó đang biến xa, mà là một cuộc phục hưng thật sự của quá khứ. Đấy là một sáng tạo tinh chất. Trong khi kể chuyện về chính mình, người ta tái sáng tác, người ta “viết lại” cuộc đời mình. Có khi họ bổ sung, thêm thắt vào đấy. Phải cảnh giác. Tôi đã có thời gian để nhận ra rằng những phụ nữ bình thường tỏ ra trung thực hơn cả: những nữ y tá, cấp dưỡng, thợ giặt... Làm thế nào để xác định điều đó chính xác hơn? Các từ họ dùng, họ rút ra từ chính họ chứ không phải từ của các báo và sách họ đã đọc. Từ văn hóa của họ. Và duy nhất từ những nỗi đau riêng của họ. Các xúc cảm và ngôn ngữ của những người có học, dầu điều này thật lạ, thường chịu ảnh hưởng nhiều hơn của thời hiện tại. Của các mã của nó. Bị nhiễm bởi một nhận thức và một trải nghiệm không phải của họ. Thường phải công phu tiếp cận lâu dài và đủ kiểu đi vòng trước khi nghe được câu chuyện về một cuộc chiến tranh “nữ” chứ không phải “nam”, với những rút lui, phản công và các con số của các khu vực mặt trận... Chỉ một lần gặp không thể đủ, phải nhiều phiên. Như người vẽ chân dung từng chút kiên trì. Tôi ngồi lại lâu trong ngôi nhà lạ, đôi khi cả một ngày. Chúng tôi uống trà, so áo sơ mi nữ vừa mới mua, nói chuyện tóc tai và chuyện bếp núc. Cùng xem ảnh các cháu nội ngoại. Và chỉ khi đó... Sau một thời gian, không bao giờ biết trước là bao lâu và tại sao, đột nhiên cái lúc hằng mong đợi, khi con người rời xa cái hình mẫu vẫn được chấp nhận chung - hình mẫu bằng thạch cao hay bằng bê tông cốt sắt, như các tượng đài của chúng ta - để trở lại với chính mình. Trong chính mình. Bắt đầu gợi lại, không phải về chiến tranh nữa, mà là về tuổi trẻ của chính mình. Cả một mảng đời mình... Phải biết nắm lấy khoảnh khắc ấy, không để nó vụt mất. Nhưng thường sau một ngày dài đầy ắp những lời nói và những sự việc, chỉ còn lại trong trí nhớ của ta một câu duy nhất (nhưng là câu quý làm sao!): “Khi tôi ra trận, tôi còn nhỏ đến nỗi, tôi đã lớn lên trong chiến tranh.” Đấy là câu tôi ghi trong sổ tay, dù tôi đã thu hàng chục mét băng ở máy ghi âm của tôi. Bốn hay năm băng cát-xét... Nhờ đâu mà công việc của tôi được dễ dàng hơn? Vì chúng tôi đã quen sống cùng nhau. Quen trò chuyện với nhau. Chúng tôi là những con người https://thuviensach.vn của cộng đồng. Chúng tôi đặt mọi thứ chung với nhau: cả hạnh phúc và cả nước mắt. Chúng tôi chịu đựng và nói về những đau khổ của chúng tôi. Đối với chúng tôi, đau khổ là một nghệ thuật. Tôi phải thú nhận rằng phụ nữ mạnh bạo dấn mình vào con đường đó... Họ đã đón nhận tôi như thế nào? Họ gọi tôi là “cô gái nhỏ”, “con gái tôi”, “con tôi”. Chắc hẳn nếu tôi cùng thế hệ với họ, họ sẽ đối xử với tôi cách khác. Nghiêm khắc hơn và bình tâm hơn. Không có niềm vui thường có được trong gặp gỡ giữa già và trẻ. Khởi đầu và kết thúc. Tôi trẻ, họ già. Họ cắt nghĩa các sự việc cho tôi như cho một đứa trẻ con. Từ lâu tôi đã có nhận xét ta nói chuyện hay hơn cả là với trẻ con: khi đó ta tìm những từ mới, vì nếu không ta sẽ không thể vượt qua được ranh giới chia cách ta với cái thế giới mà từ nay không thể bước vào được nữa. Tôi thường thấy những người phụ nữ ngồi trước mặt tôi lắng tai nghe chính bản thân mình. Vào cái tiếng cất lên từ tim họ. So sánh nó với những từ họ nói. Đến tuổi già, cá nhân con người hiểu rằng cuộc đời từ nay đã ở sau lưng mình, và bây giờ phải cam chịu và chuẩn bị ra đi. Họ không muốn, họ thậm chí sẽ giận tức phải biến đi một cách đơn giản đến như thế. Không lo nghĩ gì hết. Trên con đường này. Và khi nhìn lại phía sau, họ cảm thấy trong mình một mong muốn không chỉ tự kể lại mà còn đạt đến bí ẩn của cuộc đời. Mong muốn đặt cho mình câu hỏi: “Để làm gì vậy tất cả những gì đã đến với ta?” Họ quay một cái nhìn vĩnh biệt hơi buồn rầu về quá khứ của họ... Họ chẳng còn có cớ gì mà lừa phỉnh chính mình và lừa phỉnh người khác. Và cũng chẳng ham muốn gì vì không còn thời gian để mà chơi. Mọi sự đã quyết định và sát gần với điều bí ẩn. Bí ẩn cuối cùng. Chiến tranh là một thử thách quá riêng tư. Và cũng bất tận như sự tồn tại của nhân loại... Một lần, một phụ nữ (một nữ phi công) đã từ chối gặp tôi. Bà đã giải thích cho tôi qua điện thoại: “Tôi không thể. Tôi không muốn nhớ lại. Ba năm trải qua chiến tranh... Và suốt ba năm, tôi không còn là một phụ nữ. https://thuviensach.vn Cơ thể tôi ngủ lịm. Tôi không còn có kinh, không còn ham muốn tình dục. Vậy mà tôi đã từng là một người phụ nữ đẹp... Khi chồng tương lai của tôi cầu hôn tôi, lúc đang ở Berlin. Trước Reichstag[1]: “Chiến tranh đã chấm dứt. Chúng ta còn sống. Hãy lấy anh.” Tôi đã muốn khóc. Muốn hét lên. Muốn đánh anh! Thế nào vậy, lấy anh? Lấy anh - ngay tức khắc? Anh có nhìn rõ em giống thứ gì đây không? Hãy làm cho em thành một người phụ nữ đã chứ: tặng hoa cho em, tán tỉnh em, nói với em những lời đẹp đẽ. Em mong những điều đó biết bao! Tôi đã suýt tát anh một cái... Tôi muốn đánh anh... Nhưng một bên má anh bị đốt cháy, đỏ sẫm, và tôi thấy anh đã hiểu ra: những giọt nước mắt của anh chảy xuống trên chiếc má ấy... Trên những vết sẹo còn tươi... Và tôi nghe tôi trả lời, mà chính mình cũng không tin: “Vâng, em sẽ lấy anh.” Nhưng tôi không thể kể lại... Tôi không có đủ sức mạnh để quay trở về sau. Phải sống lại tất cả những cái đó một lần nữa...” Tôi đã hiểu bà. Nhưng đấy cũng là một trang hay nửa trang tôi viết. Những bản ghi. Những bản ghi. Ở đâu cũng có những bản ghi. Trong những căn hộ và những ngôi nhà bằng gỗ, ở ngoài đường, trong các quán cà phê... Tôi, tôi lắng nghe... Càng lúc tôi càng hóa thân thành một chiếc tai lớn duy nhất không ngừng hướng về người khác. Tôi “đọc” những tiếng nói... Con người lớn hơn chiến tranh... Tôi ghi lấy chính xác những khoảnh khắc họ lớn hơn chiến tranh đó. Ấy là khi họ được điều khiển bởi một điều gì đó mạnh hơn Lịch sử. Tôi phải bao quát rộng hơn: viết lên sự thật về sự sống và cái chết nói chung, chứ không chỉ sự thật về chiến tranh. Không có gì nghi ngờ rằng cái ác hấp dẫn: nó thôi miên chúng ta bằng cái phần phi nhân được chôn vùi sâu trong con người. Tôi luôn tò mò muốn biết có bao nhiêu chất nhân bản trong con người, và con người có thể bảo vệ cái chất nhân bản trong mình như thế nào. Nhưng tại sao lại quan tâm nhiều thế đến cái ác? Có thể là để biết những hiểm nguy nào đe dọa chúng ta và làm sao tránh được chúng chăng? Tôi dấn sâu ngày một xa hơn vào thế giới vô tận https://thuviensach.vn của chiến tranh, tất cả những gì còn lại đã ít nhiều xỉn màu đi, trở thành bình thường hơn cả bình thường. Đấy là một thế giới quá ư sỗ sàng, quá ư mãnh liệt. Bây giờ tôi hiểu nỗi cô đơn của người từ nơi đó trở về. Cứ như là họ trở về từ một hành tinh khác hay từ thế giới bên kia. Họ sở hữu một hiểu biết mà những người khác không có, và người ta chỉ có thể lĩnh hội được ở chốn ấy, khi chạm mặt cái chết. Khi họ cố truyền gửi lại cái ấy bằng những từ, họ có cảm giác về một tai họa. Họ trở nên câm lặng. Họ rất muốn kể lại, những người khác rất muốn biết, nhưng mọi người đều bất lực. Tôi sợ hiện tượng đó... Họ luôn ở trong một không gian khác tôi, người họ trao gửi. ít nhất có ba người tham gia cuộc trò chuyện: con người kể chuyện hôm nay, con người là con người này ngày xưa, thời của các biến cố, và tôi. Mục đích của tôi: có được sự thật về những năm ấy. Những ngày ấy. Một sự thật được tẩy rửa hết nhtrng sai lạc do tình cảm. Chắc hẳn sau Chiến thắng, họ đã kể lại một cuộc chiến tranh và mười năm sau một cuộc chiến tranh khác, bởi vì từ nay họ nhập kho toàn bộ cuộc đời họ vào các ký ức của họ. Toàn bộ con người họ. Cách họ sống những năm gần đây, những gì họ đã đọc, những gì họ thấy, những người họ gặp. Cuối cùng là việc họ hạnh phúc hay đau khổ. Hay việc nói, họ và tôi, chỉ có hai chúng tôi, hay còn một ai đó nữa bên cạnh. Khi ấy cần biết đó là ai? Một thành viên trong gia đình? Một người bạn? Loại nào? Nếu là một đồng đội ngoài mặt trận là một chuyện, nếu không, là chuyện khác. Các tư liệu là những sinh linh, chúng biến đổi cùng lúc với chúng ta, có thể không ngừng rút ra từ đó một điều gì đấy. Không ngừng có một điều gì đấy mới. Những người kể chuyện không chỉ là những chứng nhân - họ không hề chút nào là những chứng nhân - mà là những diễn viên và những người sáng tạo. Không thể tiếp cận sự thật một cách trực tiếp, mặt đối mặt. Các cảm xúc của chúng ta chen vào giữa sự thật và chúng ta. Có thể nói tôi đứng trước những phiên bản - mỗi người có phiên bản riêng của mình, từ đó tái hiện lên hình ảnh của cả một thời và những con người sống trong đó, tùy theo số lượng những phiên bản ấy và những lần giao nhau giữa chúng. Nhưng tôi không muốn người ta nói về cuốn https://thuviensach.vn sách của tôi: “Những người anh hùng trong đó là có thật”, và tất cả chỉ có thế. Tôi tìm một hình ảnh, một nhịp điệu... Tôi không viết về chiến tranh mà về những con người trong chiến tranh. Tôi không viết một lịch sử chiến tranh mà là một lịch sử của các xúc cảm. Một mặt, tôi nghiên cứu những con người cụ thể đã sống một thời cụ thể và đã tham gia vào những biến cố cụ thể, nhưng mặt khác, ở mỗi con người đó, tôi cần nhận ra con người của vĩnh hằng. Cái phần người luôn hiện diện trong con người. Hẳn một số người nào đó sẽ có những nghi vấn: các ký ức, họ sẽ phản đối, không làm nên Lịch sử. Cũng chẳng làm nên văn học. Nhưng đối với tôi, chính ở đó, trong tiếng nói sống động của con người, trong phục hưng sống động của quá khứ, ẩn chứa niềm vui nguyên thủy và phơi trần cái bi thảm của cuộc sống. Cái hỗn độn và cái phi lý của nó. Sự ghê tởm và man dã của nó. Tất cả các yếu tố ấy hiện lên ở đó, không vấy chút ngụy tạo nào. Đấy là những nguyên gốc. Hôm qua có một cú điện thoại: “Cô và tôi, chúng ta chưa biết nhau... Nhưng tôi đến từ Crimée, tôi gọi cô từ nhà ga. Tôi muốn kể cho cô cuộc chiến tranh của tôi... Tôi đã đọc những đoạn trích cô đã cho in...”. Thế à? Chỉ có điều tôi và con gái tôi chuẩn bị đi ra công viên. Chơi đu quay. Cắt nghĩa thế nào đây cho một đứa bé sáu tuổi là tôi đang làm công việc gì? Mới đây, nó đã hỏi tôi: ”Chiến tranh là cái gì thế?” Trả lời nó thế nào đây?... Tôi những muốn thả nó vào thế giới này với trái tim tràn ngập yêu thương, nên tôi đã dạy nó chớ nên ngắt một bông hoa khi không cần thiết, khi ta không có nhu cầu. Thật đáng tiếc khi dí nát một con bọ cánh cứng, ngắt cánh một con chuồn chuồn. Nhưng làm sao giải thích chiến tranh cho một đứa bé? Làm sao trả lời câu hỏi: “Tại sao người ta giết ông ngoại trong chiến tranh?” Sau chiến tranh, bố mẹ tôi có giải thích cho tôi ít nhiều về nó, nhưng tôi lại không thể làm chừng đó với con gái tôi. Không có bất cứ cách nào để nó chấp nhận hiểu: “Nhưng dẫu thế nào, tại sao lại thế?” https://thuviensach.vn Phải viết một cuốn sách về chiến tranh sao cho người đọc đến buồn nôn sâu sắc vì nó, cho họ thấy chỉ ý tưởng về chiến tranh thôi đã là bỉ ổi. Tâm thần. Những người bạn đàn ông của tôi (khác những người bạn đàn bà của tôi) sửng sốt trước một logic “đàn bà” đến thế. Và tôi lại nghe cái lý lẽ “nam giới” này: “Vì cô không tham gia chiến tranh”. Nhưng có thể, đúng ra, như thế là tốt hơn. Tôi không biết đến sự chi phối của hận thù, tôi giữ được một cách nhìn bình thường. Một cách nhìn “không hiếu chiến”. Cuộc chiến tranh của những người phụ nữ có ngôn ngữ riêng của nó. Đàn ông náu mình đằng sau các sự kiện, chiến tranh thu hút họ, cũng như hành động và sự đối kháng tư tưởng, trong khi phụ nữ cảm nhận chiến tranh qua các xúc cảm. Dẫu sao tôi vẫn lặp lại: đấy là một thế giới khác, khác với thế giới của đàn ông. Với những mùi của nó, những sắc màu của nó và một môi trường đầy tình tiết: ”Họ phát cho chúng tôi những cái túi, chúng tôi cắt thành váy”, “Ở phòng tuyển quân, tôi mặc váy đi vào cửa này, trở ra cửa kia mặc quần và áo varơi; người ta cắt bím tóc của tôi, tôi chỉ còn mỗi cái chỏm trên đầu- Hơn một lần, người ta đã cảnh báo tôi (nhất là các nhà văn nam): “Các bà sẽ sáng chế cho cô khối chuyện cổ tích. Họ sẽ tha hồ mà bịa.” Nhưng có thể bịa những chuyện như thế không? Sáng tác hoàn toàn ư? Nếu có thể họ đã sử dụng một hình mẫu, thì cái hình mẫu ấy ắt phải có tên là cuộc sống, chỉ có cuộc sống mới có được một trí tưởng tượng như thế. Nhưng dù là đề cập đến chủ đề nào thì những người phụ nữ vẫn luôn đinh ninh một ý tưởng: chiến tranh trước hết là một cuộc giết người, sau đó là một lao động mệt nhoài. Rồi cuối cùng thì đơn giản là cuộc đời thường: người ta hát, người ta phải lòng nhau, người ta đặt những lô cuộn tóc. Nhưng nhất là, họ cảm nhận giết người là điều không thể tha thứ, bởi vì người phụ nữ ban sự sống. Biếu tặng sự sống. Đàn ông... Họ khó chịu khi phải để phụ nữ đi vào thế giới của họ, lãnh địa của họ... https://thuviensach.vn Tôi đã gặp lại một người phụ nữ trong xí nghiệp máy kéo ở Minsk, bà đã từng là xạ thủ bắn tỉa. Bà nổi tiếng vì các chiến công của mình. Đã có nhiều bài viết về bà trên các báo mặt trận. Đôi người bạn của bà ở Moskva đã cho tôi số điện thoại của bà, nhưng là số đã cũ. Nên tôi đã đến hỏi tại bộ phận công tác cán bộ ở đấy, tôi đã nghe những người đàn ông (ông giám đốc nhà máy và ông trưởng bộ phận cán bộ) nói với tôi: “Hết đàn ông hay để mà hỏi rồi sao? Tại sao cô lại cần đàn bà? Nghe họ nói mê... nghe chuyện đàn bà nạ dòng thì phỏng được gì...” Tôi đến một gia đình... Chồng và vợ đều đã tham gia chiến tranh. Họ gặp nhau và đã cưới nhau ngoài mặt trận: “Chúng tôi đã làm lễ cưới trong chiến hào, tôi đã tự chế cho mình một chiếc áo cưới bằng vải ga.” Ông là chiến sĩ súng máy, bà là chiến sĩ giao liên. Ông phái ngay vợ vào bếp: “Chuẩn bị món gì cho chúng tôi nhé.” Tôi đòi mãi ông mới miễn cưỡng nhường chỗ cho bà, không quên dặn bà: “Kể như tôi đã bày cho bà ấy. Không có nước mắt, cũng đừng có những chi tiết ngu ngốc, kiểu: “Tôi cứ muốn đẹp. Tôi đã khóc khi bị người ta cắt mất bím tóc.”“ Người vợ đã thú nhận với tôi: “Ông ấy đã nhồi nhét cho tôi suốt đêm cuốn Cuộc chiến tranh ái quốc vĩ đại. Ông ấy lo cho tôi. Ngay cả bây giờ nữa, ông ấy lo tôi không nói được các ký ức cần thiết.” Vâng, họ khóc rất nhiều. Họ kêu lên. Sau khi tôi đã đi, họ uống thuốc trợ tim. Họ gọi cấp cứu. Nhưng bất chấp tất cả họ nói đi nói lại mãi với tôi: “Trở lại nhé. Đừng quên. Chúng tôi đã nín lặng quá lâu rồi. Vậy là đã bốn mươi năm chúng tôi câm lặng…” Tôi rất có ý thức không thể đặt những tiếng kêu và nước mắt vào bất cứ lao động viết lách nào, bởi vì khác đi thì cái cốt yếu không còn là tiếng kêu và nước mắt, mà chính là cái viết ra. Đấy là bản chất của chất liệu: không ở đâu cá nhân phơi mình ra rõ như vậy, bộc lộ chính mình ra nhiều như trong chiến tranh, và cũng có thể trong tình yêu. Nó phơi lộ những bí ẩn riêng tư nhất của họ. Có thể nhìn thấu họ tận qua da. Lớp vỏ tầm thường của họ rách ra, phơi lộ một vực thẳm mà chính họ không sẵn sàng đối mặt. Dù đấy là câu chuyện của chính họ. Nhiều lần, tôi nhận lại được những bản viết đã https://thuviensach.vn được đọc lại, với ghi chú bên lề: ”Không cần nhắc đến các chi tiết không quan trọng. Phải nói đến Chiến thắng...” Chỉ có điều, đối với tôi, những ”tiểu tiết” ấy chính là cái cốt yếu - là cái phần người: cái nhúm tóc khốn khổ còn lại thay vì cái bím, cái nồi cháo tấm nóng bỏng không có người thưởng thức vì trong số một trăm người ra trận, chỉ có bảy người trở về, hay chuyện sau chiến tranh không thể đi chợ, để không phải nhìn thấy cảnh lò mổ phơi ra đấy... Thịt đầy máu... Họ là ai, những con người ấy, người Nga hay người Xô viết? Không, họ là những con người Xô viết, nhưng họ cũng là người Nga, người Biélorussi, Ukrain, Tadjik... Dẫu sao đi nữa thì con người ấy, con người Xô viết có tồn tại thật. Họ không giống những người khác. Họ biết tên những nạn nhân và những người tử vì đạo của họ, họ đã tạo ra những lý tưởng và những giá trị. Ngay đến chúng tôi, con cái họ, chúng tôi cũng khác. Và biết nói gì về cháu chắt của họ... Nhưng tôi yêu họ. Tôi ngưỡng mộ họ. Vâng, họ đã có Goulag[2], nhưng họ cũng có Chiến thắng. Và họ biết điều đó. MƯỜI BẢY NĂM SAU - 2003 Tôi đọc lại các ghi chép cũ của tôi... Tôi cố nhớ lại người phụ nữ là tôi lúc bấy giờ, khi tôi viết cuốn sách này. Về một số khía cạnh nào đó, tôi thích người phụ nữ ấy, về những khía cạnh khác, cô với tôi bất đồng. Tôi đưa ra những lời bác bỏ. Hôm nay chắc chắn tôi sẽ nêu ra những câu hỏi khác và hẳn tôi sẽ nghe những câu trả lời khác. Và tôi sẽ viết một cuốn sách khác, không hoàn toàn khác biệt, song dầu sao vẫn khác. Các tư liệu không chết, không đông cứng lại một lần là xong dưới một hình thức cho sẵn, vẫn trong những từ ngữ ấy chúng động đậy. Chúng ta có khả năng rút ra đến bất tận chất liệu mới ở đáy của các từ, hay chính xác hơn ở đáy của chính ta. https://thuviensach.vn Nhất là, khi đấy là về những tư liệu sống, những lời chứng của chúng ta. Của những tình cảm của chúng ta. Vậy nên tôi bị buộc phải không ngừng hoàn thiện các cuốn sách của mình. Đặt một dấu chấm, nó biến ngay thành chấm lửng... Cái tôi quan tâm nhiều nhất trong các tư liệu của mình, trước hết là các sổ tay tôi ghi những chương bị kiểm duyệt cắt bỏ. Những đối thoại của tôi với người kiểm duyệt. Nhưng hơn nữa, là những trang tôi còn giữ lại những gì chính tôi đã loại bỏ. Tự kiểm duyệt của tôi. Và những giải thích của tôi về những lý do khiến tôi loại bỏ đi sự việc này hay sự việc kia. Tôi đã khôi phục lại trong sách nhiều đoạn thuộc hai loại đó. Như mấy trang sau đây: đấy cũng là và đã là một tư liệu. Và đấy là con đường của tôi... NHỮNG PHẦN Đà BỊ KIỂM DUYỆT BỎ “Chúng tôi đã đi bộ bốn mươi cây số... Cả một tiểu đoàn phần lớn là phụ nữ. Nóng chết người. Đến ba mươi độ. Nhiều cô gái đang có... Nói thế nào... Cái thứ mà phụ nữ nào cũng có... Chảy nhỏ giọt dọc chân... Người ta chẳng cấp gì cho chúng tôi cả, đúng không? Chẳng cách gì chữa được. Chúng tôi đến một điểm có nước. Chúng tôi nhìn thấy một con sông... Và những cô gái ấy, tất cả họ lao xuống sông. Nhưng bọn Đức bên kia sông nổ súng ngay. Chúng ngắm chính xác... Chúng tôi thì cần tắm rửa, vì chúng tôi quá xấu hổ trước mặt đàn ông. Chúng tôi không muốn ra khỏi nước, và một cô gái đã bị bắn chết… “Tôi làm ca đêm... Tôi vào phòng thương binh nặng... ở đấy có một đại úy... Trước khi tôi nhận ca các bác sĩ đã báo cho tôi là anh ấy sắp chết, sẽ không trụ được đến sáng. Tôi hỏi anh: “Nào! Anh thấy thế nào? Tôi có thể làm gì giúp anh?” Tôi sẽ không bao giờ quên. Đột nhiên anh mỉm cười, một nụ cười sáng rỡ trên khuôn mặt đã kiệt sức của anh: “Em mở cúc áo blu ra... Cho tôi nhìn vú em... Đã quá lâu tôi không nhìn thấy vợ tôi.” Tôi nghe https://thuviensach.vn đỏ rần trên trán và tôi không biết tôi đã trả lời những gì. Tôi bỏ đi và chỉ một giờ sau tôi mới trở lại... Anh đã chết... Và nụ cười vẫn còn nguyên… “Chúng tôi bị bao vây... Chúng tôi quyết định: rạng sáng, sẽ cố chọc thủng trận tuyến địch. Đằng nào chúng tôi cũng chết, thà chết trong chiến đấu. Ở chỗ chúng tôi có ba cô gái. Đêm, họ đi với tất cả những ai có thể... Bởi, dĩ nhiên, không phải ai cũng có thể. vấn đề ở chỗ thần kinh, cô biết đấy. Chúng tôi chuẩn bị chết. Một số người đã lựa chọn giữa tình yêu và cái chết, vì họ không đủ sức mạnh cho cả hai, nhưng không phải tất cả. Và đã có cái đêm ấy... Tôi nhớ các cô gái của chúng tôi với lòng biết ơn... Tất cả họ đều đã bị giết...” Trích một cuộc trao đổi với một người kiểm duyệt: - Tất cả những chi tiết sinh lý học này để làm gì? Cô hạ thấp người phụ nữ với cái thứ chủ nghĩa tự nhiên sơ đẳng của cô. Người phụ nữ anh hùng. Cô tước vòng hào quang của họ. Cô biến họ thành một phụ nữ tầm thường. Một con cái. Mà ở ta, đấy là những nữ thánh! - Chủ nghĩa anh hùng của chúng ta khô kiệt, nó không quan tâm đến sinh lý học cũng chẳng biết sinh học. Nó không thể tin ở những cái ấy. Không chỉ có tinh thần bị thử thách, mà cả cơ thể nữa. Cái vỏ vật chất của con người. - Cô học được ở đâu những tư tưởng ấy? Chúng xa lạ với chúng ta. Chúng không Xô viết. Cô chế giễu những nạn nhân nằm trong các hố chôn chung. Cô đọc quá nhiều Remarque[3]. Ở ta chủ nghĩa Remarque không sống được đâu. Người phụ nữ Xô viết không phải là một con vật... “Có kẻ nào đó đã phản bội chúng tôi... Bọn Đức biết nơi đội du kích đóng. Chúng vây khu rừng và các vùng ven rừng. Chúng tôi trốn trong https://thuviensach.vn đầm. Chúng tôi được các đầm cứu, bọn Đức không dám lò dò xuống đó. Đầm lầy. Nó nuốt chửng mọi thứ, cả máy móc, cả con người. Suốt nhiều tuần lễ, chúng tôi đứng cả ngày trong bùn, nước đến cổ. Cùng chúng tôi có một nữ điện báo viên. Cô vừa sinh dậy. Đứa bé còn rất nhỏ, phải cho bú. Nhưng người mẹ không đủ ăn, thiếu sữa, và đứa bé khóc. Bọn SS[4] ở rất gần... Với cả chó. Nếu chúng nghe được, thì chúng tôi chết hết. Cả đội. Ba chục người... Cô hiểu không? Chúng tôi có một quyết định... Không ai dám truyền đạt lệnh của người chỉ huy, nhưng tự người mẹ đoán ra. Cô nhận đứa bé địu trên người xuống nước và giữ hồi lâu... Đứa bé không còn rống lên nữa. Nó đã chết. Và chúng tôi không ai dám ngước mắt lên nữa. Về phía người mẹ, và về bất cứ người nào trong chúng tôi...” “Khi chúng tôi bắt tù binh, chúng tôi dắt chúng tới trước những người đàn ông tập họp... Chúng tôi không bắn chúng, sẽ là một cái chết quá nhẹ nhõm, chúng tôi chọc tiết chúng, bằng những chiếc que thông nòng súng, chúng tôi chém lên người chúng. Tôi đi xem cảnh ấy... Tôi chờ! Tôi chờ lâu cho đến lúc, trong đau đớn, con ngươi vọt ra khỏi hốc mắt chúng... con ngươi chúng... Cô biết gì về chuyện đó? Chúng đã thiêu cháy mẹ tôi và các em gái tôi trên một đống lửa, giữa làng...” “Ở Stalingrad, người bị giết nhiều đến nỗi ngựa không còn sợ. Thường thì chúng sợ. Một con ngựa không bao giờ bước qua một xác người. Chúng tôi đã thu nhặt những người chết của chúng ta, nhưng xác bọn Đức thì không, chúng nằm đầy dưới đất, đóng băng lại. Tôi là lái xe, tôi chở những thùng đạn đại bác, tôi nghe gãy rôm rốp dưới bánh xe, xương của chúng... những chiếc sọ của chúng... Và tôi lấy làm khoan khoái...” Trích một trao đổi với một người kiểm duyệt: https://thuviensach.vn - Đúng, chúng ta đã trả giá cho Chiến thắng bằng bao nhiêu đau khổ, nhưng cô phải tìm những tấm gương anh hùng. Có hàng trăm. Nhưng cô trưng ra bùn lầy của chiến tranh. Những thứ dơ bẩn. Với cô, Chiến thắng trở thành ghê tởm... Cô đeo đuổi mục đích gì vậy? - Nói lên sự thật. - Cô tưởng cô sẽ tìm được sự thật trong cuộc sống? Ở ngoài đường? Dưới chân cô? Với cô, nó thấp tệ đến thế sao? Sè sè dưới đất thế sao? Không, sự thật, đấy là cái ta mơ ước. Cái ta mong được thế! “Phản công tiến bước... Những ngôi làng Đức đầu tiên... Chúng tôi trẻ trung. Cường tráng. Bốn năm không đàn bà. Trong các hầm: là rượu vang. Và nhắm với gì? Chúng tôi tóm bọn con gái và... Chúng tôi mười đứa hiếp một cô. Không có đủ đàn bà, nhân dân chạy trốn quân đội Xô viết. Chúng tôi tóm các cô còn non choẹt... Nếu con bé khóc, chúng tôi đánh, chúng tôi nhét giẻ vào mồm. Nó đau, còn chúng tôi, cái đó khiến chúng tôi cười. Hôm nay tôi không thể hiểu làm sao tôi có thể tham gia chuyện đó... Một đứa con trai xuất thân gia đình có văn hóa... Nhưng đấy đúng là tôi... Điều duy nhất chúng tôi sợ là các cô gái của chúng ta biết. Các cô y tá của chúng tôi. Trước họ, chúng tôi xấu hổ...” “Chúng tôi bị bao vây... Chúng tôi đi loanh quanh trong rừng, trong các đầm lầy. Chúng tôi ăn lá cây, chúng tôi ăn vỏ cây. Rễ cây. Chúng tôi có năm người, một đứa còn rất trẻ con. Mới được động viên. Một đêm cậu bên cạnh rỉ vào tai tôi: Thằng bé chỉ còn thoi thóp. Kiểu nào rồi nó cũng toi. Cậu hiểu tớ... - Cậu định nói gì? - Thịt người, cũng có thể ăn. Nếu không, tất cả bọn ta cũng sẽ bị thế tất. Một cựu tù nhân đã kể cho tớ anh ta đã trốn khỏi trại giam cùng vài người khác như thế nào. Băng rừng Sibéri. Chính bằng cách đó mà họ đã thoát... Tôi nghe cơn buồn nôn quặn ruột gan dẫu tôi chẳng có gì để ói ra. Tôi không còn đủ sức để đánh. Ngày hôm sau, chúng tôi gặp những người du kích...” https://thuviensach.vn “Những người du kích cưỡi ngựa vào một làng, giữa ban ngày. Họ lôi một viên trưởng làng[5] và con trai ông ta ra khỏi nhà. Họ dùng que sắt quất vào đầu hai người cho đến khi ngã gục. Rồi họ giết chết dưới đất. Tôi ngồi ở cửa sổ, tôi đã nhìn thấy hết. Trong số du kích có anh trai tôi. Khi anh vào nhà và muốn ôm hôn tôi - “Em gái!” tôi rú lên... Rồi tôi thành câm. Suốt một tháng, tôi không nói một tiếng. Anh tôi chết trong chiến tranh... Nhưng nếu anh còn sống, không biết anh sẽ thế nào? Và nếu anh trở về nhà... Tôi không biết... Tôi có nói lại được không? Tôi bị chấn thương tâm thần vì chiến tranh, mãi mãi… “Bọn SS đốt làng chúng tôi. Chỉ những người chạy trốn được mới còn sống sót. Chúng tôi ra đi chẳng có gì hết, tay trắng, không mang theo cả bánh mì. Chúng tôi không đủ thời gian. Đêm, Nastia, bà láng giềng của chúng tôi, đánh con gái vì nó cứ khóc hoài. Nastia phải chăm năm đứa con. Tất cả đều còn nhỏ và đứa nào cũng đòi ăn. Và Nastia đã điên. Một đêm, tôi nghe con gái bà, bạn Iouletchka của tôi, kêu xin bà: “Mẹ ơi, đừng nhấn nước con. Con không làm thế nữa. Con không đòi ăn nữa đâu.” Hôm sau, không thấy Iouletchka ở đấy nữa... Không còn nhìn thấy lại nó nữa... Còn Nastia, khi chúng tôi trở về làng, hay đúng hơn nơi còn là làng mấy ngày trước, vì ở đấy chỉ còn có tro, chúng tôi tìm thấy bà trong vườn... Bà treo cổ trên một cây táo đen... Các con bà đứng cạnh bà và đòi ăn.” Trích một cuộc trao đổi với người kiểm duyệt: - Đấy là nói dối! Một sự phỉ báng nhằm bôi nhọ những người lính của chúng ta đã giải phóng một nửa châu Âu. Nhằm bôi nhọ những người du kích của chúng ta. Nhân dân chúng ta. Chúng tôi không cần lịch sử nhỏ của cô, chúng tôi cần Lịch sử lớn. Lịch sử Chiến thắng. Cô không yêu ai cả! Cô không yêu những tư tưởng lớn của chúng ta. https://thuviensach.vn - Đúng thế. Tôi không yêu những tư tưởng lớn, tôi yêu những tư tưởng nhỏ và hèn mọn. Và hơn thế nữa, tôi yêu cuộc sống. NHỮNG GÌ CHÍNH TÔI Đà LOẠI BỎ “Chúng tôi bị bao vây... Cùng chúng tôi có một chính trị viên tên là Lounine... Ông đọc cho chúng tôi một mệnh lệnh nói rằng những người lính Xô viết không được để bị bắt làm tù binh. Ở nước chúng ta, như đồng chí Stalin đã nói, không có tù binh, chỉ có những tên phản bội. Đám trẻ đã rút súng ngắn ra... Người chính trị viên ngăn họ lại: “Vô ích thôi. Hãy sống đi, bọn nhóc, các cậu còn trẻ...” Nhưng chính ông đã tự bắn một phát vào đầu. Và khi chúng tôi trở về... chúng ta đã chuyển sang phản công... Tôi nhớ một cậu bé đột ngột vọt ra từ một căn hầm, hay từ một nơi trú ẩn nào đó dưới mặt đất, lao về phía chúng tôi vừa hét: “Giết chị tôi đi... Giết chị đi! Chị tôi đã ngủ với một tên Đức...” Mắt cậu lồi ra vì khiếp đảm. Mẹ cậu chạy theo sau cậu... Bà vừa chạy vừa làm dấu thánh giá...” “Tôi được gọi đến trường... Cô giáo đi tản cư về muốn nói chuyện với tôi: “Tôi muốn chuyển con trai chị sang một lớp khác. Lớp tôi dành riêng cho học sinh giỏi nhất.” - Nhưng con tôi chỉ được toàn điểm ưu! - Không quan trọng. Cậu bé đã sống dưới ách chiếm đóng của Đức. - Vâng, chúng tôi đã rất khó khăn. - Đấy không phải là điều tôi muốn nói. Tất cả những người đã chịu ách chiếm đóng... Tất cả những người đó đều là đối tượng tình nghi. Tức là cả chính chị nữa... - Sao? Tôi không hiểu. - Chúng tôi không chắc nó phát triển bình thường. Này chẳng hạn, nó nói lắp. https://thuviensach.vn - Tôi biết. Đó là vì nó sợ. Nó đã bị một sĩ quan Đức đóng trong nhà chúng tôi đánh. - Chị thấy đấy... Chính chị thú nhận. Chị sống cạnh kẻ thù... - Và kẻ thù ấy, ai đã để cho nó đi đến tận Moskva? Ai đã bỏ chúng tôi lại ở đây, chúng tôi với các con tôi?” Tôi bị lên một cơn cuồng loạn... Tôi đã run suốt hai ngày khi nghĩ cô giáo ấy sẽ tố giác tôi. Rồi, cuối cùng, cô đã nhận con tôi vào lớp của cô.” “Ban ngày chúng tôi sợ bọn Đức và bọn politzei[6], đêm thì loạn quân. Con bò cuối cùng của tôi đã bị tịch thu, bỏ tôi một mình với một con mèo. Trong một ngôi nhà trống không. Dân làng chúng tôi gây chiến tranh với nhau. Con cái bọn koulak[7]từ nơi đi đày trở về. Bố mẹ chúng đã chết trên ấy. Bây giờ chúng phục vụ chính quyền Đức. Chúng trả thù. Một người trong bọn chúng đã giết ông thầy giáo già... Láng giềng của tôi. Ngày trước ông này đã tố giác bố anh kia, thời “triệt koulak”. Đấy là một người cộng sản sùng tín. Ôi! Con gái nhỏ của tôi, tôi sợ các từ. Những từ đó thật kinh hoàng. Phán xét con người để mà làm gì? Con người lớn lên trong cái ác, trong khiếp sợ. Tôi, tôi đã được cái thiện cứu, tôi không bao giờ muốn làm ác với ai. Tôi thương xót mọi người… “Tôi trở về làng tôi với hai Huân chương Vinh quang[8] và nhiều huy chương. Tôi sống ở đấy ba ngày; ngày thứ tư, mẹ tôi đến dựng tôi dậy trên giường và bảo: “Con yêu, mẹ đã chuẩn bị quần áo cho con. Con phải đi, con có hai đứa em gái đã lớn hết. Ai lấy chúng nó làm vợ? Mọi người đều biết con đã ở ngoài mặt trận bốn năm...” Tôi không muốn kể thêm nữa. Cô chỉ cần nói, như những người khác, về các huân chương của tôi.. “Tôi là trợ thủ súng máy. Tôi đã giết bao nhiêu người... https://thuviensach.vn Tôi bị nhiễm một lòng căm thù kỳ lạ... Nó khiến tôi nghẹt thở... Sau chiến tranh rất lâu tôi sợ có con. Tôi có con khi tôi đã thấy nguôi đi đôi chút. Sau bảy năm... Tha cho tôi... đừng kể tên tôi. Tôi không muốn ai đó biết... Các con tôi biết... Cho đến hôm nay, tôi không tha thứ gì hết. Tôi sẽ không bao giờ tha thứ...” “Nhiều người trong chúng tôi nghĩ... tin rằng sau chiến tranh mọi sự sẽ thay đổi, người ta sẽ không còn sống trong sợ hãi. Chiến tranh chưa chấm dứt, các đoàn tàu đầy ắp người đã chạy đi Magadan[9]. Người ta tống đến trại giam những người đã là tù binh, đã sống sót qua các trại giam Đức, đã nhìn thấy châu Âu và có thể kể lại bên ấy người ta sống như thế nào. Không có những người cộng sản. Ai có thể kể lại nhà cửa và đường sá bên ấy như thế nào. Và nói rằng bên ấy không ở đâu thấy có nông trang tập thể... Kiểm duyệt viên đọc thư ở các bưu cục quân đội. Mỗi đơn vị đều có những người tố giác của nó…” “Đồng ý, chúng tôi ra đi. Nhưng ai sẽ thay phiên? Còn lại những gì sau chúng tôi? Tôi dạy lịch sử. Tôi là một nữ giáo sư già. Trong thời gian hành nghề của tôi, người ta đã viết lại lịch sử ba lần. Tôi đã dạy theo ba sách giáo khoa khác nhau... Tôi rất sợ cả cuộc đời chúng tôi, người ta cũng viết lại. Cho chúng tôi, thay chúng tôi. Chi bằng tôi tự kể lấy... Tự chúng tôi. Đừng nói thay chúng tôi và đừng phán xét chúng tôi...” Tôi sợ cái ác, tôi không tin ở tính đa dạng không thể tin của cái ác, bởi vì đối với tôi dường như con người là một sinh linh vững chãi hơn nó là thế trong thực tế. Đấy là điều người ta dạy chúng tôi, và là điều tôi nghĩ, tôi cũng vậy. Tôi là một cá thể của thời tôi, và tôi có cuộc chiến tranh riêng của tôi... https://thuviensach.vn “TÔI KHÔNG MUỐN NHỚ LẠI” Một tòa nhà cũ hai tầng ở ngoại ô Minsk, loại những tòa nhà xây vội ngay sau chiến tranh và, bấy giờ người ta tưởng là tạm thời, nhưng vẫn còn đứng đấy mãi, có tô điểm thêm những bụi nhài rậm rạp. Chính ở đấy đã bắt đầu cuộc tìm kiếm rồi phải kéo dài đến bảy năm, bảy năm kỳ lạ lại vừa đau đớn, cho phép tôi khám phá thế giới chiến tranh, một thế giới mà ta không hiểu được ý nghĩa. Theo dòng những ngày tháng ấy, tôi đã đem lòng yêu quá khứ của chúng ta và cùng lúc lại ghét nó, hơn một lần tôi đã xuống đến tận đáy vực thẳm và lên đến trời cao. Tôi đã học tin ở con người và ngạc nhiên về khả năng phát triển vô tận của nó về hướng này cũng như về hướng kia - hướng về cái thiện và về cái ác. Tôi đã nếm đau đớn, hận thù, cám dỗ... Âu yếm và bối rối... Tôi đã cố hiểu chết thì khác như thế nào với bị giết, và đâu là biên giới giữa nhân đạo và phi nhân. Tôi đã khám phá ra rằng chiến tranh không thu gọn trong cái chết, nó còn bao gồm nhiều yếu tố khác, rằng ở đó ta tìm thấy lại tất cả những gì làm nên cái thường nhật của cuộc sống. Tôi thấy mình đối mặt với sự bất tận của các ý nghĩa, sự khôn cùng của các chân lý của con người, những bí ẩn của con người. Tôi bắt đầu suy nghĩ về những vấn đề trước đây thậm chí không hề thoáng qua trong tôi: chẳng hạn, vì sao chúng ta không bị bất ngờ về sự tồn tại của cái ác, tại sao chúng ta không ngạc nhiên trước cái ác. Và nữa, chiến tranh phải chăng là thời gian bị giết? Là một nơi ở đó người ta giết chết thời gian... Đây là một cuộc hàng trình dài... Hàng chục chuyến đi qua khắp đất nước, hàng trăm băng cát-xét được ghi, hàng nghìn mét băng từ. Năm trăm https://thuviensach.vn cuộc trò chuyện, sau đó thì tôi không đếm nữa, các khuôn mặt đã xóa đi trong trí nhớ tôi, tôi chỉ còn lại những tiếng nói. Cả một dàn đồng ca còn vang lên trong trí nhớ tôi. Không, tôi sẽ không nói dối, tôi thú nhận: không phải bao giờ tôi cũng chắc chắn đủ sức đi trọn con đường này. Đôi khi tôi đã muốn dừng lại... quay lui... tìm lại cái cô gái là tôi trước ngày ra đi, cái cô gái còn chưa biết chút gì, cô gái chưa bao giờ được một ai gửi gắm tâm sự. Tuy nhiên, tôi không còn có thể từ bỏ. Tôi đã thành tù binh của cái ác, tôi định giải mã nó, hiểu nó. Tôi đã học được, tôi tin vậy, một số hiểu biết nào đó, nhưng các câu hỏi lại tăng lên nhiều hơn. Và những câu trả lời, ngày càng hiếm... Nhưng lúc này đây, mới khởi đầu con đường của mình, tôi còn chưa ngờ điều ấy... Tôi đến được ngôi nhà ấy nhờ một bài báo trên một tờ báo địa phương, kể về một lễ chia tay gần đây trong một xí nghiệp xe của sở quản lý đường bộ “Oudarnik”, nhân dịp về hưu của bà kế toán trưởng Maria Ivanovna Morozova. Bài báo nói rằng bà từng là xạ thủ bắn tỉa trong chiến tranh, bà đã mười một lần được thưởng huân chương vì những chiến công của bà, và đã có đến bảy mươi lăm tên địch bị bà bắn hạ. Tôi thật khó nối kết được trong tâm trí mình hoạt động của người phụ nữ ấy trong chiến tranh với nghề nghiệp của bà trong hòa bình. Và càng không thể với tấm ảnh tầm thường in trên báo. Với tất cả những gì thể hiện trong cuộc sống thường nhật rất bình thường. ... Một người đàn bà bé nhỏ, vấn tóc theo cách dễ thương như một cô gái ngày xưa, bím dài quấn quanh đầu, và chẳng giống chút nào với tấm ảnh trên báo... Bà ngồi trong một ghế bành to, hai bàn tay đặt trên mặt: - Không, tôi không muốn. Tôi không thể. Ngay cả hôm nay, tôi không thể xem một phim chiến tranh. Quay trở về đó. Mà này, thậm chí cô khiến tôi thương cảm... Tôi nói với cô như với con gái tôi. Cô còn trẻ quá, mà cô muốn biết chuyện đó! Còn tôi? Hồi ấy tôi còn gần như là một đứa trẻ con. Tôi mơ mộng và tôi lớn lên, tôi lớn lên và tôi mơ mộng... https://thuviensach.vn Rồi bà hỏi tôi: - Tại sao cô đến tìm tôi, tôi? Cô phải gặp chồng tôi, ông ấy sẽ kể với cô chuyện đó... Tên các vị chỉ huy, các tướng, số hiệu các đơn vị... Ông ấy nhớ tất cả. Không phải tôi. Tôi chỉ nhớ những gì tôi đã sống... Có rất nhiều người quanh tôi, nhưng bao giờ người ta cũng cô đơn... Con người bao giờ cũng cô đơn trước cái chết... Bà yêu cầu tôi cất cái máy ghi âm của tôi đi: - Tôi cần đôi mắt cô để mà nói, cái trò kia sẽ làm phiền tôi. Nhưng chỉ mấy phút, bà đã quên nó. Maria Ivanovna Morozova (Ivanouchkina), binh nhất[10], xạ thủ bắn tỉa: “Đây sẽ là một câu chuyện rất đơn giản... chuyện một cô gái Nga bình thường... “Nơi trước là Diakovskoïe làng quê tôi thì nay là quận Proletarski thuộc Moskva. Khi chiến tranh nổ ra, tôi chưa đủ mười tám tuổi. Tôi có những bím tóc dài đến tận gối... Không ai nghĩ chiến tranh sẽ kéo dài, ai cũng nghĩ chỉ cần vài tuần là xong việc. Là đuổi hết quân thù. Tôi đã làm việc một thời gian ở nông trang tập thể, rồi tôi theo học một lớp kế toán và được nhận làm nhân viên kế toán. Chiến tranh tiếp tục... Tôi ghi tên học lớp huấn luyện quân sự do ủy ban tuyển quân tổ chức. Người ta dạy chúng tôi bắn súng tấn công, ném lựu đạn. Lúc đầu, tôi sợ cầm khẩu súng trong tay, thật khó chịu. Chúng tôi gồm bốn mươi người dự khóa học. Bốn cô gái làng tôi, năm ở làng bên cạnh, tóm lại, mỗi làng quanh vùng cung cấp suất của mình. Và chỉ có con gái. Đàn ông, họ đã ra trận hết rồi, tất cả những người có thể đi được... “Chẳng bao lâu, quân thù đã đến gần Moskva, ủy ban trung ương Đoàn Thanh niên Komsomol kêu gọi thanh niên đảm nhận sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Thế nào, bọn Đức sẽ chiếm Moskva sao? Chúng ta sẽ không cho https://thuviensach.vn chúng làm được điều đó! Tôi không phải là người duy nhất muốn ra mặt trận, tất cả các cô gái tuổi tôi đều nói lên cùng nguyện vọng. Bố tôi đã ở ngoài mặt trận. Tuy nhiên chúng tôi nghĩ chúng tôi là ngoại lệ... Nhưng khi chúng tôi trình diện ở phòng tuyển quân thì có rất nhiều người khác giống như chúng tôi. Chọn lọc rất gắt. Trước hết, đương nhiên, phải có sức khỏe chắc. Tôi sợ không được nhận, vì lúc bé tôi thường đau ốm. Như người ta nói, thể trạng tôi yếu. Mảnh mai, thế. Rồi thì, nếu không còn đứa con nào khác ở nhà, ngoài đứa con gái muốn nhập ngũ, thì người ta cũng từ chối, vì không thể để mẹ ở nhà một mình. Ôi! Các bà mẹ nhỏ bé của chúng tôi! Các bà mẹ của chúng tôi lúc nào cũng khóc, má các bà chẳng có chút thời gian để mà khô... Còn tôi, tôi có hai em gái và hai em trai, tất cả, đúng vậy, ít tuổi hơn tôi nhiều, nhưng cái đó cũng phải tính. Còn một trở ngại nữa: mọi người đều rời nông trang tập thể, người ta thiếu lao động để cày ruộng và ông chủ tịch nông trang phản đối việc chúng tôi ra đi. Tóm lại, tất cả chúng tôi đều bị loại. Chúng tôi đi kiện ở ủy ban Komsomol quận. Lại bị từ chối. Chúng tôi bèn lập thành một phái đoàn của quận chúng tôi và chúng tôi lên Ủy ban vùng. Chúng tôi đầy nhiệt huyết. Nhưng, một lần nữa, họ lại đuổi chúng tôi về. Vì đúng là chúng tôi ở Moskva, nên chúng tôi quyết định nói thẳng với Ủy ban trung ương Komsomol. Gặp bí thư thứ nhất. Chiến đấu đến cùng... Trong chúng tôi ai sẽ là người báo cáo? Ai bạo dạn hơn cả? Chúng tôi nghĩ ở đấy, chắc mẩm, chúng tôi sẽ là những người khách duy nhất, nhưng không hề! Không thể chen chân mở đường trong hành lang, chứ đừng nói chuyện tới được cửa phòng bí thư thứ nhất. Ở đấy có những người trẻ tuổi đến từ toàn Liên bang, trong đó có những vùng đã phải chịu ách chiếm đóng và nóng lòng được trả thù cho những người thân của họ. Những con người từ mọi ngóc ngách của đất nước... “Buổi tối, cuối cùng, chúng tôi gặp được ông bí thư. Họ hỏi chúng tôi: “Nào, các bạn định chiến đấu như thế nào, trong khi các bạn không biết bắn?” Chúng tôi đồng thanh trả lời rằng chúng tôi đã được học rồi... “Ở đâu thế? Như thế nào? Và ít ra các bạn có biết băng bó không?” Nhưng, cô biết không, ở chính những lớp do ủy ban tuyển quân tổ chức ấy, ông bác sĩ của https://thuviensach.vn quận đã chỉ cho chúng tôi cách băng bó một vết thương. Thế là, họ chẳng nói gì nữa. Và họ bắt đầu nhìn chúng tôi bằng một con mắt khác. Và chúng tôi còn một con chủ bài khác: chúng tôi không chỉ có mấy đứa, chúng tôi gồm bốn mươi người đều biết bắn và biết sơ cứu. Quyết định là: “Hãy về nhà. Các cô sẽ nhận được trả lời thuận lợi.” Chúng tôi quay về mới sung sướng làm sao! Thật không thể quên... “Chính xác hai ngày sau, chúng tôi nhận được lệnh gọi... “Chúng tôi đến ủy ban tuyển quân: người ta đưa ngay chúng tôi vào một cửa và ra cửa khác. Tôi có một cái bím tuyệt đẹp... Khi tôi trở ra thì chẳng còn! Người ta cũng bắt tôi bỏ áo dài. Tôi không có thời gian để lại cả bím tóc lẫn áo dài cho mẹ. Mẹ đã van tôi để lại cho mẹ một thứ gì đó của tôi. Người ta phát ngay cho chúng tôi áo varơi, mũ calô và túi lính rồi đưa chúng tôi lên một chuyến tàu chở hàng... Các toa rải rơm... “Chúng tôi lên tàu vui vẻ... Mạnh bạo... Vừa đùa cợt với nhau... “Chúng tôi đi đâu? Chúng tôi không hề biết. Nói cho cùng, chúng tôi không quan tâm nhiều đến việc chúng tôi sẽ trở thành như thế nào. Miễn là người ta đưa chúng tôi ra mặt trận. Mọi người đều chiến đấu, chúng tôi cũng phải vậy. Chúng tôi xuống tàu ở Chtchelkovo. Một trường dạy bắn ở gần đấy dành cho phụ nữ. Chúng tôi được bổ dụng như thế. Chúng tôi sẽ trở thành những xạ thủ bắn tỉa. Mọi người đều bằng lòng. Cái này là thật đấy. Chúng tôi sẽ bắn súng. “Chúng tôi bắt đầu học. Người ta dạy chúng tôi các quy tắc: nội quy trại lính, kỷ luật quân sự, ngụy trang trên trận địa, bảo vệ chống hơi độc trong chiến đấu. Tất cả bọn con gái đều học rất chăm. Chúng tôi học nhắm mắt lắp và tháo vũ khí cá nhân, ước lượng tốc độ gió và tốc độ mục tiêu, đoán khoảng cách giữa chúng tôi và mục tiêu, đào hầm trú ẩn, bò bụng sát đất. Tất cả những cái đó chúng tôi đã biết rồi. Chúng tôi muốn ra mặt trận sớm nhất... Trong lửa đạn... Cuối kỳ tập huấn, tôi được điểm “ưu” về bắn và về công tác chuẩn bị quân sự. Tôi nhớ khó nhất là đang đêm thức dậy khi có báo động và sẵn sàng trong năm phút. Chúng tôi lĩnh ủng lớn hơn một hay https://thuviensach.vn hai số để không mất thời gian xỏ chân. Trong năm phút phải mặc quần áo, đi giày và chạy ra xếp hàng. Đã có chuyện chúng tôi đi ủng chân không. Một cô gái đã suýt bị cóng bàn chân. Thượng sĩ đã nhìn thấy, đã nhận xét, rồi ông dạy chúng tôi quấn portianki[11] quanh bàn chân đúng cách. Ông đứng cạnh chúng tôi và mắng: “Các cô bé của tôi, làm sao tôi có thể làm cho các cô thành những người lính của tôi, chứ không phải những mục tiêu của bọn Đức?” Các cô bé của tôi, các cô bé của tôi... Mọi người đều yêu chúng tôi và không ngừng ái ngại cho chúng tôi... Chúng tôi không bằng lòng kiểu thương hại đó. Chúng tôi không phải là lính như những người khác sao?... “Cuối cùng, chúng tôi đến mặt trận. Ở Orcha... Bổ sung vào sư đoàn bộ binh số 62... Tôi nhớ, người chỉ huy là đại tá Borotkine. Khi nhìn thấy chúng tôi, ông nổi giận: “Xem người ta ấn lên lưng tôi những cô gái! Cái đoàn ba lê này là gì thế? Ở đây là chiến tranh, không phải là một đêm vũ kịch. Một cuộc chiến tranh khốc liệt…Nhưng sau đó, ông mời chúng tôi đến chỗ ông, cho chúng tôi ăn. Và chúng tôi nghe ông hỏi sĩ quan tùy tùng của ông: “Chúng ta không có chút gì ngọt để nhấm với trà sao?” Tất nhiên, chúng tôi cảm thấy mình bị sỉ nhục. Ông coi chúng tôi là gì? Chúng tôi đến đây để tham gia chiến đấu. Và ông tiếp chúng tôi không phải như những người lính, mà như trẻ con. Đúng là chúng tôi chỉ đáng tuổi con gái ông. “Tôi làm gì với các cô đây, các người đẹp của tôi? Người ta đã đi nhặt các cô ở đâu ra thế?” Thái độ của ông đối với chúng tôi là thế đấy, cách ông đón chúng tôi là thế đấy. Và chúng tôi, những kẻ đã tự coi mình là sấm sét chiến tranh... Trên các chiến trường! “Ngày hôm sau, ông buộc chúng tôi phải chứng tỏ chúng tôi có thể làm gì: bắn, ngụy trang. Với thử thách thứ nhất, chúng tôi bắn rất tốt, hơn cả các xạ thủ bắn tỉa nam được rút về tuyến sau tập huấn hai ngày. Rồi đến ngụy trang trên thực địa... Đại tá đến, đi loăng quăng một lúc trong khu rừng thưa, rà soát kỹ, rồi leo lên một mô đất để dễ nhìn. Mãi vẫn không thấy gì cả. Và lúc ấy, cái “mô đất” dưới chân ông rên lên: “Ôi! Báo cáo đại tá, tôi không chịu được nữa, đồng chí quá nặng!” Mọi người tha hồ mà https://thuviensach.vn cười! Ông không thể tin lại có thể ngụy trang giỏi đến thế. Ông tuyên bố: “Bây giờ, tôi xin rút lại điều tôi đã nói về các 'cô gái'.” Nhưng ông vẫn còn day dứt. Phải rất lâu ông mới quen được với chúng tôi... “Lần đầu tiên tôi “đi săn” (ở các đơn vị du kích người ta gọi như vậy) với một đồng ngũ, Macha Kozlova. Chúng tôi ngụy trang và chúng tôi chờ, tư thế nằm: tôi phụ trách quan sát, Macha vác súng cácbin trên vai. Đột nhiên, cô bảo tôi: - Bắn đi! Bắn đi! Cậu không thấy sao? Một tên Đức. Tôi trả lời: - Tớ quan sát. Phần cậu bắn chứ! - Trong khi chúng mình cãi nhau, cô nói, nó sẽ chuồn mất. Nhưng tôi còn cố: - Trước hết phải lập sơ đồ bắn, đánh dấu các điểm mốc, nhà kho, cây bạch dương... - Cậu tưởng còn ở trường để mà làm cái trò quan liêu ấy sao? Tớ không đến đây để làm chuyện giấy tờ, mà để đánh nhau! Rõ ràng cô ấy đang nổi cáu với tôi. - Nào bắn đi, còn chờ gì nữa! Và chúng tôi lại cãi nhau. Trong thời gian đó, viên sĩ quan Đức dặn dò quân lính của hắn. Một xe hòm chạy tới, bọn lính sắp thành dãy để dỡ hàng. Viên sĩ quan còn đứng đó một lúc, nói mấy lời, rồi đi mất. Còn chúng tôi, chúng tôi vẫn không nhất trí được với nhau. Nhưng hắn lại xuất hiện, và tôi thấy nếu chúng tôi để lỡ cơ hội lần nữa thì hắn sẽ thoát mất. Khi hắn xuất hiện lần thứ ba - chỉ một khoảng ngắn, bởi hắn chỉ ló ra rồi biến đi ngay - tôi quyết định bắn. Tôi đã quyết định, và đột ngột nảy một ý nghĩ: dẫu sao đây cũng là một con người, một kẻ thù, đồng ý rồi, nhưng là một con người. Hai bàn tay run lên, một luồng ớn lạnh chạy khắp người. Một nỗi khiếp sợ xâm chiếm lấy tôi... Thật khó bắn một con người, sau những https://thuviensach.vn mục tiêu bằng gỗ dán. Gần như không thể. Tôi thấy hắn rất rõ trong kính ngắm. Trông rất gần. Và có một điều gì đó trong tôi cưỡng lại... Ngăn tôi lại... Nhưng tôi trấn tĩnh và tôi bóp cò. Hắn huơ tay lên và đổ xuống. Tôi không biết tôi đã giết hắn hay chỉ làm hắn bị thương. Nhưng sau đó tôi càng run dữ hơn, tôi như khiếp đảm: tôi, tôi vừa giết một con người sao?... Trở về đơn vị, chúng tôi kể lại chuyện. Một cuộc họp được tổ chức. Klava Ivanova, phụ trách chi đoàn Komsomol của chúng tôi, cố thuyết phục tôi: “Không nên thương hại chúng, phải căm thù chúng. Bọn phát xít đã giết bố cô ấy. Đôi khi, chúng tôi hát, cô ấy bảo chúng tôi: “Các cô gái, không nên; đến khi chúng ta đánh bại hết bọn sâu bọ này, rồi sẽ hát.” Nhưng mọi sự không ổn ngay... Đâu có thể... Trước hết, phải tự thuyết phục chính mình. Phải tin chắc.” Vài hôm sau, Maria Ivanovna gọi tôi và rủ tôi đến nhà Klavdia Grigorievna Krokhina, một trong những người bạn của bà, cũng là cựu chiến binh như bà. Và tôi lại được nghe kể lần nữa rằng căm thù phát xít là một chuyện, nhưng thật sự giết một con người là chuyện khác. Trở thành người lính. Dù có học tập đến mấy, chuẩn bị đến mấy, hăng hái đến mấy, ngay từ những ngày đầu tiên ta vẫn nhận ra cái thế giới ta vừa đi vào khắc nghiệt và tàn bạo biết bao. Klavdia Grigorievna Krokhina, thượng sĩ, xạ thủ bắn tỉa: “Chúng tôi nấp và tôi quan sát. Và đột nhiên, tôi thấy một tên Đức nhô đầu lên khỏi hầm của nó. Tôi nổ súng. Nó ngã xuống. Này, cô biết không, tôi run rẩy cả tay chân, tôi nghe xương cốt trèo trẹo. Tôi đã òa khóc. Khi tôi bắn bia, chẳng sao hết, nhưng ở đây: tôi đã giết! Tôi! Rồi tôi vượt qua được. Như thế này. Chúng tôi đang tiến công, chúng tôi tới một thị trấn, tôi cũng không nhớ tên nữa. Và khi chúng tôi đi qua đó, chúng tôi gặp một ngôi nhà hay một cái lán - không thể phân biệt vì tất cả https://thuviensach.vn đều cháy, chỉ còn tro. Chỉ có tro. Phần lớn các cô gái không đến gần, nhưng tôi cứ như bị nó hút vào... Giữa tro, chúng tôi nhận ra những khúc xương người cháy thành than, lẫn trong đó là những ngôi sao[12] đen xỉn: đấy là di cốt những người lính của ta, thương binh hay tù binh bị thiêu sống. Sau chuyện đó, tôi giết và giết bao nhiêu, không còn chút thương hại. Từ khi tôi nhìn thấy những xương cốt còn ngún cháy đó... Tôi trở về từ chiến tranh tóc bạc trắng. Hai mươi mốt tuổi mà đầu đã bạc như một bà già. Tôi bị một vết thương nặng, bị chấn động, tôi nghe kém một bên tai. Mẹ đón tôi bằng những lời này: “Mẹ tin chắc con sẽ trở về. Mẹ cầu khấn cho con ngày đêm.” Anh tôi chết ngoài mặt trận. Mẹ khóc: “Sinh con gái hay con trai, bây giờ cũng như nhau thôi! Nhưng nó là đàn ông, nó có bổn phận bảo vệ Tổ quốc, còn con, con còn là một cô bé. Có một điều mẹ đã khấn: nếu con bị dị dạng, thì thà con bị giết. Mẹ luôn đi ra ga...Để ngóng các chuyến tàu. Một lần mẹ nhìn thấy một cô gái mặc quân phục mặt bị cháy hết... Một lúc mẹ đã tưởng đấy là con! Rồi sau, mẹ cũng đã cầu khấn cho cô ấy.” Tôi quê ở Tchéliabinsk và cách nhà tôi không xa có những công trường đá. Cứ nghe một tiếng nổ - bao giờ cũng về đêm - là tôi nhảy ra khỏi giường tức thì và chộp lấy áo khoác, sẵn sàng chạy, không cưỡng lại được. Mẹ níu lấy tôi, ôm siết vào người và ra sức dỗ tôi, như hồi tôi còn bé: “Dậy đi, dậy đi con, mẹ đây mà.” Trong phòng nóng, nhưng Maria Ivanovna quấn một khăn len dày - bà run. Bà tiếp tục câu chuyện bị ngắt quãng của bà: “Chúng tôi đã trở thành những người lính tốt... Cô biết đấy, chúng tôi không có thời gian để suy nghĩ. Để lo lắng, chần chừ... Một hôm, trinh sát của chúng tôi bắt được một viên sĩ quan Đức. Tên này hết sức ngạc nhiên là quá nhiều người của hắn bị bắn gục trên vị trí hắn đóng, và tất cả đều bị một viên vào đầu. Hầu như cùng một chỗ. Hắn khẳng định một xạ thủ thường không thể bắn trúng hồng tâm nhiều lần đến thế. Chính xác đến thế. “Xin chỉ cho tôi xạ thủ đã giết chết nhiều lính của tôi https://thuviensach.vn đến vậy. Tôi nhận được nhiều quân bổ sung, và mỗi ngày tôi mất cả chục”. Vị chỉ huy sư đoàn đã trả lời hắn: “Rất tiếc, không thể thỏa mãn ông. Đấy là một cô gái xạ thủ bắn tỉa, nhưng cô ấy đã chết.” Ông nói về Sacha Chliakhova. Cô chết trong một cuộc đấu tay đôi với một xạ thủ bắn tỉa đối phương. Cái đã phản cô là chiếc khăn quàng đỏ. Cô mê nó. Nhưng một chiếc khăn quàng đỏ thì nổi bật trên tuyết trắng, và cô bị phát hiện. Khi nghe nói là một cô gái, viên sĩ quan Đức lộ vẻ hoang mang, hắn không biết nói gì nữa. Trong lần thẩm vấn cuối cùng trước khi được gửi về Moskva (ra hắn là một con mồi to!), hắn không giấu: “Tôi không hiểu gì hết... Tất cả các cô đều đẹp. Thế mà tuyên truyền của chúng tôi khẳng định quân đội Xô viết tuyển những người lưỡng tính.” Nghĩa là, cho đến cùng hắn vẫn không hiểu gì hết... Chúng tôi “đi săn” từng hai người một. Ở chỗ nấp một mình cho đến tối thì quá căng, mắt bị mỏi, chảy nước mắt, tay không còn cảm giác, cơ thể tê cứng vì căng thẳng. Đặc biệt khó là về đầu xuân. Tuyết, tuyết cứ tan bên dưới chỗ ta nằm, ta bì bõm suốt ngày trong nước. Ta bơi. Chúng tôi ra vị trí từ lúc tinh mơ và chỉ rời tuyến đầu vào hoàng hôn. Chúng tôi nằm trong tuyết mười hai tiếng có khi hơn; hoặc giả chúng tôi tót lên một ngọn cây, trên nóc một cái lán hay một ngôi nhà đổ nát, và chúng tôi ngụy trang sao cho không ai nhận ra mình ở đâu, không đoán được vị trí quan sát của mình. Chúng tôi cố tìm cho được vị trí gần nhất: khoảng cách tới các hầm nơi bọn Đức nấp chỉ bảy đến tám trăm, thậm chí nhiều khi năm trăm mét. Buổi sáng sớm chúng tôi nghe cả tiếng chúng nói chuyện. Chúng cười. Tôi không biết vì sao chúng tôi không sợ... Hôm nay tôi không còn nhớ... Chúng tôi chẳng sợ gì cả... Cuộc tấn công của chúng ta diễn ra nhanh, rất nhanh. Chúng tôi đứt hơi, hậu cần đuổi theo chúng tôi không kịp: chúng tôi không còn đạn dược, thực phẩm và cả bếp lưu động bị phá hủy vì trúng một quả pháo. Ba ngày chúng tôi chỉ có bánh mì dã chiến mà ăn, đến mức lưỡi rộp lên không nói được. Cô bạn cùng cặp với tôi chết. Tôi ra tiền tiêu với một cô lính mới. Và bỗng nhiên, chúng tôi nhìn thấy một con ngựa non ở giữa khu vực “trung lập”. https://thuviensach.vn Rất đẹp, đuôi và bờm dày... Nó lững thững bình thản, cứ như chẳng có chuyện gì hết, cứ như không hề có chiến tranh. Chúng tôi nghe bọn Đức xôn xao: chúng cũng đã thấy con vật. Lính ta đang đói, bàn tán: - Nó sắp đi mất. Tiếc quá. Được một bữa súp ngon đấy. - Cự ly đó không hạ được bằng tiểu liên. Tới lúc đó, họ nhìn thấy chúng tôi. - Những cô gái bắn tỉa kìa. Các cô sẽ hạ được nó dễ như chơi. Nào, các cô gái! Làm gì đây? Tôi không kịp suy nghĩ; rất máy móc, tôi ngắm và bắn. Con ngựa quỵ bốn chân, nó ngã xuống bên sườn. Và gió mang đến chỗ chúng tôi một tiếng hí nhẹ. Chỉ sau đó tôi mới nhận ra: tại sao tôi đã làm thế? Nó thật đẹp, và tôi vừa giết nó. Để nấu súp! Sau lưng tôi ai đó òa khóc: cô lính mới của tôi. - Cậu làm sao thế? Tôi hỏi cô. - Tôi khóc con ngựa non. Hai mắt cô ướt đẫm. - Ôi, sao trẻ con thế! Đã ba ngày người ta chẳng có gì bỏ vào mồm. Cậu đau khổ chỉ vì cậu chưa phải đi chôn ai cả. Cứ thử mà đi bộ ba mươi cây số một ngày, bụng rỗng không, lại cõng toàn bộ quân trang quân dụng lủng củng. Phải đuổi hết bọn Đức kia đi đã, rồi tình cảm sau... Để sau... Tôi nhìn những người lính mới một lúc trước đó đã cổ vũ, hò hét, nài nỉ tôi. Chỉ mới một lúc trước... Không tới vài phút trước... Chẳng ai quay mắt về phía tôi, mỗi người cứ như không nhìn thấy tôi, chúi mũi vào công việc của họ. Người hút thuốc, người đào đất... Ai đó đẽo một mẩu gỗ. Còn tôi, tôi gánh lấy một mình. Ngồi đấy mà khóc. Cho hết nước mắt! Cứ như tôi là một người lột da thú ở lò mổ, cứ như muốn giết ai cũng chẳng sao cả. Mà tôi bao giờ cũng yêu bất cứ cái gì sống. Ở nhà tôi, một hôm (tôi đã đến https://thuviensach.vn trường), một con bò bị ốm và người ta phải làm thịt. Tôi khóc suốt hai ngày. Mà vậy đó! Tôi vừa giết một con ngựa non vô hại. Tôi đã tham gia chiến tranh hai năm. Và trong hai năm, đấy là con ngựa non đầu tiên tôi nhìn thấy... Buổi tối, người ta mang bữa ăn đến. Những người cấp dưỡng khen tôi: “Hoan hô, xạ thủ bắn tỉa! Hôm nay chúng ta có được chút gì mà nhai”. Người ta phân phát các cà mèn súp. Nhưng các cô gái lẳng lặng, họ không động đến suất ăn tối. Tôi quá hiểu vì sao. Và tôi rời vị trí phục kích nước mắt đầm đìa... Các cô gái đã đi theo tôi, và tất cả, cùng một giọng, họ xúm lại an ủi tôi... Họ vội đi tìm cà mèn và chùi thật sạch... Vâng, một chuyện như vậy... không thể quên... Đêm, hẳn rồi, chúng tôi trò chuyện. Chúng tôi nói những gì? Tất nhiên, chuyện nhà. Mỗi người nói về mẹ mình, về bố và các anh em trai đã ra mặt trận. Chúng tôi sẽ ra sao khi chiến tranh kết thúc. Chúng tôi tự hỏi rồi chúng tôi có lấy chồng không và các ông chồng có yêu thương chúng tôi không. Vị chỉ huy cười: “Này! các cô gái! Các cô đều rất ngoan, nhưng sau chiến tranh người ta sẽ sợ không dám lấy các cô đâu. Bàn tay các cô được huấn luyện tốt quá, nếu chẳng may các cô ném đĩa vào đầu các ông chồng của các cô, các cô sẽ giết các ông ấy mất!” Tôi đã gặp chồng tôi trong quân đội, chúng tôi cùng phục vụ trong một sư đoàn. Anh ấy bị nhiều vết thương, bị chấn động. Anh ấy đã đi qua suốt chiến tranh, từ đầu đến cuối; và rồi suốt đời anh vẫn là lính. Không nên giải thích cho anh ấy thế nào là chiến tranh. Tôi trở về từ đâu. Cũng chẳng cần nói tôi là ai. Nếu có lúc tôi cao giọng, thì hoặc anh ấy không để ý hoặc anh ấy im lặng. Nhưng tôi không giận anh ấy. Tôi cũng vậy, tôi đã học được. Chúng tôi sống chung bốn mươi năm. Và chúng tôi cứ lấy từ ngày Chiến thắng này đến ngày Chiến thắng kia mà tính chúng tôi đã lấy nhau bao nhiêu năm. Từ năm 1945... Chúng tôi có hai con, chúng đã xong đại học. Chồng tôi và tôi, chúng tôi hạnh phúc... https://thuviensach.vn Nhưng này, một chuyện khác... Tôi vừa giải ngũ, tôi về đến Moskva. Có điều, từ Moskva về tới quê tôi còn phải đi mấy cây số nữa, đi xe rồi đi bộ. Ngày nay tàu điện ngầm về đến đó, nhưng hồi ấy, phải qua mấy vườn anh đào, mấy thung sâu. Đặc biệt có một thung rất rộng tôi phải vượt qua. Nhưng khi tôi đến đó trời đã tối. Đúng là tôi ngại đi xuống đấy. Tôi đứng đó và không biết nên làm sao: quay lại Moskva chờ tới sáng sớm mai hay lấy hết can đảm và thử liều. Nghĩ lại, thật lố bịch: tôi đã chiến đấu ngoài mặt trận, tôi đã thấy tất, những người chết, và đủ các thứ, vậy mà tôi sợ một cái thung. Tôi vẫn là một con bé... Trên tàu, trên đường về. Chúng tôi từ Đức trở về, chúng tôi trở về nhà. Một con chuột từ một cái túi đeo lưng vọt ra. Tất cả bọn con gái nhảy hết ra khỏi chỗ ngồi, những cô ở tầng trên lao vội xuống. Mọi người kêu lên eo éo. Có một đại úy đi cùng chúng tôi: “Các cô đều có huân chương mà các cô sợ một con chuột!” Rất may, có một xe cam nhông đi qua gần thung. Tôi quyết định xin đi nhờ. Xe dừng. Tôi kêu: - Tôi đi Diakovskoïe! - Tôi cũng về đấy! Và một cậu con trai mở cửa xe. Tôi lên cabin, đặt vali ra phía sau và xe chạy. Cậu ta thấy quân phục và huân chương của tôi. Cậu hỏi: - Cô hạ được bao nhiêu tên Đức? Tôi trả lời: - Bảy mươi lăm. Cậu ta cười nhạo: - Này, nếu đúng là thế, cô cũng không nhìn thấy một thằng. Nhưng đến lúc đó, tôi nhận ra cậu ta: https://thuviensach.vn - Kolka Tchijov? Cậu đấy phải không? Chính tớ đã thắt khăn quàng đỏ[13] cho cậu. Bởi vì trước chiến tranh, có một thời gian tôi đã phụ trách đội thiếu niên tiền phong ở trường tôi. - Maroussia, chị đấy sao? - Ừ! - Không tin được! Và cậu ấy đứng sững tại chỗ. - Nhưng đưa tớ về nhà đã chứ, sao cậu lại dừng giữa đường? Tôi ứa nước mắt. Và tôi thấy rõ cậu ấy cũng vậy. Gặp gỡ mới kỳ lạ làm sao! Chúng tôi về đến nhà. Cậu ấy vác vali của tôi chạy tìm mẹ tôi, nhảy múa trong sân với chiếc vali ấy: - Nhanh lên mẹ ơi, tôi đưa con gái của mẹ về đây này! Không thể quên được chuyện đó... Không thể... Tôi đã trở về và tôi phải bắt đầu lại tất cả từ số không. Tôi phải tập đi lại giày ban sau ba năm đi ủng ngoài mặt trận. Chúng tôi đã quen lúc nào cũng nai nịt. Bây giờ tôi có cảm giác quần áo của tôi cứ lòng thòng như những cái túi, tôi cảm thấy khó chịu. Tôi nhìn một chiếc váy hay một chiếc áo sơ mi một cách ghê tởm. Vì ngoài mặt trận chúng tôi luôn mặc quần. Buổi tối chúng tôi giặt, chúng tôi xếp dưới chăn, nằm ngủ và sáng ra có thể nói nó đã được là. Dù chưa thật khô. Trời giá, nó dính từng cục nước đá. Làm sao tập mặc váy trở lại? Hai chân cứ díu vào nhau. Chúng tôi đi dạo với quần áo dân sự, giày cao gót, nhưng khi gặp một sĩ quan, tay cứ tự nó đưa lên chào. Chúng tôi đã quen khẩu phần được nhà nước cung cấp hoàn toàn, nên chúng tôi vào hiệu bánh mì, lấy đủ bánh mì mình cần và quên trả tiền. Cô bán hàng biết tôi, cô hiểu vì sao và cô không dám nhắc tôi. Còn tôi, tôi cứ thế cầm bánh mì và đi ra. Sau đó, tôi thấy xấu hổ, hôm sau tôi trở lại để xin https://thuviensach.vn lỗi, tôi mua các thứ khác và trả tiền chung. Đối với mọi thứ, đều phải học sống trở lại một cách bình thường. Học lại từ đầu. Nhớ lại thế nào là cuộc sống trong hòa bình... Tôi còn nghĩ tới những chuyện khác... Cô nghe nhé. Chiến tranh kéo dài lâu, rất lâu... Không nhớ đến chim, hoa cũng không. Đương nhiên có những thứ ấy, nhưng tôi không có chút ký ức nào. Thế đấy... Kỳ quặc, đúng không? Các bộ phim về chiến tranh có thể có màu không? Ngoài mặt trận, mọi thứ toàn một màu đen. Chỉ có máu màu khác. Chỉ có máu đỏ. Gần đây thôi, khoảng bảy hay tám năm, chúng tôi mới tìm lại được Machenka Alkhimova. Người chỉ huy nhóm pháo binh bị thương, cô ấy bò đến để cố cứu anh. Một quả pháo nổ trước mặt cô... Ngay sát... Người chỉ huy chết trước khi cô đến được chỗ anh: hai chân cô bị băm nát hoàn toàn, đến mức không thể băng bó cho đúng cách. Không thể. Trong khi người ta chở cô về trạm xá, vừa tỉnh lại, cô van chúng tôi: “Các cô gái, hãy kết liễu tôi đi. Tôi còn ích dụng gì trong tình trạng này?” Cô nài nỉ... Cô van xin... Cô được đưa về một bệnh viện, còn chúng tôi, chúng tôi tiếp tục cuộc phản công. Chúng tôi mất dấu vết của cô. Không ai biết cô ở đâu, những gì đã đến với cô. Chúng tôi đã viết thư đi khắp nơi mà không nhận được trả lời tích cực nào. “Những người đánh bẫy” ở trường số 73 Moskva[14] đã giúp chúng tôi. Họ đã moi ra được cô ở một nhà nuôi dưỡng thương binh. Đâu đó ở vùng Altaï. Rất xa. Suốt tất cả những năm ấy, cô đã qua nhiều bệnh viện, và chịu đựng hàng chục lần phẫu thuật. Cô không hề viết thư cho mẹ để báo là cô còn sống... Cô trốn mọi người... Chúng tôi đã đưa cô đến một trong các cuộc họp của chúng tôi. Rồi chúng tôi đưa cô gặp mẹ... Họ gặp nhau sau ba mươi năm xa cách... Mẹ cô suýt điên: “Hạnh phúc sao là tim mẹ đã không vỡ đi vì sầu muộn! Hạnh phúc sao!” Và Machenka thì không ngừng lặp lại: “Bây giờ, tôi không sợ gặp lại mẹ nữa. Bây giờ tôi đã già.” Là thế đấy, chiến tranh... Tôi nhớ một đêm, tôi nằm trong lều tranh. Tôi không ngủ được. Tiếng pháo ầm ầm ở xa... Tôi nghe những tiếng súng... Và tôi không muốn chết. Tôi đã thề, lời thề của người lính, rằng sẽ hiến đời tôi, nếu cần, nhưng tôi https://thuviensach.vn không muốn chết chút nào... Dầu chúng tôi có sống sót trở về, nhưng vẫn là với tâm hồn đau ốm. Hôm nay, tôi tự nhủ: thà bị thương vào chân hay vào tay, ít ra là tôi đau trên cơ thể. Nhưng trong tâm hồn... Thì sẽ quá đau đớn. Tất cả chúng tôi đều trẻ măng khi ra trận. Chúng tôi mới bước ra khỏi tuổi thơ. Thậm chí tôi đã lớn lên. Cô có tưởng tượng được không, tôi lớn lên dưới bộ quân phục. Mẹ đã đo khi tôi trở về nhà. Trong chiến tranh, tôi lớn thêm được mười xăngtimét...” Từ biệt, bà đưa bàn tay nóng hổi của bà cho tôi một cách vụng về. Bà siết chặt tôi trong hai cánh tay bà. https://thuviensach.vn “HÃY LỚN LÊN NỮA ĐÃ, CÁC CÔ GÁI...CÁC CÔ CÒN TRẺ QUÁ...” Những tiếng nói... Hàng chục tiếng nói... Chúng đã đổ xuống trên tôi không sao cưỡng nổi, phơi lộ cho tôi một sự thật khác thường, một sự thật không dọn vào cái công thức ngắn gọn tôi được biết từ bé: “Chúng ta đã chiến thắng”. Công thức đã được niêm phong trong đồng và trong đá. Đã diễn ra một phản ứng hóa học tức thì: cái thống thiết đã hòa tan trong đan dệt của những số phận con người, tỏ ra là yếu tố phù du nhất. Dễ bay hơi và thoáng chốc nhất. Tôi muốn tìm biết gì đây, tôi muốn được nghe kể gì đây, lúc này đây, hàng nhiều chục năm sau? Điều gì đã xảy ra trước Moskva hay Stalingrad, mô tả chính các chiến dịch quân sự, tên các cao điểm và các tọa độ được đánh chiếm chăng? Tôi có cần người ta mô tả cho tôi chuyển động của các khu vực và các mặt trận, người ta kể cho tôi chi tiết cuộc rút lui và cuộc phản công, chính xác có bao nhiêu đoàn xe quân sự bị tiêu diệt và bao nhiêu cuộc đột kích của quân du kích được thực hiện - những yếu tố đã được viết trong hàng ngàn bộ sách. Không, tôi đi tìm cái khác. Cuốn sách tôi viết sẽ chứa rất ít tư liệu chuyên về quân sự và chuyên ngành (đấy không phải là mục đích của tôi), ngược lại, người đọc sẽ tìm thấy ở đấy một chất liệu khác, được tích lại rất nhiều, chất-liệu-người. Tôi đi tìm cái tôi sẽ gọi là một tri thức về tinh thần. https://thuviensach.vn Tôi đi trên những dấu vết của đời sống nội tâm, tôi tiến hành ghi âm tâm hồn. Đối với tôi, đường đi của tâm hồn quan trọng hơn là bản thân sự kiện. Biết “chuyện đó đã diễn ra như thế nào” không quan trọng lắm đâu, chẳng quá cần thiết đâu; cái phập phồng, đó là cái con người sống... ta thấy và hiểu... cái ta thấy và hiểu về chiến tranh, tổng quát hơn là về cuộc sống và về cái chết. Cái ta chiết ra từ chính bản thân ở giữa bóng tối khôn cùng... Không phải lịch sử chiến tranh hay lịch sử nhà nước, mà là lịch sử những con người bình thường sống một cuộc sống bình thường, bị thời đại của họ xô vào những chiều sâu kỳ lạ của một biến cố khổng lồ. Xô vào trong Lịch sử lớn. Không phải những nữ anh hùng lừng danh và được tẩm hương, ta sẽ được nghe lên tiếng - tôi đã cố tình tránh kể tên họ - mà là những con người nói về chính mình: “Chúng tôi là những cô gái bình thường, như hàng nghìn những cô gái khác.” (A. Sourova, chiến sĩ liên lạc Kháng chiến[15]). Những người anh hùng của tôi, ta nhìn thấy họ trên đường phố, trong đám đông, chứ không phải trên các tranh treo ở viện bảo tàng. Tôi sắp xếp lại một câu chuyện từ những mảnh số phận sống, và lịch sử ấy là lịch sử phụ nữ. Tôi muốn biết cuộc chiến tranh của phụ nữ, không phải chiến tranh của đàn ông. Những người phụ nữ đã giữ những ký ức nào? Họ kể gì? Chưa ai lắng nghe họ... Những người phụ nữ năm 1941. Câu hỏi đầu tiên tôi muốn đặt cho họ, là: họ từ đâu đến? Điều gì thúc đẩy họ, khích lệ họ? Câu hỏi giống như thế đã được Pouchkine đặt ra hồi thế kỷ XIX khi ông cho in trên tạp chí Người đương thời của ông những đoạn trích hồi ký của “cô nàng kỵ sĩ”, Nadejda Dourova[16], nổi tiếng vì đã tham gia chiến tranh chống Napoléon: “Nguyên nhân nào đã thúc đẩy người con gái xuất thân từ một gia đình quý tộc ấy bỏ gia đình, từ bỏ cả giới tính của mình, gánh lấy những công việc, những trách nhiệm mà ngay cả những người đàn ông cũng phải khiếp sợ, để cuối cùng xông pha trong những trận đánh - những trận đánh tầm cỡ Napoléon? Điều gì đã thúc đẩy nàng? Những nỗi thất vọng bí ẩn nào đó trong đời sống gia đình chăng? Một trí tưởng tượng quá https://thuviensach.vn phong phú chăng? Một thiên hướng bẩm sinh và không cưỡng lại được chăng? Hay tình yêu?” Cuối cùng, là gì vậy? Tất cả những cô gái cứ nằng nặc đòi ra trận... Những ngày đầu chiến tranh, các phòng tuyển quân và các trung tâm động viên tràn ngập các cô gái đòi ra mặt trận và đi chiến đấu, đến tận trung tâm của địa ngục. Họ van nài, họ đòi hỏi. Nức nở. Bí mật trốn đi để gia nhập vào các đoàn quân đang vừa chiến đấu vừa rút lui. Lúc đầu người ta từ chối họ. Chưa ai tin rằng Hồng quân đang là nạn nhân của một tai họa, gần như bị tiêu diệt, một nửa quân số bị bắt làm tù binh, rằng chiến tranh sẽ kéo dài và tàn nhẫn. Rằng nó sẽ đòi hỏi những hy sinh. Nhưng rồi rất nhanh chóng, họ cứ phải nhận các cô, và trao cho các cô tờ công lệnh. Khắc nghiệt, cán cân của Lịch sử nghiêng ngả; tồn tại hay không tồn tại? Smolensk, Kiev, Odessa thất thủ... Các tướng lĩnh Đức chuẩn bị duyệt binh ở Quảng trường Đỏ, đã có thiếp mời được in sẵn... “Chúng tôi xuống tàu ở một nhà ga để đi lấy nước. Một ai đó reo lên: “Ôi! Các toa toàn phụ nữ ra trận. Tức là không còn đàn ông. Hoặc họ chết hết rồi, hoặc bị bắt làm tù binh.” (A. Ravinskaïa, binh nhì, đơn vị phụ trách vệ sinh mặt trận). Họ rất đông, dù không có lệnh động viên phụ nữ, ngay trong những thời kỳ gay go nhất. Nếu có người được gọi nhập ngũ, thì đó chỉ là những người cần để đáp ứng đôi công việc chuyên môn quân sự: nữ điện thoại viên, bác sĩ, y tá, nhân viên hỏa xa. Các cô bé muốn ra trận ấy. Lựa chọn tự nguyện. Một sự hy sinh có tính cách cá nhân. Tôi nói rõ là các cô bé. Tôi không nhầm từ đâu, bởi họ mười bảy, mười tám tuổi; phần đông vừa ra trường, nhiều lắm được một hay hai năm đại học. Dẫu sao, động cơ của họ là gì? Cảm xúc của họ thế nào? Bao giờ tôi cũng chỉ được nghe một câu trả lời: “Chúng tôi sẵn sàng chết cho Tổ quốc! Chúng tôi đã được nuôi dạy như thế.” Câu trả lời ấy phản ánh thời đại của họ. Niềm tin của họ. Họ được thúc đẩy bởi một niềm tin rằng, bằng cái chết, họ chờ đợi sự sống. Người ta cắt tóc họ như con trai. Chi tiết ấy không ai quên nhắc lại: và bao giờ cũng là chuyện cái bím tóc dài bỏ lại trên sàn nhà bẩn thỉu của https://thuviensach.vn phòng tuyển quân. Người ta mặc cho họ những bộ quân phục may cho đàn ông, áo khoác, ủng, vớ portianki, khó khăn tìm cho ra một kiểu hòa hợp coi được, rất thường cung cấp những thứ quá cỡ đến hai hay ba số. Ủng số 40 thay vì 36. Thử tưởng tượng mà xem! Quần và áo varơi không hợp cỡ. Quân đội không chờ để đón nhận họ, càng không ngờ số lượng kinh ngạc đến thế - họ gồm hàng trăm nghìn người - và không sẵn sàng để nhận họ. Người ta vội vàng dạy họ cách sử dụng một khẩu tiểu liên, một khẩu súng máy, một khẩu cácbin bắn chính xác. Ném bom và đặt mìn. Họ thuần thục tất cả nhiệm vụ quân sự, thậm chí đó là những thứ chỉ dành cho con trai. Xuất hiện một vấn đề ngôn ngữ: những từ như công binh, bộ binh, người bắn súng máy không có giống cái, bởi loại công việc đó không bao giờ do phụ nữ đảm nhiệm. Những từ giống cái sinh ra ở ngoài ấy, trên mặt trận... Trước khi học cách giết người, họ còn phải học hỏi một bài tập khác không hề biết: biết tạo nên lòng căm thù từ tình yêu, và tình yêu từ căm thù.” A! Giết và thù hận không phải là việc của phụ nữ. Không phải dành cho chúng tôi. Đấy là công việc nặng nề nhất...” (A. Volossiouk, binh nhì, bộ binh). Lọt vào trung tâm của các cuộc chiến đấu mà không được chuẩn bị, những người phụ nữ ấy còn khám phá ra chiến tranh ở một khía cạnh ta không ngờ, ta hoàn toàn không hay biết. Với những con mắt khác. Chiến tranh của những người phụ nữ có những từ khác, những màu sắc và mùi khác. “Tôi nhớ một vườn cây ăn quả lớn... Đang ra hoa... Và chúng tôi thì bước đi trên khu đất và thu nhặt những người chết của chúng ta dưới các cây. Và, hạnh phúc biết bao nếu là một người bị thương chứ không phải một người chết. Anh ấy đau đớn, anh ấy mỉm cười, vì anh còn sống. Và vì vườn cây đang ra hoa.” ( A.V. Gorioukina, chiến sĩ cáng thương). Phát súng đầu tiên... người chết đầu tiên... “Một cô gái nằm trên mặt đất... Lần đầu tiên tôi thấy cảnh đó. Chúng tôi “lính mới”. Và những con sếu bay qua trên trời. Chúng kêu vang. Mọi người ngửng đầu lên, và cô ấy, cô ấy mở mắt. Cô nhìn: “Tiếc quá…” Rồi cô ngưng nói và mỉm cười với https://thuviensach.vn chúng tôi: “Không thể thế được, mình sắp chết ư?”... Và thế là hết...” (M.N. Vassilevska, chiến sĩ liên lạc) Có thể nghĩ rằng chỉ những người kỳ lạ hay không bình thường mới có thể chịu đựng những thử thách ấy, nhưng không, đấy là những cô gái mới hôm trước còn là học trò, sinh viên chưa bao giờ rời khỏi nhà. Họ đã làm thế nào? Thế nào? Tôi có nhiều câu hỏi. Tôi nóng lòng muốn hỏi, nhưng tôi sợ làm phiền họ, khi họ đang tự lắng nghe. NHỮNG LỜI THỀ VÀ NHỮNG LỜI CẦU KHẤN “Tôi muốn nói! Nói! Nói tất cả những gì có trong tim. Cuối cùng, người ta đã thật lòng muốn nghe chúng tôi. Biết. Chúng tôi đã im lặng suốt bao nhiêu năm, ngay cả ở nhà mình. Suốt nhiều chục năm. Năm đầu tiên, khi trở về từ chiến tranh, tôi nói, tôi nói nhưng chẳng ai lắng nghe. Chẳng ai hiểu tôi. Vậy nên tôi đã câm lặng... “Thật hay là cô còn trẻ. Cô có thể là con gái tôi. Tôi đã già. Tôi nhìn thế giới và tôi nói lời vĩnh biệt, tôi biết đây có thể là lần cuối cùng tôi ngắm nhìn tất cả những cái đó. Tim tôi yếu. Tôi đã bị một cơn nhồi máu cơ tim. Nhưng cô, cô trẻ... Hãy lắng nghe tôi. Dẫu cô có không hiểu thì ít ra cô cũng có thể khóc cùng tôi... Tôi rất trẻ. Tôi có một ý thức... tuyệt đối... trẻ con... Thậm chí tôi không thể nhớ hết tất cả cái đó... Trong gia đình chúng tôi có tám người con, bốn người đầu tiên đều là con gái, và tôi là chị cả. Chiến tranh đang mở rộng, bọn Đức đã đến ngoại ô Moskva... Một hôm bố đi làm về, nước mắt lưng tròng: “Ngày trước bố mừng vì có các con gái trước. Các cô con gái để mà gả chồng. Nhưng bây giờ, mỗi gia đình đều có một ai đó ra trận, mà nhà ta chẳng có ai cả. Bố đã quá già, người ta không nhận bố, còn các con, các con là con gái, và con trai thì quá bé.” https://thuviensach.vn Có những lớp đào tạo y tá được mở. Bố gửi hai chị em chúng tôi đến đó. Tôi mười lăm tuổi, em gái tôi mười bốn. Ông nói: “Đấy là tất cả những gì tôi có thể hiến cho chiến thắng. Các con gái tôi…” Hồi đó, không ai nghĩ khác. Một năm sau, tôi đã ở ngoài mặt trận…” Natalia Ivanovna Sergueïeva, binh nhì, hộ lý “Những ngày đầu tiên... Trong thành phố là hoang mang. Hỗn loạn. Sợ... Mỗi ngày họ bắt một hay hai tên gián điệp... Nhưng không ai, cho đến cùng, dù chỉ trong thâm tâm, chịu chấp nhận là quân ta vừa đánh vừa rút lui. Làm sao thế được? Stalin ở đâu? Stalin im lặng. Trước chiến tranh, có tin đồn Hitler chuẩn bị đánh Liên Xô, nhưng những lời nói như thế là nguy hiểm. Chúng bị trấn áp nghiêm khắc. Người ta cho những kẻ loan truyền tin ấy là bọn gieo rắc hoang mang, bị các cơ quan có thẩm quyền theo dõi. Cô biết tôi nói những cơ quan nào rồi. NKVD... Nhân viên Thchéka[17]... Nếu người ta có thể thì thầm thì cũng chỉ ở nhà mình, trong bếp và ở các căn hộ tập thể, chỉ riêng trong phòng mình, cửa đóng kín. Nhưng khi Stalin nói... Ông nói với chúng tôi: “Các anh em và các chị em…” Mọi người liền quên các mối hận thù của mình. Chúng tôi có một ông bác bị tù trong một trại giam ở Kolyma, anh của mẹ tôi, ông là công nhân đường sắt, một người cộng sản già. Ông bị bắt tại chỗ ông làm việc... Cô biết ai bắt ông không? NKVD... Bác thân yêu của chúng tôi. Ông có những huân chương nhận được từ thời nội chiến. Nhưng mẹ nói: “Bảo vệ Tổ quốc đã, những chuyện khác chúng ta sẽ xem sau.” Mọi người đều yêu Tổ quốc. Tôi chạy đến phòng tuyển quân. Tôi vừa khỏi viêm họng, tôi vẫn còn sốt. Nhưng tôi không thể chờ.” Elena Antonovna Koudina, binh nhì, lái xe https://thuviensach.vn “Mẹ chúng tôi không có con trai... Chúng tôi là năm đứa con gái. Người ta báo tin: “Đã tuyên bố chiến tranh!” Tôi có đôi tai tuyệt hảo. Tôi mơ ước vào nhạc viện cao cấp. Tôi đã quyết định tai tôi sẽ có ích ở mặt trận: tôi sẽ là chiến sĩ thông tin. Chúng tôi tản cư đến Stalingrad. Khi thành phố bị bao vây, chúng tôi tình nguyện ra trận. Tất cả cùng nhau. Mẹ và năm con gái của bà. Khi đó bố đã được gọi…” Antonina Maksimovna Kniazeva, hạ sĩ, liên lạc “Tất cả chúng tôi chỉ có một mong muốn: ra trận. Chúng tôi đến phòng tuyển quân, nhưng người ta bảo chúng tôi: “Lớn lên nữa đã, các cô gái. Các cô còn trẻ quá!” Chúng tôi mười sáu hay mười bảy tuổi. Nhưng nài nỉ mãi, tôi đạt được điều tôi mong muốn: tôi được tuyển. Tôi và bạn tôi hy vọng vào trường xạ thủ bắn tỉa, nhưng người ta thu xếp thay cho chúng tôi: “Các cô sẽ là chiến sĩ giao liên. Không có thời gian đào tạo cho các cô đâu.” Suốt nhiều ngày, mẹ đã canh ở ga xe lửa, chực cái lúc họ sẽ đưa chúng tôi đến. Khi bà thấy chúng tôi đi về phía đoàn tàu, bà trao cho tôi một chiếc bánh gatô, một chục trứng và bà bất tỉnh…” Tatiana Efimovna Semionova, trung sĩ, nhân viên giao thông “Ngày đầu tiên chiến tranh, tôi thấy mẹ đứng trước cửa sổ buổi chiều, đang cầu kinh. Tôi không biết mẹ tin Chúa. Bà đứng nhìn chăm chăm lên trời rất lâu... Trong gia đình chúng tôi chỉ có con gái, chỉ toàn con gái. Tôi là người duy nhất ra trận. Và bố tôi sung sướng vì con ông ra trận. Bảo vệ Tổ quốc. Bố đến phòng tuyển quân sớm vào buổi sáng. Ông đến để lĩnh lương của https://thuviensach.vn tôi và cố tình ra rất sớm, để cả làng nhìn thấy rõ ông có một đứa con gái ở ngoài mặt trận...” Efrossinia Grigorievna Bréous, đại úy, bác sĩ “Đang là mùa hè... Những ngày hòa bình cuối cùng... Tối hôm ấy chúng tôi đi khiêu vũ. Chúng tôi mới mười sáu tuổi. Chúng tôi còn đi thành toán, chúng tôi cùng đưa từng đứa một về nhà. Trong chúng tôi chưa có ai thành đôi. Chúng tôi gồm sáu nam và sáu nữ cùng đi lững thững, thế đó. Vậy mà hai ngày sau, những cậu con trai ấy, tất cả đều là học sinh-sĩ quan một trường lái xe tăng, những người đã từng tiễn chúng tôi về sau buổi khiêu vũ, đã được đưa về què quặt, cụt chân, băng bó khắp người. Thật ghê sợ. Nếu tôi nghe có ai đó cười, tôi không thể tha thứ. Làm sao có thể cười, làm sao có thể vui, khi một cuộc chiến tranh đang hoành hành khốc liệt như vậy? Bố tôi đã sớm gia nhập cảnh sát nhân dân. Chỉ có tôi và các em trai ở nhà. Các em trai tôi sinh năm 1934 và 1938. Tôi báo với mẹ là tôi sẽ ra trận. Mẹ khóc... Tôi trốn nhà. Tôi viết cho mẹ từ đơn vị của tôi. Tôi đã ở đấy rồi, mẹ không bắt tôi lại được nữa...” Lilia Mikhaïlovna Boutko, y tá phẫu thuật “Chúng tôi sắp hàng theo thứ tự từ nhỏ đến lớn, tôi là đứa nhỏ nhất. Người chỉ huy đi duyệt qua. Ông đến gần tôi: “Cái người nửa phân này là thế nào đây? Cô hy vọng làm gì ở đây? Có thể cô nên trở về với mẹ và chờ lớn lên ít nữa không?” Nhưng tôi không còn mẹ.” https://thuviensach.vn Polina Semionovna Nozdratcheva, cáng thương “Tôi đã nói với mẹ là không được khóc. Đêm chưa xuống nhưng trời đã tối và trong không khí đầy tiếng kêu rú. Họ không khóc, những người mẹ từ biệt con ấy, các bà rú lên. Mẹ tôi không khóc, bà đứng thẳng người, cứ như đã hóa đá. Bà kìm mình lại, bà sợ tôi òa lên nức nở. Tôi là con cưng của mẹ, ở nhà tôi luôn được chiều chuộng. Vậy mà ở đây, người ta cắt tóc tôi rất cụt, chỉ còn một cái mái ngắn phía trước. Bố mẹ tôi không muốn cho tôi đi, nhưng tôi, tôi chỉ có một ý nghĩ: ra trận, ra trận! Những tranh cổ động kia, chẳng hạn, ngày nay bày trong các bảo tàng, tác động đến tôi mãnh liệt: “Mẹ Tổ quốc gọi bạn!”, “Bạn đã làm gì cho mặt trận?” Lúc nào chúng cũng ở trước mắt tôi... “Trên đường đi bằng xe lửa, chúng tôi bị ấn tượng vì thấy những người chết nằm ngay trên mặt đất ở sân ga. Đã là chiến tranh đấy. Nhưng tuổi trẻ lại mạnh hơn, và chúng tôi lại hát những bài hát quân sự, những ca khúc vui. Những năm cuối chiến tranh, cả gia đình tôi đều ở trong quần ngũ. Bố tôi, mẹ tôi, em gái tôi đều trở thành công nhân xe lửa, bám theo mặt trận, khôi phục đường sắt. Cả nhà tôi, bố tôi, mẹ tôi, em gái tôi và tôi đều được thưởng huân chương “Vì chiến thắng”. Evguenia Sergueïevna Sapronova, trung sĩ cận vệ[18], thợ máy không quân “Trước chiến tranh, tôi làm điện thoại viên trong quân đội; đơn vị chúng tôi đóng ở Borissov nơi chiến tranh lan đến ngay những tuần đầu. Thủ https://thuviensach.vn trưởng đơn vị ra lệnh cho chúng tôi xếp hàng. Chúng tôi không phải là lính, mà là nhân viên không chính ngạch dân sự. Ông bảo chúng tôi: “Một cuộc chiến tranh rất ác liệt đã bắt đầu. Sẽ rất khó khăn cho các cô gái. Trong khi còn có thời gian, những cô nào muốn thì có thể trở về nhà. Ngược lại, cô nào muốn ở lại thì bước lên trước một bước...” Và tất cả các cô gái, chỉ cùng một động tác, đều bước lên một bước. Chúng tôi có hai mươi người. Tất cả đều sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc. Chúng tôi làm việc ngày và đêm, đêm và ngày. Những người lính mang cà mèn đến cho chúng tôi. Chúng tôi ăn và ngủ tại chỗ, cạnh điện thoại chiến trường của chúng tôi, rồi lại làm việc. Chúng tôi không có thời giờ gội đầu, tôi yêu cầu: “Nào! Các cậu cắt hộ tớ cái đuôi tóc.”” Galina Dmitrievna Zapolskaïa, điện thoại viên “Chúng tôi đến phòng tuyển quân nhiều lần. Chúng tôi đập cửa ở đấy không ngừng. Và khi chúng tôi đã trình diện đến n lần, viên chỉ huy đuổi chúng tôi: “Ít ra các cô cũng phải có một cái nghề chứ. Giá các cô là y tá hay lái xe... Nhưng các cô biết làm gì nào? Các cô sẽ làm gì ngoài mặt trận?” Chúng tôi không biết là chúng tôi đã làm ảnh hưởng đến công việc của người ta. Chúng tôi đã không tự đặt câu hỏi: “Chúng tôi sẽ làm gì?” Chúng tôi muốn chiến đấu, chấm hết. Chúng tôi không biết rằng tham gia chiến tranh, trước hết là biết làm một việc gì đó. Một việc gì đó cụ thể, mà những người khác cần. Nhận xét của ông ấy làm chúng tôi chưng hửng. “Tôi đến nhiều lần, cùng các cô gái khác, đăng ký học lớp y tá. Người ta báo cho chúng tôi là phải học sáu tháng. Lâu quá, không thích hợp với chúng tôi. Chúng tôi tìm ra những lớp khác chỉ ba tháng. Chúng tôi thấy như thế cũng quá lâu. Nhưng lớp đào tạo này đã sắp xong. Chúng tôi đề nghị cho phép chúng tôi dự thi. Còn một tháng học. Ban đêm chúng tôi https://thuviensach.vn thực tập ở bệnh viện, ban ngày chúng tôi học lý thuyết. Thực tế, chúng tôi chỉ ở trường hơn một tháng đôi chút. Người ta không đưa chúng tôi ra mặt trận mà đến một bệnh viện. Bấy giờ là cuối tháng Tám 1941. Đến tháng Hai, tôi bỏ chỗ ấy, thậm chí tôi có thể nói, tôi trốn đi, tôi đào ngũ, không thể nói khác. Không giấy tờ, không có gì khác nữa, tôi trốn trên một đoàn xe y tế. Tôi chỉ để lại mấy chữ: ”Tôi sẽ không trở lại làm việc. Tôi ra trận.” Chỉ có thế.” Elena Pavlovna Iakovleva, thượng sĩ nhất, y tá “Hôm ấy tôi có cuộc hẹn. Tôi nghĩ cuối cùng hôm nay anh ấy sẽ nói: “Anh yêu em”, nhưng anh ấy đến dáng hoảng loạn: “Vera, chiến tranh rồi! Khóa học bọn anh được đưa thẳng ra mặt trận.” Anh ấy học ở một trường quân sự. Tôi tưởng tượng ngay, chắc chắn, mình trong vai trò Jeanne d'Arc. Ở mặt trận, nhất quyết phải thế, với khẩu súng trong tay. Chúng tôi phải ở bên nhau. Tôi chạy đến phòng tuyển quân, nhưng người ta trả lời tôi lúc này chỉ cần nhân viên y tế và phải học lớp đào tạo sáu tháng. Sáu tháng - có mà điên! Tuy nhiên, cuối cùng người ta đã thuyết phục được tôi phải học. Thôi, đồng ý, tôi sẽ học, nhưng không phải để trở thành y tá. Tôi muốn chiến đấu! Theo một cách nào đó, tôi đã sẵn sàng. Trường chúng tôi thường tiếp những người anh hùng thời nội chiến, những người đã chiến đấu ở Tây Ban Nha, đến kể cho chúng tôi nghe kinh nghiệm của họ. Con gái tự thấy mình ngang hàng với con trai. Người ta đối xử với chúng tôi bình đẳng. Từ nhỏ, từ nhà trường, chúng tôi luôn nghe nói đi nói lại: “Các cô gái, ngồi vào lái máy kéo đi! Các cô gái, ngồi vào lái máy bay đi!” Chúng tôi mơ ước bảo vệ đất nước vĩ đại của mình! Đất nước tươi đẹp nhất! Đất nước yêu quý của chúng tôi! Chúng tôi sẵn sàng chết. https://thuviensach.vn Trước chiến tranh, tôi học khoa sân khấu. Tôi mơ trở thành diễn viên. Người nữ anh hùng yêu thích của tôi là Larissa Reisner[19]. Một nữ anh hùng cách mạng. Một nữ chính ủy mặc áo vét da. Tôi thích bà, bà thật đẹp…” Vera Danilovtseva, trung sĩ, xạ thủ bắn tỉa “Tất cả các bạn tôi đều đã ra trận. Tôi khóc kinh khủng vì tôi thấy mình rất đơn độc và người ta không chịu nhận tôi. Không cần có tuyên truyền, mọi người đều nóng lòng được ra trận. Người ta van xin. Nhưng việc học của tôi không kéo dài. Chủ nhiệm khoa triệu tập chúng tôi ngay và nói: “Hết chiến tranh các em sẽ tiếp tục học. Phải bảo vệ Tổ quốc...” Những người “bảo trợ” nhà máy tổ chức một lễ tiễn đưa chúng tôi. Đang mùa hè. Tôi nhớ các toa của đoàn tàu chúng tôi cứ như phủ đầy lá và hoa. Người ta mang bánh đến cho chúng tôi. Tôi đã nhận được những chiếc bánh làm ở nhà rất ngon và một chiếc áo pull rất xinh. Tôi đã nhảy điệu gopak Ukrain trên sân ga mới hào hứng làm sao...” Anna Nikolaevna Khrolovitch, y tá “Tôi là nữ phi công. Khi tôi đang học năm thứ năm ở trường trung học, có một chiếc máy bay đã đáp xuống chỗ chúng tôi. Năm 1936, cô có tưởng tượng được không! Rất lạ lùng. Cũng vào thời kỳ ấy có một khẩu hiệu: “Các cô gái. Các bạn trẻ, hãy đến với máy bay!” Tất nhiên, là thanh niên Komsomol, tôi xung phong hàng đầu. Tôi lập tức gia nhập một câu lạc bộ lái máy bay. Đúng ra, bố tôi phản đối. Cho đến lúc ấy, mọi người trong gia đình chúng tôi đều là công nhân luyện kim, chúng tôi có một truyền thống nhiều thế hệ công https://thuviensach.vn nhân luyện kim lò cao. Bố tôi cho rằng một người phụ nữ có thể là công nhân luyện kim, nhưng không thể là phi công. Giám đốc câu lạc bộ bay biết chuyện đó và ông đã cho phép tôi mời bố bay một chuyến. Tôi đã làm đúng như thế. Bố và tôi đã cùng bay, từ hôm đó, ông không nói gì nữa. Chuyến bay đã làm ông thích. Tôi đạt bằng của câu lạc bộ với thứ hạng tốt, tôi cũng nhảy dù rất giỏi. Trước khi chiến tranh bùng nổ, tôi đã đủ thời gian để lấy chồng và sinh một đứa con gái. Tôi không được ra trận ngay. Trước hết có một số thay đổi trong câu lạc bộ bay của chúng tôi: các nam giáo viên được động viên và chúng tôi, những người phụ nữ, chúng tôi phải thay thế họ. Chúng tôi lên lớp. Bao nhiêu công việc, từ sáng đến chiều. Tôi phải chăm con gái; nhưng chúng tôi luôn ở doanh trại. Buổi sáng, tôi khóa cửa nhốt nó lại, tôi để cháo tấm cho nó và từ bốn giờ, chúng tôi bay. Tôi chỉ về lúc đã sẩm tối, và nó, dù có ăn hay không, cũng lấm lem cháo tấm. Nó mới ba tuổi. Bé xíu... Cuối năm 1941, tôi nhận một tin báo: chồng tôi đã chết ở gần Moskva. Anh là phi công, phi đội trưởng. Tôi mang con gái đến gửi cho bố mẹ mình. Và tôi xin ra trận...” Antonina Grigorievna Bondareva, trung úy cận vệ, cơ trưởng “Tôi vừa mười tám tuổi... Tôi hạnh phúc. Bỗng nhiên, quanh tôi, mọi người hét lên: “Chiến tranh!” Tôi nhớ người ta đã khóc như thế nào. Tất cả những người tôi gặp ngoài đường đều khóc. Có người cầu khấn. Thật lạ lùng... Không bình thường... Những con người cầu khấn ngoài đường... Làm dấu thánh giá... Ở trường, người ta đã dạy chúng tôi là không có Chúa. Chắc chắn mọi người đều bối rối... Những chiếc xe tăng và những phi cơ rất đẹp của chúng ta đâu? Chúng tôi đã nhìn thấy chúng trong các cuộc duyệt binh. Chúng tôi rất tự hào! Vậy mà... Tất nhiên, đã có một lúc hoảng https://thuviensach.vn loạn. Một khoảng ngắn... Nhưng sau đó một câu hỏi khác đặt ra: làm thế nào để thắng? Tôi đang học năm thứ hai trường feldschers[20] và hộ sinh ở Sverdlovsk. Tôi nghĩ ngay: “Nếu là chiến tranh, thì phải ra trận.” Bố tôi là một người cộng sản, một người già của thế hệ trước, một người tù chính trị đã từng biết ngục thất. Ông đã khắc sâu vào trí óc chúng tôi từ tuổi nhỏ, rằng Tổ quốc là tất cả, phải bảo vệ Tổ quốc. Nên tôi không do dự: nếu tôi không đi, thì ai sẽ đi? Tôi phải đi...” Serafima Ivanovna Panassenko, thiếu úy,feldscher ở một tiêu đoàn môtô-xạ kích “Người ta đưa tôi vào một trung đoàn thông tin liên lạc. Tôi không chọn công việc này và tôi sẽ không nhận vì tôi không hiểu đấy cũng là chiến đấu. Chỉ huy sư đoàn đến thăm đơn vị chúng tôi. Chúng tôi xếp hàng đón. Trong số chúng tôi, có một cô tên là Machenka Soungourova. Và Machenka bước lên một bước: “Báo cáo thiếu tướng, cho phép tôi được thưa với đồng chí.” Ông trả lời: - Đồng chí nói đi, binh nhì Soungourova! - Binh nhì Soungourova yêu cầu được miễn công tác thông tin liên lạc và được chuyển đến nơi người ta sử dụng một khẩu súng.” Cô hiểu đấy, đó là tâm trạng chung của chúng tôi. Chúng tôi nghĩ rằng những việc chúng tôi đang làm, thông tin liên lạc, là chẳng ra gì, thậm chí là nhục nhã. Chúng tôi muốn được ra tiền tuyến, tất cả chỉ có thế. Nụ cười của ông tướng chợt tắt ngay: https://thuviensach.vn “Các cô gái của tôi!” (Và giá mà cô hiểu được tâm trạng của chúng tôi lúc đó, sau suốt thời gian bỏ ăn bỏ ngủ, ngắn gọn, là ông ấy nói với chúng tôi không phải như một vị chỉ huy mà như một người cha.) “Hẳn là các cô không hiểu tầm quan trọng của vai trò các cô trong chiến tranh: các cô là mắt là tai của chúng tôi; một quân đội không có thông tin liên lạc thì cũng giống như một người mất máu.” Machenka Soungourova là người đầu hàng đầu tiên: “Báo cáo đồng chí thiếu tướng, binh nhì Soungourova đủ sức hoàn thành bất cứ nhiệm vụ gì đồng chí giao!” Vậy là, cho đến cuối chiến tranh, chúng tôi chỉ gọi cô ấy là “người đủ sức”. ... Tháng Sáu 1943, ở Koursk, chúng tôi được trao lá cờ trung đoàn. Mà trung đoàn chúng tôi, trung đoàn thông tin liên lạc số 129 của tập đoàn quân số 65, gồm 80% là nữ. Và tôi kể thế này để cô có thể hình dung... Tôi kể những gì diễn ra trong tâm hồn chúng tôi: bởi vì những con người như chúng tôi hồi đó, hẳn sẽ không bao giờ có nữa. Không bao giờ! Những con người ngây thơ như thế, chân thành như thế! Những con người đầy tình yêu như thế, đầy tin tưởng như thế. Khi trung đoàn trưởng của chúng tôi nhận lá cờ và ra lệnh cho chúng tôi: “Toàn thể trung đoàn, dưới cờ! Quỳ xuống!” tất cả chúng tôi cảm thấy thật hạnh phúc. Chúng tôi đã được tin tưởng, bây giờ chúng tôi đã là một trung đoàn như tất cả các trung đoàn khác, như một trung đoàn thiết giáp hay bộ binh. Chúng tôi khóc, mắt người nào cũng đẫm lệ. Cô sẽ khó tin lời tôi, nhưng do tác động của cảm xúc đó, cả cơ thể tôi chịu một cú sốc và bệnh quáng gà tôi đã mắc phải do thiếu ăn và căng thẳng thần kinh, biến luôn. Cô biết không, ngay ngày hôm sau, tôi đã khỏi bệnh, do chấn động trong tâm hồn ấy.” Maria Semionovna Kaliberda, thượng sĩ, liên lạc https://thuviensach.vn “Tôi vừa đúng thành niên... Ngày 9 tháng Sáu 1941, tôi mười tám tuổi, tôi trở thành người thành niên. Và hai tuần sau, chính xác hơn là mười hai ngày sau, cuộc chiến tranh chết tiệt ấy bắt đầu. Người ta gửi chúng tôi đến công trường làm đường xe lửa Gagra-Soukhoumi. Ở đấy chỉ tập hợp toàn những người trẻ. Tôi nhớ thứ bánh mì chúng tôi ăn. Hầu như không có bột mì, nó chứa bất cứ thứ gì trong ấy, chủ yếu là nước. Nếu để bánh trên mặt bàn, sẽ thành một vũng nước mà chúng tôi liếm lấy. Năm 1942, tôi tình nguyện đến làm việc ở bệnh viện sơ cứu số 3201. Đấy là một bệnh viện khổng lồ phục vụ mặt trận Transcaucasie và Bắc Caucase cũng như quân đoàn đặc biệt vùng duyên hải. Các trận đánh cực kỳ ác liệt, rất nhiều thương binh. Tôi được đưa vào bộ phận phân phối các suất ăn. Làm việc liên tục hai mươi bốn tiếng. Buổi sáng đến, phải phục vụ bữa ăn sáng, trong khi còn chưa phân phối xong bữa ăn tối hôm trước. Vài tháng sau, tôi bị thương ở chân trái: tôi nhảy lò cò chân phải, nhưng vẫn tiếp tục làm việc. Rồi tôi được giao thêm nhiệm vụ quản lý: nghĩa là tôi phải ở lại tại chỗ hai mươi bốn tiếng liền. Tóm lại, tôi sống trong công việc. Ngày 30 tháng Năm 1943, chính xác vào một giờ chiều, một trận oanh tạc lớn dội xuống Krasnodar. Tôi nhảy ra khỏi nhà để xem người ta có kịp đưa các thương binh đang có mặt ở ga lên tàu không. Hai quả bom rơi trúng nhà kho chứa đạn dược. Trước mắt tôi, các thùng bị bắn văng lên cao bằng một ngôi nhà sáu tầng và nổ tung trên không. Sóng xung kích hất tôi vào tường gạch với sức mạnh một cơn bão. Tôi ngất đi. Khi tỉnh lại thì trời đã tối. Tôi ngửng đầu lên, thử co các ngón tay - mọi thứ có vẻ vẫn cử động được, tôi mở được mắt trái và đi về chỗ làm việc, cả người đẫm máu. Trong hành lang, tôi gặp cô y tá trưởng. Cô không nhận ra tôi. Cô hỏi tôi: “Cô là ai? Ở đâu đến?” Cô ấy đến gần hơn, kêu lên một tiếng rồi nói với tôi: “Cô la cà ở đâu mà lâu thế, Xenia? Thương binh đói mà cô không có mặt!” Người ta băng đầu và cánh tay trái đến cùi tay cho tôi, và tôi đi nhận bữa tối. Tôi nhìn mù mờ, người tôi đẫm mồ hôi. Tôi bắt đầu phân phối bữa ăn tối và bỗng nhiên tôi gục xuống. Người ta lay cho tôi tỉnh lại và lập tức https://thuviensach.vn tôi nghe bốn bên những tiếng kêu: “Nhanh lên, nhanh lên!” Mấy ngày sau, người ta đã lấy máu tôi cho thương binh nặng. Bao nhiêu người chết... ... Ngày nay, ở ta tất cả đã được xây dựng lại, mọi thứ đã bị lấp đi dưới hoa, nhưng nỗi đau vẫn đục khoét tôi, và tôi không bao giờ còn có khuôn mặt phụ nữ. Đôi lúc tôi khóc, suốt ngày tôi rên rỉ. Tôi cứ nhắc lại hoài các ký ức chiến tranh. Qua chiến tranh, tôi đã thay đổi nhiều đến mức khi trở về nhà, mẹ không nhận ra tôi. Người ta chỉ cho tôi chỗ bà ở, tôi đến trước cửa, gõ cửa. Một giọng nói trả lời: ”Vâng, xin mời vào.” Tôi vào, chào buổi tối và hỏi: “Cho phép tôi qua đêm ở đây được không?” Mẹ tôi đang nhóm bếp. Hai em trai tôi ngồi dưới đất trên một đống rơm, trần truồng, vì chẳng có gì mà mặc. Mẹ không nhận ra tôi. Bà trả lời: “Cô thấy đấy, công dân, chúng tôi sống như thế nào. Cô nên đi chỗ khác đi trước khi trời tối.” Tôi bước đến gần bà. Bà nói lần nữa: “Công dân, đi đi, trước khi trời tối.” Tôi nghiêng người về phía bà và nói: “Mẹ, mẹ thân yêu!” Thế là mọi người ùa đến ôm lấy cổ tôi, phải nhìn thấy cảnh ấy, mọi người nức nở. Tôi không biết lúc nào thì cuộc chiến tranh của tôi, của riêng tôi, sẽ kết thúc... Tôi không bao giờ cười. Ngày nay, thậm chí tôi không học cười lại được.” Xenia Sergueïevna Ossadtcheva, binh nhì, y tá trưởng VỀ MÙI SỢ VÀ MỘT VALI SÔCÔLA https://thuviensach.vn “Tôi ra trận một ngày trời đẹp. Bầu trời long lanh và mưa bụi, rất nhỏ. Thật đẹp! Tôi bước ra buổi sáng, tôi dừng lại một lúc: có phải tôi sẽ không còn trở về nơi này? Có phải tôi sẽ không còn bao giờ nhìn thấy lại khu vườn của chúng tôi. Con đường của chúng tôi. Mẹ khóc. Bà níu lấy tôi và không muốn buông ra nữa. Tôi bước đi, bà chộp lại, siết lấy tôi trong vòng tay bà và không cho tôi bước đi…” Olga Mitrofanovna Roujnitskaïa, y tá “Chết... Tôi không sợ chết. Vì tuổi trẻ, hẳn thế, hay tôi không biết điều gì đó khác không thể giải thích. Cái chết ở quanh tôi, cái chết luôn ở đó cách hai bước chân, nhưng tôi không nghĩ đến nó. Tôi không tính đến nó. Nó luẩn quẩn không ngừng đâu đó, rất gần, nhưng luôn đi qua bên cạnh. Một đêm, nguyên cả một đại đội đã thực hiện một trận đánh thăm dò trong khu vực của trung đoàn chúng tôi. Tảng sáng, đơn vị đã rút lui, nghe có tiếng rên ở khu vực giữa hai chiến tuyến. Có một thương binh còn nằm lại trên trận địa. “Đừng ra đó, cô sẽ chết mất.” (Anh em binh sĩ cố giữ tôi lại.) “Cô thấy rõ là trời đã sáng rồi...” Tôi không nghe theo họ, tôi bò ra. Tôi tìm được người thương binh và tôi đã kéo anh trong tám tiếng, buộc cánh tay anh vào thắt lưng của tôi. Tôi đã đưa được anh về còn sống. Khi trung đoàn trưởng biết chuyện, ông lập tức phạt giam tôi năm ngày vì tội vắng mặt bất thường. Nhưng vị phó của ông đã phản ứng cách khác: “Cô ấy đáng được một huân chương.” Tôi hiểu họ, cả hai... Mười chín tuổi, tôi được thưởng Huân chương Dũng cảm. Mười chín tuổi, tóc tôi đã bạc. Mười chín tuổi, trong trận đánh cuối cùng của tôi, hai lá phổi tôi bị đạn bắn xuyên, viên thứ hai đi qua giữa hai đốt sống. Hai chân tôi bị liệt, và người ta coi là tôi đã chết... Khi tôi trở về nhà, em gái tôi đưa cho tôi xem giấy báo tử của tôi...” Nadejda Vassilievna Anissimova, https://thuviensach.vn chiến sĩ cáng thương thuộc đơn vị súng máy “Tôi không nhớ mẹ tôi, ký ức tôi chỉ giữ những đường viền của khuôn mặt bà... Ít ra, tôi nghĩ thế... Tôi ba tuổi thì bà mất. Bố tôi phục vụ ở vùng Viễn Đông[21], ông là quân nhân chuyên nghiệp. Ông đã dạy tôi cưỡi ngựa. Đấy là ấn tượng mạnh nhất tôi còn giữ được về tuổi thơ tôi. Ông không muốn tôi thành một người đàn bà õng ẹo. Ở Leningrad, nơi tôi sống với cô tôi, tôi có những kỷ niệm đến tận hồi tôi năm tuổi. Cô tôi là y tá trong chiến tranh Nga-Nhật. Tôi rất yêu bà... Tôi là loại con bé như thế nào? Để thắng một lần đánh cuộc, tôi đã nhảy từ tầng ba ở trường tôi xuống đất. Tôi thích bóng đá, tôi là thủ môn của đội bóng nam. Khi bùng nổ chiến tranh với Phần Lan, tôi đã nhiều lần trốn nhà để hy vọng được nhập ngũ. Và năm 1941, tôi vừa xong lớp đệ tam và tôi vừa đủ thời gian để ghi tên vào một trường trung học kỹ thuật. Cô tôi khóc: “Chiến tranh rồi!”. Còn tôi, tôi mừng vì có cơ hội ra trận và chứng tỏ lòng dũng cảm. Làm sao tôi biết được máu là thế nào? Khi trung đoàn cận vệ đầu tiên được thành lập từ quân số của lực lượng dân quân, chúng tôi là những cô gái được gia nhập vào công tác y tế chiến trường. Tôi gọi cô tôi: “Cháu ra trận đây.” Đầu đường dây bên kia, bà trả lời tôi: “Về nhà ngay! Bữa ăn trưa đã nguội rồi.” Tôi gác máy, về sau tôi ân hận. Ân hận đến điên lên. Cuộc bao vây Leningrad đã bắt đầu, cuộc bao vây khủng khiếp trong đó một nửa dân số thành phố đã chết, mà bà chỉ có một mình. Một bà cụ già. Tôi nhớ một lần được về phép. Trước khi về nhà cô, tôi ghé vào một cửa hàng. Trước chiến tranh, tôi rất thích kẹo. Tôi nói: “Tôi mua kẹo.” https://thuviensach.vn Cô bán hàng nhìn tôi cứ như tôi là đứa bị thần kinh. Tôi không biết thế nào là phiếu phân phối nhu yếu phẩm, thế nào là tình trạng bao vây. Mọi người đang sắp hàng quay lại nhìn tôi. Khẩu súng của tôi dài hơn người tôi. Khi người ta phát súng, tôi đã nhìn khẩu súng của tôi và tôi tự nhủ: “Bao giờ tôi cao được bằng nó?” Và bỗng nhiên, những người đang ở đấy, tất cả hàng người, đều lên tiếng: “Đưa kẹo cho cô ấy đi, lấy phiếu của chúng tôi đi.” Và tôi có được kẹo. Trên các đường phố, người ta quyên góp quỹ hỗ trợ quân đội. Người ta đặt bàn ngay giữa các quảng trường, với những chiếc khay lớn. Người qua đường bước đến gần và đặt lên đấy người chiếc nhẫn vàng, người thì hoa tai. Người ta mang đến đồng hồ, tiền. Không ai ghi hay ký gì cả. Những người phụ nữ tháo nhẫn cưới của mình... Đấy là những cảnh tôi đã nhìn thấy... Nhưng cũng có mệnh lệnh số 227: không được lùi một bước! Chỉ một bước ấy, anh sẽ bị bắn ngay! Những đơn vị chắn đường[22] đi theo sau chúng tôi. Họ bắn... Cái lệnh ấy lập tức biến tôi thành người trưởng thành. Chúng tôi thức trắng nhiều ngày, thương binh quá nhiều. Một lần, đã suốt ba ngày không ai ngủ. Tôi được giao nhiệm vụ đi cùng một xe tải nhỏ chất đầy thương binh về bệnh viện. Tôi đã đưa thương binh đến nơi quy định và do xe trở về trống không, tôi được ngủ say. Về tới nơi, tôi tươi tắn và khỏe khoắn, trong khi các đồng đội của tôi không đứng nổi. Tôi gặp chính ủy: “Báo cáo chính ủy, tôi rất xấu hổ. - Có chuyện gì thế? - Tôi đã ngủ. - Ở đâu? Tôi kể với ông tôi áp tải thuơng binh và trên đường về, xe trống, tôi đã ngủ. https://thuviensach.vn “Thế thì sao? Ông trả lời. Đồng chí đã làm đúng! Ít ra cũng có ai đó trông cho thật đàng hoàng, mọi người khác ngủ đứng.” Nhưng tôi, tôi xấu hổ. - Và suốt chiến tranh chúng tôi đã sống trong tâm trạng như thế. Ở đơn vị y tế, mọi người đều mến tôi, nhưng tôi muốn làm trinh sát. Tôi đã nói tự tôi sẽ đi ra tiền tuyến nếu người ta không cho tôi đi. Tôi suýt bị khai trừ khỏi Komsomol. Nhưng cuối cùng dẫu sao tôi cũng đã đạt được mong muốn. Huân chương Dũng cảm đầu tiên của tôi... Trận đánh bắt đầu. Chúng tôi chịu những tràng đạn. Binh lính chờ, tư thế nằm. Mệnh lệnh: “Tiến lên! Vì Tổ quốc!” Nhưng họ không nhúc nhích. Mệnh lệnh được lặp lại, vẫn không nhúc nhích. Tôi gỡ chiếc mũ của tôi ra để cho mọi người thấy rõ là một cô gái lao lên phía trước... Mọi người liền đứng lên và chúng tôi xung phong,.. Tôi được trao huân chương và ngay trong ngày hôm đó chúng tôi đi làm nhiệm vụ. Và ở đấy, lần đầu tiên trong đời, tôi có... Cô biết... cái thứ mọi phụ nữ đều có ấy... Tôi thấy máu trên người và tôi hét lên: “Tôi bị thương!” Trong đơn vị chúng tôi có một y tá quân đội, một người đã khá luống tuổi. Ông ấy hỏi: “Cô bị thương ở đầu? - Tôi không biết, nhưng tôi chảy máu...” Ông ấy bèn giải thích cho tôi, như một người cha. Sau chiến tranh, tôi tiếp tục đi trinh sát suốt mười lăm năm. Đêm nào cũng vậy... Tôi mơ thấy khẩu tiểu liên của tôi bị nghẹt, hay chúng tôi bị bao vây... Khi tỉnh dậy, răng tôi va cầm cập. Khi chiến tranh chấm dứt, tôi có ba nguyện vọng: thứ nhất, không bao giờ bò nữa và từ nay được di chuyển bằng tàu điện; thứ hai, được mua và https://thuviensach.vn nhai nghiến ngấu trọn một ổ bánh mì trắng; và thứ ba, được ngủ trên một chiếc giường, trong những tấm khăn trải giường hồ bột thật trắng...” Albina Alexandrovna Gantimourova, thượng sĩ, trinh sát “Tôi chờ đứa con thứ hai... Tôi đã có một đứa con trai hai tuổi và tôi đang có thai. Chiến tranh bùng nổ. Chồng tôi ra trận. Tôi về ở với bố mẹ tôi, và tôi đã làm việc đó... Vâng, cô hiểu không? Phá thai... Trong khi thời đó là cấm. Làm sao sinh một đứa bé nữa? Đang chiến tranh! Quanh chúng tôi, khắp nơi chỉ có nước mắt... Tôi theo học những lớp để trở thành nhân viên mật mã và người ta gửi tôi ra mặt trận. Tôi muốn trả thù cho con tôi, trả thù vì đã không thể sinh ra nó. Đã không cho nó được ra đời... Đã có thể là một bé gái... Tôi đã xin ra phía trước. Nhưng người ta giữ tôi lại Bộ tham mưu.” Lioubov Arkadievna Tcharnaïa, thiếu úy, mật mã “Mọi người đều ra đi... Giữa trưa, ngày 28 tháng Sáu năm 1941, cả chúng tôi nữa, sinh viên Học viện Sư phạm chúng tôi tập trung trong sân xưởng in. Cuộc họp ngắn gọn. Chúng tôi rời thành phố theo đường Smolensk, đi về hướng Krasnoïe. Cẩn thận, chúng tôi đi thành từng tốp nhỏ. Cuối ngày, nắng dịu bớt, đi dễ hơn, chúng tôi đi nhanh hơn, không quay nhìn lại phía sau. Chúng tôi đến điểm dừng đã định trước và chỉ đến lúc đó mới quay nhìn về hướng đông. Cả chân trời đều ửng đỏ: cách bốn chục cây số, có cảm giác cả bầu trời ngập tràn một màu bầm tía. Chúng tôi hiểu không phải hàng chục, cũng không chỉ hàng trăm ngôi nhà bị đốt... Cả thành phố Smolensk đang cháy... https://thuviensach.vn Tôi có một chiếc áo dài mới rất nhẹ, có diềm. Vera, bạn tôi rất thích, đã ướm thử nhiều lần. Tôi đã hứa tặng cô ấy làm quà cưới. Cô ấy định lấy chồng. Một chàng trai tốt. Nhưng đột ngột có chiến tranh. Chúng tôi đi đào chiến hào. Chúng tôi để đồ đạc lại cho người quản lý ký túc xá. Còn chiếc áo dài, tính sao đây? “Hãy lấy đi, Vera!” tôi nói với Vera trước khi rời thành phố. Cô ấy từ chối. Chiếc áo đã cháy trong một cơn hỏa hoạn. Chúng tôi đi, và cứ luôn nhìn lại phía sau. Có cảm giác hơi nóng thổi vào lưng. Chúng tôi đi suốt đêm không nghỉ và tảng sáng bắt tay vào việc. Phải đào hố chống tăng. Một bức tường dựng đứng cao bảy mét, rồi một cái hố sâu ba mét rưỡi. Tôi đào, cán xẻng đốt cháy hai bàn tay, đất cát cứ như màu đỏ. Và trước mắt luôn là hình ảnh ngôi nhà của tôi chung quanh đầy hoa và những bụi tử đinh hương... Chúng tôi sống trong những lều tranh, trên một bãi cỏ tách đôi hai con sông, thường xuyên bị các cơn lũ mùa xuân làm ngập. Nóng và ẩm. Những đám mây muỗi. Trước khi ngủ, chúng tôi xông khói trong lều để đuổi chúng, nhưng tảng sáng chúng lại chui vào và không cho chúng tôi ngủ. Từ đó tôi được chuyển đến bộ phận y tế. Ở đấy chúng tôi ngủ trên những tấm rơm trải ngay dưới đất, nằm sát cạnh nhau. Nhiều người bị ốm. Tôi bị sốt cao, tôi rét run. Tôi nằm dưới đất, tôi khóc. Cửa phòng chúng tôi mở, bác sĩ, một người phụ nữ, đứng ở cửa báo cho tôi (bà không thể bước vào: chăn chiếm hết cả chỗ): “Ivanova, cô có ký sinh trùng sốt rét trong máu. Bà không biết không có gì khiến tôi hoảng sợ bằng cái từ ký sinh trùng sốt rét ấy từ khi tôi đọc một tài liệu nói về chuyện đó hồi học lớp đệ ngũ. Còn trên cao thì chiếc loa cứ vang vang: ”Đứng lên đi, đất nước mênh mông…[23]” Lần đầu tiên tôi nghe bài hát ấy. Và tôi nghĩ: “Tôi sẽ khỏi bệnh và tôi sẽ đi ngay ra mặt trận.” Tôi được chuyển đến Kozlovka, gần Yaroslav, ở đấy người ta đặt tôi trên một chiếc ghế dài. Tôi tập trung hết sức lực để ngồi được và không đổ gục xuống, và nghe cứ như trong mơ: https://thuviensach.vn “Cô này? - Vâng, người y tá quân đội trả lời. - Đưa cô ấy xuống căng tin. Trước hết phải cho cô ấy ăn đã.” Và tôi được nằm trên một chiếc giường. Cô biết thế là thế nào không: không phải nằm đất nữa, bên cạnh một đống lửa trại, cũng không phải trong một chiếc lều vải dưới một cái cây. Mà ở bệnh viện. Trong chăn nóng. Tôi ngủ liền bảy ngày, về sau người ta kể lại: các y tá đã đánh thức tôi dậy và cho tôi ăn, nhưng tôi không nhớ gì hết. Bảy ngày sau, tôi tự tỉnh dậy, bác sĩ đến thăm và tuyên bố: “Thể trạng cô này rất tốt, cô sẽ khỏi thôi.” Và tôi lại ngủ tiếp. Trong chiến tranh, khó nhất là chống lại cơn buồn ngủ. Khi đang làm việc thì không cảm thấy, nhưng vừa nghỉ tay, đôi chân khuỵu xuống ngay. Khi đang ở trong ca làm việc, tôi cứ luôn chân, đi ngang đi dọc vừa đọc to những bài thơ. Các cô khác thì hát…” Valentina Pavlovna Maximtchouk, xạ thủ phòng không “Chúng tôi di tản thương binh ra khỏi Minsk. Tôi đi giày cao gót, bởi tôi xấu hổ vì thân hình bé nhỏ của mình. Một bên gót bị gãy, đúng lúc có người kêu lên: “Có nhảy dù!” Thế là tôi chạy chân không, giày cầm trên tay, đôi giày rất đẹp, tiếc không thể vứt. Khi chúng tôi bị bao vây và thấy không thể chọc thủng vòng vây, tôi và Dacha, một cô hộ lý, chúng tôi nhô hẳn hết người ra khỏi hầm. Chúng tôi không muốn nấp: thà bị bắn mất đầu còn hơn là bị bắt làm tù binh và bị làm nhục. Những người bị thương, ai còn có thể, cũng đều đứng cao hẳn lên. Khi nhìn thấy tên lính phát xít đầu tiên, tôi không thể nói ra một tiếng, tôi mất khả năng ngôn ngữ. Chúng đi, những cậu con trai rất vui vẻ, chúng https://thuviensach.vn cười. Và bất cứ nơi nào chúng dừng lại, hễ thấy một vòi nước hay một cái giếng, là chúng rửa ráy. Lúc nào chúng cũng xắn tay áo. Chúng rửa ráy, rửa ráy... Chung quanh toàn máu, những tiếng la hét, còn chúng thì rửa ráy, rửa ráy... Một nỗi căm giận mênh mông dâng lên trong tôi... Tôi về nhà và tôi thay áo hai lần. Bởi mọi thứ trong tôi chống lại sự hiện diện của chúng. Đêm tôi không ngủ được. Bà Klava, láng giềng của chúng tôi, bị liệt khi nhìn thấy chúng dày xéo lên đất đai của chúng tôi... Vào nhà chúng tôi…” Maria Vassilievna Jloba, người hoạt động kháng chiến “Bọn Đức vào làng bằng xe mô tô. Tôi nhìn chúng và không tin ở mắt mình: chúng trẻ trung, vui vẻ và lúc nào cũng cười. Cười phá lên! Tôi nghe tim mình tan nát: chúng ở đấy, trên đất đai của chúng ta, và hơn thế nữa, chúng cười. Tôi chỉ mong trả thù... Tôi sẽ chết và người ta sẽ viết một cuốn sách về tôi. ... Năm 1943, tôi sinh một đứa con gái... Vợ chồng tôi đã vào Kháng chiến. Tôi sinh con trong đầm lầy, trong một đụn rơm. Tôi phơi khô tã lót của nó trên người tôi, tôi trượt chúng trên vú để sưởi khô chúng và mặc lại cho con bé của tôi. Mọi thứ quanh chúng tôi đều bốc cháy, các làng bị đốt. Cùng với dân làng. Chúng thiêu người trên những đống lửa lớn... Trong các trường học... Trong các nhà thờ... Một hôm đứa cháu gái hỏi tôi: “Dì Mania ơi, khi cháu bị thiêu cháy, thì cháu còn lại gì? Chỉ còn lại mỗi đôi giày có cổ của cháu thôi...” Tôi tìm lại những thứ bị cháy đã thành than. Tôi tìm lại cho một bà bạn tất cả những gì còn lại của gia đình bà. Chúng tôi tìm lại được những khúc xương và khi còn một mảnh vải, dù chỉ là một mẩu nhỏ, thì sẽ biết được đấy là ai. Tôi nhặt được một chút vải, bà nhìn và bảo: “Áo khoác của mẹ...” Và bà ngất đi. Một số người thu nhặt những chút còn lại của một tấm chăn, https://thuviensach.vn số khác dùng một cái bao gối. Mỗi người thu nhặt những gì là của riêng mình. Và chúng tôi đặt tất cả vào một hố chôn chung. Chỉ có những khúc xương trắng. Hay tro của xương. Tôi đã nhanh chóng học được cách nhận ra chúng... Tôi phân biệt chúng với các thứ tro khác... Chúng hoàn toàn trắng... Sau chuyện đó, có thể đưa tôi đến bất cứ đâu, tôi không sợ gì hết. Con tôi còn rất bé, cháu mới ba tháng tuổi, tôi mang nó theo khi đi công tác. Chính ủy ra lệnh cho tôi, mà chính ông cũng ứa nước mắt, ông nói: “Tôi đau nhói trong tim.” Tôi mang từ thành phố về thuốc men, bông băng, huyết thanh... Tôi đặt chúng vào giữa hai chân con tôi, dưới nách cháu, tôi quấn tã cho cháu, bọc cháu trong một tấm chăn và bế cháu trên tay mà đi. Trong rừng, thương binh đang chết. Tôi phải đi. Không ai có thể đi qua, lọt qua, các bót gác của bọn Đức và bọn cảnh sát theo Đức giăng khắp nơi. Chi có tôi lọt qua được... Với đứa con quấn tã lót... Ngày nay, khó mà thú nhận điều đó... Ôi! Rất khó! Để khiến cho con bé lên cơn sốt và khóc, tôi lấy muối xát vào người cháu. Người nó đỏ ửng lên, nó bị ngứa, nó gào lên như điên. Tôi đến gần đồn: “Cháu bị thương hàn, thưa ông... Cháu bị thương hàn…” Chúng xua tôi đi cho mau: ”Weg! Weg!”. Tôi xát muối cho cháu và dán cho cháu một nhánh tỏi. Cháu còn bé tí... Cháu vừa ba tháng, tôi đã mang cháu đi công tác cùng tôi. Tôi còn cho cháu bú... Qua khỏi trạm kiểm soát, vừa vào đến rừng, tôi òa khóc. Tôi thét lên, tôi đau đớn cho con tôi. Nhưng một hay hai ngày sau, tôi lại đi công tác. Phải thế thôi...” Maria Timofeïevna Savitskaïa-Radioukevitch, liên lạc viên du kích “Căm thù đã đến với tôi! Ngay lập tức! Một nỗi căm thù khủng khiếp! Làm sao chúng dám dày xéo đất đai của chúng ta? Chúng là ai?... Ở đâu https://thuviensach.vn đến?... Trong tim tôi chỉ có căm thù. Đến sôi sục... Tôi sôi sục lên... Chỉ cần biết chúng đang ở đó... Tôi đã nhìn thấy bao nhiêu là máu, bao nhiêu người chết trên đường. Tôi đã nhìn thấy bao nhiêu, bao nhiêu... Những binh lính của chúng ta bị bắt làm tù binh... Khi một hàng người đi qua, hàng trăm xác chết nằm lại trên đường. Người ta bị đói, không còn đủ sức bước đi, họ ngã xuống... Chúng kết liễu họ. Như những con chó... Những người sống sót không còn khóc người chết... Họ không còn nước mắt. Tất cả chúng tôi đều vào chiến khu: bố, các anh em tôi và tôi. Chúng tôi theo du kích. Mẹ ở lại một mình, với con bò.” Elena Fiodorovna Kovalevskaïa, du kích “Tôi không tính toán một hai gì hết. Tôi có một nghề mà mặt trận cần. Tôi chẳng suy nghĩ gì hết, chẳng đắn đo một giây. Vả chăng thời đó tôi ít gặp những người muốn lẩn tránh, chờ cho mọi chuyện đi qua. Tuy nhiên, tôi có nhớ một người phụ nữ... Một người phụ nữ trẻ, láng giềng của chúng tôi... Cô tuyên bố thẳng thắn: “Tôi yêu cuộc sống. Tôi thích son phấn, trang điểm, tôi không muốn chết.” Tôi không gặp ai như thế nữa. Có thể tôi không nhìn thấy, có thể họ không nói ra... Tôi không biết trả lời cô thế nào... Tôi nhớ tôi đã mang các cây của tôi ra khỏi phòng và nhờ những người láng giềng: “Tưới hộ tôi nhé. Tôi sẽ trở về ngay.” Nhưng bốn năm sau tôi mới trở về... Những cô gái ở lại nhà thèm muốn được như chúng tôi, nhưng những người già hơn thì khóc. Một trong các cô gái đã ra đi cùng tôi, cứ đứng đấy, mọi người đều khóc, mà cô ấy thì không. Cô bèn lấy chiếc khăn tay và https://thuviensach.vn thấm nước lên mắt. Cô ấy thấy mình không phải: mọi người đều khóc. Nào chúng tôi có hiểu chiến tranh là thế nào? Chúng tôi còn trẻ quá...” Anna Semionovna Doubrovina-Tchekounova, thượng úy cận vệ, phi công “Tôi vừa mới có bằng y tá... Tôi về nhà, bố tôi ốm. Và lúc đó, chiến tranh bùng nổ. Tôi nhớ là vào một buổi sáng... Tôi nhận được cái tin khủng khiếp ấy một buổi sáng... Sương còn chưa kịp khô trên lá cây mà người ta báo tin chiến tranh đã được tuyên bố! Và giọt sương tôi đột ngột nhận ra trên cây ấy khi người ta báo tin chiến tranh, thường trở lại trong tâm trí tôi khi tôi ở ngoài mặt trận. Thiên nhiên đối kháng với những gì con người đang sống. Mặt trời sáng chói... Tất cả đều ra hoa... Hoa chuông thân yêu của tôi, ngập tràn các bãi cỏ... Tôi nhớ: Chúng tôi nằm giữa lúa mì, một ngày nắng lớn. Tiếng tiểu liên Đức nổ, rồi lại im lặng. Rồi lại tiếng tiểu liên... Tôi tự nhủ: “Ta có còn nghe được lần nữa tiếng rì rào của các bông lúa không?”” Maria Afanassievna Garatchouk, feldscher, quân đội “Chúng tôi tản cư về hậu phương. Trong gần ba tháng, tôi đã học được nghề thợ tiện. Chúng tôi làm việc trên máy mười hai giờ liền. Tuy nhiên, tôi chỉ muốn một điều: ra trận. Tôi đến phòng tuyển quân cùng một cô bạn, nhưng chúng tôi không nói chúng tôi làm việc ở nhà máy. Nói khác, chúng tôi sẽ không được nhận. Nhờ thế, chúng tôi được tuyển. Người ta gửi chúng tôi đến trường bộ binh ở Riazan. Cuối khóa, chúng tôi là trưởng phân đội súng máy. Súng máy rất nặng, tự mình phải kéo đi. Như một con ngựa. Đêm. Chúng tôi gác và chúng tôi canh từng tiếng động. Như một con linh miêu. Từng tiếng sột soạt. Trong chiến tranh, tôi sẽ nói với cô, người ta nửa https://thuviensach.vn là người nửa là thú. Một cái gì đó rất xa xưa trở lại trong chúng ta. Nếu không thì không sống sót được... Tôi đã đi đến Varsovie. Và toàn bộ đoạn đường đó, đi bộ. Tôi không thích những cuốn sách về chiến tranh, về những người anh hùng…” Lioubov Ivanovna Lioubtchik, phân đội trưởng súng máy “Một cuộc duyệt binh được tổ chức... Đơn vị du kích chúng tôi phối hợp với các đơn vị Hồng quân, và sau duyệt binh, người ta bảo chúng tôi giao vũ khí lại và đi làm công việc xây dựng thành phố. Nhưng theo quan điểm của chúng tôi là khó chấp nhận: “Sao thế được? Chiến tranh chưa chấm dứt, chỉ có Biélorussi tạm được giải phóng, và chúng tôi phải nộp vũ khí!” Mỗi chúng tôi đều muốn tiếp tục chiến đấu. Chúng tôi đi đến phòng tuyển quân, tất cả bọn con gái chúng tôi. Tôi tuyên bố tôi là y tá và tôi yêu cầu được ra mặt trận. Tôi nhận được một lời hứa: “Được rồi, chúng tôi ghi tên cô vào sổ, và khi cần đến cô, chúng tôi sẽ gọi. Nhưng lúc này, hãy đi làm việc đi.” “Tôi đợi. Người ta không gọi. Tôi trở lại phòng tuyển quân... Nhiều lần... Cuối cùng họ nói thẳng rằng họ không cần đến tôi, họ có đủ y tá rồi. Trái lại, việc khẩn cấp bây giờ là dọn hết gạch ngói ở Minsk... Cả thành phố đều đổ nát... “Cô hỏi tôi, các cô gái của chúng tôi là ai? Chúng tôi có một cô gái trẻ, Tchernova, cô ấy có thai và cô ấy ôm một quả mìn trên bụng, chỗ trái tim đứa con tương lai của cô đang đập. Hãy đi mà tìm hiểu, họ thuộc loại gì, những người phụ nữ ấy. Đối với chúng tôi, chúng tôi không mấy quan tâm đến điều ấy, chúng tôi đã là như vậy. Chúng tôi đã được nuôi dưỡng trong ý tưởng rằng chúng tôi và Tổ quốc là một. Hay một cô bạn khác của tôi. Cô đi qua thành phố cùng với con gái: bên dưới áo đứa con gái quấn đầy https://thuviensach.vn truyền đơn. Con bé đưa cánh tay lên và kêu: “Mẹ ơi, con nóng quá... Mẹ ơi, con nóng quá...” Nhưng trên phố, chỗ nào cũng đầy bọn Đức, bọn cảnh sát. “Và này, ngay cả trẻ con... Chúng tôi có nhận trẻ con trong đơn vị của chúng tôi, nhưng dầu sao chúng cũng là trẻ con. Bọn Đức bao vây chúng tôi. Vây kín. Do nguy hiểm cận kề, chúng tôi quyết định đưa trẻ con về phía sau mặt trận. Nhưng chúng tìm ngay cách thoát khỏi các gia đình đón nhận chúng để trở ra mặt trận. Người ta bắt chúng trên đường, chúng lại trốn, để lại ra trận... Lịch sử sẽ còn thảo luận đến nhiều trăm năm để hiểu được hiện tượng ấy. Cô tưởng tượng xem? Một người phụ nữ có thai bước đi với một trái mìn trên người. Dẫu sao cô ấy cũng đang chờ một đứa con. Cô ấy yêu, cô ấy muốn được sống. Và chắc chắn, cô ấy sợ. Nhưng, cô ấy vẫn tiến lên.” Vera Sergueïevna Romanovskaïa, y tá du kích “Đầu hè, tôi lấy được bằng y tá. Và rồi, chiến tranh bùng nổ! Tôi lập tức được gọi đến phòng tuyển quân, người ta báo cho tôi: “Cô có hai giờ để chuẩn bị. Cô được gửi ra mặt trận.” Tôi cho mọi thứ vào một vali nhỏ. - Bà mang gì ra trận? - Sôcôla. - Sao? - Một vali đầy sôcôla. Ở làng tôi được gửi đến làm việc sau khi học xong, người ta đã trả cho tôi phí di chuyển. Thế là tôi có tiền, và với món lợi lớn đó, tôi mua một vali đầy sôcôla. Tôi để lên trên đó tấm ảnh khóa học của tôi, đủ mặt các cô gái. Tôi trở lại phòng tuyển quân. Ông chính ủy hỏi: “Cô muốn được gửi đến đâu?” Tôi trả lời: “Thế cô bạn tôi, cô ấy đi đâu?” Sau khóa học, chúng tôi cùng đến vùng Leningrad, cô ấy làm việc ở một làng bên cạnh, cách chỗ tôi mười lăm cây số. Ông ấy cười: “Cô ấy https://thuviensach.vn cũng hỏi đúng y như vậy.” Ông cầm chiếc vali của tôi ra xe sẽ đưa chúng tôi đến ga gần nhất: “Cô mang cái gì trong này mà nặng thế?” - Sôcôla, một vali đầy. Ông không trả lời. Nụ cười của ông cũng tắt đi. Tôi thấy ông có vẻ không thoải mái. Đấy là một người đã hơi đứng tuổi. Ông biết ông gửi tôi đến đâu.. Maria Vassilievna Tikhomirova, y tá quân đội “Ở phòng tuyển quân có treo một tấm biển: “Cần lái xe.” Tôi đã theo một lớp học lái xe. Lớp học sáu tháng. Người ta cũng chẳng cần chú ý tôi đã là giáo viên (trước chiến tranh tôi có theo học trường Sư phạm). Ai cần giáo viên trong chiến tranh làm gì? Người ta cần lính. Chúng tôi rất đông con gái: trọn một tiểu đoàn nữ lái xe. Một lần, trong lớp... Tôi không biết vì sao. Tôi không thể nhớ lại chuyện đó mà không khóc... Mùa xuân. Chúng tôi đi tập bắn về. Tôi hái hoa tím. Một chùm nhỏ, bằng chừng này. Tôi hái chùm hoa tím đó và tôi cắm lên lưỡi lê của tôi. Và đằng trước, đi đều bước! Chúng tôi về đến trại. Vị chỉ huy ra lệnh cho chúng tôi sắp hàng rồi ông gọi tôi. Tôi bước tới một bước. Tôi đã quên chùm hoa tím cắm ở súng. Ông giận dữ: “Một người lính phải là một người lính, không phải là một kẻ đi hái hoa!” Ông cho là không thể nghĩ đến hoa trong những hoàn cảnh này. Nhưng tôi không vứt hoa tím của tôi. Tôi kín đáo gỡ chúng và nhét vào túi. Tôi phải trả giá cho chúng bằng ba buổi lao dịch bổ sung... Một lần khác, tôi gác. Hai giờ sáng, người thay gác đến, nhưng tôi không chịu rời vị trí. Tôi bảo cậu đến thay tôi trở về đi: “Cậu sẽ nhận phiên vào tảng sáng, còn bây giờ là tôi.” Tôi sẵn sàng đứng suốt đêm, cho đến sáng, để nghe chim hót. Chỉ đêm mới nhắc tôi nhớ lại cuộc sống trước đây của mình. Cuộc sống thanh bình của chúng tôi. https://thuviensach.vn Khi chúng tôi ra trận, chúng tôi đi qua một đường phố, người ta đứng thành một hàng rào: phụ nữ, người già, trẻ con. Và mọi người đều khóc: “Con gái đi ra trận!” Chúng tôi là một tiểu đoàn con gái... Thật xinh đẹp... Tôi lại làm lái xe. Sau trận đánh, người ta thu nhặt những người chết. Tất cả họ đều còn trẻ... Những cậu con trai... Và bỗng, gặp một cô gái nằm dưới đất. Một cô gái bị giết... Đến đó, mọi người im lặng... Và trong im lặng chúng tôi đi cho đến hố chôn chung...” Tamara Illarionovna Davidovitch, trung sĩ, lái xe “Tôi mang gì ra trận? Tôi nghĩ tôi sẽ chóng trở về thôi. Tôi mang một chiếc váy, chiếc tôi thích nhất, hai đôi tất ngắn và một đôi giày ban. Đang thực hiện tản cư khỏi Voronej, nhưng tôi nhớ là chúng tôi tạt ngay vào một cửa hàng và tôi đã mua một đôi giày ban khác cao gót. Tôi vẫn còn nhớ, quân đội rút lui, rất khủng khiếp, mọi thứ đều đen kịt, mọi thứ đều ngập khói (nhưng nhà hàng mở cửa) và tôi muốn mua cho kỳ được đôi giày ban đó. Tôi vẫn còn nhớ, một đôi giày ban cao gót rất điệu... Tôi cũng mua nước hoa nữa... Khó mà chỉ một phát rời bỏ ngay được cuộc sống ngày thường ta đã biết. Tôi còn chưa muốn nghĩ đến chiến tranh. Không chỉ trái tim và tâm trí tôi, mà cả cơ thể tôi cưỡng lại. Tôi không muốn để cho cái mùi đó đi vào trong tôi. Cái mùi sợ. Khi tôi bắt đầu nghĩ về cái chết, tôi thấy mình cực kỳ cô đơn…” Vera Iossifovna Khoreva, bác sĩ phẫu thuật quân đội VỀ CUỘC SỐNG HẰNG NGÀY VÀ CUỘC TỒN SINH https://thuviensach.vn “Chúng tôi mơ ước... Chúng tôi muốn được chiến đấu... Người ta cho chúng tôi ở trong một toa tàu, và lớp học bắt đầu. Mọi thứ đều khác những gì chúng tôi hình dung khi ở nhà. Phải dậy rất sớm và bận bịu suốt ngày. Mà chúng tôi thì còn ngấm lối sống cũ. Chúng tôi bất bình khi thấy người chỉ huy đơn vị chúng tôi, thượng sĩ Gouliaev, còn chưa xong cấp tiểu học, phát âm sai một số từ khi dạy chúng tôi về quy tắc quân đội. Chúng tôi nói với nhau, ông ấy thì dạy chúng tôi được gì? Thực tế, ông ấy dạy chúng tôi làm sao để khỏi chết... Sau giai đoạn bốn mươi ngày, trước khi chúng tôi tuyên thệ, ông thượng sĩ mang đến cho chúng tôi quân phục và trang bị của người lính: áo capốt, mũ nồi, áo varơi, váy. Về đồ lót thì có hai áo sơ mi bằng vải bông cho đàn ông, bít tất (thay portianki) và những đôi giày Mỹ nặng trịch, gót và mũi bịt sắt. Trong đại đội của tôi, tôi bé nhỏ hơn cả: tôi cao một mét năm ba và đi giày số 35. Đương nhiên công nghiệp quân sự không sản xuất đồng phục cỡ nhố nhăng đó, và Hoa Kỳ cũng không cung cấp thêm cho chúng ta. Tôi nhận cỡ 43: tôi đi và cởi giày không cần tháo ống giày, chúng nặng kinh khủng và khi đi vào, tôi bước đi bằng cách kéo lê. Nếu tôi đi đều, tôi làm mặt đường tóe lửa, và kiểu đi của tôi giống bất cứ thứ gì người ta muốn, trừ tư thế quân sự. Tôi còn đau khổ mãi khi nhớ lại cơn ác mộng về lần hành quân đầu tiên đó. Tôi sẵn sàng lập bất cứ chiến công nào, nhưng không đi nổi giày số 43 trong khi cỡ chân tôi số 35. Quá nặng và quá xấu xí... Ông chỉ huy nhận ra lối đi kỳ quặc của tôi. Ông gọi tôi: “Smirnova, cô đi đều như thế à? Người ta không dạy cô sao? Tại sao cô không cất chân lên? Phạt ba ngày lao dịch bổ sung...” Tôi trả lời: “Xin tuân lệnh, thưa đồng chí thượng sĩ, ba ngày lao dịch!” Tôi quay đằng sau để đứng vào hàng, tôi vấp và ngã ra đất. Tôi bị văng mất giày trong khi ngã. Hai chân tôi bị chảy máu. Bây giờ mới rõ là tôi không thể đi cách khác. Họ ra lệnh cho người đóng giày của đại đội, tên là Parchine, đóng cho tôi một đôi bằng vải tăng, số 35...” https://thuviensach.vn Nonna Alexandrovna Smirnova, binh nhì, xạ thủ phòng không “... Nhưng có khối chuyện buồn cười. Kỷ luật, quy tắc quân sự, phù hiệu phân biệt các cấp - tất cả cái món khoa học quân sự ấy khó học được ngay. Chúng tôi đứng gác cạnh các máy bay. Mà có quy định khi một người nào đó đến gần, thì phải ngăn họ lại: “Ai đó? Đứng lại!” Một trong các cô bạn tôi nhận ra trung đoàn trưởng và la lên: “Ai đó? Đứng lại! Xin lỗi đồng chí, nhưng tôi sẽ bắn đấy!” Cô có hình dung ra không? Cô ấy kêu: “Xin lỗi đồng chí, nhưng tôi sẽ bắn đấy!” Antonina Grirorievna Bondareva, trung úy cận vệ, cơ trưởng “Các cô gái đến trường quân sự với mái tóc rất đẹp. Phần tôi, tôi có cái đuôi tóc quấn quanh đầu. Nhưng làm sao gội đầu? Sấy tóc ở đâu? Vừa gội đầu, thì có lệnh báo động, phải chạy. Chỉ huy của chúng tôi, Marina Raskova, ra lệnh cho chúng tôi cắt hết các bím tóc. Các cô gái khóc mà tuân lệnh. Nhưng Lilia Litvak, về sau là phi công nổi tiếng, ngoan cố không chịu chấp hành. Tôi lên gặp Raskova: “Báo cáo đồng chí chỉ huy, lệnh của đồng chí đã được thi hành, chỉ có Litvak từ chối. Dù là một phụ nữ dịu hiền, Marina Raskova có thể là một người chỉ huy rất nghiêm khắc. Cô đuổi tôi về: “Cô là đại diện của Đảng kiểu gì nếu cô không thể làm cho người khác chấp hành mệnh lệnh! Quay đằng sau: Bước!” https://thuviensach.vn Những chiếc áo dài, giày cao gót của chúng tôi... Chúng tôi tiếc xiết bao vì không được dùng! Chúng tôi giấu kín chúng trong túi đeo của chúng tôi. Suốt ngày, chúng tôi đi bốt, nhưng buổi tối, dù chỉ một lúc, chúng tôi đi giày cao gót và soi gương. Raskova biết được, vài hôm sau chúng tôi nhận được lệnh gửi tất cả quần áo phụ nữ về nhà bằng bưu kiện. Ngược lại, chúng tôi đã học điều khiển một máy bay trong sáu tháng, thay vì hai năm theo quy định thời bình. Trong những ngày huấn luyện đầu tiên, hai phi đội đã hy sinh. Đứng trước bốn quan tài sắp hàng, tất cả chúng tôi, ba trung đoàn, chúng tôi nức nở như những kẻ thất trận. Raskova đã phát biểu: “Các bạn, hãy lau nước mắt đi. Đây là những tổn thất đầu tiên của chúng ta. Chúng ta sẽ còn chịu nhiều tổn thất nữa. Hãy siết chặt trái tim mình như một nắm đấm...” Về sau, trong chiến tranh, các cuộc an táng diễn ra không có nước mắt. Chúng tôi không còn khóc. Chúng tôi lái máy bay chiến đấu. Ngay cả độ cao đã là một thách thức khủng khiếp đối với cơ thể phụ nữ, đôi lúc có cảm giác bụng dính chặt vào cột sống. Nhưng các cô gái của chúng ta đã bay và bắn hạ những tay cự phách. Và là những tay cự phách cỡ nào! Cô biết không, khi chúng tôi đi qua, những người đàn ông nhìn chúng tôi ngạc nhiên: ”Trông kìa, các nữ phi công!” Họ cảm phục chúng tôi.” Klavdia Ivanovna Terekhova, đại úy không quân “Mùa thu, người ta triệu tôi đến phòng tuyển quân. Người chỉ huy tiếp tôi và hỏi: “Cô có biết nhảy dù không?” Tôi thú thật là cái đó khiến tôi sợ. Ông mất một hồi lâu khoe vinh dự của các đơn vị không vận: đồng phục https://thuviensach.vn đẹp, ngày nào cũng sôcôla... Nhưng từ nhỏ tôi đã sợ khoảng không. “Cô có muốn gia nhập lực lượng phòng không không?” Chỉ có điều, tôi ấy, nào tôi có biết đấy là thứ gì? Ông bèn đề nghị gửi tôi đến một nhóm du kích. “Ở đấy thì làm sao tôi gửi được thư về cho mẹ tôi đang sống ở Moskva? Thế là ông ấy ghi bằng bút chì đỏ vào hồ sơ bổ nhiệm của tôi: “Mặt trận Nam”... Trên tàu, một đại úy trẻ đem lòng yêu tôi. Anh đứng suốt đêm trong toa tàu của tôi. Chiến tranh đã in dấu lên anh, anh đã bị thương nhiều lần. Anh nhìn tôi rất lâu và anh nói với tôi: “Vera thân yêu, hãy giữ mình ít nhất đừng suy sụp, đừng trở nên thô bạo và hung dữ. Em hiền dịu biết bao nhiêu. Còn anh, anh đã nhìn thấy bao nhiêu điều!” Và anh cứ nói mãi như vậy, rằng thật khó giữ được mình thuần khiết trong chiến tranh... Cùng một cô bạn, chúng tôi phải mất một tháng mới đến được quân đoàn cận vệ số 4 thuộc mặt trận thứ hai Ukrain. Khi cuối cùng chúng tôi đến được vị trí bổ nhiệm, bác sĩ phẫu thuật trưởng ném cho chúng tôi một cái nhìn rất vội và dắt chúng tôi ngay vào một phòng mổ: “Đây là bàn mổ của các cô...” Xe cứu thương đến liên tục, những chiếc xe to, những chiếc Studebaker[24], thương binh được đặt nằm ngay dưới đất, trên những chiếc cáng. Chúng tôi hỏi: “Chúng tôi phải mổ ai trước? - Người nào im lặng…” Một giờ sau, tôi đã đứng ở bàn mổ, vào việc. Và không ngưng tay nữa... Chúng tôi mổ suốt ngày đêm, sau hăm bốn tiếng, chợp mắt một lúc, rồi dụi mắt, rửa mặt qua loa, và trở lại bàn mổ! Và cứ ba người được đưa đến cho chúng tôi, một người đã chết. Không đủ sức để kịp chăm hết mọi người... Một trên ba người đã chết... Ở ga Jmerinka, chúng tôi bị một trận bom khủng khiếp. Đoàn tàu dừng lại và chúng tôi tản ra chung quanh. Chính ủy của chúng tôi, mới mổ ruột thừa hôm trước, hôm đó cũng phải chạy như mọi người. Suốt đêm chúng tôi nấp trong rừng, trong khi đoàn tàu của chúng tôi bị phá hủy hoàn toàn. Tảng sáng, máy bay Đức rà sát ngọn cây, cày nát khu rừng. Nấp vào đâu? Không thể chui xuống đất như một con chuột chũi. Tôi bèn ôm một cây bạch dương và cứ đứng thẳng mà chờ: “Ôi, mẹ thân yêu, chẳng lẽ con sắp chết? Nếu con thoát được, con sẽ là người hạnh phúc nhất thế gian.” Về https://thuviensach.vn sau, mỗi lần tôi kể lại chuyện đó, mọi người đều cười. Quả là tôi đã trưng ra một đích bắn hoàn hảo, đứng thẳng cả người, áp vào lớp vỏ trắng của cây bạch dương. Tôi mừng ngày Chiến thắng ở Vienne. Chúng tôi đi thăm vườn bách thú, chúng tôi rất muốn đi thăm vườn bách thú. Cũng có thể đi thăm trại tập trung. Nhưng cái đó đối với chúng tôi chẳng là gì cả... Hôm nay, tôi ngạc nhiên là tôi đã không đi đến đó, nhưng hồi đó chúng tôi không hề muốn... Chúng tôi muốn xem một cái gì đó vui... Đến từ một thế giới khác…” Vera Vladimirovna Chevaldycheva, thượng úy, bác sĩ phẫu thuật “Chúng tôi có ba người: mẹ, bố và tôi. Bố là người đầu tiên ra trận. Mẹ muốn đi cùng bố, nhưng vì bà là y tá, nên người ta gửi bà theo một hướng, bố theo hướng khác. Tôi, tôi mới mười sáu tuổi... Người ta không nhận tôi... Tôi thường xuyên đến phòng tuyển quân, và một năm sau, tôi được nhận. Chúng tôi đi một chặng đường dài bằng xe lửa. Có những người lính ở bệnh viện ra. Họ nói với chúng tôi về mặt trận, và chúng tôi há mồm mà nghe. Họ nói rằng tàu có nguy cơ bị bắn, và chúng tôi ở đó mà chờ, trông chừng những loạt súng đầu tiên. Bởi như vậy thì khi đến nơi chúng tôi có thể tuyên bố là chúng tôi đã được thử lửa. Chúng tôi đến nơi. Nhưng người ta không bố trí chúng tôi vào nơi cầm súng, mà nơi toàn những nồi và chậu giặt. Tất cả các cô gái đều độ tuổi tôi; cho tới lúc ấy, chúng tôi được bố mẹ yêu thương và nuông chiều. Ở nhà tôi là con gái một. Và chúng tôi đến đây để khuân vác củi đút vào lò. Rồi từ đó moi lấy tro đổ vào chậu để giặt. Mà quần áo thì bẩn, đầy rận. Đầy vết máu...” Svetlana Vassilievna Katykhina, chiến sĩ một đơn vị vệ sinh chiến trường https://thuviensach.vn “Tôi nhớ người thương binh đầu tiên của tôi... Khuôn mặt anh... Anh bị một vết thương hở: đầu xương đùi bị vỡ. Cô không thể tưởng tượng tác động của một mảnh pháo: một cái xương nhô ra khỏi thịt và chung quanh nát nhừ. Về lý thuyết tôi biết phải làm gì, nhưng tôi bò đến chỗ anh và tôi nhìn thấy tất cả những cái ấy, tôi bỗng buồn nôn. Và đột nhiên, tôi nghe: “Này, cô gái, hớp một hớp rượu đi.” Là anh thương binh đang nói với tôi. Anh ấy thương hại tôi. Tôi thấy lại cảnh ấy cứ như mới hôm qua. Anh vừa nói mấy từ ấy, tôi sực tỉnh ngay: “Ôi, tôi nghĩ, tôi chẳng hơn gì các cô tiểu thư tồi tệ kiểu Tourguéniev nọ! Anh ấy sắp chết, vậy mà tôi, sinh linh yếu ớt này, tôi lại buồn nôn.” Tôi mở hộp băng, phủ lên vết thương, và lúc đó, tôi thấy khá hơn và tôi đã chăm sóc anh đúng cách. Ngày nay, có lúc tôi xem phim chiến tranh: ở đấy các cô nữ y tá ngoài mặt trận ăn mặc đàng hoàng, sạch bong, không phải mặc quần bông, mà một chiếc váy nhỏ xinh xắn, mũ calô trên mái tóc. Tất cả những cái đó đều không thật chút nào! Ngày ấy, chúng tôi ăn mặc kiểu đó thì thử hỏi làm cách nào mà bò đi nhặt được thương binh?... Hãy cứ thử mặc váy mà bò giữa bốn bên đầy những đàn ông xem! Đúng ra là đến thời cuối chiến tranh, chúng tôi mới được cấp phát váy, để tham gia duyệt binh. Lúc ấy, chúng tôi cũng được phát áo nịt len, thay cho loại quần áo lót đàn ông chúng tôi vẫn lĩnh trước đây. Chúng tôi mừng quýnh cả lên. Đến nỗi cứ mở tung cúc áo varơi để chưng áo nịt len ra...” Sofia Konstantinovna Doubniakova, thượng sĩ, cáng thương “Một trận bom. Mọi người chạy. Tôi cũng thế. Tôi nghe một tiếng rên: “Giúp tôi.” Nhưng tôi vẫn chạy tiếp... Một lúc sau, chợt lóe lên trong đầu tôi, tôi cảm thấy chiếc túi y tá trên vai tôi. Và cùng lúc, một nỗi hổ thẹn mênh mông. Và thế là, nỗi sợ bay mất! Tôi quay lại: tôi tìm thấy một người lính bị thương. Tôi vội băng cho anh. Rồi một người thứ hai. Người thứ ba. https://thuviensach.vn Trận đánh kết thúc lúc trời tối. Sáng ra, tuyết lại rơi. Những người bị tuyết vùi, nhiều người còn đưa cánh tay lên trong một cố gắng cuối cùng...” Anna Ivanovna Beliaï, y tá “Tôi nhìn thấy người bị giết đầu tiên: tôi ở đó, đứng sững, và tôi khóc. Tôi khóc anh ấy. Nhưng lúc đó, một thương binh gọi tôi: “Băng cho tôi cái chân!” Chân anh ấy chỉ còn giữ lại được bởi cái quần của anh. Tôi cắt quần: “Đặt chân của tôi bên cạnh tôi!” Tôi vâng lời anh. Không một thương binh nào, nếu còn tỉnh, chịu bỏ lại tại chỗ tay hay chân của mình. Họ mang nó theo cùng họ... Khi đang ở trong chiến tranh, tôi tự nhủ: tôi sẽ không bao giờ quên gì hết. Nhưng rồi ta vẫn lại quên... Tuy nhiên, tôi có kỷ niệm này, ở đấy... như đã khắc trong ký ức tôi. Một thanh niên, đúng hơn là một cậu trai xinh xắn. Cậu nằm dài dưới đất, đã chết. Tôi ngỡ người ta chôn tất cả những người chết với các nghi thức quân sự, nhưng không, người ta nắm lấy cậu bé này và kéo cậu tới một đám đất trồng cây phỉ. Người ta đào cho cậu một nấm mồ... Người ta đặt cậu xuống dưới đất... Không quan tài, không gì hết, người ta chôn cậu nguyên thế đó. Mặt trời rực rỡ, thân thể cậu tắm trong ánh sáng... Đang mùa hè. Không có vải cũng chẳng có tăng, không có gì khác để bọc cậu lại: người ta đặt cậu vào trong mồ của cậu nguyên như cậu vẫn thế, với chiếc áo varơi và chiếc quần cụt phồng của cậu và tất cả những cái đó đều còn mới, rõ là cậu vừa mới đến. Vậy là người ta đặt cậu như thế đấy và người ta lấp đất lên cậu. Hố không sâu lắm, vừa đủ để nhận cậu. vết thương khó nhìn ra, nhưng là chết người: ở thái dương. Trong trường hợp này, ít máu, con người cứ như còn sống, duy có điều, rất tái. Sau những loạt pháo, cuộc ném bom bắt đầu. Nơi này bị giã nhừ. Tôi không biết còn lại những gì... https://thuviensach.vn Và người ta xử trí thế nào khi bị bao vây? Thì, họ chôn những người chết của họ ngay cạnh chiến hào nơi họ nấp, họ đào ở đó, và chấm hết. Chỉ còn thấy một nấm đất nhỏ. Tất nhiên, nếu bọn Đức hay các phương tiện của chúng, qua đó sau chúng tôi, mọi thứ sẽ bị giẫm nát, san bằng. Chỉ còn đất thường, và không một dấu vết. Thường khi, chúng tôi vùi các xác trong rừng, dưới các gốc cây. Dưới một cây sồi, dưới một cây bạch dương. Từ đấy, tôi không thể đi dạo trong rừng. Nhất là nơi có những cây sồi hay cây bạch dương già. Tôi không thể ngồi ở đấy...” Olga Vassilievna Korj, cáng thương ở một đại đội kỵ binh “Không thể chịu nổi đối với tôi, là việc cắt chân tay... Thường, người ta cắt cao đến nỗi khi chân đã bị cắt, tôi khó lắm mới bê lên được để đặt vào chậu. Tôi nhớ nó nặng đến thế nào. Tôi nhấc cái chân lên thật kín đáo để người thương binh không nghe thấy gì, và tôi ôm trong hai vòng tay tôi như bế một đứa bé... Nhất là khi cắt cao, xa bên trên gối. Tôi không sao quen được. Trong các giấc mơ của tôi, tôi bế khệ nệ những chiếc chân... Tôi không viết chút gì về những cái đó cho mẹ. Tôi nói rằng mọi sự đều ổn, rằng tôi được mặc ấm và đi giày ấm. Bà có ba con ở ngoài mặt trận. Thật nặng nề cho bà...” Maria Silvestrovna Bojok, y tá “Tôi sinh ra và lớn lên ở Crimée... Gần Odessa. Năm 1941, tôi vừa xong tú tài, ở trường Slobodka, quận Kordym. Khi chiến tranh bùng nổ, những ngày đầu tôi nghe radio... Tôi sớm hiểu ra là chúng ta vừa chiến đấu vừa rút lui. Tôi chạy đến phòng tuyển quân, nhưng người ta đuổi tôi về nhà. Tôi trở lại đó hai lần, và cả hai lần bị từ chối. Ngày 28 tháng Bảy, các đơn vị vừa https://thuviensach.vn đánh vừa rút lui đi qua vùng Slobodka, và không nhận được lệnh gọi nào khác, tôi ra trận theo họ. Khi tôi thấy người thương binh đầu tiên của tôi, tôi ngất đi. Rồi tôi qua được. Khi tôi bò lần đầu tiên dưới làn đạn để thu nhặt một con người, tôi hét to đến nỗi tiếng tôi cứ như át cả tiếng ầm ầm của trận đánh. Rồi tôi quen. Mười ngày sau, tôi bị thương, tôi tự gỡ mảnh đạn ra và tự băng bó lấy vết thương... Ngày 25 tháng Chạp năm 1942, sư đoàn chúng tôi - sư đoàn 333 thuộc quân đoàn số 56 - xung phong đánh chiếm một cao điểm gần Stalingrad. Quân địch quyết định chiếm lại bằng bất cứ giá nào. Một trận đánh nổ ra. Những chiếc chiến xa lao về phía chúng tôi, nhưng pháo binh ta đã chặn chúng lại. Bọn Đức vừa đánh vừa lui, và một trung úy bị thương, trung úy pháo binh Kostia Khoudov, nằm lại trên mảnh đất giữa hai chiến tuyến. Những chiến sĩ cáng thương định ra cứu anh đều bị bắn chết. Hai con chó bécgiê đuợc huấn luyện để cứu thương binh lao ra (đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy chúng) nhưng cũng bị bắn gục. Tôi bèn gỡ chiếc mũ của tôi ra, đứng thẳng người dậy và cất tiếng hát, lúc đầu còn nhẹ nhàng, rồi cao hết giọng, bài hát yêu thích hồi trước chiến tranh của chúng tôi: “Tôi theo anh trên đường lập chiến công[25]”. Tiếng súng tắt lặng cả hai phía - phía chúng ta và phía quân Đức. Tôi đến gần Kostia, cúi xuống trên người anh, tôi đặt anh lên xe trượt nhỏ mà tôi đã đem theo và kéo anh về phía trận tuyến của chúng ta. Tôi bước đi và tôi nghĩ: “Miễn là chúng đừng bắn vào sau lưng tôi, tôi thích chúng ngắm vào đầu tôi hơn.” Nhưng không có một phát súng nào suốt đường đi của tôi... Chúng tôi khó mà giữ được một bộ quân phục sạch: chúng thường xuyên đẫm máu. Người thương binh đầu tiên của tôi là thượng úy Belov, và người cuối cùng là Sergueï Petrovitch Trofimov, trung sĩ một phân đội đặt mìn. Năm 1970, anh có đến thăm tôi, và tôi đã chỉ cho các con gái tôi thấy chỗ đầu anh bị thương, còn trang điểm một vết sẹo lớn. Tổng số tôi đã đưa ra ngoài tầm đạn bốn trăm tám mươi mốt thương binh. Một nhà báo đã làm https://thuviensach.vn