🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Chàng Ngốc Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn CHÀNG NGỐC —★— Nguyên tác: Идиот (1868) Tác giả: Fyodor Dostoievsky Người dịch:Võ Minh Phú Nhà Xuất Bản Văn Học - 7/2016 ebook©vctvegroup 05-10-2018 https://thuviensach.vn Giới thiệu Chàng Ngốc là Hoàng thân Myshkin – một nhân vật phức tạp. Độc giả có thể tìm thấy ở chàng một chút của Chúa Jesus, một chút của Don Quixote, một chút của Pickwick để hình dung ra hình ảnh lý tưởng về một tín đồ đạo Thiên chúa. Nhưng khác với nhân vật của Bunyan trong The Pilgrim’s Progress, Dostoievsky không xây dựng Myshkin như một nhân vật mang tính biểu tượng, trong một thế giới phi thực tế mà đặt chàng vào thế giới thực, sống động. Bằng cách đưa Chàng Ngốc vào một thế giới trần tục, Dostoievsky đã thể hiện cái nhìn phê phán và đả kích của mình đối với chế độ quân chủ tư sản và sự ngự trị của quyền lực trong xã hội nước Nga lúc bấy giờ. Nhân vật chính của tác phẩm, Hoàng thân Myshkin là con trai cuối cùng trong một gia đình thuộc dõng dõi hoàng gia đã bị phá sản. Sau một thời gian sang Thụy Sĩ trị bệnh, chàng trở về nước Nga và từ đây, chứng kiến nhiều chuyện khóc cười trong lòng một xã hội đang bước vào thời nhốn nháo. Ngoài chứng bệnh tâm, Myshkin là hình mẫu tiêu biểu cho thứ lòng tốt đơn thuần và cao thượng. Chàng đơn độc, nghèo khó, trong sáng, khờ khạo, trung thực, hào phóng, độ lượng, dễ bị lợi dụng và rất dân chủ (theo nghĩa không hề quan tâm đến thứ bậc cũng như địa vị của con người trong xã hội)… Myshkin còn là người vụng về trong các mối quan hệ xã hội, thường xuyên đau đớn vì chứng động kinh nhưng vẫn ảo tưởng về sự lãng mạn của tình yêu và sự chân thành của tình huynh đệ, bằng hữu. Khác với Raskolnikov, nhân vật chính trong Tội ác và trừng phạt, được xây dựng từ một vụ giết người mà Dostoievsky đọc được trên báo, hoàng thân Myshkin là hình ảnh xuất phát từ nguyên mẫu là chính nhà văn. Ngay khi https://thuviensach.vn trở về St. Petersburg, chàng đã gặp hai người phụ nữ xinh đẹp. Một là Nastasya - tình nhân của một gã quý tộc giàu có, thích hưởng lạc. Nàng được hắn nuôi dưỡng sau khi bố mẹ qua đời và sau đó, bị chính hắn cưỡng bức và biến thành vợ không chính thức. Câu chuyện bất hạnh của nàng trở thành đề tài bàn tán của người dân khắp thành phố. Còn người kia là Aglaia – cô con gái của tướng Epansin. Mẹ Aglaia là một người họ hàng xa với chàng Ngốc. Myshkin bị cả hai người phụ nữ hấp dẫn nhưng chàng quá dại khờ để phân biệt sự khác nhau giữa tình yêu và niềm đam mê. Hoàng thân không có khả năng chọn lựa, càng không xác định được tình cảm của mình với hai người phụ nữ. Liệu đó là sự khờ khạo? Hay đó đơn giản bởi chàng quá tốt? “Tôi yêu nàng bằng tất cả trái tim” (chàng nói với mẹ của Aglaia, ám chỉ đến Nastasya). “Và cùng lúc đó, hoàng thân cũng bộc lộ tình yêu của mình với Aglaia Ivanova?” “Ồ, vâng, vâng”. “Thế là sao? Nghĩa là cậu muốn yêu cả hai người họ?” “Ồ, vâng, vâng”. Dostoievsky không bao giờ viết thẳng ra ý tưởng của mình mà để cho chúng ta tự đặt ra nhiều giả thuyết. Nhưng trong trường hợp này, có một điều tương đối rõ ràng: ấy là cảm xúc của con người luôn có tính hai mặt hoặc ít nhất, trong thế giới tình cảm của con người, luôn luôn có nhiều tầng bậc đan xen vào nhau. Dostoievsky trước sau vẫn là một nhà tâm lý học bậc thầy. Ông là “nhà tâm lý học duy nhất mà từ đó, tôi học được mọi thứ”, Nietzsche từng nói về Dostoievsky như vậy. Hơn bất cứ nhà văn nào khác, ông giới thiệu đến độc giả một bức tranh cận cảnh nhất về con người. Ông thuộc vào số ít những nhà văn phức tạp, khó nắm bắt, có khả năng khai phá những tầng sâu thăm thẳm cũng như những góc khuất u tối trong tâm hồn con người. Chàng Ngốc là một chuỗi các sự kiện khi đặt một cá nhân độc đáo như vậy vào trung tâm của các cuộc xung đột, những ham muốn và đam mê cùng với chủ nghĩa vị kỉ (egoism) của xã hội, cả cho chính chàng và cho những người mà hoàng thân gặp. Kết quả, theo nhà triết học A.C. Grayling, đây là “một trong những cuốn sách gắt gao nhất, hấp dẫn và đáng chú ý nhất từng được viết, và không cần phải hỏi, là một trong những cuốn sách vĩ đại nhất”. https://thuviensach.vn Chương 1 Vào cuối tháng Mười một, giữa tiết trời vãn giá, tan băng, khoảng tám, chín giờ sáng, chuyến xe lửa từ Varsava đang xả hết tốc lực, lao vun vút vào nội đô Petersburg. Khí trời ẩm ướt, còn sương mù thì dày đặc đến nỗi từ cửa sổ toa xe nhìn ra khó mà nhận ra được vật gì cách xa mươi bước ở hai bên đường. Hành khách thì có cả người từ nước ngoài về, nhưng phần lớn là dân đen và người làm ăn quanh các vùng lân cận, chen chúc vào với nhau trong mấy toa tàu hạng ba. Dĩ nhiên ai nấy đều phờ phạc, mắt ríu lại vì thiếu ngủ, rét co ro, mặt mày nom võ vàng bợt bạt hẳn ra dưới ánh sương mù. Bên cửa sổ một toa hạng ba có hai hành khách ngồi đối diện nhau từ tảng sáng - cả hai đều còn trẻ, đều gần như đi người không, đều ăn mặc xuềnh xoàng, đều có dung mạo khác đời và cuối cùng, đều có ý muốn bắt chuyện với nhau. Nếu cả hai đều biết được chỗ khác lạ của nhau trong thời điểm hiện tại, cố nhiên họ đã phải sững sờ về cái dịp tình cờ đã đưa đẩy họ đến chỗ ngồi ngay trước mặt nhau trong một toa hạng ba của đoàn tàu chạy tuyến Petersburg - Varsava một cách lạ lùng đến thế. Một trong hai người có phần nhỏ con, tuổi chừng hai bảy, tóc xoăn sẫm màu, mắt nhỏ màu xám - một đôi mắt lạ: cứ như đang rực lửa. Gã có cái mũi to bè, hai gò má cao, cặp môi mỏng luôn nhếch lên thành một nụ cười xấc xược, giễu đời và thậm chí còn hằn học nữa; duy có vầng trán cao thanh thoát là còn vớt vát được cái phần dưới tệ hại của khuôn mặt. Nổi bật trên gương mặt ấy là một nước da tái nhợt như da người chết khiến cho toàn bộ dáng vẻ của gã nom thật bơ phờ tuy thân hình gã nom khá rắn rỏi, cùng với đó là một vẻ gì đắm https://thuviensach.vn say khắc khoải, chẳng ăn nhập gì với nụ cười ngạo mạn, trâng tráo và cái nhìn sắc lẻm, tự phụ của gã. Gã ăn mặc như vậy là rất ấm: cả người lọt thỏm trong chiếc áo lông cừu non đen tuyền rộng rãi, có mũ trùm đầu, cả đêm không hề rét, trong lúc anh bạn đồng hành của gã đã buộc phải hứng lấy đủ vị ngọt ngào của một đêm ẩm ướt vào tháng mười một ở nước Nga bằng tấm lưng buốt giá của mình, cái đêm mà rõ ràng anh ta chưa hề chuẩn bị để đương đầu. Anh ta mặc một chiếc áo khoác không tay dày và khá rộng, có mũ to to sù sụ, đúng loại áo mà khách đi đường thường mặc ở những chốn xa xôi nào như Thụy Sĩ hay miền Bắc Italy chẳng hạn, và rõ ràng anh ta đã không tính đến những chặng cuối như cả một thôi đường từ Eidtkunen[1] đến Petersburg. Nhưng những gì thích hợp, hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu ở Italy đã tỏ ra không phù hợp lắm ở Nga. Người mặc áo khoác này là một chàng trai, tuổi cũng chừng hai sáu - hai bảy, có chiều cao trên mức trung bình một chút với mái tóc bạch kim dày rậm, đôi má hóp, chòm râu cằm nhỏ, nhọn hoắt, vàng hoe. Chàng có cặp mắt to, màu xanh da trời với ánh nhìn chăm chú, ẩn chứa một vẻ gì thầm lặng nhưng sầu muộn, nhức nhối làm sao khiến không ít người mới gặp đã có thể nghi ngay là chàng mắc chứng động kinh. Ấy vậy nhưng gương mặt chàng trai vẫn khá ưa nhìn, nó thanh tú một cách lạnh lùng, nhưng nước da thì nhợt nhạt, còn lúc này thì đã tái ngắt đi vì lạnh. Bên tay chàng lủng lẳng một chiếc tay nải nhỏ buộc bằng một chiếc khăn quàng cũ bạc phếch dường như gói ghém tất cả hành lý của chàng. Chân chàng dận một đôi giày đế cao đi kèm với tifilet.[2] Tất cả đều không theo lối Nga. Thu mình trong chiếc áo lông kín mít, nhân lúc thư nhàn, gã tóc đen đưa mắt ngắm nghía anh bạn đồng hành và cuối cùng đã cất tiếng hỏi với một vẻ giễu cợt sỗ sàng - thái độ thân tình bỗ bã thường thấy ở mấy kẻ hay lấy làm khoái chí khi chứng kiến những khó khăn vất vả của người bên cạnh: – Rét chứ? Và gã so vai rụt cổ. – Quá rét, - anh bạn đồng hành trả lời thật vồn vã, - mà đấy ông xem, đây mới chỉ là tiết băng tan thôi đấy nhé. Nếu là tiết băng giá nữa thì còn https://thuviensach.vn ghê gớm đến đâu? Tôi thậm chí đã không lường được là ở ta lại rét đến thế. Tôi không còn quen với mọi thứ ở đây được nữa. – Ở nước ngoài về à? – Vâng, ở Thụy Sĩ về. – Ái dà! Gay cho ông đấy!… Gã tóc đen chúm môi huýt lên một tiếng và phá lên cười ngặt nghẽo. Cuộc trò chuyện đã được khơi mào. Tóc đen hỏi gì tóc vàng (áo khoác Thụy Sĩ) cũng trả lời ngay - sự sốt sắng như thế kể cũng lạ đời, khốn nỗi tóc vàng có nhận ra thái độ bông phèng của người đối thoại cũng như nội dung ba láp, tầm phào của câu hỏi nào đâu! Qua câu chuyện, tóc vàng cho thấy chàng đã phải xa quê hương đất nước hơn bốn năm trời đằng đẵng, chàng đã được gửi ra nước ngoài chữa bệnh, một chứng bệnh thần kinh lạ lùng gì đó, đâu như là động kinh hay kinh giật gì chả biết. Nghe nói thế, tóc đen đã mấy lần nhếch mép cười mỉa, đặc biệt gã còn phá lên cười khi nghe tóc vàng trả lời câu hỏi: “Thế người ta có chữa khỏi cho không?” bằng câu: “Chưa, vẫn chưa chữa khỏi”. – Ha ha! Rõ ràng các vị đã mất tiền toi, vậy mà dân mình chỉ biết tin bọn họ. - Tóc đen buông một lời nhận xét cay độc. – Thì đúng thế! - Một bạn đồng hành ngồi cạnh cất lời bắt chuyện, đó là một quý ông ăn mặc tồi tàn, nom cũng biết là hạng công chức quèn, sống lay lắt bằng đồng lương thảm hại, tuổi trạc bốn mươi, vóc dáng khỏe mạnh, mũi đỏ, mặt sần sùi. - Đúng thế đấy ạ, có điều dân Nga mình toàn đua nhau rước vạ vào thân! – Ồ, riêng trường hợp của tôi thì các vị nhầm rồi, - chàng bệnh nhân Thụy Sĩ tiếp lời với giọng nhỏ nhẹ như muốn làm không khí dịu đi, - tất nhiên tôi cũng chẳng dám tranh cãi, biết gì đâu mà nói, có điều vị bác sĩ của tôi đã dốc hầu bao cho tôi có đủ tiền về nước và đã bỏ tiền túi ra chu cấp cho tôi ngót hai năm trời đấy ạ. – Sao, không có ai lo tiền cho ông nữa ư? - Tóc đen hỏi. https://thuviensach.vn – Vâng, người bảo trợ tôi là ông lớn Pavlisev đã qua đời hai năm nay rồi; sau khi ngài mất tôi có gửi thư về nước cho một người bà con xa là tướng quân phu nhân Epantsina, nhưng không nhận được hồi âm. Thế nên tôi mới phải về. – Thế ông về đâu bây giờ? – Tôi sẽ ngụ ở đâu ư?… Tôi cũng chưa biết đấy, quả… có thế thật… – Ông vẫn còn chưa quyết định ư? Và cả hai thính giả lại phá lên cười ầm ĩ. – Và hẳn là toàn bộ báu vật của ông được gói gọn trong cái tay nải kia đấy nhỉ? - Gã tóc đen hỏi. – Tôi sẵn sàng đánh cuộc với mọi người là đúng như thế đấy, - tay công chức mũi đỏ phụ họa với vẻ thích thú ra mặt. - và hành lý gửi theo người cũng không có nốt, cho dù cái nghèo chả phải là thói hư tật xấu gì, nhưng cũng vẫn là cái đập ngay vào mắt. – Thì quả có thế thật. - Chàng trai tóc vàng cuống quýt xác nhận ngay tức khắc. – Dù sao cái tay nải của ông cũng có một ý nghĩa nào đó, - tay công chức nói tiếp khi đã cười chán chê xong (rút cuộc thì chính chủ nhân chiếc tay nải cũng cứ dán mắt vào hai bạn đồng hành mà cười theo khiến họ càng khoái chí hơn), - và tuy có thể nói chắc rằng nó không đựng những gói tiền kim loại đúc bằng vàng như đồng Napoléon của Pháp, đồng Fridriksdor của Phổ, thấp giá hơn là đồng tiền vàng của Nga, điều mà ta còn có thể khẳng định thêm dù chỉ qua đôi ghệt bó lấy đôi giày mác ngoại của ông, nhưng… nếu bổ sung vào cái tay nải của ông một người bà con như tướng quân phu nhân Epantsina chẳng hạn, thì cái tay nải sẽ phải có một ý nghĩa khác, nhưng chỉ với điều kiện là tướng quân phu nhân Epantsina đúng là có họ với ông và ông không vì đãng trí mà nhầm lẫn… những người… quá giàu óc tưởng tượng bao giờ chả thế. – Ồ, ông lại đoán ra rồi. - Chàng trai tóc vàng đón lời ngay. - Tôi cũng hơi nhầm, phu nhân hầu như không phải là người trong chỗ bà con, quả thật https://thuviensach.vn tôi không hề ngạc nhiên khi không được trả lời. Tôi cũng đã liệu trước rồi. – Coi như ông đã mất không cái khoản cước gửi thư bảo đảm. Hừm… cơ mà ông được cái chất phác, thật thà, kể cũng đáng khen! Hừm… còn tướng Epantsin thì chúng tôi chẳng lạ gì vì nói đến ngài thì ai chả biết, mà cả người chu cấp cho ông đi chữa bệnh bên Thụy Sĩ là mồ ma ông lớn Pavlisev thì chúng tôi cũng biết cả đấy ạ, có điều phải đúng là Nikolai Andreevits Pavlisev, chả là ngài có hai người anh em họ mà. Một người hiện giờ vẫn ở Krym, còn mồ ma Nikolai Andreevits thì vốn là người rất được trọng vọng, một con người quảng giao, sinh thời có đến bốn ngàn nông nô ấy chứ ạ… – Đúng quá rồi, ngài chính là Nikolai Andreevits Pavlisev. - Chàng trai trả lời rồi trợn tròn mắt lên mà nhìn “ông biết tuốt”. Thỉnh thoảng mọi người lại bắt gặp những “ông biết tuốt” này, thậm chí còn bắt gặp khá thường xuyên ở một tầng lớp xã hội nào đó. Toàn bộ sự háo hức khám phá của trí lực và năng lực trong con người họ đều lao vút về một phía với một niềm đam mê mãnh liệt, không sao cưỡng nổi, nhưng rõ ràng không được dẫn dắt bởi những lợi ích và quan điểm sống quan trọng hơn, như nhận định của một nhà tư tưởng đương thời. Tiếng là “biết tuốt” nhưng cũng chỉ quanh quẩn trong mấy chuyện đời tư: Vị này làm việc ở đâu, quen biết những ai, tài sản áng chừng được độ bao nhiêu, từng trấn nhậm xứ nào, lấy ai làm vợ, của hồi môn được bằng nào, vân vân và vân vân. Phần lớn những “ông biết tuốt” này đều áo bục quần sờn, lương tháng vỏn vẹn có mười bảy rúp. Những vị bị các ông soi quá kĩ cố nhiên không thể nào hiểu được là các ông ăn thưởng ăn phạt gì mà cứ đeo đẳng mãi cái nghiệp đốn đời như vậy, ấy vậy mà không ít người trong đám các ông lại cứ như nở từng khúc ruột, dương dương tự đắc, tưởng như đã tìm thấy một món ăn tinh thần cao quý khi đã coi mớ kiến thức hổ lốn này như cả một môn khoa học. Và là một môn khoa học đầy sức quyến rũ. Tôi được biết có những học giả, nhà văn, nhà thơ, chính khách đã và đang tìm thấy trong môn khoa đó những phép dung hòa khéo léo, những mục tiêu béo bở, những điều thậm chí chỉ đem lại lợi thế cho họ trên bước đường làm nên https://thuviensach.vn danh phận. Suốt buổi trò chuyện, chàng trai tóc đen cứ ngáp dài ngáp ngắn, đưa mắt thẫn thờ nhìn ra cửa sổ, có vẻ nóng lòng mong chóng đến nơi. Gã tỏ ra lơ đễnh, đầu óc để tận đâu đâu, lại có phần thảng thốt, thậm chí còn trở nên kỳ quặc thế nào: đôi lúc lắng tai nghe rồi lại chẳng buồn nghe, trố mắt nhìn rồi lại chẳng thèm nhìn, cất tiếng cười rồi lại ngớ ra, chẳng hiểu ra làm sao nữa. – Xin lỗi. - Tay công chức mặt sần sùi bỗng cất tiếng hỏi chàng trai tóc vàng có cái tay nải. - Tôi đang được hân hạnh tiếp chuyện với ai đây… – Tôi là hoàng thân Lev Nikolaevits Myskin. - Chàng trai trả lời không chút lưỡng lự. – Hoàng thân Myskin ư? Lev Nikolaevits à? Tôi không được biết hoàng thân đâu đấy ạ. Chẳng nghe ai nói đến bao giờ cả, thưa ngài. - Tay công chức trả lời với vẻ trầm ngâm. - Tôi không nói về dòng họ, đấy là một dòng họ lịch sử, hẳn có thể tìm thấy trong Sử ký của Karamzin[3]rồi, tôi nói về cá nhân kia: các hoàng thân Myskin thì thật chẳng có thể gặp được ở đâu, chẳng còn nghe nói đến nữa là đằng khác. – Ồ, lại còn phải nói! - Chàng hoàng thân đáp ngay. - Cánh hoàng thân Myskin thì ngoài tôi ra bây giờ thật chẳng còn ai, có lẽ tôi là hậu duệ cuối cùng rồi đấy. Còn nói về cha ông chúng tôi, thì các cụ là nông dân nhà nước[4] cả. Cha tôi từng là một thiếu úy trong quân đội, xuất thân từ một học sinh trường sĩ quan. Đấy, tôi còn chưa được rõ thế nào mà tướng quân phu nhân Epantsina cũng lại là người thuộc dòng hoàng tộc Myskin, cũng lại là hậu duệ cuối cùng trong nội tộc… – Ha-ha-ha! Hậu duệ cuối cùng! Ha-ha! Ông này tếu thật. - Tay công chức cười rũ ra. Gã tóc đen cũng nhếch mép cười khẩy. Chàng tóc vàng ngớ ra khi thấy tự nhiên mình cũng biết chơi chữ, cho dù còn khá ngô nghê. – Các vị hiểu chứ, tôi cũng chỉ buột mồm nói ra như vậy mà thôi. - Cuối cùng chàng cất tiếng phân bua với vẻ ngơ ngác. – Chúng tôi hiểu chứ ạ, hiểu chứ. - Tay công chức vui vẻ tiếp lời. https://thuviensach.vn – Thế nào, hoàng thân, ông cũng đã được học các môn khoa học đấy chứ, từng theo học với các giáo sư đấy chứ? - Gã tóc đen chợt cất tiếng hỏi. – Vâng… tôi đã được học… – Còn tôi thì chưa bao giờ được học hành gì. – Tôi cũng chỉ được học đôi chút thôi mà, - chàng hoàng thân nói thêm với vẻ rụt rè, ý chừng đang định nói chữa. - Tôi có bệnh nên không có điều kiện học hành đều đặn như người khác. – Ông có biết nhà Rogojin không? - Gã tóc đen hỏi rõ nhanh. – Không, tôi không biết, không hề biết. Ở Nga tôi có biết ai vào với ai đâu. Ông là Rogojin à? – Vâng, tôi là Rogojin, Parfen Rogojin. – Parfen ư? Có phải chính là nhà Rogojin… - Tay công chức như đang muốn đề cập tới một điều gì tối ư quan trọng. – Thì đấy, chính nhà ấy đấy. - Gã tóc đen cắt ngang câu nói của tay công chức một cách sỗ sàng với vẻ sốt ruột. Gã chưa hề nói câu nào với tay công chức mặt sần sùi, ngay từ đầu độc nói chuyện với chàng hoàng thân. – Ờ… như thế nghĩa là sao? - Tay công chức sững người ra vì quá ngạc nhiên, mắt cứ trợn ngược lên, mặt mũi bỗng chốc biến hình biến tướng, nom đã đầy vẻ tôn sùng quỵ lụy, thậm chí còn sợ sệt nữa. - Có phải ông đang nói đến công dân công huân Semion Parfenovits Rogojin mới qua đời gần một tháng nay và để lại khoản tiền hai triệu rưỡi đấy không? – Ông làm sao mà biết được là cụ tôi đã để lại hai triệu rưỡi tiền mặt như thế nhỉ? - Gã tóc đen cắt ngang, lần này vẫn không thèm nhìn tay công chức. - Cũng ghê đấy chứ! (gã nháy mắt với chàng hoàng thân) Thì đúng là cả một lũ lâu la đã xúm ngay vào kiếm cách dò la chứ còn sao nữa? Còn tôi thì đúng là hồi cha mất còn chết gí ở Pskov[5] mãi, hơn một tháng sau mới dẫn xác về nhà. Thằng anh khốn nạn của tôi, rồi cả mẹ tôi, chẳng ai thèm nhìn ngó đến tôi, tiền không gửi, tin không báo! Người ta coi tôi chẳng khác gì con chó! Tôi ốm sốt liệt giường ở Pskov cả một tháng trời. https://thuviensach.vn – Còn bây giờ thì phải về mà chõm ngay một lúc lấy hơn triệu bạc, mà như thế là ít đấy, giời ơi là giời! - Tay công chức vỗ tay reo lên. – Việc quái gì đến cái ông này cơ chứ! - Rogojin lại hất đầu về phía tay công chức, mặt hằm hằm, đừng hòng tôi thí cho ông một xu sứt nào đấy nhé! Ông có đi đầu xuống đất ngay trước mắt tôi thì cũng mặc xác ông! – Tôi sẽ đi đầu xuống đất, sẽ nhào lộn múa may! – Dơ dáng! Đã bảo không cho là không cho, ông cứ đi mà múa nhảy cả tuần! – Không cho thì đừng cho! Tôi cũng mong thế đấy! Nhưng tôi vẫn phải múa may. Vợ dại con thơ tôi cũng vứt, chỉ biết múa và múa trước mắt ông thôi. Việc của tôi là tâng bốc, tán dương! – Bó tay với ông! - Gã tóc đen nhổ toẹt một bãi, quay ngay sang với chàng hoàng thân. - Năm tuần trước đây tôi cũng đã như ông, một mình một tay nải thế kia, trốn cha bỏ đến nhà cô ruột ở Pskov, rồi ốm sốt nằm liệt giường, và ở nhà cha tôi đã qua đời không có tôi bên cạnh. Quả thật cha tôi đã tẩn cho tôi một trận nhớ đời. Cầu chúc cho người quá cố sống mãi trong lòng mọi người chứ cha tôi đã nện tôi suýt chết! Không biết hoàng thân có tin không chứ tôi xin thề có Chúa: Nếu ngày ấy tôi không bỏ trốn thì cũng đã mất mạng với cha rồi. – Ông đã làm gì khiến cụ phải điên tiết thế? - Chàng hoàng thân vừa hỏi vừa trố mắt nhìn nhà triệu phú mặc áo lông với vẻ khá tò mò. Nhưng cho dù món tiền triệu cũng như việc hưởng tiền thừa kế đều là những tiết mục khá hấp dẫn, chàng hoàng thân vẫn lấy làm ngạc nhiên và quan tâm đến một điều gì khác nữa, và không hiểu sao chính Rogojin cũng rất hào hứng bắt chuyện với chàng, cho dù cái gã cần trong việc chuyện trò lại có vẻ máy móc khô khan hơn những trăn trở về đức hạnh. Thái độ của gã vẻ như xuất phát từ một tâm trạng bất an hơn là từ sự thôi thúc của những nỗi niềm chân chất. Nó xuất phát từ sự lo lắng, hồi hộp đến mức chỉ muốn có người nào đó để nhìn, có chuyện gì đó để nói. Dường như cơn sốt trong người gã vẫn chưa lui, cũng có thể là sốt rét. Riêng tay công chức thì vẫn đang để hết tâm trí vào gia đình Rogojin, y nín thở, đón lấy và cân nhắc từng lời từ https://thuviensach.vn miệng người khác như đang mải mê sàng lọc kim cương đá quý không bằng. – Điên tiết thì đúng là cha tôi đã điên tiết thật, mà có lẽ là cũng phải thế thôi, - Rogojin đáp. - Nhưng thằng anh tôi mới là thằng đểu nhất với tôi. Mẹ tôi thì không nói làm gì, một bà già ham đọc tích thánh, chỉ còn biết loanh quanh với mấy bà bạn già, công to việc nhớn trong nhà ở một tay thằng anh tôi hết. Thế mà sao nó lại chẳng kịp thời báo tin cho tôi? Chúng mình hiểu quá đi chứ! Thực ra thì hồi ấy tôi ốm quá, nằm mê mệt suốt. Cũng nghe đâu ở nhà đã đánh điện đi. Nhưng điện lại đánh cho bà cô tôi mới chết chứ. Cô tôi thì đã góa chồng ba chục năm nay, cứ toàn đến ngồi với mấy vị khổ tu suốt từ sáng đến tối, độc những vị học rộng tài cao, dở điên dở dại, phán như thánh phán.[6] Cô tôi ấy à, tu thì cũng chẳng ra tu, mà lắm cái còn quá một vị nữ tu nữa ấy. Nhìn thấy bức điện một cái là bà đã hồn xiêu phách lạc, không dám bóc ra xem, cứ để nguyên như thế mang đi trình đồn cảnh sát cho nó nằm mốc ra đấy cho đến tận bây giờ. May mà có Konev Vasili Vasilits ấy, đã viết thư cho biết mọi chuyện. Đêm hôm ấy, thằng anh tôi đã lấy kéo xẻo hết cái diềm dát bao nhiêu tua vàng ròng ở tấm gấm phủ áo quan, mồm liến thoắng: “Của một đống tiền đây này”. Riêng cái đoạn này nó đã có thể bị tống sang Sibéri[7] vì can tội đại bất kính rồi. Này, ông ngáo ộp kia! - Gã hỏi tay công chức. - Theo luật định thì đó là tội đại bất kính chứ? – Tội đại bất kính! Tội phạm thánh! - Tay công chức xác nhận ngay tức khắc. – Phải bị tống sang Sibéri chứ? – Sang Sibéri, sang Sibéri! Sang Sibéri ngay tức khắc! – Mọi người vẫn cho là tôi ốm chưa khỏi. - Rogojin kể tiếp với chàng hoàng thân. - Còn tôi, không nói không rằng, ốm thì ốm, lẳng lặng ra ga lên tàu tốc thẳng về nhà để còn nói chuyện với thằng anh. Nó đã ton hót với mồ ma cụ thân sinh ra tôi đủ chuyện về tôi, tôi biết hết. Còn ngày ấy tôi đã làm cha tôi nổi cơn tam bành lục tặc vì những chuyện lằng nhằng với Nastasia https://thuviensach.vn Filippovna thì chuyện đó đã rõ rành rành. Trong chuyện này chỉ mình tôi có lỗi thôi. Tôi đã phạm tội tày đình. – Với Nastasia Filippovna phải không ạ? - Tay công chức thốt lên với vẻ khúm núm và tư lự. – Ông chả biết đâu! - Rogojin bực bội quát lên. – Thế mà tôi biết đấy! - Tay công chức đáp với vẻ đắc thắng. – Láo khoét! Thiếu gì Nastasia Filippovna cơ chứ! Cái lão khỉ gió này! Đồ ăn tục nói phét! Tôi đã biết là thế nào cũng bị cái giống quái thai như cái ngữ này nó bám lấy ngay! - Gã tiếp tục câu chuyện với chàng hoàng thân. – Thế mà có khi tôi biết đấy ạ! - Tay công chức tỏ ra hăm hở. - Lebedev này biết chứ! Thưa quý ông, quý ông cứ mạt sát tôi đi, nhưng nếu tôi chứng minh được điều mình nói thì sao? Chính cái cô Nastasia Filippovna đã làm ông liên lụy khiến cụ nhà muốn sửa lưng ông bằng cây gậy chống ấy có họ là Baraskova, có thể nói là một tiểu thư danh tiếng, một công nương nữa ấy chứ, ai chả biết là cô ta vẫn cặp kè với Toski Afanasi Ivanovits ấy, một địa chủ và cũng là một nhà đại tư bản có chân trong các công ty, hội xã, và vì thế cả hai người đều có quan hệ thân tình với tướng Epantsin… – Ái chà chà, chịu ông rồi đấy! - Cuối cùng Rogojin đã thực sự ngạc nhiên. - Chết chửa, đúng là ma xó, bố biết tỏng hết. – Biết tuốt! Lebedev này biết tuốt! Tôi ấy à, thưa quý ông, tôi đã từng ngao du với ông bạn Aleksaska Lihatsiov đến hai tháng trời, ngày ấy ông ta cũng vừa mất cha mà, được cái xó xỉnh nào tôi cũng biết nên không có cái anh Lebedev này là ông bạn chỉ có nước nằm co, chẳng đi đâu được hết. Bây giờ ông ấy đã có chân trong phòng tín dụng nên tôi cũng có dịp tìm hiểu nhiều người, cả Armans, cả Koraliia, cả công nương Paskaia, cả Nastasia Filippovna, bao nhiêu chuyện khác nữa ấy chứ. – Nastasia Filippovna ư? Lẽ nào cô ta lại đã cùng Lihatsiov… - Rogojin đưa mắt nhìn tay công chức với vẻ hậm hực, thậm chí môi gã còn bợt ra và run lên bần bật. https://thuviensach.vn – Chă-ẳ-ng có chuyện gì! Chă-ẳ-ng có chuyện gì! Không hề có chuyện gì! - Tay công chức sực nhớ ra và bỗng cuống lên. - Lihatsiov không thể dùng tiền để mua chuộc được! Không, không thể làm như với Armans được. Bên cạnh cô nàng chỉ có Toski thôi. Tối tối cô ta vẫn ngồi trong khoang ghế lô dành riêng ở Nhà hát Lớn hay Nhà hát Pháp. Cánh sĩ quan thì vẫn khỏe kháo chuyện lắm, nhưng ngay cả bọn này cũng chả chứng minh được điều gì hết: “Kìa, họ nói, kia chính là cái cô nàng Nastasia Filippovna ấy đấy”, và cũng chỉ thế thôi, chẳng có gì hơn! Vì đúng là chẳng có gì hơn. – Quả có thế thật. - Rogojin xác nhận với vẻ rầu rầu, mặt ủ mày chau. - Hồi ấy Zalyojev cũng từng nói với tôi như thế. Hoàng thân ạ, có lần với chiếc bành tô ba năm tuổi của cha trên người, tôi chạy qua đại lộ Nevski, còn cô nàng từ trong một cửa hàng đi ra, bước lên xe ngựa. Hình bóng nàng bỗng chốc đã nung nấu lòng tôi. Tôi gặp Zalyojev, thằng này thì lúc nào chả sáng nước hơn tôi, tóc tai phải ra hiệu tỉa tót đàng hoàng, đi đâu cũng kè kè cái kính cầm tay, còn anh em tôi thì cha chỉ cho lê ủng rách và húp canh suông. Nó bảo tôi là cậu không với tới đâu, người ta là công nương đấy, tên công nương là Nastasia Filippovna, họ là Baraskova, cô nàng đang ở với Toski, còn Toski thì hiện đang giữ rịt lấy cô nàng vì tuy tuổi đã cao ngất ngưởng, năm nhăm rồi đấy, nhưng lại muốn lấy vợ trẻ đẹp, đúng là bông hồng số một trên toàn thành phố Petersburg. Nó còn bảo tôi là hôm nay cậu có thể thấy Nastasia Filippovna đi xem vũ ba-lê ở nhà hát Bolsoi, cô nàng sẽ ngồi trong một khoang ghế lô đôi dành riêng ở ngay tầng dưới ấy. Anh em tôi làm gì có chuyện đi xem vũ ba-lê, cha tôi có mà quật chết! Vậy mà tôi vẫn lỉnh ra ngoài được đến một tiếng và lại được nhìn thấy Nastasia Filippovna: vậy là về mất ngủ suốt đêm. Sáng hôm sau, mồ ma cụ thân sinh ra tôi đưa cho tôi hai tờ trái phiếu lãi năm phân, mỗi tờ có mệnh giá năm ngàn, bảo tôi đem bán lấy tiền rồi mang đến văn phòng nhà Andreev trả cho họ bảy ngàn rưởi, còn bao nhiêu thì mang luôn về cho cha, chớ la cà đâu nữa, cha chờ đấy. Bán được trái phiếu rồi nhưng tôi lại chẳng mang tiền đến văn phòng nhà Andreev mà cất bước lang thang, sà vào một https://thuviensach.vn cửa hàng Anh quốc chọn mua một đôi khuyên tai, mỗi chiếc nạm một hạt xoàn[8] gần bằng hạt hồ đào, vậy là còn thiếu mất bốn trăm rúp, tôi xưng danh, người ta tin, cho nợ lại. Tôi mang đôi khuyên tai đến nhà Zalyojev ba hoa xích thốc một hồi rồi rủ luôn anh bạn cùng đến chỗ Nastasia Filippovna. Chúng tôi đi luôn. Những gì hiện hữu dưới chân tôi, trước mắt tôi, hai bên con người tôi tôi đều không biết, không nhớ. Chúng tôi bước thẳng vào phòng khách, cô nàng ra đón chúng tôi. Tôi cứ nghệt mặt ra, quên cả tự giới thiệu, còn Zalyojev thì nhanh nhảu: “Đây là món quà kỷ niệm của Parfen Rogojin tặng quý cô để ghi nhớ cuộc gặp ngày hôm qua, quý cô vui lòng nhận cho”. Cô nàng tỏ ra niềm nở, đưa mắt nhìn hai anh, miệng mỉm cười láu lỉnh: “Ông cho em gửi lời cám ơn ông bạn Rogojin của ông đã có lòng quan tâm quý hóa như thế”, rồi cúi chào và quay đi. Hỡi ôi, làm sao mà ngay lúc bấy giờ tôi chẳng chết đi cho rảnh. Có điều ngay từ lúc ra đi tôi đã đánh bài liều: “Đằng nào thì chuyến này cũng một đi không trở lại!”. Nhưng cay cú nhất đối với tôi ấy là tôi cứ thấy như cái thằng bạn tôm láu cá kia nó đã phỗng tay trên bằng hết. Tôi thì vừa thấp bé, vừa ăn mặc lúi xùi, cứ đứng nghệt mặt ra, không nói không rằng, vừa trông thấy người đẹp là mắt đã hoa lên, không còn tự chủ được nữa, còn nó thì ăn diện bảnh bao, tóc xoăn bóng mượt, mặt mũi hồng hào, cà vạt kẻ ô, - rồi cứ thế mà uốn ba tấc lưỡi, đấu hót đến đầu đến đũa, và hẳn là cô nàng đã tưởng nó là tôi! “Thôi, tôi nói, việc đã trót rồi, bây giờ dắt nhau về, tớ cấm cậu không được giở giói gì ra nữa, cậu hiểu thế nào rồi đấy!”. Nó cười: “Thế bây giờ cậu định ăn nói thế nào với Semion Parfenyts?”. Quả thật lúc bấy giờ tôi thà nhảy xuống sông còn hơn là dẫn xác về nhà nhưng rồi bụng bảo dạ: “Đằng nào mà chả thế”, - và thất thểu lê bước về nhà như một con ma dại. – Khổ! Đau đớn! - Tay công chức nhăn nhó, thậm chí còn run rẩy nữa. - Nói thật chứ vào tay mồ ma ông cụ thì đừng nói là mười ngàn mà mười rúp cũng đừng hòng sống nổi với cụ. - Y thẽ thọt với chàng hoàng thân. Chàng đưa mắt nhìn Rogojin với vẻ tò mò, hình như lúc này nom gã còn xanh xao hơn nữa. https://thuviensach.vn – Đừng hòng sống nổi với cụ! - Rogojin nhắc lại. - Ông biết thế nào không? Ngay lập tức, - gã tiếp tục câu chuyện với chàng hoàng thân, - cha tôi đã tỏ tường mọi chuyện, chả là thằng Zalyojev gặp ai cũng đã phun ra bằng hết. Thế là cụ lôi tôi lên gác, khóa trái cửa lại, xuống tay dạy bảo suốt một tiếng đồng hồ. Cụ nói: “Đây mới chỉ là phần đánh động thôi, đêm nay tao còn đến để vĩnh biệt mày”. Ông nghĩ sao? Lão già đầu râu tóc bạc đã lao đến nhà Nastasia Filippovna để lạy lục, van xin, khóc lóc; cuối cùng cô ta đã mang chiếc hộp con ra vứt vào mặt lão: “Đấy, khuyên tai nhà lão đấy, lão khọm già, đối với tôi bây giờ món quà này còn quý gấp mười lần vì được biết là Parfen đã phải liều đến thế để có được nó. Lão về mà khấu đầu lạy tạ Parfen Semionyts cho tôi”. Thế là ngay trong ngày lễ Tạ ơn, tôi đã moi được của thằng Seriojka Protusin hai mươi rúp và bắt xe về Pskov, đến nơi lúc người vẫn đang trong cơn sốt; các bà già đã xúm lại cầu kinh cho tôi, còn tôi rượu say cứ ngồi thừ ra đấy, sau đó còn mò ra mấy quán rượu vung nốt chỗ tiền còn lại, rồi ngã vật ra đường nằm bất tỉnh suốt đêm, gần sáng lại lên cơn sốt, mà lúc đêm còn bị chó đến rứt nữa. Phải có người xốc mãi mới tỉnh. – Thôi thôi, vứt hết! Bây giờ thì Nastasia Filippovna tha hồ mà hát, mặc sức mà reo! - Tay công chức xoa tay, cười hể hả. - Quý ông ơi, bây giờ đôi khuyên đã là chuyện nhỏ! Bây giờ chúng ta sẽ đi đền lại đôi khuyên… – Này này, nếu ông còn dám thốt ra một lời nào nữa về Nastasia Filippovna thì thề có Chúa, tôi nện ông ngay tức khắc, cho dù ông đã từng ngao du sơn thủy với Lihatsiov đấy nhé. - Rogojin nắm chặt lấy tay y và hét toáng lên. – Nếu ông đánh tôi thì có nghĩa là ông không còn bỏ được tôi! Thì cứ đánh luôn đi! Như thế mới khó quên nhau chứ… Thôi đến nơi rồi! Đúng là tàu đã vào ga. Mặc dầu Rogojin có kể là gã đã lùi lũi bỏ về, nhưng ở đây đã có mấy người ra đón, đợi sẵn đấy rồi. Họ la hét và khua mũ lên vẫy gã. – Mẹ kiếp, Zalyojev cũng ra đón đấy! - Rogojin vừa làu bàu vừa đưa mắt nhìn đời với nụ cười ngạo nghễ và thậm chí còn hằn học nữa, rồi bỗng https://thuviensach.vn quay sang nói với chàng hoàng thân. - Hoàng thân ạ, chẳng hiểu sao mà tôi đã đem lòng yêu quý hoàng thân. Có lẽ vì tôi đã gặp ông trong một thời điểm lạ lùng như vậy, nhưng ông kia thì cũng thế (gã ra hiệu về phía Lebedev), mà sao lòng tôi vẫn dửng dưng. Mời ông đến chỗ tôi chơi, hoàng thân nhé. Bọn tôi sẽ tháo đôi xà-cạp kia ra khỏi chân ông, sẽ khoác lên vai ông tấm áo lông chồn thượng, chính tay tôi sẽ thửa cho ông một chiếc áo đuôi tôm thượng thặng, một chiếc áo gi lê trắng muốt hoặc bất cứ màu gì ông thích, sẽ nhét đầy tiền vào túi quần túi áo của ông và… chúng ta sẽ kéo nhau đến nhà Nastasia Filippovna! Ông có đến chỗ tôi không? – Đến đi, hoàng thân Lev Nikolaevits! - Lebedev phụ họa với vẻ trang nghiêm và trịnh trọng. - Chà, đừng bỏ lỡ dịp may! Đừng bỏ lỡ dịp may!… Hoàng thân Myskin nhổm người lên, chìa tay ra bắt tay Rogojin với vẻ lễ phép và nhỏ nhẹ nói với gã: – Tôi sẽ rất vui mừng được đến thăm ông và rất cảm tạ ông đã đem lòng quý mến tôi. Thậm chí tôi sẽ đến ngay hôm nay nếu thời gian cho phép. Vì xin thú thực là tôi rất thích ông, nhất là sau khi được nghe ông kể câu chuyện về đôi khuyên tai nạm hạt xoàn. Ngay trước đó cũng đã thích rồi, cho dù mặt mũi ông nom rầu rĩ lắm. Cũng xin cám ơn về mấy món áo xống mà ông đã hứa cho vì thực ra tôi cũng sắp cần đến nơi rồi. Còn tiền thì hầu như lúc này tôi không còn lấy một xu. – Tiền thì sẽ có thôi, tối nay là có, ông cứ đến! – Có tiền đấy, thế nào cũng có tiền, - tay công chức nói leo, - đến tối, đến mai là cùng, có đấy! – Về khoản đàn bà thì thế nào hở hoàng thân, cũng thuộc diện ham hố đấy chứ? Cứ bảo trước đi! – Tôi ấy à, khô-ô-ông! Tôi vốn… Có lẽ ông chưa biết, tôi vốn có bệnh bẩm sinh, không hề biết đến đàn bà đâu ạ. – Thế thì trước sau ông cũng thành thánh sống[9] mất thôi, hoàng thân ạ, - Rogojin reo lên, - những người như ông bao giờ cũng được Chúa thương! – Họ bao giờ cũng được Chúa thương. - Tay công chức nói vuốt đuôi. https://thuviensach.vn – Còn ông thì cứ việc đi theo tôi, ông ký còm nhé. - Rogojin nói với Lebedev, và cả ba người cùng xuống tàu. Lebedev cuối cùng đã được thỏa nguyện. Chẳng mấy chốc bọn người láo nháo, nói cười ầm ĩ, đã rời sân ga đi về phía đại lộ Voznesenski.[10] Chàng hoàng thân phải rẽ sang phố Liteinaia. Khí trời ẩm ướt; chàng hoàng thân phải hỏi thăm mới biết mình còn cách mục tiêu đến ba dặm nữa, và chàng quyết định bắt xe ngựa đi luôn. https://thuviensach.vn Chương 2 Tướng Epantsin cư ngụ tại nhà riêng gần phố Liteinaia mé Nhà thờ Đấng Cứu thế. Ngoài tòa nhà tuyệt đẹp với năm phần sáu phòng ốc được dùng để cho thuê đó, tướng Epantsin còn có một tòa nhà đồ sộ trên phố Sadovaia, cũng là một cơ ngơi đem lại thu nhập không hề nhỏ. Ngoài hai tòa nhà đó, ngài còn có một trang ấp quy mô lớn, lợi nhuận cao ở ngay trong vùng ven nội Petersburg, một công xưởng nào đó ở một huyện ngoại thành. Như mọi người đều biết, ngày xưa tướng Epantsin đã từng tham gia vào hoạt động phát mại quyền thu thuế.[11] Hiện nay ngài có chân và có tiếng nói rất có trọng lượng trong một số hội cổ phần cỡ lớn. Ngài có tiếng là người của những ngân khoản lớn, công việc lớn và quan hệ trọng đại. Ở những nơi khác ngài cũng biết cách biến mình thành một nhân vật không thể thiếu, nhất là trong công việc mình đảm nhận. Tuy thế mọi người cũng biết Ivan Fiodorovits là người ít học, xuất thân con nhà lính, cuối cùng, không nghi ngờ gì nữa, chỉ có thể thiết lập quan hệ với ngài trên cơ sở tôn trọng danh dự của ngài, nhưng tuy là rất thông minh, tướng quân cũng không phải không có những nhược điểm nhỏ, hoàn toàn châm chước được, có điều ngài không thích những chuyện mập mờ. Nói gì thì nói, ngài vẫn là người thông minh khôn khéo miễn bàn. Chẳng hạn như ngài vẫn giữ thói quen không chường mặt ra một cách quá lộ liễu, khi cần thì biết lánh mặt đi và nhiều người vẫn coi trọng ngài chính nhờ cái đức tính giản dị, cái nhận thức sáng suốt biết người biết ta như vậy. Tuy nhiên chỉ cần các vị giỏi phán xét kia biết được những gì đôi lúc vẫn diễn ra trong tâm hồn Ivan Fiodorovits, con người biết rõ chỗ đứng của mình đó, thì tình hình sẽ khác đi. Cho dù https://thuviensach.vn trong công việc thực tế, ngài cũng là người thực sự có khả năng và kinh nghiệm, có cả một số khả năng vượt trội nữa, nhưng ngài vẫn thích tỏ ra mình chỉ là người thực hiện ý tưởng của người khác hơn là làm chủ bản thân, không chỉ biết một mực lấy lòng thiên hạ. Chao ôi, thời đại ấy đâu rồi? Cái thời của dân Nga, của những bầu nhiệt huyết. Ở mặt này thậm chí cũng đã dậy lên một vài giai thoại nực cười về vị tướng, nhưng ngài chẳng bao giờ lấy làm điều, ngay với những giai thoại cay độc nhất. Còn với chuyện bài bạc đỏ đen, ngài cũng vẫn gặp may. Ngài thường đánh rất to và chẳng những không che giấu cái thói đam mê cờ bạc dường như không có gì tệ hại của mình (thực ra ngài vẫn thắng là nhiều), mà còn cố phơi bày ra nữa. Ngài buộc phải tiếp xúc với đủ loại người, cánh “đổ bác” với nhau thì chỉ thế thôi. Nhưng tất cả vẫn còn đang ở phía trước, thời gian vẫn còn nhiều, cái gì cũng phải có thời gian, có lần có lượt. Và tướng Epantsin vẫn còn đang trong độ tuổi “tràn trề nhựa sống”, tức năm nhăm tuổi, không hơn, dù sao đó cũng là độ tuổi thăng hoa, độ tuổi mở đầu một cuộc sống đích thực. Sức khỏe, sắc mặt, bộ răng cứng cáp, tuy đã xỉn màu, thân hình rắn rỏi, chắc nịch, vẻ ưu tư vào buổi sáng ở văn phòng, vui vẻ vào buổi tối ở sòng bạc hay trong tư thất - tất cả đều góp phần tạo nên những thành tựu rõ ràng, mới mẻ và làm cái việc trải thảm hoa hồng dành cho cuộc sống của đức ông. Tướng công sở hữu một gia đình êm ấm. Thực ra thì cũng đã có những biểu hiện cho thấy không phải tất cả đều là hoa hồng nhưng bù lại từ lâu cũng đã xuất hiện nhiều nhân tố thâu tóm được những hy vọng và mục tiêu chính yếu nhất của đức ông một cách nghiêm túc và nhiệt thành rồi. Chẳng thế thì sao, có mục đích nào trong cuộc sống còn quan trọng và thiêng liêng hơn những mục đích của những người làm cha làm mẹ? Không gắn chặt với gia đình thì con người còn biết dựa vào đâu? Gia đình tướng quân gồm có phu nhân và ba tiểu thư đã đến tuổi trưởng thành. Tướng quân kết hôn đã rất lâu rồi, (từ ngày còn đeo lon thượng úy, với một cô gái gần bằng tuổi, không nhan sắc, không học vấn), chỉ với một động cơ duy nhất là kiếm lấy dăm chục nông nô để tìm cách đổi đời. Nhưng về sau tướng quân chưa bao https://thuviensach.vn giờ tỏ ra ân hận về việc mình đã lấy vợ sớm, chưa bao giờ có ý coi rẻ niềm đam mê của cái thời trai trẻ thiếu đắn đo cân nhắc của mình và một mực tôn trọng vợ cho đến tận bây giờ và đến tận bây giờ có khi còn tỏ ra sợ vợ, thậm chí còn yêu vợ nữa. Tướng quân phu nhân là hậu duệ của dòng hoàng tộc Myskin, một dòng họ tuy không lừng lẫy tiếng tăm, nhưng rất lâu đời, và tự hào về gốc gác tổ tiên, người luôn luôn tỏ ra mình là người rất biết tự trọng. Một nhân vật tai mắt hồi bấy giờ, một trong những vị bảo trợ (tuy việc bảo trợ ở đây cũng chỉ là trên danh nghĩa), đã vui lòng đứng ra lo việc gả chồng cho công nương trẻ tuổi. Ngài đã mở cánh cửa rào ra trước mắt chàng sĩ quan trẻ tuổi và đẩy chàng vào khu cấm địa, và chỉ cần có vậy thôi, chàng đã không phụ lòng mong mỏi của ân nhân! Trừ vài ba biệt lệ, cặp uyên ương đã kề vai sát cánh bên nhau suốt những tháng năm dài một cách thuận hòa êm ấm. Ngay từ hồi còn rất trẻ, với tư cách người con gái cuối cùng của một dòng hoàng tộc (việc này cũng có thể là do phẩm cách riêng), tướng quân phu nhân đã biết tìm cho mình những đấng bảo trợ cao sang. Về sau, nhờ tài sản và địa vị của chồng, người thậm chí cũng đã hội nhập dần với giới thượng lưu. Mấy năm gần đây, cả ba tiểu thư - Aleksandra, Adelaida và Aglaia đều khôn lớn trưởng thành. Thực tình mà nói, cả ba cô đều mang họ Epantsin, nhưng bên ngoại lại thuộc dòng hoàng tộc, khoản hồi môn hẳn phải tươm rồi, còn cha thì chính là người có khả năng chắp cánh cho họ tìm đến chỗ cao sang, điều đó cũng quan trọng lắm, - mà cả ba nàng đều xinh đẹp, kể cả cô chị cả, Aleksandra, tuổi đã trên hai nhăm. Cô giữa hai ba, còn cô út, Aglaia, mới chớm đôi mươi. Cô út cực xinh và đó đây, đã thấy có người nhòm ngó. Nhưng chưa hết: cả ba cô đều nổi trội về đường học vấn, trí thông minh và tài lẻ. Mọi người đều biết là ba chị em đều yêu quý, đùm bọc lẫn nhau. Mọi người còn nhắc mãi chuyện hai cô chị đã có những hành động hy sinh thế nào đó nhằm vun đắp cho thần tượng chung của cả nhà là cô em của họ. Chả ai dám chê trách họ là bậc kiêu kỳ tuy vẫn biết là họ rất tự hào và thấy được cái giá của mình. Cô cả đánh đàn hay, cô hai vẽ đẹp; có điều bao nhiêu năm nay hầu như chẳng có ai hay biết, mãi gần đây người ta https://thuviensach.vn mới phát hiện ra, mà cũng chỉ tình cờ. Tóm lại, mọi người cứ khen nức khen nở mấy cô con gái. Nhưng cũng có người dè bỉu. Người ta phát khiếp lên khi thấy họ đọc quá nhiều sách. Họ không vội lấy chồng; đối với tầng lớp xã hội của mình, tuy họ vẫn đem lòng yêu quý, nhưng cũng chỉ ở mức vừa phải. Điều đó càng dễ hiểu hơn khi mọi người biết rõ xu hướng, tính cách, mục tiêu và nguyện vọng của cha mẹ họ. Đã gần mười một giờ chàng hoàng thân mới đến giật chuông trước nhà vị tướng. Tướng công ở trên tầng hai, trong một căn hộ khá khiêm nhường, tuy vẫn tương xứng với địa vị của mình. Mở cửa cho chàng là một tên gia nhân trong bộ quần áo dấu - đồng phục của y và chàng phải giải thích đến lâu ngay từ lúc y mới đưa mắt nhìn chàng và cái tay nải của chàng với vẻ nghi ngờ. Cuối cùng, sau khi nghe chàng nhắc đi nhắc lại một cách rõ ràng rằng chàng chính là hoàng thân Myskin và chàng nhất thiết phải gặp tướng công vì có việc cần, cái gã đa nghi nhiễu sự kia mới kèm chàng đến bên cái phòng thường trực bé tạo nằm ngay trước phòng tiếp tân bên cạnh văn phòng và giao tận tay cho người trực ca sáng để gã này vào báo với tướng quân là có khách muốn gặp. Gã này mặc áo đuôi tôm, tuổi ngoài bốn mươi, có vẻ mặt đăm chiêu, là trợ lý văn phòng đặc biệt đồng thời là liên lạc viên của tướng quân, thành thử nom gã cũng có hơi khệnh khạng. – Ngài vào chờ ở phòng tiếp tân đi, còn cái tay nải cứ để lại đây. - Gã vừa nói vừa thong thả và trịnh trọng ngồi xuống chiếc ghế bành của mình và đưa mắt nhìn chàng hoàng thân với vẻ ngạc nhiên nhưng nghiêm khắc vì chàng đã ngồi ngay xuống chiếc ghế bên cạnh, hai tay ôm chặt lấy chiếc tay nải. – Ông cho tôi ngồi đợi ở đây với ông khỏi phải vào kia ngồi một mình có được không? – Ngài không đợi ở phòng ngoài này được, vì ngài là khách. Ngài muốn yết kiến tướng quân ư? Rõ ràng gã ta vẫn chưa thể yên tâm với việc cho chàng khách lạ vào nhà nên đã đánh bạo hỏi thêm lần nữa. – Vâng, tôi có việc… - Chàng hoàng thân toan trình bày. https://thuviensach.vn – Tôi không hỏi là ngài đến có việc gì, - việc của tôi chỉ là báo rõ danh tính quý khách lên thượng cấp thôi. Nhưng bây giờ phải chờ ông ký lục thôi, tôi không đi báo được đâu. Có vẻ như người này đang mỗi lúc một nghi ngờ tợn; chàng hoàng thân quá khác với khách khứa hàng ngày, và tuy tướng quân vẫn tiếp khách khá thường xuyên, hầu như mỗi ngày, vào một giờ nhất định, đặc biệt khi cần giải quyết công việc mà có khi khách khứa còn có đủ loại người, nhưng, bất chấp lệ thường và quy chế khá rộng rãi, gã gia nhân vẫn cảm thấy quá nghi ngờ; phải để cho viên ký lục đi báo mới được. – Đúng là ngài… từ nước ngoài về chứ? - Cuối cùng gã hỏi, vẻ như vô tình - và bỗng ngắc ngứ; có lẽ gã đang muốn hỏi: “Ngài đúng là hoàng thân Myskin đấy chứ?”. – Vâng, tôi vừa xuống tàu mà. Tôi có cảm tưởng như ông đang muốn hỏi là tôi có đúng là hoàng thân Myskin không, nhưng lại ngại chứ gì? – Hừm… - Gã gia nhân ậm ừ. – Tôi đoan chắc với ông là tôi không nói dối, ông sẽ không gặp rắc rối gì về tôi đâu. Còn nếu như tôi có bộ dạng thế này, tay nải tay niếc thế này thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên: hoàn cảnh của tôi hiện giờ đang rất khó khăn. – Hừm… Tôi không ngại chuyện đó đâu, không phải. Tôi có phận sự phải trình báo, và ông ký lục sẽ gặp ngài, trừ phi ngài… Đấy, cũng có trường hợp ngoại lệ mà. Xin được đánh bạo hỏi ngài, không hiểu ngài có thể cho biết được không: có phải ngài đang muốn cầu cạnh tướng quân vì đang quá quẫn bách không? – Ồ không, ông yên tâm là không hề có chuyện ấy đâu. Tôi có việc khác. – Ngài bỏ quá cho, nhìn thấy ngài như vậy nên tôi mới hỏi. Ngài chờ cho một lát, thầy ký lục đang có chút việc với một vị đại tá, xong đấy sẽ về ngay, thầy ký lục… của công ty ấy mà. https://thuviensach.vn – Vậy nếu phải chờ lâu, ông cho hỏi là ở đây có chỗ nào hút thuốc được không? Tôi có mang theo tẩu và thuốc lá. – Hu-u-út ư? - Gã gia nhân trợn mắt lên với chàng hoàng thân với vẻ băn khoăn đượm ý khinh miệt cứ như không tin vào lỗ tai mình. - Hút ư? Không, ngài không được phép hút ở đây đâu, và chỉ ấp ủ cái ý định ấy thôi cũng đã là chuyện đáng xấu hổ cho ngài. Hừ… kỳ quặc quá, thưa ngài! – Ồ, tôi không bảo là hút ở trong phòng, tôi biết chứ, tôi chỉ muốn ra chỗ nào ông chỉ cho thôi, vì tôi nghiện thuốc lá, mà đã ba tiếng đồng hồ chưa được hơi nào rồi. Thôi được, tùy ông thôi, đi đâu mà chả thế: nhập gia tùy tục… – Nhưng tôi biết trình bày về ngài như thế nào đây? - Gã gia nhân lẩm bẩm như nói một mình. - Một là ngài không nên ngồi lại ở đây mà phải sang phòng tiếp tân ngồi chờ tử tế, vì ngài đến đây có việc, là khách hẳn hoi, và tôi có trách nhiệm… À mà thế nào, ngài đang có ý định đến ở đây với chúng tôi phải không? - Gã nói thêm, liếc nhìn lại cái tay nải đang khiến gã bồn chồn. – Không, tôi không tính đến chuyện đó. Mà các vị có mời tôi cũng không ở. Đơn giản là tôi đến để làm quen, có thế thôi. – Sao? Làm quen ư? - Gã gia nhân hỏi với vẻ ngạc nhiên và nghi ngờ thực sự. - Sao lúc đầu ngài bảo là ngài đến có việc gì cơ mà? – Ồ, kể ra thì cũng chẳng có việc gì! Nhưng thôi, gọi là việc thì cũng có việc đấy, nếu ông muốn, thực ra thì tôi chỉ muốn xin một lời khuyên, nhưng chủ yếu là tôi muốn tự giới thiệu, vì tôi là hoàng thân Myskin, và tướng quân phu nhân Epantsina cũng là một công nương cuối cùng của hoàng tộc Myskin, vậy là ngoài tôi và phu nhân ra, hoàng tộc Myskin chẳng còn một ai. – Thế ngài còn là chỗ họ hàng với phu nhân nữa chứ gì? - Gã gia nhân giật mình, tưởng chừng như đã phát hoảng. – Cũng chả phải. Tuy nhiên, nếu kể cho hết dây mơ rễ má thì cố nhiên chúng tôi là họ hàng rồi, nhưng chỉ là họ hàng xa, quá tầm đại bác, không https://thuviensach.vn nói chuyện ù xọe được. Tôi cũng đã có lần gửi thư từ nước ngoài về cho tướng quân phu nhân đấy chứ, nhưng không thấy người phúc đáp. Dù sao tôi vẫn thấy rất cần phải bắt liên lạc khi đã về nước. Bây giờ tôi giải thích cặn kẽ cho ông như thế cho ông đỡ phải nghi ngờ vì tôi thấy ông cứ nghi ngờ suốt: Phiền ông trình giúp là có hoàng thân Myskin đến, và nếu ông làm sáng tỏ được nguyên cớ cuộc thăm viếng này của tôi thì quý quá. Được tiếp thì tốt, không được tiếp cũng vẫn tốt như thường, có khi còn quá tốt. Có điều tôi vẫn cảm thấy rằng không thể có chuyện người không tiếp tôi được: tướng quân phu nhân cố nhiên là sẽ mong gặp mặt người đại diện chưa quen biết và duy nhất của họ tộc mình vì người vốn rất kính yêu họ tộc, như tôi đã được nghe những điều xác thực về người. Câu chuyện của chàng hoàng thân có vẻ như quá thật thà, nhưng trong trường hợp này, càng thật thà lại càng trở nên phi lý, và gã gia nhân lõi đời không thể không cảm nhận được rằng nếu trong chỗ cùng cảnh áo ngắn với nhau mà rút ruột ra như thế thì thật quý, đằng này một vị khách lại đi dốc bầu tâm sự với một anh đầy tớ nhà người như vậy thì phải nên xem lại. Và vì đầy tớ thường không đến nỗi ngu si như chủ tưởng, nên gã gia nhân được cho làm trợ lý văn phòng này nghĩ ngay ra được rằng ở đây có thể có hai khả năng: hoặc vị hoàng thân này chỉ là một tên phát vãng, chắc chắn đã mò đến để xoay tiền, hoặc hoàng thân đơn giản là một kẻ ngu si, không biết tự trọng, vì một vị hoàng thân thông minh, tự trọng không khi nào lại đến ngồi lì trong một cái phòng thường trực để trao đổi công việc của mình với một tên đầy tớ, vậy thì đằng nào gã chả phải lôi thôi vì cái vị hoàng thân này chứ? – Dù sao cũng xin mời ngài chuyển sang phòng tiếp tân cho. - Gã khẩn khoản yêu cầu. – Tôi mà ngồi bên ấy từ nãy đến giờ thì làm sao mà giải thích cho ông được đủ thứ chuyện như thế chứ, - chàng hoàng thân phá lên cười vui vẻ. - Ờ, thì ra ông vẫn cứ nhìn cái áo khoác và cái tay nải của tôi mà lo lắng đấy. Có lẽ chả phải chờ viên ký lục nữa đâu, ông đi trình luôn đi cho được việc. https://thuviensach.vn – Đối với những vị khách như ngài thì phải có thầy lục sự chứ tôi trình thế nào được, vả lại mới đây, từ ngày tướng quân đang tiếp một vị đại tá thì Gavrila Ardalionyts cứ thế xộc thẳng vào phòng, không báo trước nên chính ngài đã giao hẹn là không được thiên vị một ai làm cho ngài phải bực mình nữa đấy. – Một công chức à? – Gavrila Ardalionyts ấy ư? Không. Ông ấy làm việc cho công ty của mình. Ngài để cái tay nải ra kia đi. – Tôi cũng đã tính đến chuyện ấy rồi; nếu ông cho phép. Này, tôi cởi nốt áo khoác ra nữa nhé? – Tất nhiên, không thể mặc áo khoác vào phòng ngài được. Chàng hoàng thân đứng lên, cởi ngay áo khoác ra, và lập tức hiện ra trong bộ cánh lịch sự, vừa vặn, cho dù cái áo vét-tông đã có phần cũ nát. Trên mặt áo gi-lê là sợi dây chuyền bằng thép đeo một chiếc đồng hồ Thụy Sĩ mạ bạc. Cho dù vị hoàng thân có là một anh chàng cả ngố đi chăng nữa, - gã gia nhân nghĩ bụng, - nói cho cùng cũng không có phép đâu mà một tên người hầu của một vị tướng lại cứ đi trò chuyện dông dài với khách một cách cởi mở như thế, dù rằng không hiểu sao gã lại cứ thấy thích vị hoàng thân, tất nhiên là ở cái chỗ khác người của con người đó. Nhưng, từ một góc nhìn khác, có thể thấy chàng hoàng thân đã làm cho gã quá bực mình, tức điên lên được. – Thế tướng quân phu nhân thì tiếp khách vào lúc nào? - Chàng hoàng thân lại vừa hỏi vừa ngồi xuống chỗ cũ. – Đó không phải là việc của tôi, thưa ngài. Người tiếp khách lung tung, không có giờ nhất định, tùy từng người. Riêng bà thợ may thì người đón vào hồi mười một giờ. Gavrila Ardalionyts cũng đến sớm hơn những người khác, thậm chí ngay vào giờ ăn sáng. – Ở ta vào mùa đông thì ngồi trong nhà khá ấm chứ không như ở nước ngoài, - chàng hoàng thân nhận xét, - bù lại ở nước ngoài thì ngoài trời lại https://thuviensach.vn ấm hơn, còn ở trong nhà vào mùa đông một người Nga mà không quen thì thật không sống nổi. – Họ không đốt lò sưởi ư? – Vâng, với lại nhà cửa họ làm khác lắm, bếp lò, cửa sổ không như ở đây đâu. – Hừm! Thế ngài ra nước ngoài có lâu không? – Bốn năm. Có điều tôi gần như chỉ ở yên một chỗ, ở nông thôn. – Ngài mất hết thói quen cũ rồi đấy nhỉ? – Quả có thế thật. Ông có tin không chứ, tôi cứ lấy làm lạ là làm sao mà mình vẫn còn nói được tiếng Nga. Đấy, bây giờ đang nói với ông thế này mà trong đầu vẫn nghĩ: “Thì ra mình vẫn còn nói sõi thế này này”. Có thể là vì tôi quen thói nói nhiều. Đúng đấy, từ hôm qua đến giờ chỉ toàn muốn nói tiếng Nga. – Hừm! Hề! Trước đây ngài đã từng sống ở Petersburg rồi đấy chứ? (Dù đã cố hết sức, gã gia nhân cũng không tài nào giữ được thái độ nhã nhặn lễ phép từ đầu chí cuối.) – Ở Petersburg ư? Hầu như không hề ở, chỉ lui tới vậy thôi. Mà trước đây tôi thật chẳng biết gì về tình hình ở đây cả, còn bây giờ nghe nói có nhiều cái mới đến nỗi người biết rồi cũng phải cất công tìm hiểu lại từ đầu. Ở đây người ta đang nói nhiều về tư pháp. – Hừm!… Tư pháp. Tư pháp thì bao giờ chả thế. Thế nào, ở nước ngoài tư pháp có công minh hơn ở ta không? – Tôi không biết. Tôi nghe nói có nhiều cái hay về tư pháp ở ta. Đấy, ở ta lại hủy bỏ án tử hình rồi đấy. – Thế ở nước ngoài người ta vẫn xử tử à? – Vâng. Ở Pháp tôi đã được chứng kiến, ở Lyon. Ngài Sneider đã cho tôi theo ra tận pháp trường. – Treo cổ chứ? – Không, ở Pháp người ta chỉ xử chém thôi. https://thuviensach.vn – Thế tên tử tội nó hét chứ? – Hét vào đâu được nữa! Loáng một cái là xong. Người ta đặt tên tử tội nằm xuống đấy, rồi một con dao to bản thế này này, chạy bằng máy, máy chém mà lại, phập mạnh một nhát, dao thì nặng… Cái đầu văng nhanh đến nỗi mình chẳng kịp chớp mắt nữa là. Việc chuẩn bị diễn ra trong một không khí nặng nề. Khi người ta tuyên đọc bản án, sửa soạn đồ lề, trói và lôi tên tử tội lên đoạn đầu đài thì thật quá rùng rợn! Mọi người xúm hết cả lại, kể cả đàn bà, cho dù mọi người không muốn để cho họ nhìn thấy cảnh tượng này. – Không phải việc của họ. – Tất nhiên! Tất nhiên! Một cảnh quá bi thương. Phạm nhân là một kẻ thông minh, gan góc, mạnh mẽ, đã luống tuổi, họ của hắn là Legro đấy. Tôi nói ông nghe, tin hay không tùy ông: hắn bước lên đoạn đầu đài và khóc, mặt trắng bệch ra như tấm vải. Có thể như thế được sao? Chẳng lẽ đó không phải là điều khủng khiếp hay sao? Hắn là ai mà sợ đến phát khóc lên như thế chứ? Tôi cũng đã không lường được là con người đã sợ phát khóc lên như thế lại là một người lớn đàng hoàng chứ không phải là một đứa bé con, một con người chưa bao giờ biết khóc, đã bốn mươi lăm tuổi đầu rồi. Điều gì đã diễn ra trong tâm hồn tên tử tội trong giây phút ấy làm cho hắn phải run lên? Sự rủa xả chính mình, chỉ có vậy thôi. Hắn đã vi phạm điều răn: “Chớ giết người” thì hắn phải bị giết chứ còn gì nữa? Không, không thể như thế được. Tôi chứng kiến cảnh tượng này đã một tháng nay rồi, nhưng mãi đến nay nó vẫn hiện rõ rành rành ngay trước mắt tôi. Tôi nằm mơ đến năm lần rồi đấy. Chàng hoàng thân càng nói càng tỏ ra bồi hồi xúc động, gương mặt bợt bạt của chàng thoáng ửng hồng, cho dù giọng nói vẫn nhỏ nhẹ như trước. Gã gia nhân chăm chú theo dõi câu chuyện của chàng hoàng thân với vẻ đồng cảm tưởng chừng không dứt ra được; có lẽ gã cũng là người có óc tưởng tượng hay ngẫm nghĩ. – Cho nó bay luôn cái đầu đi như thế kể ra cũng còn đỡ khổ. – Ông biết thế nào không? - Chàng hoàng thân hăm hở tiếp lời. - Ông nói thế là một chuyện, mà thực ra mọi người đều nói như ông, mà cái máy https://thuviensach.vn được chế ra cũng vì lẽ đó, cái máy chém ấy. Thế mà trong óc tôi lại bỗng nảy ra một ý: Làm thế liệu con người có khốn khổ hơn không? Ông cảm thấy tôi độc nói chuyện buồn cười, kỳ quặc quá chứ gì, nhưng cứ nghĩ mà xem, rồi ông sẽ thấy thôi. Ông nghĩ xem, ừ thì tra tấn nhé; nào là những cơn đau, những thương tích trên người, cái đau về thể xác, thế rồi tất cả những cái đó cứ làm nguôi dịu nỗi đau tinh thần, vậy là anh chỉ còn khổ sở vì những vết thương cho đến lúc chết. Nhưng có lẽ nỗi đau chính yếu, ghê gớm nhất lại không nằm trong những vết thương, mà ở chỗ anh được biết chắc chắn rằng một tiếng đồng hồ nữa, rồi mười phút nữa, rồi nửa phút nữa, rồi đến lúc này đây; đây là lúc hồn lìa khỏi xác và anh sẽ không còn là con người nữa, và biết chắc như vậy; cái chính là ở cái chỗ chắc chắn ấy đấy. Rồi anh kê đầu xuống dưới lưỡi dao và nghe tiếng con dao trượt xuống ngay trên đầu, và cái khoảnh khắc một phần tư giây ấy là khủng khiếp nhất. Ông có biết đó không phải là chuyện tôi tưởng tượng ra, mà là chuyện nhiều người đã nói hay không? Tôi tin chuyện này đến mức tôi sẽ nói thẳng với ông ý kiến của chính mình. Giết vì tội giết người là một hình phạt quá lớn so với bản thân tội ác. Việc thi hành án tử hình khủng khiếp hơn gấp bội so với việc giết người cướp của. Người bị bọn cướp đâm chém vào ban đêm trong rừng rậm hoặc ở một cảnh huống nào khác chắc chắn cũng vẫn còn hy vọng được cứu sống cho đến tận khoảnh khắc cuối cùng. Đã từng có những trường hợp bị cắt cổ hẳn hoi rồi mà nạn nhân vẫn không hết hy vọng, hoặc bỏ chạy, hoặc van xin. Còn ở đây tất cả niềm hy vọng cuối cùng giúp cho con người được chết đỡ khổ gấp mười lần ấy bị tước đoạt dứt khoát rồi; ở đây nỗi đau khủng khiếp đã nằm cả trong một bản án mà anh không còn có cách nào thoát được, và trên đời không có nỗi đau khổ nào ghê gớm hơn được nữa. Trên chiến địa, dù ta có đưa một tên lính địch vào tầm ngắm của khẩu đại bác mà khạc đạn đi chăng nữa thì hắn vẫn hy vọng thoát chết như thường, nhưng nếu tên lính ấy bị tuyên án tử hình nghĩa là hắn chỉ còn có chết nữa mà thôi thì hắn sẽ phát điên hay bật khóc. Ai dám bảo rằng con người có bản năng kham nổi cái nước này mà không phải phát điên. Cái hình thức lăng mạ con người một cách kỳ quái, vô bổ như thế liệu có nghĩa lý gì không nhỉ? Chắc cũng đã có người bị tòa lôi ra tuyên án tử https://thuviensach.vn hình cho đau khổ chán chê rồi lại dõng dạc mà rằng: “Bị can đâu, tha bổng! Có lệnh truyền ân xá cho ngươi!”. Đấy, một nhân vật như thế chắc không thiếu gì chuyện để kể. Về nỗi đau khổ và sự khủng khiếp này thì chính Jésus cũng đã nói nhiều. Không, không thể đối xử với con người như vậy được! Gã gia nhân tuy không diễn đạt được tất cả những điều đó như chàng hoàng thân nhưng cũng đã hiểu được, tất nhiên không phải là tất cả, mà là ý chính thôi - điều này có thể thấy được qua vẻ mặt khác thường, thậm chí đã lặng đi vì xúc động của gã. – Nếu thèm thuốc quá rồi, - gã thốt lên, - thì ngài cũng có thể hút, có điều phải nhanh lên mới được. Vì chỉ sợ tướng quân hỏi đến mà ngài lại không có mặt. Bên dưới chân cầu thang có cái cánh cửa kia kìa, ngài nhìn thấy rồi đấy, cứ đi vào bên trong cánh cửa, bên phải có một cái buồng con: Hút ở đấy thì được, có điều phải mở cái cửa thông hơi ra, vì trong ấy có đủ thứ tùm lum… Nhưng chàng hoàng thân chẳng kịp đi xuống chân cầu thang để hút thuốc nữa. Ở cửa trước đã có một chàng trai bước vào phòng, tay ôm một đống giấy tờ sổ sách. Gã gia nhân ra cởi áo khoác cho y. Y liếc nhìn chàng hoàng thân. – Gavrila Ardalionyts này, - tên gia nhân nói với vẻ nhấm nháy có phần suồng sã, - đây là hoàng thân Myskin và cũng là chỗ bà con của phu nhân chúng ta vừa xuống tàu từ nước ngoài về, đi thẳng đến đây với chiếc tay nải trong tay, có điều… Đến đây thì chàng hoàng thân không còn nghe được nữa vì tên gia nhân đã chuyển sang nói thầm. Gavrila Ardalionyts lắng nghe chăm chú và đưa mắt nhìn chàng hoàng thân với vẻ soi mói, cuối cùng bỏ không nghe nữa và bước thẳng đến bên chàng với vẻ sốt ruột. – Ngài là hoàng thân Myskin phải không ạ? - Y hỏi một cách cực kỳ nhã nhặn và lễ phép. Đó là một anh chàng rất đẹp trai, cũng hai mươi tám tuổi, tóc vàng, thân hình cân đối, tầm vóc trung bình với bộ râu cằm Napoléon nhỏ gọn,[12] mặt mũi thông minh sáng sủa - một gương mặt rất đẹp. Riêng https://thuviensach.vn nụ cười thì nhã nhặn đã đành, nhưng lại có vẻ quá ý tứ; bộ răng thấp thoáng hiện ra quá đều quá trắng; cái nhìn thì tuy vui vẻ, thật thà nhưng cũng quá chăm chú, săm soi người mới gặp. “Khi chỉ có một mình, anh chàng này hẳn không nhìn như vậy, cũng không cười như vậy bao giờ”. - Chàng hoàng thân không ngăn được cảm nghĩ đó. Chàng hoàng thân cố gắng kể lại một cách vắn tắt tất cả những gì đã nói với tên gia nhân và trước đó là Rogojin. Gavrila Ardalionyts có vẻ như đang nhớ lại dần dần. – Có phải ngài là người đã gửi thư cho Elizaveta Prokofievna hình như từ Thụy Sĩ, khoảng một năm hay dưới một năm nay không? – Đúng thế. – Vậy thì ở đây mọi người đều biết ngài rồi, làm gì mà chả nhớ. Ngài muốn gặp tướng quân phải không ạ? Tôi sẽ đi trình ngay bây giờ… Tướng quân sắp xong việc rồi. Có điều xin mời ngài… xin mời ngài sang phòng khách… Sao lại để ngài ngồi đây? - Gã nghiêm mặt hỏi tên gia nhân. – Tôi nói mãi mà ngài ấy vẫn cứ không chịu… Cánh cửa văn phòng bỗng bật ra và một quân nhân tay cắp cặp vừa nói rất to, vừa cúi chào chủ nhân và bước ra ngoài. – Gania có ngoài ấy không? - Từ trong văn phòng vẳng ra tiếng gọi dõng dạc. - Anh vào đây! Gavrila Ardalionyts khẽ gật đầu chào chàng hoàng thân rồi lật đật đi vào văn phòng. Hai phút sau cánh cửa lại mở ra và giọng nói âm vang của Gavrila Ardalionyts bỗng cất lên niềm nở: – Kính mời hoàng thân! https://thuviensach.vn Chương 3 Tướng Ivan Fiodorovits Epantsin đứng giữa văn phòng đưa mắt chăm chú, tò mò thực sự, nhìn chàng hoàng thân đang bước vào phòng, rồi ngài bước luôn hai bước về phía khách. Chàng hoàng thân cũng bước tới đón ngài và tự giới thiệu. – Tốt lắm, thưa ngài, - tướng quân đáp, - tôi có thể giúp ích ngài trong việc gì đây? – Tôi chẳng có việc gì cấp thiết cả, mục đích của tôi đến đây chỉ là để được làm quen với ngài. Tôi bất đắc dĩ phải quấy rầy ngài vì không được biết thời gian biểu của ngài cũng như những điều lệnh của ngài. Nhưng tôi vừa xuống tàu… từ Thụy Sĩ về… Tướng quân suýt bật cười, nhưng nghĩ sao lại cố nhịn; ngài tiếp tục suy nghĩ, nheo mắt ngắm nghía vị khách một lần nữa suốt từ đầu đến chân, vội vã mời chàng ngồi xuống một chiếc ghế, tự mình cũng ngồi xuống một chỗ hơi chếch ở phía trước mặt rồi quay ngay sang với chàng với vẻ nôn nóng. Ở một góc phòng, Gania đang đứng soạn lại giấy tờ ngay bên bàn giấy. – Nói về việc gặp gỡ làm quen thì nói chung tôi ít có thời gian, - vị tướng nói, - nhưng hẳn là ngài có mục đích của mình, nên… Chàng hoàng thân ngắt lời ngài: – Tôi biết trước là thế nào ngài cũng nghĩ là tôi phải có một mục đích đặc biệt nào đó mới đến gặp ngài như thế này. Nhưng, lạy Chúa, ngoài niềm vui được làm quen với ngài, tôi không có mục đích nào đặc biệt đâu. https://thuviensach.vn – Vui thì tất nhiên là tôi cũng quá vui, nhưng không phải lúc nào cũng chỉ có vui chơi, ngài biết đấy, thỉnh thoảng cũng có việc phải lo nghĩ chứ… Vả chăng, cho đến tận lúc này tôi vẫn chưa thể nhận ra được mối liên quan chung giữa chúng ta, nói cách khác là lý do… – Chẳng có lý do gì cả, chắc chắn là như vậy, và mối quan tâm chung của chúng ta tất nhiên cũng chẳng có nhiều. Vì nếu như tôi là hoàng thân Myskin và quý phu nhân cũng là người cùng họ tộc thì dĩ nhiên đó cũng chả phải là lý do gì. Tôi rất hiểu điều đó. Ấy vậy mà toàn bộ nguyên cớ của tôi lại chỉ nằm ngay ở đó. Tôi đã xa nước Nga đến bốn năm trời, hơn bốn năm cơ; và tôi đã xuất ngoại trong một hoàn cảnh khác thường: hầu như đã mất trí! Ngay từ hồi ấy tôi đã chẳng biết gì, đến nay lại càng mù tịt. Tôi đang cần đến những người tốt bụng; điều đó thậm chí đã trở thành công chuyện duy nhất của tôi và quả thật lúc này tôi chưa biết rúc vào đâu. Ngay từ hồi ở Berlin, tôi đã nghĩ: “Có thể nói đây là chỗ bà con trong họ với nhau rồi, ta sẽ bắt đầu từ họ; biết đâu mình lại gặp được người hợp tính hợp nết, cùng nhau chia sẻ, giúp rập lẫn nhau, - nếu họ là những người tốt”. Mà tôi lại nghe nói các vị là những người tốt bụng mà. – Rất cảm ơn ngài, - vị tướng ngạc nhiên, - tôi hỏi khí không phải, ngài đã ở đâu rồi? – Tôi chưa ở đâu cả. – Có nghĩa là xuống tàu xong là ngài đi thẳng về đây? Và… mang theo hành lý? – Hành lý thì chỉ có cái tay nải quần áo tôi vẫn mang theo lúc đi đường, chẳng có gì hơn. Từ giờ đến tối tôi vẫn kịp thuê phòng trọ mà. – Thì ra ngài vẫn còn định đi thuê phòng trọ? – Ồ vâng, tất nhiên. – Nghe ngài nói tôi cứ ngỡ là ngài về với tôi luôn chứ. – Rất có thể là như thế, một khi được ngài mời. Nhưng thú thực là ngài có mời tôi cũng không ở, không phải tôi có ý gì đâu, mà… tính tôi vốn thế. https://thuviensach.vn – Thôi được, nếu vậy tôi cũng nói luôn là tôi chưa hề có ý định mời ngài và cũng không dám mời ngài. Tôi xin phép giải quyết dứt điểm luôn điều này nữa, hoàng thân ạ: chúng ta vừa thỏa thuận với nhau xong là về quan hệ họ hàng giữa chúng ta là chẳng có gì đáng nói, cho dù tôi cũng rất lấy làm hân hạnh, do đó… – Do đó tôi phải đứng lên và ra khỏi đây ngay? - Chàng hoàng thân rời ghế đứng lên ngay, thậm chí còn phá lên cười vui vẻ, cho dù cảnh gian nan đã hiện ra ngay trước mắt. - Và đấy, thưa tướng quân, lạy Chúa, cho dù tôi quả thật không biết tí gì về phong tục tập quán ở đây cũng như không biết ở đây nói chung mọi người sống như thế nào nhưng tôi đã đoán được rằng câu chuyện của chúng ta nhất định sẽ phải kết thúc đúng như nó vừa kết thúc. Mà cũng có thể là cần phải thế. Thảo nào thư của tôi không được phúc đáp… Thôi, xin cáo biệt ngài, xin ngài thứ lỗi cho vì đã quấy rầy ngài. Cái nhìn của chàng hoàng thân lúc đó nom thật dịu dàng, nụ cười của chàng cũng toát lên vẻ hồn nhiên chân thật cho dù vẫn ẩn chứa một cảm giác khó chịu nào đó bên trong - và chỉ có thế thôi mà vị tướng bỗng sững người và bỗng đưa mắt nhìn vị khách của mình một cách khác; toàn bộ sự thay đổi cách nhìn như vậy đã hoàn thiện ngay trong khoảnh khắc. – Thế này, hoàng thân ạ, - ngài nói bằng một giọng khác hẳn, - dù sao tôi cũng chưa được biết ngài, còn Elizaveta Prokofievna rất có thể là sẽ muốn được gặp mặt một người cùng họ… Ngài chờ cho một lát nếu ngài muốn, nếu ngài không vội. – Ồ, tôi chẳng có việc gì vội cả, tôi hoàn toàn chủ động về thời gian mà (và chàng hoàng thân đặt ngay chiếc mũ mềm mại, có vành tròn của mình xuống bàn). Xin thú thực là tôi cũng đã tính là có thể Elizaveta Prokofievna sẽ nhớ ra là tôi đã viết thư cho người. Ban nãy, lúc tôi ngồi chờ ngài ở ngoài kia, tên đầy tớ của ngài có ý nghi tôi đến để xin ngài cứu trợ khi đang quẫn bách; tôi nhận thấy ở nhà ngài chắc hẳn phải có những quy định ngặt nghèo về chuyện đó; nhưng quả tình tôi không có mục đích như vậy, quả https://thuviensach.vn tình tôi chỉ muốn tìm cách thiết lập quan hệ với mọi người thôi. Tôi chỉ ngại là đã quấy rầy ngài, thành thử cũng áy náy lắm. – Thế này, hoàng thân ạ, - tướng quân nói với nụ cười vui vẻ trên môi. - nếu ngài là con người đúng như tôi cảm thấy thì làm quen với ngài có lẽ cũng rất hay; có điều ngài thấy đấy, tôi là người bận rộn, thế này chứ lát nữa là lại phải ngồi mà xem văn bản, ký giấy tờ, xong đó lại phải lên gặp cấp trên, rồi giải quyết công kia việc nọ, thành thử tuy rất mừng được gặp mọi người… người tốt ấy… nhưng… Tuy nhiên, tôi tin chắc rằng ngài là con người rất có giáo dục, cho nên… À, thế ngài năm nay bao nhiêu tuổi hở hoàng thân? – Hai mươi sáu. – Ồ! Thế mà tôi cứ ngỡ là ngài còn ít tuổi hơn nhiều đấy! – Vâng, mọi người cứ bảo là nom mặt thì tôi có trẻ hơn. Nhưng về cái chuyện không quấy rầy ngài thì tôi sẽ học được và sẽ hiểu nhanh thôi vì tôi vốn rất ghét chuyện quấy rầy người khác… Và tất nhiên tôi cũng cảm thấy rằng chúng ta có vẻ khác nhau… về nhiều mặt đến nỗi hầu như không thể có nhiều điểm tương đồng… nhưng… ngài biết chứ, về chuyện này thì chính tôi lại không tin, vì rất nhiều khi người ta cứ cảm thấy là giữa hai bên chẳng có điểm gì chung, nhưng kỳ thực họ lại rất… đó là chuyện thường tình: do cái chỗ lười biếng của con người mà người ta cứ có vẻ như quá khác biệt và, không thể tìm thấy chút gì… Tuy nhiên, có lẽ tôi đã mở đầu câu chuyện một cách vô vị quá rồi chăng? Hình như ngài… – Ngài nói vắn tắt cho: ngài có lâm vào một tình trạng oái oăm nào đó hay không? Hoặc giả ngài đang có ý định bắt tay vào công việc gì chăng? Ngài bỏ quá cho, tôi cũng có hơi… – Ngài yên tâm, tôi rất trân trọng và hiểu ý ngài. Trước mắt thì tôi cũng chẳng có chuyện gì trắc trở, công việc thì trước mắt cũng chưa muốn đề cập đến, thưa ngài. Tiền thì đến nay tôi đã có người lo cho cả, đó là ngài Sneider - vị giáo sư của tôi, ngài đã cho tôi đến ở hẳn trong nhà để chữa bệnh, học hành ở bên Thụy Sĩ, nhưng tiền thì cũng chỉ đủ về đến đây thôi, https://thuviensach.vn thành thử lúc này trong túi chỉ còn lại có mấy đồng kopeika.[13] Thực ra thì tôi đang có một việc phải lo và tôi đang cần được chỉ bảo, nhưng… – Ngài hãy nói xem trước mắt ngài đang có ý định làm ăn sinh sống ra sao và ngài đang có những dự tính gì? - Vị tướng ngắt lời chàng. – Tôi những muốn có việc gì đó để làm. – Ồ, ngài đúng là một triết gia; tuy nhiên… ngài có biết là muốn gì cũng phải có tài không? Có những khả năng khả dĩ đem lại miếng bánh hẳn hoi không? Ngài lại bỏ quá cho… – Ồ, ngài đừng xin lỗi nữa. Không, thưa ngài, tôi nghĩ rằng mình chẳng có chút tài cán, năng lực gì đáng giá cả đâu. Về miếng ăn thì tôi có cảm tưởng là… Tướng quân lại ngắt lời và lại quay ra lục vấn. Chàng hoàng thân lại kể lại tất cả những gì đã kể. Thì ra tướng quân cũng đã từng nghe nói về mồ ma ngài Pavlisev và thậm chí đã từng quen biết ngài. Vì sao Pavlisev lại quan tâm đến việc giáo dục chàng thì chính chàng cũng không cắt nghĩa được, nhưng có lẽ cũng chỉ xuất phát từ tình bạn cũ với người cha quá cố của chàng. Cha mẹ mất khi chàng hãy còn là một đứa bé con, từ bấy chỉ sống và lớn lên ở thôn quê vì sức khỏe đòi hỏi không khí trong lành ở đó. Pavlisev đã giao chàng cho mấy vị địa chủ già trong chỗ họ hàng của ngài, thuê người dạy chàng học, lúc đầu là một cô giáo, rồi đến một thầy giáo; chàng nhớ hết đấy nhưng cũng không nói được rõ ràng đầy đủ vì chính chàng cũng rất lơ mơ. Những cơn kinh giật thường xuyên đã biến chàng thành một thằng ngốc (chàng dùng chữ “thằng ngốc”). Chàng kể rằng cuối cùng thì ở Berlin, Pavlisev đã tình cờ gặp được giáo sư Sneider, một người Thụy Sĩ, chuyên gia về loại bệnh này, hiện đang có một khu điều trị tại tổng Valli, Thụy Sĩ, dùng liệu pháp riêng bằng nước lạnh, thể dục để chữa chứng ngớ ngẩn và điên dại, nói chung là rèn luyện và đấu tranh cho sự phát triển về mặt tinh thần; rằng Pavlisev đã gửi chàng sang Thụy Sĩ cho giáo sư gần năm năm về trước, còn ngài thì đã qua đời hai năm nay rồi, ngài mất đột ngột, chẳng kịp giối giăng gì; nhưng ngài Sneider vẫn giữ chàng lại để điều trị tiếp; rằng tuy không chữa khỏi bệnh https://thuviensach.vn cho chàng, nhưng ngài đã giúp đỡ chàng rất nhiều, và cuối cùng, thể theo nguyện vọng của chính chàng và xuất phát từ một tình huống mới, giờ đây ngài đành phải để cho chàng về nước. Tướng quân rất lấy làm ngạc nhiên: – Vậy là ở Nga ngài chẳng có ai là người thân thiết cả, không có qua một người nào? - Ngài hỏi. – Bây giờ thì chẳng có ai, nhưng tôi vẫn hy vọng… số là tôi đã nhận được thư… – Ít ra, - tướng quân ngắt lời, ngài không nghe ra câu nói về thư, - hoàng thân cũng đã học làm một việc gì rồi chứ, và bệnh của ngài cũng không ngăn cản ngài đảm nhiệm một công việc gì đó, chẳng hạn như một chân giúp việc nhì nhằng ở một nhiệm sở nào đó chứ? – Ồ, chắc là không. Và nói về việc làm ổn định thì đúng là tôi đang hết lòng mong mỏi vì tôi những muốn được thử sức mình xem có làm nổi việc gì không. Tôi đã được học suốt bốn năm ròng, tuy không được chuẩn mực cho lắm, nhưng cũng tạm gọi là quy củ, và trong thời gian đó, tôi đã có dịp đọc được rất nhiều sách Nga mà. – Sách Nga ư? Vậy thì ngài phải am hiểu về văn phạm và có thể viết lách tử tế được rồi? – Ồ, tôi viết khá lắm. – Tốt rồi, thế nét chữ thì thế nào? – Nét chữ thì khỏi nói rồi. Riêng khoản đó thì tôi có biệt tài, đơn giản tôi là một cây thư pháp. Ngài cho phép viết thử luôn để ngài xem nhé? -Chàng hoàng thân nói với vẻ hăm hở. – Ngài viết giúp đi. Mà cũng phải thế thật… Tôi quý cái sốt sắng của ngài lắm, hoàng thân ạ, ngài thật dễ mến. – Ngài có những dụng cụ văn phòng tuyệt thế này này, bao nhiêu là loại bút chì, bao nhiêu là loại bút lông chim, giấy này bền lắm, mịn thế… Và phòng làm việc của ngài mới sang trọng làm sao! Mà phong cảnh ở bức tranh kia thì tôi biết, cảnh thiên nhiên Thụy Sĩ đấy mà. Tôi tin chắc rằng https://thuviensach.vn chàng họa sĩ đã tả thực hoàn toàn, và tôi còn tin rằng chính mắt tôi đã nhìn thấy nơi này, ở tổng Uri… – Có lý lắm, cho dù tôi đã mua bức tranh ở đây thôi. Gania, mang giấy ra cho hoàng thân đi, bút, giấy, đem ra cái bàn con kia kìa. Cái gì thế? - Tướng quân hỏi Gania khi thấy gã rút trong cặp của mình ra đưa cho ngài một bức ảnh chân dung cỡ lớn. - Ái chà! Nastasia Filippovna! Chính cô ấy gửi cho cậu đấy chứ, chính cô ấy chứ? - Ngài hỏi Gania một cách hăm hở, đầy vẻ tò mò háo hức. – Cô ấy vừa tặng tôi khi tôi đến chúc mừng đấy ạ. Tôi hỏi xin từ lâu rồi. Tôi chả biết là cô ta có ý châm chọc gì hay không khi tôi chỉ đến người không, chẳng quà cáp gì vào một ngày như thế. - Gania nói thêm với nụ cười chua chát trên môi. – Chả phải, - tướng quân ngắt lời gã với vẻ tự tin, - chú mày cứ quen nghĩ lôi thôi! Bỗng dưng cô ta lại nảy ra ý này ý khác là sao… cô ấy chắc chắn không phải là loại người nham hiểm. Còn quà thì cậu biết lấy gì mà tặng: Phải bỏ ra một ngàn mới nói chuyện quà! Chả lẽ lại đi tặng ảnh? À, thế nào, cô ấy chưa hỏi xin ảnh của cậu đấy chứ? – Chưa, chưa hỏi, và cũng có thể chẳng bao giờ hỏi. Thưa Ivan Fiodorovits, hẳn là ngài vẫn nhớ chuyện tối nay đấy chứ? Ngài là một trong số những khách mời đặc biệt đấy. – Nhớ, tất nhiên là nhớ chứ, thế nào ta cũng đến. Còn thế nào nữa, đây là một ngày sinh nhật, ngày lên tuổi hăm nhăm! Hừm… Mà Gania này, cậu biết không, cố nhiên ta sẽ nói cho cậu biết, chuẩn bị tinh thần nhé. Cô ta đã hứa với Afanasi Ivanovits và ta là tối nay tại nhà riêng cô ta sẽ cho biết dứt khoát là có hay không đấy! Biết mà liệu đấy! Gania bỗng tỏ ra bối rối đến mức mặt bỗng hơi biến sắc. – Cô ta nói chắc như thế ạ? - Gã hỏi, giọng nói dường như đã run lên. – Sang đến ngày thứ ba cô ấy mới chịu nói đấy. Hai anh em ta phải ra công nài ép mãi. Có điều cô ta cứ xin đừng vội nói cho cậu biết. https://thuviensach.vn Tướng quân đưa mắt chăm chú nhìn Gania, rõ ràng ngài không thích cái vẻ bối rối của gã. – Thưa Ivan Fiodorovits, xin ngài nhớ lại cho, - Gania nói với vẻ hoang mang lo lắng, - chả là cô ấy đã bảo là việc này cứ để tôi tự ý quyết định một khi cô ấy còn chưa biết nên tính thế nào cho phải, và lúc đó tôi còn nhất quyết… – Thì ra là cậu… chả lẽ cậu… - Tướng quân bỗng tỏ ra hoảng hốt. – Tôi chả làm gì cả. – Cậu nói đi, cậu định làm gì với chúng tôi? – Chỉ biết là tôi không khước từ ân huệ trời cho. Có thể là tôi không biết cách diễn đạt… – Cậu mà lại còn khước từ nữa cơ đấy! - Tướng quân nói với vẻ bực bội, thậm chí còn không muốn tự kìm nén nữa. Trong chuyện này, người anh em ạ, vấn đề không còn ở chỗ cậu không khước từ nữa, mà ở ngay trong cái háo hức, thích thú, hí hửng vì chắc mẩm sẽ được cô ta trao lời… Thế mọi người trong gia đình thì phản ứng ra sao? – Gia đình tôi ấy à? Cả nhà phải nghe tôi hết, riêng cha tôi thì vẫn thế, độc những trò ngu ngốc, nhưng cũng chẳng hề gì: ông ấy đã thành kẻ vứt đi rồi, tôi và ông ấy có nói gì với nhau nữa đâu, tuy nhiên tôi vẫn khống chế ông ấy đấy và nói thật là không nể mặt mẹ tôi thì tôi đã mời ông ấy ra khỏi nhà rồi. Mẹ tôi thì tất nhiên là chỉ còn biết khóc; con em tôi thì nổi giận đùng đùng, nhưng cuối cùng tôi đã nói thẳng với họ rằng tôi là chủ nhân của số phận mình và tôi muốn mọi người trong nhà phải… nghe theo tôi. Chí ít tôi cũng đã nói dứt khoát tất cả những điều đó với em gái tôi, trước mặt mẹ tôi. – Còn ta, người anh em ạ, ta vẫn chịu chết, không tài nào hiểu nổi, - tướng quân nói với vẻ trầm ngâm, khẽ nhún vai và dang tay ra. - Cách đây mấy hôm, Nina Aleksandrovna cũng than vãn kêu ca, làm ầm ĩ lên rồi, đấy, cái hôm bà ấy đến văn phòng đấy, cậu còn nhớ chứ? “Bà muốn gì nào?”. - ta hỏi. Thì ra bọn họ cứ làm như ở đây có chuyện gì xấu xa, ô nhục không https://thuviensach.vn bằng. Nhưng ô nhục thế nào mới được chứ? Ai có thể trách cứ hay chỉ trích Nastasia Filippovna về chuyện gì nào? Chẳng lẽ chỉ vì chuyện cô ta đã từng ở trong nhà Toski? Nhưng cái đó nó đã thành ra điều nọ tiếng kia, nhất là trong những tình huống lạ lùng mà ai cũng biết! “Ông không để cho cái con ấy nó đến với các con gái của ông đấy chứ?”. Đấy! Chuyện trò như thế đấy! Nina Aleksandrovna như thế đấy! Nghĩa là không cần hiểu, không muốn hiểu… – Vị thế của mình chăng? - Gania mách. - Phu nhân hiểu đấy; ngài không làm điều gì tổn hại đến phu nhân cả. Tuy nhiên, lúc đó tôi chợt nhận ra rằng mọi người không nên can thiệp vào công việc của người khác. Tuy nhiên, tình hình trong nhà chúng ta mãi đến nay vẫn còn chưa đến nỗi cũng chỉ vì chưa có câu trả lời dứt khoát, nhưng trước sau gì dông tố cũng nổi lên. Nếu hôm nay có câu trả lời dứt khoát thì mọi chuyện sẽ khác ngay. Chàng hoàng thân nghe thấy hết lúc đang ngồi viết thử ở một góc phòng. Viết xong, chàng mang “bài” đến nộp ngay. – Đây là Nastasia Filippovna phải không ạ? - Chàng thốt lên, ngắm nghía bức chân dung một cách chăm chú, tò mò. - Đẹp lạ lùng! - Chàng lập tức nói thêm với vẻ sôi nổi. Bức chân dung thực sự toát lên vẻ đẹp khác thường của một người con gái. Trong ảnh cô ta mặc áo lụa đen, kiểu cách thật đơn sơ mà duyên dáng; mái tóc màu vàng sẫm được chải chuốt giản dị như đang ở nhà; đôi mắt xanh lam, vầng trán ưu tư; gương mặt ngời lên vẻ đắm say và có phần kiêu hãnh. Mặt cô ta hơi gầy, có phần xanh xao… Gania và vị tướng trố mắt kinh ngạc nhìn chàng hoàng thân… – Phải rồi, Nastasia Filippovna! Ngài mà cũng biết Nastasia Filippovna ư? - Vị tướng hỏi. – Vâng, mới về Nga được một ngày một đêm, mà tôi đã được biết về một người đẹp như thế đấy. - Chàng hoàng thân đáp và lập tức kể lại chuyện gặp Rogojin và thuật lại toàn bộ câu chuyện của gã. – Lại có thêm tin tức nữa rồi. - Vị tướng lại tỏ ra lo lắng sau khi đã hết sức chăm chú lắng nghe bằng hết câu chuyện của chàng hoàng thân, và ngài đưa mắt nhìn Gania với vẻ tò mò. https://thuviensach.vn – Toàn là chuyện nhố nhăng, - Gania cũng xen vào với giọng lầu bầu, - cái thằng con nhà lái buôn ấy thì ăn chơi bạt tử rồi. Tôi cũng có nghe loáng thoáng về nhân vật ấy rồi. – Tôi cũng nghe nói đến rồi, người anh em ạ, - tướng quân phụ họa. - Sau ngày xảy ra cái vụ khuyên tai ấy, Nastasia Filippovna đã thuật lại toàn bộ câu chuyện khôi hài rồi. Nhưng giờ đây tình hình đã khác. Có thể trên thực tế, anh chàng đã có tiền triệu trong tay… và niềm đam mê, ừ thì cứ cho là thấp hèn đi, nhưng dù sao cũng vẫn là đam mê chứ, mà ai chả biết là mấy cái ông tướng này thì còn gì mà chẳng dám làm, cứ gọi là coi trời bằng vung!… Hừm!… Không khéo lại có chuyện lôi thôi đấy! - Tướng quân kết luận với vẻ trầm tư. – Ngài sợ cái đống tiền ấy lắm à? - Gania cười toe toét. – Anh thì không chắc? – Hoàng thân này, - Gania bỗng quay sang hỏi chàng, - theo cảm nghĩ của ngài thì hắn có phải là người đứng đắn không hay cũng chỉ là một tên vô lại? Ý kiến riêng của ngài thế nào? Một nỗi xốn xang kỳ lạ đã đến với Gania khi gã nêu lên câu hỏi đó. Rõ ràng là một ý tưởng mới mẻ và đặc biệt nào đó đã cháy lên trong trí và lóe lên trong mắt gã với vẻ bồn chồn. Là người đang thực bụng lo lắng, vị tướng cũng liếc nhìn chàng hoàng thân nhưng vẻ như kém phần háo hức, không mong đợi nhiều ở câu trả lời của chàng. – Tôi không biết nên nói với ông như thế nào, - chàng hoàng thân đáp, - tôi chỉ cảm thấy trong lòng ông ấy đang nung nấu một niềm đam mê cháy bỏng, thậm chí là một niềm đam mê bệnh hoạn. Nhưng ông ta vẫn còn yếu lắm, người vẫn khặc khừ. Về Petersburg không khéo lại lăn ra ốm ngay thôi, nhất là lại cứ giữ cái thói rượu chè như vậy. – Đúng thế chứ? Ngài cảm thấy như thế chứ? - Vị tướng cứ như muốn bám lấy những cảm nghĩ của chàng hoàng thân. – Vâng, tôi cảm thấy thế. https://thuviensach.vn – Tuy nhiên cái loại chuyện khôi hài kia vẫn có khả năng tái diễn tức thì, không phải trong ngày một ngày hai mà là ngay hôm nay, chỉ từ giờ đến tối, có thể lắm. - Gania bông đùa với vị tướng. – Hừm!… Tất nhiên rồi… Hẳn là lúc đó mọi chuyện chỉ còn phụ thuộc vào cái ý nghĩ bất chợt lóe lên trong óc cô nàng, - tướng quân nói. – Ngài chả thừa biết là thỉnh thoảng cô ta vẫn giở chứng là gì? – Giở chứng làm sao? - Tướng quân lại điên lên vì quá bực mình. - Nghe ta nói đây, Gania, mong anh hôm nay đừng phản đối cô ấy nhiều mà hãy cố tỏ ra… phải làm sao… anh hiểu chứ, tóm lại, phải được lòng cô ấy… Hừm!… Sao anh lại bĩu môi? Anh nghe đây, Gavrila Ardalionyts, tiện thể, nhưng tuy là tiện thể, cũng phải nói cho ra nhẽ: Xuất phát từ đâu mà chúng ta phải long đong vất vả thế này? Anh thừa hiểu rằng đối với lợi ích riêng của ta trong vấn đề này thì ta đã được bảo đảm từ lâu; bằng cách này hay cách khác, ta cũng chỉ giải quyết công việc theo hướng có lợi cho mình. Toski đã quyết định dứt khoát rồi, thành thử ta cũng hoàn toàn tin tưởng. Và vì thế nếu giờ đây ta mong muốn điều gì thì điều đó chỉ có lợi cho anh mà thôi. Cứ nghĩ kĩ đi, hay là anh không tin ta? Mà anh lại là người… một con người… tóm lại là người thông minh, và ta đã đặt hy vọng vào anh… còn trong trường hợp này thì điều đó… điều đó… – Là điều chủ yếu! - Gania lại giúp vị tướng trong việc tìm từ khi đang ngắc ngứ và gã ngang nhiên mỉm cười với vẻ cay độc, một thái độ mà giờ đây gã không còn muốn che đậy nữa. Gã nhìn thẳng vào mắt tướng quân bằng cái nhìn nẩy lửa của mình như muốn được ngài đọc hết ý nghĩ của gã trong cái nhìn ấy. Tướng quân bỗng đỏ mặt lên và nổi nóng. – Đúng, trí tuệ là điều chủ yếu! - Ngài tán đồng, trợn mắt nhìn Gania với vẻ gay gắt. - Và anh là một kẻ nực cười, Gavrila Ardalionyts ạ! Ta nhận thấy đúng là anh đang quá hể hả về cái chuyện thằng cha con nhà lái buôn kia, coi đó là lối thoát cho mình. Nhưng trong chuyện này, muốn đi tới đích thì chính là phải vận dụng trí thông minh ngay từ đầu; chính là phải hiểu và… và cả đôi bên đều phải xử sự một cách trung thực và thẳng thắn, không được… ta báo trước đấy, làm liên lụy đến người khác, một khi còn https://thuviensach.vn có đủ thời gian, mà ngay lúc này cũng vẫn còn đủ thời gian (tướng quân nhướn cặp lông mày lên trên một cách đầy ngụ ý), cho dù chỉ còn có mấy tiếng đồng hồ… Anh hiểu chứ? Hiểu rõ rồi đấy chứ? Thực ra là anh có chấp nhận cái điều kiện này không? Không chấp nhận cũng nói luôn và chúng ta dứt khoát với nhau luôn. Không ai ép uổng, bó buộc gì anh đâu, anh đừng nghĩ thế. – Tôi chấp nhận, - Gania nói khẽ nhưng quả quyết rồi chỉ cúi đầu im lặng. Vị tướng hài lòng lắm. Ngài đã nổi nóng, nhưng rõ ràng đã lấy làm ân hận vì đã đi quá xa. Ngài bỗng quay về phía chàng hoàng thân và vẻ lo lắng trên mặt ngài dường như bỗng tiêu tan cho dù chàng đã có mặt ở đây và đã nghe thấy hết. Nhưng ngài đã trấn tĩnh được ngay: chỉ cần đưa mắt nhìn chàng một cái là đã có thể yên tâm hẳn. – A! - Tướng quân reo lên khi nhìn thấy bản viết thử chàng hoàng thân mang lại trình ngài. - Nét chữ thế này này! Nét chữ thế này thì hiếm lắm! Xem nay, Gania, thế này mới gọi là tài! Bằng kiểu chữ Nga thời Trung cổ, chàng hoàng thân đã viết lên mặt giấy dày dặn mịn màng: “Tu viện trưởng khiêm nhường Pafnuti lưu bút”. – Vâng đấy, - chàng hoàng thân giải thích trong một tâm trạng cực kỳ hân hoan phấn chấn, - đây là bút tích của tu viện trưởng Pafnuti từ thế kỷ 14 qua ảnh chụp. Họ ký rất đẹp, tất cả các vị tu viện trưởng và tổng giám mục lão thành ấy, thỉnh thoảng có những chữ ký rất kiểu cách, đầy sáng tạo! Chả lẽ ngài lại không có ấn bản nào của Pogodin[14] sao hở tướng quân? Vừa rồi tôi đã viết bằng một kiểu chữ khác: Đó là kiểu chữ to, tròn của Pháp vào thế kỷ trước, thậm chí có vài ba chữ cái đã được viết khác đi, kiểu chữ dùng cho khu vực bến bãi, kiểu chữ viết thông báo nơi công cộng phỏng theo mẫu chữ của các vị nói trên (tôi có một mẫu như thế) - rồi chính ngài cũng sẽ đồng ý với tôi là kiểu chữ này không phải là không có cái hay của nó. Ngài hãy nhìn hai chữ д, а tròn trịa này xem. Tôi đã đưa đặc trưng nét chữ Pháp vào các chữ cái tiếng Nga, việc này rất khó nhưng rút cuộc https://thuviensach.vn cũng thành công. Còn đây cũng là một kiểu chữ tuyệt vời và đặc sắc, câu này đây: “Lòng nhiệt thành vượt qua tất cả”.[15] Đây là kiểu chữ Nga, kiểu chữ của dân thư lại, cũng có thể là thư lại nhà binh. Văn bản chính thức đệ trình lên thượng cấp thường được viết như thế này đây, cũng kiểu chữ tròn, kiểu chữ đen, đẹp mắt, viết bằng mực đen, nhưng rất mỹ miều. Thuật thư pháp không cho phép dùng những nét vẩy này đâu, nói đúng hơn là những nét có ý đồ bứt phá, những cái đuôi cụt lủn đây này, - ngài để ý mà xem, - với cách nhìn tổng quát, những chi tiết ấy làm toát lên hẳn một tính cách riêng, nói thực ra là toàn bộ tâm hồn của dân thư lại nhà binh: Ước gì được vui chơi phóng khoáng, được trổ tài, nhưng cái cổ áo quân phục có móc cài nó thít cổ lại rồi, quân phong quân kỷ cũng đã hiện lên qua nét chữ, có thần tình không cơ chứ! Đó là một kiểu chữ mà mới đây đã làm tôi sửng sốt, mà ở đâu ngài có biết không? Ở Thụy Sĩ đấy! Ồ, nhưng đó chỉ là một kiểu chữ đơn giản, thông thường, đặc Anh thôi đấy nhưng kiều diễm vô ngần, lấp lánh ngọc châu; cái đó thì đã hẳn; nhưng đây cũng là một biến thể, cũng lại là kiểu Pháp, kiểu này tôi chõm được ở một tay người Pháp chuyên chạy hàng theo “tua” du lịch: Chính nó là kiểu chữ Anh nhưng nét đen có đậm và dày hơn kiểu chữ Anh, và thế là tỷ lệ ánh sáng bị phá vỡ; và xin ngài cũng để ý cho: Cái nét lượn hình bầu dục cũng đã thay đổi, nó tròn hơn một chút, lại còn thêm nét vẩy nữa đây này, mà nét vẩy lại chính là thứ cực kỳ nguy hiểm! Nét vẩy nó đòi hỏi một năng khiếu thẩm mỹ phi thường; nhưng chỉ cần nó đạt yêu cầu, chỉ cần nó đạt được tỷ lệ hợp lý thì thành phẩm đó sẽ là thành phẩm vô song, mọi người thậm chí có thể ngất ngây vì nó. – Ô, ngài đi vào những khía cạnh tinh tế biết bao. - Vị tướng cười lớn. - Ông bạn trẻ ơi, ông không chỉ là một cây thư pháp, ông là một nghệ sĩ đấy chứ, đúng không? Đúng không, Gania? – Quá siêu, - Gania nói, - ngài ấy thậm chí còn thấy được thiên chức của mình, - gã cười cười nói nói với vẻ giễu cợt. – Anh cứ cười đi, cứ cười đi, nhưng đây đúng là một sở trường, - Tướng quân nói. - Hoàng thân này, ngài có biết là bây giờ chúng tôi sẽ nhờ ngài https://thuviensach.vn viết đơn thư đệ trình lên nhân vật nào không? Bước đầu tôi có thể ấn định hẳn lương tháng cho ngài là ba mươi nhăm rúp. Tuy nhiên đã mười hai rưỡi mất rồi, - tướng quân nhìn đồng hồ và kết luận, - tôi đang có việc gấp, hoàng thân ạ, thành thử hôm nay có lẽ chúng mình chưa gặp lại được đâu! Hoàng thân ngồi chơi một lát đi; tôi đã thưa chuyện với ngài rồi đấy: Tôi không có điều kiện tiếp ngài luôn được; nhưng tôi thực lòng muốn giúp đỡ ngài chút xíu, chỉ chút xíu thôi, tức là để thỏa mãn những nhu cầu tối thiểu thôi mà, làm sao để ngài có thể tạm vui lòng. Tôi sẽ kiếm cho ngài một chân ở văn phòng, không mấy căng thẳng nhưng cần nhất là cẩn thận. Bây giờ tôi xin phép nói về công việc trước mắt: trong nhà, tức là trong gia đình của Gavrila Ardalionyts Ivolgin, anh bạn trẻ của tôi đây, người mà tôi đang đề nghị ngài làm quen đây, mẹ và em gái anh ấy đã dọn dẹp hai-ba căn phòng rất đầy đủ tiện nghi trong phạm vi nhà ở của mình để cho thuê, nhưng chỉ chấp nhận những người được giới thiệu tử tế; có phục vụ ăn uống, có người giúp việc. Tôi tin là tôi mà đã giới thiệu thì Nina Aleksandrovna sẽ nhận lời thôi. Đối với ngài, hoàng thân ạ, được một chỗ thế này là quá quý, một là vì ngài sẽ không còn lẻ loi đơn chiếc, mà có thể nói là đã được đùm bọc chở che trong mái ấm gia đình, hai nữa, theo quan điểm của tôi thì ngay khi còn lạ nước lạ cái, ngài không nên dò dẫm một mình trong cái thủ đô như Petersburg. Nina Aleksandrovna, thân mẫu của Gavrila Ardalionyts và Varvara Ardalionovna, em gái anh ấy là những bậc nữ lưu mà tôi rất mực kính trọng. Nina Aleksandrovna là phu nhân của Ardalion Aleksandrovits, một vị tướng hưu trí, chiến hữu cũ của tôi từ thuở khởi đầu binh nghiệp, nhưng vì một vài lý do đặc biệt, tôi không còn đi lại với ngài nữa, tuy nhiên điều đó cũng không ngăn cản tôi tôn trọng ngài theo cách của tôi. Tôi nói với ngài tất cả những điều này là để ngài hiểu được rằng tôi trực tiếp giới thiệu ngài thế này cũng có nghĩa là tôi đang đứng ra bảo lãnh cho ngài. Lương của ngài tạm thời chỉ mới ở mức vừa phải nhưng tôi hy vọng rằng ngài sẽ nhanh chóng được tăng lương xứng đáng. Thực ra ai mà chẳng cần có đồng tiền trong người, dù chỉ chút ít thôi, nhưng tôi bảo hoàng thân thế này mong ngài đừng giận nhé: ngài không nên để tiền trong người, nói thẳng ra là không nên có tiền trong túi. Tôi phải thấy ngài thế https://thuviensach.vn nào tôi mới dám nói như thế chứ. Nhưng vì ví ngài bây giờ nó đã rỗng như đít bụt nên bước đầu tôi xin phép được mời ngài cầm tạm lấy hai mươi nhăm rúp này. Tất nhiên là chúng ta sẽ tính toán với nhau sau, và nếu ngài đúng là một con người chân thật thành tâm như đã thể hiện qua lời nói thì sẽ không thể có điều gì vướng mắc giữa hai ta được cả. Còn nếu như tôi đang tha thiết quan tâm đến ngài như vậy là vì tôi đã nhắm ngài cho mục đích của tôi rồi; rồi ngài khắc biết. Ngài thấy chứ, quan hệ giữa chúng ta hoàn toàn đơn giản; Gania này, tôi hy vọng rằng anh không có gì phản đối trong việc thu xếp cho hoàng thân đến ở nhà anh đấy chứ? – Ô, trái lại là đằng khác! Và mẹ tôi cũng sẽ rất mừng… - Gania xác nhận với vẻ nhã nhặn và niềm nở. – Bên nhà anh hình như chỉ mới có một phòng cho thuê thôi mà. Cái gã ấy, tên gã là Ferd… Fer… – Ferdysenko. – Phải rồi; ta không thích cái gã Ferdysenko ấy của anh đâu: người đâu mà cứ như một chú hề nhăn nhăn nhở nhở. Mà ta cũng không hiểu tại sao mà Nastasia Filippovna độc khuyến khích hắn như thế không biết? Hắn có họ với cô ấy đấy à? – Chả phải, toàn là chuyện bông phèng hết! Có thấy nói chuyện họ hàng làng nước gì đâu. – Quỷ tha ma bắt chúng nó đi! À, thế nào hở hoàng thân, ngài hài lòng chứ? – Xin đa tạ ngài, tướng quân ạ, ngài có là người quá tốt bụng mới đối xử với tôi như thế, nhất là khi tôi còn chưa dám ngỏ lời cầu cạnh; tôi nói thế không có ý hợm hĩnh gì đâu; thực tình là tôi chưa biết đâu vào với đâu để có thể thưa bẩm chuyện này chuyện khác. Quả thật là sáng nay Rogojin có mời tôi đến chơi đấy. – Rogojin ư? Thôi đừng; tôi muốn khuyên ngài với tấm lòng của một người cha, một người bạn nữa, nếu ngài thấy thế là hơn, là ngài hãy quên https://thuviensach.vn cái cậu ấm Rogojin ấy đi. Và nói chung tôi muốn khuyên ngài hãy gắn bó với cái gia đình mà chỉ nay mai ngài sẽ là một thành viên. – Nếu ngài là người tốt bụng như thế, - chàng hoàng thân toan đề cập đến công việc của mình, - thì tôi cũng xin thưa là tôi đang có một việc cần giải quyết. Tôi đã được báo tin… – Thôi, tôi xin lỗi, - vị tướng ngắt lời chàng, - tôi không còn một phút nào nữa. Bây giờ tôi sẽ đi nói với Lizaveta Prokofievna về ngài: nếu bà ấy muốn tiếp ngài bây giờ (tôi sẽ cố gắng giới thiệu ngài thật rõ ràng), thì tôi khuyên ngài hãy lợi dụng thời cơ và gây cho được cảm tình vì Lizaveta Prokofievna rất có khả năng giúp ích ngài trong mọi việc; ngài chả là người trong họ đấy thôi. Nhược bằng bà ấy chưa muốn tiếp thì thôi, để khi khác vậy. À này, Gania, anh xem giúp mấy cái khoản này đi, ta với Fadoseev vừa mới loay hoay mãi. Đừng quên đưa chúng vào tổng mục… Tướng quân đã đi ra, và chàng hoàng thân vẫn chưa kịp trình bày về công việc của mình, dù chàng đã toan mở miệng đến ba bốn lần. Gania châm thuốc lá hút và đưa thuốc mời chàng; chàng cầm điếu thuốc nhưng không nói gì, sợ lại quấy rầy gã lúc này đang bận việc, và chàng bắt đầu đưa mắt quan sát toàn bộ văn phòng; nhưng Gania chỉ uể oải liếc qua tờ giấy ghi đầy chữ số mà vị tướng vừa chỉ cho gã. Gã có vẻ hoang mang bối rối; khi chỉ còn lại hai người với nhau, chàng hoàng thân cảm thấy nụ cười, ánh mắt, vẻ tư lự của Gania còn trở nên ngán ngẩm hơn trước. Gã bỗng bước đến bên chàng hoàng thân lúc chàng lại đang đứng ngắm bức ảnh của Nastasia Filippovna. – Hoàng thân thích người phụ nữ này chứ? - Gã bỗng hỏi chàng, mắt chăm chắm nhìn chàng với vẻ cực kỳ soi mói. Cứ như y đã có sẵn một ý đồ đặc biệt. – Một gương mặt lạ lùng! - Chàng hoàng thân đáp. - Và tôi tin chắc rằng số phận cô ta rất không bình thường. Nét mặt thì có vẻ vui tươi đấy, nhưng thực chất thì cô nàng là kẻ đau khổ ê chề khủng khiếp, đúng không? Đôi mắt đang nói lên điều đó, đôi gò má kia cũng vậy. Đây là một gương mặt kiêu hãnh, kiêu hãnh ghê gớm, có điều tôi không biết là cô ta có phải là https://thuviensach.vn người đôn hậu hay không? Ôi, ước chi cô ta là một con người đôn hậu! Được thế thì hoàn hảo biết bao nhiêu! – Ngài có sẵn lòng lấy một người phụ nữ như thế này làm vợ không? - Gania hỏi dồn, ánh mắt cháy bỏng vẫn cứ chiếu thẳng vào chàng. – Tôi không thể lấy ai làm vợ được, tôi không được khỏe. - Chàng hoàng thân nói. – Thế Rogojin thì lấy chứ? Ngài nghĩ thế nào? – Tôi nghĩ là ông ta sẽ lấy, ngay trong ngày mai nữa ấy chứ; ông ta sẽ lấy nhưng có khi chỉ một tuần sau ông ta đã cắt cổ cô ấy rồi. Chàng hoàng thân vừa nói dứt câu đã thấy Gania giật bắn người lên làm chàng hoàng thân hốt hoảng kêu lên: – Ông làm sao thế? - Chàng chộp lấy tay gã. – Bẩm đức ông! Tướng công mời ngài lên nhà ra mắt phu nhân đấy ạ. - Tên gia nô hiện ra ở cửa và báo tin. Chàng hoàng thân theo nó đi ngay. https://thuviensach.vn Chương 4 Tất cả ba cô gái nhà Epantsin đều là những tiểu thư khỏe mạnh, tươi tắn, cao lớn với bờ vai diễm lệ, bộ ngực phổng phao, đôi tay chắc khỏe gần như tay nam giới và tất nhiên, do sức lực của mình, thỉnh thoảng họ cũng thích có một chầu khoái khẩu thỏa thuê, điều mà họ cũng chẳng thèm che giấu. Mẫu thân họ, tướng quân phu nhân Lizaveta Prokofievna, đôi lúc cũng có ý dè bỉu cái thói háu ăn lộ liễu của họ nhưng rồi suy đi tính lại, người nhận ra rằng tuy ngoài mặt vẫn tỏ ra tôn kính đấy, nhưng trong bụng thì từ lâu các cô đã không còn sùng bái mẹ như xưa đến nỗi cái lực cố kết mọi nơi mọi lúc đã hình thành giữa ba cô đã bắt đầu chiếm thế thượng phong, thôi thì cũng vì lòng tự trọng, người đành nhượng bộ cho xong, không thèm cãi vã lôi thôi nữa. Thực ra thì tính nết con người ta chẳng mấy khi tuân theo những quyết định của lý trí; Lizaveta Prokofievna mỗi năm một khó tính hơn và nóng nảy hơn, thậm chí người còn trở thành một bà già kỳ cục nhưng may là dù sao trong tay vẫn còn một ông chồng ngoan ngoãn và đã được thuần dưỡng đến nơi đến chốn, nên những gì thuộc loại rác rến còn tích tụ trong lòng thường được trút hết lên đầu ông, và sau đó thì sự hòa hợp trong gia đình lại được khôi phục, mọi chuyện lại đâu vào đấy. Tuy nhiên, chính tướng quân phu nhân cũng vẫn còn ăn được và thường cứ đến mười hai rưỡi là người lại cùng ăn sáng với ba cô. Mà bữa sáng thì cũng chẳng kém ê hề so với bữa trưa mấy tí. Trước đó, vào đúng mười giờ thì các tiểu thư đã mỗi người một tách cà phê khi vừa ngủ dậy, còn ở trên giường. Các cô thích thế và cái lệ này đã được ấn định thành nề nếp. Đến mười hai rưỡi thì bàn ăn được dọn ra trong phòng ăn nhỏ bên cạnh phòng https://thuviensach.vn riêng của mẫu thân, và trong bữa sáng ấm cúng đó của gia đình, thỉnh thoảng cũng có mặt tướng quân, nếu thời gian cho phép. Ngoài trà, cà phê, pho mát, mật, bơ, các món bánh rán khoái khẩu của tướng quân phu nhân, chả thịt chả cá, v.v… còn có món xúp bổ béo nóng sốt. Vào cái buổi sáng mở đầu câu chuyện chúng ta đang theo dõi đây, cả nhà đã tề tựu đông đủ trong phòng ăn để chờ vị tướng, ngài đã hứa sẽ có mặt lúc mười hai rưỡi. Chỉ cần ngài muộn một phút thôi là sẽ có người đi mời ngay, nhưng ngài đến thật đúng giờ. Lần này khi bước đến hôn tay chào vợ, ngài nhận thấy một vẻ gì rất khác hiện lên trên nét mặt phu nhân. Và mặc dù ngài đã dự cảm được từ tối hôm qua là thế nào hôm nay cũng có chuyện rầy rà từ một “chuyện không đâu” (như cách nói của ngài) và ngài cũng đã tự trấn an từ hôm qua rồi, vậy mà bây giờ ngài vẫn cứ run. Ba cô con gái đến hôn ngài; tuy không thấy họ giận ngài, nhưng cũng vẫn có cái gì khang khác. Thực ra thì cũng do một vài nguyên cớ, vị tướng đã trở nên quá đa nghi, nhưng vì ngài vốn là một người cha, một người chồng khôn ngoan lịch duyệt nên ngài đã có ngay biện pháp. Thiết tưởng chúng tôi sẽ không làm tổn hại nhiều đến diễn biến của câu chuyện nếu chúng tôi dừng lại ở đây để tìm đến sự hỗ trợ của một vài luận giải nhằm trực tiếp xác định quan hệ giữa những trạng huống trong gia đình tướng quân Epantsin ở phần mở đầu câu chuyện của chúng tôi. Chúng tôi vừa nói là bản thân vị tướng tuy không phải là người có học vấn cao, ngược lại, như ngài tự nói về mình, chỉ là “người tự học”, tuy vậy, ngài vẫn là một người chồng, một người cha khôn ngoan và lịch duyệt. Điều đáng nói là ngài chủ trương không bao giờ hối thúc các con trong việc lấy chồng, nghĩa là không hề đau đáu về con và khiến chúng phải lo nghĩ bằng sự thao thức quá đáng của tấm lòng những người làm cha làm mẹ về hạnh phúc của chúng, một thực trạng cứ bất giác diễn ra một cách tự nhiên ngay cả trong những gia đình thông minh nhất một khi họ có nhiều con gái đã đến tuổi trưởng thành. Thậm chí ngài còn lái được Lizaveta Prokofievna phải ngả theo phương pháp của mình tuy nói chung đó là việc khó, - khó vì nó trái tự nhiên; nhưng lý lẽ của tướng quân thì quá xác đáng, căn cứ vào sự thật hiển https://thuviensach.vn nhiên. Và một khi được tự do hành động và toàn quyền quyết định công việc của mình thì tự khắc các vị hôn thê buộc phải phát huy trí lực của mình và công việc sẽ được tiến hành một cách sôi nổi vì nó đã được mở đầu một cách hào hứng, không có chuyện õng ẹo, lừng khừng, vớ vẩn; bố mẹ chỉ còn có việc giám sát chặt chẽ nhưng kín đáo nữa mà thôi nhằm tránh một sự lựa chọn kỳ quặc hoặc một biểu hiện trái tự nhiên nào đó, rồi sau đó, chớp thời cơ thuận lợi mà hỗ trợ hết mình và chỉ đạo công việc bằng mọi ảnh hưởng có thể có. Cuối cùng, phải nói rằng tài sản và vị thế xã hội của gia đình họ mỗi năm một tăng tiến theo cấp số nhân; do đó, thời gian càng trôi đi thì các tiểu thư càng sáng giá hơn, thậm chí với tư cách những vị hôn thê. Nhưng giữa những yếu tố hiển nhiên này còn nổi lên một yếu tố có phần đặc biệt: Cô con gái đầu lòng Aleksandra cứ như bất thình lình (như vẫn thường thấy trong mọi trường hợp tương tự) thành một cô nàng quá tuổi hai nhăm. Hầu như đúng vào thời điểm đó thì Afanasi Ivanovits Toski, một bậc thượng lưu, một người có quan hệ rộng rãi trong tầng lớp trên và rất mực giàu sang, lại cảm thấy bùng lên cái nguyện vọng xa xưa của chính mình là muốn lập gia đình. Đó là một quý ông năm mươi nhăm tuổi, tính tình tao nhã, có thị hiếu tinh tế khác thường. Ông muốn lập gia đình một cách thật đàng hoàng; ông vốn là người biết thẩm định cái đẹp một cách cực kỳ sành sỏi. Vì là người đã ít lâu có quan hệ quá thân tình với tướng Epantsin, nhất là trong sự phối hợp hoạt động ngày càng chặt chẽ trong một số doanh nghiệp tài chính, ông đã trao đổi với vị tướng, gọi là để xin ngài một lời khuyên trên tinh thần bằng hữu cũng như sự dẫn dắt của ngài: liệu ông có thể ngỏ lời cầu hôn với một trong những ái nữ của ngài không? Trong dòng chảy êm đềm của đời sống gia đình tướng Epantsin đã hiện ra một khúc ngoặt rõ rành rành. Như trên đã nói, hoa khôi trong nhà thì đương nhiên là cô út, Aglaia. Nhưng đến cả một kẻ vị kỷ đến điều như Toski cũng hiểu được rằng không nên có ảo tưởng gì về cô bé ấy, Aglaia không dành cho ông. Có thể là lòng yêu thương có phần mù quáng và tình chị em gắn bó quá mặn nồng đã khiến hai cô chị thực lòng mà nhất quyết một hai rằng trong mấy chị em, https://thuviensach.vn cái số của Aglaia mới thực là số sướng, số của kẻ được hưởng thú thiên đường trên trái đất, mà điều này không chút viển vông, ngay trong tầm tay với đấy thôi. Người chồng tương lai của Aglaia phải là người hoàn hảo và thành công về mọi mặt, dĩ nhiên là phải giàu có rồi. Hai cô chị thậm chí còn rủ rỉ với nhau rằng nếu cần, họ có thể nhường hết cả cho em: món hồi môn dành cho Aglaia phải thuộc hạng khổng lồ. Song thân của họ đã được biết về sự thỏa thuận ngầm giữa hai cô chị nên khi Toski xin ý kiến, hai vị hầu như đã tin chắc rằng một trong hai cô chị sẽ đáp ứng nguyện vọng của họ, nhất là khi Afanasi Ivanovits không thể là người có chuyện đắn đo về khoản hồi môn. Vốn là người rất hiểu đời, chính vị tướng đã lập tức đánh giá rất cao lời đề nghị của Toski. Do chỗ hiện nay, vì một vài lý do đặc biệt, bản thân Toski cũng đang rất thận trọng trong đường đi nước bước của mình và cũng chỉ mới đánh tiếng vậy thôi nên song thân của các cô chỉ đưa ra lời ướm hỏi các cô một cách xa xôi bóng gió. Câu trả lời nhận được, tuy cũng còn rất mơ hồ, nhưng chí ít cũng đã làm hai vị yên tâm là cô chị cả, Aleksandra, có lẽ sẽ không từ chối. Đó là một cô gái tính tình tuy cương nghị nhưng hiền hậu, thông minh và rất hòa thuận với xung quanh; cô ta thậm chí có thể lấy Toski làm chồng một cách vui vẻ, và nếu đã hứa là cô ta sẽ giữ lời. Cô không chuộng hình thức, không những không phải lo là cô có thể gây chuyện phiền hà, có hành vi tráo trở nọ kia, mà thậm chí cô còn có thể làm cho cuộc sống trở nên bằng lặng yên bình. Cô rất đẹp, tuy thực tình không quyến rũ bao nhiêu. Liệu Toski còn mong muốn gì hơn? Tuy nhiên, mọi việc vẫn đang trong giai đoạn thăm dò. Như trong chỗ bạn bè thân thiết, Toski và vị tướng giao ước với nhau là cùng tránh bất cứ bước đi chính thức và quyết định nào một cách nóng vội. Song thân của các cô thậm chí cũng chưa đi đến chỗ thật cởi mở với các con trong câu chuyện khó nói này; vậy mà mối bất hòa dường như đã phát sinh: Tướng quân phu nhân Epantsin, người mẹ trong gia đình, không hiểu sao đã tỏ ý bất bình, và như vậy thì gay go quá. Đã xuất hiện một tình tiết có khả năng làm nhiễu loạn tất cả, một sự việc lạ lùng rối rắm có thể làm hỏng bét mọi việc. https://thuviensach.vn Các “sự việc” lạ lùng rối rắm đó (theo cách nói của Toski) đã khởi nguồn từ rất lâu rồi, những mười tám năm về trước. Bên cạnh một trong những trang ấp cực kỳ giàu có của Afanasi Ivanovits ở một tỉnh miền Trung là một địa chủ nghèo xơ xác, chủ một trang ấp nhỏ, đang phải sống lay lắt trong cảnh bần hàn. Đó là một con người khác đời ở những thất bại liên tiếp và nực cười của chính mình, - một sĩ quan hưu trí, người của một dòng họ quý tộc sáng giá, về mặt này thì đúng là vượt trội Toski nhưng vẫn là người ít ai biết đến: ngài Filipp Aleksandrovits Baraskov. Cuối cùng, trong tình trạng nợ nần chồng chất và cầm cố bằng hết những gì còn lại trong tay, sau bao nhiêu lao động nhọc nhằn chẳng khác một anh mugic là bao, ngài đã kịp gây dựng được cho mình một cơ sở làm ăn nhỏ nhưng tươm tất. Chút thành tựu quá khiêm nhường đã khiến ngài phấn chấn lạ thường. Trong tâm trạng hân hoan, tràn trề hy vọng, ngài bỏ nhà lên huyện lỵ mấy ngày với mục đích gặp mặt và biết đâu còn thỏa thuận dứt khoát được đôi điều với một trong những chủ nợ chính của mình. Ngài ở thành phố đến ngày thứ ba thì gã đốc công của ngài đã phi ngựa từ làng ra thành phố tìm ngài: Với một bên má bị bỏng rộp, râu cằm thì cháy rụi, gã báo cho ngài biết là “nhà cửa cháy hết rồi”, vừa cháy hôm qua, vào đúng giữa trưa, mà “phu nhân cũng chết cháy rồi, nhưng các tiểu thư thì may phúc vẫn không sao”. Cái tin sét đánh này thì ngay cả một kẻ đã “dạn đòn số phận” như Baraskov cũng không còn chịu nổi; ngài đã phát điên và một tháng sau thì mất ngay trong cơn sốt. Cái cơ ngơi đã ra tro cùng với cánh mugic vừa rã đám đều được đem hóa giá để thanh lý nợ. Hai cô bé sáu - bảy tuổi con nhà Baraskov được Afanasi Ivanovits Toski vốn tính hào hiệp đã thương tình nhận về cho ăn học. Hai bé được nuôi dạy cùng với con cái viên quản lý của Afanasi Ivanovits, một công chức hưu trí có gia đình đông đúc và là người Đức. Chẳng bao lâu chỉ còn lại mỗi một cô bé là Nastia (Nastasia), còn cô em đã chết vì bệnh ho gà; Toski đã mau chóng quên đứt cả hai cô bé, thời gian đó ông đang sống ở nước ngoài. Năm năm sau, nhân có dịp đi qua, Afanasi Ivanovits chợt có ý định tạt vào trang ấp của mình và bỗng nhận ra trong ngôi nhà thôn dã của mình một bé gái duyên dáng trạc mười hai tuổi hoạt https://thuviensach.vn bát, xinh xắn, thông minh và đầy triển vọng trở nên một trang sắc nước hương trời; về mặt này thì Afanasi Ivanovits là một tay sành sỏi miễn chê. Lần đó, ông chỉ lưu lại có mấy ngày trong trang ấp nhưng cũng đã kịp thu xếp được đôi ba việc; việc giáo dục cô bé đã được thay đổi một cách đáng kể: Ông đã cho mời một nữ gia sư khả kính đã luống tuổi, người Thụy Sĩ, rất giàu kinh nghiệm trong việc dạy dỗ các tiểu thư khuê các, một người có học vấn cao, chuyên dạy các môn khoa học khác nhau ngoài môn tiếng Pháp. Bà giáo dọn đến ở hẳn trong ngôi gia trang vì chương trình giáo dục bé Nastia đã có quy mô lớn gấp nhiều lần. Chương trình đã kết thúc sau đúng bốn năm; bà giáo rút, nhưng lại có một bà lớn tìm đến với Nastia, đó cũng là một nữ địa chủ và cũng là bạn láng giềng về trang ấp của ông lớn Toski, nhưng ở một tỉnh xa, và bà lớn đã đón Nastia về nhà theo yêu cầu và ủy thác của Afanasi Ivanovits. Trong cái trang ấp nhỏ bé đó cũng đã có một nếp nhà xinh xinh mới cất; đồ đạc trong nhà bày biện rất sang, còn ngôi làng nhỏ bé cũng có một cái tên kỳ thú, hẳn là có ngụ ý: thôn Hoan lạc. Bà địa chủ đưa ngay Nastia vào nếp nhà yên tĩnh đó, và vì bà là một góa phụ không con, chỉ ở một mình cách đó có một dặm, nên bà cũng dọn sang ở với Nastia. Bên cạnh Nastia đã xuất hiện bà lão nô tài và một nữ tỳ trẻ tuổi nhưng thạo việc. Trong nhà có không ít các loại nhạc cụ, một thư viện gia đình dành cho các bé gái, tranh vẽ, tranh in tay, bút chì, bút vẽ, bột màu, một con chó cảnh ngộ nghĩnh, và hai tuần sau đó, đích thân Afanasi Ivanovits đã xuất đầu lộ diện… Từ đó, ông tỏ ra yêu thích lạ lùng cái ngôi làng vùng thảo nguyên heo hút đó của mình, hè nào ông cũng về chơi đến hai, thậm chí ba tháng, và một thời gian khá dài, những bốn năm, đã trôi qua thật êm đềm hạnh phúc, ý vị thanh tao là thế. Một lần kia, vào một buổi chớm đông, đã bốn tháng kể từ ngày Afanasi Ivanovits về thôn Otradnoe (Hoan lạc) nghỉ hè (riêng lần đó ông chỉ nghỉ có hai tuần), bỗng dậy lên tin đồn, nói đúng hơn là tin đồn đã đến tai Nastasia Filippovna: Ở Petersburg, Afanasi Ivanovits đang rục rịch kết hôn với một cô nàng xinh đẹp, giàu có, thuộc hàng trâm anh thế phiệt, - tóm lại, ông đang đi một nước cờ lợi hại, hứa hẹn vinh quang lừng lẫy. Về sau, lời https://thuviensach.vn đồn đã tỏ ra không hoàn toàn chính xác: Đám cưới lúc bấy giờ hãy còn đang trong dự kiến, mọi chuyện vẫn đang rất mơ hồ, nhưng dù sao từ thời điểm đó, một bước ngoặt kinh hồn đã diễn ra trong số phận Nastasia Filippovna. Cô bỗng tỏ ra quả quyết lạ thường và biểu lộ một tính cách rắn rỏi không ai ngờ tới được. Không nghĩ ngợi nhiều, cô bỏ lại nếp nhà thôn dã của mình và bất đồ xuất hiện ở Petersburg, đơn thương độc mã đâm bổ đến trước mặt Toski. Người này kinh ngạc quá, toan lên giọng thế này thế khác nhưng bỗng nhận ra ngay, hầu như ngay từ tiếng đầu tiên, là phải hủy hết cái mớ ngôn từ, giọng điệu, tiết tấu du dương của những câu chuyện êm tai và bay bổng mà mãi đến nay người đã vận dụng thành công đến thế, hủy hết mọi lý lẽ - hủy hết, hủy hết, hủy hết! Giờ đây, ngồi trước mặt người đã là một người nữ hoàn toàn khác, không hề giống cái cô nàng quen thuộc bấy nay mà ông mới tạm chia tay hồi tháng bảy vừa rồi ở thôn Hoan lạc. Người nữ này mới lạ trước hết là ở chỗ đã tỏ ra hiểu biết quá nhiều, nhiều đến mức người đối thoại phải vô cùng sửng sốt, không hiểu cô nàng đã kiếm đâu ra những kiến thức này, đã nghiền ngẫm ra sao để có được những khái niệm chính xác đến thế. (Chẳng lẽ lại chỉ do đào bới ở cái thư viện gia đình dành cho con gái ấy?) Chẳng những thế, cô nàng thậm chí còn tinh thông luật pháp và am hiểu sự đời, nếu không phải là toàn cõi thế gian thì chí ít cũng là đôi ba dòng sự kiện trên thế giới; hai nữa, đây hoàn toàn không phải là cái tính cách trước đây đầy những rụt rè, e ấp đến khó hiểu của một người con gái cấm cung lúc thì nhí nhảnh ngây thơ một cách đáng yêu, lúc thì âu sầu, trầm mặc, ngạc nhiên, nghi hoặc, nước mắt dâng tràn và thảng thốt lo âu. Không: đây là một con quái vật kỳ dị đang cười toáng lên trước mặt Toski, đang xỉa xói ông bằng lời lẽ mỉa mai cay độc, đây là kẻ đã tuyên bố thẳng thừng rằng mình không bao giờ có một chút tình cảm nào đối với ông ngoài sự khinh miệt đến cùng, khinh miệt đến lộn mửa, sự khinh miệt đến với mình ngay sau phút bàng hoàng đầu tiên. Người đàn bà mới lạ đó đã nói trắng ra là mình thật dửng dưng cho dù ông có lấy vợ ngay bây giờ và lấy ai đi chăng nữa, nhưng mình đã đến để ngăn cản cuộc hôn nhân này, mà https://thuviensach.vn không ngăn cản vì tức giận mà chỉ vì mình muốn thế, và như vậy là phải thế, - “đấy, dù chỉ để bỡn cợt ngài cho hả dạ, vì giờ đây rút cục tôi đang muốn bỡn cợt ngài”. Chí ít nàng cũng đã thể hiện được thái độ của mình như vậy, có lẽ nàng vẫn chưa nói hết. Nhưng trong lúc cô nàng Nastasia Filippovna mới lạ đang mặc sức nói cười như vậy thì Afanasi Ivanovits cứ lặng thinh, nghiền ngẫm về sự việc này và cố sắp xếp lại vài ba ý nghĩ tản mạn của mình. Ông nghiền ngẫm khá lâu, ngót hai tuần lễ; nhưng cũng chỉ sau hai tuần ông đã có quyết định rõ ràng. Vấn đề là ở chỗ Afanasi Ivanovits lúc này tuổi đã ngót năm nhăm, đường đường là một bậc cao sang quyền quý. Vị thế của ông trong cuộc đời và trong xã hội đã được hoàn thiện trên những nền tảng cực kỳ vững chắc từ rất lâu rồi. Bản thân con người mình, sự an lạc của chính mình được ông yêu quý hơn mọi thứ trên đời theo khuôn phép chặt chẽ của một con người mực thước. Không có bất cứ một yếu tố hủy hoại hay dao động nhỏ nhặt nào được phép làm tổn hại đến những gì đã được tạo dựng nên bằng cả cuộc đời và có được một bộ mặt tuyệt vời đến thế. Mặt khác, sự lịch lãm và con mắt tinh đời đã mách bảo Toski một cách nhanh chóng và chính xác lạ lùng rằng ông đang phải đương đầu với một sinh linh quá khác đời, một nhân vật như vậy thì chắc chắn không chỉ dọa suông mà còn làm thật và cái chính là nhân vật đó hẳn sẽ không chùn bước trước bất cứ trở lực nào, nhất là khi đã coi mọi thứ trên đời như nước chảy mây trôi, chẳng giá trị gì nên cũng đừng hòng dụ dỗ. Nhưng rõ ràng ở đây còn có một điều gì khác nữa, vẻ như tiếng nói mơ hồ của tâm hồn và của con tim, - kiểu như một niềm sầu hận mênh mang của ai kia đối với ai kia, sự tình ngang trái nào kia, bên cạnh đó là một cảm giác khinh bỉ tột độ, đúng là quá quắt, - tóm lại, một cái gì đó quá nực cười, không được phép xuất hiện trong giới mực thước và chính là hình phạt của Chúa Trời khi có thể tìm thấy nó ở bất cứ một con người mực thước nào. Dĩ nhiên, với sự giàu có và những mối quan hệ của mình, Toski có thể có ngay một biện pháp nhỏ, hoàn toàn vô tội, để tự giải thoát khỏi chuyện bực mình. Mặt khác, rõ ràng là chính Nastasia Filippovna cũng hầu như không có khả https://thuviensach.vn năng gây tổn hại gì, chẳng hạn như về phương diện pháp lý đi chăng nữa. Đến cả chuyện tai tiếng cô ta cũng không thể làm to chuyện vì bao giờ cũng có thể khống chế cô ta một cách dễ dàng. Nhưng tất cả những điều đó chỉ đúng trong trường hợp Nastasia Filippovna quyết định hành động như tất cả mọi người trong những trường hợp tương tự, không vượt ra ngoài giới hạn một cách quá ngông cuồng. Nhưng ở đây Toski đã tỏ ra rất tin tưởng: ông đã đoán được rằng chính Nastasia Filippovna cũng rất hiểu là mình không thể gây hại cho ai về mặt phương diện pháp lý, nhưng cô ta vẫn ấp ủ một điều gì đó trong đầu… và… trong đôi mắt long lanh. Coi rẻ mọi thứ, ghê gớm nhất là coi rẻ chính mình (phải thông minh và thâm thúy lắm mới đoán ra được ngay lúc đó là cô nàng đã từ lâu không còn quý trọng bản thân mình, và ông, một kẻ hoài nghi và một nhân vật thượng lưu đểu giả, mới tin hẳn vào cái cảm giác đó), Nastasia Filippovna sẵn sàng hủy hoại vùi dập bản thân mình, bằng án lưu đày Sibéri, bằng án tù khổ sai, miễn làm sao hạ nhục được con người mà mình cảm thấy ghê tởm, gớm ghiếc đến thế. Afanasi Ivanovits không bao giờ che giấu cái chuyện mình là kẻ nhát gan, nói đúng hơn, mình là con người mang nặng đầu óc thủ cựu. Chẳng hạn nếu như ông biết trước rằng người ta sẽ giết ông trong lễ thành hôn hoặc sẽ xảy ra một chuyện gì đại loại như thế, rất khó coi, quá nực cười và đáng tiếc cho xã hội, thì cố nhiên là ông hoảng sợ rồi, nhưng không sợ cái việc mình bị giết bị đâm hay bị thiên hạ nhổ vào mặt vân vân và vân vân… bằng cái nhục là chuyện xảy ra với mình nó trái tự nhiên và đáng buồn đến thế. Mà Nastasia Filippovna thì đúng là đã báo trước về chuyện đó rồi, cho dù vẫn chưa đả động gì đến cả; ông biết rằng cô ta quá hiểu ông và đã nghiên cứu kĩ, có nghĩa là đã biết cách hạ gục ông. Nhưng vì đám cưới quả thật vẫn còn đang trong dự kiến nên Afanasi Ivanovits đã đấu dịu và nhượng bộ Nastasia Filippovna. Còn có một tình tiết nữa đã góp phần đưa ông đến quyết định trên: Cô nàng Nastasia Filippovna này đã có một gương mặt khác trước một cách lạ lùng. Trước kia nàng chỉ là một cô bé rất xinh, còn bây giờ… Toski cứ hối tiếc mãi là mình đã nhìn ngắm những bốn năm mà vẫn không nhận ra. https://thuviensach.vn Thực ra đây cũng là sự kiện có nhiều ý nghĩa một khi từ cả hai phía đều bất ngờ diễn ra một bước ngoặt nội tâm. Ông cũng hồi tưởng lại những khoảnh khắc trước đây khi thỉnh thoảng những ý tưởng lạ lùng lại đến với ông trong những lần ông chăm chú nhìn vào đôi mắt ấy: Dường như trong đó đã thấp thoáng một màn đêm u huyền thăm thẳm. Ông đã nhận thấy cái nhìn kia như một lời thách đố. Hai năm nay ông cứ băn khoăn mãi về sự thay đổi sắc mặt của Nastasia Filippovna: Nó cứ bạc ra như mặt người ốm dậy nhưng quái lạ, càng như thế nom cô lại càng xinh đẹp. Hồi đầu, như các bậc trưởng giả đã từng quen thói ăn chơi, Toski cứ nhìn đời bằng nửa con mắt, cho rằng mình đã vớ được gái tơ với giá quá rẻ, mãi gần đây mới sáng mắt ra đôi chút. Dù sao, ngay từ mùa xuân năm ngoái ông đã định là chẳng bao lâu nữa ông sẽ gả Nastasia Filippovna cho một công chức tử tế và hiểu biết, làm việc ở một tỉnh khác, với đầy đủ thủ tục và một món hồi môn. (Chà, giờ đây Nastasia Filippovna cứ giễu cợt ý định này một cách dữ dằn và đáng sợ làm sao!) Nhưng lúc này, ngây ngất trước nàng Nastasia Filippovna mới lạ, Afanasi Ivanovits vẫn hy vọng rằng mình lại sẽ chiếm đoạt được con đàn bà này. Ông quyết định thu xếp cho Nastasia Filippovna ở lại Petersburg và ấn nàng vào giữa vô khối những tiện nghi choáng lộn. Không được việc này cũng chạy việc kia: Ông có thể đem Nastasia Filippovna ra mà chưng mẽ và chí ít cũng được cái danh hão trong đám quen thân. Afanasi Ivanovits rất khoái được nổi danh trong lĩnh vực này. Cuộc sống ở Petersburg đã kéo dài được năm năm và dĩ nhiên với thời hạn đó, nhiều điều đã được xác định. Afanasi Ivanovits đã lâm vào cảnh trớ trêu: Tệ nhất là khi anh đã hèn nhát một lần thì sau đó anh sẽ không sao trở lại đàng hoàng được nữa. Ông vẫn cứ sợ hãi thế nào, thậm chí còn không biết là mình sợ cái gì, - đơn giản là sợ Nastasia Filippovna. Hai năm đầu ông cứ nghĩ là Nastasia Filippovna muốn lấy ông nhưng chẳng nói gì vì quá sĩ diện và cứ bấm bụng mà chờ được nghe ông ngỏ lời cầu hôn tử tế. Yêu sách gì mà lạ! Afanasi Ivanovits cứ chau mày mà nghĩ đến phờ râu. Nhân một dịp tình cờ khiến ông quá đỗi ngạc nhiên và không khỏi đau lòng (trái tim con người thì vẫn thế thôi!) khi bỗng ngộ ra rằng dù ông có ngỏ lời https://thuviensach.vn cầu hôn đi chăng nữa thì người ta cũng chẳng bằng lòng. Một thời gian dài ông không sao hiểu được điều này. Ông cảm thấy ở đây chỉ có thể giải thích là lòng kiêu hãnh của “người đàn bà hão huyền và bị nhục mạ” đã đi đến chỗ điên khùng khiến thị cảm thấy cứ gạt phăng lời mời mọc kia đi với thái độ khinh miệt còn khoái hơn là phải mãi mãi khép mình vào cái vị thế dành riêng và cố leo bằng được lên cái địa vị cao sang tột đỉnh. Tệ nhất là Nastasia Filippovna đã thành người chiếm thế thượng phong quá lớn. Nàng cũng không dễ xiêu lòng vì lợi lộc, kể cả những món lợi kếch sù, và tuy đã tiếp nhận mọi đồ đạc tiện nghi được ban tặng, nàng vẫn sống thật khiêm nhường và hầu như chẳng ky cóp được gì trong năm năm ấy. Afanasi Ivanovits đành liều lĩnh tiến hành một thủ pháp tinh vi nhằm cởi trói cho mình: Ông bắt đầu tìm cách quyến rũ nàng một cách kín đáo và tế nhị thông qua sự hỗ trợ khéo léo từ bên ngoài với hình bóng những giấc mộng vàng mà hiện thân là những hoàng thân, những sĩ quan khinh kỵ, những tham tán đại sứ quán, những nhà thơ, những tiểu thuyết gia, thậm chí là những tín đồ của chủ nghĩa xã hội - vậy mà không hề có điều gì tạo ra được chút ấn tượng nào cho Nastasia Filippovna, cứ như tim nàng đã hóa đá và tình cảm của nàng đã thui chột hẳn. Nàng quá quen thui thủi một mình, đọc sách, thậm chí còn tự học, hết lòng yêu âm nhạc. Nàng ít có quan hệ quen biết: chỉ giao du với mấy bà vợ công chức nghèo và ngộ nghĩnh nào đó, hai nữ nghệ sĩ nào đó, mấy bà già nào đó; nàng rất quý cái gia đình đông đúc của một ông giáo khả kính và người nhà ông giáo cũng rất quý nàng, vồn vã đón tiếp nàng. Tối tối thường có năm sáu người quen đến chỗ nàng, không hơn. Toski vẫn có mặt rất đều đặn. Gần đây tướng Epantsin đã tìm cách làm quen được với Nastasia Filippovna, tuy cũng không kém phần vất vả. Trong lúc đó thì một gã công chức trẻ, họ là Ferdysenko, đúng là một anh ba toác, chỉ biết lấy rượu làm vui lại làm quen với nàng một cách quá dễ dàng. Nàng còn quen một anh chàng độc đáo, họ là Ptisyn, gã này có tác phong khiêm tốn, chỉn chu, mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao, từ một kẻ bần cùng thành một đứa chuyên nghề cho vay nặng lãi. Cuối cùng là Gavrila Ardalionovits… Rút cuộc tiếng tăm kỳ lạ của Nastasia Filippovna đã định hình: Nàng đẹp như thế nào thì ai cũng biết, nhưng cũng chỉ thế https://thuviensach.vn thôi; không ai có gì để khoe khoang, không ai có gì để kể. Tiếng thơm đó cùng với học vấn, phong thái lịch duyệt, trí thông minh sắc sảo của nàng vô hình trung đã đưa Afanasi Ivanovits lên hàng lừng lẫy tiếng tăm. Đây cũng chính là thời điểm khởi đầu sự tham gia thiết thực và đặc biệt của tướng Epantsin vào sự kiện này. Khi nhã nhặn ngỏ lời xin ngài một lời khuyên trên tinh thần bằng hữu đối với dự kiến nhằm vào một trong ba ái nữ của ngài, Toski cũng đã bộc bạch hết mọi nỗi niềm sâu kín một cách chân thành nhất. Toski thổ lộ rằng ông đã hạ quyết tâm cởi trói cho mình bằng mọi cách; rằng ông vẫn chưa thể yên tâm cho dù Nastasia Filippovna có tuyên bố với ông rằng rồi đây nàng sẽ hoàn toàn để yên cho ông; rằng đối với ông thì chỉ nói với nhau như thế là chưa đủ, ông cần những sự bảo đảm trọn vẹn nhất. Họ đã thỏa thuận với nhau và quyết định sẽ phối hợp hành động. Trước tiên, họ quyết định thử nghiệm phương thức mềm mỏng nhất như người ta thường nói là khơi gợi “những tiếng tơ lòng cao quý”. Hai người đã đưa nhau đến gặp Nastasia Filippovna, và Toski bắt đầu câu chuyện bằng cách nói thẳng ra cho nàng biết về tình cảnh khủng khiếp không sao chịu nổi của mình; ông buộc tội mình về mọi mặt; ông nói thực lòng rằng ông không thể lấy làm ân hận về cách ông cư xử với nàng trong buổi ban đầu vì ông là một kẻ hiếu sắc thâm căn cố đế và đã không làm chủ được mình, nhưng giờ đây ông đang muốn lập gia đình và toàn bộ số phận cuộc hôn nhân hoàn hảo và sáng giá ấy đang nằm trong tay nàng; tóm lại ông chỉ còn biết trông mong vào tấm lòng vàng của nàng thôi. Tướng Epantsin đã tiếp lời, với tư cách một người cha, và ngài đã nói với lý lẽ rõ ràng rành mạch, tránh sa vào xúc động, ngài chỉ nhắc lại rằng ngài hoàn toàn công nhận là nàng có toàn quyền quyết định số phận của Afanasi Ivanovits, ngài còn khéo léo bày tỏ ý nguyện hòa giải của chính mình, làm như số phận của cô con gái của ngài, mà có thể của cả hai cô còn lại, giờ đây cũng phụ thuộc vào quyết định của nàng. Trả lời câu hỏi của Nastasia Filippovna: “Thực ra thì mọi người muốn nàng phải làm gì?”. - vẫn với thái độ bộc trực như trước, Toski thú thật rằng ông đã sợ hãi từ năm năm trước, đến nỗi bây giờ ông cũng không thể nào yên tâm hẳn một https://thuviensach.vn khi Nastasia Filippovna còn chưa chịu lấy chồng. Ông còn nói ngay rằng đòi hỏi đó của ông tất nhiên là vô lý, nếu ông chưa nắm được một số lý do đặc biệt của nàng. Ông đã rất để ý và đã biết chắc rằng có một chàng trai, người của một dòng họ danh giá, một gia đình hẳn hoi tử tế, đó chính là Gavrila Ardalionovits Ivolgin, người mà nàng đã biết và tiếp chuyện tại nhà riêng, một người đã yêu nàng say đắm từ lâu và tất nhiên, đang sẵn sàng hiến dâng nửa cuộc đời mình cho niềm hy vọng duy nhất là giành được cảm tình của nàng. Chính Gavrila Ardalionovits đã thổ lộ nỗi niềm thầm kín đó với ông, Afanasi Ivanovits, và đã thổ lộ từ lâu, trên tinh thần bằng hữu, với mong muốn cất lên tiếng nói từ một trái tim trong trắng trẻ trung và điều này thì Ivan Fiodorovits, một ân nhân của chàng trai, đã được biết từ lâu. Cuối cùng, nếu như ông, Afanasi Ivanovits, không nhầm thì chính Nastasia Filippovna cũng đã thấy được tình yêu của chàng trai từ lâu, và ông có cảm tưởng rằng nàng vẫn có ý coi thường lắm! Cố nhiên ông là người khó nói những chuyện này hơn ai hết. Nhưng nếu Nastasia Filippovna vui lòng nhìn nhận một sự thật là ở ông, Toski, ngoài lòng vị kỷ và ước vọng thu xếp cuộc sống cho riêng mình còn có một đôi điều mong mỏi những gì tốt đẹp cho nàng, thì nàng sẽ hiểu là ông đã bàng hoàng, day dứt từ lâu trước sự lẻ loi đơn chiếc của nàng: Ở đây tất cả chỉ còn là một sự mù mờ khi con người đã mất hết niềm tin vào khả năng đổi mới cuộc sống, một cuộc sống mà nàng thừa khả năng tái tạo trong tình yêu và trong mái ấm gia đình nhằm hướng tới một mục đích mới. Đây là sự thui chột của những khả năng lẽ ra rất xuất sắc, là sự tự nguyện thưởng thức nỗi buồn thương của chính mình, tóm lại, đây là một cách sống lãng mạn lạ lùng không xứng đáng với trí tuệ anh minh cũng như với trái tim cao quý của Nastasia Filippovna. Sau khi nhắc lại một lần nữa rằng ông đang ở trong cái thế khó ăn khó nói hơn những người khác, ông kết luận rằng ông không thể chối bỏ niềm hy vọng là Nastasia Filippovna sẽ không đáp lại thiện chí của ông bằng sự khinh bỉ, nếu ông thể hiện ý nguyện chân thành muốn được bảo đảm cuộc sống cho nàng trong tương lai và xin biếu nàng một ngân khoản bảy mươi lăm ngàn rúp. Ông giải thích thêm rằng số tiền đó dù sao cũng đã được dành cho nàng theo di chúc của ông; tóm lại đây hoàn https://thuviensach.vn toàn không phải khoản bồi thường nào cả… và cuối cùng, sao lại không thể vui lòng thông cảm cho niềm mong muốn rất người của ông khi chỉ cố tìm cách làm thanh thản lương tâm vân vân và vân vân, tất cả những gì có thể nói trong những trường hợp tương tự về chủ đề này. Afanasi Ivanovits đã thao thao bất tuyệt một cách hùng hồn, tiện thể không bỏ qua một chi tiết rất đáng quan tâm là về cái khoản bảy mươi nhăm ngàn này thì đây là lần đầu tiên ông đánh bạo đề cập đến và ngay cả Ivan Fiodorovits đang ngồi kia cũng chưa từng hay biết; tóm lại là chẳng một ai hay biết. Câu trả lời của Nastasia Filippovna đã khiến cả hai quan khách ngạc nhiên. Chẳng những đã không còn thấy ở nàng một chút biểu hiện nào của sự mỉa mai trước kia, của thái độ thù địch và căm ghét trước kia, của tiếng cười đinh tai choáng óc mà chỉ nhớ lại thôi, đến nay Toski vẫn còn thấy lạnh xương sống, trái lại, nàng dường như quá đỗi hân hoan khi thấy rằng cuối cùng đã có thể trò chuyện với ai đó một cách thân tình cởi mở. Nàng thú thật rằng từ lâu nàng đã muốn xin một lời khuyên trên tinh thần bằng hữu mà chỉ vì sĩ diện mà nàng đã không làm thế, nhưng giờ đây băng đã tan rồi, thật chẳng còn gì tốt đẹp hơn. Lúc đầu thì chỉ có một nụ cười buồn thoáng hiện trên môi nhưng sau đó thì cười nói hoạt bát dần, nàng thú nhận rằng bão tố đã tan hẳn, không có cách nào quay lại nữa; từ lâu nàng đã có phần thay đổi cách nhìn đối với sự vật và tuy tâm tính nàng không thay đổi, nhưng dù sao nàng cũng buộc phải bỏ qua rất nhiều thứ một khi đó là sự đã rồi; cái gì đã qua thì cũng qua rồi, dĩ vãng chỉ là dĩ vãng, thành thử nàng cũng lấy làm lạ là làm sao mà Afanasi Ivanovits cứ e sợ mãi như thế được. Rồi nàng quay về phía Ivan Fiodorovits với vẻ cực kỳ tôn kính là từ lâu nàng đã được nghe nói rất nhiều về các ái nữ của ngài và đã từ lâu quen với thái độ quý trọng họ một cách chân thành và sâu sắc. Nàng cứ cảm thấy rằng giá như mình có thể giúp ích chút gì cho các tiểu thư thì đó thật là điều hạnh phúc và đáng tự hào thay. Đúng là giờ đây nàng đang trong tâm trạng nặng nề, buồn chán vô cùng; Afanasi Ivanovits đã đoán biết được những mơ ước của nàng; nàng đang mong được hồi sinh, cho dù không được trong https://thuviensach.vn tình yêu đi nữa thì cũng được hồi sinh trong hơi ấm gia đình, sau khi đã tìm thấy mục đích mới; nhưng về Gavrila Ardalionovits thì nàng hầu như không thể nói gì được cả. Hình như đúng là chàng rất yêu nàng; nàng cảm thấy mình cũng có thể yêu chàng nếu có thể tin chắc vào tình cảm tha thiết của chàng; nhưng chàng còn quá trẻ cho dù có thể rất chân thành; giải quyết chuyện này không dễ. Tuy nhiên, điều nàng ưng ý nhất là chàng chịu khó làm ăn, một mình cáng đáng cả gia đình. Nàng có nghe nói chàng là con người năng nổ, tự hào, có chí tiến thủ, quyết chí lập thân. Nàng cũng nghe đồn là Nina Aleksandrovna Ivolgina, mẹ của Gavrila Ardalionovits, là một bậc nữ lưu tuyệt vời và khả kính; em gái chàng, Varvara Ardalionovna là một cô gái xuất sắc và cương nghị; nàng đã được nghe Ptisyn nói nhiều về cô ấy. Nàng nghe nói là họ đang vui vẻ chịu đựng những nỗi bất hạnh của mình; nàng rất muốn được làm quen với họ, nhưng vẫn còn có chỗ băn khoăn, không biết họ có vui vẻ đón nàng đến với gia đình họ hay không? Nói chung nàng không hề bác bỏ khả năng thành tựu của cuộc hôn nhân đó, nhưng về chuyện này đang rất cần phải suy nghĩ; nàng mong không bị mọi người hối thúc. Còn về khoản bảy mươi nhăm ngàn rúp thì Afanasi Ivanovits không việc gì phải ngại ngùng rào trước đón sau như vậy. Nàng rất hiểu giá trị của đồng tiền và tất nhiên nàng sẽ xin tiếp nhận. Nàng rất cám ơn Afanasi Ivanovits về sự tế nhị của ngài, về chỗ ngài đã không nói gì với cả vị tướng, chứ không phải chỉ có Gavrila Ardalionovits, tuy nhiên, sao chàng lại không được phép biết trước về sự việc này? Nàng không việc gì phải xấu hổ về món tiền đó khi về làm dâu nhà chàng. Bất luận thế nào nàng cũng không hề có ý định cúi đầu xin lỗi một ai, có gì mà phải xin lỗi? Nàng muốn mọi người biết rõ điều đó. Nàng sẽ không vội lấy Gavrila Ardalionovits khi chưa biết chắc rằng trong đầu chàng cũng như trong đầu mọi người trong gia đình chàng không có một ẩn ý nào về túi tiền của nàng. Bất luận thế nào nàng cũng không coi mình là người có lỗi, trong chuyện gì đi chăng nữa, và tốt nhất là hãy để cho Gavrila Ardalionovits được biết là suốt năm năm qua nàng đã sống ở Petersburg vì những lý do gì, trong những mối quan hệ thế nào với Afanasi Ivanovits và có tích cóp được nhiều của cải hay không. Cuối cùng, nếu như giờ đây nàng cũng vui lòng nhận số https://thuviensach.vn vốn này thì đó hoàn toàn không phải là tiền mua phấn bán hương nhơ nhuốc cho cả một đời con gái của mình, một câu chuyện mà trong đó bản thân nàng không có lỗi, mà chỉ là sự ưu ái cho một kiếp phận thiệt thòi. Thậm chí nàng đã đi đến chỗ nóng nảy bực bội khi giãi bày những nỗi niềm này (cũng hợp lẽ tự nhiên thôi), thành thử tướng Epantsin cảm thấy rất hài lòng và cho rằng việc đã xong; nhưng vốn là kẻ đã từng bị một vố điếng người rồi nên Toski lúc này vẫn chưa tin hẳn và mãi vẫn không hết hãi hùng: liệu có rắn dưới những lùm hoa đẹp kia không? Tuy nhiên, cuộc thương thảo đã bắt đầu; điểm mấu chốt trong toàn bộ sách lược của hai ông bạn là khả năng cuốn hút của Gania đối với Nastasia Filippovna đã dần dà hé lộ và được minh chứng rõ ràng, thành thử đến Toski cũng đã đôi khi cảm thấy tin vào khả năng thành công. Trong thời gian đó thì Nastasia Filippovna cũng đã trò chuyện với Gania: lời lẽ thật nghèo nàn, hẳn là trong việc này, nét đoan trang của nàng đã bị chạm nọc. Tuy đã nhận lời tỏ tình của chàng, nàng vẫn nhất quyết rằng nàng không muốn bị ràng buộc hoàn toàn; cho đến tận ngày cưới (nếu có đám cưới), nàng vẫn được quyền nói “không”, dù đó đã là giờ chót; và Gania cũng vậy. Chẳng mấy chốc Gania đã được rỉ tai rằng sự thiếu thiện chí của cả gia đình gã đối với cuộc hôn nhân này cũng như đối với cá nhân Nastasia Filippovna hằng bộc lộ qua những cuộc đụng độ trong nhà đã đến tai Nastasia Filippovna bằng hết; bản thân nàng không đả động đến chuyện đó với gã, cho dù gã vẫn chờ đợi từng ngày. Tuy nhiên, mặc dù còn có thể kể thêm khá nhiều sự việc và tình tiết xoay quanh câu chuyện mối mai và thương thảo này nhưng chúng tôi cũng đã lướt đi, nhất là vì có một vài tình tiết còn thuộc dạng những lời đồn thổi. Chẳng hạn như Toski không biết nghe đâu được là Nastasia Filippovna đã bắt đầu giao du, không biết để làm gì nhưng rất kín, với các tiểu thư nhà Epantsin, - chuyện này thật khó tin. Ngược lại, một tin đồn khác lại được ông tin rất vô tư và sợ phát khiếp lên được: Nastasia Filippovna hình như đã biết quá rõ rằng Gania chủ trương lấy vợ chỉ vì tiền, rằng Gania là kẻ có tâm hồn đen tối, một đứa tham lam, nôn nóng, suốt đời ghen ăn tức ở và vị kỷ vô cùng, chẳng bao giờ biết đến ai; rằng https://thuviensach.vn Gania tuy là trước đây quả có say sưa với việc chinh phục Nastasia Filippovna đấy, nhưng khi hai ông bạn già kia đã bắt tay vào việc khai thác niềm say mê mới nhen nhóm từ hai phía đó và với động cơ vụ lợi, đã mua chuộc Gania bằng cách bán Nastasia Filippovna cho gã làm vợ hợp pháp, thì gã quay ra căm ghét nàng thậm tệ. Trong tâm hồn gã dường như đã xuất hiện sự kết hợp lạ lùng giữa đam mê và căm ghét và cho dù rút cục, sau bao nhiêu trăn trở đến mụ người, gã đã bằng lòng lấy “con đàn bà đốn mạt kia” làm vợ, nhưng vẫn nguyện với lòng là sẽ trả thù thị đến nơi đến chốn và rồi ra “sẽ biết tay nhau”, như cách nói của gã. Tất cả những điều đó hình như Nastasia Filippovna đều biết tỏng và đã ngấm ngầm tìm cách đối phó. Vốn non gan từ trước, Toski thậm chí còn không dám tiếp tục thổ lộ với Epantsin những điều lo lắng nữa; nhưng cũng có những khoảnh khắc, như một kẻ yếu đuối, ông lại phấn chấn hẳn lên và mau chóng lấy lại được tinh thần, chẳng hạn như khi thấy Nastasia Filippovna rút cuộc đã hứa với cả hai vị là vào buổi tối sinh nhật sắp tới của mình sẽ xin trả lời dứt khoát. Tuy nhiên lời đồn đại lạ lùng nhất và khó tin nhất liên quan đến chính Ivan Fiodorovits khả kính thì than ôi! Càng lúc càng tỏ ra xác thực. Thoạt nhìn thì tất cả cứ như là chuyện nhảm, không hơn. Khó có thể tin được rằng Ivan Fiodorovits, một bậc cao niên quá ư minh mẫn và am hiểu sự đời, vân vân và vân vân, lại bị Nastasia Filippovna hớp hồn tới mức đổ quán xiêu đình như vậy. Ngài đã đặt hy vọng vào đâu trong cái chuyện này - thật khó hình dung; biết đâu còn hy vọng cả vào sự tiếp tay của chính Gania nữa. Toski chí ít cũng có phần ngờ ngợ về cái khả năng này, ông cho rằng đã có chuyện ăn ý giữa vị tướng và Gania. Tuy nhiên, như mọi người đều biết, con người ta khi đã mê mẩn mất rồi, đặc biệt là lúc đã về già thì hoàn toàn trở nên mù quáng và sẵn sàng mơ hão; hắn còn đi đến chỗ mất trí và hành động như một đứa bé con ngu ngốc, cho dù hắn vốn thuộc loại trong đầu có sỏi hẳn hoi. Người ta kháo nhau rằng vị tướng đã chuẩn bị sẵn một chuỗi ngọc trai kỳ lạ rất đắt tiền để làm quà tặng Nastasia Filippovna nhân ngày sinh nhật, đã rất hí hửng với món quà này cho dù cũng biết Nastasia Filippovna không phải là loại đàn bà trục lợi. Đêm trước ngày sinh https://thuviensach.vn nhật của Nastasia, ngài cứ như lên cơn sốt, tuy cũng đã khéo che giấu cảm xúc của mình. Tướng quân phu nhân Epantsin cũng đã nghe thiên hạ xôn xao về chính chuỗi ngọc trai này. Thực ra Elizaveta Prokofievna cũng đã nếm trải từ lâu cái thói phong tình của đức lang quân, thậm chí đã có phần quen với chuyện đó rồi, nhưng đến cái nước này thì không thể bỏ qua: lời bàn tán về chuỗi ngọc trai đã khiến người quá bận tâm. Tướng quân đã sớm đánh hơi được chuyện rầy rà. Ngay từ tối hôm trước cũng đã vẳng đến tai mấy lời bóng gió xa xôi; ngài linh cảm là sắp phải giải trình cặn kẽ rồi đây và sợ hết hồn hết vía. Vì lẽ đó mà ngài không hề muốn sang ăn sáng cùng với cả nhà vào cái buổi sáng mở đầu câu chuyện của chúng tôi. Trước khi chàng hoàng thân đến, ngài đã quyết định lấy nê công việc để thoái thác và lảng tránh. Đối với tướng quân, lảng tránh đôi khi cũng có nghĩa là trốn tránh vậy thôi. Dù chỉ một ngày, mà chủ yếu là tối nay thôi, ngài cũng muốn được xuôi chèo mát mái, đó phải là quãng thời gian sáng sủa không vướng víu những chuyện bực mình. Và chàng hoàng thân đã đến thật đúng lúc. “Y như sứ giả nhà trời!”. - tướng quân tự nhủ khi bước vào phòng riêng của phu nhân. https://thuviensach.vn Chương 5 Tướng quân phu nhân vốn rất tự hào về dòng dõi của mình. Vậy mà đối với người, câu chuyện về cái vị hoàng thân Myskin, hậu duệ cuối cùng của dòng họ ấy thì thật là sét đánh ngang tai, nghe đâu vị này cứ như một anh chàng ngu ngốc đáng thương và gần như là một gã hành khất đang ngửa tay nhận của bố thí. Tướng quân đã cố tình gây ấn tượng để thu hút ngay sự chú ý của mọi người hòng đánh lạc hướng mọi chuyện lôi thôi. Trước những chuyện ngược đời, tướng quân phu nhân thường trợn tròn mắt lên, người hơi ngả ra sau, nhìn thẳng về phía trước với vẻ đờ đẫn, chẳng nói năng gì hết. Đó là một phụ nữ người cao nhưng gầy, cùng tuổi với chồng, tóc đã bạc nhiều, màu muối tiêu sẫm, nhưng nói chung tóc vẫn còn dày, mũi hơi khoằm, má hóp, màu vàng vọt, môi mỏng mím chặt. Trán người cao nhưng hẹp, cặp mắt khá to màu xám thỉnh thoảng lại có những biểu hiện rất bất ngờ. Ngày xưa người rất đa nghi nên cái nhìn của người thường gây ấn tượng lạ lùng; đặc điểm tâm lý đó của người vẫn không phai nhạt. – Tiếp họ ư? Mình bảo là phải tiếp họ ngay bây giờ, ngay lập tức ư? - Và tướng quân phu nhân cứ trợn tròn mắt hết cỡ mà nhìn Ivan Fiodorovits đang luống cuống trước mặt mình. – Muốn gặp người ta thì có thể tiếp luôn thôi, chả phải câu nệ gì đâu, - tướng quân vội vã giải thích, - mà cái anh chàng thì đúng là một đứa bé con, kể cũng tội nghiệp; anh chàng đang mắc bệnh gì chả biết, thỉnh thoảng lại lên cơn; anh chàng vừa từ Thụy Sĩ về, vừa xuống tàu xong, ăn mặc thì khác lắm, kiểu Đức hay sao ấy, mà trong người thì quả là không có một xu; https://thuviensach.vn anh chàng suýt phát khóc lên rồi đấy. Tôi đã biếu chàng hai nhăm rúp và đang muốn thu xếp cho chàng một chân viết lách gì đó ở văn phòng. Còn các cô nương,mesdames,[16] xin các cô nương nhìn ngó đến chàng trai trẻ giúp tôi một chút vì hình như chàng cũng đang đói đấy… – Mình làm tôi ngạc nhiên đấy, - tướng quân phu nhân vẫn giữ nguyên thái độ. - đói với lại lên cơn! Cơn gì mới được chứ? – Ồ, chỉ thỉnh thoảng mới lại lên cơn như thế, mà anh chàng thì cứ như là một đứa bé con, nhưng là người có học. Tôi đang muốn nhờ các cô nương đấy, mesdames, - ngài lại quay sang với mấy cô con gái, - hãy khảo hạch anh chàng này xem, dù sao cũng phải biết rõ chàng ta có khả năng gì mới được. – Kha-ảo ha-a-ạch ư? - Tướng quân phu nhân đãi dài giọng rồi lại đưa mắt từ con sang chồng rồi lại từ chồng sang con với vẻ cực kỳ kinh ngạc. – Kìa mình, đừng nghĩ ngợi lôi thôi như thế… thôi được, tùy mình; ý tôi là muốn được chăm sóc cậu ta, coi cậu ta như người trong gia đình, vì như thế cũng gần như làm việc thiện rồi. – Nhận vào nhà ư? Từ Thụy Sĩ ư? – Thụy Sĩ cũng chẳng sao, nhưng tôi nhắc lại là tùy ý mình thôi. Tôi muốn thế chỉ vì, một là, đó là người cùng họ với mình, biết đâu còn là chỗ bà con thân thuộc nữa, hai nữa là anh chàng đến giờ vẫn chưa biết rúc vào đâu Thậm chí tôi còn nghĩ là ít nhiều mình cũng sẽ quan tâm, dù sao cũng là người trong họ cả. – Tất nhiên, maman,[17] nếu không cần câu nệ với ông ta; nhất là lúc ông ta vừa đi xa về đang đói, sao chúng ta lại không mời ông ta một bữa, mà ông ta lại còn chưa biết rúc vào đâu nữa cơ mà? - Cô cả, Aleksandra, nói. – Mà ông ta lại chẳng khác nào một đứa bé con, thế thì bọn mình lại còn có bạn chơi trò bịt mắt bắt dê nữa ấy chứ. – Chơi trò bịt mắt bắt dê ư? Như thế nào cơ? – Kìa, maman, người thôi đi cho con nhờ, nói chuyện ngớ ngẩn mãi. - Aglaia bực bội ngắt lời mẹ. https://thuviensach.vn Vốn tính hay tếu táo, cô hai là Adelaida không nhịn được nữa, đã phá lên cười thích thú. – Gọi ông ấy vào đi, papa,[18] maman cho phép đấy. - Aglaia nói dứt khoát. Tướng quân rung chuông và cho gọi chàng hoàng thân vào. – Nhưng tôi yêu cầu nhất thiết phải buộc khăn ăn vào cổ ông ấy khi ngồi vào bàn ăn, - tướng quân phu nhân dằn giọng, - gọi Fiodor, hay Marfa cũng được… cho đứng sau lưng khách trông cho khách ăn. Những lúc lên cơn ông ấy có còn đủ bình tĩnh hay không đấy? Có hoa chân múa tay không đấy? – Trái lại là đằng khác, anh chàng tỏ ra rất có giáo dục, phong thái đàng hoàng tao nhã lắm. Thỉnh thoảng, kể cũng hơi quá thật thà… Kìa, khách đến đây rồi! Tôi xin mạn phép giới thiệu đây là hoàng thân Myskin, hậu duệ cuối cùng của dòng họ, người cùng họ và có thể còn trong chỗ bà con thân thuộc của phu nhân, xin cả nhà chào đón và giúp ngài được thoải mái như trong gia đình. Bây giờ cả nhà sẽ cùng ăn sáng với nhau, hoàng thân ạ, xin trân trọng kính mời… Về phần tôi, xin cả nhà thứ lỗi, tôi có việc phải đi ngay, muộn quá rồi… – Chúng tôi biết thừa là ông vội đi đâu rồi. - Tướng quân phu nhân dằn giọng. – Tôi đang vội, đang vội, mình ạ, muộn quá rồi! Này, mes dames, các cô nhớ đem các tập ảnh ra để hoàng thân viết chữ vào cho; ngài là cây thư pháp hiếm có trên đời đấy nhé! Một bậc kỳ tài; ngài đã viết cho ta một dòng theo lối chữ cổ: “Tu viện trưởng Pafnuti lưu bút”… Thôi, xin tạm biệt. – Pafnuti ư? Tu viện trưởng à? Này ông, gượm hẵng, tôi bảo, ông đi đâu mà chẳng nói nốt đi: Pafnuti nào cơ? - Vẻ bứt rứt không yên trộn lẫn ít nhiều lo lắng, tướng quân phu nhân hét với theo đức lang quân đang bỏ trốn. – À, ừ, đó là một tu viện trưởng thời xưa, mình ạ… thôi tôi phải đến nhà bá tước đây, ngài ấy đợi tôi lâu rồi đấy, mà chủ yếu là chính ngài ấy hẹn tôi https://thuviensach.vn mà… Xin tạm biệt hoàng thân! Tướng quân vội vã đi ngay, chân bước nhanh thoăn thoắt. – Ta biết là ông ấy đến với thứ bá tước nào rồi! - Elizaveta Prokofievna rít lên và đưa đôi mắt giận dữ sang phía chàng hoàng thân. - Định nói cái gì lại quên rồi! - Người nói với giọng gắt gỏng, cố nhớ lại điều định nói. - Quái! À, đúng rồi: tu viện trưởng nào ấy nhỉ? – Maman… - Aleksandra đang định nói gì, nhưng Aglaia thậm chí còn giậm chân phản đối. – Đừng ngắt lời mẹ chứ, Aleksandra Ivanovna, - tướng quân phu nhân dằn giọng, - mẹ cũng đang muốn biết. Hoàng thân ngồi xuống đây, ngồi vào chiếc ghế bành này này, ngay trước mặt tôi ấy, không, đây cơ mà, ngài dịch về phía có ánh nắng, chỗ sáng sủa ấy, để tôi còn nhìn cho rõ chứ. Nào, thế cái ông tu viện trưởng nào ở đâu ấy nhỉ? – Tu viện trưởng Pafnuti, - chàng hoàng thân đáp với vẻ chăm chú và nghiêm nghị. – Pafnuti ư? Hay đấy, thế rồi sao nữa? Tướng quân phu nhân hỏi một cách gấp gáp, nôn nóng, gay gắt, không rời mắt khỏi chàng hoàng thân còn khi chàng trả lời thì người gật gù theo từng chữ từng lời chàng nói. – Tu viện trưởng Pafnuti, thế kỷ mười bốn, - chàng hoàng thân mở đầu câu chuyện, - ngài cai quản một vùng hoang mạc bên sông Volga, nay thuộc tỉnh Kost’roma của chúng ta. Ngài nổi tiếng là đã sống một cuộc đời thánh thiện, đã viếng thăm Đền Vàng,[19] đã góp phần lo liệu những công việc đại sự hồi bấy giờ và đã để lại bút tích trên một tấm bằng khen và tôi đã được nhìn thấy qua ảnh chụp. Tôi cảm thấy thích nét chữ của ngài và đã học theo. Ban nãy khi tướng quân muốn xem nét chữ của tôi để sắp xếp việc làm cho tôi, tôi đã viết mấy câu với các kiểu chữ khác nhau trong đó có câu “Tu viện trưởng Pafnuti lưu bút” bằng nét chữ đặc biệt của tu viện trưởng Pafnuti. Tướng quân rất thích nên vừa rồi ngài mới nhắc đến đấy. https://thuviensach.vn – Aglaia, - tướng quân phu nhân nói, - con nhớ lấy nhé: Pafnuti, hay tốt nhất con ghi lại đi, mẹ hay quên lắm. Mẹ nghĩ chuyện này sẽ còn lý thú hơn nữa đấy. Thế bản viết thử đâu rồi? – Hình như vẫn ở trong văn phòng của tướng quân, ở trên bàn. – Để tôi cho người đi lấy ngay bây giờ. – Tôi sẵn sàng viết lại bản khác, nếu phu nhân muốn. – Hẳn phải thế thôi, maman, - Aleksandra nói, - nhưng bây giờ hãy dùng bữa đã, chúng con đói rồi. – Phải đấy. - Tướng quân phu nhân biểu đồng tình. - Mời hoàng thân; ngài đói lắm rồi thì phải? – Vâng, tôi đói lắm rồi và rất đa tạ phu nhân. – Ngài lịch sự hòa nhã như thế thật quý hóa quá, tôi thấy ngài không hề… kỳ quặc như người ta nói. Chúng ta đi ăn đi. Mời hoàng thân ngồi vào kia, ngay trước mặt tôi, - phu nhân mời hoàng thân vào chỗ khi mọi người đã sang phòng ăn, - tôi muốn được nhìn thấy ngài. Aleksandra, Adelaida, các con tiếp hoàng thân nhé. Ngài đâu phải người… có bệnh, đúng không? Có lẽ cũng chả cần đến khăn ăn nữa… Người ta có buộc khăn ăn vào cổ cho ngài khi dùng bữa không hở hoàng thân? – Trước kia, hồi tôi lên bảy thì hình như mọi người vẫn buộc khăn ăn cho đấy, còn bây giờ thì tôi chỉ để lên hai đầu gối thôi. – Đúng cách quá rồi. Còn các cơn bệnh thì sao? – Các cơn bệnh ư? - Chàng hoàng thân hơi lấy làm lạ. - Bây giờ hiếm khi tôi lên cơn lắm. Nhưng cũng chưa biết thế nào; người ta bảo khí hậu ở đây không tốt cho sức khỏe của tôi. – Hoàng thân nói chuyện đâu ra đấy, - tướng quân phu nhân nói với các con gái và tiếp tục gật gù trước mỗi lời hoàng thân thốt ra, - thật không ngờ đấy. Thì ra toàn những điều nhảm nhí và xằng bậy như thói đời vẫn quen đơm đặt. Hoàng thân dùng bữa tự nhiên đi, rồi hãy cho biết là sinh quán ở đâu, học hành như thế nào? Tôi muốn biết đủ mọi điều; ngài làm cho tôi hết sức thích thú. https://thuviensach.vn Chàng hoàng thân cảm tạ phu nhân rồi vừa ăn uống ngon lành vừa thuật lại một lần nữa tất cả những gì chàng đã phải nói đi nói lại đến mấy lần trong buổi sáng hôm ấy. Tướng quân phu nhân đã tỏ ra càng lúc càng ham. Ba cô cũng lắng nghe khá chăm chú. Họ lần lượt nêu tên những người trong họ, thì ra chàng hoàng thân nắm khá vững gia phả nhà mình; nhưng dù lần đủ mối manh, mọi người vẫn dường như không thấy giữa chàng và tướng quân phu nhân có quan hệ họ hàng nào cả. Giữa các cụ cố thì may ra còn có họ xa. Cái chủ đề khô khan đó được tướng quân phu nhân đặc biệt ưa thích vì dù rất muốn, người cũng chưa từng có dịp đả động đến gia phả nhà mình, thành thử người đã rời khỏi bàn ăn trong tâm trạng thật phấn hứng. – Bây giờ mời cả nhà sang phòng sinh hoạt nhé, - phu nhân nói, - cà phê cũng sẽ được mang sang đấy. Chúng tôi có một phòng dành cho sinh hoạt chung như thế, - phu nhân nói với chàng hoàng thân khi dẫn chàng đi, - nó chính là cái phòng khách nhỏ của tôi để thỉnh thoảng mẹ con ra ngồi với nhau, mỗi người một việc: Aleksandra, đây cô này, con gái lớn của tôi đấy, thì chơi đàn dương cầm, không thì đọc hoặc khâu; Alelaida thì vẽ phong cảnh và chân dung (mà cứ toàn bỏ dở thôi), còn Aglaia thì cứ việc ngồi không. Tôi cũng chẳng làm được cái gì nên hồn cả. Đây, chúng ta đến nơi rồi; mời hoàng thân ngồi vào đây, cạnh lò sưởi luôn, và hãy kể chuyện đi. Hoàng thân vui lòng kể cho nghe chuyện gì cũng được. Tôi muốn được hoàn toàn tin tưởng, và khi nào gặp công nương Belokonskaia thì tôi sẽ kể cho cụ ấy nghe mọi chuyện về ngài. Nào, ngài nói chuyện đi. – Maman, mẹ có cái lối nài ép quá lạ lùng. - Adelaida buông lời nhận xét khi đang loay hoay chỉnh lại giá vẽ, cầm cọ và khay màu lên sửa soạn chép nốt một bức tranh phong cảnh từ một bản in tay, đây là bức họa mà nàng đã kéo rê từ khá lâu rồi. Aleksandra và Aglaia ngồi với nhau ở một chiếc đi văng nhỏ, khoanh tay chờ nghe chuyện của chàng hoàng thân. Chàng thấy mình thực sự đã trở thành trung tâm chú ý. – Tôi ấy à, cứ cái kiểu ra lệnh như thế thì đừng hòng tôi kể cho nghe cái cóc khô gì. - Aglaia nói. https://thuviensach.vn – Vì sao vậy? Có gì lạ ở đây không cơ chứ? Sao ngài ấy lại không kể chuyện? Người ta có miệng lưỡi đàng hoàng. Mẹ đang muốn biết tài ăn nói của ngài. Nào, ngài cứ cho biết là ngài thích Thụy Sĩ ra sao, ấn tượng đầu tiên như thế nào. Đấy rồi xem, ngài sẽ bắt đầu ngay bây giờ, và bắt đầu rất tuyệt ấy chứ. – Ấn tượng đầu tiên của tôi thật là mãnh liệt… - Chàng hoàng thân bắt đầu. – Đấy, thấy chưa, - Lizaveta Prokofievna nói với các con, vẻ đầy háo hức. - ngài đã bắt đầu rồi đấy. – Chí ít cũng để yên cho ngài nói đã nào, maman, - Aleksandra ngăn mẹ lại. - Cái ông hoàng này hẳn là loại ranh ma đấy, chẳng ngốc nghếch tí nào đâu ạ. - Nàng thì thầm vào tai Aglaia. – Chắc chắn là như vậy, em nhận ra điều đó từ nãy rồi cơ, - Aglaia đáp. - Mà đóng kịch như thế thì hèn hạ lắm. Y muốn có lợi thế bằng cách ấy hay sao? – Ấn tượng đầu tiên của tôi thật là mãnh liệt, - chàng hoàng thân nhắc lại. - Khi người ta đưa tôi ra khỏi nước Nga, rồi lần lượt đưa qua các thành phố khác nhau của nước Đức, tôi chỉ biết giương mắt mà nhìn, chẳng nói năng gì hết và tôi nhớ là mình còn không hề hỏi lấy một câu nữa ấy. Đó là chuyện xảy ra sau một loạt những cơn bột phát mạnh và đau đớn của cái chứng bệnh của tôi, còn tôi mà nếu bệnh nặng lên và những cơn bột phát cứ lặp đi lặp lại mấy lần liền là bao giờ cũng rơi vào trạng thái đờ đẫn, mất hẳn trí nhớ, còn óc thì tuy vẫn còn làm việc nhưng những dòng suy tưởng thì đứt gãy lung tung. Tôi không sao kết nối được vài ba ý tứ rời rạc trong đầu. Tôi có cảm tưởng như vậy. Khi những cơn đau lắng dịu, tôi lại khỏe hẳn lên như lúc này đây. Tôi còn nhớ là tôi đã thấy buồn se sắt; muốn phát khóc lên ấy; tôi cứ thấy lòng dạ bâng khuâng và xốn xang lo lắng: tác động ghê gớm đến con người tôi là cả một cái gì xa lạ; tôi hiểu được điều đó. Cái xa lạ đó đang hủy diệt tôi. Tôi đã tỉnh hẳn lại, thoát khỏi cái màn mờ mịt ấy, tôi còn nhớ, vào một buổi chiều, ở Bazel, khi đoàn tàu đang tiến vào Thụy Sĩ, và tiếng lừa kêu ở một khu chợ trong thành phố đã làm tôi tỉnh lại. Con lừa đã https://thuviensach.vn làm tôi quá sửng sốt và không hiểu sao tôi cảm thấy thích nó lạ lùng và thế là mọi thứ trong đầu tôi bỗng sáng rõ hẳn ra. – Con lừa ư? Lạ thật! - Tướng quân phu nhân nhận xét. - Nhưng cũng chẳng có gì là lạ, không khéo có cô nào ngồi đây còn phải lòng cả lừa nữa ấy chứ. - Giận dữ đưa mắt nhìn ba cô gái đang cười, người nói tiếp. - Trong thần thoại đã từng có chuyện ấy rồi. Cứ kể tiếp đi, hoàng thân ạ. – Từ đó trở đi, tôi cảm thấy yêu thích lừa ghê gớm. Tôi cứ như đang ấp ủ trong lòng cả một mối cảm tình sâu nặng. Tôi bắt đầu hỏi chuyện về lừa vì trước đây tôi có thấy chúng bao giờ đâu, và lập tức tin rằng đó là giống vật hữu ích nhất, một giống vật cần cù, khỏe mạnh, nhẫn nại, giá rẻ, một giống vật dẻo dai bền bỉ; thế rồi qua hình ảnh con lừa, cả đất nước Thụy Sĩ bỗng trở thành một xứ sở đáng yêu đối với tôi, thành thử nỗi sầu muộn trước kia dường như tan biến hẳn. – Mọi chuyện đều rất lạ, nhưng thiết tưởng có thể bỏ qua chuyện lừa để nói sang chuyện khác. Con cứ cười gì thế, Aglaia? Cả con nữa, Adelaida? Hoàng thân đã kể chuyện con lừa quá hay. Ngài đã tận mắt nhìn thấy lừa, còn con đã được thấy lừa chưa? Con chưa xuất ngoại bao giờ nhỉ? – Con nhìn thấy lừa rồi, maman. - Adelaida nói. – Con cũng đã nghe thấy rồi. - Aglaia nói theo. Cả ba cô lại phá lên cười. Chàng hoàng thân cũng cười cùng với họ. – Chúng mày thật chẳng ra làm sao cả. - tướng quân phu nhân nhận xét. - Ngài đừng chấp các em, hoàng thân ạ, chúng nó chỉ thế thôi, nhưng rất ngoan hiền. Tôi với chúng nó suốt đời cãi nhau, nhưng tôi vẫn quý chúng nó. Cả một lũ phổi bò, nông nổi, cả một lũ khùng. – Sao phu nhân lại nói thế? - Chàng hoàng thân cười. - Ở vào địa vị các cô ấy tôi cũng sẽ không bỏ lỡ dịp may để cười đùa một chút. Nhưng dù sao tôi vẫn bênh vực cho loài lừa: lừa là giống vật hữu ích và đáng quý. – Còn hoàng thân thì sao? Tôi hỏi khí tò mò. - Tướng quân phu nhân hỏi. Tất cả lại cười ồ. https://thuviensach.vn – Cái con lừa chết tiệt ấy nó lại ám quẻ rồi; tôi có nghĩ đến nó đâu cơ chứ! - Tướng quân phu nhân kêu lên. - Xin hoàng thân hãy tin tôi, tôi không hề có ý… – Ám chỉ phải không? Ồ, tôi tin chứ, không chút nghi ngờ đâu ạ. Và chàng hoàng thân cười như pháo ran. – Ngài chỉ cười thôi thì tử tế quá rồi. Tôi thấy ngài là một chàng trai tốt lạ lùng. - Tướng quân phu nhân nói. – Đôi khi cũng chẳng được như thế đâu ạ. - Chàng hoàng thân đáp. – Còn tôi thì vốn dĩ là người tốt bụng, - tướng quân phu nhân buột miệng nói, - có thể nói là lúc nào cũng tốt và đó lại chính là chỗ dở duy nhất của tôi vì thực ra không nên chỉ biết ăn ở cho thật tốt, lúc nào cũng tốt. Tôi rất hay nổi giận, tôi cứ cáu với mấy cô này, cáu nhất là với Ivan Fiodorovits, nhưng khổ cái là cáu đấy, giận đấy mà vẫn tốt. Ban nãy, trước khi ngài đến đây, tôi cũng đã nổi giận và làm như không hiểu gì hết, không thể hiểu gì hết. Tôi vẫn thường bị thế; cứ như là một đứa bé con. Aglaia đã cho tôi một bài học; cảm ơn con, Aglaia. Tuy nhiên, tất cả đều là những chuyện không đâu. Tôi không đến nỗi ngu như tôi tưởng, như mấy đứa nhà này cố tình coi khinh mẹ nó. Tôi vốn tính không đến nỗi quá rụt rè. Nhưng tôi nói đây là nói chuyện bình tĩnh, không nóng giận gì đâu nhé. Nào, Aglaia, con lại đây hôn mẹ đi nào, thôi… âu yếm thế đủ rồi, - người nói khi Aglaia đã nồng nhiệt hôn môi và tay mẹ. - Mời hoàng thân kể tiếp đi. Có khi còn nhớ được chuyện gì còn hay hơn cả chuyện con lừa nữa. – Con lại vẫn không hiểu được làm thế nào mà có thể tông tốc kể ra đủ thứ chuyện như thế được, - Adelaida lại đưa ra nhận xét, - riêng con thì chịu. – Thế mà hoàng thân làm được đấy vì hoàng thân rất thông minh, ít nhất cũng thông minh gấp mười lần cô, gấp mười hai lần nữa ấy. Rồi cô sẽ cảm nhận được điều này, tôi hy vọng thế. Hoàng thân hãy chứng minh cho họ thấy, xin ngài kể tiếp đi. Chuyện la lừa thì bây giờ đã đến lúc gạt sang một bên. Nào, ngoài con lừa ra, ngài còn nhìn thấy những gì ở nước ngoài? https://thuviensach.vn – Nhưng chuyện con lừa cũng vẫn là câu chuyện thông minh. - Aleksandra nhận xét. - Hoàng thân đã kể rất hay về chứng bệnh của mình và tâm trạng của ngài đã trở nên hoan hỉ ra sao nhờ một yếu tố tác động bên ngoài. Con vẫn luôn luôn muốn biết người ta thường phát điên rồi lại hồi phục như thế nào. Đặc biệt là lúc quá trình đó đột ngột diễn ra. – Không đúng thế sao? Chẳng thế là gì? - Tướng quân phu nhân reo lên. - Mẹ thấy thỉnh thoảng con cũng thông minh ra phết; thôi, cười thế đủ rồi. Hình như ngài đã dừng lại ở phần thiên nhiên Thụy Sĩ đấy, hoàng thân ạ, ngài kể tiếp đi! – Chúng tôi đến Lucerne, và tôi có dịp được du ngoạn trên hồ bằng tàu thủy. Tôi cảm thấy hồ quá đẹp, nhưng chính vì thế mà thấy lòng buồn se sắt. - Chàng hoàng thân nói. – Vì sao? - Aleksandra hỏi. – Tôi không hiểu. Bao giờ lần đầu tiên đưa mắt ngắm nhìn một cảnh sắc thiên nhiên tráng lệ như thế tôi cũng thấy lòng trĩu nặng và xốn xang khôn tả; vừa thích thú vừa bổi hổi bồi hồi, xao xuyến không yên; tuy nhiên, tất cả những biểu hiện đó đều đã có trong căn bệnh của tôi. – Ồ không, tôi rất thích ngắm cảnh. - Adelaida nói. - Và tôi không hiểu vì sao mà chúng tôi lại không xuất ngoại. Đã hai năm nay tôi không sao tìm được đề tài để vẽ: Hết miền Đông lại miền Nam Biết vẽ gì đây cảnh đã nhàm…[20] Hoàng thân hãy tìm giúp cho tôi một đề tài để vẽ. – Tôi có hiểu gì về lĩnh vực ấy đâu. Tôi tưởng cứ việc nhìn mà vẽ ra thôi. – Đến nhìn tôi cũng không biết nữa. – Các người nói chuyện gì mà cứ như đánh đố người ta như vậy nhỉ? Tôi chẳng hiểu gì cả! - Tướng quân phu nhân ngắt lời con. - Không biết nhìn là nghĩa làm sao? Có mắt thì cứ việc nhìn đi chứ. Ở đây mà còn không https://thuviensach.vn biết nhìn thì có ra nước ngoài cũng chẳng học được. Tốt nhất là ngài cứ kể chuyện ngài đã ngắm nhìn như thế nào đi, hoàng thân ạ. – Đúng đấy, tốt nhất là như vậy, - Adelaida bổ sung. - Rõ ràng ở nước ngoài hoàng thân đã học được cách nhìn. – Tôi cũng không biết nữa; ở bên ấy tôi chỉ lo phục hồi sức khỏe thôi; tôi không biết là tôi có học được cách nhìn hay không nữa. Có điều tôi hầu như luôn luôn cảm thấy thật hạnh phúc. – Ngài cảm thấy hạnh phúc cơ đấy! Ngài biết cách biến mình thành con người hạnh phúc ư? - Aglaia reo lên. - Thế mà ngài lại bảo là chưa học được cách nhìn sự vật ư? Ngài chỉ còn có việc dạy bảo chúng tôi thôi. – Ngài làm ơn dạy chúng tôi đi, - Adelaida cười nói. – Biết gì đâu mà dạy. - Chàng hoàng thân cũng cười. - Suốt thời gian ở nước ngoài tôi chỉ ru rú ở cái ngôi làng Thụy Sĩ ấy; thỉnh thoảng lắm mới lên xe đi quanh quẩn trong vùng; biết lấy gì mà dạy các cô bây giờ? Thoạt tiên thì tôi chỉ cảm thấy không buồn chán nữa; rồi bắt đầu khỏe lên nhanh chóng; sau đó mỗi ngày đều trở nên quý giá đối với tôi, và càng ngày càng quý giá hơn, thành thử tôi đã đâm ra để ý đến điều này. Tôi đi ngủ với tâm trạng hài lòng và thức dậy còn thấy lòng hân hoan hơn nữa. Tất cả những điều này do đâu mà có - chuyện khó kể lắm. – Vậy là ngài cũng chẳng còn muốn đi đâu nữa, chẳng có gì cuốn hút ngài nữa hay sao? - Aleksandra hỏi. – Thoạt tiên, ngay từ đầu ấy, thì cũng có, có những mục tiêu cuốn hút hẳn hoi, và tôi bỗng đâm ra lo lắng bồn chồn. Tôi cứ nghĩ miên man, không hiểu rồi đây mình sẽ sống ra sao; tôi những muốn lao ra mà phó thác cuộc đời cho số phận, đặc biệt có những phút hồi hộp lo âu quá đỗi. Phu nhân và các tiểu thư biết đấy, ở đời có những lúc như vậy đó, nhất là khi ta ở một mình. Ở chỗ chúng tôi bên đó có một cái thác nước nhỏ, đổ gần như thẳng đứng từ trên núi cao xuống một làn nước mảnh như sợi chỉ, trắng xóa, ầm ào, đầy bọt; nước chảy từ trên cao mà trông như khá thấp, cách chỗ chúng tôi nửa dặm mà tưởng đâu dăm chục bước chân là tới. Đêm đêm tôi rất thích nghe tiếng thác đổ ầm ào; và chính giữa những giây phút ấy thỉnh https://thuviensach.vn thoảng tôi lại đi đến chỗ cực kỳ hoang mang lo lắng. Cũng có đôi lúc vào buổi trưa, khi tha thẩn trong vùng đồi núi, còn lại một mình giữa cảnh núi non, xung quanh là những gốc thông già cao lớn, sực nức mùi nhựa thông, bên vách đá cheo leo là một pháo đài thời trung cổ, những phế tích điêu tàn; ngôi làng của chúng tôi hiện lên thấp thoáng ở đằng xa, phía dưới kia; nắng vàng rực rỡ, trời xanh ngắt, một bầu trời yên ắng đến rợn người. Cũng có những lúc như tất cả đang vẫy gọi mình đi đâu đó và tôi cứ có cảm tưởng là nếu cứ nhắm thẳng phía trước mà đi, đi mãi, đi cho tới tận con đường nơi trời đất gặp nhau thì toàn bộ câu đố sẽ được giải và lập tức hiện ra trước mắt mình một cuộc sống mới, sôi động và huyên náo gấp ngàn lần cuộc sống của chúng ta; tôi cứ mơ thấy một thành phố lớn như Naples với cung điện đền đài, cuộc sống ồn ào, sôi động… Thiếu gì chuyện có thể mơ ước được! Về sau tôi còn cảm thấy rằng ngay trong chốn ngục tù cũng có thể tìm thấy một cuộc sống lớn lao. – Cái ý tưởng thâm thúy đó tôi đã đọc được trong cuốn “Văn tuyển” của tôi năm tôi mười hai tuổi. - Aglaia nói. – Toàn là chuyện triết lý cả, - Adelaida nhận xét, - ngài là một triết gia và ngài đã đến để dạy chúng tôi. – Cũng có thể là các cô nói đúng, - chàng hoàng thân mỉm cười, - có lẽ tôi đúng là một triết gia và biết đâu còn biết truyền đạt tư tưởng nữa… Rất có thể là như thế, có thể lắm. – Và cái triết lý của ngài cũng giống hệt cái triết lý của bà Evlampiia Nikolavna, - Aglaia lại tiếp lời, - đó là bà vợ góa của một ông công chức vẫn đến nhờ vả chúng tôi luôn đấy. Cả đời bà ta chỉ biết có mỗi một việc là làm sao mua được mọi thứ với giá hời, sống thế nào cho đỡ tốn kém, chuyện thì chỉ thấy nói về những món lợi cỏn con, và đấy, trong người bà ta lúc nào cũng có tiền, đúng là một mụ đàn bà tinh quái. Chuyện bà ấy cũng giống hệt cái cuộc sống lớn lao của ngài ở trong tù mà có khi còn giống hệt cái hạnh phúc bốn năm của ngài trong ngôi làng nọ, cái hạnh phúc mà ngài đã đánh đổi được bằng cái thành phố Naples của ngài, một cuộc đổi chác có lợi, tuy chẳng đáng bao nhiêu. https://thuviensach.vn – Về cuộc sống trong tù thì tạm thời có thể không tìm được tiếng nói chung, - chàng hoàng thân nói. - Tôi đã được nghe câu chuyện của một người đã ngồi tù mười hai năm; đó là một trong những bệnh nhân do ngài giáo sư của tôi điều trị. Ông ta mắc chứng lên cơn vọng động, thỉnh thoảng lại tỏ ra lo lắng thế nào, cứ rấm rứt khóc và thậm chí có lần đã tìm cách tự vẫn. Cuộc sống trong tù của ông ta rất buồn tẻ, tôi đoan chắc với các vị là như thế, nhưng cố nhiên không phải là cuộc sống thấp hèn. Làm bạn với ông ta chỉ có một chú nhện và một cái cây nhỏ mọc phía dưới cửa sổ… Nhưng tốt nhất tôi hãy kể cho các vị nghe về một cuộc gặp gỡ khác của tôi với một người vào năm ngoái. Đây là một tình huống rất lạ, - nó lạ chẳng qua vì chuyện quá hi hữu. Người đó đã có lần được đưa ra trường bắn cùng với mấy người bị xử tử khác và người ta tuyên đọc cho ông ấy nghe bản án tử hình về tội chính trị, thực hiện theo hình thức xử bắn. Hai mươi phút sau, lệnh ân xá và giảm mức hình phạt lại được tuyên; tuy nhiên, trong quãng thời gian giữa hai bản án, hai mươi phút hay ít ra là mười lăm phút đồng hồ, ông ấy cứ chắc mẩm chỉ mấy phút nữa thôi là ông ấy đã lăn quay ra chết. Lúc nào tôi cũng háo hức được nghe về những ấn tượng lúc bấy giờ của ông ấy mà thỉnh thoảng ông ấy vẫn hồi tưởng lại, và tôi cũng đã mấy lần cứ tìm cách hỏi đi hỏi lại. Ông ấy còn nhớ như in tất cả mọi điều và nói rằng ông ấy sẽ không bao giờ quên được điều gì đã diễn ra trong những giây phút đó. Lính và người đến xem đã lố nhố bên vị trí bắn, cách đó hai mươi bước đã dựng sẵn ba cây cột vì tội phạm không chỉ có một. Ba tội phạm đầu tiên được đưa đến trước ba cây cột, khoác tử y (áo khoác trắng) vào, mắt thì bịt lại bằng băng trắng để khỏi nhìn thấy súng; rồi trước mỗi cây cột là một tốp lính được tập hợp. Người tôi quen đứng thứ tám trong hàng có nghĩa là sẽ được lên dựa cột trong tốp thứ ba. Cha đạo lần lượt đến bên các tội phạm với chiếc thập giá trong tay. Vậy là chỉ còn được sống tối đa năm phút nữa. Ông ấy nói rằng ông ấy đã có cảm tưởng năm phút ấy là một thời hạn dài vô kể, một tài sản lớn lao vô kể; ông ấy đã có cảm tưởng là trong năm phút ấy ông ấy sẽ được sống nhiều đến mức chẳng vội gì phải nghĩ đến khoảnh khắc cuối cùng, cứ việc đi mà phân bổ thời gian: nào là hai phút cho việc từ biệt bạn bè, hai phút nữa cho việc ngẫm nghĩ về thân https://thuviensach.vn