🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Các Giải Pháp Sáng Tạo Kỹ Thuật Của Nhà Nông - Tập 7 Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương LÊ MẠNH HÙNG Phó Chủ tịch Hội đồng Q. Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật PHẠM CHÍ THÀNH Thành viên PHẠM THỊ THINH NGUYỄN ĐỨC TÀI TRẦN THANH LÂM NGUYỄN HOÀI ANH https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Tổ chức bản thảo NGÔ VĂN HÙNG NGUYỄN THỊ DUNG HOÀNG THỊ THU HƯỜNG https://thuviensach.vn LỜI NHÀ XUẤT BẢN Cuộc thi Sáng tạo Kỹ thuật Nhà nông do Hội Nông dân Việt Nam chủ trì phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam phát động lần thứ I từ năm 2004. Cuộc thi chứng tỏ sức sáng tạo to lớn của nông dân Việt Nam, vừa phong phú, vừa đa dạng. Những sáng tạo nảy sinh trong thực tiễn được người nông dân thiết kế thành các quy trình sản xuất, các công cụ, thiết bị hữu dụng và trở thành hàng hóa trên thị trường, góp phần thúc đẩy sản xuất, nâng cao đời sống cho nông dân, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo và làm giàu chính đáng. Qua các lần tổ chức, đến nay, Cuộc thi đã trở thành phong trào sáng tạo của nông dân trong cả nước, tạo môi trường cho nông dân tiếp cận với khoa học và công nghệ, cùng cả nước tham gia hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới. Nhằm giúp bà con nông dân học tập, áp dụng những giải pháp kỹ thuật trong Cuộc thi, từ năm 2012 đến năm 2018, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Hội Nông dân Việt Nam 5 https://thuviensach.vn xuất bản tập I, II, III, IV, V của cuốn sách Các giải pháp sáng tạo kỹ thuật của nhà nông. Năm 2020, Nhà xuất bản tiếp tục xuất bản tập VI, VII của cuốn sách. Các giải pháp sáng tạo kỹ thuật được trình bày trong tập VII là các giải pháp tham gia và đạt giải trong Cuộc thi Sáng tạo Kỹ thuật Nhà nông toàn quốc lần thứ VIII (2019-2020) trong các lĩnh vực cơ khí, chế biến; trồng trọt, thủy nông; chăn nuôi, thủy sản. Xin giới thiệu tập VII của cuốn sách cùng bà con nông dân với hy vọng góp phần đưa nhanh các tiến bộ khoa học - kỹ thuật ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp, phát triển nông thôn, thiết thực phục vụ đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Tháng 10 năm 2020 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT6 https://thuviensach.vn CƠ KHÍ, CHẾ BIẾN 7 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn MÁY CẮT CỎ BẰNG TAY THÂN THIỆN VỚI MÔI TRƯỜNG Tác giả: NGUYỄN THẾ THƯ Địa chỉ: thôn 10 - Hội Am, xã Cao Minh, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng Điện thoại: 0966642564 1. Tính mới của giải pháp Thực tế hiện nay, lực lượng lao động sản xuất nông nghiệp ở địa phương chủ yếu là người trung tuổi, lớn tuổi, họ phải dành nhiều thời gian cho khâu làm cỏ nên một số hộ nông dân đã sử dụng thuốc diệt cỏ gây ảnh hưởng đến môi trường sinh thái. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tác giả đã sáng chế ra “Máy cắt cỏ bằng tay thân thiện với môi trường”, nhằm hỗ trợ người nông dân trong sản xuất nông nghiệp, tiết kiệm được chi phí, thời gian, thân thiện với môi trường. - Cấu tạo chính của máy: Với thiết kế nhỏ gọn, nhẹ, phù hợp với bà con nông dân lớn tuổi, sử dụng điện một chiều, không có khí thải ra môi trường bên ngoài. Máy gồm 01 lưỡi cắt cỏ bằng thép, vòng sắt chắn bảo vệ lưỡi cắt; một tay cầm bằng ống 9 https://thuviensach.vn nhựa PVC (hoặc inox) đường kính 50 mm, dài 120 cm; 01 môtơ điện công suất 100 - 150 W; 01 bình ắc quy 12 V - 8,0 AH - 10 A. Trọng lượng toàn bộ máy là 2,5 kg (tay cầm bằng inox) hoặc 1,8 kg (tay cầm bằng ống PVC), trong đó bình ắc quy 1,7 kg. - Do máy chạy bằng điện nên không xả khí thải, máy cắt được cỏ ở mọi góc độ, có bộ phận giảm tốc tùy thuộc vào cỏ cao hay thấp để điều chỉnh, phù hợp với bà con nông dân cần cắt cỏ bờ, cắt cỏ vườn hoa, cắt tỉa những tán cây cảnh rất thuận tiện. Máy không xả thải ra môi trường những chất độc hại, dễ di chuyển, tiếng ồn bé, máy nhẹ, dễ sử dụng. Giá thành một chiếc máy phù hợp với bà con nông dân, máy có thể quay chiều trái hoặc phải, độ bền cao. 2. Tính hiệu quả - Để cắt 01 sào cỏ (360 m2) bằng phương pháp thủ công, người nông dân cần 1/2 công lao động (tương đương 4 giờ), khi sử dụng máy chỉ mất 1 giờ (1/8 công lao động). - Máy cắt cỏ ở tư thế đứng cắt, đi lại được giúp bà con nông dân, nhất là người lớn tuổi, không phải ngồi để cắt nên đỡ đau lưng, mỏi gối. - Máy có thể tháo lắp dễ dàng; có thể tái sử dụng các môtơ 775 của máy phun thuốc trừ sâu cũ nên máy có giá thành rẻ. 10 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Do giá thành rẻ, có thể sử dụng vừa cắt cỏ, vừa bơm nước, máy có ưu điểm gọn, nhẹ, thân thiện với môi trường nên nhiều hộ nông dân ở các xã trong và ngoài huyện đã đặt mua và sử dụng để phục vụ sản xuất của hộ gia đình. 11 https://thuviensach.vn MÁY THU GOM RƠM LÚA Tác giả: NGÔ NGUYÊN HỒNG Địa chỉ: ấp Bà Mía, xã Mỹ Lạc, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An Số điện thoại: 0918700836 1. Tính mới của giải pháp Sau khi thu hoạch xong, người dân thường vệ sinh đồng ruộng bằng cách đốt rơm rạ để chuẩn bị cho đất sạ vụ sau, khói đốt rơm đã làm môi trường ô nhiễm ngày càng trầm trọng thêm. Với mong muốn giúp bà con tận dụng rơm rạ sau thu hoạch, tác giả đã sáng chế thành công máy thu gom rơm lúa sau thu hoạch lúa. Cấu tạo chính của máy: Sử dụng máy gặt đập liên hợp cũ, cải tiến hệ thống bánh xích kéo từ 47 răng lên thành 51 răng để nâng bề mặt tiếp xúc với mặt đất 0,9 m, giúp hoạt động tốt trên những vùng đất trũng thấp. Thiết kế thêm băng tải, khoang chứa rơm và bộ phận ben đổ rơm xuống một cách dễ dàng, không cần công bốc xuống. 2. Tính hiệu quả - Giúp người nông dân tăng thêm thu nhập khoảng 600.000-800.000 đồng mỗi vụ từ việc bán 12 https://thuviensach.vn rơm để làm thức ăn cho gia súc, sản xuất nấm, tủ gốc cho cây thanh long, cây ăn quả. - Máy cuốn được 600 cuộn rơm/ngày; máy cuộn rơm xong tự đưa rơm lên khoang chứa nên không bị dính sình lầy và bộ phận ben tự đổ rơm xuống nên tiết kiệm được nhân công đi thu gom, bốc xuống. - Giảm hẳn tình trạng đốt đồng gây ô nhiễm môi trường, góp phần đẩy mạnh thực hiện cơ giới hóa trong sản xuất lúa, tạo đà cho sản xuất nông nghiệp theo hướng tuần hoàn. 3. Khả năng áp dụng Máy có thể áp dụng rộng rãi trong cả nước, có khả năng áp dụng được trên những vùng đất lầy, ngập nước. Người nông dân đã ý thức được tác hại làm ô nhiễm môi trường từ việc đốt rơm rạ, nên cuộn rơm để bán sẽ tăng thêm thu nhập. 13 https://thuviensach.vn LÒ HẤP, SẤY GỖ TỪ GỖ RỪNG TRỒNG VÀ GỖ TỰ NHIÊN Tác giả: TRƯƠNG VĂN THỦY Địa chỉ: thôn Còi Mò, xã Tân Tiến, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn Điện thoại: 0915144106, 0345526236 1. Tính mới của giải pháp Cách sấy gỗ bằng hong phơi ngoài tự nhiên chịu tác động rất lớn từ điều kiện thời tiết, thời gian dài từ 2 tháng đến 2 năm tùy thuộc vào kích thước, loại gỗ; bề mặt gỗ tiếp xúc với không khí, ánh mặt trời thường bị nứt toác. Tác giả Trương Văn Thủy đã sáng chế ra lò hấp, sấy gỗ tạo sản phẩm gỗ sau sấy đạt độ khô, độ phẳng và giữ được màu gỗ, bền, đẹp nên khi làm hàng mộc được khách hàng hài lòng. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của lò hấp, sấy gồm: * Buồng đốt: - Gồm ống tôn hình phễu dài 1,8 m được đặt giữa lò, có đầu dưới rộng vuông 80 x 80 cm, đầu trên hẹp vuông 60 x 60 cm, có nắp đậy, uốn tạo thành rãnh sâu 3 cm đựng nước vòng quanh nắp 14 https://thuviensach.vn đậy để khí đốt, khói không thoát ra ngoài qua miệng nắp; 1 ống để tiếp nhiên liệu như mùn cưa trong quá trình hấp, sấy. - Sàn sắt đặt nằm ngang dưới và cách đáy thùng phi đun nước khoảng 25 cm ngăn giữa buồng đốt với đường thông khí đáy lò. Trên sàn sắt có các lỗ để khí hút vào. - Thùng phi chứa nước để đun tạo hơi nước: Sử dụng 02 thùng phi rỗng, đường kính 60 x 180 cm hàn nối với nhau đặt nằm, phía trên thùng phi khoét miệng để cho nước vào và khói xuống trộn với hơi nước nóng. - Tấm ngăn: Trên thùng phi lắp một tấm tôn kín nằm ngang gần buồng đốt với buồng sấy và ngăn không để khói nóng xông thẳng lên gỗ ở buồng sấy. - Buồng hấp sấy: Trên mặt tấm ngăn khoảng 5 cm bố trí khung sắt làm giá đỡ xếp các lượt gỗ ẩm để sấy (buồng xếp đầy gỗ cao 2,2 m). * Lò hấp sấy: - Vỏ lò được xây bằng gạch, cát, xi, xây tường đơn, lò rộng 2 m, dài 3 m, cao 4,5 m, mái chảy lợp bằng tôn; cửa lấy gió ở phía dưới đáy lò, giữa mặt trước để tăng giảm lượng nhằm điều chỉnh nhiệt độ trong buồng đốt theo mong muốn. - Ống dẫn để đưa khói đi lên buồng đốt phối trộn với hơi nước nóng lên buồng sấy. 15 https://thuviensach.vn - 01 đồng hồ để đo nhiệt độ buồng đốt nhằm điều chỉnh nhiệt độ buồng đốt theo mong muốn; 01 van để điều khiển lượng nước bơm vào thùng phi. * Cách vận hành lò hấp, sấy: Khi xếp đủ gỗ ẩm vào lò (6 m3), tiến hành đốt lò, khói đốt không thải trực tiếp ra môi trường mà tận dụng nhiệt độ khói để phối trộn với hơi nước nóng bổ sung nhiệt lượng để sấy gỗ qua nhiều lần, giúp cho gỗ được sấy khô từ bên trong lõi dần ra ngoài, làm cho gỗ co, săn chắc lại; khói do được phối trộn với hơi nước qua sấy gỗ nên khi thoát ra ngoài đã giảm lượng khí CO2; hằng ngày bổ sung nhiên liệu đốt từ phía trên. Thời gian sấy một mẻ gỗ là 6-7 ngày. 2. Tính hiệu quả - Sử dụng lò hấp, sấy của tác giả sáng chế do tận dụng mùn cưa, đầu mẩu gỗ của xưởng để sấy nên không phải chi phí mua nhiên liệu. Đối với các xưởng mộc nhỏ và vừa trong và ngoài tỉnh Bắc Kạn, nếu đầu tư lò sấy gỗ sử dụng năng lượng mặt trời thì vốn đầu tư cao, thu hồi vốn trong thời gian dài. - Sản phẩm gỗ sau sấy so với sấy gỗ thủ công: khi sử dụng lò hấp, sấy có thể chủ động được lượng gỗ khô mong muốn, giảm rất nhiều chi phí, thời gian, công sức phơi, hong gỗ, không phụ thuộc vào thời tiết mà chất lượng sấy gỗ đảm bảo thuận lợi cho tiêu thụ sản phẩm. 16 https://thuviensach.vn - So với lò sấy thủ công, lò sấy bằng hơi nước, lò sấy bằng điện, lò sấy năng lượng mặt trời thì việc lắp đặt thiết bị, quản lý và vận hành lò của tác giả đơn giản mà độ an toàn cao. - Đối với xưởng của gia đình tác giả, từ khi áp dụng lò hấp, sấy, lượng gỗ khô luôn luôn chủ động nên xưởng mở rộng quy mô sản xuất, tạo thêm việc làm cho 08 lao động thường xuyên ở địa phương với mức lương 5-7 triệu đồng/người/tháng. Một số xưởng mộc khác đã được tác giả cho mượn lò hấp, sấy gỗ để sản xuất được liên tục, tạo việc làm thường xuyên cho công nhân của xưởng. 3. Khả năng áp dụng Giải pháp khi được nhân rộng sẽ nâng cao chất lượng, giá trị từ gỗ rừng trồng, đảm bảo, thuận lợi cho đầu ra sản phẩm, góp phần cho các xưởng mộc nhỏ, vừa và doanh nghiệp nhỏ làm mộc phát triển, mở rộng quy mô sản xuất, tạo việc làm cho địa phương. Lò hấp, sấy gỗ của tác giả đã được nhiều xưởng mộc, làng nghề đến tham quan, học tập. Có khả năng áp dụng rộng rãi ở các xưởng mộc nhỏ và vừa, các làng nghề liên quan đến làm mộc trong cả nước. Giải pháp của tác giả là một trong 75 sáng kiến, sáng chế được tôn vinh trong Sách vàng Sáng tạo Việt Nam năm 2020. 17 https://thuviensach.vn MÁY XỚI ĐẤT VUÔNG TÔM VÀ HÚT ỐC ĐINH Tác giả: VĂN KHÉN, VĂN HỮU, VĂN HỮU TRUNG Địa chỉ: khóm 8, thị trấn Năm Căn, huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau Điện thoại: 02903877117, 0942877117 1. Tính mới của giải pháp Các loại ốc, nhất là ốc đinh trong vuông tôm thường gây thiệt hại cho tôm nuôi trong đầm (vuông), người nông dân mất nhiều công để cào, bắt ốc. Giải pháp do tác giả sáng chế giúp cải tạo đất, làm cho đất tơi xốp, tạo độ màu mỡ và hút các chất bẩn ở đáy vuông mà không ảnh hưởng đến tôm nuôi, nhất là hút ốc đinh. Máy di chuyển một cách nhanh chóng và dễ dàng, không mất nhiều sức lực của con người. * Cấu tạo của máy gồm: - Đầu bơm nước để hút ốc đinh, có đường kính 270 mm, cao 120 mm, bánh công tắc 4 chiều. Đầu bơm được sử dụng là đầu bơm hướng trục, có áp suất hút rất lớn, lưu lượng của bơm đạt 100 m3/h. Hút được tất cả các loại ốc, không gây ảnh hưởng đến môi trường nước. 18 https://thuviensach.vn - Chão cày đất có tác dụng cày xới đất, làm cho đất được xới lên, ốc đinh cũng từ đó được xới lên giúp cho quá trình hút ốc của bơm được dễ dàng hơn. - Bánh lồng được chế tạo bằng thép, đảm bảo vững chắc về kết cấu khi di chuyển trên vuông tôm, các mấu đưa ra giúp cho bánh lồng di chuyển trên vuông tôm dễ dàng hơn. Ngoài ra, các mấu sắt này còn có tác dụng xới đất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hút ốc đinh và làm tơi đất. * Sơ đồ tổng thể máy xới đất vuông tôm và hút ốc đinh của nhóm tác giả: - Số 1, 2, 3, 4, 5: Động cơ, hộp số. - Số 6, 17: Ụ bánh lồng và bánh lồng. - Số 7, 8, 9, 10: Trụ giảm tốc, tời quay cáp. - Số 11, 13, 14: Hai xylanh nâng bầu hút ốc; bầu hút ốc và miệng hút ốc. - Số 12: Hai xylanh nâng bộ phận xới đất.19 https://thuviensach.vn * Nguyên lý hoạt động - Hút ốc: Động cơ hoạt động, hạ bầu hút xuống đáy để hút ốc đinh, ta cũng có thể nâng hạ dàn bơm hút sâu hay cạn tùy theo ý muốn khi vận hành; những chỗ đáy ao lồi lõm thì điều chỉnh độ cao, thấp; ốc được hút và chuyển từ trước ra sau bằng 2 ống đường kính 120 mm vào bao, giỏ đựng ốc. - Xới: Trước khi xới ta rút giàn hút ốc lên cao cho cố định; cho máy chạy với tốc độ 5-10 km/h và hạ giàn xới xuống độ sâu theo ý muốn, hành trình hết lối này sang lối khác. Các lưỡi xới có trách nhiệm cắt đất, lật lại (trở đất) do thiết kế có 14 lưỡi xen kẽ nên việc cắt lật đất êm và đều đặn. 2. Tính hiệu quả - Máy giúp người dân nuôi tôm giải quyết khó khăn, cải thiện đất nuôi tôm; xử lý khá triệt để các loại ốc, nhất là ốc đinh trong đầm gây thiệt hại cho tôm nuôi; lượng ốc thu được có thể bán cho các hộ nuôi cua làm thức ăn cho cua. - Máy cày xới đất đáy đầm (vuông) nuôi tôm, giúp giải phóng các khí độc trong đất đáy vuông tôm, làm cho đất tơi xốp, tạo độ màu mỡ cho đất giúp nuôi trồng thủy sản đạt hiệu quả tốt nhất. - Giúp người nông dân giảm nhiều nhân công trong việc cải tạo đất đầm nuôi tôm, làm cho thu nhập hằng năm tăng, góp phần vào sự phát triển chung của xã hội. 20 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Giải pháp này chuyên dùng cho việc cải tạo đất nuôi tôm thâm canh và nuôi tôm công nghiệp, có thể áp dụng cho các vùng nuôi tôm ở Đồng bằng sông Cửu Long hoặc những vùng đất nuôi trồng thủy sản. Máy di chuyển một cách nhanh chóng và dễ dàng, di chuyển qua lộ nông thôn, bờ vuông mà không cần bừa bờ, không cần nhiều sự trợ giúp của con người. Chi phí cho máy khoảng 300 triệu đồng, bằng 1/4 so với các máy nạo vét đất khác trên thị trường nên đã có nhiều nông dân trong tỉnh mua để sử dụng. 21 https://thuviensach.vn CHẾ TẠO MÁY ỦI CẢI TIẾN TỪ ĐẦU MÁY TẮC TƠ Tác giả: NÔNG VĂN ĐÔ Địa chỉ: thôn Nà Hoan, xã Tân Tiến, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn Điện thoại: 0918605697 1. Tính mới của giải pháp Trong quá trình mở đường để khai thác gỗ rừng trồng tại gia đình, đường nhỏ, hẹp khiến cho xe tắc tơ chuyên chở gỗ không thể đi vào được. Tác giả đã cải tiến lắp đặt thêm ben ủi, cần đẩy tạo thêm chức năng ủi của xe tắc tơ như của máy ủi. Ben ủi có chiều dài 1,5 m được uốn theo hình vòng cung rộng 0,5 m, được chế tạo bằng sắt tấm dày 3 cm, khung ben sắt dày 5 cm. Ben ủi có thể gắn vào phía trước hoặc phía sau của máy để san ủi đất về phía trước, phía sau máy. - Ben ủi lắp phía trước: Gồm 4 tay khuỷu lắp đặt song song với nhau, giữa các khuỷu được hàn nối với nhau thành hình chữ nhật, mỗi tay khuỷu dài 0,5 m, chế tạo từ ống thép đường kính 50 mm được nối với ben và càng máy tắc tơ bằng ốc vít. 22 https://thuviensach.vn - Ben ủi lắp phía sau: Gồm 2 càng sát nằm ngang và 1 trụ tròn, đầu mỗi càng chia ba nhánh có một nhánh nối trực tiếp với ben ủi, hai nhánh nối với trụ tròn ở giữa và càng ngoài để giữa ben ủi. Đầu của mỗi càng và trụ tròn kết nối với hệ thống trục của hộp số, càng thủy lực của máy tắc tơ. 2. Tính hiệu quả - Khối lượng đất, đá máy ủi tương đương với 50 công lao động trong cùng một thời gian. Máy có thể di chuyển dễ dàng với mặt đường rộng 1,4 m, tuyến đường giao thông liên thôn, liên xóm tại địa phương, trong khi nếu sử dụng máy ủi phải đảm bảo có đường tối thiểu rộng 2,4 m. - Ben ủi không khó chế tạo, sử dụng nguyên vật liệu sẵn có trên thị trường, với chi phí khoảng 3-4 triệu đồng, người có máy tắc tơ đã có thêm chức năng san, ủi. Ben ủi có thể được chế tạo theo nhiều kích cỡ khác nhau tùy mục đích sử dụng và công suất của đầu máy tắc tơ, dễ tháo lắp khi sử dụng. 3. Khả năng áp dụng Với các ưu điểm là nhỏ, gọn, đáp ứng các yêu cầu san ủi đất tại các địa điểm mà máy ủi không thể làm được, như các khu vực có đường làng, ngõ xóm hẹp, các khu vực đường vào khe núi, đường lưng chừng núi có mặt bằng diện tích hẹp, máy ủi 23 https://thuviensach.vn cải tiến từ đầu máy tắc tơ của tác giả đã phát huy nhiều ưu điểm và tạo ra hiệu quả ứng dụng. Máy tắc tơ là đầu máy kéo sử dụng trong nông nghiệp phổ biến trên cả nước, đều có thể lắp đặt ben ủi để phục vụ vào nhiều mục đích khác nhau. 24 https://thuviensach.vn MÁY ĐÓNG BỊCH PHÔI NẤM BẰNG TRỤC XOẮN Tác giả: ĐINH TUẤN HÙNG (85%) và VÕ TRỌNG THỌ (15%) Địa chỉ: tổ dân phố 6, phường Đồng Sơn, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình Điện thoại: 0915739138 1. Tính mới của giải pháp Từ trước tới nay, để đóng bịch phôi nấm, người nông dân thường dùng phương pháp thủ công nên năng suất thấp, bịch nấm đóng không đồng đều về độ nén và phải chi phí thuê nhân công để sản xuất. Máy đóng bịch phôi nấm của tác giả sáng chế ra đã giúp đỡ nhiều trong khâu đóng bịch phôi nấm, giảm chi phí nhân công và thời gian, ngoài ra máy đóng bịch phôi nấm cho ra phôi đồng đều 100% đảm bảo được độ nén của nguyên liệu. * Cấu tạo của máy: - Trục xoắn ruột gà. - Khung đỡ. - Phễu chứa nguyên liệu. - Môtơ tải 3,2 kW, điện áp 220 V dùng để kéo xoắn và nén nguyên liệu vào bịch. 25 https://thuviensach.vn - Môtơ giảm tốc để khuấy nguyên liệu. - Ray trượt. - Khuôn vào bịch. * Nguyên lý hoạt động của máy: Máy hoạt động theo quy trình trộn nguyên liệu vào trục xoắn ruột gà, ruột gà đùn nguyên liệu vào khuôn cho nên khuôn được nén đủ nguyên liệu và đóng thành bịch nấm. Máy đùn nguyên liệu vào khuôn theo phương nằm ngang, khi máy hoạt động sẽ không để lọt không khí vào khuôn bịch; máy đùn nguyên liệu từ đáy khuôn bịch cho tới khi nào đầy khuôn thì dừng nên không gây bể khuôn bịch khi đùn. 2. Tính hiệu quả Máy hoạt động giúp người nông dân đóng được 300-500 bịch phôi nấm/giờ tùy theo tay nghề của nhân công. Máy làm giảm chi phí sản xuất phôi nấm, tiết kiệm thời gian và chủ động sản xuất, không còn phụ thuộc về nhân công khi vào mùa vụ. Giúp phát triển nghề sản xuất nấm sạch cho gia đình hội viên, nông dân và những cơ sở sản xuất vừa và nhỏ. Sử dụng máy sẽ giúp chủ động trong sản xuất, với 2-3 người sẽ đáp ứng đủ lượng bịch phôi nấm mà trước khi sử dụng máy thì phải cần 5-10 người. Không phải quá phụ thuộc nhân công vì chỉ cần công nhân với chiếc máy sẽ vận hành đủ cho sản xuất. 26 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Máy đóng bịch nấm gọn nhẹ, dễ vận hành. Tất cả các gia đình hội viên, nông dân và những cơ sở sản xuất giống nấm hoặc nuôi trồng nấm đều sử dụng được, khi sử dụng sẽ giảm chi phí sản xuất và tăng lợi nhuận. 27 https://thuviensach.vn XE TỜI VẬN CHUYỂN LÂM SẢN CẢI TIẾN Tác giả: HÀ QUỐC HUỲNH Địa chỉ: thôn Nà Đán, xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn Điện thoại: 0357668299 1. Tính mới của giải pháp Trong khai thác lâm sản tại địa phương, việc vận chuyển gỗ trong rừng được sử dụng bằng sức người là chính; đối với cây gỗ lớn thì cần phải nhiều người hoặc sử dụng gia súc kéo. Giải pháp xe tời vận chuyển lâm sản của tác giả sáng chế không sử dụng động cơ, không gây ô nhiễm, giảm rất nhiều công sức, rút ngắn thời gian vận chuyển lâm sản từ rừng về vị trí tập kết. Xe có thể sử dụng ở mọi nơi và lần đầu tiên được sử dụng ở địa phương. * Cấu tạo chính của xe gồm: - 01 thanh sắt loại 4 x 8 cm làm trục chính dài 2 m. - 01 thanh sắt loại 2 x 2 cm làm cần lái dài 40 cm. - 01 thanh sắt V7 gắn bánh lái dài 1 m. - 02 thanh sắt đường kính 21 mm giằng bánh lái, mỗi thanh dài 90 cm. 28 https://thuviensach.vn - 02 bánh xe máy gồm trục may ơ, vành, săm, lốp. * Hoạt động: Trong quá trình nâng, vận chuyển gỗ, người điều khiển xe chỉ cần thao tác thủ công, ngoạm lâm sản để vận chuyển và mở để hạ lâm sản. Người sử dụng giữ thanh cần lái và điều khiển xe theo địa hình vận chuyển. 2. Tính hiệu quả - So sánh với bốc vác thủ công, năng suất của xe tời vận chuyển lâm sản gấp 5-6 lần, trong khi đó chi phí để làm ra một chiếc xe tời chỉ khoảng 400.000 đồng. - Xe tời đã thay thế sức lao động thủ công để vận chuyển lâm sản, xe dễ sử dụng, tạo ra năng suất, hiệu quả lao động cao. 3. Khả năng áp dụng Xe tời vận chuyển lâm sản đã được nhiều hộ nông dân ở địa phương mua, áp dụng vào sản xuất, giúp họ giảm công lao động nhưng đem lại năng suất lao động cao. Kỹ thuật sử dụng xe tời không phức tạp (phụ nữ, người trung tuổi đều sử dụng được) đã khuyến khích người làm nghề nông gắn bó với việc trồng và chăm sóc rừng theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. 29 https://thuviensach.vn MÁY SẤY LẠNH Tác giả: TRẦN TRUNG THÀNH Địa chỉ: thôn Bắc Vĩnh, xã Hải Tây, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa 1. Tính mới của giải pháp Huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa có diện tích trồng xoài lớn với nhiều loại xoài khác nhau có chất lượng cao. Do xoài có thời gian thu hoạch ngắn, bảo quản quả tươi khó, nên chất lượng quả giảm, tổn thất hao hụt lớn; người nông dân đã làm sản phẩm xoài sấy khô được khách hàng đón nhận. Để tăng chất lượng của xoài sấy, tác giả Trần Trung Thành sáng chế và đưa vào sản xuất thành công máy sấy lạnh, được nông dân tín nhiệm áp dụng. Máy sử dụng các dụng cụ trực tiếp sấy được làm bằng inox, nên sử dụng được lâu dài, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo vệ sinh môi trường. Nguyên lý hoạt động của máy sấy: Công nghệ sấy lạnh ứng dụng nguyên lý môi chất được bơm nén lên áp suất cao tạo nhiệt ở buồng nóng làm nóng sản phẩm cần sấy; sau đó môi chất qua van 30 https://thuviensach.vn tiếp lực hạ áp làm lạnh giàn lạnh. Không khí lò sấy được quạt thổi qua giàn lạnh ngưng tụ hơi nước, tách lấy nước ra ngoài, không khí khô được quạt nén tuần hoàn, lò sấy tạo quy trình khép kín làm cho sản phẩm được sấy khô. 2. Tính hiệu quả - So sánh với các loại máy sấy nhiệt nóng thì máy sấy lạnh của tác giả có nhiều ưu điểm vượt trội như: giảm chi phí năng lượng đến 30%, giảm thời gian sấy khô đến 50%, giảm công vận hành lò sấy, nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm chi phí cho 1 đơn vị sản phẩm. Lợi nhuận khi sử dụng máy sấy lạnh tăng 50% so với máy sấy nhiệt. - Sản phẩm giữ được nguyên trạng về màu sắc và hương vị đặc trưng. - Máy sấy lạnh còn được sử dụng sấy các loại hoa quả khác như hồng, mơ, mận, khoai lang,... rất thuận lợi. 3. Khả năng áp dụng Máy có thể ứng dụng rộng rãi trong các vùng trồng cây ăn trái lớn của cả nước, giúp giảm áp lực mùa vụ (được mùa mất giá); tăng khả năng tiêu thụ và chế biến xoài của người dân, góp phần đảm bảo sản xuất xoài ổn định, bền vững, nâng cao giá trị của cây xoài tại Khánh Hòa nói riêng và nhiều loại trái cây khác nói chung. 31 https://thuviensach.vn CẢI TIẾN DỤNG CỤ BẮT SÒ, SÚT Tác giả: LÊ VĂN NHO Địa chỉ: thôn Tây Nam 1, xã Đại Lãnh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa Điện thoại: 0983113791 1. Tính mới của giải pháp Để bắt sò, sút về làm mắm, người nông dân phải moi bằng tay bắt những con sò, con sút mỗi khi nước thủy triều rút cạn. Tác giả đã sáng chế ra dụng cụ bắt sò, sút, cấu tạo chính bao gồm: - 03 miếng sắt mỏng để làm khung cào có chiều dài mỗi miếng 40 cm, rộng 5 cm, dày 2 mm. - Răng cào làm bằng sắt 6 mm, dài 15 cm/răng, tổng số 20 răng. - Cán rào làm bằng gỗ hoặc bằng tre. - Đãy cào tận dụng lưới đánh cá cũ, dùng kéo cắt từng mảng nhỏ, đủ kích cỡ của khung cào rồi dùng cước cột vào. - Đai bụng, đai lưng. - Tay nắm để kéo đãy cào lên trút sò, sút sau khi cào. 32 https://thuviensach.vn 2. Tính hiệu quả - Dụng cụ cải tiến khi cào chỉ có các con lớn đọng lại lưới, con nhỏ sẽ tự lọt qua kẽ răng cào. Dụng cụ không tận diệt các loại sò, sút, khi sử dụng làm cho mặt đất tơi xốp, sò, sút sẽ sinh trưởng nhiều hơn; theo đánh giá của người nông dân thì nơi nào đã cào trước đó một tuần sau trở lại cào thì thấy sò, sút đến trú ngụ nhiều hơn cào lần đầu. - Giá thành cây cào rẻ, với chi phí khoảng 1 triệu đồng, thực tế đã thu hút được nhiều hộ dân tham gia, mô hình này rất phù hợp với hộ nghèo, hộ cận nghèo đều có thể làm được, không đòi hỏi nhiều về vốn. - Dụng cụ cải tiến giúp người nông dân có thể cào khi mức nước lấp xấp cỡ mắt cá chân (trong khi đó với cách cào cũ thì chỉ có thể chờ nước cạn), không bị rét vào mùa đông và bị nhiễm cảm vào mùa hè như cách cào cũ vì lúc nào cũng phải cúi sát xuống mặt đất. 3. Khả năng ứng dụng Dụng cụ cải tiến của tác giả đã được nhiều người học tập, làm theo và đưa vào sản xuất, rất phù hợp với hộ nghèo, cận nghèo vì không đòi hỏi có nguồn vốn lớn. Có thể áp dụng rộng rãi trên nhiều vùng có đầm, vịnh. 33 https://thuviensach.vn CẢI TIẾN MÁY KÉO LƯỚI ĐA NĂNG TRONG KHAI THÁC THỦY SẢN Tác giả: NGUYỄN THÀNH VINH Địa chỉ: thôn Bình An Đông, xã Cam Bình, huyện Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa 1. Tính mới của giải pháp Máy có kết cấu nhỏ gọn, thao tác dễ điều khiển, ít ảnh hưởng đến không gian buồng máy, nên không cản trở đến quá trình thao tác nghề nghiệp. Hệ thống làm việc êm, không gây tiếng ồn, không ảnh hưởng đến môi trường làm việc, không ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động khi tham gia đánh bắt. Khả năng thay đổi tốc độ và đảo chiều quay trên tang tời nhanh nhạy, hoàn toàn phù hợp với yêu cầu của quá trình thao tác thu lưới, thu cá của nghề lưới rê, lưới mùng...; số người lao động cần để thao tác thu lưới vào máy ít hơn so với không lắp đặt máy, giúp giải phóng sức lao động, người lao động không phải làm việc nặng nhọc, vất vả như khi còn phải thao tác thu lưới thủ công. 34 https://thuviensach.vn Cấu tạo: Gồm một giá đỡ làm bằng sắt, tùy theo yêu cầu của chủ phương tiện; máy cũ treo với 2 ống thủy lực làm bằng cao su được kết nối với bộ điều khiển trong buồng lái, 3 trục xoay và 4 vành đai cố định được làm bằng inox, tuổi thọ trên 10 năm. Nguyên lý hoạt động: Hoạt động của máy phần lớn dựa trên cơ sở nguyên lý hoạt động của máy cũ, chỉ cải tiến phần vành đai đỡ có gắn các thỏi cao su tạo độ ma sát thích hợp để thu hồi các loại lưới như lưới mùng, lưới ba màng do máy cũ chỉ thích hợp thu hồi lưới cản. 2. Tính hiệu quả - Máy kéo lưới đa năng cải tiến giúp cho một thuyền, trong một chuyến đi biển, giảm từ 13 người lao động xuống chỉ cần 10 người; thời gian thu hết mẻ lưới là 50 phút so với trước là 1 giờ 30 phút; thu nhập một chuyến đi biển tăng 1,5-2 triệu đồng. - Máy có công suất bằng 4 công lao động, thời gian dành cho mẻ lưới được rút ngắn, góp phần tăng thu nhập cho gia đình. - Máy dễ điều khiển, tiện lợi, có thể sử dụng được trên 10 năm, cải thiện sức lao động và khả năng áp dụng cho mọi nghề đánh bắt như nghề lưới vây, lưới ba màng, lưới mùng; không gây ô nhiễm môi trường và không gây hại đến sức khỏe của người dân tham gia đánh bắt. 35 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Có khả năng lắp ráp vào mọi phương tiện đánh bắt thủy sản trong và ngoài tỉnh. Máy đã áp dụng cho hơn 20 hộ có phương tiện tham gia đánh bắt thủy sản tại xã Cam Bình và áp dụng cho tất cả các loại lưới như lưới rê, lưới mùng, lưới ba màng. 36 https://thuviensach.vn TỜI TRƯỢT VẬN CHUYỂN NÔNG SẢN Tác giả: ĐINH THỊ TUYẾT Địa chỉ: thôn Cò Luồng, xã Thượng Quan, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn 1. Tính mới của giải pháp Ở vùng quê xã Thượng Quan, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn của tác giả, người nông dân thường canh tác trên những đồi có độ dốc cao 15-25o, đường đi gồ ghề, nhiều đoạn phải qua suối; mỗi khi vận chuyển phân bón, giống, vật liệu lên nương cũng như vận chuyển nông sản ngô, sắn, củi về nhà rất vất vả, mất công sức, nhiều thời gian, nhất là mùa mưa. Sau khi quan sát hệ thống tời của người khai thác vàng, tác giả đã sáng chế ra hệ thống tời trượt vận chuyển nông sản, phân bón cho nương của gia đình có cấu tạo chính gồm: - 2 trụ bê tông ở 2 đầu tời, một trụ trên đồi, một trụ dưới chân đồi thuận lợi nơi tập kết hàng hóa, mỗi trụ đều có cột và giá đỡ bằng bê tông. - Guồng quay: Là những vòng tròn được hàn bằng sắt có trục vòng bi và tay quay được làm từ khung, bàn đạp của xe đạp tái sử dụng; chân mỗi guồng quay được gắn cố định trên mặt đất. 37 https://thuviensach.vn - Dây trục (trục trượt chính): Được làm bằng sắt đường kính 6 mm, dài 150 m, cố định 2 đầu với trụ bê tông. - Dây tời: Làm bằng cáp, một đầu luồn vào guồng quay, đầu còn lại được gắn vào bánh lồng của máy cày trong quá trình vận chuyển nguyên vật liệu lên đồi. - Móc trượt được làm bằng sắt, có vòng bi lăn trên dây trượt, dùng để vận chuyển nông sản, củi, nguyên vật liệu. 2. Tính hiệu quả - Sử dụng tời để vận chuyển nông sản từ trên đồi xuống hoặc vận chuyển phân bón từ dưới chân đồi lên chỉ cần 2 người ở 2 đầu tời, giúp người nông dân giảm đến 80% số nhân công so với sử dụng gùi, vác bằng vai; giúp nông sản không bị dập nát khi vận chuyển. - Tời giúp vận chuyển hàng hóa tiết kiệm được nhiều công sức, thời gian so với khi vận chuyển lên dốc, xuống dốc bằng thủ công, dùng sức người truyền thống. Vận chuyển hàng hóa bằng tời trượt đã khắc phục được nhược điểm của vận chuyển bằng thủ công dùng sức người khiêng, vác là cần chi phí cao để làm đường lên. Sử dụng tời trượt do tác giả sáng chế là giải pháp tốt nhất cho những đoạn đường có độ dốc quá cao, nhiều đá dựng đứng, qua sông, suối và đảm bảo an toàn lao động cao. 38 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Hệ thống tời trượt của tác giả có thể tháo ra, chuyển đến địa điểm khác có thể lắp lại để vận chuyển hàng hóa, phù hợp với các hộ nông dân ở các tỉnh miền núi có địa hình đồi, núi cao. Đã có 08 sản phẩm tời trượt đang vận hành phục vụ vận chuyển cho nhiều loại hàng hóa khác nhau ở địa phương. 39 https://thuviensach.vn CẢI TIẾN CỐI XAY ĐẬU PHỘNG VÀ BỘNG ÉP DẦU ĐẬU PHỘNG BẰNG THỦY LỰC Tác giả: LƯU QUANG TRƯƠNG Địa chỉ: thôn Vĩnh Trung, xã Cam An, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa Điện thoại: 0976511851 1. Tính mới của giải pháp Mong muốn hỗ trợ người nông dân đa dạng hóa được sản phẩm của cây đậu và không bị thương lái ép giá khi vào vụ thu hoạch, tác giả đã cải tiến cối xay và bộng ép dầu đậu phộng bằng thủy lực. Giải pháp giúp tăng thời gian bảo quản sản phẩm sau chế biến và tận dụng phụ phẩm là bánh dầu làm thức ăn bổ dưỡng cho gia súc, gia cầm. Cối xay và bộng ép dầu có cấu tạo gọn, nhẹ, dễ lắp đặt, tính cơ động cao, máy làm việc trong diện tích nhỏ, thao tác sử dụng và sửa chữa dễ dàng; giúp giải phóng được sức lao động; tạo việc làm mới và tăng thu nhập cho nông dân. Giải pháp của tác giả có cấu tạo chính sau: 40 https://thuviensach.vn * Cối xay đậu phộng: Cối xay được chế tạo bằng các loại sắt, thép có đường kính 60 cm, chiều ngang 15 cm. - Các thanh nghiền của mâm nghiền chế tạo bằng thép đường kính 16 mm uốn cong đặt theo một chiều và được đặt thẳng; cánh quạt được cải tiến bằng những lá sắt xếp nghiêng để tạo ra sức gió mạnh giúp cho việc thổi đậu vào mâm nghiền và thổi đậu đã xay qua lưới lọc để thoát ra ngoài. Trục ép đường kính 0,4 cm, có 2 vòng bi và một puly truyền lực kết nối với động cơ bằng 2 dây cuaroa. - Động cơ sử dụng điện công suất từ 3.500 W hoặc máy động cơ D8. * Bộng ép thủy lực: - Gồm 1 ống thép có đường kính 45 cm, chiều cao 150 cm, độ dày 0,3 cm, được khoan lỗ 0,2 cm xung quanh thành bộng để dầu chảy ra. Bộng được đặt trong giá đỡ bằng khung sắt chịu lực cao, đầu dưới hàn kín và nằm trên 1 máng gom dầu vào bể chứa dầu. - Phần ống thép thủy lực: Gồm 1 ống thép bên ngoài có đường kính 12 cm, chiều cao 80 cm, dày 0,1 cm; bên trong cấu tạo như con đội của xe ôtô có cốt đẩy bằng thép. - Hệ thống bơm dầu thủy lực có sức nén đạt trên 80 tấn, sử dụng môtơ 250 W và có bộ phận bơm thủy lực bằng tay khi mất điện. 41 https://thuviensach.vn 2. Tính hiệu quả - Cối xay đạt năng suất 100 kg đậu phộng/giờ, những cải tiến của tác giả làm cho đậu được xay đều hơn và nhanh hơn 1,5 lần so với loại cối xay cũ; năng suất ép dầu đạt được 150 lít/ngày và 350 kg phụ phẩm là bánh dầu. - Người nông dân trồng 1 ha đậu phộng để bán hạt, trung bình thu 56 triệu đồng; khi ép lấy dầu thu được 75 triệu đồng. - Tạo điều kiện cho việc chuyển đổi, đa dạng hóa cây trồng ở địa phương. Hỗ trợ nông dân trong việc chế biến nông sản phẩm, tạo ra hàng hóa có giá trị cao, đáp ứng nhu cầu thiết yếu của đời sống con người và tăng thu nhập cho nông dân trồng đậu. 3. Khả năng ứng dụng Do kỹ thuật đơn giản, dễ thực hiện, không đòi hỏi trình độ kỹ thuật chuyên môn cao nên hầu hết nông dân đều thực hiện được để mang lại hiệu quả và thu nhập cao. Máy được sử dụng trên tất cả các vùng có diện tích trồng đậu phộng trong tỉnh thời gian qua, tác giả đã chế tạo được dàn xay, ép cung cấp cho nông dân ở một số huyện trong tỉnh đang hoạt động rất có hiệu quả. 42 https://thuviensach.vn XÂY DỰNG CHUỖI GIÁ TRỊ TỪ QUẢ QUÝT BẢN ĐỊA Tác giả: VI THÙY DƯƠNG Địa chỉ: thôn Nà Cá, xã Nguyên Phúc, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn Điện thoại: 0978576596 1. Tính mới của giải pháp * Sản xuất ruột quýt sấy lạnh và siro quýt: Để tăng giá trị của cây quýt bản địa, tác giả tìm tòi, đa dạng hóa sản phẩm từ quả quýt khi vào chính vụ, đó là sản phẩm ruột quýt sấy lạnh và sản xuất siro quýt. Giải pháp đã từng bước giải tỏa áp lực về mùa vụ, nâng cao vị thế của cây quýt trong việc phát triển kinh tế của địa phương, tạo thêm thu nhập cho người nông dân. * Chưng cất tinh dầu từ vỏ quýt: Trong trồng giống quýt bản địa, vào vụ thu hoạch có một lượng quả bị rụng, ngoài ra còn một số lượng lớn vỏ quýt trong quá trình sản xuất ruột quýt sấy lạnh và sản xuất siro quýt. Nhằm tận dụng được tối đa giá trị của quả quýt, tác giả đã sử dụng thiết bị chưng cất tinh dầu cùng công nghệ khử mùi từng bước đưa sản xuất tinh dầu quýt trở thành ngành mới, cung 43 https://thuviensach.vn cấp thêm cho thị trường một loại tinh dầu an toàn, chất lượng. 2. Tính hiệu quả - Tạo ra chuỗi sản phẩm từ quả quýt và nâng cao giá trị kinh tế của cây quýt; tận thu được một lượng không nhỏ quả quýt rụng, quýt bi, tăng thêm thu nhập cho người trồng quýt, giúp họ có nguồn thu nhập ổn định; giúp giải quyết việc làm cho 05 lao động thường xuyên với mức lương 4 triệu đồng/ lao động. - Tinh dầu quýt sau chưng cất được pha chế thành xà phòng thảo dược hương quýt và nước lau sàn nhà, giúp khách hàng có được sản phẩm từ thiên nhiên, an toàn với sức khỏe người sử dụng; sử dụng tinh dầu pha loãng với tỷ lệ thích hợp phun lên cây có thể diệt được sâu bệnh. - Bã quýt sau khi chưng cất tinh dầu được ủ thành phân hữu cơ bón cho cây trồng; bã cũng làm môi trường đất tơi xốp, hạn chế việc dùng phân hóa học, góp phần bảo vệ môi trường, tiết kiệm chi phí cho người lao động. 3. Khả năng áp dụng Các sản phẩm như tinh dầu, múi quýt sấy lạnh và siro quýt đã được thị trường chấp nhận; đa dạng hóa sản phẩm từ quả quýt bản địa thông qua chế biến là cách làm phù hợp và có khả năng nhân rộng ở các vùng trồng quýt. 44 https://thuviensach.vn SÚNG BẮN HẠT CẢI Tác giả: NGUYỄN TUẤN GIANG và ĐẶNG HỮU VINH Địa chỉ: Kinh Lương 4, xã Cấp Tiến, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng Số điện thoại: 0986101297 1. Tính mới của giải pháp Để khắc phục nhược điểm của việc gieo hạt cải thủ công bằng tay vào giỏ gieo hạt trong trồng rau thủy canh là mỗi giỏ chỉ được 3-4 hạt, trong khi hạt cải nhỏ nên mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ, năng suất gieo trồng, đồng thời gây sự mệt mỏi cho người lao động, tác giả đã sáng chế ra súng bắn hạt cải với các vật liệu phổ thông gồm: một tấm nhựa có kích thước 50 x 40 cm và một lò xo mini; súng có thiết kế nhỏ gọn, nhẹ, dễ sử dụng, tiết kiệm được công lao động, thời gian của người lao động. 2. Tính hiệu quả - Chi phí để tạo ra 1 chiếc súng bắn hạt cải chỉ dưới 100.000 đồng, nhưng hiệu quả sử dụng cao, khắc phục được nhược điểm của việc gieo thủ công 45 https://thuviensach.vn bằng tay, phải đếm từng hạt. Một lao động trong một giờ gieo hạt thủ công bằng tay chỉ gieo được 100 giỏ thì súng bắn hạt cải có thể gieo được 2.000 giỏ, năng suất tăng gấp 20 lần. - Súng bắn hạt cải giúp người lao động đỡ đau lưng, tư thế lao động không gò bó như làm thủ công. 3. Khả năng áp dụng Do giá thành thấp, dễ sử dụng nên súng bắn hạt cải đã giúp gia đình tác giả cải thiện quá trình gieo trồng. Hiện nay, việc trồng rau thủy canh được mở rộng, nên sản phẩm súng bắn hạt cải của tác giả đã được áp dụng rộng rãi; súng có thể cải tạo để bắn được nhiều loại hạt khác nhau tùy theo kích cỡ của hạt; rút ngắn thời gian gieo trồng, đảm bảo năng suất và tiến độ; giúp thu nhập của hộ gia đình được nâng lên rõ rệt. 46 https://thuviensach.vn SÁNG CHẾ MÁY BƠM NƯỚC TẬN DỤNG ĐỘNG CƠ XE MÁY Ở NƠI CHƯA CÓ ĐIỆN LƯỚI Tác giả: TRƯƠNG PHI HỔ Địa chỉ: thôn Trung Hiệp I, xã Cam Hiệp Bắc, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa Điện thoại: 0979343649 1. Tính mới của giải pháp Máy do tác giả sáng chế rất tiện ích và cơ động, có thể vận hành ngay cả những lúc cúp điện, những nơi xa đường dây điện và cả những nơi không có nguồn điện. Máy đã phát huy thêm tính năng của chiếc xe máy, đặc biệt phát huy tác dụng ở những vùng không có điện. Ở những vùng này, trước đây, người nông dân chỉ tưới cây bằng phương pháp thủ công như gánh, xách, tốn rất nhiều nhân công và thời gian. - Cấu tạo chính gồm: Đầu bơm, hệ thống truyền động, dây chích nước làm mát, ống răng nối, khoá van tay. Là loại bơm được thiết kế kiểu cánh ly tâm lắp vào động cơ xe máy Honda (phù hợp với xe máy Dream, Wave,...). Khi ra đồng ruộng, lắp đầu bơm vào bộ truyền động của xe máy ở phía trên, bên 47 https://thuviensach.vn trái. Một đầu vòi hút đặt vào chỗ có nguồn nước, đầu xả vào chỗ cần tưới. - Nguyên lý hoạt động: Máy bơm nước không làm mài mòn bánh răng động cơ do không cần quá trình truyền động lực qua hộp số, đồng thời bộ phận sau của xe cũng không hoạt động nên không làm tiêu hao nhiều năng lượng. Trong quá trình bơm nước, xe máy cũng được làm mát bằng cách chích nước từ đầu bơm. Để bơm hoạt động tốt, không làm ảnh hưởng đến xe máy, mỗi lần nên bơm 30 phút, nghỉ 10 phút. 2. Tính hiệu quả - Sử dụng máy của tác giả để bơm nước tưới cho 01 ha chỉ cần 01 nhân công trong 1 ngày, chi phí nhiêu liệu và khấu hao máy khoảng 500.000 đồng, hiệu quả hơn so với phương pháp tưới nước thủ công cho 01 ha cần 10-15 ngày, chi phí hết khoảng 2 triệu đồng. - Máy phù hợp với những vùng khó khăn về địa hình đồi núi hoặc chưa có điện trên đồng ruộng. Máy giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bớt khí thải ra ngoài không khí hơn so với máy dầu trước đây. - Khi cần di chuyển bơm từ nơi này sang nơi khác trong phạm vi ngắn, người sử dụng cũng không nhất thiết phải tháo bơm ra khỏi xe máy mà chỉ cần cuộn ống và điều khiển xe với tốc độ chậm đến địa điểm bơm mới. 48 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Máy sử dụng được với nhiều mục đích khác nhau như dùng bơm nước cho giếng đóng, bồn nước; bơm nước giếng, hồ ao, sông ngòi,... để tưới tiêu, vệ sinh chuồng trại trong sản xuất nông nghiệp; phun sương làm mát cảnh quan hoặc cơ động hơn là dùng để chữa cháy trong trường hợp những vùng xa, những hẻm sâu mà xe chữa cháy không thể tiếp cận được. 49 https://thuviensach.vn CHẾ BIẾN PHÂN HỮU CƠ SINH HỌC TỪ PHÂN LỢN Tác giả: NGUYỄN THỊ ANH ĐÀO, VÕ DOÃN THỤ, NGUYỄN ANH TUẤN và LÊ MẬU BÌNH Địa chỉ: 355/13 Lê Duẩn, thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị Điện thoại: 0819757959 1. Tính mới của giải pháp Ngành chăn nuôi lợn ngày càng phát triển đã đặt ra một yêu cầu thiết yếu là làm sao tìm ra được một giải pháp thích hợp để giảm thiểu mùi hôi, giảm ô nhiễm môi trường. Nhóm tác giả đã nghiên cứu dùng chế phẩm EM chế biến phân lợn thành phân hữu cơ sinh học không còn mùi hôi, không còn trứng hoặc noãn nang của ký sinh trùng, giảm thiểu một số khí độc tác động lên môi trường (giảm hàm lượng khí NH3, H2S, CO2); sử dụng máy ép tạo ra sản phẩm phân hữu cơ có kích thước đồng đều, ép chặt và chắc chắn. Khi đóng bao phân ít xảy ra hiện tượng vỡ vụn. Do đặc tính chậm tan, nên phân vi sinh sau khi được bón dúi sẽ giải phóng từ từ những 50 https://thuviensach.vn chất dinh dưỡng để cây trồng kịp hấp thụ. Từ đó không gây ra thất thoát chất dinh dưỡng do bay hơi và rửa trôi, an toàn cho cây trồng và sức khỏe con người. 2. Tính hiệu quả - Giải pháp đã giải quyết cơ bản vấn đề chất thải chăn nuôi, giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước xả, tận thu nguồn phân để làm phân bón hữu cơ sinh học cho cây trồng, tăng thu nhập cho người chăn nuôi. Tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh và trứng giun trong phân. - Sử dụng nguồn phân hữu cơ sinh học vào sản xuất nông nghiệp giúp bổ sung chất hữu cơ, tăng chất mùn, giúp cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu cho đất, giúp bộ rễ cây trồng phát triển mạnh. Tăng khả năng chống chịu cho cây trồng trước các điều kiện bất lợi như hạn hán, xói mòn, có thể dùng bón được tất cả các giai đoạn của cây trồng. Giảm thiểu việc sử dụng phân hóa học, đem lại nguồn thực phẩm sạch cho người tiêu dùng. 3. Khả năng áp dụng Việc sử dụng chế phẩm EM để chế biến phân lợn thành phân hữu cơ sinh học có thể sử dụng ở quy mô hộ gia đình trên tất cả các nguồn phân từ gia súc, gia cầm và rác thải sinh hoạt hữu cơ, góp 51 https://thuviensach.vn phần tích cực vào việc giải quyết vấn nạn ô nhiễm môi trường ở nông thôn; tạo ra nguồn phân bón đã được diệt mầm bệnh hại, tăng hiệu lực hấp thu các chất dinh dưỡng từ đất bằng việc cung cấp các vi sinh vật phân giải những chất cây trồng khó hấp thu (khó tiêu) thành dễ hấp thu (dễ tiêu). 52 https://thuviensach.vn TRỒNG TRỌT, THỦY NÔNG53 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn CHẾ PHẨM DIỆT RUỒI VÀNG Tác giả: NGUYỄN VĂN KHƯƠNG Địa chỉ: thôn Danh Thượng 3, xã Danh Thắng, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang Điện thoại: 0984250176 1. Tính mới của giải pháp Thực tế hiện nay, tại Bắc Giang phát triển nhiều loại cây ăn trái, song luôn bị ruồi vàng hại quả, ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng quả. Nếu dùng cách bao trái thì rất tốn kém, sử dụng thuốc hóa học để phun diệt thì vừa tốn kém, vừa độc hại cho con người. Sau nhiều năm thử nghiệm, tác giả Nguyễn Văn Khương đã nghiên cứu và sản xuất thành công chế phẩm diệt ruồi vàng hại quả. Chế phẩm đã được thử nghiệm trên vườn cây ăn quả của nhiều hộ trong địa phương. Chế phẩm có hiệu quả diệt ruồi cao, đã có mặt trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang. - Nguyên liệu: Gạo nếp thơm, lúa mạch, một số trái cây có mùi thơm quyến rũ và độc dược thảo mộc: Rotenon, Tephrosin và một số thành phần khác. 55 https://thuviensach.vn - Sản xuất chế phẩm: Tiến hành ủ lên men các nguyên liệu trên ở nhiệt độ 320C trong 15 ngày, sau đó chuyển sang xay nhuyễn và ủ tiếp ở nhiệt độ 25oC đến khi hết khí, khi đó chuyển sang đóng chai bảo quản đem tiêu thụ. - Cách sử dụng: Chuẩn bị khay xốp hoặc nhựa treo sẵn trên cây, mỗi cây 1 khay, lắc đều chế phẩm sau đó đổ chế phẩm ra thìa vẩy lên khay; ruồi vàng ngửi thấy mùi thơm đến ăn sẽ chết. Thời gian đặt mồi bả bắt đầu từ tháng 3 âm lịch. Chế phẩm có thể áp dụng trên tất cả các loại cây trồng bị ruồi vàng hại quả đều cho hiệu quả cao, giá thành thấp. 2. Tính hiệu quả - Sử dụng chế phẩm để diệt ruồi vàng trên 200 gốc bưởi chỉ chi phí hết 200.000 đồng, trong khi đó sử dụng theo cách bao trái cần đến 20.000.000 đồng. Giúp người nông dân tiết kiệm tiền, công lao động, hạ giá thành sản phẩm, nâng cao chất lượng nông sản, tạo sức cạnh tranh cao trên thị trường, mang lại thu nhập cao và ổn định cho người sản xuất. - Sử dụng chế phẩm diệt ruồi vàng rất thân thiện với môi trường, sản xuất đảm bảo an toàn sinh học, không gây độc hại cho môi trường, vật nuôi, cây trồng; đặc biệt, sản phẩm này được áp dụng cho sản xuất tiêu chuẩn cao như GlobalGAP, Organic... 56 https://thuviensach.vn 3. Khả năng áp dụng Hiện nay, rất nhiều người mua và sử dụng chế phẩm diệt ruồi vàng mang lại hiệu quả; mỗi năm cơ sở sản xuất trên 3.000 lít chế phẩm cung cấp cho thị trường. 57 https://thuviensach.vn CẢI TẠO VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BƯỞI ĐÀO CHUYÊN CHÍN MUỘN Tác giả: ĐÀO MINH CHUYÊN Địa chỉ: thôn Như Xuyên, thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên Điện thoại: 0387821568 1. Tính mới của giải pháp Sau nhiều năm lai ghép các giống bưởi với nhau, tác giả Đào Minh Chuyên đã chọn được một dòng bưởi tốt được người dân gọi là “bưởi đào chuyên”; cây có bộ lá dày, to, cho quả thành từng chùm, có chùm lên tới 5-6 quả; quả có hình thức đẹp, khi chín có màu vàng tươi, vỏ mỏng, nhiều nước, ngọt mát, không he ngăm đắng, không bị “cơm nguội”; có thể để 3 - 5 tháng mà không cần dùng thuốc bảo quản. Hiện nay, bưởi đào chuyên đã được trồng ở các tỉnh Bắc Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên,... Để giúp người nông dân nâng cao chất lượng vườn, tác giả đã nghiên cứu ra giải pháp cải tạo và nâng cao chất lượng bưởi đào chuyên với nội dung chính sau: * Kỹ thuật cải tạo cây, tạo chồi tái sinh: - Cải tạo vườn cây thông thoáng, thoát nước tốt, cây khỏe, có sức sống tốt, không bị sâu bệnh. 58 https://thuviensach.vn - Thời vụ cắt đốn cây, ghép cây: từ tháng 2-3 đốn cây, tháng 4-5 ghép cây hoặc tháng 4-5 đốn cây, tháng 8-9 ghép cây. - Cưa, đốn cành bưởi: Tiến hành cưa cành cây vào thời điểm lá lộc thành thục (chú ý không cưa cành vào thời kỳ lộc non), tùy theo tuổi của cây có thể cắt cành cấp 2-3, giữ lại 2 - 3 cành khác nhau. Khi cắt phải cắt vài nhát dưới bụng cành, sau đó cắt trên lưng cành, tay giữ cành cắt sắp đứt thì dùng tay bẻ gãy đưa xuống, sau khi cắt xong dùng cành đó che phủ thân gốc. - Chăm sóc: Để chăm sóc gốc ghép, chồi ghép, cần làm cỏ sạch quanh gốc và bón 10 kg phân hoai mục và 0,2-0,5 kg NPK 15-10-5, tùy theo tuổi của cây. - Chăm sóc chồi tái sinh: Khi chồi nhú lộc thì phun thuốc trừ sâu vẽ bùa, nhện đỏ; đến khi lộc chồi tái sinh được 2 lượt thì dỡ bỏ các cành che phủ thân gốc, chỉ duy trì 3-5 cành chồi tái sinh trên mỗi cành cưa đốn; cắt bỏ các cành chồi mọc trong thân sau mỗi đợt lộc. * Kỹ thuật ghép: - Chọn chồi ghép dài 0,8-1 m, thẳng, không bị sâu bệnh, có đường kính gốc ghép 1 cm, có 5-7 lá. - Chọn đoạn cành ghép tròn mắt căng, cắt hết lá, dùng khăn vải sạch, ẩm bọc mầm ghép kín để nơi thoáng, tốt nhất ghép trong ngày. 59 https://thuviensach.vn Thời vụ ghép tốt nhất là tháng 4, tháng 5, tháng 8 và tháng 9. - Cách ghép: Dùng kéo ghép trên chồi ghép, cắt lá phần gốc ghép, dùng dao sắc khoanh đầu gốc ghép tạo độ thoát, không đọng mồ hôi khi ghép xong. Chẻ gốc ghép sâu 2,5-3 cm, sau đó lựa mầm dài 2,5-3 cm ghép vào gốc với góc khoảng 30o, nêm vào cho khớp, ốp sát vào nhau, dùng ni lông quấn chặt gốc ghép và trải rộng ni lông quấn phủ kín đoạn đầu ghép cho khỏi khô mầm ghép. * Chăm sóc: - Sau khi ghép xong, mỗi ngày phun thuốc kiến một lần, sau 7-10 ngày sẽ bật mầm ở phần gốc ghép, phải cắt bỏ; sau khi mầm ghép nhú ra thì phun thuốc sâu vẽ bùa, nhện đỏ để lộc khỏe. Khi lộc mầm ghép được 1 - 2 lần thì dùng dao sắc rạch dọc vết ghép để mầm ghép không bị siết sâu. - Tùy theo tuổi và sức sống của cây để điều chỉnh cho cây ăn phân vừa đủ. Làm cỏ sạch quanh bầu gốc tán cây, sau đó xới đất vòng quanh bầu, tán, không chạm rễ, sâu 20 cm, rộng 40 cm. - Bón 20 kg phân chuồng hoai mục cùng 0,5 kg NPK 15-10-5 rắc trên phần đất xới rồi đảo với đất, sau đó lấp lại bầu, tưới ẩm. Chú ý, một cây một năm bón 2 lần vào tháng 2 và tháng 8. * Kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh: Đối với cây bưởi, các sâu, bệnh hại chủ yếu là sâu vẽ bùa, nhện đỏ, sâu đục cành, rệp sáp, 60 https://thuviensach.vn bệnh chảy gôm, bệnh ghẻ, bệnh gỉ sắt, thối rễ. Áp dụng đúng quy trình phòng trừ theo nguyên tắc 4 đúng: đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng cách, đúng thời điểm. 2. Tính hiệu quả - Tạo cho cây bưởi khỏe, bộ rễ phát triển mạnh, tạo đất tơi xốp, hấp thu toàn phần dinh dưỡng trong đất nuôi cây, cây phát nhiều lộc, nhất là tạo cho cây phân hóa mầm lộc thành mầm hoa khi chưa thu quả. - Cây ra hoa khỏe, quả đậu nhiều, quả lớn đều làm tăng năng suất vườn bưởi, đạt trung bình 60-70 quả/cây. - Hạn chế thối rễ, gãy cành, bửa cành, người nông dân không phải dùng cọc chống khi cây đang nuôi quả. Hạn chế rụng quả, cháy quả và không cần sử dụng túi bao quả. 3. Khả năng áp dụng Giải pháp đã áp dụng trên 400 cây bưởi của gia đình tác giả. Tập huấn, hướng dẫn cho một số gia đình ở Hưng Yên, Bắc Giang áp dụng với cây gần 3 năm tuổi, đạt 70-80 quả/cây, trọng lượng quả bình quân đạt 1 kg. 61 https://thuviensach.vn TRẺ HÓA CÂY BƯỞI Tác giả: ĐÀO MINH CHUYÊN Địa chỉ: thôn Như Xuyên, thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên Điện thoại: 0387821568 1. Tính mới của giải pháp Từ những kinh nghiệm sau nhiều năm chăm sóc vườn bưởi của gia đình, tác giả đã sáng chế ra giải pháp “trẻ hóa cây bưởi” trên giống bưởi đào chuyên nhằm bắt hoa năm tới, giữ quả năm sau mà không làm ảnh hưởng tới chất lượng của quả chưa thu hoạch trên cây. Giải pháp tiến hành từ khâu chọn đất, nhân giống chăm bón, phòng trừ sâu bệnh trước và sau thu hoạch. - Làm đất: Do cây bưởi là loại cây có bộ rễ chùm ăn nổi, ăn lan, cần lựa chọn đất thịt nhẹ, thế đất cao thoát nước tốt, đất tương đối bằng. Lên luống rộng khoảng 5 m, chiều cao từ mặt rãnh lên một luống là 0,5-1 m. - Chọn giống: Giống bưởi đào chuyên chín muộn vào tháng 12 âm lịch. Cây có khả năng kháng bệnh tốt, ít bị gỉ sắt, bệnh chảy mủ, sâu đục cành và rệp 62 https://thuviensach.vn sáp. Nên chọn cây giống có bộ rễ khỏe, lá xanh, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. - Thời vụ trồng: Vụ thu đông, thời vụ trồng tốt nhất vào tháng 8-12 âm lịch, lúc này là thời gian rễ bưởi ngủ, thời tiết mát mẻ. Vụ xuân hè từ tháng 1-2, trừ những ngày rét đậm. - Khoảng cách cây trồng: Theo chiều dọc của luống, cây cách cây là 3-5m. - Cách trồng: Đào hố sâu 40 cm, rộng 0,8-1 m, sử dụng 10-20 kg phân hoai mục, 1 kg phân NPK, 1,5-2 kg vôi bột bón lót trước khi trồng 1-2 tháng. Khi trồng tạo đất bột, đặt bầu cây giống nằm cạnh hố, dùng dao, kéo sắc bóc bầu cây, bê bầu và thân cây cho vào hố trồng ngay thẳng rồi lấp đất và tưới đẫm lần đầu cho đất sụt lún ôm vào bầu cây trồng. - Chăm sóc, bón phân: Xới cỏ quanh bầu, để cây thấp so với mặt luống khoảng 20 cm. Bón 20 kg phân chuồng hoai mục và 1 kg phân NPK/cây, chia làm 5 lần/năm. Xả đất bầu vòng quanh, không chạm rễ tăm, rồi trộn phân với đất lấp lại bầu cây theo độ rộng tán cây. - Kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh: Đối với những cây có múi như chanh, cam, bưởi, quất thì thường hay bị bệnh và dịch hại như: nhện đỏ, sâu vẽ bùa, sâu đục cành, rệp sáp, bệnh gỉ sắt, bệnh ghẻ, bệnh chảy gôm dẫn đến cây yếu và chết. Giống bưởi đào chuyên có khả năng kháng bệnh khá tốt, song kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh cần tuân thủ nguyên 63 https://thuviensach.vn tắc 4 đúng, đó là: đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng cách, đúng thời điểm của ngành nông nghiệp khuyến cáo. - Kỹ thuật cắt tỉa cành, tạo tán, vít cành: Đây là giải pháp mới được tác giả chắt lọc, tạo ra giải pháp trẻ hóa cây bưởi: + Bón phân đủ liều lượng, tưới đủ ẩm, cây phát triển tốt. + Khi cành lộc đọt được 2 kỳ lá xanh, sẫm thì bấm ngọn sẽ phát triển nhiều mầm. + Vít cành đọt nhiều mầm thì phát triển nhiều lộc mới. Chú ý khi mỗi kỳ nhú lộc thì phun thuốc trị bệnh, sâu vẽ bùa, nhện đỏ. + Cắt tỉa cành còi cọc, lộc đọt gầy yếu để hạn chế sâu bệnh và tạo độ thông thoáng cho cây. 2. Tính hiệu quả - Sử dụng giải pháp trẻ hóa cây bưởi từ năm 2015-2017, bình quân thu nhập từ bưởi của gia đình tác giả đạt 600-800 triệu đồng/năm, cao hơn trước 30%. - Tạo cho cây bưởi khỏe, kháng tốt bệnh và dịch hại, tạo ra quả bưởi có mẫu mã đẹp, múi to, vỏ mỏng, độ ngọt tự nhiên, có hàm lượng đường cao, để được lâu, ra quả đều đặn hằng năm. - Dùng cách vít cành tạo cho cây nhiều lộc, nhiều rễ, sai quả, quả đồng đều, mẫu mã đẹp, ít bị cháy quả; hạn chế gãy cành, rụng quả, thu hái 64 https://thuviensach.vn thuận tiện. Vít cành ở giai đoạn chuẩn bị thu hoạch cây sẽ không bị bật lộc, tạo hoa năm tới khỏe hơn, đạt tỷ lệ đậu quả cao. 3. Khả năng áp dụng Giải pháp có thể áp dụng đối với các vườn cây trước đây trồng bưởi kém hiệu quả. Tiến hành cải tạo, ghép giống bưởi đào chuyên trên thân cành cây cũ với những cây cũ khỏe, sức sống tốt. Hiện nay, nhiều nông dân ở các tỉnh Tuyên Quang, Bắc Giang, Thái Nguyên đã đến học tập, áp dụng giải pháp của tác giả vào sản xuất. 65 https://thuviensach.vn KỸ THUẬT TRỒNG, CHĂM SÓC TRE BÁT ĐỘ CHO RA MĂNG NGHỊCH MÙA Tác giả: NGUYỄN VĂN NGHĨA Địa chỉ: tổ 4, ấp Phước Lập, xã Phước Vinh, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh 1. Tính mới của giải pháp - Nhân giống: Vào tháng 5-6 hằng năm, tác giả chọn những cây măng khỏe để lên thành cây tre, khi cây mọc nhánh ra lá non thì cắt ngọn; chọn cành mọc trực tiếp từ thân để nhân giống, cành đã tỏa hết lá, đùi gà to và có nhiều vòng rễ khí sinh, mắt cua to, chắc, nổi rõ, không bị sâu bệnh; dùng cưa cắt khoảng 2/3 nhánh từ thân, lấy rễ lục bình hoặc xơ dừa, rơm mục để bó bầu trên thân cây, sau khoảng 10-18 ngày cắt xuống rồi vào vườn ươm khoảng 10-12 ngày thì đem trồng. - Cách trồng: Cự ly hàng cách hàng khoảng 4 m, nên tùy đất mà bố trí kích thước cho phù hợp. Cây cách cây khoảng 2,5 m, đào hố 50 x 50 cm, sâu 30 cm, trộn khoảng 0,5 kg phân lân và một ít phân chuồng cùng đất mặt rồi trồng giống như các loại cây trồng khác. Sau trồng, tưới nước, khi tre được 66 https://thuviensach.vn một tháng tuổi thì bón 3-5 kg phân chuồng đã ủ hoai/gốc. Nếu là vùng đất xấu thì bón thêm phân bón lót khoảng 2 kg lân + 0,3 kg NPK/gốc, khi tre được 3-9 tháng tuổi bắt đầu cho ra măng, lúc đó ta cắt và chọn những cây khỏe để lại. - Chăm sóc: Sau khi thu hoạch vào khoảng thời gian cuối tháng 9, đầu tháng 10 hằng năm, tiến hành cắt bỏ những cây tre nhỏ, cắt cành nhánh và bón cho mỗi gốc 0,2 kg NPK 13-13-13, phân rác, rơm mục, tưới nước giữ ẩm 20-30 ngày đã có đợt măng mới. 2. Tính hiệu quả Giải pháp của tác giả đã giúp cho gia đình có thu hoạch từ 2 vụ măng lên 3 vụ măng trên diện tích 2.000 m2 trồng tre bát độ. Với giá bán dao động từ 25.000 đến 30.000 đồng/kg, mỗi vụ măng ra nghịch vụ cho thu nhập 60-70 triệu đồng. Trồng tre bát độ cho măng nghịch mùa đem lại năng suất cao, dễ tiêu thụ, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân. 3. Khả năng áp dụng Đây là giải pháp dễ áp dụng, đã có 9 hộ chuyển đổi trồng tre bát độ cho ra măng trái mùa với diện tích trên 1 ha. Hội Nông dân xã Phước Vinh đã tạo điều kiện cho hội viên, nông dân tham quan, học tập kinh nghiệm, giải pháp đang được nhân rộng ra toàn xã và trên địa bàn huyện Châu Thành. 67 https://thuviensach.vn HỆ THỐNG NƯỚC TỰ CHẢY PHÁT ĐIỆN SINH HOẠT VÀ TƯỚI CÂY ĂN QUẢ Tác giả: NGUYỄN VĂN DẺO Địa chỉ: thôn Phú Bình 2, xã Cam Tân, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa Điện thoại: 0335308104 1. Tính mới của giải pháp Tận dụng lợi thế vùng đồi có nước suối quanh năm và chảy rất mạnh, sau khi được tham gia lớp tập huấn mô hình tưới nước tiết kiệm, tác giả đã xây dựng hệ thống nước tưới tự chảy cho vườn cây ăn quả và chạy máy phát điện sinh hoạt. Hệ thống sử dụng ống nhựa để dẫn nước tự chảy tưới cho 3 ha cây ăn quả và phát điện với chi phí đầu tư thấp đã giúp gia đình đỡ tốn công lao động tưới cây bằng phương pháp thủ công; có điện sinh hoạt thắp sáng, điện sinh hoạt gia đình. Cấu tạo của hệ thống gồm: - Hệ thống các ống nhựa dẫn nước từ trên cao chảy xuống củ phát điện. - Củ phát điện (gồm tuabin mini và đầu phát điện) để phát điện sinh hoạt với công suất 0,5 kW. 68 https://thuviensach.vn - Bể chứa nước tưới cây sau khi phát điện và hệ thống ống dẫn nước tưới cây. 2. Tính hiệu quả - Với chi phí ban đầu cho hệ thống khoảng 30 triệu đồng, sử dụng nguyên liệu phổ thông dễ mua, dễ lắp đặt, dễ sử dụng đã khắc phục tình trạng vườn cây ăn quả năng suất kém do khô hạn, vì thiếu lao động tưới nước. Sau khi có hệ thống tưới nước tự chảy, vườn xoài đã tăng 40% sản lượng, các năm gần đây cho thu hoạch 250 triệu đồng/năm. Không tốn chi phí điện thắp sáng, tăng thu nhập kinh tế cho gia đình. - Trên 10 hộ gia đình ở địa phương có điều kiện tương tự đã được tác giả hướng dẫn, chuyển giao kỹ thuật cho 11 hộ áp dụng, xây dựng hệ thống ống dẫn nước tự chảy vào vườn cây rất dễ dàng; tạo công ăn việc làm ổn định cho 40 lao động, tăng thu nhập cho mỗi hộ gia đình hàng trăm triệu đồng mỗi năm. 3. Khả năng áp dụng Hệ thống được ứng dụng rộng rãi cho nông dân trong xã và huyện, góp phần làm tăng lợi ích kinh tế, tăng thu nhập gấp đôi. Hiện nay, mô hình đang được nhân rộng cho bà con nông dân trong huyện, nhằm góp phần phát triển kinh tế cho hộ nông dân và xã hội. 69 https://thuviensach.vn NÂNG CAO NĂNG SUẤT VÀ HẠN CHẾ CHẾT CHẬM TRÊN CÂY RAU BỒ NGÓT Tác giả: NGUYỄN ANH TUẤN Địa chỉ: thôn Phước Lương, xã Diên Thọ, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa 1. Tính mới của giải pháp - Thời vụ trồng: Có thể trồng quanh năm nhưng tốt nhất là đầu mùa mưa từ cuối tháng 7 và đầu tháng 8 âm lịch hằng năm. - Chọn đất trồng: Nên chọn đất thịt nhẹ, cát pha nhiều mùn và thoát nước tốt. Mặt đất trồng rau phải tương đối bằng phẳng, không ngập úng trong mùa mưa. - Chọn giống: Trồng bằng cách giâm cành, trên những cây bồ ngót sinh trưởng mạnh (cây khoảng 6-8 lần thu hoạch sau khi trồng hoặc hơn một năm), chọn những cành khỏe, cành bánh tẻ, cành vừa hóa nâu, sau đó cắt từng đoạn dài 20 cm, dùng dây bó thành từng bó để trồng. - Làm đất: Làm sạch cỏ, cày đất để ải từ 15 đến 30 ngày, bón vôi với lượng 40 kg/1.000 m2, khử chua và diệt trừ mầm bệnh; dùng bừa làm cho đất 70 https://thuviensach.vn nhỏ, vỡ vụn, san mặt ruộng cho bằng phẳng, tránh hiện tượng đọng nước khi mưa. - Lên luống, bón phân: Nên lên luống kiểu mai rùa hoặc lòng khay, giữa các luống phải có rãnh thoát tốt vào mùa mưa. Chiều dài của luống 10-20 m, chiều rộng mỗi luống 2-3 m. Sau khi làm đất, lên luống, bón lót cho 1.000 m2 từ 700-1.000 kg phân chuồng hoai mục, 20-30 kg super lân và 7-10 kg kali. - Cách trồng: Tiến hành rạch hàng, ghim hom xuống mặt đất từ 1/2 đến 1/3 hom, đặt nghiêng; hàng cách hàng 30-50 cm, cây cách cây khoảng 10 cm (hàng thưa, cây thưa tạo độ thông thoáng cho phát triển về sau). Để cây khỏe, tỷ lệ sống cao, tiến hành tưới nước và phun thuốc trừ nấm đều trên mặt đất và cây hom; phun thuốc trừ cỏ trên mặt đất; dùng rơm, nhất là rơm đã làm nấm hoặc rơm hoai mục, phủ một lớp mỏng lên bề mặt đất trong khoảng cách để giữ ẩm cho đất. - Tưới nước: Nguồn nước tưới cho rau phải là nguồn nước sạch, hợp vệ sinh; tưới phun mưa để tiết kiệm nước, giúp cho rau mát từ trên đọt xuống thân, hạn chế được bệnh bạc lá, xoắn lá. - Chăm sóc sau thu hoạch: Thu lứa đầu 75-80 ngày sau trồng; lứa thứ 2 trở đi thì 45-50 ngày thu hoạch một lần. Nên thu hoạch đúng lứa, không để rau già làm giảm phẩm chất, chất lượng của rau. 71 https://thuviensach.vn 2. Tính hiệu quả - Cây rau bồ ngót thu hoạch được nhiều lứa trong năm, chi phí đầu tư ban đầu thấp nhưng thu hoạch đến 5 năm, mỗi năm thu được 6 lần rau, cho thu nhập cao 2-3 lần so với các cây trồng khác. - Tận dụng được công lao động nhàn rỗi ở địa phương, góp phần tăng thu nhập, ổn định đời sống người dân nông thôn, tạo ra mô hình sản xuất kinh tế mới, thay đổi thói quen canh tác truyền thống của người nông dân. - Giải pháp giúp người nông dân tiết kiệm được nước tưới, công lao động, hạn chế được bệnh bạc lá, xoắn lá trên rau so với cách trồng cũ. 3. Phạm vi ứng dụng Hiện nay, nông dân đã áp dụng thành công giải pháp này và đang nhân rộng tại địa phương. Do luân canh các loại cây trồng khác nên tránh được bệnh dịch, mang lại hiệu quả kinh tế cao. 72 https://thuviensach.vn CHĂN NUÔI, THỦY SẢN73 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn CẢI TIẾN KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG ONG NỘI VÀ NUÔI LẤY MẬT Tác giả: ĐẶNG THANH TÙNG Địa chỉ: thôn Đông Tác, xã Đại Hợp, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng 1. Tính mới của giải pháp Tận dụng lợi thế rừng ngập mặn, sú, vẹt có hoa quanh năm, luôn sạch, không có tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, tác giả đã sử dụng giống ong nội thay cho giống ong Ý đang dùng phổ biến hiện nay. Sáng chế của tác giả đã khắc phục được những hạn chế trong nghề nuôi ong lấy mật, sử dụng giống ong nội đồng thời tạo được nguồn mật ong chất lượng cao, mật sánh vàng, bảo quản nhiều năm vẫn giữ nguyên chất lượng, không có hiện tượng kết tinh đường dưới đáy chai. Các kỹ thuật được cải tiến: - Tạo ong chúa nhân tạo từ những đàn giống khỏe, giống tốt. Thường xuyên thay ong chúa một năm hai lần vào tháng 5 và tháng 10 dương lịch. Tạo thế đàn khỏe từ 4 đến 6 cầu, khoảng 5 đàn ong thợ. 75 https://thuviensach.vn - Nới rộng diện tích khung, cầu của thùng nuôi ong lên với kích thước 36 x 23 cm, so với cách nuôi truyền thống là 33 x 20 cm; cải tiến thùng quay mật để khi quay không ảnh hưởng đến ấu trùng và chất lượng mật. - Nắm thật chắc quy luật hoa nở nhằm điều chỉnh đàn ong đúng thời điểm lấy mật để tăng năng suất. 2. Tính hiệu quả - Với số lượng 120 thùng, khai thác trên diện tích rừng ngập mặn ở địa phương, bình quân mỗi năm gia đình thu được 1.300 lít, trị giá 260 triệu đồng. - Về kỹ thuật, đã chọn ong chúa nhân tạo từ những đàn giống khỏe, giống tốt cho các đàn ong; phương pháp thay ong chúa trong cùng một thời điểm cho một đàn ong có 2 ong chúa ở thời gian đầu xây dựng đàn là kỹ thuật đặc biệt hiện chưa có người công bố. - Giải pháp đã phát huy được lợi thế rừng ngập mặn, sú, vẹt có hoa quanh năm nên sản phẩm mật ong luôn sạch, không có tồn dư thuốc bảo vệ thực vật. Trong suốt 10 năm qua, sản phẩm mật ong của gia đình tác giả và các gia đình nuôi ong ở địa phương được thị trường ưa chuộng. Đã tạo được việc làm cho các thành viên trong gia đình, giúp người dân địa phương và các vùng lân cận được sử dụng sản phẩm đảm bảo về chất lượng và an toàn 76 https://thuviensach.vn thực phẩm; góp phần làm thay đổi tư duy người lao động, giải quyết việc làm, cải thiện đời sống của nông dân, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới. 3. Khả năng áp dụng Giải pháp có thể được áp dụng rộng rãi, sau khi được tập huấn, hướng dẫn, các địa phương có đặc điểm tự nhiên như xã Đại Hợp đều có khả năng áp dụng. Góp phần duy trì, bảo tồn được khu rừng ngập mặn ven biển, giúp người dân làm kinh tế biển theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XII của Đảng về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. 77 https://thuviensach.vn KỸ THUẬT NUÔI ONG DÚ Tác giả: LÊ DUY VŨ Địa chỉ: thôn Tây 3, xã Diên Sơn, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa Điện thoại: 0354228481 1. Tính mới của giải pháp Ong dú là một giống ong địa phương, nhỏ như con ruồi, nhưng có khả năng lấy mật tốt và thụ phấn cho cây trồng. Ong dú thích hợp với thời tiết có nhiệt độ 28-33oC, nếu quá nóng hoặc lạnh ong sẽ chết hàng loạt. Sau nhiều lần thử nghiệm, tác giả đã sáng chế ra kỹ thuật nuôi ong có chuồng nuôi đảm bảo mát trong mùa hè, ấm vào mùa đông. Giải pháp có cấu tạo gồm: - Nhà nuôi ong được xây bằng gạch ống, chiều ngang 2-2,5 m, chiều dài 15-20 m, chiều cao tường khoảng 3 m, chia làm 5 tầng, các tầng chia mỗi ô 50 cm2 để đặt thùng ong, quay miệng thùng ra ngoài; mái lợp tôn, mùa hè để cửa 2 đầu nhà, xung quanh vườn trồng cây để làm mát, mùa đông chèn kín các khe hở để giữ ấm cho ong. - Thùng ong làm bằng gỗ tốt để chống mối, mọt; thùng có kích thước 16 x 16 x 50 cm, 6 mặt bịt 78 https://thuviensach.vn