🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Biên Thành Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn Thông tin sách Tên sách: Biên thành Tác giả: Thẩm Tùng Văn Người dịch: Phạm Tú Châu Nhà phát hành: Nhã Nam Nhà xuất bản: NXB Đà Nẵng Khối lượng: 200g Kích thước: 12 x 20 cm Ngày phát hành: 03/2006 Số trang: 198 Giá bìa: 25.000đ Thể loại: Tiểu thuyết Đương đại Thông tin ebook https://thuviensach.vn Nguồn: http://tve-4u.org Type+Làm ebook: thanhbt Ngày hoàn thành: 22/10/2016 Dự án ebook #259 thuộc Tủ sách BOOKBT Giới thiệu Thúy Thúy, cô bé mồ côi sống cùng ông ngoại làm nghề lái đò trên con sông đã trở thành một thiếu nữ khả ái ở tuổi 15. Người ông vui mừng khi thấy cậu cả Thiên Bảo của gia đình chủ bến đem lòng thương yêu cô Thúy Thúy nhưng nàng chẳng hề để ý tới việc cưới xin. Thực ra, trái tim nàng đã thầm lặng hướng theo cậu hai Na Tống, cho dù chàng trai đã được gia đình sắp xếp cho cuộc hôn nhân với một gia đình danh giá. Cuộc tình tay ba chưa có lối thoát thì cái chết đã cướp đi cậu cả Thiên Bảo trong một chuyến đi thuyền. Thúy Thúy bị coi là kẻ mang vận đen cho gia đình chủ bến, tình yêu của nàng và Na Tống rơi vào tuyệt vọng. Người ông quá lo lắng, đau buồn cũng sớm lìa bỏ cuộc sống trong một đêm mưa gió. Na Tống chẳng tìm ra cách giải quyết nào cho số phận tình yêu, ra đi không một lời hẹn ước. Thúy Thúy ở lại với con đò cô đơn, chờ mong người con trai có thể sẽ về mà cũng có thể chẳng bao giờ quay lại. Nhận định “Vẻ đẹp tạo hình của Biên thành - thiên tiểu thuyết có nhân vật chính là một ông lão và cô cháu gái này luôn được giới phê bình nhấn mạnh; nó làm ta nghĩ tới một bức tranh Trung Hoa cổ điển, và mời gọi ta trở lại kiếm https://thuviensach.vn tìm một thế giới trữ tình đã mất của những ai chài, của đồng nội... Một kiệt tác của một tác giả quan trọng.” - SDM “Bị khuất đi nhiều bởi những đồng nghiệp nổi tiếng có lối viết thiên về chính trị như Lỗ Tấn hay Lão Xá... Tác phẩm của Thẩm Tùng Văn đan dệt phức tạp, giàu có tầng lớp và trữ tình. Trung Hoa của quá khứ và hiện tại sống động trong văn ông một cách tự nhiên như vốn thế. Nỗi buồn thấm qua nhưng cảnh đồng quê... có gì đó không chắc chắn và cũng nhiều hy vọng... Trong khi Lỗ Tấn là nhà ký sự của siêu ý thức xã hội thì Thẩm giống như một nhà nhân loại học, và trong ý nghĩa này, dương như ông gần với độc giả hiện đại hơn. Trong khi những người khác hướng đến một xã hội Trung Hoa của tự phê bình, của các thay đổi, thì Thẩm, một cách đẹp đẽ và giản dị, chỉ cho ta cuộc sống vốn dĩ vẫn hiện hữu như thế đó. Tác phẩm của ông là sự hoà quyện giữa nỗi buồn sâu xa cho quá khứ, hy vọng cho tương lai, và hơn tất cả, là vẻ đẹp và sự trong sáng của cõi sống hiện tại”. - Matthew W. Baker https://thuviensach.vn Lời giới thiệu Thẩm Tùng Văn (1902 - 1988) là nhà văn hiện đại nổi tiếng của Trung Quốc. Ông sinh trưởng trong một gia đình quan võ đời Thanh; quê huyện Phượng Hoàng tỉnh Hồ Nam, bà nội là người dân tộc Miêu. Bắt đầu sáng tác từ năm 1924, kể từ đó cho tới những năm 40 của thế kỷ trước, ông đã viết một số lượng lớn đáng kinh ngạc về đủ các thể tài, từ tản văn, thơ, kịch, tùy bút, chính luận, truyện ký, truyện dài, song chủ yếu là truyện vừa và ngắn. Đề tài trong truyện của ông có diện rất rộng, từ nông thôn xa xôi, hẻo lánh tới đô thị phồn hoa, nội dung tư tưởng cũng cực kỳ phong phú. Trong số đó, những truyện viết về cuộc sống và số phận của dân tộc thiểu số vùng biên khu giữa bốn tỉnh Hồ Nam, Hồ Bắc, Tứ Xuyên, Quý Châu là giàu đặc sắc nghệ thuật nhất. Tiêu biểu trong số đó là truyện vừa Biên thành. Biên thành (Thành trên núi) làm nổi bật bi kịch của cái thiện. Khác hẳn với mẫu hình bi kịch huỷ diệt của cái vĩ đại và cái cao cả ở Phương Tây, xuất hiện trong truyện đều là những con người bình thường hiền lành, chất phác. Số phận của họ đúng như tác giả nói: “Mọi thứ đều tràn trề cái thiện nhưng đều không gặp may. Vì không gặp may nên cái thiện chất phác ấy cuối cùng khó tránh khỏi bi kịch”[1]. Nhà văn Nhật Bản Takashi Shizuka thì nhận xét: “Xem ra dưới giọng văn hết sức bình tĩnh, e rằng đã ẩn giấu sự phê phán và phản kháng sâu sắc - ít nhất cũng là sự chán ghét nền văn minh hiện đại, đó chính là chủ ý của tác phẩm”[2]. Biên thành, cũng như nhiều tác phẩm khác của Thẩm Tùng Văn, từ lâu đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, do đó được biết rộng rãi trong bạn đọc ngoài Trung Quốc. Ở Việt Nam, đây là lần đầu tiên Biên thành được dịch. https://thuviensach.vn NGƯỜI DỊCH https://thuviensach.vn Lời vào đề Tôi có tình yêu nồng nàn không sao nói hết đối với nông dân và binh sĩ. Tình cảm này có thể thấy trong tất cả tác phẩm của tôi, tôi cũng không bao giờ che giấu tình cảm này. Tôi sinh trưởng tại thành trấn nhỏ như loại tôi đã viết trong tác phẩm. Ông nội tôi, cha tôi và cả anh em tôi, tất cả đều ở trong quân ngũ, người đã chết không ai không chết trong phận sự của mình, người còn sống thì tất nhiên sẽ kết thúc cuộc đời mình trong chức vụ. Xuất phát từ phương diện thế giới mà tôi được tiếp xúc để thuật lại niềm yêu ghét, nỗi vui buồn của họ, thì dù ngòi bút của tôi có vụng về đến mức nào cũng không đến nỗi cách đề quá xa. Bởi vì họ là những người chính trực, thành thực, họ rất vĩ đại trong cuộc sống về một số mặt, một số mặt khác lại hết sức bình thường; tính nết họ có một số mặt rất đẹp và một số mặt khác lại rất vụn vặt. Khi tôi bắt tay viết về họ, vì để khiến cho họ càng có nhân tính, càng gần với nhân tình, tất nhiên là tôi viết rất thật thà. Song như thế thì những tác phẩm ấy có thể sẽ không tránh khỏi trở thành một việc làm vô ích, bởi vì chúng dường như cách rất xa người có học, sinh trưởng và được giáo dục ở thành phố. Tôi biết cái họ cần là một loại tác phẩm khác. Theo thói quen hiện nay, nhà lý luận, nhà phê bình văn học và đại đa số độc giả thường dễ nảy sinh tình cảm không vui đối với loại tác phẩm này. Số trước tỏ ra “không lạc đàn”, lên tiếng nói cho mọi người biết Trung Quốc không cần loại tác phẩm này; số sau, “quá quan tâm tới lạc đàn”, hiện nay cũng không muốn đọc loại tác phẩm này. Đó tất nhiên là truyện có thật. “Lạc đàn” là thế nào? Một người có chút lý tính, có lẽ mãi mãi không bao giờ hiểu nổi, nhưng số đông thì ai chẳng sợ “lạc đàn”? Tôi có câu này muốn nói: “Quyển truyện này tôi viết không phải cho người thuộc số đông. Đại phàm những ai đã đọc dăm ba quyển sách đóng theo lối Tây[3] về lý luận văn học và phê bình văn học thì kinh nghiệm sống của họ thường https://thuviensach.vn không cho phép họ, ngoài phạm vi “bác học” ra, lại còn biết thêm một chút về một nơi nào khác, hoặc một việc nào khác của Trung Quốc. Vì vậy tác phẩm này nếu phù hợp với một loại lý luận văn học nào đó hiện nay thì nhà phê bình mới thêm cho nó đủ mọi lời khen ngợi, nhưng lối phê bình ấy thực ra vẫn không tránh khỏi trở thành lời sỉ nhục tác giả. Họ đã không muốn hiểu niềm yêu ghét và nỗi vui buồn thực sự của dân tộc này thì cũng không có cách nào làm rõ chỗ được, mất của tác phẩm ấy. Vì thế quyển truyện này không viết cho họ. Còn những người yêu văn nghệ, hoặc là sinh viên, hoặc là học sinh trung học, phân bố ở những thành phố dân số tương đối đông ở trong nước thì thường rất thành thực và ngây thơ, dùng một phần thời gian rất quý báu của họ để đọc sách văn học mới xuất bản gần đây ở trong nước. Họ bị một số nhà lý luận, nhà phê bình, nhà xuất bản thông minh và những nhà đưa tin văn đàn quen thói nói dối, tung dư luận cùng chung sức tạo thành thói quen, khống chế và chi phối, bởi vậy cuộc sống của họ đồng thời cũng thực sự cách xa thế giới mà tác phẩm nói đến, cho nên họ cũng không cần loại tác phẩm này và cuốn truyện này cũng không hy vọng có được họ. Nhà lý luận có lý luận văn học trong sách xuất bản ở các nước nên không lo không có gì để nói. Nhà phê bình có tác giả và tác phẩm mà họ nợ chút ân oán nhỏ, đủ cho họ làm mất danh dự người khác cả một đời. Còn đại đa số bạn đọc, bất kể hứng thú và tín ngưỡng ra sao, đều có tác phẩm để mà đọc. Chính vì quan tâm đến bạn đọc đại chúng mà chẳng phải có rất nhiều người nghe nói vì bạn đọc đại chúng nên cứ mãi mãi xoay tít như con thò lò đó sao? Việc xuất bản quyển truyện này cho dù không bị nhà lý luận và nhà phê bình lãnh đạo số đông vứt bỏ, bạn đọc đa số bị lãnh đạo cũng không hoàn toàn bỏ rơi nó, thì tác giả cuốn truyện này từ lâu đã có ý bỏ rơi cái “số đông” đó rồi. Cuốn truyện này của tôi vốn chỉ định dành cho những người đọc bản thân đã có qua trường lớp, hay chưa hề được đi học, nhưng vẫn biết đôi chút chữ nghĩa Trung Quốc, tự đặt mình vào việc lý luận văn học, phê bình văn học, rồi ở trên cái cương vị mà mình chưa đạt tới được đó để nói dối, tung dư https://thuviensach.vn luận sai lạc, hiện đang sống trong xã hội này và rất quan tâm tới mọi điều tốt xấu của toàn thể dân tộc cả trong không gian lẫn trong thời gian. Tôi không chỉ dừng ở đấy mà còn dự bị cho họ một cơ hội để đối chiếu, nên trong một tác phẩm khác, tôi còn nhắc tới cuộc nội chiến hai mươi năm nay mà một số người nông dân đã phải đương đầu. Tính cách và linh hồn họ, chịu một sức ép lớn, sau khi đã mất đi những bản tính như chất phác, cần kiệm, ôn hoà, chính trực vốn có thì đã trở thành một thứ mới. Bị những cuộc chinh phạt, vơ vét tàn bạo và thuốc phiện đầu độc, những người nông dân đã trở nên cùng khốn và lười nhác! Tôi sẽ trình bày rất chất phác về quá trình tiến lên theo một vận mệnh bất khả tri do lịch sử đưa đẩy của dân tộc này, và về những ưu tư của một số con người nhỏ bé trong cuộc biến động ấy, về các quan niệm, các ước vọng “sống tiếp” và “sống tiếp ra sao” nảy sinh trong cuộc sống thiếu thốn đó của họ. Bạn đọc của tôi nên có chút lý tính, mà lý tính chút xíu đó bắt nguồn từ sự quan tâm tới biến động xã hội hiện nay của Trung Quốc, nhận thức được chỗ vĩ đại trước đây và chỗ suy vi hiện nay của dân tộc. Họ là những ai đang làm việc lớn nhằm phục hưng dân tộc - một công việc rất hiu quạnh. Tác phẩm này hoặc giả chỉ có thể cho họ một chút u tình hoài cổ, hoặc giả chỉ cho họ một nụ cười buồn hay cho họ một cơn ác mộng, nhưng đồng thời cũng không biết chừng còn cho họ dũng khí và niềm tin. THẨM TÙNG VĂN Đăng trên Phụ trương văn nghệ của Đại công báo ra ngày 25/4/1934 ở Thiên Tân. https://thuviensach.vn 1 TỪ TỨ XUYÊN TỚI HỒ NAM, VỀ PHÍA ĐÔNG CÓ MỘT con đường cái quan. Con đường này dẫn tới một toà thành nhỏ trên ngọn núi nằm sát địa giới phía tây tỉnh Hồ Nam, tên gọi là Trà Đồng, thì gặp một con suối. Cạnh suối có cây tháp nhỏ màu trắng, dưới chân tháp chỉ có một ngôi nhà. Nhà này cũng chỉ có một ông già, một bé gái và một con chó vàng. Con suối uốn quanh núi đồi chảy về xuôi chừng ba dặm thì đổ vào con sông lớn ở Trà Đồng. Nếu ai qua suối rồi leo qua một quả núi nhỏ thì chỉ cần đi một dặm đường là tới được Trà Đồng. Suối chảy như cánh cung, đường núi như dây cung, do đó mà chênh nhau về độ gần xa. Con suối rộng chừng hai mươi trượng[4], lòng suối được lát bằng những phiến đá lớn. Suối chảy êm đềm, có chỗ sâu chống sào không tới đáy nhưng nước vẫn trong suốt, có thể đếm được cá bơi lội dưới suối. Con suối là đường thuỷ qua lại địa giới giữa Tứ Xuyên và Hồ Nam, do hạn hẹp về kinh phí nên chưa thể bắc cầu, chỉ bố trí một đò ngang đầu vuông qua suối, mỗi lần chở chừng hai mươi cả người lẫn ngựa, lúc nào người đông thì chở nhiều chuyến. Mũi đò dựng một cọc tre nhỏ, đầu cọc treo một vòng sắt linh hoạt, một sợi chão căng cách mặt suối nối hai đầu bờ. Khi có khách qua suối thì móc vòng sắt vào chão, người trên thuyền nắm sợi chão chăng ngang mà kéo, đò liền từ từ chuyển sang bờ bên kia. Đò sắp cập bến, ông quản đò vừa kêu to: “Thong thả, thong thả đã!”, vừa nhảy vọt lên bờ kéo vòng sắt, thế là người, hàng hoá, trâu, ngựa đều lên bờ, leo qua núi là mất hút. Bến đò này là của công, vì thế khách qua đò không phải trả tiền. Có người thấy áy náy, vốc một nắm tiền đồng bỏ xuống sàn đò thì người quản đò ắt nhặt từng đồng nhét trả vào tay khách, thái độ cứ như cãi nhau thật sự: - Tôi có gạo ăn hàng ngày, ba đấu gạo với bảy trăm tiền là đủ rồi. Ai còn cần mấy đồng tiền này? https://thuviensach.vn Nhưng không được, bất kể thế nào vẫn có khách đòi trả tiền. Người quản đò muốn cho yên lòng, cầm số tiền đó nhờ người tới Trà Đồng mua chè thuốc, loại thuốc lá ngon nhất sản xuất ở Trà Đồng, đeo sẵn bên thắt lưng. Khách đi đò nào muốn hút thuốc, ông đều hào phóng cho họ. Liệu chừng khách đi đường xa nào để ý nhiều đến thuốc lá đeo bên mình, ông quản đò bèn nhét một nắm thuốc lá vào túi đeo của khách, bảo: - Không hút thuốc này à? Thuốc ngon đấy, hảo hạng đấy, tặng người khác cũng thích hợp! Còn chè thì ngày tháng Sáu, quản đò bỏ vào vò lớn, pha sẵn nước sôi cho khách qua đò uống. Quản đò chính là ông già ở dưới chân tháp. Bảy mươi tuổi thì từ năm hai mươi đã trông coi bến đò này. Năm chục năm qua, không biết ông đã đưa bao nhiêu khách qua suối. Tuổi tuy già đến vậy, lẽ ra ông nên nghỉ ngơi, nhưng trời chưa cho ông nghỉ và dường như ông cũng không thể rời bỏ nhịp sống đó. Ông chưa bao giờ nghĩ chức vụ ấy có ý nghĩa như thế nào đối với mình mà chỉ lặng lẽ và trung thực sống tiếp những ngày ở bến đò. Thay thế cho trời, khiến ông cảm thấy sức sống mạnh mẽ mỗi khi mặt trời lên và không đến nỗi nghĩ mình sẽ cùng chết với mặt trời khi mặt trời lặn, là cô bé ở cùng ông. Bạn bè duy nhất của ông là con đò và con chó vàng, còn người thân duy nhất của ông là cô bé. Mẹ cô bé, cũng là con gái duy nhất của ông quản đò già, mười lăm năm trước đã giấu người cha trung hậu, lén lút có quan hệ với một người lính ở Trà Đồng. Sau khi có con với nhau, người lính đồn thú ấy hẹn với mẹ cô bé cùng bỏ trốn về miền hạ du. Nhưng xét về mặt hành vi bỏ trốn, thì một người trốn tránh trách nhiệm quân nhân, một người phải rời bỏ người cha cô đơn. Sau khi suy tính một hồi, anh lính thấy cô gái đó không có gan bỏ trốn cùng mình, còn bản thân anh ta cũng không muốn huỷ hoại danh dự một quân nhân, bèn nghĩ: “Cùng sống thì không có cách gì đoàn tụ với nhau, còn cùng chết thì đương nhiên chẳng có ai ngăn cản,” thế là tự mình https://thuviensach.vn uống thuốc độc trước. Người cha làm quản đò biết chuyện, nhưng ông không nói nặng một lời nào, chỉ làm như chẳng hay biết gì hết, vẫn bình thản sống. Cô con gái ông vừa xấu hổ vừa thương xót, vẫn sống để trông nom cha. Đến khi sinh con xong, cô ra bờ suối uống thật nhiều nước lạnh rồi chết. Như một kỳ tích, đứa bé côi cút lớn lên thành người, chớp mắt đã mười ba tuổi. Vì ở giữa hai quả núi có rất nhiều tre, màu xanh biếc tràn ngập trước mắt, ông quản đò bèn tiện tay nhặt một cái tên gần gũi bên mình để đặt tên cho đứa cháu côi cút đáng thương, đó là “Thúy Thúy”. Thúy Thúy lớn lên trong gió nên da dẻ hơi ngăm đen; trước mắt đều là non xanh nước biếc nên mắt sáng như thủy tinh. Thiên nhiên vừa nuôi dưỡng, vừa dạy dỗ em nên em thơ ngây, hiếu động chẳng khác nào một con thú nhỏ. Em lại ngoan ngoãn như con nai vàng trên đầu núi, không bao giờ nghĩ đến điều tàn nhẫn, không bao giờ buồn bã hoặc tức giận. Ngày thường ở bến đò, gặp người lạ chú ý đến mình, em chỉ đưa mắt trong sáng nhìn người ấy, có vẻ như muốn co chân chạy trốn vào núi bất cứ lúc nào. Nhưng sau khi hiểu người đó không có lòng dạ xấu, cô bé lại thong dong chơi đùa bên bến nước. Bất kể mưa hay nắng, ông quản đò đều có mặt ở bến đò. Khi có khách gọi đò, ông khom lưng nắm chắc dây chão, đưa đò sang ngang. Lúc nào mệt, ngủ thiếp đi trên phiến đá lớn ở trên bờ mà có khách vẫy tay gọi đò ở bờ bên kia thì Thúy Thúy không gọi ông dậy, em nhảy xuống đò, nhanh nhẹn đón khách sang suối thay ông, mọi động tác đều thành thạo, không để lỡ việc bao giờ. Có lúc em cùng ở trên đò với ông và con chó vàng, giúp ông kéo đò sang ngang. Lúc đò sắp cập bến, trong lúc ông còn đang nhắc khách: “Thong thả, thong thả đã!” thì em đã nhảy trước lên bờ, cắn chặt dây chão kéo đò vào bờ, rõ ràng đã hiểu phải làm như thế nào để hoàn thành chức trách. Ngày nào trời trong gió lặng mà không có khách qua đò, hai ông cháu ngồi phơi nắng trên hòn đá lớn ở trước cửa, hoặc từ trên cao ném một khúc gỗ xuống suối, suỵt cho con chó vàng ở bên cạnh nhảy từ mỏm đá cao xuống https://thuviensach.vn suối, ngoạm khúc gỗ mang trở lại. Có lúc Thúy Thúy và con chó vàng đều dỏng tai lên nghe ông kể chuyện chiến tranh nhiều năm trước ở trên thành; có lúc ông và cháu, mỗi người cầm chiếc sáo dọc làm bằng tre đưa lên môi thổi khúc nhạc đón dâu, đưa con gái về nhà chồng. Có khách sang đò, ông già đặt sáo xuống, một mình đi tới bến đò đưa khách sang ngang. Còn cô cháu gái đứng trên mỏm đá thấy đò đã chuyển mình thì lanh lảnh gọi to: - Ông ơi ông, ông nghe cháu thổi rồi hát theo nhé! Đò đến giữa suối, ông già vui vẻ cất tiếng hát. Giọng khàn khàn cùng với tiếng sáo âm vang trong không khí tĩnh mịch, dòng suối dường như cũng nhộn nhịp hơn một chút (thực ra tiếng hát trở đi trở lại chỉ làm mọi cảnh ở đây càng tĩnh lặng hơn). Có lúc khách qua đò là trâu, nghé, là đàn dê, là kiệu hoa của cô dâu từ miền đông Tứ Xuyên qua Trà Đồng, Thúy Thúy thế nào cũng tranh đưa đò. Em đứng ở mũi đò, kéo chão với vẻ lười nhác để cho con đò từ từ qua suối. Trâu, dê và kiệu hoa lên bờ rồi, Thúy Thúy thế nào cũng đi theo. Em đứng lại trên đỉnh núi nhỏ, đưa mắt dõi theo đám khách đã đi xa rồi mới trở lại đò, kéo đò về bờ gần nhà. Em tự bắt chước tiếng dê kêu, tiếng trâu mẹ kêu khe khẽ, hoặc hái một bó hoa dại buộc lên đầu làm cô dâu. Thành Trà Đồng chỉ cách bến đò một dặm đường, khi cần mua dầu mua muối, khi ngày tết ngày lễ ông già muốn uống một cốc rượu thì ông cụ không lên thành, con chó vàng sẽ cùng đi với Thúy Thúy vào thành để mua sắm các thứ. Khi tới hiệu tạp hoá mua hàng, em thấy ở đó có hàng bó mì gạo, hàng chum đường trắng, có pháo, có nến đỏ, thứ gì cũng để lại ấn tượng rất sâu cho Thúy Thúy. Trở về bên ông, em bao giờ cũng kể mãi những chuyện đó cho ông nghe. Bến sông ở đấy còn có rất nhiều thuyền, to hơn con đò rất nhiều, thú vị hơn nhiều, Thúy Thúy không dễ quên được những con thuyền đó. https://thuviensach.vn 2 THÀNH TRÀ ĐỒNG DỰA NÚI KỀ SÔNG MÀ XÂY NÊN. Phía sát núi, tường thành như một con rắn dài bò theo núi; phía kề sông thì dành một khoảnh đất bên sông ở ngoài thành làm bến, trên bến đậu những thuyền mui nho nhỏ. Thuyền xuôi chở dầu đồng[5], muối, ngũ bội tử[6] nhiều màu; thuyền ngược thì chở bông, sợi bông, vải tấm, tạp hoá cùng đồ biển. Nối các bến có một con phố men theo sông, nhà cửa phần nhiều một nửa bám đất trên bờ, một nửa chìa ra sông vì đất có hạn. Những nhà ấy không nhà nào không có gác sàn, chân chống xuống sông. Về mùa xuân, nước sông lên to, khi nước tràn vào phố thì người trên phố dùng thang dài, một đầu dựa vào hiên nhà mình, một đầu dựa vào tường thành. Ai nấy la lối ồn ào mang khăn gói, chăn đệm, thạp gạo leo thang mà lên thành. Khi nước rút mới qua cổng thành mà về. Nếu nước lên mạnh thì gác có chân chống thế nào cũng có một vài nơi bị nước cuốn đi. Mọi người đứng trên đầu thành chỉ biết ngây ra nhìn, người có gác bị cuốn trôi cũng ngây ra nhìn, dường như không có gì để nói về tổn thất của mình, cũng chẳng khác gì nhìn những nỗi bất hạnh khác không thể cứu vãn do thiên nhiên sắp đặt. Lúc nước lên, đứng trên thành có thể nhìn thấy mặt sông đột nhiên rộng ra, nước chảy mênh mông bát ngát, nổi chìm cùng với nước lũ có cả nhà, trâu, dê và cây lớn. Thế là khi nước dịu đi một chút, trước chỗ neo thuyền thuế quan thường có người chèo thuyền tam bản, hễ thấy trâu bò, khúc gỗ, hoặc một chiếc thuyền không, hoặc trên thuyền có tiếng đàn bà và trẻ con kêu khóc thì vội chèo thuyền lui về phía hạ du đến đón người và vật, buộc chặt chão vào những thứ đó rồi chèo vào bờ. Những người dũng cảm này vừa hám lợi, vừa trượng nghĩa, tương tự như người địa phương vậy. Bất kể cứu người hay vớt vật, họ đều rất nhanh nhẹn và dũng cảm trong hành vi mạo hiểm vui vẻ đó, khiến ai trông thấy cũng phải reo hò khen ngợi. Con sông đó chính là Dậu Thủy nổi tiếng trong lịch sử, tên mới gọi là Bạch Hà. Bạch Hà sau khi hợp lưu với sông Nguyên Thủy ở Thìn Châu thì hơi https://thuviensach.vn đục như nước suối chảy từ núi ra. Nếu ngược dòng đi lên thì chỗ sâu đến năm ba trượng, nước đều trong vắt nhìn thấy cả đáy. Chỗ sâu ban ngày được mặt trời soi xuống khiến nhìn thấy rõ những viên đá trắng nho nhỏ dưới đáy sông, cả đá mã não có hoa văn cũng vậy. Cá bơi lội dưới nước chẳng khác nào nổi giữa không khí. Hai bên bờ có nhiều núi cao, trong núi có nhiều nứa nhỏ có thể dùng làm giấy, lâu năm thành màu xanh biếc rất bắt mắt. Nhà gần sông phần nhiều đều trồng đào, trồng hạnh. Xuân sang, chỉ cần hơi chú ý thì nơi nào có hoa đào ắt có người ở, mà nơi nào có người ở ắt có rượu bán. Mùa hè thì bộ quần áo vải hoa tím phơi dưới nắng rất bắt mắt có thể làm cờ cho nơi có người ở. Còn khi mùa thu, đông sang, nhà cửa trên vách đá dựng đứng và ở bên bờ nước, không nơi nào không khiến người ta phải nhìn. Những bức tường bằng đất sét màu vàng, những viên ngói đen trũi đều ở những vị trí thoả đáng cho mãi tới mai sau, hơn nữa còn vô cùng hoà hợp với hoàn cảnh xung quanh, khiến cho ấn tượng để lại ngay trước mắt người ta là vô cùng khoan khoái. Nếu lữ khách nào hơi có chút hứng thú với thơ và tranh thì hãy nằm co trong chiếc thuyền nhỏ trên dòng sông này, làm một chuyến du hành trong một tháng, ắt không đến nỗi cảm thấy nhàm chán. Đó là vì nơi nào cũng có dấu tích kỳ lạ, nơi thì là sự bạo gan, nơi thì là sự tinh xảo của thiên nhiên, không nơi nào không khiến cho người ta say đắm. Ngọn nguồn sông Bạch Hà từ biên cảnh Tứ Xuyên chảy xuống, vì thế thuyền nào ngược sông Bạch Hà thì khi nước mùa xuân tràn về có thể đến thẳng Tú Sơn ở Tứ Xuyên. Nhưng phần thuộc về biên giới tỉnh Hồ Nam thì Trà Đồng là bến cuối cùng. Mặt sông của dòng sông này khi tới Trà Đồng tuy rộng chừng nửa dặm, nhưng sang thu, đông khi nước rút, chỗ sông có nước chảy chưa rộng tới hai chục trượng. Còn ngoài ra là những bãi đá xanh, thuyền sau khi tới đây không có cách gì ngược lên nữa, bởi vậy hàng hoá xuất khẩu ở miền đông Tứ Xuyên đều đến đây thì lên bờ. Hàng hoá xuất khẩu đều do phu khuân vác gánh, khiêng bằng đòn gánh gỗ sam đặt trên vai; hàng hoá nhập khẩu cũng không thứ hàng nào không buộc thành bó, thành gánh, dùng sức người chuyển đi. https://thuviensach.vn Đóng trong thành nơi này chỉ có lính thú phiên chế lại từ số đinh lục doanh[7] ngày trước và khoảng năm trăm nhà dân (trong số dân này, ngoài một số nhà tư bản nhỏ có ít ruộng nương và xưởng ép dầu hoặc cho vay rồi lấy dầu, lấy gạo, lấy sợi bông ra, số còn lại hầu hết đều là gia đình người có quân tịch đến đây đồn thú năm xưa). Nơi này còn có Cục thuế quan, cơ quan làm việc đóng trong một ngôi miếu nhỏ dưới phố bên ngoài thành, còn Cục trưởng thì ở trong thành. Một doanh quân lính đóng ở nha môn của vị Tham tướng già, ngoài lính kèn hàng ngày lên thành thổi kèn chơi, khiến người ta biết ở đây có quân lính đóng ra, số quân lính khác hầu như không tồn tại. Mùa đông ban ngày mà vào thành, chỉ thấy trước cửa nhà nào cũng phơi quần áo và rau cải. Khoai lang phần nhiều còn để cả dây treo dưới mái hiên. Những chiếc túi may bằng vỏ cây đựng đầy hạt dẻ và hạt trăn[8] cũng phần nhiều treo dưới mái hiên. Chỗ nào cũng có gà lớn, gà bé ríu rít chạy chơi. Thỉnh thoảng có người đàn ông bửa gỗ, bổ củi ngay trước cửa nhà mình, rồi xếp củi đã bổ xong thành đống hình tháp trên chỗ đất bằng phẳng rộng rãi. Thỉnh thoảng còn có thể thấy vài người đàn bà mặc quần áo vải chàm, giặt rồi hồ rất cứng, trước ngực đeo tạp dề màu trắng, khom lưng dưới nắng, vừa chuyện trò vừa làm việc. Tất cả cứ mãi mãi yên tĩnh như thế, người dân nào hàng ngày cũng sống trong cảnh tĩnh mịch như thế. Một chút yên tĩnh làm tăng thêm sức suy nghĩ của người ta về sự đời, tăng thêm những giấc mộng. Sinh tồn trong toà thành nhỏ này, mỗi người tự nhiên nhất định đều có cuộc sống của riêng mình, có niềm chờ mong tất nhiên về yêu ghét đối với sự đời. Nhưng người ta nghĩ gì? Ai mà biết được. Ở chỗ tương đối cao trong thành, nếu đứng trước cửa là có thể ngắm sông và cảnh sắc trên sông. Khi có thuyền cập bến, đứng xa cũng có thể nhìn thấy vô số phu kéo thuyền trên bãi sông. Trong số phu kéo thuyền, có người từ miền hạ du mang theo bánh điểm tâm[9] và đường kính, khi thuyền đến bến thì đem vào thành bán lấy tiền. Lúc thuyền về, trí tưởng tượng của bọn trẻ con đương nhiên để ở những người kéo thuyền. Còn người lớn thì ấp một ổ gà con, nuôi hai con lợn, nhờ phu thuyền khi về xuôi đánh giúp cho đôi hoa tai vàng, mua giúp hai chục thước vải đen, một vò xì dầu ngon https://thuviensach.vn hoặc chụp đèn kép loại đẹp mang về. Tất cả những thứ đó choán một phần lớn nỗi lòng của các bà nội trợ. Toà thành nhỏ này tuy lặng lẽ bình yên, nhưng nơi này là đầu mối giao dịch thương nghiệp của miền đông Tứ Xuyên nên phố bờ sông nho nhỏ ở ngoài thành có khác chút ít. Đã có nhà trọ cho khách buôn nghỉ lại, có hiệu cắt tóc cố định. Ngoài ra, cửa hàng cơm, hiệu bán tạp hoá, hàng dầu, hàng muối, hàng quần áo hoa, hàng nào cũng có địa vị riêng, trang điểm cho phố bờ sông này. Còn có hiệu bán ròng rọc làm bằng gỗ đàn, chão bện bằng tre và nồi đất dùng trên thuyền, người giới thiệu nghề thuỷ thủ[10], kiếm cơm ở bến thuyền. Trước cửa tiệm ăn thường có cá chép, đậu phụ rán vàng rộm, được điểm tô bằng ớt đỏ thái chỉ được đặt trong bát tô nông, trong ống tre vầu để bên bát cắm một nắm to đũa đỏ. Bất kể ai muốn tiêu một ít tiền thì người ấy cứ việc ngồi bên chiếc bàn dài đặt cạnh cửa, rút một đôi đũa cầm trong tay, phía bên kia sẽ có một người đàn bà tỉa lông mày nhỏ mướt, mặt thoa phấn trắng bước đến hỏi: - Uống rượu ngọt hay rượu cay? Nếu “lửa” nồng một chút, thích bông lơn, thích trêu bà chủ thì khách đàn ông ấy ắt giả vờ làm mặt giận, gắt: - Uống rượu ngọt? Có phải trẻ con đâu mà còn hỏi người ta có uống rượu ngọt không? Thế là rượu trắng cay nồng được múc từ chum ra qua cái lọc bằng gỗ, đổ vào bát sành, lập tức được đưa đến bàn ở bên cạnh. Hiệu tạp hóa bán dầu mỹ phu[11] và đèn ngoại đốt bằng dầu mỹ phu cùng hương, nến, giấy. Hàng dầu thì trữ dầu đồng, hiệu muối thì chồng chất muối xanh lấy từ giếng lửa. Hiệu quần áo hoa thì bán sợi bông trắng, vải vóc, bông, lụa đen làm khăn chít trên đầu. Còn hàng bán vật dụng trên thuyền thì bày ngổn ngang, không thứ gì không có, thỉnh thoảng còn có mỏ neo bằng sắt nặng tới hơn trăm cân để ở cạnh đường ngoài cửa, đợi khách https://thuviensach.vn đến hỏi giá. Người giới thiệu nghề thủy thủ kiếm cơm ở bến thuyền thì ở trong nhà trên phố bờ sông, suốt ngày cửa rộng mở, thường có chủ thuyền mặc áo ngắn bằng đoạn màu xanh và thủy thủ nôn nóng ra ra vào vào. Nơi ấy giống quán trà nhưng không bán trà, không phải hàng thuốc lá nhưng lại có thể hút thuốc. Những ai đến đây tuy đều bàn về chuyện buôn bán trên thuyền nhưng thuyền ngược hay xuôi, người chèo và kéo thuyền phần lớn đều có quy củ nhất định, không cần phải bàn đến các con số. Họ đến đây hầu hết đều để “liên hoan”. Lấy “quản sự đầu rồng”[12]làm trung tâm, họ trao đổi một chút về thời sự của địa phương, tình hình buôn bán giữa hai tỉnh cùng những “chuyện mới” ở hạ du. Người mời họp khi cần tập trung các khoản tiền phần nhiều đều ở đây; khi cần gieo xúc sắc xem số điểm nhiều hay ít để luân lưu làm chủ hội cũng thường tiến hành ở đây. Thực sự trở thành mối buôn bán của họ chỉ có hai việc: mua bán thuyền và mua bán nàng dâu. Theo đà buôn bán phát đạt mà đô thị lớn nảy sinh ra một số người ăn bám. Vì nhu cầu của lái buôn, nhu cầu của thủy thủ, phố ven sông của toà thành nho nhỏ ở biên khu này cũng có những người như thế tụ tập ở những nhà có gác sàn. Những người đàn bà này nếu không phải từ miền quê lân cận đến đây thì cũng là theo quân Tứ Xuyên tới Hồ Nam rồi lưu lạc. Họ mặc áo lụa làm giả lụa ngoại, quần bằng vải in hoa, lông mày nhổ nhỏ mướt như sợi chỉ, búi tóc thật to, xức loại dầu có mùi thơm gắt. Ban ngày họ chẳng có việc gì làm, đều ngồi ở cửa khâu giày, trên mũi giày thêu đôi phượng bằng chỉ tơ xanh đỏ; hoặc họ ngồi bên cửa sổ ngoảnh ra sông xem thủy thủ khuân hàng lên thuyền, nghe thủy thủ trèo lên cột buồm mà hát. Đến tối, họ thay nhau tiếp lái buôn và thủy thủ, hoàn thành nghĩa vụ của một gái điếm cần phải làm. Do phong tục biên khu thuần phác, cho dù là làm tiền thì những phụ nữ ấy bao giờ cũng đôn hậu. Gặp người không quen, khi giao dịch thì người kia phải trả tiền trước, sau đó mới đóng cửa lại mà hú hí. Còn khi đã quen nhau, có tiền thì trả mà không cũng được. Gái làm tiền chủ yếu sống nhờ vào lái buôn Tứ Xuyên, nhưng họ phần nhiều kết ân tình với thủy thủ. Khi https://thuviensach.vn tình cảm đã thân mật thì họ cùng cắn môi nhau, cắn cổ nhau mà thề bồi, ước hẹn “sau khi chia tay, không ai được làm rầy rà nhau”. Bốn mươi ngày hoặc năm mươi ngày, người trôi nổi trên thuyền và người ngồi xổm trên bờ đều ngơ ngẩn sống cho qua quãng ngày đó và đều buộc chặt lòng mình với người nơi xa. Nhất là những người phụ nữ, họ si tình đến mức không hình dung nổi. Đã quá thời gian hẹn hò mà người đàn ông không trở lại thì khi nằm mơ, họ thường mơ thấy thuyền về bến, người ấy khật khưỡng từ thuyền nhảy qua tấm ván làm cầu mà lên bờ rồi chạy thẳng đến bên họ. Hoặc ban ngày ai có lòng ngờ thì ban đêm mơ thấy người đàn ông leo lên cột buồm ngoảnh về phía khác mà hát, không thèm để ý đến mình. Người nào tính yếu mềm một chút thì mơ thấy mình nhảy xuống sông hoặc nuốt thuốc phiện tự tử; người nào cứng cỏi thì mơ thấy mình tay cầm dao phay, xông thẳng tới người thủy thủ đó. Cuộc sống của họ tuy xa cách với xã hội nói chung, nhưng trong sự được mất về tình yêu, nước mắt và niềm vui nhào trộn với cuộc sống của họ cũng trở nên tương tự như nơi khác và với người nơi khác; cả thân thể lẫn tâm hồn họ đều bị niềm yêu, nỗi ghét xâm chiếm, thấy lạnh nhạt vẫn cho là nồng ấm, quên hết mọi điều. Nếu có chỗ không giống ít nhiều thì chẳng qua là những người đàn bà ấy chân thành hơn, chân thành đến mức gần với hồ đồ. Ngắn hạn thì bao, dài lâu thì lấy, đóng cửa với người khác trong một thời gian. Sự giao dịch trên thân thể đàn bà ấy do phong tục nơi đây đơn giản nên người làm việc ấy không hề cảm thấy ti tiện, nhục nhã mà người đứng ngoài cuộc cũng không chỉ trích, khinh miệt họ theo quan niệm của người có học. Họ vừa trọng nghĩa khinh lợi, lại vừa biết tự kiềm chế trong chữ tín nên dù là gái làm tiền thì thường thường họ còn đáng tin hơn người thành phố biết liêm sỉ. Ông quản bến tên Thuận Thuận là một nhân vật đã từng sống trong doanh ngũ thời nhà Thanh, hồi cách mạng làm tiểu đội trưởng thuộc đoàn 49 nổi tiếng của lục quân. Cùng làm tiểu đội trưởng như ông, có người nhờ cách mạng trở thành danh nhân, vĩ nhân, có người bị chém đầu, băm thây; còn ông, nhờ bệnh thống phong mắc từ hồi niên thiếu nên được về quê, đem https://thuviensach.vn chút tiền tích lũy được mua một con thuyền gỗ trắng có sáu mái chèo rồi cho một chủ thuyền nghèo thuê, chở hàng cho người ta đi về giữa Trà Đồng và Thìn Châu. Gặp vận may nên trong nửa năm thuyền không hư hỏng, ông liền dùng số tiền kiếm được cưới một bà goá trẻ, mặt trắng tóc đen, lại có chút vốn liếng. Mấy năm sau, trên dòng sông này, ông đã có tám chiếc thuyền, một vợ và hai người con trai. Nhưng con người thoải mái, phóng túng đó, tuy sự nghiệp rất lên tay, nhưng vì thích kết giao bạn bè, tính khảng khái lại biết cứu giúp người khi nguy cấp nên không thể phát tài lớn như lái buôn dầu. Bản thân ông đã từng sống trong quân doanh nên hiểu nỗi đắng cay của người ra khỏi nhà, hiểu được tâm tình của người không được như ý muốn, nên những nhà thuyền nào vì thuyền gặp sự cố mà phá sản, binh lính giải ngũ nào đi qua, hoặc văn nhân du học, hễ ai đến nơi này nghe tiếng và muốn xin giúp đỡ thì không ai là ông không hết sức trợ giúp. Một mặt ông kiếm được tiền trên sông nước, mặt khác ông lại hào phóng tiêu đi. Tuy chân ông hơi có tật nhưng vẫn bơi được, chỉ đi bộ là không được bằng bạn, còn tư cách thì ông lại rất công bằng vô tư. Việc trên sông nước vốn dĩ cực kỳ đơn giản, tất cả đều do một tập quán chi phối. Thuyền ai bị va chạm, thuyền ai làm tổn hại cho một người khác hoặc một thuyền khác thì đều chiếu lệ giải quyết theo cách thức quen dùng. Chỉ có điều khi vận dụng quy củ quen thuộc để thu xếp mọi việc, cần phải có nhân vật trung tâm có tuổi và có đức lớn. Mùa thu một năm, người như thế đã từ trần, Thuận Thuận liền làm người thay thế cho người đó. Năm ấy ông mới chỉ năm mươi tuổi nhưng hiểu rõ sự việc và lý lẽ, tư cách vừa chính trực, công bằng và ôn hoà lại không hám tiền tài nên không ai còn nghi ngại về tuổi của ông. Đến nay, con trai ông đứa lớn đã mười sáu, đứa bé đã mười bốn. Hai cậu thiếu niên này đều rắn chắc như nghé đực, biết lái thuyền, biết bơi lội, biết đi đường xa. Những việc nào mà người trẻ tuổi xuất thân từ thị trấn khác làm được thì hai anh em đều làm được, đã làm thì không việc nào không đến nơi đến chốn. Cậu lớn tuổi hơn thì hào phóng, thoải mái như cha, không bao giờ để ý đến thói thường và việc nhỏ; cậu nhỏ tuổi hơn thì khí https://thuviensach.vn chất gần với người mẹ mặt trắng, tóc đen của mình, không ưa nói nhiều, mặt mày thanh tú khác người, vừa nhìn đã biết là thông minh và giàu tình cảm. Hai anh em đã lớn ắt mỗi người phải có một cuộc sống để rèn luyện nhân cách cho mình. Người cha bèn luân phiên cắt cử hai con đi các nơi xa. Khi thuyền về xuôi, phần nhiều các cậu theo thuyền và làm người giúp việc ngay trên thuyền, chia sẻ ngọt bùi hay cay đắng với người khác. Khi chèo thuyền thì chọn mái chèo nặng nhất, khi kéo thuyền thì kéo dây đầu hoặc dây thứ hai, thức ăn là cá khô, ớt và dưa khú, ngủ thì nằm ngay trên sàn thuyền cứng đơ. Nếu thuyền ngược thì các cậu đi đường bộ, theo lái buôn Xuyên Đông, qua Tú Sơn, Long Đàm, Dậu Dương mà buôn bán. Bất kể nóng, rét hay mưa, tuyết, các cậu đều đi giày cỏ, theo trạm mà đi. Họ còn mang theo dao ngắn, gặp khi bất đắc dĩ phải ra tay thì rút phắt dao ra, đứng nơi quang đãng, đợi kẻ đối diện tiến đến, tiếp đó giải quyết với kẻ ấy bằng đánh dao ngắn. Thói quen được ưa chuộng của bang là “đối với kẻ thù phải dùng dao, mà kết giao bè bạn cũng phải dùng dao.” Bởi vậy khi cần dùng dao thì hai anh em cũng không để dao phải mất đi cơ hội đó. Học buôn bán, học ứng xử, học cách sống tại nơi ở mới, còn học cả cách dùng dao để bảo vệ thân thể và danh dự. Mục đích giáo dục dường như đã giúp hai đứa trẻ học được dũng khí và nghĩa khí làm người. Một phần kết quả của giáo dục khiến hai anh em rắn chắc như hổ nhưng lại ôn hoà dễ gần, không kiêu ngạo, không xốc nổi, phù phiếm. Cho nên ở biên cảnh Trà Đồng, khi nhắc đến ba cha con thì ai ai cũng tôn kính tên họ ấy. Khi hai đứa con còn rất nhỏ, người làm cha đã hiểu đứa lớn giống mình về mọi mặt nên lặng lẽ yêu chiều đứa con thứ hai. Do niềm riêng tư không tự giác đó, ông đặt tên cho đứa lớn là Thiên Bảo, đứa nhỏ là Na Tống. Trời phù hộ thì về mặt người với người có khi không tránh khỏi trục trặc, còn do thần Na[13] đưa đến thì theo phong tục nơi đây, không ai có thể coi thường được. Na Tống rất đẹp trai, nhà thuyền ở Trà Đồng vụng về trong việc khen người đẹp trai, chỉ biết đặt tên hiệu cho cậu thứ là Nhạc Vân[14]. Tuy chưa https://thuviensach.vn người nào chính mắt nhìn thấy Nhạc Vân nhưng ấn tượng nói chung là có dáng dấp gần gũi với vai kép trẻ đóng Nhạc Vân trên sân khấu. https://thuviensach.vn 3 NƠI TIẾP GIÁP GIỮA HAI TỈNH THÌ TRONG HƠN mười năm qua, người chủ trì việc quân ở địa phương luôn chú trọng đến an ninh, xử trí rất thoả đáng nên không có biến cố nào phát sinh. Việc buôn bán đường thuỷ và bộ vừa không đến nỗi bị đình đốn vì chiến tranh, vừa không bị ảnh hưởng vì thổ phỉ, mọi việc không việc nào là mất trật tự; dân chúng cũng không ai không an phận, vui thú làm ăn. Ngoài việc nhà có trâu bò chết, thuyền bị lật, hoặc xảy ra biến cố lớn chết chóc nào đó, hoặc cảm thấy đau khổ, vấp ngã vì nỗi bất hạnh nào đó ra, dường như dân chúng biên khu này không bao giờ biết tình hình những địa phương khác của Trung Quốc đang phải chống chọi trong nỗi không may như thế nào. Ngày náo nhiệt, vui vẻ nhất trong năm ở biên khu này là tết Đoan ngọ, tết Trung thu và Tết cuối năm. Trước đây hàng chục năm, ba ngày tết này đã làm dân địa phương phấn khởi như thế nào thì đến nay vẫn không có gì thay đổi, vẫn là những ngày có ý nghĩa nhất của dân nơi đây. Ngày Tết Đoan ngọ, đàn bà con trẻ nơi đây đều mặc áo mới, trên góc trán dùng rượu ngâm hùng Hoàng[15] viết một chữ Vương. Bất kỳ người nào đến ngày này cũng được ăn cá, ăn thịt. Khoảng mười một giờ sáng, toàn thể dân Trà Đồng đều đã ăn cơm trưa; ăn xong, mọi nhà trong thành đều khoá trái cửa, cả nhà ra khỏi thành tới bờ sông xem chèo thuyền. Ai có người quen ở cửa phố bờ sông, có thể đứng bên cửa gác sàn mà xem, nếu không thì đứng ở cửa Cục thuế quan hoặc ra bến đò mà xem. Thuyền rồng trên sông lấy một chỗ nào đó làm điểm xuất phát, trước Cục thuế quan là đích, bởi vì ngày này các sĩ quan, nhân viên thu thuế và những người có địa vị ở địa phương đều đứng xem ở trước Cục thuế quan. Trước đó mấy ngày, mọi người đã chuẩn bị cho cuộc đua thuyền. Chia tổ, chia bang xong, nhóm nào nhóm nấy tự chọn ra những trai tráng lanh lợi và https://thuviensach.vn chắc khoẻ nhất, tập tiến thoái ở chỗ nước sâu. Hình thức của thuyền cũng khác với thuyền gỗ thường ngày, hình thể nhất loạt phải dài và hẹp, hai đầu ngỏng cao, thân thuyền vẽ những đường chỉ dài màu hồng và đỏ thắm. Thường ngày, những thuyền này được gác trong hang khô ráo bên sông, khi dùng đến mới kéo xuống nước. Mỗi thuyền có thể ngồi từ mười hai đến mười tám tay chèo, một người dẫn đầu, một tay trống và một người đánh thanh la. Mỗi người chèo cầm trong tay một mái chèo ngắn, theo nhịp trống nhanh hay chậm mà chèo thuyền về phía trước. Người dẫn đầu ngồi ở mũi thuyền, đầu bịt một vuông khăn đỏ, tay cầm hai ngọn cờ lệnh nhỏ vẫy sang trái hoặc phải, chỉ huy thuyền tiến hoặc lùi. Tay trống và tay thanh la phần nhiều ngồi ở giữa thuyền, thuyền vừa khởi động bèn tùng tùng cheng cheng gõ trống và đánh thanh la theo nhịp đơn thuần để điều tiết nhịp chèo của các tay chèo. Thuyền chèo nhanh hay chậm không thể không dựa vào nhịp trống, cho nên khi hai thuyền đua nhau găng nhất thì trống đánh dồn như tiếng sấm, lại thêm người xem đứng hai bên bờ hò reo trợ oai, khiến ai nấy đều nghĩ tới tiếng trống trong trận thuỷ chiến trên sông Lão Hạc của Lương Hồng Ngọc[16]. Hồi Ngưu Cao[17] bắt sống Dương Ma trên sông cũng trong trận thủy chiến có trống đánh cầm trịch. Thuyền nào về trước một chút đều được lĩnh thưởng ở trước Cục thuế quan; một tấm lụa đỏ, một tấm ngân bài, bất kể treo hoặc chít trên đầu một người nào đó trên thuyền đều nói lên vinh dự nhờ cả thuyền biết hợp tác. Mỗi khi có thuyền về trước đều có một anh lính rách việc nào đó đứng bên bờ nước đốt một tràng pháo Ngũ bách hưởng để mừng thắng lợi. Đua thuyền xong, ngài Trưởng doanh lính thú trong thành muốn vui cùng dân chúng, tăng thêm niềm phấn khởi trong ngày Tết bèn cho thả xuống sông loài vịt đực lớn con, cổ dài, lông đầu xanh mướt, cổ buộc dải lụa đỏ, quân dân người nào bơi giỏi thì xuống sông đuổi vịt. Bất kể ai bắt được vịt thì vịt là của người ấy. Thế là một trò vui mới được thay đổi trên sông, trên mặt sông đâu đâu cũng là vịt, đâu đâu cũng có người bơi đuổi theo vịt. Cuộc đua tranh giữa thuyền và thuyền, giữa người và vịt kéo dài đến tối mới kết thúc. Ông quản bến - Long đầu đại ca Thuận Thuận, hồi trẻ là tay https://thuviensach.vn bơi lội cực giỏi, đã xuống sông đuổi vịt thì dù có thế nào cũng không chịu trở về tay không. Nhưng khi con trai thứ của ông là Na Tống ngoài mười hai tuổi đã biết xuống sông, lặn một hơi đến bên con vịt rồi bỗng chồm người từ dưới nước nhô lên tóm ngay lấy vịt thì người làm cha bèn nói như chữa thẹn. - Hay lắm, việc này đã có các con làm, cha bất tất phải xuống sông nữa! Rồi quả nhiên ông không xuống sông tranh bắt vịt với người khác nữa. Còn xuống nước cứu người lại là chuyện khác nữa. Hễ giúp người tránh xa được hoạn nạn thì dù có phải nhảy vào lửa, vẫn là trách nhiệm không thể trốn tránh của con người ấy, cho dù đến tuổi tám mươi. Hai anh em Thiên Bảo, Na Tống đều là người giỏi bơi lội và chèo thuyền ở địa phương này. *** Tết Đoan ngọ lại sắp tới rồi. Mồng năm đua thuyền thì ngày mồng một, phố bờ sông có cuộc họp, quyết định con thuyền nào của phố xuống nước ngay hôm ấy. Vừa hay hôm ấy Thiên Bảo có việc, theo lái buôn đi đường bộ đưa hàng tết tới Xuyên Đông, Long Đàm nên chỉ có mình Na Tống tham gia. Mười sáu chàng trai chắc khoẻ như trâu tơ mang theo hương, đèn, pháo cùng một cái trống có chân cao bịt bằng da trâu vẽ hình thái cực đỏ chót tới nơi cất thuyền là hang núi phía thượng du. Sau khi thắp hương, đèn rồi kéo thuyền xuống nước, mọi người lên thuyền đốt pháo, đánh trống, con thuyền như một mũi tên, bắn vọt về phía hạ du. Lúc này mới là buổi sáng, buổi chiều thuyền rồng của dân đánh cá bên kia sông cũng xuống nước, hai chiếc thuyền rồng liền bắt đầu tập những cách đua. Lần đầu tiên nghe trống đánh trên sông, nhiều người đã cảm nhận được niềm vui của ngày tết đang đến gần qua tiếng trống đó. Những ai ở trên gác sàn ven sông có nhiều mong đợi thì khi thấy tiếng trống đều nghĩ đến người ở xa. Vào ngày tết này, tất nhiên có nhiều thuyền có thể về kịp, cũng có rất nhiều thuyền đành ăn tết ở nửa đường. Giữa về và không về có biết bao nhiêu niềm vui buồn https://thuviensach.vn mà mắt khó thấy được, bởi vậy trên phố bờ sông ở toà thành biên khu này có người cười vui và cũng có người mặt ủ mày chau. Khi tiếng trống tùng tùng vượt nước, vượt non vang đến bến đò thì chú ý trước tiên là con chó vàng. Con chó sủa gâu gâu, chạy quanh nhà như sợ hãi. Có người sang đò lúc này, nó liền theo đò sang ngay bờ bên kia rồi chạy lên đầu ngọn núi nhỏ, hướng vào thành mà sủa tiếp. Thúy Thúy đang ngồi trên phiến đá lớn ngoài cửa, lấy lá cọ tết cào cào và rết để chơi. Em thấy con chó vàng đang nằm ngủ dưới nắng bỗng chồm dậy chạy như điên, sang suối rồi lại trở về, bèn hỏi: - Vàng, Vàng, mày làm gì thế? Tao cấm đấy! Nhưng một lát sau em đã nhận ra có tiếng trống. Thế là em cũng chạy quanh nhà, rồi cùng chó sang bờ sông bên kia, đứng trên đầu núi nghe một lúc lâu. Tiếng trống náo nức lòng người đã đưa cô bé trở về với ngày tết Đoan ngọ trước đây. https://thuviensach.vn 4 ĐÓ LÀ CHUYỆN TRƯỚC ĐÂY HAI NĂM. NGÀY MỒNG năm tháng Năm, ông ngoại tìm người thay mình đưa đò, dẫn theo con chó vàng và Thúy Thúy vào thành rồi ra bờ sông xem đua thuyền. Người đứng đầy bờ sông, bốn chiếc thuyền dài màu đỏ đang chèo trên sông. Nước cho thuyền rồng bơi[18] vừa mới lên, sông màu xanh như vỏ đỗ, tiết trời lại sáng sủa như vậy, trống thì tùng tùng đánh dồn, Thúy Thúy cứ mím môi không nói một câu, lòng tràn trề niềm vui không thể thổ lộ. Người đứng trên bờ sông quá đông, ai nấy đều mở to mắt mà xem, chẳng bao lâu con chó vàng vẫn ở bên Thúy Thúy nhưng ông ngoại đã bị chen bật đi, không thấy đâu nữa. Thúy Thúy vừa xem đua thuyền, vừa nghĩ: “Chốc nữa hẳn ông ngoại cũng tìm được mình.” Nhưng lâu lắm cũng không thấy ông tìm đến, Thúy Thúy thấy lo lo. Hôm hai ông cháu cùng con chó vào thành, thì trước đó một ngày, ông đã hỏi Thúy Thúy: - Ngày mai vào thành xem đua thuyền, nếu một mình đi xem giữa rất đông người khác, cháu có sợ không? Thúy Thúy đáp: - Người đông cháu chẳng sợ nhưng chỉ một mình cháu thì mất vui. Ông nghĩ một lúc lâu mới nhớ ra có một người quen ở trong thành, ngay đêm ấy ông vào thành tìm bạn, nhờ ông cụ trông đò hộ một ngày, còn ông sẽ cùng cháu gái vào thành chơi một ngày. Vì ông cụ đó còn cô đơn hơn cả ông quản đò, không có người thân nào ở cùng, cả chó cũng không nốt, ông quản đò bèn hẹn bạn già sáng đến nhà ăn cơm, uống một chén rượu hùng hoàng. Ngày hôm sau, ông cụ kia đến; ăn cơm xong, ông quản đò giao nhiệm vụ cho ông bạn rồi cùng Thúy Thúy vào thành. https://thuviensach.vn Trên đường đi, ông quản đò như nhớ ra điều gì, lại hỏi Thúy Thúy: - Thúy Thúy, người đông vui lắm đấy, một mình cháu dám ra sông xem thuyền rồng không? Thúy Thúy đáp: - Sao cháu lại không dám? Nhưng một mình cháu thì lý thú gì? Sau khi đến bờ sông, bốn con thuyền đỏ đua trên sông đã choán hết tâm trí của em, ông có đứng bên cạnh hay không cũng chẳng cần. Ông quản đò nghĩ bụng: “Bây giờ hãy còn sớm, đến lúc tan cũng phải ba giờ nữa. Ông bạn già nhờ trông đò cũng nên đến xem bọn trẻ vui chơi, mình hãy về, đổi chỗ cho ông ấy vẫn còn kịp chán!”. Vì thế ông bảo cháu: - Người đông quá, cháu cứ đứng đây mà xem, đừng có đi đâu đấy. Ông ra chỗ khác có chút việc, thế nào cũng còn kịp trở lại đón cháu về. Thúy Thúy đang mải mê xem hai cặp thuyền đua tranh, nên ông bảo thế là bằng lòng ngay, không hề nghĩ ngợi. Ông quản đò thấy con chó ở bên Thúy Thúy có lẽ còn chắc chắn hơn ông ở bên cháu nên về nhà trông đò. Ông quản đò về đến bến đò thấy ông bạn già trông đò hộ ông đang đứng dưới ngọn tháp trắng chú ý nghe tiếng trống xa xa. Ông quản gọi bạn đưa đò sang bên này rồi hai người qua suối đến đứng dưới ngọn tháp. Ông bạn hỏi ông quản sao lại về, ông quản bảo ông về để cho bạn đi xem nên để Thúy Thúy ở lại bến sông. Ông quản còn nói thêm: - Ông xem thấy vui thì không cần quay lại đây nữa. Chỉ cần thấy Thúy Thúy thì bảo cho cháu biết, tới lúc tan cháu tự về nhà. Nếu con bé không dám về thì ông đưa cháu về vậy. Nhưng ông bạn già không hứng thú mấy với việc xem đua thuyền mà muốn cùng ông quản đò ngồi trên phiến đá bên bờ suối uống thêm hai chén rượu trắng nữa. Ông quản vui quá, xách bầu rượu đem ra, đưa cho ông bạn đến https://thuviensach.vn từ trong thành. Hai người vừa trò chuyện những tích ngày xưa về tết Đoan ngọ vừa uống rượu, chỉ một lúc sau, ông bạn đã bị rượu trắng chuốc cho say mềm trên phiến đá. Đã say rồi thì ông bạn không thể trở vào thành. Ông quản vì trách nhiệm, không tiện bỏ lại con đò, vì thế làm Thúy Thúy bên bờ sông nóng lòng sốt ruột. Sau khi các thuyền đua đã phân chia thắng bại cuối cùng, quan trong thành cho người chở vịt bằng thuyền nhỏ đem thả giữa sông, Thúy Thúy vẫn không thấy ông ngoại đâu. Em ngờ ông cũng đang đợi em ở đâu đó nên cùng con chó len vào đám đông tìm ông, nhưng vẫn chẳng thấy bóng dáng ông đâu. Sau đó thấy trời sắp tối, những người lính mang ghế dài ra khỏi thành xem đua thuyền lúc này đã lục tục vác ghế trở về nhà. Vịt trên sông chỉ còn lại dăm ba con, người bắt vịt cũng thưa dần. Mặt trời lặn về phía thượng du nơi có nhà Thúy Thúy, hoàng hôn phủ một làn sương mỏng trên mặt sông. Nhìn quang cảnh đó, Thúy Thúy chợt nảy ra một ý nghĩ đáng sợ: “Nếu ông chết rồi thì sao?”. Em vẫn nhớ một câu ông dặn em là không được bỏ khỏi chỗ cũ, lại cũng do cho ý nghĩ của mình vừa nãy là sai, em nghĩ ông không đến đón chắc hẳn là vào thành, hoặc đến chơi nhà người quen bị người ta lôi kéo uống rượu nên không thể đến với em. Chính vì đó là việc có thể xảy ra nên em không muốn cùng con chó vàng về nhà khi trời chưa thật tối, đành đứng trên bến đợi ông. Đợi một lúc nữa, hai chiếc thuyền của người bờ bên kia sông đã đậu ở con suối bên bờ đó, không trông thấy đâu nữa, người xem đua thuyền hầu như đã về hết cả rồi. Lầu sàn ở những nhà có gái làm thêu đã lên đèn và đã có người gõ trống con, gảy đàn nguyệt, hát các khúc điệu. Ở một số nhà khác có tiếng huyên náo vì chuốc rượu so quyền chơi thắng thua. Đồng thời một số thuyền neo dưới chân lầu sàn đã có người bày rượu, xào món ăn ở trên đó, tiếng xèo xèo của cải xanh và củ cải cho vào chảo mỡ đang sôi vang https://thuviensach.vn lên. Mặt sông đã mung lung, dường như chỉ còn một con vịt trắng đang bơi trên sông và cũng chỉ còn một người đang đuổi theo con vịt. Thúy Thúy vẫn không dám rời khỏi bến thuyền. Em vẫn tin ông sẽ đến tìm em và đưa em về nhà. Tiếng hát trên lầu sàn vui nhộn hơn trước, trên thuyền đậu dưới chân sàn có tiếng một thủy thủ nói: - Kim Đình, cậu lắng tai mà nghe con bồ của cậu đang hát chuốc rượu cho khách Xuyên Đông. Tớ cuộc một ngón tay với cậu, đó chính là giọng hát của con nhỏ đấy! Một thủy thủ khác nói: - Cô ấy hát để mời rượu bọn họ nhưng trong lòng thì nghĩ đến tớ. Cô ấy biết tớ đang ở trên thuyền dưới sàn mà! Thủy thủ kia lại nói: - Thân xác đã cho người ta chơi mà lòng còn nghĩ tới cậu sao? Cậu lấy gì làm bằng? Thủy thủ thứ hai nói: - Tớ có bằng chứng đây! Thế rồi anh ta thổi sáo theo một điệu rất kỳ quặc, chỉ lát sau tiếng hát trên lầu ngưng bặt. Hai người thấy trên lầu ngừng hát thì đều cười. Tiếp đó họ nói với nhau về mọi chuyện của cô gái, xen rất nhiều lời lẽ thô lỗ khiến Thúy Thúy thấy chướng tai nhưng em lại không thể bỏ đi nơi khác. Theo như hai thủy thủ này nói với nhau thì cha của người đàn bà trên lầu bị ai đó giết chết, đâm đến mười bảy nhát dao. Ý nghĩ kỳ quặc “ông chết rồi sao?” trong lòng Thúy Thúy lại trỗi dậy. https://thuviensach.vn Trong lúc hai người đó nói chuyện thì con vịt trắng ở giữa sông đang thong thả bơi về bến, chỗ Thúy Thúy đang ngồi. Em nghĩ: “Mày đến gần chút nữa thì tao bắt được mày!”. Em ngồi im chờ. Nhưng con vịt bơi cách bờ chừng ba trượng thì có người bỗng cười lên, gọi hai thủy thủ trên thuyền. Thì ra dưới nước còn một người nữa, người này đã bắt được vịt trong tay và từ từ lặn vào bờ. Người trên thuyền nghe tiếng gọi dưới nước, tuy không trông thấy rõ, nhưng cũng đáp lại: - Cậu Hai ơi, cậu khá thật đấy, hôm nay bắt được đến năm con vịt ấy nhỉ? Người bơi trên sông đáp: - Con vịt này khôn ranh lắm, đến bây giờ mới bắt được! - Bây giờ cậu bắt vịt, sau này cậu bắt vợ hẳn cũng giỏi như thế đấy nhỉ? Người trên sông không nói gì nữa, chỉ đập tay quẫy chân bơi vào bến. Con chó ngồi bên cạnh Thúy Thúy dường như muốn cảnh cáo người bơi, sủa lên mấy tiếng. Người ấy chú ý đến Thúy Thúy. Thấy trên bến chẳng còn một ai, người ấy hỏi: - Ai đấy? - Em là Thúy Thúy? - Thúy Thúy là ai? - Là cháu ngoại ông già quản đò ở núi Bích Khê. - Em làm gì ở đây? - Em đợi ông em, ông em bảo sẽ đến. - Có đợi nữa ông em cũng không đến đâu! Ông cụ chắc vào chỗ quân doanh trong thành uống rượu rồi. Chắc là say, được người ta khiêng về nhà https://thuviensach.vn rồi cũng nên. - Ông em không thế đâu. Ông đã bảo đến đón em thì nhất định ông sẽ đến. - Em đợi ở đây cũng không ổn. Đến nhà anh đi, cái nhà gác sáng đèn kia kìa. Đến đấy rồi đợi ông đến đón, được không? Thúy Thúy hiểu lầm ý tốt của người mời em đến nhà. Em vừa mới nghe chuyện xấu xa về người phụ nữ do hai thủy thủ kể. Em tưởng chàng trai này cũng mời em lên nhà lầu có tiếng đàn bà hát. Vốn chưa bao giờ chửi người nhưng lúc này em đang nóng lòng sốt ruột vì đợi ông quá lâu, lại tưởng người kia mời em lên đó để chọc ghẹo em nên em chửi khẽ: - Đồ đểu giả đáng chém đầu! Tuy tiếng chửi rất khẽ nhưng chàng trai kia đã nghe thấy, và từ tiếng nói đó mà đoán ra tuổi của Thúy Thúy nên cười, bảo: - Sao thế? Em chửi đấy à? Em không muốn tới nhà anh thì cứ việc đợi ở đây cho con cá lớn ở dưới sông lên đớp. Lúc ấy đừng có gào lên đấy nhé! - Cá có đớp cũng chẳng việc gì đến anh! Con chó vàng dường như hiểu ra cô chủ bị người ta bắt nạt nên lại sủa gâu gâu. Chàng trai giơ con vịt trắng trong tay lên dọa chó rồi đi vào phố. Con chó bị chọc giận toan đuổi theo thì Thúy Thúy gọi: - Vàng, Vàng, mày sủa người cũng phải biết nhìn người chứ! Thúy Thúy có ý bảo con chó “đồ đểu giả đó không đáng sủa”, nhưng chàng trai lại hiểu là em có ý tốt nên cười phá lên rồi đi thẳng. Một lúc sau, có người từ trong phố mang đuốc làm bằng dây chão bỏ đi tới gọi tên em. Khi người đó đến bên, Thúy Thúy không biết là ai. Người ấy nói, ông quản đò đã về nhà, không đến đón em được, nhờ người đi đò nhắn https://thuviensach.vn em về nhà ngay. Thúy Thúy nghe nói là người ông ngoại nhờ đến đón bèn cùng người đó về nhà. Người cầm đuốc đi trước, con chó lúc chạy trước, lúc chạy sau, cả ba men theo tường thành đi về bến đò. Thúy Thúy vừa đi vừa hỏi người cầm đuốc: ai bảo mà anh biết tên em. Người đó nói mình là người giúp việc cho nhà cậu Hai và chính cậu Hai bảo cho anh ta biết. Đưa Thúy Thúy về đến nhà, anh ta sẽ trở về phố. Thúy Thúy hỏi: - Làm sao cậu Hai biết tôi ở bến sông? Người ấy cười, bảo: - Cậu ấy bắt vịt bơi trên sông đem về nhà thì gặp cháu ở bến thuyền. Cậu ấy có ý tốt mời cháu về nhà ngồi đợi ông ngoại, thế mà cháu còn chửi cậu ấy! Thúy Thúy kinh ngạc khẽ hỏi: - Cậu Hai là ai? Người kia hơi ngạc nhiên hỏi lại: - Cậu Hai là ai mà cháu không biết à? Chính đó là cậu Hai Na Tống, là Nhạc Vân đấy mà! Cậu Hai bảo tôi đưa cháu về nhà. Thì ra cậu Hai Na Tống không phải là cái tên xa lạ ở Trà Đồng. Thúy Thúy nghĩ đến câu chửi người ta vừa nãy, vừa giật mình vừa xấu hổ. Không hỏi gì nữa, em lẳng lặng đi theo bó đuốc. Leo qua quả núi nhỏ, khi trông thấy ánh đèn của nhà ở bờ bên kia suối thì người ở nhà cũng nhìn thấy ánh đuốc phía Thúy Thúy. Ông quản đò lập tức kéo thuyền sang, vừa kéo thuyền vừa khàn khàn gọi: - Thúy Thúy, Thúy Thúy, có phải cháu đó không? Thúy Thúy toan lờ đi nhưng mồm lại khẽ nói: https://thuviensach.vn - Không phải Thúy Thúy, Thúy Thúy bị cá chép dưới sông rỉa thịt ăn rồi! Đò sang tới bờ bên này, Thúy Thúy lên đò, còn người cầm đuốc cũng trở lại. Ông quản đò vừa kéo đò vừa hỏi: - Thúy Thúy, sao cháu không trả lời ông? Cháu giận ông đấy à? Thúy Thúy đứng ở đầu thuyền vẫn không lên tiếng. Em giận ông nhưng khi đò qua suối, lên nhà thấy một ông già khác đang say mèm thì em hiểu ra, không giận ông nữa. Nhưng một tâm sự khác thuộc về em chứ không liên quan gì tới ông đã làm cho Thúy Thúy im lặng suốt cả đêm đó. https://thuviensach.vn 5 HAI NĂM TRÔI QUA. Hai tết Trung thu của hai năm đó đều không có trăng để ngắm, nên dịp ngắm trăng hát thâu đêm của nam nữ ở toà thành biên khu này đã không thể tổ chức đúng ngày, vì vậy hai tết Trung thu ấy để lại ấn tượng rất mờ nhạt cho Thúy Thúy. Hai ngày Tết đầu năm tuy vậy theo lệ vẫn có sư tử và đèn rồng của doanh quân và các làng khác đến múa, lúc đón xuân ở bãi tập, chiêng trống đánh rất rộn ràng; tới tối ngày rằm tháng Giêng, binh sĩ trấn thủ múa rồng, múa sư tử trong thành, ai nấy còn cởi trần tới các nơi đón mừng đốt pháo. Trong quân doanh ở trong thành, trụ sở của Cục thuế quan, các cửa hiệu lớn một tí trên phố bờ sông không nơi nào không dự trữ sẵn ống tre, ống vầu hoặc gốc cây cọ đã đục rỗng, trộn diêm tiêu với than mỏ và mạt sắt, bỏ vào ống tre, gốc cọ, nện hàng trăm ngàn lượt búa cho thật chặt để làm pháo đùng; binh sĩ ưa vui cởi trần dũng cảm cầm đèn đánh trống đến đón, pháo nổ rơi xuống như mưa, từ đầu cây sào cao vươn lên giữa trời rơi xuống lưng, xuống vai người cầm đèn, chiêng trống lúc này thúc đánh dồn dập, mọi người đều được một mẻ vui cười thoả chí; sau khi đốt pháo một lúc, họ buộc chặt những pháo đùng bằng ống tre, gốc cọ vào một chiếc ghế dài đặt ở khoảng đất trống rồi đốt dây dẫn, dây dẫn cháy xì xì toé ra tia sáng trắng rồi dần dần tia sáng ấy gầm rú lên, tiếng nổ như hổ gầm, sét đánh thật kinh người. Ánh sáng trắng đó bay vọt lên trời, cao đến hai mươi trượng, lúc rơi xuống thì thành mưa hoa khắp trời; binh sĩ rước đèn đi vòng quanh những hoa lửa đó, không hề để ý đến việc mình bị bỏng; Thúy Thúy cùng ông ngoại đi xem những cảnh náo nhiệt và có ấn tượng sâu về cảnh hân hoan đó nhưng ấn tượng này không hiểu sao không thể ngọt ngào, đẹp đẽ bằng sự việc mà cô bé trải qua trong ngày tết Đoan ngọ hai năm trước. https://thuviensach.vn Vì không quên được sự việc này nên tết Đoan ngọ năm ngoái cô bé lại cùng ông vào phố bờ sông bên cạnh thành xem nửa ngày đua thuyền. Đang lúc xem vui, đua đang hay thì trời bỗng đổ mưa, không người nào không bị ướt. Để tránh mưa, hai ông cháu và con chó vàng lên lầu sàn của ông Thuận Thuận, chen chúc trong một góc hiên. Có người vác cái ghế dài đi qua, Thúy Thúy nhận ra đó là người năm ngoái cầm đuốc đưa em về nhà, bèn bảo ông: - Ông ơi, người kia năm ngoái đưa cháu về nhà. Ông ấy cầm đuốc trên đường trông giống một tên lâu la quá! Khi đó ông ngoại không nói gì, đợi lúc người này quay trở lại đi qua trước mặt, ông mới túm lấy người đó, cười hì hì: - Này này, cái bác này! Muốn mời bác đến nhà uống một chén rượu cũng không được, bác sợ tôi bỏ thuốc độc vào rượu hại chết vì chân mệnh thiên tử là bác hay sao? Người ấy nhận ra ông quản đò, lại nhìn thấy Thúy Thúy, liền cười: - Thúy Thúy, cháu lớn nhanh nhỉ! Cậu Hai bảo cháu đứng trên bến sông thì cá lớn sẽ rỉa thịt cháu. Nhưng cá dưới sông năm nay không nuốt trôi được cháu nữa rồi! Thúy Thúy không nói gì, chỉ mỉm miệng cười. Hôm ấy tuy từ miệng của bác lâu la nghe thấy nhắc đến “cậu Hai” nhưng Thúy Thúy không thể gặp người này. Qua lời chuyện trò giữa ông ngoại và bác lâu la, em được biết cậu Hai ăn tết Đoan ngọ trên bến Thanh Lãng ngoài sáu trăm dặm phía hạ du. Nhưng lần này không gặp được cậu Hai thì em lại được biết cậu Cả và được biết cả ông Thuận Thuận nổi tiếng khắp vùng. Cậu Cả sau khi bắt được vịt mang về nhà, ông quản đò khen con vịt béo đến hai lần, nên ông Thuận Thuận bảo con tặng con vịt đó cho Thúy https://thuviensach.vn Thúy; lại biết ông cháu sống khá chật vật, ngày tết cũng không gói được bánh chưng nên ông cho thêm rất nhiều bánh chưng gói hình chóp. Khi con người nổi tiếng trên sông nước đó nói chuyện cùng ông ngoại, Thúy Thúy tuy giả vờ ngắm cảnh vật ngoài sông nhưng tai em nghe rõ hết mỗi lời nói của họ. Chủ nhà bảo với ông ngoại rằng Thúy Thúy rất xinh đẹp, hỏi tuổi của em, lại còn hỏi đã có ai đánh tiếng hỏi xin hay chưa. Ông ngoại rất vui vẻ khen Thúy Thúy, nhưng dường như không muốn người khác để ý đến chuyện hôn nhân của cháu gái, nên được hỏi đến đây thì ông lão im re. Khi về nhà, ông quản đò xách con vịt cùng những thứ khác, còn Thúy Thúy cầm đuốc dẫn đường. Hai ông cháu men theo tường thành mà đi, một bên là thành, một bên là sông. Ông ngoại nói: - Ông Thuận Thuận là người tốt lại hào phóng, anh con trai cả cũng rất tốt. Cả nhà họ đều tốt! Thúy Thúy lại hỏi lại: - Ông bảo cả nhà họ đều tốt, vậy ông đã biết hết người trong nhà họ chưa? Ông ngoại không hiểu ý tứ trong câu hỏi này. Ông đang rất vui bèn cười mà hỏi lại: - Thúy Thúy, nếu cậu Cả hỏi cháu làm vợ, cử người đến làm mối thì cháu có nhận lời hay không? Thúy Thúy hờn dỗi: - Ông điên đấy à? Ông còn nói nữa thì cháu giận đấy! Ông ngoại tuy không nói nữa nhưng rõ ràng là những ý nghĩ buồn cười và “không tốt” đó vẫn lởn vởn trong đầu. Thúy Thúy tức quá, vung đuốc về phía hai bên đường rồi bực bội đi dấn lên. https://thuviensach.vn - Thúy Thúy, đừng có hờn dỗi, ông mà ngã xuống sông thì con vịt này chạy mất đấy! - Ai mà thèm con vịt đó! Người ông đã hiểu cháu vì sao không vui bèn cất tiếng hát bài chèo chống đò cho thuyền hạ thủy. Tiếng hát tuy khàn nhưng tiếng nào tiếng nấy tròn vành rõ chữ chứ không hàm hồ. Thúy Thúy vừa nghe, em dừng chân đứng lại, hỏi: - Ông ơi ông, thuyền của ông phải chăng đã từng xuống đến bãi Thanh Lãng? Ông già không nói gì, vẫn tiếp tục hát. Cả hai đều nhớ cậu Hai nhà Thuận Thuận đang ăn tết ở dưới bãi Thanh Lãng, nhưng chẳng ai hiểu người kia nhớ vì điều gì. Hai ông cháu đều im lặng cho mãi đến khi về bên suối. Tại bến đò, người trông đò thay đã đưa đò sang bờ bên này đón họ. Cả ba người qua suối về đến nhà, bóc bánh chưng ra ăn, sau đó người coi hộ đò muốn về thành. Thúy Thúy lập tức đốt đuốc để người ấy cầm soi đường mà về. Khi người ấy sang suối trèo lên núi, Thúy Thúy cùng ông ngoại đứng trên đò trông theo. Thúy Thúy nói: - Ông ơi, ông nhìn “lâu la” đang lên núi kìa. Ông già giơ tay kéo chão, mắt nhìn xoáy vào sương mù giăng trên sông, dường như ông nhìn thấy cái gì đó và khe khẽ thở phào. Khi đò đã sang tới bờ bên nhà, Thúy Thúy lên bờ trước còn ông già vẫn ở lại canh đò. Ông biết vì ăn tết nên thế nào cũng có người ở làng khác lên thành xem đua thuyền rồng, đến tối phải trở về nhà. https://thuviensach.vn 6 NGÀY HÔM ẤY, Ở TRÊN ĐÒ, ÔNG QUẢN ĐÒ TRANH cãi với một người bán giấy da[19] qua đò. Một người thì không chịu nhận tiền trả, một người thì nhất định trả tiền cho ông già. Có lẽ vì thái độ trả tiền của người đi đò khiến ông quản cảm thấy bị ép buộc nên mới tức giận, bắt người kia phải nhận lại tiền, phải cầm lại số tiền ấy trong tay mình. Nhưng khi thuyền cập bờ, người kia nhảy lên bờ liền ném số tiền ấy xuống sàn thuyền rồi cười mủm mỉm mà bỏ đi luôn. Ông quản đò còn bận kéo đò cho khách khác lên bờ, không thể đuổi theo liền gọi cháu gái đang đứng trên núi: - Thúy Thúy, mau kéo anh chàng bán giấy lại cho ông, không cho anh ta đi! Thúy Thúy không biết chuyện gì nhưng cũng cùng con chó vàng chặn đường xuống núi của người kia. Người ấy cười: - Đừng ngăn đường tôi... Đang nói đến đó thì người thứ hai xuống núi, bảo cho Thúy Thúy có chuyện như vậy. Thúy Thúy hiểu ra, càng túm chặt lấy áo của người bán giấy: - Không được đi, không được đi! Con chó vàng muốn tỏ ra mình nhất trí với ý chủ, nên đi sát bên Thúy Thúy, sủa gâu gâu. Những người đi đò khác đến đây đều dừng lại cười nên người bán giấy không đi được. Ông quản đò thở hổn hển đuổi kịp, ấn tiền trả vào tay cho anh chàng bán giấy, hơn nữa còn giúi một nắm lá thuốc lá vào gánh của chàng kia rồi xoa tay cười: - Đi nhé, các ông đi nhé! https://thuviensach.vn Mọi người đều cười mà xuống núi. Thúy Thúy nói: - Ông ơi, cháu cứ tưởng người ta lấy trộm gì đó của ông nên đánh nhau với ông. Ông quản đò đáp: - Anh ta trả cho ông khá nhiều tiền nhưng ông không cần những đồng tiền ấy. Đã bảo không nhận mà anh ta còn cãi nhau với ông nữa, thật chẳng hiểu lý lẽ gì cả. - Ông trả hết cho anh ấy rồi à? Ông quản đò mím môi lắc đầu. Ông cười với vẻ rất xảo quyệt rồi lấy đồng tiền giắt trong thắt lưng đưa cho Thúy Thúy, nói: - Nắm thuốc lá ông cho, anh ta có thể hút đến tận thành Trấn Cán[20] ấy chứ! Tiếng trống xa xa lại thùng thùng vang lên, con chó vàng giỏng hai tai lên nghe. Thúy Thúy hỏi ông có nghe thấy gì không. Ông quản lắng nghe xong, biết là tiếng gì rồi bèn nói: - Thúy Thúy, tết Đoan ngọ đã đến rồi. Cháu có còn nhớ năm ngoái cậu Cả Thiên Bảo cho cháu con vịt béo không? Sáng sớm hôm nay cậu Cả theo một đoàn người đi Xuyên Đông rồi, lúc qua đò còn hỏi thăm cháu đấy! Cháu hẳn đã quên ngày mưa hôm đó rồi nhỉ! Nếu lần này ông cháu mình đi thì phải đốt đuốc mà về nhà, cháu có còn nhớ hai ông cháu đốt đuốc soi đường về nhà không? Thúy Thúy đang nhớ lại mọi chuyện xảy ra vào tết Đoan Ngọ hai năm trước nên khi ông hỏi, Thúy Thúy hơi bực mình. Cô bé lắc đầu, nói: - Cháu không nhớ được đâu! https://thuviensach.vn Thực ra cô bé muốn nói: “Cháu làm sao lại không nhớ?”. Người ông hiểu ý tứ trong câu nói đó nên lại bảo: - Năm kia chuyện mới hay hơn nữa. Một mình cháu đứng ở bến sông đợi ông, suýt nữa thì không biết đường mà về. Ông lại tưởng cá lớn nó xơi cháu rồi kia đấy! Ông nhắc lại chuyện ấy khiến Thúy Thúy bật cười: - Ông ơi, ông tưởng cá lớn xơi cháu thật à? Đó là người ta bảo cháu, rồi cháu lại kể cho ông nghe đấy chứ! Hôm ấy ông chỉ biết làm sao cho ông cụ trong thành xơi cả quả bầu đựng rượu thì có! Trí nhớ của ông như thế à? - Ông già rồi, trí nhớ cũng suy giảm. Thúy Thúy, bây giờ cháu lớn rồi, một mình cháu nhất định dám vào thành xem đua thuyền, không sợ cá xơi nữa đâu! - Lớn rồi thì cháu nên trông đò mới phải! - Người già nên nghỉ ngơi thì có! Người già mới nên trông đò! - Ông còn có thể đánh được cả hổ, chưa già đâu! - Ông quản đò gập tay lại, cố làm cho bắp thịt nổi cuộn lên, trông vừa khoẻ vừa trẻ. Lại nói thêm - Thúy Thúy, cháu không tin cứ thử cắn xem! Thúy Thúy liếc nhìn lưng ông đã hơi gù, không nói gì. Xa xa có tiếng thổi kèn, cô bé biết đó là chuyện gì và biết cả hướng kèn. Cô bé bảo ông cùng mình xuống đò rồi kéo đò sang bờ phía nhà. Vì muốn sớm được thấy chiếc kiệu đón dâu, Thúy Thúy còn leo lên chân tháp ở sau nhà. Lát sau, đoàn người ấy đi đến: hai người thổi kèn, bốn trai tráng nông thôn khoẻ mạnh khiêng chiếc kiệu không, một chàng trai mặc áo mới có vẻ như con trai ông Tổng đoàn, ngoài ra còn có hai con dê, một đứa trẻ dắt dê, một vò rượu, một hộp bánh nếp, một người gánh lễ vật. Sau khi đoàn người này lên đò, Thúy Thúy cũng lên đò cùng ông, ông kéo thuyền còn Thúy Thúy đứng bên https://thuviensach.vn kiệu hoa ngắm nghía sắc mặt của mỗi người và tua rua trên kiệu hoa. Đò cập bến, người ra dáng con trai ông Tổng đoàn rút một phong bao giấy đỏ từ trong thắt lưng viền hoa đưa cho ông quản đò. Đó là quy định, ông ngoại không thể nói là không nhận. Được tiền rồi, ông cụ mới nói chuyện, hỏi chàng rể, cô dâu là người ở đâu; khi đã biết, lại hỏi tên họ là gì; khi rõ rồi lại hỏi bao nhiêu tuổi. Khi đã rõ cả thì người thổi kèn cũng vừa lên đến bờ và lại thổi, đoàn người ấy vượt qua núi mà đi mất dạng. Ông ngoại cùng Thúy Thúy ở lại trên đò, tình cảm hai ông cháu dường như đi theo tiếng kèn, đi một quãng rất xa rồi mới trở lại. Ông ngoại nắn phong bao bằng giấy đỏ, nói: - Thúy Thúy, cô dâu ở Tổng Gia Bảo chỉ mới có mười lăm tuổi thôi cháu ạ. Thúy Thúy hiểu ông muốn nói gì qua câu nói đó nhưng làm như không hiểu, chỉ lẳng lặng kéo thuyền. Sang đến bờ, Thúy Thúy chạy vào nhà lấy cây sáo trúc làm bằng hai ống tre đưa cho ông, đòi ông ngồi ở đầu đò thổi khúc Mẹ đưa con cho mình nghe, còn em cùng con chó nằm dưới bóng râm trên phiến đá trước nhà nhìn mây trên trời. Ngày thật dài, không biết ông già ngủ từ lúc nào, rồi Thúy Thúy và con chó cũng ngủ nốt. https://thuviensach.vn 7 ĐẾN TẾT ĐOAN NGỌ, HAI ÔNG CHÁU ĐÃ HẸN nhau từ ba ngày trước là ông thì coi đò, còn cháu và con chó vàng tới gác sàn của ông Thuận Thuận mà xem đua thuyền. Lúc đầu Thúy Thúy không chịu, sau rồi cũng ưng. Nhưng một ngày sau, Thúy Thúy lại thay đổi ý kiến, cho rằng nếu xem thì hai ông cháu cùng đi, nếu trông thuyền thì hai ông cháu cùng ở nhà. Ông già biết tâm tư của cháu, đó là kết quả của cuộc đấu tranh giữa ý muốn đi chơi và lòng yêu ông ngoại. Vì ông làm vướng chân cháu nên lúc đáng chơi, cháu cũng không được đi chơi, như thế thì không được! Ông quản liền mỉm cười, nói: - Thúy Thúy, sao cháu lại giở quẻ thế? Đã giao ước xong rồi lại còn đổi ý, như thế là không xứng với phẩm đức thường ngày của người Trà Đồng. Ông cháu ta nên nói một là một, không được thay lòng đổi ý. Trí nhớ của ông chưa tệ đến mức đó đâu, không lập tức quên ngay những gì cháu thoả thuận với ông đâu! Ông già tuy nói như thế nhưng rõ ràng là ông đồng ý với cách dự tính của cháu. Tuy nhiên cháu ngoan ngoãn quá, ông cũng có chút không vui. Thấy ông không nói gì nữa, Thúy Thúy hỏi: - Cháu đi rồi, ai bầu bạn với ông? - Cháu đi thì con đò bầu bạn với ông. Thúy Thúy nhíu mày lại, cười buồn: - Đò bầu bạn với ông, hừ, hừ, đò bầu bạn với ông! Ông quản đò thầm nghĩ: “Thế nào cũng có ngày cháu đi khỏi”, nhưng ông không dám nhắc đến chuyện đó. Trong một lúc, ông già không biết nói gì, https://thuviensach.vn thế là đi ra vườn rau sau nhà ở dưới tháp xem đám hành, Thúy Thúy cũng theo sau. - Ông ơi, cháu quyết định không đi. Nếu đi thì để con đò đi, cháu thay nó bầu bạn với ông. - Được lắm, cháu không đi thì ông đi. Ông còn gài một bông hoa đỏ giả vờ làm bà già, đi cho biết đó biết đây. Vì câu nói đó, hai ông cháu cười mãi không thôi. Ông ngoại nhặt cỏ cho hành còn Thúy Thúy ngắt một nhánh hành to để thổi. Có người gọi đò, Thúy Thúy không để cho ông xuống trước mà tranh xuống đò. Nhảy lên đò rồi, em vừa vịn chão kéo đò sang đón khách vừa gọi ông: - Ông ơi, ông hát đi, hát đi! Ông ngoại không hát, chỉ đứng trên bờ đá cao nhìn Thúy Thúy mà vẫy tay, không nói câu nào. Ông ngoại có chút tâm sự. Thúy Thúy ngày một lớn, khi vô ý nói đến chuyện gì đó, cô bé thường đỏ mặt. Thời gian thổi cho cô bé lớn lên, dường như còn thúc giục cô lớn lên nữa, khiến cô bé để ý một số điều trước đó chưa để ý. Cô bé thích nhìn cô dâu mặt trát đầy phấn, thích nói đến chuyện cô dâu, thích đội vòng hoa dại lên đầu và thích nghe người khác hát. Những chỗ quấn quít trong tiếng hát của người Trà Đồng, cô bé đã hiểu được. Có lúc dường như em thấy cô đơn, thích ngồi trên núi đá, ngây người nhìn một đóa mây, một ngôi sao trên bầu trời. Nếu ông ngoại hỏi, Thúy Thúy nghĩ gì thế thì em ngượng ngùng đáp, Thúy Thúy có nghĩ gì đâu! Nhưng đồng thời cô bé lại tự hỏi lòng: “Thúy Thúy, mày nghĩ gì thế?”, rồi thầm trả lời: “Tao nghĩ nhiều lắm, rất nhiều, nhưng lại chẳng biết nghĩ những gì.” Quả thật cô bé đang nghĩ và https://thuviensach.vn quả thật ngay cả bản thân, cô bé cũng không biết mình nghĩ những gì. Người em phát triển rất hoàn hảo, một “việc lạ” tự nhiên đến tuổi xảy ra trên người cũng khiến cô bé có nhiều điều suy nghĩ hơn. Ông ngoại biết sự việc đó tất ảnh hưởng đến cháu gái nên tâm tình của ông cũng có khác ít nhiều. Ông ngoại là người sống bảy mươi năm trong hoàn cảnh thiên nhiên, nhưng những sự việc tự nhiên của con người thì có việc ông không thu xếp, bố trí được. Thúy Thúy lớn lên khiến ông nhớ ra một số việc cũ, tìm lại được một số thứ trong câu chuyện đã bị cả đống thời gian chôn vùi. Mẹ của Thúy Thúy có một lúc nào đó giống hệt Thúy Thúy bây giờ. Mi dài, mắt to, da dẻ hồng hào. Cũng ngoan ngoãn đến mức ai thấy cũng thương, hiểu được một số điều tế nhị khiến người lớn vui lòng, cũng dường như không bao giờ có thể xa rời gia đình. Nhưng một việc bất hạnh đã xảy ra, con gái ông quen biết người lính ấy. Theo ông già, về việc này chẳng ai có tội cả mà “Trời” nên chịu trách nhiệm. Ông ngoại Thúy Thúy tuy ngoài miệng không hề oán Trời, nhưng trong thâm tâm, ông không sao đồng ý được với cách thu xếp không may đó. Rốt cuộc ông vẫn còn như bọn trẻ, nói là bỏ qua nhưng chính đó lại là sự việc không sao chịu đựng nổi để có thể bỏ qua. Hơn nữa, lúc đó còn có Thúy Thúy, nếu như Thúy Thúy bây giờ lại như mẹ thì với tuổi của ông cụ như hiện nay, ông còn có thể nuôi nổi đứa trẻ sơ sinh như thế hay không? Người đồng ý nhưng thân chẳng bằng lòng. Người đã già quá rồi, nên nghỉ ngơi đi thôi. Là một người nông thôn chất phác, hiền lành, tất cả những vất vả và bất hạnh phải nếm trải thì ông đã từng nếm trải rồi. Giả dụ ở đâu đó trên cao có Thượng đế, Thượng đế có đôi tay chi phối được tất cả thì việc rõ ràng đầu tiên và biện pháp hết sức công bằng là nên cho ông đi trước, sau đó nên cho bọn trẻ được hưởng phần đáng được hưởng trong cuộc sống mới. Nhưng ông quản đò lại không nghĩ như thế. Ông lo cho Thúy Thúy. Có lúc nằm trên phiến đá ngoài cửa, ông ngắm sao và nghĩ đến tâm sự của mình. https://thuviensach.vn Ông cho rằng chết là việc sắp tới rồi. Chính vì Thúy Thúy đã lớn mà chứng minh ông quả thật đã già. Bất kể thế nào, ông phải tìm một chốn nương tựa cho cháu gái. Thúy Thúy chính do mẹ nó giao cho ông, nay Thúy Thúy đã lớn, ông cũng cần giao cháu cho một người, có thế ông mới xong mọi việc. Nhưng giao cháu cho ai đây? Giao vào nơi nào thì cháu gái mới được yên ổn? Mấy hôm trước, cậu Cả Thiên Bảo nhà Thuận Thuận lúc qua đò có nói chuyện với ông. Anh chàng mau mồm, ruột ngựa ấy ngay câu đầu tiên đã nói: - Bác ơi, Thúy Thúy nhà bác lớn lên xinh đẹp quá. Hai năm nữa, nếu cháu rỗi rãi được ở lại Trà Đồng lo liệu mọi việc, không phải bay khắp nơi như con quạ nữa thì nhất định tối nào cháu cũng tới suối này hát cho Thúy Thúy nghe. Ông già mỉm cười khích lệ lời thổ lộ ấy, rồi vừa kéo đò vừa nheo mắt lại ngắm cậu Cả. Thế là cậu Cả lại nói: - Thúy Thúy được nuông chiều quá, cháu lo cô ấy chỉ thích hợp nghe tiếng hát của người Trà Đồng chứ không thể làm mọi việc thực sự của nàng dâu như con gái Trà Đồng. Cháu thích một người yêu có thể nghe cháu hát, song càng không thể thiếu một người vợ biết lo toan việc nhà. “Vừa muốn ngựa không ăn cỏ, vừa muốn ngựa chạy được nhanh”, đó là câu người xưa nói thay cháu đấy! Ông quản đò thong thả xoay đò lại cho đuôi đò cập bến rồi nói: - Thiên Bảo, việc đó rồi cũng có đấy! Cháu cứ đợi mà xem. Sau khi chàng trai đó đi rồi, ông già mới nhẩm lại những lời thẳng thắn nói ra từ miệng một người đàn ông. Quả thật ông vừa lo lại vừa vui. Nếu cần phải giao Thúy Thúy cho một người thì người như Thiên Bảo có thích hợp https://thuviensach.vn chăm sóc Thúy Thúy hay không? Nếu giao cho anh ta thì Thúy Thúy có bằng lòng không? https://thuviensach.vn 8 SÁNG SỚM NGÀY MỒNG NĂM, TRỜI MƯA BỤI, nước cho thuyền rồng đã dâng lên ở phía thượng du, nước sông đã chuyển sang màu đỗ xanh. Ông quản đò vào thành mua một số thứ cần dùng để ăn tết. Ông đội nón làm bằng lá cọ, xách một cái làn, một quả bầu to để đựng rượu, vai còn vắt một cái đẫy hai túi[21], trong đó có một xâu gồm sáu trăm tiền. Vì là ngày tết nên rất nhiều người từ xóm lớn, thôn nhỏ mang tiền, gánh hàng vào thành bán và mua. Những người này dậy từ rất sớm nên sau khi ông ngoại đi rồi, con chó vàng trông đò cùng Thúy Thúy. Thúy Thúy đội trên đầu cái nón mới tinh, kéo hết chuyến đò này đến chuyến đò khác chở khách qua lại. Con chó vàng ngồi ở đầu đò. Mỗi khi đò cập bến, nó nhảy trước lên bờ cắn chặt dây chão khiến ai đi đò cũng thích thú. Có một số khách là dân quê cũng mang chó vào thành. Đúng như tục ngữ thường nói, “chó cậy gần nhà”, một khi chó rời khỏi nhà thì dù có đi cạnh chủ cũng trở nên hết sức hiền lành. Khi chó ấy qua đò, con chó của Thúy Thúy thế nào cũng tới đánh hơi. Nhận được từ Thúy Thúy một ánh mắt, con Vàng hình như hiểu ý chủ nên không dám có hành động nào khác. Cho mãi đến khi nhảy lên bờ làm xong việc kéo dây chão, thấy con chó lạ leo núi thì thế nào con Vàng cũng đuổi theo. Nó hoặc đánh hơi người chủ của con chó kia, hoặc đuổi theo con chó lạ. Lúc ấy Thúy Thúy bực mình gọi to: “Vàng, Vàng, mày làm gì thế? Còn có việc phải làm, mày đã chạy à?”, thế là con Vàng vội trở về đò rồi đánh hơi khắp sàn đò, mãi không thôi. Thúy Thúy mắng: - Này làm cái trò điên gì thế? Bắt chước ai thế? Còn không ngồi im ở đầu đò hay sao? Con Vàng cực kỳ hiểu biết, tức khắc trở về chỗ cũ, chỉ thỉnh thoảng như nghĩ đến gì đó mà khe khẽ sủa lên mấy tiếng. https://thuviensach.vn Mưa mãi không tạnh, một màn khói phủ lên suối. Khi nào không có việc gì làm trên đò. Thúy Thúy liền tính nhẩm về hành trình của ông ngoại. Cô biết chuyến này ông ngoại đến những đâu, gặp những ai, nói những chuyện gì, kể cả tình hình bên cổng thành hôm nay như thế nào. Như người ta nói “trong lòng có quyển sổ, Thúy Thúy tính rõ ràng như chính mắt trông thấy. Cô lại hiểu tính ông ngoại, hễ gặp người quen là lính cũ trong thành thì bất kể là người coi ngựa hay lính nuôi quân, bao giờ cũng nói lời chúc tụng cần có trong ngày tết. Người này nói: “Ông đội[22], ngày tết ăn no uống say nhé!”, thì người kia nói: “Ông quản đò, ông cũng ăn no uống say nhé!”. Có khi ông ngoại cũng chúc như thế mà người kia nói: “Có gì mà ăn no uống say? Bốn lạng[23]thịt, hai bát rượu, làm sao no được, say được?” thì ông ngoại ắt thành thực khẩn khoản mời người quen ấy về núi Bích Khê uống cho đã. Nếu người nào ngay lúc ấy muốn uống rượu trong bầu thì ông ngoại đưa ngay bầu rượu cho người ấy, không hề keo kiệt. Uống một ngụm xong mà người lính già kia đưa lưỡi liếm mép khen rượu ngon thì ông ngoại lại nài người ấy uống thêm ngụm nữa. Nếu lúc đó rượu không còn bao nhiêu, ông ngoại ắt chạy tới hàng quen mua đầy bầu rượu mới thôi. Thúy Thúy còn biết ông ngoại sẽ tới bến nói chuyện với thủy thủ của những thuyền vừa cập bến được một vài ngày, hỏi thăm giá gạo, giá muối dưới hạ du. Có lúc ông cụ khom lưng chui vào khoang thuyền sặc mùi cá cùng mùi dầu mỡ, mùi dấm, mùi khói củi, khi đó các thuỷ thủ sẽ vốc một nắm táo đỏ trong vò đưa cho ông ngoại. Hồi lâu, khi ông già về đến nhà bị Thúy Thúy oán trách thì nắm táo đỏ đó sẽ thành thứ hoà giải giữa ông và cháu. Hễ ông ngoại đến phố bờ sông, thế nào cũng có rất nhiều ông chủ hiệu biếu bánh chưng và những thứ khác, tỏ lòng kính trọng ông quản đò hết lòng với chức trách. Tuy ông kêu, “Tôi đã mang cả một đống thế này, mang nữa thì gãy xương già này mất”, nhưng bất kể thế nào, dù ít dù nhiều ông cũng phải nhận. Khi tới bên phản thịt của hàng thịt lợn, ông muốn mua thịt nhưng người ta không chịu nhận tiền. Nếu người mổ lợn không chịu nhận tiền, ông đành sang hàng khác mua chứ quyết không nhận chút lợi đó. Người mổ lợn nói: https://thuviensach.vn - Cụ ơi, cụ cố chấp thế để làm gì? Cháu có bắt cụ phải cày ruộng đâu! Nhưng nói thế nào cũng không nghe vì ông già cho đó là tiền mồ hôi nước mắt, không so với việc khác được. Nếu người mổ lợn vẫn không chịu nhận tiền thì ông già sắp sẵn số tiền phải trả rồi bất thình lình ném tiền vào ống đựng tiền dài mà to rồi xách thịt bỏ đi. Người bán thịt biết tính ông già như thế nên khi ông già mua thịt, bác ta chọn miếng thịt ngon nhất, lại cố ý cân thừa ra. Ông cụ kịp thời trông thấy ắt nói: - Này ông chủ, tôi không cần chỗ thịt ngon đâu. Thịt chân giò là thứ thịt mà người trong thành thái chỉ để xào với mực, ông chủ đừng có đùa với tôi. Tôi ưa thịt dọi, chỗ nhiều bì để về hầm với củ cải nhắm rượu. Nhận thịt xong, ông già đếm lại tiền trước khi trao, lại bảo người bán thịt đếm lại nhưng chủ hàng vẫn bỏ ngoài tai, ném luôn tiền kêu xủng xoẻng vào ống tre dài. Thế là ông quản đò mỉm cười rất dễ thương bỏ đi. Người hàng thịt và những người mua thịt khác thấy vẻ mặt đó đều cười hồi lâu. Thúy Thúy còn biết thế nào ông ngoại cũng đến nhà ông Thuận Thuận. Thúy Thúy ôn lại mọi chuyện được nghe, được thấy trong hai ngày tết Đoan ngọ của hai năm. Lòng cô bé rộn lên niềm vui sướng, dường như trước mắt có một vật gì đó, chẳng khác gì bông hoa quỳ màu vàng lung linh mà khi nhắm mắt nằm trên giường sáng nay trông thấy nhưng không nắm bắt được. Cái vật đó trông rõ ràng ở ngay trước mắt nhưng nắm không được mà nhìn cũng không được chuẩn. Thúy Thúy nghĩ: “Ở Bạch Kê Quan có hổ thật sao?”. Cô không biết vì sao bỗng lại nghĩ đến Bạch Kê Quan. Thế là lại nghĩ: “Ba mươi hai người chèo sáu mái chèo, khi ngược dòng gặp gió thì giương buồm lớn gồm một trăm vuông vải ghép thành, trước tiên lên thuyền lớn ở đây rồi tới hồ Động Đình, thật nực cười...”. Cô bé không biết hồ Động Đình rộng chừng nào, cũng chưa bao giờ thấy thuyền lớn đến như thế. Nhưng nực cười hơn nữa là tự cô bé cũng không biết tại sao mình lại nghĩ đến chuyện này. https://thuviensach.vn Một toán người qua đò, có quang gánh, người chạy việc, còn có hai mẹ con. Người mẹ mặc quần áo màu chàm mới tinh, giặt và hồ thật cứng, cô con gái đánh má hồng, mặc quần áo mới, như tới nhà người quen trong thành chúc tết và xem đua thuyền rồng. Sau khi mọi người lên đò và đã ổn định, Thúy Thúy vừa nhìn cô bé vừa kéo đò qua suối. Thúy Thúy đoán cô bé đó chừng mười tuổi, có vẻ được chiều, dường như chưa bao giờ xa mẹ. Cô bé đi đôi giày mũi nhọn quang dầu, mặt giày đôi chỗ lấm bùn, quần vải màu xanh biếc ngả tím. Thấy Thúy Thúy nhìn mãi mình, cô bé cũng nhìn lại Thúy Thúy, hai mắt long lanh như hai viên bi thủy tinh. Người đàn bà có vẻ là mẹ hỏi Thúy Thúy bao nhiêu tuổi. Thúy Thúy chỉ cười, không muốn trả lời, bèn hỏi lại cô bé bao nhiêu tuổi. Nghe người mẹ bảo mười hai tuổi, Thúy Thúy không nhịn được cười. Rõ ràng hai mẹ con này là vợ và con gái một nhà giàu, có thể nhận ra từ dáng vẻ của họ. Thúy Thúy nhìn kỹ cô bé và phát hiện cổ tay cô bé còn đeo một cái vòng bạc hình xoắn thừng sáng loang loáng khiến Thúy Thúy rất thích. Đò cập bờ, khách lần lượt lên khỏi đò, người đàn bà lần trong túi ra một đồng tiền giúi vào tay Thúy Thúy rồi đi. Lúc ấy Thúy Thúy quên khuấy mất quy tắc của ông ngoại, không cảm ơn cũng không trả lại tiền, chỉ đứng ngây ra nhìn theo cô bé đi lẫn trong đoàn người. Khi họ sắp leo qua đỉnh núi nhỏ, Thúy Thúy mới hốt hoảng đuổi theo, trả đồng tiền cho người đàn bà ở trên đỉnh núi. Bà kia nói: - Ta cho cháu đấy mà! Thúy Thúy không nói gì, chỉ mỉm cười lắc đầu. Không đợi bà ấy nói thêm, cô bé chạy thật nhanh xuống bến đò. Về đến bến, bờ bên kia lại có người gọi đò, Thúy Thúy đưa đò sang. Chuyến đò thứ hai có bảy người, lại cũng có hai cô bé ăn mặc sạch sẽ để đi xem thuyền rồng. Hai em này không được xinh vì thế Thúy Thúy càng không thể quên được cô bé lúc trước. Người đi đò hôm nay thật đông, trong số đó, các cô bé cũng nhiều hơn ngày thường. Thúy Thúy ở trên đò kéo chão cho đò rời bến, cốt để xem có cái gì đẹp, cái gì kỳ lạ, nên cô bé cứ ngây người, mi mắt đỏ mọng, không https://thuviensach.vn vẻ nào không để lại ấn tượng trong ký ức cô bé. Khi không có khách qua đò, đợi ông ngoại thì ông ngoại chẳng về, Thúy Thúy bèn cố gắng ôn lại dáng vẻ của những cô bé đó và khe khẽ ngân nga cái gọi là bài hát: Bạch Kê Quan có hổ cắn người, Không cắn ai khác, Trước hết cắn tiểu thư con ông tổng đoàn... Cô chị cài một chiếc trâm vàng, Cô Hai đeo một chiếc xuyến bạc, Chỉ có cô Ba tôi đây chẳng đeo gì, Suốt năm trên tai chỉ đeo sợi giá đỗ. Trong thành có người về quê, trông thấy ông quản đò đứng trước tiệm rượu ghé miệng bầu nhường cho một thuỷ thủ trẻ, mời anh ta uống rượu trắng ông mới mua. Khi Thúy Thúy hỏi, người ấy kể lại những điều trông thấy. Thúy Thúy cười ông ngoại hào phóng không phải lúc, không phải chỗ. Người qua đò đi rồi, cô bé lại ngồi trên thuyền khe khẽ hát bài hát thầy mo đón thần. Điệu hát ấy rất uyển chuyển, êm ái, trong niềm vui vương một chút buồn; đoạn kết có lời như sau: Dài lâu phúc lộc ấy ơn thần, Mưa thuận gió hoà thần có tâm. Ngon ngọt rượu cơm bày trước mắt, Lợn dê béo tốt lửa đang hầm. ... https://thuviensach.vn Hồng Tú Toàn, Lý Hồng Chương[24] Lúc sống hai ông là bá vương. Giết người, đốt nhà, thủ tiết, tận trung đều đúng độ, Nay ngồi chung chiếu chẳng cần nhường. ... Ăn thong dong, uống thong dong, Gió mát, trăng thanh dễ vượt sông. Tay nắm tay về khi say khướt, Tôi hát một bài tiễn hai ông. Hát xong, Thúy Thúy thấy hơi buồn. Cô bé nghĩ đến ánh lửa bập bùng, tiếng trống, tiếng tù và ở cánh đồng bằng phẳng trong lễ hoàn nguyện[25] hồi cuối thu. Xa xa, trống đã vang lên. Thúy Thúy biết lúc này thuyền rồng có vẽ những đường chỉ dài màu đỏ chót đã được đưa xuống nước. Mưa lâm thâm vẫn chưa tạnh, một màn khói bao phủ mặt suối. https://thuviensach.vn 9 KHI ÔNG NGOẠI VỀ ĐẾN NHÀ, ÁNG CHỪNG ĐÃ VÀO lúc thường ngày ăn cơm sáng; trên vai, trên tay đều là hàng mua về. Vừa lên đến đỉnh núi, ông đã gọi cháu, bảo Thúy Thúy đưa đò sang đón. Thúy Thúy thấy bao nhiêu người đều vào thành, đang cuống lên ở trên đò không biết làm sao thì nghe tiếng ông gọi. Em mừng quá, lanh lảnh đáp: - Ông ơi, ông ơi, cháu đến đây! Xuống đến bến, ông ngoại lên đò, bỏ những thứ mang trên vai, trên tay xuống đầu đò, rồi vừa giúp cháu kéo đò vừa rụt rè bẽn lẽn cười như đứa trẻ: - Cháu sốt ruột lắm, phải không nào? Lẽ ra Thúy Thúy trách ông, nhưng cô bé chỉ đáp: - Ông ơi, cháu biết ông đứng ở phố bờ sông nài người ta uống rượu, vui quá nhỉ! Cô bé biết ông ngoại được vào phố chơi thì rất vui; nhưng nói điều đó ra, ông ngoại sẽ càng ngượng nên em không nói gì. Cô bé nhìn những thứ đặt ở đầu đò thì không thấy bầu rượu, bèn cười giễu: - Ông ơi, ông hào phóng quá nhỉ, ông đội và khách đi thuyền được mời uống rượu đến mức đưa luôn cả bầu rượu vào bụng! Ông quản đò cười: - Đâu có, đâu có! Bầu rượu của ông bị đại ca Thuận Thuận giữ lại rồi. Ông ấy thấy ông mời người ta uống rượu ngay trên phố thì nói: “Này ông quản đò, ông đừng chơi ngông! Như thế là không được. Ông có mở lò rượu đâu https://thuviensach.vn mà hoang toàng như thế? Thôi, bỏ cái bầu lại đây, mời tôi uống cạn hết nhé!”. Ông ấy bảo mời tôi uống cạn hết nhé nên ông bỏ bầu lại. Nhưng ông đoán, ông ấy chỉ đùa ông thôi, nhà ấy còn thiếu rượu trắng hay sao? Thúy Thúy, cháu nói... - Ông ơi, ông tưởng rằng người ta thực sự muốn uống rượu của ông nên mới đùa như thế hay sao? - Thế thì là thế nào? - Ông yên tâm đi, nhất định người ta thấy ông mời khách không phải chỗ nên mới giữ bầu rượu của ông lại. Lát nữa thế nào họ cũng đem trả, vậy mà ông còn chưa hiểu à? Thật là... - Ừ, quả là như thế thật! Nói đến đấy, thuyền đã cập bờ. Thúy Thúy tranh chuyển đồ cho ông nhưng cũng chỉ xách được con cá với cái đẫy hai túi. Tiền trong túi đầy đã tiêu hết nhưng có một gói đường trắng và một gói bánh. Hai ông cháu vừa chuyển được các thứ mua lên nhà thì bờ bên kia lại có người gọi đò. Ông già bảo cháu trông thịt, cá kẻo mèo rừng tha mất, còn mình giành lấy việc đưa đò. Lát sau có tiếng ông già cùng người đi đò kéo nhau lên nhà. Thì ra người ấy đưa trả bầu rượu. Ông quản đò nói: - Thúy Thúy, cháu đoán thế mà đúng, quả nhiên người ta đã đem trả bầu rượu đây này! Thúy Thúy chưa kịp vào bếp thì ông cụ cùng một chàng trai mặt đen đen, vai rộng bước vào nhà. Thúy Thúy và người khách đều cười khi nghe ông cụ nói tiếp. Người khách lại cười với Thúy Thúy. Cô bé dường như hiểu vì sao người ta nhìn mình nên ngượng ngùng đi vào bếp nhóm lửa. Dưới bến đò lại có người gọi, cô bé vội chạy ra cửa, xuống đò, đưa khách qua suối. Tiếp đó lại có người qua suối nữa. Trời tuy mưa nhỏ nhưng khách qua đò https://thuviensach.vn thật đông, ba chuyến đò liền một lúc. Ở trên đò, Thúy Thúy vừa kéo dây chão vừa nghĩ đến tính khí buồn cười của ông ngoại. Không hiểu sao Thúy Thúy cảm thấy người khách từ trong thành đưa trả bầu rượu này rất quen. Mắt nhìn rõ là người quen nhưng cô bé không nhớ đã gặp người ấy ở đâu. Vì không cố nghĩ xem đã từng gặp người ta ở đâu nên Thúy Thúy cũng không đoán được thân thế người ấy. Ông ngoại đứng trên bờ đá gọi: - Thúy Thúy, cháu lên đây nghỉ rồi còn tiếp khách! Lẽ ra không có ai gọi đò, Thúy Thúy cũng muốn lên nhà nhóm lửa, nhưng ông ngoại gọi thì em lại không muốn lên nhà nữa. Khách hỏi ông ngoại có vào thành xem đua thuyền không, ông quản đò nói còn phải trông đò. Hai người lại nói một số chuyện khác, cuối cùng khách mới đi thẳng vào chuyện chính: - Bác ơi, Thúy Thúy nhà bác lớn thật rồi, càng lớn càng xinh đấy! Ông quản đò cười, thầm nghĩ: “Cậu em nói y hệt cậu anh, thật là thẳng thắn”, nhưng khi nói thì lại là: - Na Tống này, vùng này người đáng để cho mọi người khen chỉ có mình cháu, ai cũng bảo cháu đẹp trai. “Con báo trên non, con trĩ bên suối”, đó là lời người ta khen những nét đẹp của cháu đấy! - Nhưng như thế không được công bằng. - Rất công bằng đấy chứ! Bác nghe người đi thuyền nói, lần trước cháu áp tải thuyền, thuyền đến bãi Bạch Kê Quan phía dưới Tam Môn thì xảy ra sự cố, cháu đã cứu được ba người trong sóng dữ. Các cháu qua đêm trên bãi sông. Con gái trong thôn ấy biết tin, họ ở ngoài lều của cháu hát suốt đêm, chuyện ấy có thật không? https://thuviensach.vn - Không phải con gái hát suốt đêm mà là sói gào. Nơi ấy nổi tiếng là lắm sói, chúng chỉ rình có dịp là xơi chúng cháu. Ông quản đò lại cười: - Khéo thật đấy! Người ta nói thế mà đúng. Sói chỉ thích ăn thịt con gái, trẻ con và thanh niên đẹp trai. Loại xương xẩu già lão như bác, sói chẳng thèm. Chàng trai nói: - Bác ơi, bác ở đây đã nhìn hàng mấy vạn lần mặt trời mọc, người ta đều nói miền chúng ta đây phong thủy rất tốt, sản sinh ra người nổi tiếng. Vậy mà không hiểu nguyên nhân gì, đến nay chưa có người xuất sắc nào xuất hiện? - Cháu nói nơi có phong thủy tốt thì phải có người nổi tiếng phải không? Bác cho rằng người như thế không sinh ra ở một nơi nhỏ bé như chúng ta đây cũng chẳng có gì phải ngại. Chúng ta có các chàng trai thông minh, chính trực, dũng cảm, cần cù lao động là đủ rồi. Mấy cha con nhà cháu cũng đủ làm vẻ vang cho nơi đây. - Bác ơi, bác nói rất hay, cháu cũng nghĩ như thế. Nơi này không có người xấu mà chỉ có người tốt. Như bác đấy, tuổi tuy già mà cứng cỏi như cây gỗ nam[26], vững chãi bám rễ ở nơi này, vừa ngay thẳng, vừa hào phóng, thật khó có được người như thế! - Bác già lão rồi, nói làm gì nữa. Nắng, mưa, đường xa gánh nặng, lúc thì ăn uống no nê, lúc thì chịu đói chịu rét, phận mình đã nếm đủ cả, chẳng bao lâu nữa sẽ nằm trong đất giá lạnh nuôi giòi. Những gì có được trên thế gian này là phần của đám thanh niên các cháu. Các cháu hãy làm cho thật tốt, cuộc đời không phụ các cháu thì các cháu cũng chớ phụ cuộc đời. - Bác ơi, bác cần cù như thế, bọn trẻ chúng cháu xin noi theo, không dám phụ cuộc đời đâu ạ. https://thuviensach.vn Chuyện trò hồi lâu rồi cậu Hai muốn về. Ông quản đò ra cửa gọi Thúy Thúy lên nhà nhóm lửa thổi cơm, ông sẽ thay cô bé trông đò. Thúy Thúy còn dùng dằng chưa muốn lên thì khách đã xuống đò. Khi cô bé toan kéo chão, ông ngoại cố ý ra vẻ trách: - Thúy Thúy, cháu không lên nhà, lẽ nào bắt ông phải làm nàng dâu nấu cơm hay sao? Thúy Thúy liếc mắt nhìn khách thấy người ấy đang chằm chằm nhìn mình bèn ngoảnh mặt đi. Khách đứng trên đầu thuyền gợi chuyện: - Thúy Thúy, ăn cơm xong, em và ông đi xem đua thuyền chứ? Không trả lời thì không tiện, Thúy Thúy đành đáp: - Ông ngoại bảo không đi, đi thì không ai trông đò. - Thế còn em? - Ông không đi thì em cũng không đi. - Em cũng phải trông đò à? - Em cùng ông em trông đò. - Anh nhờ một người đến trông hộ đò, được không? “Sầm” một tiếng, đầu đò chạm vào mô đất bên bờ. Đò cập bến rồi, cậu Hai nhảy lên bờ, đứng trên đó nói: - Thúy Thúy, cảm ơn em... Về đến nhà là anh nhờ người trông đò cho hai ông cháu. Hai ông cháu mau ăn cơm đi, lát nữa tới nhà anh mà xem đua thuyền. Hôm nay người đi xem đông lắm đấy! Thúy Thúy chưa hiểu ý tốt của người trai trẻ ấy, không hiểu vì sao cứ phải đến nhà anh ta để xem đua thuyền? Cô bé mím miệng cười, đưa đò trở về https://thuviensach.vn bờ bên nhà. Khi tới bờ bên ấy, cô bé thấy người khách kia vẫn còn đứng trên núi. Thúy Thúy lên nhà vào bếp nhóm lửa, em vừa bỏ nắm cỏ còn hơi ẩm vào bếp, vừa hỏi ông ngoại đang nhấc thử bầu rượu mà khách vừa trả trên tay: - Ông ơi, người ấy bảo về đến nhà là nhờ người tới trông đò thay cho ông để hai ông cháu cùng đi xem đua thuyền. Ông có đi không? - Thế cháu có thích đi không đã? - Cháu thích hai ông cháu cùng đi. Người ấy tốt thật, hình như cháu có quen anh ấy. Anh ấy là ai thế? Ông quản đò nghĩ, thế này thì tốt rồi, người ta cũng cảm thấy cháu ta tốt. Rồi ông cười bảo cháu: - Thúy Thúy, cháu không nhớ hồi trước khi cháu ở trên bến sông, có người doạ cho cá lớn ăn thịt cháu à? Thúy Thúy biết là ai rồi nhưng vẫn giả vờ chưa biết: - Anh ấy là ai? - Là cậu Hai con ông quản bến Thuận Thuận. Cậu ấy biết cháu mà cháu lại không biết cậu ấy! - Ông tợp một hớp rượu rồi thì thầm nói như khen rượu lại như khen ai đó - Tuyệt thật, khéo thật, thật khó có. Khách qua đò đứng dưới bến lại gọi đò. Miệng ông lão vẫn lẩm bẩm “Tuyệt thật, khéo thật...” trong lúc vội vã xuống đưa đò. https://thuviensach.vn 10 LÚC ĂN CƠM, CÓ NGƯỜI ĐỨNG BÊN KIA BỜ GỌI ĐÒ. Thúy Thúy tranh lấy phần việc đưa đò. Tới nơi, mới biết người qua đò là người của nhà ông quản bến sai đến trông đò. Vừa thấy Thúy Thúy, người đó đã nói: - Cậu Hai bảo hai ông cháu ăn xong cơm là đi ngay, cậu ấy đã xuống thuyền đua rồi. Khi gặp ông quản đò, người ấy lại cũng nói y như thế: - Cậu Hai bảo hai ông cháu ăn cơm xong thì đi ngay, cậu ấy đã xuống thuyền rồi. Dỏng tai lên nghe, thấy tiếng trống xa xa đã bắt đầu dồn dập. Tiếng trống ấy làm người ta nghĩ đến những con thuyền rất hẹp vạch tuyến đường thật dài và thật đẹp trên mặt nước khi thẳng tiến trên sông. Người vừa đến xuống ngay bến đò mà không chịu uống trà. Khi hai ông cháu ăn cơm có mời anh ta một chén rượu, nhưng anh ta vẫn lắc đầu từ chối. Ông quản đò nói: - Thúy Thúy, ông không đi, cháu đi cùng con Vàng có được không? - Ông không đi thì cháu cũng không đi. - Ông đi thì sao? - Cháu vốn không định đi, nhưng cháu đưa ông cùng đi. Ông ngoại mỉm cười: - Thúy Thúy, cháu đưa ông đi, hay lắm, cháu đưa ông đi! https://thuviensach.vn Khi hai ông cháu tới bờ sông dưới thành thì trên bờ đã đứng đầy người. Mưa bụi đã tạnh hẳn nhưng mặt đất còn ẩm ướt. Ông bảo Thúy Thúy vào phố lên gác sàn nhà ông quản bến mà xem, nhưng Thúy Thúy cho rằng đứng trên bờ xem thích hơn, hai ông cháu bèn đứng trên bờ sông. Lát sau, ông Thuận Thuận cho người mời hai ông cháu lên nhà. Trên gác sàn đã có rất nhiều người. Hai mẹ con nhà giàu khiến Thúy Thúy phải chú ý lúc sang đò sáng nay được ông Thuận Thuận khoản đãi, chiếm một chỗ tốt nhất bên cửa sổ. Vừa thấy Thúy Thúy, cô bé kia liền nói: - Chị đến đây, chị đến đây! Thúy Thúy bẽn lẽn đi tới, ngồi sau hai mẹ con. Ông ngoại liền bỏ đi ra ngoài. Ông quản đò không xem đua thuyền mà được một người quen kéo đi xem cối xay nước ở một nhà xay xát phía thượng du, cách đó nửa dặm đường. Thì ra ông quản đò rất thích cối xay nước. Trong một ngôi nhà lá nhỏ tựa núi kề sông có một thớt đá tròn, được cố định bằng một trục ngang đặt hơi xiên trên cối đá. Khi cửa đập nước được kéo lên, nước tuôn ra làm xoay bánh xe đặt phía dưới nước, thớt đá bên trên bèn xoay tít. Người trông nom cối xay đổ thóc vào cối rồi lấy gạo đã xay xong bỏ vào giần để trong góc nhà giần hết cám đi. Cám vương vãi khắp đất; trên vuông khăn trắng đội đầu, trên cổ, trên vai người trông cối cũng toàn là cám. Hôm nào đẹp trời, người đó trồng hành tứ quý, củ cải, rau cải trên rẻo đất trống trước, sau cối; nếu đường dẫn nước sụt lở thì người ấy cởi quần lội xuống sông chất đá lên sửa lại. Quản lý một cối xay thú hơn quản lý một con đò, hễ nhìn là thấy ngay. Nhưng một người đưa đò muốn có một chiếc cối xay là điều mong muốn hão. Theo lệ, các cối xay đều thuộc ông chủ nhỏ. Khi người quen đưa ông quản đò đến nơi xay xát, đã nói cho ông biết chủ nhà xay xát này là ai. Hai người vừa quan sát khắp nơi vừa nói chuyện. Người quen ấy lấy chân đá vào thớt đá tròn nói: https://thuviensach.vn - Người Trung Trại ở trên núi cao nhưng thích dựng nghiệp ở ven sông. Nhà này của ông tổng đoàn họ Vương trên Trung Trại, giá đến bảy trăm xâu tiền lớn[27]. Ông quản đò liếc dọc ngang đôi mắt nhỏ, tỏ vẻ rất ngưỡng mộ sau khi đã xem khắp. Ông gật gù nhận xét rất thoả đáng về những vật dụng trong nhà xay xát. Sau đó hai người ngồi trên chiếc ghế dài bằng gỗ mộc chưa bào xong, người quen lại nói về tương lai của nhà xay xát, dường như đó là của hồi môn của con gái ông tổng đoàn. Người ấy nhân đó nhớ đến Thúy Thúy và nhớ đến việc cậu Cả nhà Thuận Thuận nhờ anh ta, bèn hỏi: - Bác ơi, Thúy Thúy nhà bác bao nhiêu tuổi rồi? - Mười bốn rồi! - Nói xong ông quản đò thầm nhẩm tính những năm tháng đã qua. - Mười bốn tuổi mà giỏi giang nhỉ! Sau này ai lấy được cô ấy thật có phúc. - Phúc gì mà phúc? Chỉ trơ trụi người không, làm gì có nhà xay xát làm của hồi môn! - Người không thì đã sao nào? Hai bàn tay địch được đến năm nhà xay xát ấy chứ! Cầu Lạc Dương chỉ do hai bàn tay Lỗ Ban[28] mà dựng nên đấy thôi! - Người quen ấy dẫn hết lý này đến lý khác rồi cười. Ông quản đò cũng cười, thầm nghĩ: “Sau này Thúy Thúy cũng dựng được cầu Lạc Dương thì mới là chuyện lạ!”. Một lúc sau người kia lại nói: - Trai tráng ở Trà Đồng người nào mắt cũng sáng, chọn vợ cũng rất tinh. Bác ơi, nếu bác không cả nghĩ thì cháu nói câu chuyện vui cho bác nghe! - Chuyện vui như thế nào? - Ông quản đò thăm dò. https://thuviensach.vn - Nếu bác không cả nghĩ thì chuyện vui này cũng có thể xem như chuyện thật. - Người kia lại nói. Sau đó mới kể cậu Cả nhà Thuận Thuận khen Thúy Thúy đẹp như thế nào, lại nhờ anh ta thám thính một việc là xem ông quản đò nói thế nào. Sau đó anh ta kể lại tình hình nói chuyện giữa hai người: - Cháu mới hỏi cậu Cả, này cậu Cả, cậu nói thật hay nói đùa đấy? Cậu Cả nói, cậu thám thính hộ tớ xem ông già nói sao. Tớ thích Thúy Thúy, muốn lấy Thúy Thúy, tớ nói thật đấy! Cháu nói, mồm mép tôi vụng lắm, nói ra ông cụ tát cho một cái thì sao? Cậu Cả nói, cậu sợ bị đánh thì nói như một câu chuyện vui, như thế thì không bị đánh đâu. Vì thế, cháu mới đem chuyện ấy coi như chuyện vui kể với bác. Bác ơi, bác nghĩ giùm cháu đi, mồng chín này anh ấy từ Xuyên Đông về gặp cháu, cháu nên trả lời anh ấy như thế nào? Ông quản đò nhớ lại những lời chính cậu Cả đã nói với ông, biết cậu ta thật sự có ý đó, vả còn biết ông Thuận Thuận cũng ưa Thúy Thúy, cho nên ông rất vui. Nhưng theo lệ thì việc này phải có người mang gói bánh điểm tâm đến tận nhà ông ở núi Bích Khê để thưa chuyện, có thế mới là thận trọng. Ông bèn nói: - Khi nào cậu ta về thì cháu nói, ông cụ nghe xong câu chuyện vui thì cũng kể một câu chuyện vui. Ông cụ nói rằng, xe có đường của xe, ngựa có lối của ngựa. Cậu Cả đi đường xe thì phải có cha cậu làm chủ, nhờ người làm mối đến thưa chuyện với tôi. Còn nếu cậu Cả đi đường của ngựa thì bản thân cậu Cả phải làm chủ, đến đứng trên núi đối diện với bến đò hát ba năm sáu tháng cho Thúy Thúy nghe. - Bác ơi, nếu hát ba năm sáu tháng mà làm rung động được trái tim của Thúy Thúy thì ngay ngày mai tự cháu sẽ đến hát. - Cháu tưởng Thúy Thúy bằng lòng mà bác còn không bằng lòng hay sao? https://thuviensach.vn - Không phải thế, người ta cho rằng bác bằng lòng thì Thúy Thúy không thể không bằng lòng. - Không thể nói như thế được. Đây là việc của nó. - Dù là việc của cô ấy thì người ta vẫn cho rằng hát ba năm sáu tháng dưới nắng, dưới trăng cũng không bằng một lời của bác. - Vậy thì tôi nói đây. Chúng ta làm như thế này: khi Thiên Bảo từ Xuyên Đông trở về, cậu ấy phải cùng ông Thuận Thuận nói cho rõ ràng. Còn tôi, tôi cũng trước hết hỏi Thúy Thúy. Nếu con bé cho rằng sau khi đã nghe hát trong ba năm sáu tháng, rồi theo người hát ấy thì có ý nghĩa hơn, tôi sẽ đề nghị cậu khuyên Thiên Bảo hãy đi con đường quanh co khúc khuỷu của ngựa. - Vậy thì hay lắm. Khi gặp Thiên Bảo cháu sẽ nói, tôi đã thưa chuyện đứng đắn với bác ấy rồi, từ nay xem số phận của anh ra sao. Phải chờ xem số phận của anh ta thật, nhưng cháu hiểu rằng số phận của anh ta vẫn nằm trong tay bác đấy! - Không phải như thế. Nếu tôi mà nắm vững được việc này thì tôi đã nhận lời rồi. Hai người nói đến đây rồi cùng nhau đến một nơi khác xem con thuyền có ba khoang của ông Thuận Thuận mới mua. Còn trên lầu sàn của ông Thuận Thuận ở phố bờ sông, Thúy Thúy sau khi được con gái nhà tài chủ gọi đến ngồi cạnh, một chỗ ngồi rất tốt, nhìn qua cửa sổ, cô bé thấy mọi thứ trên sông rõ mồn một, nhưng lòng em vẫn bồn chồn. Những người chen chúc đứng xem ở mấy cửa sổ khác dường như thỉnh thoảng lại chuyển ánh mắt từ cảnh vật trên sông sang phía Thúy Thúy. Dăm ba người còn cố ý giả vờ có việc, từ phía lầu đằng kia đi tới phía này, thực ra chỉ để nhìn được kỹ mấy người ở chỗ Thúy Thúy. Thúy Thúy thấy mất tự nhiên, chỉ muốn mượn cớ đi chỗ khác. https://thuviensach.vn Lát sau pháo nổ vang dưới sông, mấy chiếc thuyền từ phía bên kia sông chèo thẳng sang bên này. Đi đầu là bốn chiếc thuyền cách nhau không xa như bốn mũi tên lao trên mặt nước. Được nửa đường, hai chiếc vượt lên trước. Lát sau, trong bốn chiếc thuyền lao sang, chỉ có một chiếc vượt khỏi ba chiếc dàn hàng ngang. Khi thuyền đó gần tới cửa Cục thuế quan thì đợt pháo thứ hai nổ vang, báo tin thuyền đó thắng. Lúc này phần thắng đã được tuyên bố dành cho con thuyền của đội phố bờ sông, thế là các nơi khác cũng nổ pháo chúc mừng. Con thuyền ấy chèo men theo phố bờ sông, phía dưới những lầu sàn. Trống tùng tùng vang lên, trên bờ sông và trên các lầu sàn đều nổi lên tiếng hò reo vui vẻ chúc mừng. Thúy Thúy trông thấy chàng trai đầu chít khăn đỏ cầm cờ nhỏ phất qua phất lại chỉ huy con thuyền tiến hay lùi chính là cậu Hai Na Tống, người đến núi Bích Khê trả bầu rượu. Những việc ba năm trước còn in rõ trong lòng em: “Con cá lớn đớp em đấy!”, “Cá có đớp cũng chẳng việc gì đến anh!”, “Được nhé, anh mặc kệ đấy!”, “Vàng, Vàng, mày sủa cũng phải biết nhìn người chứ!”. Nhớ đến chó, Thúy Thúy mới chú ý và thấy con chó vàng ở bên cạnh không biết đã chạy đi đâu mất rồi. Em đứng lên, đi khắp lầu để tìm con Vàng, quên khuấy người đứng ở đầu thuyền. Em vừa tìm chó trong đám đông, vừa lắng nghe người ta nói chuyện. Một người đàn bà mặt to béo nói: - Không biết con gái nhà ai mà được ngồi chỗ tốt, ngay bên cạnh cửa sổ nhà ông Thuận Thuận thế nhỉ? Một người đàn bà khác nói: - Đấy là con gái đầu nhà ông tài chủ họ Vương. Hôm nay họ nói đến xem đua thuyền nhưng thực ra là đến xem người, đồng thời cũng để người ta xem mình. Có thế nào người ta mới được ngồi chỗ tốt như thế chứ! - Bà bảo ai xem và xem ai? - Ông tài chủ ấy muốn kết thông gia với ông Thuận Thuận. https://thuviensach.vn - Cho cậu Cả hay cậu Hai? - Cho cậu Hai. Lát nữa các bà sẽ được thấy Nhạc Vân, cậu ấy sẽ lên lầu chào mẹ vợ. Một người khác nói xen: - Việc đã thoả thuận xong rồi, rất xứng đôi. Người ta có của hồi môn là một nhà xay xát mới tinh, hơn đứt mười anh làm công ấy chứ! Có người hỏi: - Cậu Hai thì thế nào? Một người khác nói khẽ: - Cậu Hai có nói, cậu ấy chẳng cần xem mặt. Việc đầu tiên là cậu ấy không muốn làm chủ cái cối xay đó. - Bà nghe chính cậu Nhạc Vân nói à? - Tôi nghe người khác nói. Người ấy còn nói cậu Hai thích cô gái đưa đò. - Nhà xay xát không muốn, lại muốn đưa đưa đò à? - Ai biết đâu đấy! Vả chăng con người ta là “thịt bò xào rau hẹ,” ai thích gì thì ăn thứ đó! “Nhưng mà đưa đò không thạo thì chẳng bằng chọn cối xay”! Lúc ấy mọi người nói chuyện mà mắt để cả ở trên sông, không một ai ngoảnh lại để ý đến Thúy Thúy đứng sau lưng họ. Thúy Thúy đỏ bừng mặt bỏ đi nơi khác. Em lại nghe có hai người nữa nói về chuyện này. Một người nói. - Mọi thứ đã thu xếp xong rồi, chỉ cần cậu Hai nói một lời là xong. https://thuviensach.vn Một người khác lại nói: - Chỉ cần thấy cậu ta hôm nay hăng hái là đoán được phải có một cô gái son trẻ ở trên bờ thì cậu ta mới hăng được như thế. Ai là cô gái son trẻ đã làm cậu Hai xúc động đến thế? Thúy Thúy hơi thấp nên đứng sau người ta, em không thấy được tình hình trên mặt sông, nhưng chỉ cần nghe tiếng trống mỗi lúc một gần, một vang; tiếng hò reo trên bờ từ xa tiến đến gần là cô bé biết thuyền cậu Hai đang đi dưới lầu. Người trên lầu cũng hò hét, trong tiếng hò ồn ào đó có tên của cậu Hai. Còn ở chỗ bà vợ nhà giàu kia cũng có người đốt bánh pháo Tiểu bách tử. Bỗng nhiên có tiếng hét kinh hãi rồi thấy rất nhiều người ùa ra cửa chạy xuống bờ sông. Thúy Thúy không biết đã xảy ra việc gì, em cuống lên, không biết nên trở về chỗ ngồi khi nãy hãy đứng nguyên sau lưng người ta thì hơn. Chợt em thấy phía đằng kia có người bưng một cái khay, trên khay là một đĩa lớn bánh chưng và bánh điểm tâm tới mời bà nhà giàu và cô tiểu thư. Thúy Thúy không tiện trở về chỗ ấy nữa, nên em cũng chen ra ngoài cửa, chạy xuống bờ sông xem thế nào. Khi tới con ngõ lát gạch cạnh hiệu bán muối dẫn xuống bờ sông, em đang đi giữa đám chân cột của lầu sàn thì đụng ngay một toán người xúm xít quanh cậu Hai đầu chít khăn đỏ. Thì ra cậuHai sẩy chân ngã xuống sông nhưng đã từ dưới nước leo lên bờ. Ngõ quá hẹp, Thúy Thúy tuy nép sát vào một bên nhưng vẫn chạm khuỷu tay vào người đi qua. Cậu Hai thấy Thúy Thúy thì hỏi: - Thúy Thúy, em đến đấy à? Ông em có đến không? Thúy Thúy đang đỏ bừng mặt không tiện trả lời, chỉ thầm nghĩ: “Không biết con Vàng chạy đi đằng nào rồi?”. Cậu Hai lại hỏi: - Sao em không lên nhà anh mà xem? Anh đã dặn người nhà dành cho em một chỗ tốt đấy. Thúy Thúy thầm nghĩ: “Nhà xay xát làm của hồi môn, việc này lạ đây!”. https://thuviensach.vn Cậu Hai không bảo được Thúy Thúy lên nhà nên sau đó ai đi đường người ấy. Lúc Thúy Thúy xuống đến bờ sông, trong lòng em tràn ngập một thứ gì đó không sao nói được cho rõ ràng. Phiền não ư? Không phải. Lo buồn ư? Không phải. Vui sướng ư? Càng không phải. Có việc gì làm cô bé này vui lên được đây? Bực mình chăng? Đúng rồi, quả thật em dường như cảm thấy đang bực mình vì một người khác. Người trên bờ sông đông quá. Chỗ nước nông ở bến thuyền, rồi trên cột buồm và trên mui thuyền, thậm chí cả trên cột làm chân chống lầu sàn cũng có người. Thúy Thúy tự nhủ: “Người đông như thế, có cái gì đáng xem?”. Trước hết em nghĩ có thể tìm thấy ông ở đâu đó trên thuyền, nhưng tìm một lúc lâu, tất cả mọi chỗ đều không thấy bóng dáng ông ngoại. Em chen xuống nước, vừa nhìn đã thấy ngay con Vàng nhà mình đang cùng một người làm công cho nhà Thuận Thuận đứng trên chiếc thuyền trống không cách bờ mấy trượng xem cảnh náo nhiệt. Thúy Thúy gọi lanh lảnh, con Vàng giỏng tai nghênh đầu nhìn xung quanh rồi nhảy ùm xuống nước bơi về phía Thúy Thúy. Bơi đến bên chủ, mình con chó ướt những nước, nó luôn chân nhảy lên vẩy cho khô. Thúy Thúy mắng: - Thôi đi, mày có ngã đâu, ai bảo mày nhảy xuống nước? Rồi em và con Vàng đi tìm ông. Vừa đến cửa hàng gỗ trên phố thì Thúy Thúy gặp ông ngoại. Ông ngoại bảo: - Thúy Thúy, ông vừa đến xem cối xay nước, thớt cối mới tinh, bánh xe chạy dưới nước cũng mới tinh, cả đến rạ lợp trên mái cũng mới. Đập nước ngăn một nguồn nước, khi kéo cửa đập lên thì bánh xe quay như con quay. Thúy Thúy giả vờ hỏi: - Của ai đấy hả ông? - Của ai ấy à? Của ông tổng đoàn họ Vương ở trên núi đó. Ông nghe người ta nói, đó là của hồi môn của con gái ông ở Trung Trại, thật là danh giá, https://thuviensach.vn khoán hết bảy trăm xâu tiền lớn cơ đấy. Đó là chưa kể guồng chạy sức gió và những thứ lặt vặt khác. - Ai lấy con gái nhà ấy hả ông? Ông ngoại nhìn cháu gái, cười: - Cá lớn đớp đấy, cá lớn đớp đấy! Vì đã biết chuyện này nên Thúy Thúy giả vờ là không biết gì, lại hỏi: - Ai sẽ được cối xay đó hả ông? - Cậu Hai Nhạc Vân chứ ai! - Nói xong, ông già lại như tự nhủ, - Có người hâm mộ cậu Hai có được cối xay nước, có người hâm mộ cối xay nước vớ được cậu Hai. - Ai hâm mộ ạ? - Ông đây chứ ai nữa! - Nói xong, ông già cười. Thúy Thúy nói: - Ông say rồi! - Nhưng cậu Hai khen cháu đẹp đấy! - Ông ơi, ông điên rồi! - Ông không say cũng chẳng điên... Thôi nào, ông cháu ta đi xem họ thả vịt đi! Ông già còn định nói: “Cậu Hai bắt được vịt thì thế nào cũng biếu ông cháu mình.” Nhưng ông chưa kịp nói thì cậu Hai đã đến, đứng trước mặt Thúy Thúy mà cười. https://thuviensach.vn Thế là cả ba người trở lên nhà cậu Hai. https://thuviensach.vn 11 CÓ NGƯỜI MANG LỄ TỚI NÚI BÍCH KHÊ. ÔNG QUẢN bến Thuận Thuận quả nhiên nhờ người làm mối đến nhà ông quản đò hỏi vợ cho con trai. Ông quản đò luống cuống đưa người ấy qua suối rồi cùng lên nhà. Thúy Thúy đang bóc đỗ ở trước cửa, thấy khách đến cũng không chú ý. Nhưng vừa thấy khách vào cửa đã chúc mừng thì biết có chuyện rồi, không dám ngồi trước cửa nữa. Em giả vờ đuổi gà vào vườn rau, cầm sào tre có lắp lục lạc rung lên, mồm khe khẽ suỳ, chạy ra chỗ tháp trắng đằng sau nhà. Nói vài câu chuyện phiếm xong, khách đi vào đề chính, chuyển lời của ông Thuận Thuận. Ông quản đò không biết đáp ra sao, hai bàn tay to bè đầy chai cứ bối rối xoắn vào nhau, vẻ mặt dường như muốn nói: “Tuyệt đấy, khéo đấy!”, nhưng thực ra ông không hề nói như thế. Khách thưa chuyện xong, hỏi ý kiến ông quản đò ra sao. Ông gật đầu cười: - Cậu Cả Thiên Bảo muốn đi đường xe, như thế là hay lắm. Nhưng tôi còn phải hỏi Thúy Thúy, xem nó định như thế nào. Sau khi khách ra về, ông quản đò đứng trên đầu đò, gọi Thúy Thúy xuống nói chuyện. Thúy Thúy mang mẹt đỗ đi xuống bến, lên đò, nũng nịu hỏi: - Ông ơi, chuyện gì thế hả ông? Ông già cười, không nói gì, chỉ nhìn cháu, nhìn thật lâu. Thúy Thúy ngồi xuống đầu đò, cúi đầu bóc đỗ, tai lắng nghe tiếng chim hót trong rừng tre xa xa. Em nghĩ: “Ngày dài thật, chuyện của ông chắc cũng dài.” Tim em đập rộn lên. https://thuviensach.vn Một lúc sau ông ngoại mới nói: - Thúy Thúy, Thúy Thúy, vừa nãy người ấy đến làm gì, cháu có biết không? - Cháu không biết! - Nói xong, em đỏ bừng cả mặt, cả cổ. Ông ngoại nhìn cháu và hiểu ra tâm sự của Thúy Thúy. Ông đưa mắt dõi nhìn phía xa và trong làn sương mù như nhìn thấy mẹ Thúy Thúy mười lăm năm về trước. Lòng dịu hẳn, ông già khe khẽ tự nhủ: “Con thuyền nào cũng cần một cái bến, con chim nào cũng cần một cái tổ.” Ông nhớ tới những việc trước kia của người mẹ trẻ đáng thương, trong lòng có nỗi đau không nói ra được nhưng ông vẫn gượng cười. Còn Thúy Thúy thì sao? Từ tiếng chim vàng, chim đỗ quyên hót ríu rít trong núi và trong tiếng chặt tre sạt sạt của người chặt tre, em nghĩ đến rất nhiều chuyện. Câu chuyện hổ ăn thịt người, bài dân ca gồm bốn câu một để chửi nhau, những hố vuông ở phường làm giấy, nước thép chảy ra trong lò nấu thép, tất cả những gì nghe thấy, nhìn thấy, em đều ôn lại. Sở dĩ em làm như thế là để mong quên hết một việc trước mắt, nhưng em đã lầm. Ông ngoại nói: - Thúy Thúy, ông quản bến Thuận Thuận có nhờ người làm mối cho cậu Cả Thiên Bảo, xin cháu về làm dâu, hỏi ông có bằng lòng không. Còn ông thì già rồi, vài ba năm nữa cũng đi thôi. Ông chẳng có việc gì không bằng lòng, nhưng đây là việc của cháu, cháu phải tự nghĩ và tự nói ra. Bằng lòng thì việc thành, mà không bằng lòng cũng chẳng sao. Thúy Thúy đã hiểu ra. Người ta đến làm mối cho cậu Cả. Em không ngẩng đầu lên, tim đập thình thình, mặt đỏ bừng nhưng vẫn bóc đỗ, thuận tay còn vứt vỏ đỗ xuống suối. Nhìn chúng thong thả trôi theo nước, lòng em cũng đỡ bối rối rất nhiều. Thấy cháu gái mãi không lên tiếng, ông ngoại liền cười, bảo cháu: https://thuviensach.vn - Thúy Thúy, cháu cứ nghĩ mấy ngày cũng không sao. Cầu Lạc Dương không phải trong một tối mà xây nên được, phải có thời gian. Lần trước Thiên Bảo đến đã nói với ông về chuyện này và ông đã bảo anh ta, xe có đường xe, ngựa có đường ngựa. Nếu muốn cha làm chủ, nhờ người làm mối đến thưa chuyện, đó là đường của xe. Còn nếu muốn mình là chủ thì hãy đứng trong rừng tre trên đầu núi đối diện với suối mà hát cho cháu nghe trong ba năm sáu tháng, đó là đường của ngựa. Nếu cháu thích đi đường của ngựa thì ông tin chắc người ta sẽ vì cháu đứng dưới nắng mà hát những bài thật nhiệt tình, sẽ đứng dưới ánh trăng mà hát những bài thật thắm thiết, hát đến khi nào thổ huyết, nát cổ họng mới thôi. Thúy Thúy vẫn im lặng. Em chỉ muốn khóc thầm nhưng không có lý do để khóc. Ông ngoại tiếp tục nói, dẫn ra cả người mẹ đã qua đời của em. Nói một hồi rồi ông im. Em lặng lẽ ngoái đầu lại, thấy nước mắt đã đọng trong mắt ông. Em vừa kinh ngạc vừa sợ, rụt rè hỏi: - Ông ơi, ông làm sao thế? Ông ngoại không nói gì, đưa mu bàn tay lên chùi mắt rồi cười khà khà như trẻ con, nhảy lên bờ về nhà. Thúy Thúy định đuổi theo ông nhưng rồi lại thôi. Trời hửng sau mưa, nắng đã chiếu ran rát lên vai, lên lưng. Lau lách và thủy dương liễu bên bờ suối, rau trong vườn đều tươi tốt, xanh um, mang theo chút sinh khí hoang dại. Châu chấu xanh nhảy trong bụi cỏ, cánh đập không khí kêu rào rào. Tiếng ve non trên đầu cành đã bắt đầu rền vang. Màu xanh biếc hai bên núi phả vào rừng tre, trong đó có tiếng chim vàng, sẻ trúc và đỗ quyên ríu rít. Thúy Thúy ngắm nhìn, lắng nghe, cảm nhận và suy nghĩ: “Ông năm nay đã bảy mươi tuổi... Hát trong ba năm sáu tháng. Ai cho con vịt trắng thế nhỉ? Vận tốt được cối xay nước, cối xay nước được người nào mới là vận may?”. Đang ngẩn ngơ suy nghĩ bỗng em đứng vụt dậy, nửa mẹt đỗ đổ ngay xuống suối. Em đang thò tay vớt cái mẹt dưới suối lên thì bờ bên kia có người gọi đò. https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn 12 NGÀY HÔM SAU, LẦN THỨ HAI TRONG VƯỜN RAU dưới chân tháp, khi ông ngoại lại hỏi em định thế nào, tim Thúy Thúy vẫn đập thình thình. Em cúi đầu tảng lờ, tay vẫn hái hành. Ông ngoại mỉm cười, nghĩ thầm: “Vẫn phải chờ xem sao, hỏi nữa thì vườn hành này bị hái trụi mất!”. Đồng thời ông lão thấy trong việc này có điều gì là lạ, nhưng không tiện gặng hỏi, bèn nín nhịn, mượn một câu đùa vui cố tạo ra để dẫn điều muốn hỏi sang một việc khác. Tiết trời ngày một oi bức. Gần đến tháng sáu, trời nóng hơn. Ông quản đò xách chiếc vò đen đầy bụi bặm từ trong góc nhà mang ra sân, dùng thời gian rảnh rỗi ghép mấy miếng gỗ làm thành cái nắp tròn, cưa gỗ làm thành cái giá, lại gọt nhẵn một khúc tre, dùng dây mây buộc chặt đặt cạnh vò làm cái gáo múc nước trà. Từ khi chuyển chiếc vò đựng nước trà ra bờ suối trước cửa, sáng nào Thúy Thúy cũng đun một nồi nước sôi thật to đổ vào vò. Có lúc trong vò có một chút trà, có lúc chỉ có vài miếng cháy đã được rang xém, thừa lúc đang nóng bỏ ngay vào vò. Theo lệ, ông quản đò còn chuẩn bị sẵn một số rễ cỏ, vỏ cây chữa sốt phát ban, đau bụng, phỏng dạ, mụn nhọt rồi đem mấy thứ thuốc đó đặt ở chỗ dễ thấy nhất trong nhà, hễ thấy người qua đò nào thần sắc khác thường là vội vàng lấy thuốc, nài ép với ý tốt người khách qua đường ấy dùng thuốc của ông, lại nói cho người ta biết nguồn gốc những bài thuốc cấp cứu này (tất nhiên những bài thuốc ấy đều do ông học từ bác sỹ quân y hoặc thầy mo mà ra). Suốt ngày ông cụ để trần hai cánh tay, đứng vững chãi trên đầu con đò mũi vuông, đầu thường để trần, mái tóc cắt ngắn bạc trắng như cước dưới nắng. Thúy Thúy vẫn vui vẻ, ra đằng trước, luồn đằng sau nhà mà hát. Nếu không đi đâu thì em ngồi dưới bóng râm của cây trên núi cao trước nhà, thổi sáo trúc nhỏ mà chơi. Ông ngoại dường như đã quên bẵng việc cậu Cả xin cưới, còn Thúy Thúy tất nhiên cũng quên luôn. https://thuviensach.vn Nhưng người làm mối chẳng bao lâu lại đến thăm dò. Cũng như lần trước, ông cụ đẩy việc nhận lời hay không nhận lời cho Thúy Thúy rồi đuổi khéo người đó ra về. Trở lại, ông hỏi chuyện Thúy Thúy, nhưng vẫn không có kết quả. Ông quản đò không đoán được việc này mắc mớ về phía nào. Không gỡ nổi vướng mắc, ban đêm nằm trên giường, ông thường lún sâu vào một mớ suy nghĩ và thấp thoáng nhận ra một điều, đó là... Nghĩ đến đây, ông cười, ông sợ mà gượng cười. Thực ra ông hơi lo, bởi vì ông bỗng nhiên nhận thấy Thúy Thúy giống hệt như mẹ nó, lại thấp thoáng nhận thấy dường như hai mẹ con đều có số phận giống nhau. Một đống sự việc trước kia ập tới khiến ông không sao ngủ được. Ông chạy ra khỏi cửa, một mình leo lên ngọn núi cao nhìn xuống suối, nhìn sao trên trời cao, lắng nghe tiếng dệt cửi và tiếng mọi loại côn trùng như tiếng mưa rơi, rất lâu, rất lâu không thể ngủ được. Thúy Thúy không hề chú ý đến sự việc đó. Cô bé này ban ngày chỉ biết chơi hoặc làm việc nhà, đồng thời cũng bị một số điều thần bí nào đó lởn vởn trong tim, nhưng đến đêm thì ngủ rất say. Có điều, mọi thứ đều biến đổi theo thời gian, cuộc sống bình thường và yên tĩnh của gia đình này cũng vì những chuyện liên tiếp kéo đến nên không khí yên tĩnh về mặt “nhân sự” đã bị phá vỡ hoàn toàn. Về phía gia đình ông quản bến Thuận Thuận, cậu Hai đã biết chuyện của cậu Cả Thiên Bảo, đồng thời cậu Hai Na Tống cũng cho anh biết tâm sự của mình. Hoá ra cả hai anh em đều yêu cô cháu ngoại ông già đưa đò. Việc này không có gì là hiếm lạ đối với người Trà Đồng. Tục ngữ của người Trà Đồng có câu: “Lửa có thể cháy ở mọi nơi, nước có thể chảy ở khắp chốn, mặt trời và mặt trăng chiếu sáng khắp nơi, còn tình yêu thì nơi nào cũng đến.” Con trai ông quản bến giàu có yêu cháu gái nhà đưa đò nghèo không trở thành tin hiếm hoi. Chỉ có một chút khó khăn, đó là trong hai anh em, khi ai lấy được cô gái đó, phải chăng còn phải theo quy củ của người Trà Đồng là quyết một trận đổ máu? https://thuviensach.vn Về mặt này, hai anh em không đến nỗi phải động dao, nhưng cũng không khi nào có hành vi buồn cười “xin nhường người tình” như một số đàn ông nhu nhược, nhát gan ở thành phố lớn lúc phải đối mặt với Yêu và Thù. Người anh cùng người em trai tới nơi đóng thuyền ở thượng du sông Trà Đồng để xem con thuyền mà gia đình mới đóng, đã nói cho em rõ tất cả tâm sự của mình khi đứng bên con thuyền, hơn nữa còn nói thêm tình yêu ấy nẩy nở từ hai năm trước. Người em mỉm cười lắng nghe anh nói. Hai anh em từ chỗ đóng thuyền theo bờ sông tới nhà xay xát mới dựng của ông họ Vương. Người anh nói. - Này Hai, chú tốt số đấy, có cả một nhà xay xát. Còn anh, nếu việc thành thì anh chỉ là người đưa đò. Nhưng anh thích công việc ấy. Anh còn định mua cả hai quả núi ở Bích Khê, trồng nam trúc trên đường phân ranh giới, rào con suối ấy lại làm trang trại của anh. Na Tống vẫn lắng nghe, chỉ thỉnh thoảng phạt cây bên đường bằng lưỡi liềm hình trăng non cầm trong tay. Tới nhà xay xát, Na Tống đứng lại hỏi anh: - Anh Cả, anh có tin cô bé ấy đã có một người từ lâu rồi không? - Anh không tin! - Anh Cả, anh có tin nhà xay xát này sắp tới sẽ thuộc về em không? - Anh chưa dám chắc. Hai người bước vào nhà xay xát. Cậu Hai nói: - Em không cần phải... Anh Cả này, em lại hỏi anh, nếu em không muốn lấy nhà xay xát này mà chỉ muốn có con đò, hơn nữa ý định này có từ ba năm trước thì anh có tin hay không? Người anh thật sự kinh ngạc, nhìn cậu Na Tống đang ngồi trên trục ngang của thớt cối, biết Na Tống không nói dối. Thiên Bảo bước tới gần, giơ tay https://thuviensach.vn vỗ mấy cái lên vai em, hơn nữa còn toan đẩy cậu em ngồi xuống đất. Cậu Cả đã rõ sự việc nên cười và nói: - Anh tin, anh tin là em nói thật. Na Tống ngẩng lên nhìn anh, thành thực nói: - Anh Cả, anh tin đi, sự thực đúng là như vậy. Em đã có ý định này từ lâu. Gia đình không bằng lòng mà đằng ấy người ta ưng thì em sẽ là người đưa đò. Anh nói cho em biết, anh thì thế nào? - Cha đã nghe theo lời anh, mời ông quản ngựa họ Dương trong thành làm mối tới thưa chuyện với ông quản đò rồi! - Khi nói đến thủ tục cầu hôn, dường như cậu Cả biết em sẽ cười mình, nên giải thích việc mời ông mối, - Vì ông quản đò nói “xe có đường xe, ngựa có đường ngựa” nên anh mới chọn đường xe. - Kết quả thế nào? - Chưa đi tới kết quả nào cả. - Còn đường ngựa thì sao? - Đường ngựa ấy à? Ông già ấy nói nếu đi đường ngựa thì phải đứng trên núi cao đối diện với Bích Khê mà hát trong ba năm sáu tháng. - Chủ trương như thế cũng hay đấy! - Đúng vậy. Một thằng câm không nói được thì vẫn hát được. Nhưng việc đó không tới lượt anh. Anh không phải là con sẻ trúc, anh không biết hát. Quỷ mới biết ông già đó thực bụng muốn gả cháu gái cho cối xay nước biết hát hay là chuẩn bị theo đúng quy củ gả cho người! - Vậy định thế nào? https://thuviensach.vn - Anh muốn bảo cho ông già ấy biết, ông ấy phải nói thực. Chỉ một câu thôi, nếu việc không thành, anh sẽ theo thuyền xuống miền Đào Nguyên; còn nếu thành thì dù phải đưa đò anh cũng bằng lòng. - Còn hát thì thế nào? - Đó là sở trường của em. Em muốn làm con sẻ trúc thì cứ việc làm, anh sẽ không nhặt phân ngựa nhét đầy mồm em đâu. Cậu Hai nhìn vẻ mặt anh, biết rằng việc này làm anh mình phiền não lắm. Cậu hiểu tính anh. Anh có cá tính bộc trực, thẳng thắn tiêu biểu cho người Trà Đồng. Thu xếp tốt thì dù có phải moi tim ra cho người ta thấy cũng rất khảng khái chịu làm; nếu thu xếp không tốt thì dù có là cậu ruột cũng một là một, hai là hai. Anh cậu sao lại chẳng muốn đi đường ngựa khi đi đường xe đã thất bại, nhưng anh cậu khi nghe em trình bày thẳng thắn thì hiểu rằng chỉ em mình mới có phận đi đường ngựa, việc của mình không cần nêu ra nữa. Vì vậy, anh cậu tức giận, bực bội là điều tất nhiên, không thể che giấu được. Cậu Hai nghĩ ra một cách, đó là đến đêm có trăng, hai anh em cùng tới núi Bích Khê nhưng không cho mọi người biết là hai anh em đến hát ở đó. Hai người thay nhau hát, ai được đáp lại, người đó sẽ giành thắng lợi và được chăm sóc cô cháu gái ông lão đưa đò. Thiên Bảo không thạo hát nên khi đến lượt anh hát, cậu Hai vẫn hát thay. Hai người để cho số phận quyết định hạnh phúc của mình, làm như thế có thể nói là rất công bằng. Khi cậu Hai nêu ra cách này, cậu Cả vẫn cho rằng mình không biết hát, cũng không muốn nhờ em thay mình làm con sẻ trúc. Nhưng tính cách nhà thơ của cậu Hai khiến cậu rất cố chấp đòi anh phải làm theo cách này. Cậu bảo phải làm như thế thì tất cả mới công bằng. Cậu Cả suy nghĩ về đề nghị của em rồi cười buồn, thầm nghĩ: “Mẹ kiếp, mình chẳng phải là con sẻ trúc, lại nhờ thằng em làm sẻ trúc hay sao? Thôi được rồi, cứ làm thế này. Hai anh em luân lưu hát, mình cũng chẳng cần nó giúp, mọi cái mình làm tất. Tiếng cú mèo kêu trong rừng chẳng hay chút https://thuviensach.vn nào nhưng đây là hỏi vợ, mình phải tự kêu thôi, không thể nhờ người khác giúp được!”. Thoả thuận xong, hai anh em tính ngày. Hôm nay mười tư, mai là rằm, ngày kia là mười sáu, liền trong ba ngày này đều là trăng sáng. Thời tiết đã sang giữa hè, nửa đêm trời chẳng lạnh cũng chẳng nóng. Chúng ta sẽ mặc áo cộc tay bằng vải do khung cửi của nhà dệt nên mà tới mỏm núi cao nơi ánh trăng chiếu đến, theo đúng phong tục địa phương, rất thành thực và thẳng thắn hát cho cô thiếu nữ thơ ngây như con nghé mới sinh nghe. Sương đã xuống, tiếng hát đã ướt át, đã đến lúc phải về nhà thì nhân ánh trăng tàn mà về. Hoặc tới chỗ cối xay xát quen thuộc, suốt đêm không nghỉ việc, nằm trong cót thóc ấm áp mà ngủ một lúc chờ trời sáng. Mọi thứ sắp xếp đều rất tự nhiên, hai anh em tuy không biết kết quả ra sao nhưng thấy mọi cái tự nhiên đến thế thì hai người quyết định ngay đêm nay làm cuộc ganh đua mà tập quán địa phương cho phép. https://thuviensach.vn