🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Bí Quyết Làm Giàu Từ Chăn Nuôi Ebooks Nhóm Zalo https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn BÍ QUYẾT LÀM GIÀU TỪ CHĂN NUÔI https://thuviensach.vn HOÄI ÑOÀNG CHÆ ÑAÏO XUAÁT BAÛN Chuû tòch Hoäi ñoàng TS. NGUYEÃN THEÁ KYÛ Phoù Chuû tòch Hoäi ñoàng TS. NGUYEÃN DUY HUØNG Thaønh vieân TS. NGUYEÃN AN TIEÂM TS. KHUAÁT DUY KIM HAÛI NGUYEÃN VUÕ THANH HAÛO https://thuviensach.vn Nguyễn Thiện BÍ QUYẾT LÀM GIÀU TỪ CHĂN NUÔI NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HÀ NỘI - 2012 https://thuviensach.vn https://thuviensach.vn Lôøi Nhaø xuaát baûn Thöïc hieän xaây döïng noâng thoân môùi theo höôùng vaên minh, giaøu ñeïp, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa noâng daân, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ ñeà ra nhieàu chính saùch, chöông trình nhaèm naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa daân cö noâng thoân; thöïc hieän coù hieäu quaû beàn vöõng coâng cuoäc xoùa ñoùi, giaûm ngheøo, laøm giaøu hôïp phaùp; coi troïng phaùt trieån noâng nghieäp toaøn dieän theo höôùng haøng hoùa, phaùt trieån kinh teá hoä gia ñình, hình thaønh nhöõng moâ hình kieåu trang traïi toång hôïp, nhö moâ hình VAC, VACR. Quaùn trieät Nghò quyeát Hoäi nghò laàn thöù naêm Ban Chaáp haønh Trung öông khoùa IX veà ñaåy nhanh phaùt trieån noâng nghieäp, noâng thoân theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vaø thöïc hieän Chöông trình muïc tieâu quoác gia xaây döïng noâng thoân môùi theo tinh thaàn Nghò quyeát Trung öông khoùa X veà noâng nghieäp, noâng daân vaø noâng thoân, ngöôøi noâng daân ñaõ caàn cuø, thoâng minh, naêng ñoäng trong caùch nghó, caùch laøm, töøng böôùc chuyeån ñoåi caây troàng, vaät nuoâi phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh, ñieàu kieän cuï theå cuûa mình ñeå toå chöùc saûn xuaát, kinh doanh ñaït hieäu quaû kinh teá cao hôn, giuùp gia ñình mình thoaùt ngheøo, thaäm chí vöôn leân laøm giaøu chính 5 https://thuviensach.vn ñaùng ngay taïi queâ höông mình. Cuøng vôùi söï phaùt trieån nhanh ngaønh troàng troït, ngaønh chaên nuoâi gia suùc vaø gia caàm caùc loaïi ñaõ ñöôïc ñaåy maïnh, nhö lai taïo gioáng boø, gioáng lôïn, ngan… trong ñoù chuù yù ñeán vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp khoa hoïc kyõ thuaät vaøo saûn xuaát, phoøng tröø dòch beänh. Ñeå giuùp ngöôøi daân coù theå löïa choïn moät trong nhöõng moâ hình chaên nuoâi phuø hôïp, ñaït hieäu quaû cao, phaùt trieån kinh teá gia ñình, ñöa chaên nuoâi trôû thaønh ngaønh saûn xuaát haøng hoùa, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia - Söï thaät phoái hôïp vôùi Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp xuaát baûn cuoán saùch Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi. Cuoán saùch ñöôïc chia laøm naêm chöông, trong ñoù noäi dung chính laø giôùi thieäu nhöõng phöông phaùp kyõ thuaät, bí quyeát chaên nuoâi ñaït hieäu quaû; ñoàng thôøi giôùi thieäu nhöõng kinh nghieäm, nhöõng caù nhaân ñieån hình trong chaên nuoâi treân phaïm vi caû nöôùc. Thoâng qua nhöõng taám göông naøy, chuùng ta coù theå ruùt ra nhöõng baøi hoïc boå ích trong coâng taùc xoùa ñoùi, giaûm ngheøo, qua ñoù nhaân roäng caùc taám göông ñieån hình ñeå “phaùt trieån nhanh ngaønh chaên nuoâi theo phöông thöùc coâng nghieäp, baùn coâng nghieäp vôùi coâng ngheä tieân tieán”, nhö Nghò quyeát Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù XI Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ ñeà ra. Xin traân troïng giôùi thieäu cuoán saùch vôùi baïn ñoïc. Thaùng 7 naêm 2011 NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA - SÖÏ THAÄT 6 https://thuviensach.vn LÔØI TAÙC GIAÛ Laøm giaøu coù leõ chaúng ai khoâng muoán. Song, con ñöôøng daãn ñeán laøm giaøu cuõng coù bieát bao nhieâu ngaû. Coù ngöôøi laøm giaøu baèng chính baøn tay kheùo leùo vaø taøi ngheä cuûa mình. Coù ngöôøi laøm giaøu töø trí tueä uyeân thaâm cuûa hoï. Laïi coù ngöôøi laøm giaøu töø caùi nghieäp thöông tröôøng vaø coù ngöôøi töø “nöôùc laõ maø vaõ neân hoà”... Nhöng ôû cuoán saùch nhoû naøy toâi vieát veà “Laøm giaøu töø caùi ngheà chaên nuoâi”. Ñaây quaû laø vieäc khoù, ruûi ro khoâng ít, nhöng Nguyeãn Du ñaõ töøng vieát... “Xöa nay nhaân ñònh thaéng thieân ñaõ nhieàu...”. Vaäy con ngöôøi vaãn laø nhaân toá quyeát ñònh. Tuy nhieân, vôùi caùi ngheà chaên nuoâi coù nhieàu ngöôøi cho raèng ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Chæ vieäc thaùi khoai, baêm beøo, cho lôïn aên; vaõi thoùc, vaõi ngoâ cho gaø nhaët; ñöa coû vaøo chuoàng cho con traâu, con boø, con deâ nhai... Ñôn giaûn theá thoâi, moïi ngöôøi ñeàu laøm ñöôïc. Ñuùng! Nhöng ñaõ goïi laø moät ngheà thì phaûi coù kyõ naêng cuûa noù. Muoán laøm giaøu töø ngheà chaên nuoâi laïi khoâng phaûi laø chuyeän deã. Coù thôøi ngheà chaên nuoâi noåi nhö sang coàn, nhöng coù khi laïi ñi vaøo queân laõng vaø laém ñaän ñaõ coù nhieàu trang traïi, gia ñình chaên nuoâi ñaõ ñöùng treân bôø vöïc thaúm. Coù ngöôøi ñaõ chuoác bao thaát baïi, traêm ñaéng 7 https://thuviensach.vn ngaøn cay môùi ruùt ra baøi hoïc ñeå ñôøi vaø hoï ñaõ giaøu thöïc söï töø caùi nghieäp chaên nuoâi cuûa mình. Töø moät chæ vaøng trôû thaønh tyû phuù nhôø ngheà nuoâi vòt, töø baøn tay khoâng maø xaây döïng cô ñoà, chuyeän töôûng nhö thaàn thoaïi, nhöng ñeàu laø chuyeän coù thöïc moät traêm phaàn traêm. Leõ dó nhieân hoï cuõng phaûi ñoå bieát bao moà hoâi, nöôùc maét vaø trí tueä môùi coù ñöôïc thaønh coâng nhö vaäy. Trong böôùc ñöôøng ñôøi cuûa hoï, hoï cuõng phaûi traû giaù, nhöng thaám nhuaàn “nhaát ngheä tinh, nhaát thaân vinh” vaø ñaõ vaän duïng khoâng ít thuû thuaät cuûa caùi ngheà doanh nghieäp, hay noùi khaùc ñi laø hoï khoâng chæ hieåu quy trình coâng ngheä, maø coøn phaûi bieát caû caùi ngheà buoân. Hoï thieân bieán vaïn hoaù ñeå vöøa loøng “thöôïng ñeá”. Hoï quyù chöõ “tín” hôn vaøng. Hoï ñaõ hieåu raèng ôû treân ñôøi coù caùi gì ñöôïc maø khoâng coù maát. Vôùi loøng say meâ ngheà nghieäp, toâi vieát: “Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi”. Baèng söï hieåu bieát vaø voán soáng cuûa mình, qua 35 naêm tröôøng trong caùi ngheà phaân gio baån thæu. Nhöng töø ngheà laøm ra thòt, ra söõa, ra tröùng ñeå cho caùc treû thô, caùc cuï giaø, caùc chaøng trai, coâ gaùi coù cuoäc soáng vui töôi bôûi giaù trò dinh döôõng cuûa saûn phaåm vaät nuoâi thì nieàm vinh haïnh naøy laïi caøng thoâi thuùc toâi vieát saùch. Trong cuoán saùch “Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi”, taùc giaû khoâng coù tham voïng trình baøy heát nhöõng gì maø taùc giaû muoán trình baøy, bôûi leõ coù nhöõng ñieàu muoán noùi, muoán vieát nhöng thaät laø khoù noùi, aâu ñaây ñang laø ñieàu traên trôû cuûa chính mình. “Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi” chæ ñeà caäp ñeán moät soá vaán ñeà maø taùc giaû cho laø coát loõi, seõ giuùp ích cho ñoäc giaû, ñoàng thôøi cuõng yù thöùc ñöôïc raèng thieân veà khía 8 https://thuviensach.vn caïnh: “Muoán laøm giaøu töø chaên nuoâi” phaûi baét ñaàu töø “caùi chôï” - nghóa laø phaûi hieåu thöông tröôøng. “Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi” khoâng noùi saâu veà kyõ thuaät vì lónh vöïc naøy coù nhieàu taùc giaû ñaõ vieát, ñaõ noùi. Tuy vaäy, trong chöông “Choïn vaät nuoâi, nuoâi ñeå laøm giaøu”, toâi ñaõ löïa choïn ñeå giôùi thieäu nhöõng vaät nuoâi ñang phuø hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng hoâm nay vaø cho caû ngaøy mai. Nuoâi nhím, nuoâi lôïn röøng thu tieàn trieäu laø ñieàu khoâng khoù. “Taùc giaû cuoán saùch” chæ coù moät mong muoán goùp phaàn nhoû beû cho caùc baïn - nhöõng ai coù khaùt voïng laøm giaøu vôùi caùi ngheà töø ñaát maø leân - “dó noâng vi baûn” - nhöõng ai ñaõ töøng phaûi soùng gioù vôùi caùi nghieäp chaên nuoâi - ñeå roài “xoaù ñoùi, giaûm ngheøo” vaø khaù, khaù leân, tieán tôùi laøm giaøu. Cuoái cuøng, xin nhaéc baïn ñöøng queân, ñieàu caàn vaø ñuû: Chæ soá thoâng minh cao, tính taùo baïo lôùn, phaùn ñoaùn tröôùc nhöõng ruûi ro ñeå neù traùnh; chôùp thôøi cô ñeå ñieàu tieát ñaàu vaøo vaø caû ñaàu ra thì chaéc chaén baïn seõ giaøu. “Bí quyeát laøm giaøu töø chaên nuoâi” ñöôïc xuaát baûn laàn ñaàu tieân naêm 1999, qua moãi laàn taùi baûn chuùng toâi vaãn tieáp tuïc boå sung nhöõng ngheà chaên nuoâi môùi, nhöõng nhaø trieäu phuù môùi vaø bí quyeát laøm giaøu trong tình hình môùi. Tuy nhieân, nhöõng soá lieäu minh hoïa vaø ñòa danh cuõ mang tính lòch söû vaãn ñöôïc giöõ laïi trong saùch. Mong baïn ñoïc gaàn xa hieåu vaø tieáp tuïc goùp yù chaân tình cho taùc giaû. Taùc giaû 9 https://thuviensach.vn 10 https://thuviensach.vn Chöông I MÔÛ ÑAÀU Ai ai ñeàu hieåu roõ trong noâng nghieäp coù hai ngaønh chuû yeáu, ñoù laø troàng troït vaø chaên nuoâi. Ngaønh chaên nuoâi ñang vöôn tôùi ñeå ñoùng goùp vaøo toång thu nhaäp quoác daân ñeán naêm 2020 khoaûng 40 - 45% trong noâng nghieäp. Muoán nhö vaäy phaûi coù böôùc nhaûy voït. Chaên nuoâi phaûi laø ngaønh saûn xuaát haøng hoaù vaø chæ coù saûn xuaát haøng hoaù thì caùc baïn laøm ngheà chaên nuoâi môùi giaøu coù ñöôïc. Caû nöôùc ta naêm 2009 coù 70,4% daân soá soáng ôû noâng thoân. Theo keát quaû ñieàu tra, naêm 2010, caû nöôùc ta coù 3.055.566 hoä ngheøo1. Ñaõ ngheøo ñoùi thì khoâng theå laøm baát keå moät vieäc gì, coøn chuyeän laøm giaøu, ñoù chæ laø aûo voïng. Chöa heát, naïn du canh, du cö ñang laø moái lo cuûa vieäc phaù huyû moâi tröôøng, bôûi ñi ñeán ñaâu hoï ñeàu trieät haïi caây coái vaø hoang thuù, phaù vôõ heä sinh thaùi ñaát - nöôùc - caây coái vaø maøu xanh. ÔÛ nöôùc ta coù khoaûng 2,4 trieäu ngöôøi ñang haønh ñoäng nhö vaäy. Vì du canh, du cö neân 2,4 trieäu ngöôøi ñang taøn phaù maøu xanh 1. Ban Tuyeân giaùo Trung öông: Thoâng baùo noäi boä, thaùng 7-2011. 11 https://thuviensach.vn cuûa ñaát nöôùc, hoï ñang chia caét moái tình: caây yeâu ñaát, caây yeâu nöôùc, caây yeâu muoâng thuù. Chính vì vaäy caây khoâng coøn giöõ ñöôïc ñaát, ñöôïc nöôùc vaø caây cuõng chaúng coøn che chôû cho muoâng thuù ñöôïc nöõa. Chính vì vaäy maø chuùng ta caàn khuyeân nhuû hoï haõy giöõ laáy maøu xanh cuûa ñaát, giöõ laáy muoân loaøi caây coû ñeå chaên nuoâi gia suùc, gia caàm. Coù röøng xanh, hoï môùi keát hôïp ñöôïc Noâng - Laâm - Muïc, heä sinh thaùi beàn vöõng ñeå laøm giaøu. Neáu hoï laøm ñöôïc nhö vaäy, hoï seõ chaám döùt ñoùi, giaûm ñöôïc ngheøo vaø giaøu leân. Ñoù laø ñieàu chaéc chaén, nhaát laø hoï haõy nuoâi con traâu, con boø, con deâ, con cöøu - laø nhöõng vaät nuoâi bieán rôm, coû thaønh söõa, thòt. Nöôùc ta traûi roäng 15 vó tuyeán, do ñoù vuøng sinh thaùi raát phong phuù vaø ña daïng. Naêm 2009 daân soá coù khoaûng 86 trieäu ngöôøi. Trong soá naøy coù treân 70,4% soá daân soáng ôû noâng thoân vaø 54 daân toäc anh em. Taát caû ñeàu ñang soáng ôû 8.800 xaõ, 72.000 thoân aáp vaø buoân laøng. Taát caû hoï ñeàu ñaõ, ñang vaø laâu daøi soáng döïa vaøo ngheà noâng. “Phi noâng baát oån”, chính laø nhôø vaøo soá daân ñang soáng ôû noâng thoân hieän nay. Vaäy hoï seõ laøm gì ñeå soáng? Hoï phaûi troàng troït vaø chaên nuoâi. Chaên nuoâi phaûi laø nguoàn soáng chính cuûa hoï. Neáu hoï chæ “baùn löng cho trôøi, baùn buïng cho ñaát” thì hoï seõ “ngheøo khoù ba ñôøi” laø ñieàu khoâng traùnh khoûi. Vì leõ hình aûnh “baùn löng cho trôøi, baùn buïng cho ñaát” coù nghóa laø hoï chæ caáy luùa hay troàng ngoâ, khoai, saén maø thoâi. Ñaõ vaäy, con ñöôøng laøm giaøu chæ daãn hoï vaø ngoõ cuït. 12 https://thuviensach.vn Möôøi caân thoùc chöa baèng moät caân thòt lôïn hôi vaø chæ baèng 1/4kg thòt boø moâng. Chæ coù chaên nuoâi môùi daãn hoï tôùi con ñöôøng giaøu coù maø thoâi. Muïc tieâu töø nay ñeán naêm 2020 vaø xa hôn, chaên nuoâi ngaøy caøng phaùt trieån so vôùi troàng troït. Chuùng ta phaûi phaùt trieån chaên nuoâi toaøn dieän, nhöng chuù yù nhöõng con gia suùc, gia caàm cho saûn phaåm lôùn vaø nhanh phuø hôïp töøng vuøng sinh thaùi ñeå ñaùp öùng yeâu caàu tieâu thuï trong nöôùc vaø xuaát khaåu. Phaùt trieån nhanh gaø, vòt, ngan vaø nhöõng gia suùc ñaëc saûn (lôïn röøng, nhím) ñeå theá kyû XXI chaên nuoâi phaûi laø ngaønh chính. Lôïn, boø thòt, boø söõa, traâu ôû nhöõng vuøng trung du, mieàn nuùi phaûi ñöôïc coi troïng. Nuoâi deâ (thöôøng ñöôïc goïi laø con boø cuûa ngöôøi ngheøo) phaûi thöïc söï ñöôïc coi troïng vì nuoâi noù voán ít, nhöng thòt vaø söõa cuûa noù ñöôïc coi laø ñaëc saûn. Ngoaøi ra, söõa deâ coøn laø nguyeân lieäu myõ phaåm tuyeät haûo cho laøn da cuûa phuï nöõ. Ñaùp öùng nhu caàu noäi ñòa ngaøy caøng taêng, phaùt trieån chaên nuoâi lôïn vaø gia caàm chaát löôïng cao, phaåm chaát toát, phaán ñaáu toång ñaøn lôïn caû nöôùc ñaït khoaûng 33 trieäu con vaøo naêm 2015 vaø gaàn 5 trieäu taán naêm 2020; ñaøn gaø coù khoaûng hôn 252 trieäu con vaøo naêm 2015 vaø 306 trieäu con naêm 2020 vôùi saûn löôïng thòt vaø tröùng ñaït khoaûng 0,8 trieäu taán vaø 9,1 tyû quaû tröùng vaøo naêm 2015, hôn 1,1 trieäu taán vaø gaàn 14 tyû quaû tröùng naêm 2020; ñaøn traâu ñaït gaàn 3 trieäu con, ñaøn boø gaàn 13 trieäu con naêm 2020, trong ñoù boø söõa khoaûng nöûa trieäu 13 https://thuviensach.vn con. Phaán ñaáu ñeán naêm 2020 saûn löôïng thòt coù theå ñaùp öùng ñuû nhu caàu trong nöôùc.1 Muoán laøm giaøu töø chaên nuoâi phaûi coù quy moâ vaät nuoâi nhaát ñònh môùi coù hieäu quaû, môùi coù saûn löôïng haøng hoaù lôùn vaø töø ñoù thu lôïi nhuaän lôùn. Theá vaãn chöa ñuû, muoán laøm giaøu töø chaên nuoâi phaûi hieåu ñoái töôïng vaät nuoâi; phaûi hieåu nhöõng gì maø saûn phaåm töø vaät nuoâi laøm ra coù nôi tieâu thuï, coù khaùch haøng öa chuoäng vaø phaûi coù “bí quyeát” ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu vôùi phöông chaâm “voû quyùt daøy coù moùng tay nhoïn”. Muoán laøm giaøu töø chaên nuoâi coøn phaûi chuù troïng ñeán moâi tröôøng sinh thaùi, hay noùi khaùc ñi phaûi baûo veä moâi tröôøng cho con ngöôøi vaø cho gia suùc. Taïi sao vaäy! Bôûi vì baûn thaân chaát thaûi cuûa con ngöôøi, cuûa gia suùc ñeàu laøm oâ nhieãm moâi tröôøng bôûi H2S, SO2... Theo Uyû ban baûo veä moâi tröôøng theá giôùi thì trong 5 naêm qua, löôïng CO2 trong khoâng khí ñaõ taêng leân 22 tyû m3, nhieät ñoä traùi ñaát taêng leân 0,50C, raùc thaûi taêng leân gaáp 3 laàn, 17 trieäu ha röøng bò taøn phaù, 6 trieäu muoâng thuù bò tieät chuûng. Do ñoù muoán chaên nuoâi ñeå laøm giaøu khoâng theå boû qua khaâu baûo veä moâi tröôøng, baûo veä nguoàn soáng ngoaïi caûnh cuûa con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Muoán laøm giaøu töø baát cöù moät ngheà gì ñeàu phaûi coù khaùt voïng laøm giaøu, mô öôùc laøm giaøu. Phaûi xoaù caûnh ñoùi ngheøo ñeå ñi leân giaøu coù. Giaøu coù töø chaên nuoâi, baïn phaûi böôn traûi, phaûi laên loän giöõa 1. Xem: Boä noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân: Chieán löôïc phaùt trieån noâng nghieäp noâng thoân giai ñoaïn 2011-2020. 14 https://thuviensach.vn doøng ñôøi ñaày raãy nhöõng ruûi ro: dòch beänh, thieáu aên, söï chao ñaûo cuûa thöông tröôøng, trôøi khoâng thuaän, ñòa khoâng lôïi, ngöôøi khoâng hoaø. Böôùc vaøo caùi nghieäp laøm giaøu töø chaên nuoâi, baïn phaûi luoân luoân canh caùnh trong loøng vaø nhôù raèng nhöõng ruûi ro ñeå maø neù traùnh, nhôù “xanh nhaø hôn giaø ñoàng” ñeå thu lôïi nhuaän, ñeå traùnh hoaëc trieät tieâu nhöõng ruûi ro. Khaùt voïng laøm giaøu laø yeáu toá tieân quyeát ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích laøm giaøu, nhaát laø muoán laøm giaøu töø chaên nuoâi phaûi coù khaùt voïng lôùn lao hôn nhieàu ngheà khaùc. 15 https://thuviensach.vn Chöông II CHOÏN VAÄT NUOÂI - NUOÂI ÑEÅ LAØM GIAØU Con ngan, con vòt, con gaø, con traâu, con boø, con deâ, con cöøu, con ong, con lôïn, thaäm chí caû con höôu, con nai laø nhöõng con vaät quen thuoäc, gaén boù vaø thaân thöông vôùi ñôøi soáng cuûa baø con noâng daân ngaøy naøy qua ngaøy khaùc, naêm noï qua naêm kia. Nhöng nuoâi con vaät nuoâi naøo ñeå phaát leân, laøm giaøu coøn caàn phaûi caân nhaéc tuyø luùc, tuyø nôi, tuyø thuoäc vaøo thò tröôøng maø toå chöùc chaên nuoâi. Coù vaät nuoâi chæ 30 - 40 ngaøy ñaõ coù saûn phaåm haøng hoaù. Coù vaät nuoâi 60 ngaøy, nhöng coù vaät nuoâi roøng raõ 3 naêm môùi cho saûn phaåm. Do vaäy phaûi choïn vaät nuoâi, nuoâi vaät nuoâi theo phöông chaâm “laáy ngaén nuoâi daøi” - chaên nuoâi keát hôïp vôùi caùc ngaønh ngheà khaùc seõ coù hieäu quaû. CHOÏN LÔÏN NAÙI VAØ LÔÏN NUOÂI THÒT ÑEÅ COÙ NHIEÀU NAÏC Con lôïn ñang laø vaät nuoâi cho ta nhieàu thòt nhaát trong caùc vaät nuoâi. Thòt lôïn chieám hôn 70% trong toång soá caùc saûn phaåm thòt. Tuøy ñieàu kieän kinh teá, xaõ hoäi vaø trình ñoä, thò tröôøng maø caùc 16 https://thuviensach.vn gioáng lôïn ñang ñöôïc nuoâi ôû nhieàu vuøng khaùc nhau thì khaùc nhau. Tuy nhieân, lai kinh teá giöõa lôïn ñöïc ngoaïi (lôïn Landrace, lôïn Yorkshire) vôùi lôïn naùi noäi (Moùng Caùi, æ hoaëc lôïn ñòa phöông) hoaëc lôïn naùi F1 (Landrace, Ñaïi baïch lai vôùi lôïn naùi noäi) ñang laø phoå bieán. Nôi coù ñieàu kieän dinh döôõng ñaày ñuû thì nuoâi lôïn ngoaïi thuaàn Landrace hoaëc lôïn Yorkshire hoaëc lai lôïn ngoaïi vôùi lôïn ngoaïi hoaëc lôïn nuoâi thòt coù tyû leä ba phaàn maùu lôïn ngoaïi moät phaàn maùu lôïn noäi. Neáu nuoâi lôïn ngoaïi thuaàn tyû leä naïc ñaït 50 - 60% thì tuyø theo gioáng lôïn Landrace hay Yorshire Duroc hay Hampshire. Khoå môõ raát moûng, ñieàu kieän nuoâi döôõng toát, duøng thöùc aên caân baèng dinh döôõng, moät thaùng moät lôïn nuoâi laáy thòt coù theå cho 12 - 25kg/con tuøy theo giai ñoaïn. Moät naùi cho 15 - 18 lôïn con. Nhö vaäy 1 lôïn naùi saûn xuaát ñöôïc 1500 - 1800kg/naêm. Neáu moät kilogam lôïn hôi baùn giaù töø 13000 ñeán 15000ñ. Sau 4 thaùng tuoåi lôïn ñaït 100kg. Tröø moïi chi phí moät con lôïn coù laõi 500.000ñ. Neáu quy moâ nuoâi lôïn thòt cuûa baïn coù 100 con, baïn chaéc chaén thu ba trieäu laø vieäc khoûi phaûi baøn. Nhö theá baïn ñaõ thöïc hieän caâu phöông ngoân caùc cuï xöa thöôøng noùi: “Moät huõ vaøng choân Khoâng baèng nuoâi trong chuoàng moät lôïn naùi”. Neáu laø lôïn naùi höôùng naïc thì giaù trò bieát nhöôøng naøo! Toâi khuyeân baïn: Neáu baïn coù dö daät thì nuoâi lôïn nhieàu naïc Landrace; neáu baïn chöa doài 17 https://thuviensach.vn daøo laém baïn haõy nuoâi lôïn Yorshire Largewhite (Ñaïi Baïch). Coøn baïn ñöông coù khoù khaên thì nuoâi lôïn Moùng Caùi, Lang Hoàng. Vaäy caùch choïn moät lôïn naùi ñeå laøm gioáng nhö theá naøo laø toát? Tröôùc heát lôïn phaøm aên; soá vuù töø 10 - 14 vuù; baàu vuù noåi; thaân hình caân ñoái. Neáu laø lôïn naùi thuaàn ngoaïi (Landrace, Yorkshire...) phaûi tröôøng mình, vai vaø moâng nôû, 4 chaân vöõng, loâng thöa vaø möôït. Toát nhaát, qua moät löùa ñeû ñaàu, caùc baïn choïn ñeå nuoâi laøm naùi thì con naùi naøy phaûi ñaït moät soá chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät sau ñaây: - Tuoåi ñoäng duïc löùa ñaàu - Khoái löôïng phoái löùa ñaàu - Tuoåi phoái gioáng löùa ñaàu - Soá con sinh ra trong löùa ñaàu - Soá con coøn soáng ñeán cai söõa - Khoái löôïng sô sinh/con - Khoái löôïng 45 ngaøy tuoåi/ oå - Ñoäng duïc trôû laïi sau cai söõa 7,5 - 8,5 thaùng 95 - 100kg/con 8 - 9 thaùng 10 con trôû leân 8 - 9 con 1,3 - 1,6 kg 112 - 115 kg 5 - 7 ngaøy Ñoái vôùi lôïn ngoaïi thuaàn nuoâi thòt caàn choïn lôïn coù caùc tieâu chuaån sau: - Nhanh nheïn, khoeû maïnh, loâng möôït, hay aên, löng daøi vaø phaúng, ngöïc nôû, vai moâng roäng vaø to - Khoái löôïng 60 ngaøy tuoåi ñaït - Taêng troïng bình quaân moät ngaøy ñeâm - Khoái löôïng 6 thaùng tuoåi ñaït - Chi phí cho 1kg taêng troïng heát töø - Tyû leä naïc cao so vôùi thòt xeû: - Tyû leä môõ so vôùi thòt xeû - Ñoä daày môõ löng 15 - 18 kg 750 - 780 g/con 90 - 100 kg 2,6 - 3,2kg thöùc aên 53 - 55% 26% 2,6cm 18 https://thuviensach.vn Nhöõng vuøng maø ñieàu kieän kinh teá vaø xaõ hoäi chöa ñuû ñeå nuoâi lôïn ngoaïi thuaàn, thì coù theå nuoâi lôïn naùi F1 (lôïn ñöïc Landrace hoaëc Yorkshire lai vôùi naùi Moùng Caùi hoaëc nuoâi naùi Moùng Caùi thuaàn. Chuùng toâi toùm taét moät soá chi tieát caàn quan taâm khi choïn nhöõng naùi hai gioáng F1 vaø Moùng Caùi ñeå cho sinh saûn nhö sau: Caùc chæ tieâu Lôïn naùi F1 Lôïn naùi Moùng Caùi Soá con ñeû ra/oå (con) Soá con soáng ñeán 24 giôø sau khi ñeû (con) Soá con coøn soáng ñeán 30 ngaøy tuoåi (con) Soá con coøn soáng ñeán 60 ngaøy tuoåi Khoái löôïng sô sinh/con (kg) Khoái löôïng 30 ngaøy tuoåi (kg) Khoái löôïng 60 ngaøy tuoåi (kg) Soá löùa ñeû naùi/naêm 10 - 12 10 - 11 10 trôû leân 10 0,8 5 10 1,8 - 2 9 - 10 9 8 - 9 8 - 9 0,8 - 0,9 6 11 1,4 - 1,6 Caùc con naùi choïn ñeû sinh saûn phaûi laø nhöõng con phaøm aên, nuoâi con kheùo, daøi thaân vaø voøng ngöïc. Phaûi ñaït töø 119 - 129 cm (daøi thaân) vaø töông öùng 110 - 115 (voøng ngöïc). Ñoái vôùi lôïn thòt, toát nhaát laø duøng F1 hay F2 thì toác ñoä taêng troïng vaø tieâu toán thöùc aên seõ ít nhaát vaø nhö vaäy môùi coù laõi. Cuï theå laø: - Khi 8 thaùng tuoåi, khoái löôïng phaûi ñaït 90 - 95kg trôû leân. - Chi phí thöùc aên cho 1kg taêng troïng heát 3 - 3,5 kg. - Tyû leä thòt naïc so vôùi thòt xeû: 43 - 45%. Tyû leä môõ so vôùi thòt xeû: 34 - 31% (töông öùng F1 vaø F2 3/4 maùu lôïn ngoaïi). Ñoä daày môõ löng (cm) 3,7 (lôïn F1) coøn 3,4 (ñoái vôùi F2). 19 https://thuviensach.vn CHOÏN GIOÁNG BOØ SÖÕA TOÁT ÑEÅ CHO NHIEÀU SÖÕA Trong troàng troït, cha oâng ta thaïo ngheà noâng ñaõ ñöa ra kinh nghieäm muoán coù naêng suaát luùa cao phaûi nhôù caâu thaønh ngöõ: “Nhaát nöôùc, nhì phaân, tam caàn, töù gioáng”. Song, trong chaên nuoâi thì ngöôïc laïi: Con gioáng laø yeáu toá quyeát ñònh cho naêng suaát cao. Coù moät caâu chuyeän ôû chaâu AÂu: Caùch ñaây haøng theá kyû, Ñan Maïch laø nöôùc coù gioáng lôïn Landrace tyû leä thòt naïc chieám 60% so vôùi thòt loïc. Vì gioáng quyù neân Ñan Maïch chæ xuaát lôïn ñaõ gieát moå sang caùc nöôùc baïn. Moãi khi xuaát lôïn ñaõ gieát moå qua cöûa khaåu, caùc nhaø chöùc traùch haûi quan coøn duøng xieân nhoïn daøi haøng meùt choïc qua caùc con lôïn ñaõ cheát ñeå ngaên chaën nhöõng con lôïn soáng ñöôïc tieâm thuoác nguû naèm döôùi nhöõng con lôïn ñaõ moå. Caâu chuyeän keå toùm taét nhö vaäy ñeå baø con noâng daân thaáy con gioáng, nhaát laø gioáng toát quyù bieát chöøng naøo. Ñaáy laø chuyeän keå veà con lôïn. Coøn gioáng boø söõa toát, ñeå coù ñöôïc nhö boø Haø Lan maøu lang ñen traéng, boø söõa A.F.S cuûa OÂxtraâylia moät chu kyø 300 ngaøy cho 8000 - 1000 lít söõa, caùc nhaø taïo gioáng ñaõ maát vaøi ba chuïc naêm. Nhöõng con ñöïc cuûa caùc 20 https://thuviensach.vn gioáng boø naøy, tinh dòch cuûa chuùng ñöôïc baûo toàn 1/2 theá kyû. ÔÛ Vieät Nam, Vieän chaên nuoâi cuõng ñaõ lai taïo thaønh coâng moät soá doøng boø cho naêng suaát söõa 4000 lít/chu kyø vaét söõa 300 ngaøy. Ñoù laø doøng Seiling ñang ñöôïc nhaân leân taïi Trung taâm nghieân cöùu boø vaø ñoàng coû Ba Vì (Haø Noäi). Doøng naøy khoâng chæ cho söõa cao, maø coøn choáng chòu ñöôïc beänh taät cuûa vuøng noùng aåm. Caùc cuï ta xöa coù caâu: “Troâng maët maø baét hình dong”, caùc baïn muoán nuoâi boø söõa coù theå quan saùt con boø ñang aên coû ñeå choïn mua cho mình chuù boø gioáng ñaït yeâu caàu. Boø söõa toát khi coù hình tam giaùc (hình neâm), töùc thaân sau phaùt trieån hôn thaân tröôùc, ñaàu thanh nheï, coå daøi vöøa phaûi, söôøn nôû, ngöïc saâu, hoâng roäng (deã ñeû), caùc ñaàu xöông nhìn roõ, 4 chaân khoeû, chaân sau thaáp, khoâng chuïm khoeo. Baàu vuù to, 4 nuùm vuù ñeàu ñaën, tónh maïch vuù to, daøi, coù nhieàu gaáp khuùc. Khi sôø vaøo baàu vuù thaáy meàm maïi, coù caûm giaùc veà caùc tuyeán vuù phaùt trieån, chöù khoâng phaûi do nhieàu thòt. Ñeå ñoaùn troïng löôïng con boø gioáng caàn mua, ngöôøi thaïo ngheà coù theå öôùc löôïng baèng maét khaù chính xaùc. Cuõng coù theå duøng coâng thöùc sau: Soá ño voøng ngöïc nhaân vôùi chieàu daøi thaân cheùo nhaân vôùi 87,5. Voøng ngöïc ño chu vi ôû sau vai, coøn chieàu daøi thaân cheùo ño töø moûm xöông gaáu cheùo leân ñieåm taän cuøng xöông chaäu. Moät chuù boø lai Haø Lan, AÁn Ñoä 3 naêm tuoåi naëng 370kg laø raát toát, 330kg laø trung bình. Coøn loaïi boø F1, F2 neân choïn con ñaït 21 https://thuviensach.vn khoái löôïng 300kg (3 tuoåi). Trieån voïng cho söõa cuûa chuùng seõ raát lôùn. Caùc baïn coù theå tham khaûo theâm cuoán Soå tay chaên nuoâi boø söõa gia ñình coù baùn taïi Trung taâm phaùt trieån taøi nguyeân sinh hoïc, 5A Nguyeãn Khaéc Caàn - Haø Noäi, hoaëc Trung taâm nghieân cöùu Boø vaø ñoàng coû Ba Vì - Haø Noäi ñeå choïn boø söõa toát veà nuoâi. Boø söõa toát phaûi laø boø cho moät ngaøy töø 15 lít trôû leân, neáu laø boø lai F1 hoaëc F2 Haø - AÁn hoaëc Haø - Vieät, coøn boø Haø Lan thuaàn saûn löôïng söõa caàn ñaït 25 lít/ngaøy. Muoán coù saûn löôïng söõa cao, moät boø caàn ñöôïc cung caáp 25 - 30kg coû töôi, hoaëc coù theå thay theá 50% coû töôi baèng coû khoâ khoâng moác vaø rôm uû vôùi ureâ vôùi tyû leä 3%. Ngoaøi ra caàn cung caáp moät löôïng thöùc aên hoãn hôïp coù 14 - 15% haøm löôïng protein vôùi soá löôïng 0,4kg/1 lít söõa. Soá löôïng thöùc aên tính chia 2 laàn trong ngaøy. Cuõng caàn chuù yù ñeán kyõ thuaät vaét söõa vaø luoân luoân kieåm tra baàu vuù coù bò vieâm khoâng. Vuù bò vieâm thì chaát löôïng söõa seõ keùm vaø bò vieâm naëng söõa seõ khoâng duøng ñöôïc. Nhöõng boø coù saûn löôïng söõa 25kg/ngaøy, caàn vaét söõa 3 laàn caùch nhau 8 giôø. Caùc duïng cuï vaø ngöôøi vaét söõa phaûi baûo ñaûm veä sinh. Ngoaøi vieäc nuoâi döôõng boø meï toát, caàn chuù yù ñeán beâ. Beâ sau khi sinh 30 phuùt (chaäm nhaát laø 1 giôø) caàn cho beâ buù söõa ñaàu. Buù söõa ñaàu taêng söùc ñeà khaùng cho beâ. Khoâng ñeå roán beâ bò nhieãm truøng. 22 https://thuviensach.vn CHOÏN GIOÁNG DEÂ “CON BOØ CUÛA NGÖÔØI NGHEØO” Ngöôøi ta thöôøng goïi “con boø cuûa ngöôøi ngheøo” laø con deâ, vì noù cho söõa, cho thòt, cho da, nhöng voán boû ra ban ñaàu laïi raát ít. Deâ ñöôïc phaùt trieån ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, nhöng chuû yeáu ôû caùc nöôùc chaâu AÙ. Deâ aên haøng traêm loaïi caây coû ñeå cho ta thòt, söõa. Deâ nhanh nheïn, gioûi chòu ñöïng kham khoå. Chaên nuoâi deâ quay voøng nhanh, taän duïng ñöôïc lao ñoäng phuï. Deâ taän duïng ñöôïc nhieàu saûn phaåm phuï noâng nghieäp (daây lang, daây laïc, rôm raï, ngoâ khoai, saén) phuø hôïp vôùi sinh thaùi vuøng goø ñoài, trung du, mieàn nuùi. Do ñoù ngöôøi ta thöôøng goïi con deâ (deâ söõa, deâ thòt) laø “con boø (söõa, thòt) cuûa ngöôøi ngheøo”. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa FAO, hieän nay toaøn theá giôùi coù 560 trieäu con deâ, haèng naêm saûn xuaát 2510 trieäu taán thòt vaø gaàn 9000 trieäu taán söõa töø caùc gioáng deâ ôû nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi. ÔÛ nöôùc ta ngheà chaên nuoâi deâ ñaõ coù töø laâu ñôøi, nhöng ít ai nghó ñeán laøm giaøu töø ngheà nuoâi deâ. Nhöng vôùi vieäc ña daïng vaät nuoâi, nuoâi vaät nuoâi ít duøng löông thöïc, thì con deâ chính laø cô hoäi ñeå laøm giaøu nhanh, khi ngöôøi nuoâi hieåu bieát veà noù, 23 https://thuviensach.vn bieát chaêm soùc vaø khai thaùc noù, keát hôïp nuoâi noù vôùi caây aên quaû hay caây laáy goã. Deâ aên coû döôùi taùn caây, thaûi phaân goùp phaàn laøm taêng ñoä muøn cho ñaát. Do vaäy, khoâng theå thieáu con deâ khi muoán laøm giaøu töø ngheà chaên nuoâi. Nöôùc ta ñaõ coù moät taäp ñoaøn gioáng deâ raát quyù. Tröôùc heát phaûi keå ñeán caùc gioáng deâ sau ñaây: - Deâ coû coù söùc ñeà khaùng vaø choáng chòu cao. Chuùng thích nghi vôùi khaép moïi mieàn cuûa nöôùc ta. Maøu saéc loâng khoâng gioáng nhau. Soá ñoâng coù maøu loâng vaøng naâu hoaëc ñen loang traéng. Khoái löôïng khi tröôûng thaønh: 30 - 35 kg, sô sinh 1,7 - 1,9 kg, 6 thaùng tuoåi 11 - 12 kg; khaû naêng cho söõa 350 - 370 g/ngaøy vôùi chu kyø cho söõa laø 90 - 105 ngaøy. Tuoåi phoái gioáng laàn ñaàu: 6 - 7 thaùng, tuøy thuoäc ñieàu kieän nuoâi döôõng. Moät naêm ñeû 1,4 löùa/naêm, 1,3 con/löùa. Tyû leä nuoâi soáng ñeán cai söõa ñaït 65 - 70% (deâ ñaøn). Neáu nuoâi deâ nhoát keát hôïp vôùi chaên thaû, tyû leä nuoâi soáng cuûa deâ con ñaït 90 - 100% (chaên nuoâi ôû gia ñình). - Deâ Baùch Thaûo laø gioáng deâ kieâm duïng söõa - thòt. Deâ naøy ñöôïc hình thaønh töø deâ AÁn Ñoä vaø deâ Phaùp. Deâ coù maøu loâng ñen hoaëc loang soïc traéng, tai to vaø cuïp xuoáng, coù con coù söøng, nhöng ña soá khoâng coù söøng. Tính tình hieàn laønh, phuø hôïp vôùi chaên nuoâi gia ñình. Deâ tröôûng thaønh coù khoái löôïng töø 40 - 45kg ñoái vôùi deâ caùi, coøn deâ ñöïc coù khoái löôïng ñaït 75 - 80kg. Khoái löôïng sô sinh laø 2,6 - 2,8kg/con; 6 thaùng tuoåi ñaït 19 - 22 kg. 24 https://thuviensach.vn Khoái löôïng naøy ñuû tieâu chuaån xuaát sang Coâoeùt. Moät ngaøy cho 1,1 - 1,2kg söõa, coù con cao saûn cho 1,8 - 2 lít/ngaøy vôùi chu kyø 145 - 148 ngaøy. Tuoåi phoái gioáng laàn ñaàu luùc 7 - 8 thaùng, ñeû 1,9 con/löùa vaø 1,8 löùa/naêm. Deâ naøy thích nghi vôùi moïi mieàn ñaát nöôùc. - Deâ Jumnapari coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä, maøu loâng traéng. Deâ tröôûng thaønh coù khoái löôïng 42 - 46kg/con ñoái vôùi deâ caùi, nhöng deâ ñöïc ñaït 70 - 80kg/con. Deâ con sô sinh: 2,8 - 3,5kg/con; 6 thaùng tuoåi ñaït 22 - 24 kg. Chu kyø cho söõa laø 180 - 185 ngaøy, vôùi löôïng söõa 1,2 - 1,4kg/con. Con cao saûn ñaït 2kg/con. Tuoåi phoái gioáng laàn ñaàu luùc 8 - 9 thaùng. Moät naêm ñeû 1,3 löùa, moãi löùa 1,3 con. Ñaëc ñieåm gioáng deâ naøy chòu thôøi tieát noùng. - Deâ Betal laø gioáng deâ söõa AÁn Ñoä, maøu loâng ñen tuyeàn, ñoâi khi coù con coù loang traéng, tai to vaø cuïp. Naêng suaát sinh saûn, cho söõa töông ñöông vôùi deâ Jumnapari. Deâ phaøm aên vaø hieàn laønh. - Deâ Barbari coù maøu loâng vaøng ñoám traéng, nhö höôu sao. Nguoàn goác töø AÁn Ñoä. Ñaëc ñieåm gioáng deâ naøy taàm voùc nhoû vôùi khoái löôïng 30 - 35kg khi tuoåi tröôûng thaønh, nhöng coù baàu vuù raát phaùt trieån, moät ngaøy cho 1 - 1,2kg söõa vôùi chu kyø 145 - 148 ngaøy. Moät naêm ñeû 1,7 löùa/naêm, moãi löùa ñeû 1,8 con. Thaân hình chaéc, aên taïp, chòu ñöïng kham khoå raát toát, hieàn laønh. Raát phuø hôïp nuoâi laáy söõa trong gia ñình. - Deâ Alpin cuûa Phaùp. Ñaây laø gioáng chuyeân 25 https://thuviensach.vn laáy söõa. Khoái löôïng con caùi tröôûng thaønh ñaït 40 - 42kg/con. Deâ ñöïc ñaït 50 - 55kg/con. Moät chu kyø söõa keùo daøi 240 - 250 ngaøy, moät deâ söõa cho 900 - 1000 lít. Nhö vaäy, bình quaân moät ngaøy deâ caùi trong thôøi kyø vaét söõa cho 4 lít söõa. - Deâ söõa Saanen ñöôïc nuoâi nhieàu ôû Phaùp vaø Thuïy Syõ. Deâ tröôûng thaønh, con caùi naëng 45 - 50 kg. Con ñöïc naëng 70 - 75kg/con. Chu kyø cho söõa 300 ngaøy. Deâ caùi thôøi kyø cho söõa ñaït 1000 - 1200kg/con. Bình quaân moãi ngaøy moät deâ caùi cho 4 lít söõa. Muoán coù naêng suaát söõa vaø thòt, chuùng ta coù theå lai giöõa caùc gioáng deâ coù taàm voùc to nhö Baùch Thaûo, Jumnapari, Beetal, Alpin, Saanen vôùi deâ caùi noäi ñeå coù con lai cho söõa vaø thòt cao. - Deâ Boer (Bo) laø gioáng deâ chuyeân thòt. Deâ tröôûng thaønh ñaït khoái löôïng 160 - 190kg/con. ÔÛ Vieät Nam ñaõ coù gioáng deâ naøy, ñang phaùt trieån ôû caû ba mieàn Baéc - Trung - Nam. GAØ RI - THÒT CHAÉC, NGOÏT VAØ THÔM AÊn ngon, maëc ñeïp ñang trôû laïi vaø laø yeâu caàu cuûa moïi ngöôøi. Chæ coù ñieàu laø baïn coù ñieàu kieän hay khoâng? Tröø caùc moùn sôn haøo myõ vò, caù bieån thì chim, thu, nhuï, ñeù laø nhöõng loaïi caù ngon nhaát trong soá nhöõng loaøi haûi saûn. Nhöng neáu noùi ñeán gaø thì coù leõ con gaø Ri khoù coù ai maø queân ñöôïc cho duø chæ thöôûng thöùc coù moät laàn. Thòt chaéc laïi 26 https://thuviensach.vn ngoït vaø ngon. Gaø Ri chòu khoù kieám moài, nhanh nheïn, nhaët töø haït côm rôi, thoùc vaõi. Cho ñeán nay döôøng nhö gaø Ri noùi rieâng vaø gaø ta noùi chung vaãn laø loaïi gaø khoâng chæ ngöôøi Vieät Nam öa chuoäng, maø khaùch nöôùc ngoaøi cuõng thích. Giaù gaø hôi baùn gaàn gaáp ñoâi gaø coâng nghieäp, neáu laø “gaø maùi gheï” thì giaù coøn hôn theá nöõa. Chính vì theá maø ôû noâng thoân hieän nay duø coù nuoâi gaø coâng nghieäp thì gaø Ri vaãn khoâng theå thieáu ñöôïc trong heä VAC1 cuûa ngöôøi noâng daân. Ñeå saûn xuaát haøng hoùa, nhieàu hoä noâng daân nuoâi gaø Ri taäp trung mang laïi hieäu quaû kinh teá raát cao. Cöù nuoâi 100 gaø Ri, moãi naêm tröø chi phí coøn laõi 1 trieäu ñoàng. Ví duï xaõ Vaên Loâi, huyeän Meâ Linh (Vónh Phuùc) coù gia ñình nuoâi 400 - 500 gaø Ri thöông phaåm ñeå baùn thòt, hoaëc ôû xaõ Phuùc Sôn, huyeän Taân Yeân (Baéc Giang) coù 60% soá hoäi nuoâi gaø Ri vôùi soá löôïng moãi hoä nuoâi töø 100 - 200 con trôû leân. Haèng naêm, vaøo dòp teát aâm lòch baùn tôùi 300 taán gaø hôi. Thòt gaø Ri chaéc vaø ngoït. Neáu baïn lai gaø troáng doøng Jiangcun vôùi gaø maùi Ri seõ ñaït lôïi ích kinh teá cao hôn, vì gaø Jiangcun mau lôùn, ngöïc nôû, ñuøi to, thòt thôm; coøn gaø Ri thòt chaéc vaø ngoït, laïi bieát ñeû quanh naêm neân tröùng muøa naøo cuõng coù. Nhö vaäy baïn seõ ñaït caû hai muïc tieâu cuøng moät luùc: Baùn gaø thòt quanh naêm, baùn tröùng töôi haèng ngaøy. 1. VAC: Vöôøn - Ao - Chuoàng. 27 https://thuviensach.vn Vaäy, nuoâi gaø Ri taäp trung theá naøo ñeå coù lôïi? Tuøy töøng noâng hoä coù trang traïi hay vöôøn caây aên traùi cuûa moãi gia ñình ñeå coù theå xaây töôøng, coù theå vaây löôùi maét caùo, hay taïo döïng caây laøm haøng raøo. Cöù 100m2 ñuû nuoâi 300 gaø. Trong khu ñaát nuoâi gaø coù 3 phaàn: - Phaàn maùi che beân döôùi coù caây tre cho gaø ñaäu vaø nguû ban ñeâm, ñoàng thôøi coù oå ñeû ôû beân trong phaàn maùi ñeå traùnh möa naéng. - Phaàn saân thoaùng ñeå choã cho gaø aên vaø uoáng. - Phaàn coøn laïi laø caây aên quaû, giaøn möôùp, giaøn baàu, giaøn bí ñeå choáng naéng cho gaø. Moãi phaàn nuoâi gaø caàn chia ra töøng ngaên baèng pheân nöùa hay maét caùo, coù cöûa ra vaøo. Trong moãi ngaên coù maùng aên vaø maùng uoáng laøm baèng nguyeân lieäu ñòa phöông hoaëc duïng cuï baùn saün. Trong khu chuoàng chia ra ngaên nuoâi gaø maùi, gaø con, gaø doø, gaø saép xuaát chuoàng (3 - 4 thaùng tuoåi). Coù theå coù ngaên nuoâi gaø soáng thieán ñeå baùn vaøo dòp ngaøy teát, ngaøy leã. Laøm töøng ngaên nhö vaäy nhaèm taïo ñieàu kieän gaø aên ñöôïc nhieàu, khoâng tranh giaønh nhau vaø nhôø vaäy gaø naøo cuõng phaùt trieån toát. Thöùc aên cho gaø: Coù theå duøng thöùc aên baùn saün cho töøng loaïi gaø. Cuõng coù theå duøng moät phaàn thöùc aên hoãn hôïp saün, moät phaàn thoùc, gaïo, caùm, ngoâ, cuû quaû ñòa phöông ñeå nuoâi gaø tuøy theo löùa tuoåi cuûa gaø. Moãi ngaøy gaø aên töø 10 - 20, 50 - 100 gam thöùc aên tuøy theo löùa tuoåi cuûa gaø. 28 https://thuviensach.vn Ñoái vôùi gaø gioáng ngaøy cho aên ba böõa: saùng, tröa, chieàu. Coøn gaø nuoâi thòt thì cho aên töï do. Nöôùc uoáng phaûi saïch vaø cho uoáng töï do. Ñeå taïo theâm nguoàn ñaïm ñoäng vaät cho gaø, ôû moãi goùc vöôøn coù ngaên nuoâi gaø, coù theå taïo hoá saâu 0,5 - 0,8cm. Ñoå ñaày rôm, raï, raùc, sau ñoù töôùi nöôùc taïo cho giun vaø saâu boï phaùt trieån. Gaø seõ bôùi vaø tìm kieám moài ôû ñoù. - Phoøng tröø dòch beänh cho gaø: Nuoâi gaø nhoát hay nuoâi ôû moät khu vöôøn laø ñaõ taïo ñieàu kieän phoøng beänh cho gaø, nhöng vaãn phaûi cho gaø uoáng thuoác phoøng toi gaø (Niucaùtxôn), beänh tuï huyeát truøng, beänh baïch lî cho taát caû caùc loaïi gaø. Caøng nuoâi taäp trung caøng caàn phoøng beänh. Phoøng dòch laø bieän phaùp höõu hieäu nhaát, chôù ñeå beänh roài môùi chaïy chöõa. GAØ THAÛ VÖÔØN HÖÔÙNG THÒT GIOÁNG SASSO Gioáng gaø SASSO ñaït hieäu quaû kinh teá cao ñoái vôùi moïi gia ñình khi nuoâi chaên thaû vöôøn vaø keå caû khi nuoâi taäp trung trong chaên nuoâi quy moâ vöøa vaø lôùn tuøy theo ñieàu kieän maø baïn mong muoán. Ñöông nhieân phaûi chuù yù tôùi thò tröôøng tieâu thuï. Hieän nay, treân theá giôùi, song song vôùi vieäc nuoâi caùc gioáng gaø coâng nghieäp nhö AA, BE, Cobb, Ross 208, 308... thì gioáng gaø SASSO laø moät trong nhöõng gioáng gaø nuoâi chaên thaû vöôøn coù hieäu quaû cuûa nöôùc ta. 29 https://thuviensach.vn Gaø thaû vöôøn SASSO nguoàn goác töø Phaùp, coù maøu loâng vaøng hoaëc naâu ñoû. Thaân, da coù maøu vaøng, khi gieát thòt môõ cuøng vôùi maøu vaøng phuø hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi Vieät Nam. Hieän nay giaù baùn cao hôn 4000 - 5000ñ/kg so vôùi gaø chaên nuoâi khaùc. Gaø SASSO coù khaû naêng choáng chòu beänh toát hôn gaø AA, BE, Cobb... Chuùng chòu ñöôïc noùng vaø ñoä aåm cao. Do ñoù moïi gia ñình ôû moãi ñòa hình töø Baéc vaøo Nam ñeàu coù theå nuoâi gaø SASSO ñaït hieäu quaû kinh teá cao. Gaø lôùn nhanh, luùc 2 thaùng tuoåi keå töø luùc boùc tröùng, nuoâi döôõng ñuùng kyõ thuaät, gaø ñaït 2,2 - 2,5kg/con, laø luùc gieát thòt coù chaát löôïng toát: thòt raén, chaéc, thôm, coù vò ngon ñaäm ñaø töông töï nhö gaø Ri cuûa Vieät Nam. Chi phí thöùc aên cho 1kg taêng troïng chæ toán khoaûng 2,10kg thöùc aên luùc 8 tuaàn tuoåi. Ñieàu ñaùng quan taâm laø gaø SASSO taän duïng ñöôïc ngoâ, taám, gaïo, saén vaø thöùc aên thöøa cuûa lôïn 2 - 3 tuaàn sau khi uùm, nuoâi taäp trung, gaø coù theå thaû vöôøn hoaëc vöøa nuoâi, vöøa nhoát, vöøa thaû vöôøn gaø vaãn phaùt trieån bình thöôøng. Do ñoù chi phí chuoàng traïi ít toán keùm, thuoác phoøng laø chính, thuoác trò beänh ít khi phaûi duøng. Bôûi vaäy giaù thaønh haï. Nhö vaäy, laøm giaøu töø chaên nuoâi laø ñieàu chaéc chaén. Caùc baïn coù khaùt voïng töø caùi nghieäp chaên nuoâi haõy ñöøng boû cô hoäi haõy tìm mua gaø SASSO ôû nhöõng cô sôû chaên nuoâi cuûa Nhaø nöôùc taïi Haø Noäi vaø nhieàu 30 https://thuviensach.vn trang traïi chaên nuoâi thuoäc caùc tænh phía Nam, duyeân haûi mieàn Trung. GAØ TAM HOAØNG DOØNG 882 VAØ JIANGCUN - GIOÁNG GAØ THAÛ VÖÔØN ÖU VIEÄT NHAÁT HIEÄN NAY Hôn hai thaäp nieân trôû laïi ñaây gaø coâng nghieäp nhö Plymouth, Hybro, AA, BE, Ross 208, Cobb, Goldline, Brown nick, v.v. ñaõ ñöôïc nuoâi ôû nhieàu mieàn cuûa nöôùc ta vôùi caùc quy moâ lôùn, vöøa vaø nhoû vaø baét ñaàu ñöôïc nhieàu hoä noâng daân nuoâi thöû. Coù gioáng chuyeân laáy tröùng nhö Goldline, coù gioáng chuyeân laáy thòt nhö AA, BE, Ross 208, v.v.. Song, caùc gioáng gaø naøy môùi chieám moät tyû leä khoâng ñaùng keå so vôùi caùc gioáng gaø noåi tieáng ôû Vieät Nam (nhö gaø Ri, gaø Taàu, gaø Mía, gaø Hoà...). Caùc gioáng gaø coâng nghieäp coù öu ñieåm nhanh lôùn, nhöng khi tôùi tuoåi gieát thòt laïi coù khoái löôïng quaù cao (3 - 4kg/con), do ñoù ngöôøi mua coù phaàn e ngaïi, ñaáy laø chöa keå chaát löôïng thòt khoâng cao. Neáu gioáng chuyeân tröùng, tuy ñeû tröùng nhieàu, nhöng loøng traéng nhieàu hôn loøng ñoû, loøng ñoû laïi nhôø nhôø vaøng. Coøn gaø ta (gaø Ri, gaø Mía, gaø Taàu v.v.) tuy thòt thôm ngon, nhöng chaäm lôùn, 6 thaùng tuoåi môùi ñaït khoái löôïng 1,1 - 1,4kg/con. Khoái löôïng tröùng nhoû 30 - 40gam/quaû. Saûn löôïng tröùng moãi naêm chæ ñaït 90 - 110 quaû/maùi. Tuy vaäy, gioáng gaø noäi vaãn ñöôïc nuoâi tôùi 90% trong toång soá 31 https://thuviensach.vn gaø ôû nöôùc ta, vì chuùng coù söùc choáng chòu beänh taät toát vaø phaåm chaát thòt, tröùng ñöôïc ngöôøi daân öa chuoäng. Song, ñieåm yeáu keùm nhaát cuûa gioáng gaø noäi laø hieäu quaû kinh teá raát thaáp. Do ñoù, ñoái vôùi cô cheá thò tröôøng hieän nay, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng, moät gioáng gaø thaû vöôøn coù naêng suaát vaø chaát löôïng caàn ñöôïc daàn daàn thay theá gioáng gaø ta. Vaäy, gioáng gaø naøo nuoâi thaû vöôøn coù naêng suaát vaø chaát löôïng cao nhaát hieän nay? Ñoù laø gaø Tam Hoaøng doøng 882 vaø doøng Jiancun, gaø Löông Phöôïng ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu vaø phaùt trieån töø naêm 1993 ñeán nay, ôû Trung taâm nghieân cöùu gia caàm Thuî Phöông, Vieän Chaên nuoâi quoác gia. Doøng gaø 882 vaø Jiangcun hieän nay ñöôïc nuoâi roäng khaép ôû noâng thoân Trung Quoác, trong ñoù coù nhieàu traïi nuoâi vôùi quy moâ coâng nghieäp. Sau 4 naêm nghieân cöùu vaø phaùt trieån ôû Vieät Nam, qua 10 theá heä choïn loïc, caùc doøng gaø treân coù nhöõng ñaëc ñieåm öu vieät nhö sau: 1. Ñaëc ñieåm ngoaïi hình Coù maøu loâng vaøng, moû vaøng, chaân vaøng. Coù ngöïc nôû, baàu bónh, nhanh nheïn, thích kieám moài, thòt thôm ngon. Tính choáng chòu beänh taät cao. Do ñoù thích hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi nuoâi vaø ngöôøi tieâu duøng. 2. Ñaëc ñieåm veà sinh saûn Doøng Jiancun cuõng nhö 882, 3 tuaàn tuoåi gaø 32 https://thuviensach.vn troáng ñaõ coù maøu côø, 11 tuaàn tuoåi ñaõ gaùy vaø bieát ñaïp maùi. Gaø maùi gaàn 5 thaùng tuoåi ñaõ ñeû boùi, luùc gaàn 7 thaùng tuoåi tyû leä ñeû ñaït treân 60%. Khoái löôïng moät quaû tröùng 51 - 52 gam/quaû (so vôùi gaø Ri Vieät Nam taêng hôn 15 - 20 gam/quaû). Saûn löôïng tröùng maùi/naêm doøng Jiangcun nuoâi taïi Quaûng Chaâu thì chæ keùm 2 quaû, töông öùng 156 vaø 158 quaû/maùi. Chi phí thöùc aên cho 10 quaû tröùng chæ heát 2,4 - 2,9kg (trong khi ñoù gaø Ri toán 3,7 - 4,8kg cho 10 quaû tröùng). Tyû leä tröùng coù phoâi ñaït 95%, tyû leä nôû so vôùi tröùng coù phoâi ñaït 83%, hôn gaø Ri 10%. 3. Khaû naêng cho thòt Nuoâi gaø, nuoâi vòt, nuoâi ngan, nuoâi ngoãng chæ coù hai phaàn thòt caàn ñöôïc phaùt trieån chuû yeáu laø phaàn öùc vaø ñuøi. Gaø Tam Hoaøng 882 vaø Jiangcun ñaõ ñaït ñöôïc muïc tieâu aáy. Keát thuùc ñeå gieát thòt luùc 11 - 12 tuaàn tuoåi (khoâng quaù 4 thaùng) laø kinh teá nhaát, vì khi naøy gaø ñaït töø 1,4kg ñeán 1,5kg. Neáu nuoâi toát doøng Jiangcun ñaït 1,8kg/con. So vôùi gaø Ri cuøng thaùng tuoåi chæ ñaït 1,1 - 1,2kg, hay noùi caùch khaùc laø gaø Tam Hoaøng doøng Jiangcun taêng hôn gaø Ri töø 32 ñeán 34%. Phaàn thòt ñuøi + thòt öùc ñaït 45,34%, cao hôn gaø Ri 4,3%. Muøi vò thôm ngon chaúng keùm gaø ta. 4. Chaên nuoâi gaø Tam Hoaøng doøng Jiangcun ôû caùc hoä noâng daân Gaø Tam Hoaøng doøng Jiangcun vôùi nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät cuûa noù: Tyû leä nuoâi soáng cao, choáng 33 https://thuviensach.vn chòu beänh taät, chòu khoù kieám moài, nhanh nheïn, phaåm chaát thòt vaø tröùng thôm ngon, hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi nuoâi vaø ngöôøi tieâu duøng. Do ñoù gioáng gaø naøy ñaõ phaùt trieån ôû khaép ba mieàn Baéc - Trung - Nam thoâng qua toå chöùc khuyeán noâng vôùi soá löôïng xaáp xæ trieäu con. Caùch nuoâi chaên thaû keát hôïp vôùi cho theâm moät löôïng thöùc aên boå sung hoãn hôïp saün hoaëc thöùc aên ñaïm ñaäm ñaëc neân hieäu quaû nuoâi soáng töø 92 - 100% luùc 4 thaùng tuoåi, khoái löôïng luùc 3 thaùng tuoåi ñaït xaáp xæ 1,500kg vaø luùc 4 thaùng tuoåi ñaït 1,8kg, chi phí thöùc aên chæ toán 2,3kg cho 1kg taêng troïng, cao nhaát chæ toán 2,5kg. So vôùi gaø Ri giaù thaønh haï ñöôïc khoaûng 30%. Duø ôû trong Nam hay ngoaøi Baéc, neáu caùc noâng hoä hay nhöõng gia ñình coù trang traïi, vöôøn caây aên traùi, keát hôïp nuoâi gaø Tam Hoaøng 882 vaø Jiangcun, Löông Phöôïng seõ coù moái quan heä keát hôïp haøi hoaø heä sinh thaùi caây troàng vaø vaät nuoâi voâ cuøng höõu ích. VÒT SIEÂU THÒT, SIEÂU TRÖÙNG - SIEÂU THU NHAÄP - “Ngöôøi giaøu thì nuoâi choù. Ai khoù thì nuoâi heo. Ai muoán traùnh ñoùi ngheøo haõy nuoâi vòt”. ÔÛ nöôùc ta, heä sinh thaùi luùa - lôïn ñaõ laø heä sinh thaùi coù töø thôøi Vua Huøng döïng nöôùc. Heä sinh thaùi chaên nuoâi vòt treân ñoàng luùa, maø chuû yeáu ôû ñoàng baèng soâng Hoàng vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñaõ trôû thaønh taäp quaùn cuûa noâng daân töø xöa tôùi 34 https://thuviensach.vn nay. Hai caùnh ñoàng baèng Baéc Boä vaø Nam Boä ñaâu ñaâu ngoaøi ruoäng luùa nöôùc meânh moâng coøn coù heä thoáng soâng raïch chaèng chòt, do ñoù raát thuaän tieän cho chaên thaû vòt. Duyeân haûi mieàn Trung cuõng coù nhieàu öu theá ñeå phaùt trieån ngheà nuoâi vòt. ÔÛ ñoàng baèng Nam Boä ngheà nuoâi vòt chieám 65% so vôùi caû nöôùc. Cuõng chính töø nôi ñaây nhieàu ngöôøi ñaõ giaøu leân töø ngheà nuoâi vòt. Thòt vòt, tröùng vòt tieâu thuï trong nöôùc vaø xuaát khaåu sang Hoàng Koâng, Xingapo vôùi nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau: Vòt Coû, vòt Baàu, vòt Taàu, vòt Kyø Löøa, vòt lai vôùi caùc gioáng vòt Anh Ñaøo Trung Quoác, Anh Ñaøo Tieäp vaø ñaõ cho hieäu quaû kinh teá roõ reät. Theá nhöng chöa coù gioáng vòt naøo coù naêng suaát vaø chaát löôïng cao nhö gioáng vòt Anh Ñaøo cuûa haõng Charry Valley thuoäc Vöông quoác Anh. Gioáng vòt aáy laø gioáng vòt sieâu thòt C.V. Super M.. Gioáng vòt naøy ñöôïc taïo ra töø naêm 1986, hieän nay ñaõ vaø ñang phaùt trieån treân 100 nöôùc treân theá giôùi, trong ñoù coù Vieät Nam. Vòt coù maøu loâng traéng nhö tuyeát, moû vaø chaân maøu vaøng da cam. Vì laø gioáng sieâu thòt, neân thaân hình chöõ nhaät, ngöïc saâu vaø roäng, ñaàu to, löng thaúng, coå to vaø daøi, chaân vöõng chaéc. Vòt boá meï thaønh thuïc veà tính luùc 26 tuaàn tuoåi, con maùi naëng 3,2kg, con ñöïc naëng 4,5kg. 40 tuaàn ñeû töø 170 - 220 tröùng/maùi. Moät maùi moät naêm saûn xuaát 172 vòt con. Vòt thòt, nuoâi 56 ngaøy ñaït 2,8 - 35 https://thuviensach.vn 3,1kg/con, tyû leä thòt xeû: 74 - 76%. Chi phí cho 1kg taêng troïng chæ toán khoaûng 2,7kg. Coù doøng vòt sieâu thòt nuoâi 42 ngaøy ñaït 3,8 - 4,2kg/con. Khi naøy loâng tô vaãn chöa heát treân mình cuûa noù. Vòt sieâu thòt CV Super M. thích öùng vôùi moïi ñieàu kieän vaø ôû moïi vuøng sinh thaùi. Coù theå nuoâi thaâm canh theo coâng nghieäp, cuõng coù theå nuoâi chaên thaû vaø boå sung theâm nguoàn thöùc aên ngoâ, thoùc hay thöùc aên hoãn hôïp saün. Nuoâi 75 ngaøy tuoåi vôùi phöông thöùc naøy vòt ñaït khoái löôïng 2,8 - 3,2kg/con, chi phí thöùc aên cho 1kg thòt hôi chæ toán 1,8 - 2,0kg so vôùi vòt Coû, vòt sieâu thòt taêng troïng gaáp 3 laàn vaø chính vì vaäy, thu nhaäp cuõng gaáp 3 laàn. Vòt sieâu thòt ñang coù maët ôû khaép 3 mieàn Baéc - Trung - Nam, ñaëc bieät laø ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Nhôø gioáng ñöïc sieâu thòt CV Super M. ôû nöôùc ta ñaõ vaø ñang caûi taïo gioáng vòt Coû theo höôùng laáy thòt vaø taêng khoái löôïng tröùng. Con lai laáy thòt 75 - 90 ngaøy tuoåi theo phöông thöùc chaên thaû, ñaït khoái löôïng 2,2 - 2,9kg. Nhö vaäy chöa coù gioáng vòt höôùng thòt naøo laïi cho khoái löôïng thòt lôùn vaø ít toán thöùc aên nhö gioáng vòt naøy. Baïn muoán laøm giaøu xin ñöøng boû lôõ cô hoäi vaøng naøy, haõy tìm ñeán nhöõng cô sôû nhaân gioáng toát: Trung taâm nghieân cöùu vòt Ñaïi Xuyeân, huyeän Phuù Yeân, Haø Noäi, traïi vòt VIGOVA quaän Goø Vaáp, thaønh phoá Hoà Chí Minh; Trung taâm nghieân cöùu vaø phaùt trieån chaên nuoâi mieàn Trung taïi thaønh phoá Quy Nhôn. 36 https://thuviensach.vn - Vòt sieâu tröùng Khakicampbell. Goïi noù laø sieâu tröùng bôûi trong voøng moät naêm, moät vòt maùi saûn xuaát 280 - 320 tröùng, coù doøng ñaït 350 tröùng/ naêm. Nhö vaäy coù theå taïm ñaùnh giaù moät ngaøy vòt cho moät quaû tröùng. Coù khaùc naøo ví töïa “vòt vaøng”. Tröùng to 70 - 75 gam/quaû. Chuùng nhanh nheïn, chòu khoù kieám moài vaø kieám moài gioûi, coù khaû naêng saên baét coân truøng, oác, caøo caøo, chaâu chaáu haïi muøa maøng. Tuoåi tröôûng thaønh con ñöïc naëng 2 - 2,1kg, con maùi naëng 1,8 - 2,0kg. Chuùng coù söùc choáng chòu beänh taät cao, laïi chòu kham khoå. Chính nhö vaäy tyû leä nuoâi soáng töø 97 - 100% ñeán 70 ngaøy tuoåi. Neáu nuoâi chaên thaû, tuoåi ñeû baét ñaàu luùc gaàn 5 thaùng tuoåi. Saûn löôïng tröùng 250 - 280 quaû/maùi/ naêm. Ñieàu ñaùng quan taâm laø: tyû leä phoâi cuûa gioáng vòt naøy raát cao: treân 90%. Chi phí cho 10 quaû tröùng chæ heát 1,9 - 2,2kg thöùc aên, neáu nuoâi theo phöông thöùc nhoát taäp trung. Neáu nuoâi chaên thaû vaøo moãi muøa gaët haùi thì chæ toán 50% soá thöùc aên, nghóa laø 1 - 1,1kg cho 10 quaû tröùng. Neáu baùn cho “thöôïng ñeá” 1000ñ/quaû thì noùi nuoâi gioáng vòt naøy haùi ra tieàn coù leõ chaúng coù gì laø ngoa. Nhieàu gia ñình nuoâi 100 vòt maùi Khakicampbell cho ñeû tröùng moãi thaùng thu 250.000 - 300.000 ñoàng/con laø ñieàu chaéc chaén. Nhôø naêng suaát tröùng cao, nhôø tính chòu khoù kieám moài, nhôø tính chòu ñöïng ôû moïi mieàn ñaát nöôùc, giôø ñaây vòt Khakicampbell coù theå khaúng 37 https://thuviensach.vn ñònh laø gioáng vaät nuoâi coù hieäu quaû kinh teá nhaát so vôùi caùc gioáng gia caàm. Noù ñang laø moät trong nhöõng vaät nuoâi giuùp ñoàng baøo vuøng cao nuoâi noù ñeå thay theá thuoác phieän. Baïn muoán laøm giaøu haõy chôù boû qua gioáng vaät nuoâi cho tröùng ñang ñöôïc xeáp haøng thöù nhaát naøy. ÑAØ ÑIEÅU - VAÄT NUOÂI CUÛA THEÁ KYÛ XXI HAÙI RA TIEÀN Hieän nay, treân theá giôùi nhieàu nöôùc ñang coù phong traøo thuaàn hoaù ñaø ñieåu ñeå nuoâi laáy thòt, laáy da vaø laáy loâng. Nöôùc Myõ hieän coù 1,8 vaïn con, OÂxtraâylia coù 1,4 vaïn vaø Trung Quoác coù khoaûng 3000 con ñaø ñieåu. Vieät Nam ñang khôûi ñaàu nuoâi. I. NGUOÀN GOÁC VAØ ÑAËC ÑIEÅm cuûa caùc gioáng ñaø ñieåu A. Nguoàn goác 1. Ñaø ñieåu coù nguoàn goác xuaát phaùt töø chaâu Phi, coù teân goïi Ostrich Gioáng ñaø ñieåu naøy ñang ñöôïc nuoâi nhieàu ôû vöôøn thuù vaø coù hai loaïi. Daïng coå ñoû (Struthio camelus massaicus) vaø S.c.camelus ôû Baéc Phi. Loaïi ñaø ñieåu Struthio camelus massaicus coù loâng ñen treân ñænh ñaàu, coøn ñaø ñieåu camelus coù traùn ñaàu truïi. Taát caû nhöõng loaïi ñaø ñieåu keå treân ñeàu baét 38 https://thuviensach.vn nguoàn töø chaâu Phi vaø thuoäc loaïi chim khoång loà. Coù loaïi coøn hoang daõ, nhöng coù loaïi ñaõ ñöôïc thuaàn hoaù vaø ñang ñöôïc chaên nuoâi nhö caùc loaïi gia caàm khaùc. 2. Ñaø ñieåu chaâu Myõ Ñaø ñieåu chaâu Myõ coù hai loaïi: Pheas American vaø Darwin. Caû hai loaïi ñeàu coù maøu xaùm, coå ñen vaø coù soïc. Con maùi lôùn hôn con troáng töø 1/3 ñeán 1/2 laàn. Con maùi coù nhöõng vuøng ñen roäng hôn. Moät con maùi moät naêm ñeû hôn 40 quaû tröùng. Tröùng coù maøu vaøng chanh hay xanh lô nhaït, tyû leä phoâi coù theå ñaït 90%. Cöù 2 - 4 ngaøy ñeû 1 quaû tröùng. Khoái löôïng tröùng naëng 1,2 - 1,9kg/quaû. Loaïi ñaø ñieåu Darwin American nhoû hôn ñaø ñieåu chaâu Phi. Caû hai loaïi ñaø ñieåu chaâu Myõ ñeàu bôi raát gioûi vaø thích loäi ôû vuøng nöôùc saâu. 3. Ñaø ñieåu sa maïc coù nguoàn goác chaâu UÙc Loaïi ñaø ñieåu naøy coù teân goïi Dromiceins novachollandiae. Noù deã ñieàu khieån, nhöng khoù nuoâi trong thôøi tieát laïnh. Con maùi mang con nhoû cuûa noù ôû tuùi tröôùc ngöïc. Phaân bieät giôùi tính (ñöïc, caùi) qua loã huyeät deã daøng hôn loaïi ñaø ñieåu khaùc, vì khi tröôûng thaønh, loã huyeät con ñöïc ngaén vaø moûng hôn con caùi. Gioáng ñaø ñieåu chaâu UÙc bôi loäi gioûi. 4. Ñaø ñieåu ñaàu maøo nguoàn goác chaâu UÙc Loaïi ñaø ñieåu naøy chieám soá ñoâng trong caùc loaïi ñaø ñieåu khaùc, vì laø loaïi hoang daõ neân coù ñaëc 39 https://thuviensach.vn ñieåm hieáu chieán, nguy hieåm cho con ngöôøi. Loaïi ñaø ñieåu ñaàu maøo naøy, con caùi to hôn con ñöïc. B. Moät soá ñaëc ñieåm sinh hoïc 1. Muøa sinh saûn vaø kích thöôùc chieàu ño cuûa tröùng caùc loaïi ñaø ñieåu (theo taøi lieäu cuûa G.M.Fieg - 3635 Humphrey, Stolowis, Missouri 63116, USA). Muøa sinh saûn cuûa ñaø ñieåu keùo daøi 6 - 8 thaùng trong naêm. Muøa sinh saûn khaùc nhau ôû caùc vuøng ñòa lyù (baûng 1). Baûng 1. Muøa sinh saûn vaø kích thöôùc cuûa tröùng ñaø ñieåu Loaïi ñaø ñieåu Muøa SS bình thöôøng (thaùng) Tuoåi thaønh thuïc (naêm) Chieàu roäng tröùng (mm) Chieàu daøi tröùng (mm) Khoái löôïng tröùng (gam) Ñaø ñieåu Baéc Phi 3 - 8 2 161 - 165 145 - 165 1207 - 1525 Ñaø ñieåu chaâu Myõ 3 - 8 1 80 - 93 117 - 136 424 - 638,5 Ñaø ñieåu Darwin chaâu Myõ 12 - 5 1 85 - 100 120 - 145 Ñaø ñieåu chaâu UÙc 11 - 3 2 92 135 488 - 722,5 Ñaø ñieåu nguoàn goác chaâu UÙc 2 - 5 2 85 - 98 120 - 150 373 - 664 2. Ñaëc ñieåm ñeû tröùng vaø aáp cuûa ñaø ñieåu Ñaø ñieåu maùi baét ñaàu ñeû tröùng xaùm sau khi phoái gioáng ít laâu. Moãi ñôït ñeû ñöôïc töø 20 - 24 quaû. Sau ñoù ngöøng 7 - 10 ngaøy roài tieáp tuïc ñôït khaùc. Moät maùi coù theå ñeû 80 - 100 tröùng trong moät muøa sinh saûn. Haèng ngaøy ñaø ñieåu maùi ñeû tröùng, neáu cöù ñeå ôû maët ñaát, ngöôøi chaên nuoâi khoâng nhaët ñi nôi khaùc 40 https://thuviensach.vn thì ñaø ñieåu maùi seõ aáp. Chuùng raát ham aáp vaø aáp suoát ngaøy. Rieâng ñaø ñieåu troáng chæ aáp töø luùc chaäp choaïng toái ñeán saùng sôùm. Nhö vaäy, haèng ngaøy phaûi nhaët tröùng ít nhaát 2 laàn. Bình thöôøng tröùng aáp sau 42 ngaøy thì nôû. Moät naêm moät ñaø ñieåu maùi coù theå saûn xuaát 40 con. Ñaø ñieåu maùi ñeû laïi sau khi ñaø ñieåu con nôû ñöôïc 4 - 5 tuaàn tuoåi. Moät voøng ñôøi cuûa moät ñaø ñieåu saûn xuaát ñöôïc 1.700 con ñaø ñieåu con. C. Caùc saûn phaåm vaø thò tröôøng cuûa ñaø ñieåu Caùc saûn phaåm cuûa ñaø ñieåu laø thòt, da, loâng ñeàu ñöôïc söû duïng coù ích cho con ngöôøi. 1. Thòt Baûng 2: So saùnh thòt ñaø ñieåu vôùi thòt boø, gaø Thaønh phaàn dinh döôõng trong 100 gam thòt töôi Thòt ñaø ñieåu Thòt boø Thòt gaø Protein (gam) 21,9 20,0 21,4 Môõ (gam) 1,0 15,6 2,6 Cholesterol (mg) 63,0 86,0 74,0 Naêng löôïng (Cal) 114,0 276,0 163 Canxi (mg) 5,2 9,0 13,0 Thòt ñaø ñieåu thuoäc loaïi thòt ñoû, raát gioáng thòt boø. Thòt coù ñoä meàm nhö thòt beâ, boø tuyø theo löùa tuoåi. Phaåm chaát thòt ñaø ñieåu coù haøm löôïng protein cao, nhöng haøm löôïng môõ thaáp, ñaëc bieät trong thòt chöùa raát ít cholesterol. Qua baûng treân thaáy haøm löôïng chaát cholesterol 41 https://thuviensach.vn trong thòt ñaø ñieåu ít hôn thòt boø vaø thòt gaø, do ñoù ngöôøi tieâu duøng thích thòt ñaø ñieåu, nhaát laø ôû chaâu AÂu, Baéc Myõ, Nhaät Baûn, Malaixia. Ngöôøi ta hy voïng raèng, nhöõng thaäp kyû tôùi thòt ñaø ñieåu coù theå daàn daàn thay theá moät löôïng lôùn caùc loaïi thòt lôïn: gaø, boø... Hieän nay treân theá giôùi, thòt ñaø ñieåu ñang ñöôïc tieâu thuï döôùi caùc daïng: Mieáng ñoâng laïnh, xuùc xích, pateâ, maûnh löôøn, thòt khoâ vaø thòt töôi. Baûng 3: Caùc chæ tieâu so saùnh giöõa ñaø ñieåu vaø boø Ñaø ñieåu Boø - Thôøi gian mang thai/thôøi gian aáp (ngaøy) 42 280 - Soá con ñeû ra/naêm (con) 40 1 - Thôøi gian nuoâi töø sô sinh ñeán gieát thòt (ngaøy) 407 645 - Thòt saûn xuaát ra (kg) 1800 250 - Da (m2) 50,4 2,7 - Loâng (kg) 36,0 0 Ngöôøi ta tính raèng voøng ñôøi moät ñaø ñieåu meï cho 90 - 113 taán thòt, trong khi ñoù moät con boø chæ cho 2 - 2,5 taán thòt. 2. Loâng vaø da Loâng ñaø ñieåu ñöôïc duøng ñeå lau caùc maùy moùc thieát bò quay. Loâng ñaø ñieåu nuoâi ôû vuøng khoâ caèn coù chaát löôïng toát hôn nuoâi ôû vuøng coù ñieàu kieän khí haäu oân hoaø. Da ñaø ñieåu ñöôïc coi laø loaïi da quyù ngang vôùi da caù saáu, da raén. Noù coù ñaëc ñieåm beàn vaø xoáp. Ngöôøi ta coù theå duøng noù ñeå saûn xuaát ra caùc saûn phaåm nhö giaày, tuùi xaùch, ví, thaäm chí may 42 https://thuviensach.vn aùo khoaùc. 1m2 da ôû chaâu AÂu coù theå baùn ñöôïc 400USD. Moät ñoâi giaày baèng da ñaø ñieåu baùn tôùi 2000 USD. Ñieàu thuù vò hôn laø gaân ñaø ñieåu ñang ñöôïc nghieân cöùu trong y hoïc vôùi muïc ñích thay gaân cho chaân ngöôøi bò ñöùt vì noù daøi vaø khoeû. Ngöôøi ta ñaõ nghieân cöùu duøng maét ñaø ñieåu trong kyõ thuaät gheùp giaùc maïc, vì giaùc maïc noù roäng vaø taàm nhìn cuûa maét ñaø ñieåu coù ñoä xa treân 12km. Naõo ñaø ñieåu coù theå duøng chöõa beänh loaïn, maát trí nhôù. Theo tôø Böu ñieän Baêng Coác: Thaùi Lan ñaõ coù hai cô sôû nuoâi ñaø ñieåu. Ñoù laø Trung taâm nghieân cöùu ñoäng vaät hoang daõ vaø coâng vieân Baùch Thuù Sriracha. Rieâng Trung taâm nghieân cöùu ñoäng vaät hoang daõ ñaõ ñaàu tö 40 trieäu baït Thaùi Lan (töông ñöông 1,6 trieäu USD) ñeå nuoâi ñaø ñieåu. Ngöôøi ta ñaõ so saùnh thaáy nuoâi ñaø ñieåu lôïi hôn nuoâi caù saáu. Khi tröôûng thaønh moät con ñaø ñieåu coù theå baùn 30.000 baït, trong khi ñoù 1 con caù saáu nuoâi ñeå coù theå laáy da chæ ñem laïi cho ngöôøi nuoâi 7000 baït (25 baït = 1USD). Moät ñaø ñieåu 3 thaùng tuoåi baùn 3000USD, 6 thaùng tuoåi 6000USD. Neáu nuoâi 1 ñaø ñieåu meï vôùi 50 ñaø ñieåu con thì moät naêm thu 1 tyû laø naém chaéc trong tay. Nuoâi ñaø ñieåu ñang trôû thaønh moät ngheà thoâng duïng ôû nhieàu nöôùc chaâu AÙ. Trung Quoác nuoâi ñaø ñieåu caùch ñaây 10 naêm. Thaùi Lan, Malaixia, Inñoâneâxia baét ñaàu nuoâi ñaø ñieåu. D. Kyõ thuaät nuoâi ñaø ñieåu Ñaø ñieåu thuoäc loaøi chim khoång loà. Do ñoù nuoâi 43 https://thuviensach.vn döôõng ñaø ñieåu khoâng khoù khaên nhö nuoâi caùc gioáng thuù quyù hieám khaùc (höôu, nai, gaáu...). Nhöng ñieàu quan taâm laø: Luùc ñaø ñieåu môùi nôû ñeán 5 tuaàn tuoåi phaûi giöõ nhieät ñoä töø 28 - 300C. Ngoaøi 5 tuaàn tuoåi phaûi coù baõi coû roäng ñeå ñaø ñieåu aên coû vaø vaän ñoäng. Ñaø ñieåu laø loaïi chim chaïy, toác ñoä chaïy 70km/giôø. Dinh döôõng nuoâi ñaø ñieåu phaûi ñuû yeâu caàu cho chuùng phaùt trieån, ñaëc bieät chuù yù caân baèng canxi vaø phoátpho vì neáu khoâng hai chaân chuùng deã bò gaãy. Neáu gaãy thì maát ñaëc tính chaïy cuûa chuùng. Baûng 4 sau ñaây giôùi thieäu thaønh phaàn dinh döôõng nuoâi ñaø ñieåu. Baûng 4: Yeâu caàu dinh döôõng cho caùc loaïi ñaø ñieåu non Thaønh phaàn dinh döôõng % Ñôn vò Protein thoâ 19,0 Lipid thoâ 2,7 Xô thoâ 18,1 T.D.N 60,1 Tro 11,25 Canxi 1,78 Photpho 0,67 Arginine 0,98 Glycine 1,05 Methionine 0,45 Tryptophan 0,32 Cystine 0,21 Histine 0,55 44 https://thuviensach.vn Thaønh phaàn dinh döôõng % Ñôn vò Leucine 1,35 Isoleucine 0,86 Phenylalanine 0,93 Tyrosine 0,60 Threonine 0,75 Valine 1,0 Mangan 120,0ppm Cobalt 0,2ppm Iode 356,0ppm Caroten 30,0 ppm B1 5,0 ppm Riboflavin 11,0 ppm Niacin 86,0 ppm Axit pantothenic 27,0 ppm Choline 1700,0 ppm Vitamin E 50,0 UI/pand Vitamin B12 20,0 mg/pand Vitamin A 125000 ñôn vò Vitamin D2 1000 ñôn vò pound 1 pound = 453,6 gam Treân thöïc teá coù theå söû duïng caùm gaø uùm vaø duøng thöùc aên thoâ xanh laø coû vaø rau laù, su haøo baép caûi, rau laáp. Nhöng cho aên vöøa ñuû ñeå traùnh ñi phaân loûng, deã maéc beänh loøi dom. II. TRIEÅN VOÏNG NUOÂI ÑAØ ÑIEÅU ÔÛ VIEÄT NAM Coù ngöôøi noùi ñaø ñieåu laø “con gia caàm cuûa theá kyû XXI”. Ñieàu ñoù coù ñuùng khoâng, chuùng ta haõy 45 https://thuviensach.vn ñôïi thôøi gian seõ traû lôøi nhaän thöùc aáy. Tuy vaäy cho ñeán nay coù theå khaúng ñònh ñöôïc raèng nuoâi ñaø ñieåu ôû nöôùc ta ñang coøn laø moät vaán ñeà phaûi suy nghó, vì ñaây laø lónh vöïc raát môùi vôùi ñieàu kieän Vieät Nam, bôûi leõ ñaø ñieåu nguoàn goác xöù sôû cuûa noù töø chaâu Phi. Trong nhieàu naêm qua ôû caùc vöôøn thuù ôû Haø Noäi, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ vaø ñang nuoâi ñaø ñieåu. Nhöng ñaây chæ laø nuoâi “chim caûnh”. Naêm 1995, tröùng ñaø ñieåu ñaõ ñöôïc aáp nôû ñaàu tieân ôû nöôùc ta taïi Trung taâm nghieân cöùu gia caàm Thuïy Phöông - Vieän Chaên nuoâi - thaùng 11-1996, 100 quaû tröùng ñaø ñieåu thuoäc doøng chaâu Phi ñaõ ñöôïc ñöa veà aáp tieáp taïi ñaây. Sau 43 ngaøy aáp, 37 ñaø ñieåu con ñaõ nôû, tyû leä nôû ñaït 37%, ngang vôùi moät soá nöôùc coù neàn chaên nuoâi ñaø ñieåu phaùt trieån. Khoái löôïng sô sinh moät ñaø ñieåu con naëng 0,8kg/con. Cho tôùi nay, ñaøn ñaø ñieåu nuoâi taïi Trung taâm vaãn toát, tyû leä nuoâi soáng 90%, taêng troïng khoaûng gaàn 5kg/ con/thaùng. Cho duø laø moät ngheà môùi meû, nhöng coù theå hy voïng raèng neáu Trung Quoác, Thaùi Lan, Malaixia, Inñoâneâxia... nuoâi ñöôïc ñaø ñieåu thì Vieät Nam cuõng nuoâi ñöôïc ñaø ñieåu. Leõ dó nhieân coøn phaûi maày moø vaø chaéc chaén ñaø ñieåu seõ laø moät vaät nuoâi trong cô caáu cuûa ngaønh chaên nuoâi, nhaát laø ôû caùc tænh mieàn nuùi, trung du, mieàn Trung vaø mieàn Nam. 46 https://thuviensach.vn GAØ AÙC (BLACK CHICKEN) MOÄT LOAÏI DÖÔÏC KEÂ CHI ÍT THU NHIEÀU Gaø aùc laø gioáng gaø noäi ñòa ñaõ ñöôïc nhaân daân ta nuoâi giöõ töø laâu ñôøi vaø ñöôïc nuoâi nhieàu ôû caùc tænh phía Nam. Gaø coù taàm voùc nhoû, loâng traéng, chaân, maét, moû, da thòt vaø xöông ñeàu ñen. Chaân gaø coù 5 ngoùn neân ngöôøi ta goïi laø nguõ traûo. Gaø aùc hieàn laønh, khaùc vôùi caùc gioáng gaø Ri, Ñoâng Caûo, Hoà, Mía, Tre. Gaø treân 4 thaùng tuoåi môùi coù khoái löôïng 600 - 800 gam. Nhöng chuùng phaùt duïc sôùm, toác ñoä moïc loâng nhanh. Ñaëc bieät gaø aùc coøn coù khaû naêng choáng chòu beänh taät toát hôn caùc gioáng gaø noäi vaø gaø coâng nghieäp. Chuùng khoâng maéc beänh Marek, Leuco vaø caùc beänh ñöôøng hoâ haáp khaùc. Khaåu phaàn dinh döôõng ñoái vôùi gaø aùc bình thöôøng, chi phí thöùc aên raát thaáp. Haèng ngaøy, 1 gaø tröôûng thaønh aên chæ khoaûng 50 gam thöùc aên hoãn hôïp hoaëc ngoâ, thoùc, gaïo, v.v.. Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa loaïi gaø naøy laø thòt vaø tröùng thôm ngon. Ñaõ töø laâu trong caùc saùch ñoâng y coù vieát veà gaø aùc nhö moät vò thuoác boå. Do vaäy ngöôøi ta goïi gaø aùc laø “döôïc keâ”. Gaø aùc hieän nay ñang ñöôïc caùc nhaø haøng, khaùch saïn coi nhö moät ñaëc 47 https://thuviensach.vn saûn coù giaù trò. Vì thòt tröùng gaø aùc ñaõ ñöôïc mieâu taû ôû caùc saùch ñoâng y cuûa Trung Quoác vaø Vieät Nam raèng: Tröùng vaø thòt cuûa noù chöùa nhieàu lysine, raát thích hôïp vaø boå döôõng cho nhöõng ngöôøi cao tuoåi, ngöôøi suy nhöôïc cô theå vaø saûn phuï sau khi sinh. NGAN PHAÙP - VAÄT NUOÂI MOÄT VOÁN BOÁN LÔØI Töø naêm 1991, hai doøng ngan Phaùp R31 vaø R51 ñaõ ñöôïc nhaäp vaøo nöôùc ta vaø ñang phaùt trieån raát nhanh ôû nhieàu vuøng sinh thaùi. Coù theå coi ñaây laø vòt sieâu thòt ñöôïc, vì ôû mieàn Nam goïi ngan laø vòt Xieâm (Mosco duck). Töø naêm 1995 tôùi nay, hai doøng ngan naøy phaùt trieån khaù nhanh, nhaát laø ôû vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng. Nhieàu gia ñình giaøu nhanh töø ngheà nuoâi ngan Phaùp, ngan noäi. 1. Ñaëc ñieåm vaø naêng suaát cho thòt, tröùng cuûa ngan Phaùp - Maøu saéc loâng: Doøng R31 loâng loang vaèn traéng ñen. Doøng R51 loâng traéng. - Tuoåi thaønh thuïc 6,5 - 7 thaùng, tuyø ñieàu kieän nuoâi döôõng. - Soá löôïng tröùng ñeû/maùi/vuï: 170 - 180 quaû. - Tuoåi gieát thòt: 77 - 84 ngaøy keå töø khi môùi nôû. - Khoái löôïng cô theå luùc gieát thòt: Con troáng 4,8kg/con. 48 https://thuviensach.vn Con maùi 2,6kg. - Tyû leä tröùng coù phoâi: 92 - 95%. - Tyû leä tröùng nôû/coù phoâi: 85 - 88%. - Tieâu toán thöùc aên cho 1kg taêng troïng: 2,7 - 2,9kg. 2. Kyõ thuaät nuoâi ngan Phaùp a. Kyõ thuaät nuoâi Giai ñoaïn goät ngan töø 1 - 21 ngaøy tuoåi caàn coù moät quaây ñeå nhoát ñöôïc 50 - 60 con. Thôøi tieát reùt vaø ngan môùi nôû caàn coù moät boùng ñieän 75W hoaëc loø söôûi cho ngan con ñuû aám. Coù pheân che höôùng gioù Baéc hay Ñoâng baéc, Taây baéc. Khi ngan lôùn maät ñoä chuoàng nuoâi laø 15 con/1m2. Dieän tích saân chôi vaø möông nöôùc sinh hoaït chieám 2/3 dieän tích chuoàng. Neàn chuoàng, saân chôi, möông nöôùc caàn laùt gaïch hoaëc traùng ximaêng coù ñoä doác 2% ñeå khi röûa chuoàng, röûa maùng nöôùc thoaùt deã daøng. Höôùng chuoàng neân ñeå phía Nam hay Ñoâng Nam ñeå thoaùng maùt. b. Vaät tö cho chuoàng nuoâi ngan Ñoái vôùi ngan con 1 - 21 ngaøy tuoåi duøng coùt ñeå quaây. Chieàu daøi 4,5m; chieàu roäng 0,5m; Chaát ñoän chuoàng baèng traáu khoâ saïch, khoâng aåm moác. Moãi quaày coù 1 boùng ñieän 75W. Khi ngan qua 21 ngaøy coù theå khoâng caàn boùng ñieän nhöng luoân phaûi traùnh gioù luøa. Maùng cho ngan aên coù theå duøng toân hay goã 49 https://thuviensach.vn hoaëc oáng böông roäng 0,25m; cao 3,5cm. Coù theå duøng maùng aên ñaõ ñöôïc saûn xuaát saün ñeå nuoâi ngan. Maùng uoáng coù theå duøng loaïi maùng nhöïa troøn (loaïi 1 lít), cöù 1 quaây duøng 2 maùng laø ñuû nöôùc cho ngan uoáng khi ngan ôû 1 tuaàn tuoåi. Töø tuaàn tuoåi thöù hai trôû ñi duøng loaïi maùng troøn 3 lít vaø cöù 1 quaây duøng 2 maùng. c. Thöùc aên cho ngan Ngan töø 1 - 30 ngaøy tuoåi: Duøng loaïi thöùc aên vieân hoãn hôïp saün vôùi tyû leä 90%, coøn 10% laø duøng gaïo xay. Töø ngaøy tuoåi thöù 5 trôû ñi duøng theâm premix khoaùng (1kg premix khoaùng troän vôùi 200kg caùm) ñeå phoøng beänh baïi lieät. Rau xanh cho aên töï do. Khi ngan ôû tuoåi 31 - 84 ngaøy tuoåi cho aên thöùc aên hoãn hôïp saün vôùi tyû leä 70%, coøn thoùc 30%. Coù theå cho aên theâm giun, oác, cua, teùp, toâm. Ñoù laø caùch nuoâi ngan laøm gioáng. Coøn neáu nuoâi ngan ñeå baùn thòt thì ngoaøi thöùc aên noùi ôû treân, caàn cho theâm 10 - 20% ngoâ tuyø theo ñoä tuoåi, vì nuoâi ngan thòt caàn coù toác ñoä lôùn caøng nhanh caøng toát. 3. Nhöõng ñieåm caàn chuù yù khi nuoâi döôõng - Nhieät ñoä: 1 - 2 tuaàn ñaûm baûo 350C 3 - 4 tuaàn ñaûm baûo 330C 5 - 6 tuaàn ñaûm baûo 310C 7 - 8 tuaàn ñaûm baûo 290C 11 tuaàn tuoåi trôû ñi ñaûm baûo 250C. 50 https://thuviensach.vn Muøa ñoâng: 20 - 25 ngaøy tuoåi, trôøi aám cho ngan ra taäp bôi ôû möông, ao vaø phôi naéng. - Phoøng beänh: Tröôùc khi cho ngan vaøo chuoàng nuoâi vaø sau khi keát thuùc moät ñôït nuoâi caàn tieâu ñoäc baèng formol 1%. Tieâm phoøng dòch taû, tuï huyeát truøng luùc ngan ñöôïc 10 - 12 tuaàn tuoåi. Khoâng cho ngan aên thöùc aên oâi, moác. Chaát ñoän chuoàng khoâ, saïch. - Giai ñoaïn gaàn 3 thaùng tuoåi cho ñeán luùc ñeû caàn san ñaøn cho ngan ôû roäng: 5 - 6 con/m2. Dieän tích saân chôi caøng roäng caøng toát. Nhôù laøm oå cho ngan vaø ñeå tyû leä troáng vaø maùi phuø hôïp laø 1:3 - 1:4. Thöùc aên cho ngan ñeû caàn boå sung cua, oác, giun, teùp. Thöùc aên tinh thì tuyø theo möùc ñoä luùc ngan ñeû nhieàu hay ít maø thay ñoåi khaåu phaàn. Cuï theå laø: 40% thöùc aên hoãn hôïp vaø 60% thoùc, hoaëc moãi loaïi 50%. NUOÂI CHIM CAÂU CUÕNG DEÃ LAØM GIAØU I. ÑAËC TÍNH CUÛA BOÀ CAÂU Toå tieân cuûa boà caâu nhaø (boà caâu nuoâi) laø boà caâu soáng töï nhieân hoang daõ qua quaù trình tieán hoaù töï nhieân vaø söï löïa choïn coù yù thöùc cuûa con ngöôøi, vaäy neân giôø ñaây moãi loaøi boà caâu ñeàu coù ñaëc tính chung vaø ñaëc tính rieâng cuûa noù. Sau ñaây xin giôùi thieäu moät soá ñaëc tính cuûa boà caâu: 1. Ñaëc ñieåm “ñôn phoái”. Nhìn chung gioáng boà caâu thöôøng soáng moät caëp coá ñònh, moät troáng moät 51 https://thuviensach.vn maùi, khi ñaõ choïn nhau laø seõ coá ñònh, khoâng taïp giao vôùi nhaân vaät thöù ba. Vaäy neân con ngöôøi quyù troïng vaø toân thôø noù, cho ñaáy laø bieåu töôïng cuûa tình yeâu chung thuûy. 2. Ñaëc ñieåm quaàn cö: nuoâi rieâng hoaëc nuoâi baày thì hieän töôïng aåu ñaû raát ít. AÊn cuøng aên, nghæ cuøng nghæ, khoâng phaân bieät chung rieâng. Neáu coù xaûy ra tranh giaønh thì chæ laø caù bieät. 3. Ñaëc ñieåm saïch seõ: nhìn chung chim boà caâu thích taém saïch seõ, taém nöôùc noùng vaø caû nöôùc laïnh. 4. Ñaëc ñieåm thích maën: nguyeân thuyû loaøi chim boà caâu thöôøng soáng ôû vuøng duyeân haûi uoáng nöôùc bieån, vaäy neân traûi qua bao thôøi gian ñöôïc con ngöôøi thuaàn döôõng cho ñeán nay noù vaãn coøn ñaëc tính quen vôùi vò maën maø. 5. Muoän thaønh chim: loaøi chim khi môùi nôû thì coù hai tröôøng hôïp: sôùm thaønh chim vaø muoän thaønh chim. Sôùm thaønh chim laø loaïi vöøa ra khoûi voû tröùng ñaõ phaùt trieån ngay, toaøn thaân ñaõ coù loâng tô bao phuû, maét môû ngay, chaân coù theå ñi ñöôïc vaø khoâ loâng, coù theå tìm thöùc aên ngay ví nhö gaø, vòt, ngoãng... Muoän thaønh chim laø loaïi sau khi ra khoûi voû tröùng vaãn chöa phaùt trieån ñaày ñuû, maét khoâng môû ñöôïc ngay, thaân theå chöa coù loâng tô, khoâng theå töï ñi kieám moài ñöôïc maø chim meï phaûi môùm, thôøi kyø naøy noù phaûi soáng trong toå, chöa töï soáng ñoäc laäp ñöôïc. Chim boà caâu thuoäc loaïi muoän thaønh chim. 6. Thöùc aên chuû yeáu laø ñoà chay: chim boà caâu 52 https://thuviensach.vn chuû yeáu aên caùc loaïi haït thöïc vaät nhö ngoâ, ñoã, tieåu maïch, cao löông, thích nhaát laø haït ñoã xanh, noù khoâng coù thoùi quen aên ñoà chín. 7. Trí nhôù toát: caûm quan cuûa chim boà caâu raát phaùt trieån, khaû naêng nhaän bieát phöông höôùng raát toát. Chim boà caâu duø nuoâi rieâng trong chuoàng nhöng khi thaû ra thì trong ñaùm haøng nghìn chuoàng, haøng nghìn chim noù vaãn nhaän ñuùng chuoàng mình, nhaän ñuùng chim caëp cuûa mình. Ñoái vôùi ngöôøi nuoâi thì quen roài noù seõ hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän vôùi ngöôøi aáy vaø nhôù ngöôøi aáy raát laâu. 8. Chim boá vaø chim meï coù söï ñoàng taâm hieäp löïc raát cao: töø vieäc xaây toå aáp tröùng, môùm con, chim boá meï ñeàu theå hieän tính hôïp ñoàng raát cao. Ví nhö chim nuoâi leû khi caëp ñoâi xong ñeán khi meï ñeû tröùng thì chim boá khaån tröông tìm coû raùc veà ñeå chim meï xaây toå, khi ñeû tröùng xong thì chim boá chim meï thay nhau aáp tröùng, ñaây cuõng laø ñaëc ñieåm khaùc bieät vôùi caùc loaøi khaùc. Khi chim vöøa nôû chöa theå ñi laïi töï kieám moài ñöôïc thì chim boá ñi kieám moài veà ñeå chim meï aên roài tieát ra moät dung dòch traéng nhö söõa ñeå môùm chim con. Cho tôùi hieän taïi thì vieäc nuoâi chim boà caâu chuû yeáu vaãn toân troïng taäp quaùn töï nhieân cuûa noù. 9. Tính caûnh giaùc cao: khi thaáy toå bò meøo, chuoät quaáy nhieãu thì chim boà caâu khoâng muoán veà toå cuõ, chuoàng cuõ nöõa, thaø nguû ñeâm beân ngoaøi. Ñeâm khoâng yeân tónh chim boà caâu cuõng deã sôï haõi boû di. 10. Tính thích öùng cao: duø ôû nôi haøn ñôùi reùt 53 https://thuviensach.vn möôùt hay vuøng nhieät ñôùi noùng nöïc chim boà caâu cuõng ñeàu soáng ñöôïc. Hoaëc nhöõng nôi khí haäu khoâng thuaän chim boà caâu cuõng vaãn thích nghi ñöôïc vì khaû naêng töï ñeà khaùng cuûa noù töông ñoái toát. II. ÑAËC TRÖNG VAØ TAÙC DUÏNG Loaøi boà caâu K (Kind) vaø boà caâu hoaøng (vua) ñöôïc lai taïo thaønh coâng ôû Myõ naêm 1980 töø moät gioáng chim boà caâu ñòa phöông vaø hai loaïi chim hieän taïi ñöôïc nuoâi nhieàu nhaát, roäng raõi nhaát. Boà caâu “vua” naøy thaáp beùo, öùc nôû, vai roäng, ñuoâi ngaén veånh leân, ñaàu baèng, chaân boùng, loâng vuõ daøy, hình daùng ñeïp maét. Töø 5 - 6 thaùng tuoåi thì coi laø tröôûng thaønh, con troáng naëng töø 800 - 1.100g, con maùi töø 700 - 800g. Moãi naêm coù theå cho töø 6 - 9 caëp boà caâu söõa. Boà caâu söõa 4 tuaàn tuoåi coù theå naëng 600 - 800g, hieän nay loaøi boà caâu naøy chuû yeáu chæ coøn maøu traéng. Moãi naêm moãi caëp troáng maùi tieâu thuï 41,2kg thöùc aên, moãi con boà caâu söõa tieâu thuï 0,879kg thöùc aên (thôøi gian 25 ngaøy), tuoåi thoï trung bình cuûa loaïi boà caâu naøy laø 5 - 7 naêm. Moät con chim boà caâu K coù khoái löôïng gaáp 4 laàn chim boà caâu noäi. Giaù moãi ñoâi chim ta luùc 4 tuaàn tuoåi coù khoái löôïng khoaûng 0,5kg chæ thu ñöôïc baèng moät nöûa so vôùi chim caâu K. Ñieàu ñaùng quan taâm hôn laø: Nuoâi chim boà caâu khoâng phaûi tieâm phoøng baát kyø moät dòch beänh gì. Nhö vaäy ruûi ro lôùn nhaát ñaõ ñöôïc loaïi tröø. 54 https://thuviensach.vn KYÕ THUAÄT NUOÂI LÔÏN RÖØNG GIAØU LEÂN NHANH CHOÙNG I. CUNG CAÁP NÖÔÙC TRONG CHAÊN NUOÂI LÔÏN RÖØNG Lôïn röøng khoâng chòu ñöôïc noùng neân tieâu thuï nöôùc raát nhieàu baèng nhieàu hình thöùc nhö uoáng, ñaàm mình, taém,... Hôn nöõa, nöôùc coù vai troø raát quan troïng trong vieäc ñieàu hoaø thaân nhieät, trao ñoåi chaát, xuùc tieán moïi phaûn öùng hoaù hoïc trong cô theå, vaän chuyeån chaát dinh döôõng, chaát caën baõ vaø saûn xuaát söõa. Do vaäy, cung caáp nöôùc trong chaên nuoâi lôïn röøng raát quan troïng. Löôïng nöôùc trung bình cho lôïn röøng uoáng moãi ngaøy baèng khoaûng 7 - 12% khoái löôïng hoaëc töø 2,5 - 5 lít nöôùc cho 1kg thöùc aên khoâ, tuøy theo thôøi tieát. Löôïng nöôùc tieâu thuï cao nhaát trong ngaøy ñoái vôùi lôïn con laø 3 lít, lôïn choai laø 5 lít, lôïn ñöïc, lôïn naùi sinh saûn laø 9 - 15 lít. Ngoaøi ra, chuû trang traïi coøn phaûi tính nöôùc thay theá trong caùc hoà, vuõng, ao cho lôïn ñaàm mình vaø taém. Nöôùc uoáng cho lôïn röøng phaûi saïch, maùt. Coù theå duøng caùc thieát bò nuùm uoáng hoaëc beå, maùng uoáng rieâng bieät trong chuoàng hoaëc nôi coá ñònh trong trang traïi. 55 https://thuviensach.vn II. KYÕ THUAÄT CHAÊM SOÙC LÔÏN RÖØNG SÔ SINH Lôïn röøng caùi coù taäp tính trong vieäc ñeû vaø nuoâi con raát kheùo, nhöng khi ñaõ chaên nuoâi lôïn röøng thì ngöôøi chaên nuoâi cuõng caàn phaûi can thieäp khi caàn thieát, taùch lôïn saép ñeû vaøo chuoàng naùi ñeû, theo doõi vaø chaêm soùc lôïn naùi cuøng ñaøn con cuûa noù ñeå giaûm thieåu nhöõng toån thaát trong coâng vieäc phaùt trieån ñaøn cuûa trang traïi. Lôïn röøng caùi duø ñöôïc nuoâi thuaàn döôõng cuõng chæ ñeû 6 - 8 con moãi löùa. Ngöôøi chaên nuoâi khoâng caàn ñôõ ñeû, caét daây roán cho lôïn con vì nhöõng coâng vieäc naøy lôïn meï laøm raát kheùo. Hôn nöõa, can thieäp saâu deã laøm lôïn röøng meï hoaûng hoát nín ñeû hoaëc trôû neân hung döõ, caén cheát baày con. Sau khi sinh 30 - 60 phuùt, lôïn con coù theå ñöùng daäy ngay vaø moãi con tìm cho mình moät baàu vuù meï nhaát ñònh. Sau nöûa thaùng chuùng ñaõ coù theå theo meï ñi ra ngoaøi taäp kieám aên. Töø 1,5 - 2 thaùng tuoåi, lôïn con cöùng caùp vaø aên ñöôïc thöùc aên thöôøng ngaøy nhö caùm, cuû,... do con ngöôøi cung caáp. Luùc naøy coù theå cai söõa vaø taùch ñaøn ñeå nhaäp lôïn meï vaøo ñaøn naùi, nhaäp con vaøo ñaøn sau cai söõa. Ñeå chaêm soùc toát cho lôïn naùi vaø ñaøn con sô sinh, ngöôøi chaên nuoâi caàn chuù yù caùc vaán ñeà sau: 1. Nhieät ñoä Chuoàng lôïn khoâng ñöôïc ñeå gioù luøa vaø aåm öôùt. Phaûi baûo ñaûm giöõ cho lôïn con thöôøng xuyeân aám aùp, nhaát laø trong tuaàn ñaàu sau khi sinh vì cuõng nhö lôïn nhaø, lôïn con deã nhieãm caùc beänh vieâm 56 https://thuviensach.vn phoåi, æa chaûy do chöa quen vôùi nhieät ñoä beân ngoaøi (luoân thaáp hôn nhieät ñoä trong daï con cuûa lôïn meï). Sau moät tuaàn giöõ nhieät ñoä oå uû cuûa lôïn con khoaûng 30 - 350C thì coù theå haï nhieät ñoä xuoáng gaàn vôùi bình thöôøng, töùc khoaûng 22 - 250C. Sau khoaûng nöûa thaùng thì ñeå lôïn con töï do theo meï, soáng ôû nhieät ñoä moâi tröôøng. 2. Baám raêng nanh Tuy raêng nanh chæ phaùt trieån ôû lôïn ñöïc nhöng lôïn con naøo cuõng coù raêng nanh, coù theå laøm lôïn meï ñau vaø xaây saùt, nhieãm truøng baàu vuù khi cho con buù. Vieäc baám raêng nanh laø vieäc khoâng baét buoäc vì lôïn röøng thöôøng ñöôïc khai thaùc thòt töø giai ñoaïn 6 thaùng tuoåi, khi ñoù raêng nanh cuõng chöa phaùt trieån (trong töï nhieân, raêng nanh sau 1 naêm môùi moïc daøi, nhanh vaø saéc). Tuy nhieân, ñeå baûo veä lôïn meï, baûo ñaûm tính thích nghi chuoàng traïi vaø thöùc aên trong ñieàu kieän nuoâi trang traïi thì vaãn neân baám raêng nanh cho lôïn röøng con. Lôïn con coù 8 raêng nanh ôû hai beân meùp vaø ôû caû hai haøm. Duøng kìm caét daây ñieän hay baám moùng tay (ñeàu ñaõ saùt truøng) baám nhieàu nhaát ñeán moät nöûa chieàu daøi raêng nanh. Khoâng ñöôïc nhoå raêng nanh hay caét quaù saâu laøm chaûy maùu thì coù haïi cho söùc khoeû cuûa lôïn vì lôïn con ñau khoâng buù meï ñöôïc, ñoùi vaø yeáu ôùt. 3. Baûo ñaûm lôïn con buù söõa ñaàu Chuù yù theo doõi ñeå baûo ñaûm caû ñaøn lôïn con 57 https://thuviensach.vn buù ñöôïc ñuû söõa ñaàu vì söõa ñaàu raát toát, ñaäm ñaëc, nhieàu protein vaø ñaëc bieät coù loaïi protein Gamma (moät loaïi khaùng theå) baûo ñaûm cho lôïn con ñuû söùc ñeà khaùng trong nhöõng ngaøy ñaàu ñôøi. Söõa ñaàu chæ ñöôïc saûn xuaát trong 24 giôø ñaàu tieân vaø lôïn con cuõng haáp thuï toát nhaát söõa ñaàu trong voøng 24 giôø sau khi ñöôïc sinh ra. Coù theå coù nhöõng con yeáu, khoâng ñöùng vöõng ñeå ñi tìm vuù meï thì ngöôøi nuoâi phaûi can thieäp, beá nheï nhaøng lôïn con ñaët vaøo baàu vuù coøn troáng ñeå lôïn con naøy ñöôïc buù söõa ñaàu. Lôïn röøng cuõng gioáng lôïn nhaø laø khoâng tích tröõ söõa trong baàu vuù maø chæ tieát söõa khi coù kích thích cuûa lôïn con taùc ñoäng leân ñaàu vuù. Thôøi gian tieát söõa cuûa lôïn meï raát ngaén (25 - 30 giaây) neân lôïn con thöôøng phaûi buù töø 15 - 20 laàn/ngaøy. Cuõng vì ñaëc ñieåm sinh lyù naøy maø ngöôøi chaên nuoâi phaûi heát söùc chuù yù giöõ yeân tónh nôi nuoâi meï con lôïn röøng vì neáu coù tieáng ñoäng, oàn aøo lôùn seõ gaây phaûn xaï ngöng tieát söõa cuûa lôïn meï, lôïn meï noùng giaän, xuaát hieän phaûn öùng baûo veä con seõ raát khoâng toát cho söùc khoeû cuûa lôïn meï vaø lôïn con. 4. Thöùc aên Lôïn röøng sô sinh caàn ñöôïc töï do buù söõa meï cho ñeán 45 - 50 ngaøy tuoåi. Sau thôøi gian naøy neân tieán haønh cai söõa. Tröôùc ngaøy ñònh cai söõa, cho lôïn con aên theâm thöùc aên ngoaøi, coù theå duøng thöùc aên coâng nghieäp loaïi thöôøng duøng nuoâi lôïn nhaø sô sinh cho lôïn röøng aên. 58 https://thuviensach.vn Caàn tieán haønh cho lôïn röøng con quen vôùi aên thöùc aên ngoaøi baèng caùch cho aên ngay töø khi lôïn röøng con môùi ñöôïc 15 ngaøy tuoåi ñeå tieän cho vieäc cai söõa vaø boå sung dinh döôõng cho lôïn con vì söõa lôïn meï chæ doài daøo vaø ñaït chaát löôïng toát trong 3 - 4 tuaàn ñaàu. Ñeå lôïn con taäp laøm quen vôùi thöùc aên daëm thì cho theâm löôïng thöùc aên vieân cuûa lôïn ñeû vaøo maùng cho lôïn röøng meï aên, lôïn meï seõ aên vaø khi ñoù khuyeán khích lôïn con ra lieám maùng aên sau khi con meï aên xong. Hoaëc naáu chín caùc loaïi boät nguõ coác, boät caùc loaïi ñaäu, boå sung söõa khoâ, boät caù, boät xöông... roài queät vaøo moõm cho lôïn con lieám laùp hoaëc cho thöùc aên vaøo maùng rieâng ñeå trong khoang chuoàng lôïn con ñeå lôïn meï khoûi aên. Ngaøy cho lôïn con aên 3 - 4 laàn, moãi laàn khoaûng 0,1kg/con. Sau khi lôïn con aên xong phaûi röûa saïch maùng, phôi khoâ ñeå traùnh aåm öôùt leân men thöùc aên gaây roái loaïn tieâu hoaù sinh beänh æa chaûy hoaëc phaân traéng lôïn con. Ñeå cung caáp theâm saét nhaèm choáng thieáu maùu cho lôïn con neân tieâm 1ml Dextran Fe vaøo cô baép ôû coå hoaëc ôû moâng lôïn con khi ñöôïc 2 - 3 ngaøy tuoåi. Neáu duøng thuoác noäi thì tieâm 2 laàn vaøo 2 thôøi ñieåm 3 vaø 13 ngaøy tuoåi. Trong tröôøng hôïp khoâng coù thuoác thì coù theå caûi thieän baèng caùch duøng than hoaït tính (than cuûi) taùn thaønh boät troän vôùi ñaát seùt ñoû, boät gaïch ñoû nung leân naën thaønh vieân ñaët raûi raùc trong chuoàng cho lôïn con lieám laùp. Ñoàng thôøi phaûi chuù yù cho lôïn meï aên nhieàu thöùc aên chöùa saét nhö bí ngoâ, rau xanh töôi... 59 https://thuviensach.vn Thöùc aên boå sung cho lôïn con taäp aên coù theå duøng loaïi thöùc aên vieân cho lôïn con aên theâm nhö lôïn nhaø hoaëc coù theå rang ñaäu töông, ñaäu xanh, ngoâ, gaïo, nghieàn thaønh boät roài troän caùc boät laïi cho vaøo maùng rieâng cho lôïn con lieám laùp, taäp aên. Neáu coù ñieàu kieän thì troän theâm söõa boät, boät caù, boät maùu, ñöôøng cho lôïn con laøm taêng tính ham aên vaø mau lôùn. Cho lôïn con aên thöùc aên theâm nhö treân vôùi möùc 80 - 100g/con/ngaøy. Coù theå cho aên 3 - 4 böõa/ngaøy. Khi cho lôïn con aên neân doàn kheùo lôïn vaøo choã chuoàng ñaët thöùc aên coù loái vaøo heïp, thaáp (chæ lôïn con chui vöøa). Song nôi cho aên theâm ñoù phaûi trong cuøng oâ chuoàng vôùi meï ñeå lôïn con vöøa aên vöøa nhìn thaáy meï môùi yeân taâm aên nhieàu. 5. Tieâm phoøng Lôïn röøng con coù söùc ñeà khaùng cao, nhanh nheïn, khaù khoeû maïnh, ít maéc beänh. Tuy nhieân, trong chaên nuoâi thì phaûi traùnh moïi nguy cô ruûi ro coù theå neân vaãn caàn thöïc hieän tieâm phoøng caùc beänh truyeàn nhieãm cô baûn. Tieâm phoøng vaécxin thöông haøn vaøo 21 ngaøy tuoåi, vaécxin lôû moàm long moùng vaøo 30 - 45 ngaøy tuoåi, vaécxin dòch taû vaøo 40 - 45 ngaøy tuoåi, vaécxin tuï huyeát truøng vaø vaécxin ñoùng daáu (tuï daáu) vaøo 50 - 60 ngaøy tuoåi theo quy ñònh cuûa thuù y. * Chuù yù: Lôïn röøng meï khi sinh con raát giöõ con, giaáu con neân khoù tieáp caän. Vì vaäy, ngay töø khi chaêm soùc lôïn meï mang thai ñaõ phaûi ñeå yù caùch 60 https://thuviensach.vn laøm quen, thaân thieän ñeå coù theå chaêm soùc meï con lôïn röøng ñöôïc nhö yù muoán. Ngöôøi chaêm soùc lôïn con phaûi laø ngöôøi ñaõ raát quen thuoäc, thaân thieát vôùi lôïn meï. Neáu ñeå ngöôøi laï sôø vaøo lôïn con, coù theå lôïn con ñoù seõ bò lôïn meï caén cheát do ngöûi thaáy muøi laï. III. KYÕ THUAÄT CHAÊM SOÙC LÔÏN RÖØNG HAÄU BÒ Lôïn röøng haäu bò ñöôïc tính töø sau cai söõa, töùc khoaûng ñöôïc 50 - 60 ngaøy tuoåi. Nhöõng lôïn caùi sinh tröôûng, phaùt trieån toát, khoeû maïnh, söû duïng thöùc aên toát ñöôïc choïn laøm lôïn caùi haäu bò. Khoái löôïng trung bình cuûa lôïn haäu bò khi ñoù chæ khoaûng 4 - 6kg/con. Moãi ngaøy cho aên 3 böõa, 2 böõa chính saùng, chieàu vaø 1 böõa phuï vaøo buoåi tröa. Böõa chính cho aên ngoaøi thöùc aên xanh thì coøn coù 0,5kg thöùc aên tinh nhö caùm gaïo, boät ngoâ, boät ñaäu töông, thöùc aên cuû quaû... Böõa tröa chæ caàn cho aên caùc thöùc aên xanh nhöng khaù nhieàu nhö caùc loaïi rau, coû töôi, thaân chuoái thaùi moûng, beøo luïc bình... Maät ñoä nuoâi lôïn haäu bò trung bình laø 4 - 5 con/16 - 20m2 hoaëc nuoâi thaønh baày 20 - 30 con, cho ñi laïi töï do trong trang traïi coù caây boùng maùt vaø nhöõng leàu coù maùi che möa, naéng. Chuù yù choïn loïc vaø loaïi thaûi lôïn haäu bò khoâng ñuû tieâu chuaån gioáng ñeå traùnh nuoâi quaù chaät heïp vaø khoâng töông ñöông taàm voùc seõ gaây xoâ xaùt 61 https://thuviensach.vn trong ñaøn, aûnh höôûng xaáu ñeán toác ñoä sinh tröôûng, phaùt trieån cuûa lôïn. IV. KY Õ THUA ÄT CHA ÊM SO ÙC LÔ ÏN RÖ ØNG ÑÖ ÏC GIO ÁNG Hieän nay, lôïn ñöïc gioáng khaù hieám, nhieàu nôi coøn thaû lôïn röøng caùi hoaëc lôïn caùi ñòa phöông vaøo röøng töï phoái vôùi lôïn röøng ñöïc roài trôû veà traïi sinh con. Phöông phaùp naøy coù tyû leä thuï thai baáp beânh, khoâng chuû ñoäng, khoù theo doõi, chaêm soùc vaø chæ phuø hôïp vôùi vuøng giaùp röøng. Vì vaäy, vieäc löïa choïn ñöïc gioáng ôû caùc trang traïi neân raát caån thaän vaø khi choïn loïc ñöôïc ñöïc gioáng caàn chaêm soùc chuùng heát söùc caån thaän ñeå baûo ñaûm chaát löôïng ñaøn theá heä sau vaø lôïi nhuaän töø vieäc baùn gioáng toát. Lôïn röøng gioáng phaûi ñöôïc nuoâi trong chuoàng roäng raõi, thoaùng maùt, khoâng bò gioù luøa, möa taït, khoâng bò trôn tröôït hay quaù nhaùm, goà gheà deã laøm hoûng moùng, ngaõ queø chaân lôïn röøng vaø nhaát thieát phaûi coù saân chôi roäng (saân coû hoaëc saân caùt) ñeå lôïn vaän ñoäng. Khoâng nuoâi chung nhieàu lôïn ñöïc trong cuøng moät oâ ñeå traùnh chuùng taán coâng nhau. Chuoàng lôïn ñöïc phaûi gaàn khu lôïn caùi tô chôø phoái hoaëc lôïn naùi söõa (ñaõ ñeû vaø ñang nuoâi con) chôø phoái ñeå muøi ñöïc kích thích lôïn caùi ñoäng duïc vaø muøi lôïn caùi ñoäng duïc kích thích tính haêng cuûa lôïn röøng ñöïc. Thöùc aên cho lôïn röøng ñöïc bao goàm nhieàu thöùc aên xanh vaø 0,5kg thöùc aên tinh/con/ngaøy. 62 https://thuviensach.vn Taém maùt hoaëc cho loäi nöôùc thöôøng xuyeân ñeå laøm maùt cô theå, baûo ñaûm söï sinh saûn tinh truøng ñöôïc thuaän lôïi. Lôïn röøng ñöïc gioáng coù theå cho phoái ôû 10 - 11 thaùng tuoåi, moãi tuaàn phoái 1 lôïn caùi. Lôïn töø 1 - 2 naêm tuoåi coù theå phoái 2 lôïn caùi moãi tuaàn. Töø 2 - 3 naêm tuoåi, lôïn röøng ñöïc coù theå phoái caùch nhaät hoaëc moãi tuaàn phoái vôùi 3 lôïn caùi. Sau khi phoái caàn boài döôõng lôïn röøng ñöïc nhö cho aên hai quaû tröùng chín hoaëc 100g boät caù toát hoaëc 50g boät söõa khoâng kem. Chæ neân phoái gioáng cho lôïn caùi vaøo luùc saùng sôùm (6 - 7 giôø) hoaëc luùc chieàu muoän (5 - 7 giôø). Khoâng cho phoái vaøo luùc tröa naéng noùng vì seõ laøm giaûm tính haêng, khoâng ñuû söùc phuû naùi vaø cuõng khoâng phuø hôïp vôùi taäp tính sinh hoaït cuûa lôïn röøng neân chaát löôïng seõ keùm. Tröôùc khi cho ñi phoái neân taém röûa saïch seõ cho lôïn ñöïc vaø khoâng cho aên quaù no hoaëc khoâng cho aên. Ñöïc gioáng söû duïng 4 - 5 naêm thì loaïi thaûi vì ñöïc giaø thöôøng chaäm chaïp, chaát löôïng tinh truøng keùm cho tyû leä ñaït phoái khoâng cao. V. KYÕ THUAÄT CHAÊM SOÙC LÔÏN RÖØNG MANG THAI, TRONG VAØ SAU ÑEÛ Lôïn röøng meï sau khi taùch con, cho aên thöùc aên voã beùo khoâng quaù 1kg/con/ngaøy. Cho aên 2 böõa/ ngaøy, vaøo luùc 7 giôø saùng vaø 3 giôø chieàu, moãi laàn cho aên 0,4 - 0,5kg. 63 https://thuviensach.vn Coù theå taäp cho lôïn röøng meï uoáng nöôùc voøi nhö lôïn naùi nhaø bình thöôøng. Luùc ñaàu ta cho lôïn meï nhìn thaáy, sau vaøi laàn, lôïn meï seõ quen töï ra voøi khoaù nöôùc töï ñoäng caén ñeå nöôùc chaûy vaø uoáng khi khaùt. Chaêm soùc lôïn röøng naùi trong giai ñoaïn ñeû: Maëc duø, lôïn röøng ñeû vaø chaêm soùc con raát kheùo nhöng khi phaùt hieän thaáy daáu hieäu saép sinh hoaëc nhôø ghi cheùp caån thaän, bieát lòch ñeû cuûa lôïn caùi thì khi coù daáu hieäu ñeû vaãn caàn chuaån bò oå ñeû vaø caùc duïng cuï caàn thieát khaùc ñeå giuùp lôïn röøng meï ñeû an toaøn, ñôõ lôïn sô sinh coù ñoä soáng soùt cao hôn. Caùc daáu hieäu cuûa lôïn meï saép sinh: - Naén baàu vuù lôïn mang thai cuoái kyø thaáy coù söõa, ngöôøi chaêm soùc hieåu raèng lôïn seõ ñeû trong voøng 24 giôø nöõa. - Lôïn coù bieåu hieän phaù uûi neàn chuoàng, gaëm ñaát, caén coû, tha rôm raùc veà taïo oå ñeû. - Thaân nhieät taêng, nhòp thôû taêng, hay ñi tieåu, ñi ñaïi tieän (ñi moùt). - AÂm hoä coù nöôùc nhôøn maøu hoàng vaø coù lôïn côïn nhöõng haït nhö haït ñu ñuû (cöùt su lôïn con baøi tieát ra) thì trong nöûa giôø sau lôïn seõ ñeû. - Lôïn meï naèm nghieâng moät beân, hôi thôû ñöùt quaõng, eùp buïng, eùp ñuøi quaåy ñuoâi raën ñeû thì chæ trong vaøi phuùt laø seõ ñeû. Caùc coâng taùc chuaån bò: Chuoàng phaûi ñöôïc queùt doïn saïch vaø saùt truøng caån thaän töø tröôùc 5 - 7 ngaøy. Chuoàng neàn ñaát 64 https://thuviensach.vn nhöng loùt rôm khoâ, coû khoâ, bao boá saïch ñeå lôïn con coù theå ñöùng ngay ñöôïc nhö trong töï nhieân. Maët khaùc, chuoàng ñöôïc loùt caån thaän seõ giuùp cho lôïn con khi naèm buù khoâng bò laïnh buïng, traøy xöôùc cuoáng roán vaø coå chaân tröôùc. Chaêm soùc lôïn ñeû: Phaàn lôùn laø lôïn röøng meï töï ñeû, song ngöôøi chaên nuoâi vaãn caàn theo doõi vaø chaêm soùc khi caàn thieát. Ñeå hoã trôï vaø coù nhöõng bieän phaùp can thieäp kòp thôøi, nhaèm baûo ñaûm an toaøn cho lôïn meï vaø tyû leä soáng soùt cuûa lôïn con cao nhaát. Chæ neân 1 - 2 ngöôøi thöôøng xuyeân chaêm soùc con lôïn ñoù môùi vaøo chuoàng ñôõ ñeû cho lôïn. Khoâng cho ngöôøi laï, thuù laï nhö choù, meøo,... vaøo theo ñeå traùnh laøm lôïn röøng caùi hoaûng sôï hoaëc raát hung döõ deã coù phaûn öùng töï veä ñieân cuoàng, ngöøng ñeû hoaëc ñeû chaäm, deã ñaåy tyû leä töû vong cuûa lôïn con taêng cao. Thöôøng thì cöù 15 - 20 phuùt lôïn meï ñeû 1 lôïn con. Ñoâi khi cuõng coù tröôøng hôïp, lôïn ñeû lieân tieáp roài ngöng nghæ moät thôøi gian môùi toáng nhau ra ngoaøi. Neáu ñeû bình thöôøng thì trong voøng 3 - 4 giôø laø lôïn ñeû heát soá con vaø hoaøn taát vieäc toáng nhau thai ra sau cuøng. Neáu naùi coøn cong ñuoâi thì coøn soùt con hoaëc nhau neân ngöôøi chaên nuoâi heát söùc chuù yù ñeå coù bieän phaùp can thieäp. Chæ khi lôïn meï naèm yeân cho con buù, ñuoâi thoõng xuoáng thì khi ñoù vieäc sinh ñeû môùi hoaøn taát. 65 https://thuviensach.vn Trong khi ñeû, nhieàu con lôïn meï hay ñöùng daäy, ñi uoáng nöôùc, ñi laïi, tieåu tieän roài môùi veà naèm. Trong töï nhieân, ñaây laø caùch lôïn thuùc ñeû vaø taïm nghæ hoài söùc cho laàn raën ñeû tieáp theo. Ngöôøi chaên nuoâi thaáy lôïn meï ñeû ñöôïc moät vaøi con roài nhoåm daäy ñi thì neân hoã trôï cho lôïn meï ñöùng daäy ñi laïi moät voøng, xoa boùp beân vuù ñoái dieän ñeå lôïn ñoåi beân naèm (ví duï muoán lôïn naèm beân traùi thì xoa boùp nheï nhaøng baàu vuù beân phaûi vaø ngöôïc laïi). Lôïn meï ñeû xong, ngöôøi chaên nuoâi neân cho lôïn meï uoáng nöôùc aám coù pha ít muoái vì sau ñeû lôïn meï seõ raát khaùt nöôùc do maát nhieàu maùu. Cho lôïn con buù sôùm cuõng kích thích lôïn meï ñeû tieáp nhöõng con coøn trong buïng vì söï thuùc vuù cuûa lôïn con laøm xuaát hieän xung thaàn kinh höôùng taâm veà naõo, naõo thuyø tieát ra hormon Prolactin (coù taùc duïng taïo söõa) vaø hormon Oxytocin (coù taùc duïng xuoáng söõa, thaûi söõa),...Chính Oxytocin khi ñeán thaønh töû cung seõ kích thích co boùp ñaåy caùc baøo thai coøn laïi ra ngoaøi. VI. KYÕ THUAÄT CHAÊM SOÙC LÔÏN THÒT Tuyø theo phöông thöùc chaên nuoâi maø ngöôøi chaên nuoâi xaây döïng cheá ñoä aên cho lôïn röøng phuø hôïp. Neáu lôïn röøng nuoâi trong ñieàu kieän chaên thaû töï nhieân trong röøng, treân ñoàng coû,... thì vieäc boå sung thöùc aên chæ raát ít. Thöôøng chæ laø 0,5kg caùm gaïo/con, ñaù lieám hoaëc nöôùc muoái loaõng, 1kg rau, cuû, quaû/con. 66 https://thuviensach.vn Neáu laø nuoâi baùn thaâm canh hoaëc thaâm canh thì cho aên nhö sau: Tính trung bình moãi con lôïn röøng tieâu toán heát 2 - 3kg thöùc aên caùc loaïi/ngaøy. Lôïn röøng haäu bò tính töø khi ñöôïc 4 thaùng tuoåi, luùc naøy, caàn taåy giun laàn ñaàu cho lôïn röøng. Sau 4 thaùng tieáp thì taåy giun laàn thöù hai. Tröø nhöõng con ñöôïc choïn laøm gioáng thì caùc con coøn laïi ñöôïc nuoâi voã beùo nhö sau: Chuoàng traïi: Moãi oâ chuoàng cuûa lôïn thòt laø 2,5 x 3 = 7,5m2. Moãi oâ chæ nuoâi vôùi maät ñoä 4 con/oâ chuoàng. Thöùc aên: Choïn loaïi thöùc aên coù löôïng protein chæ khoaûng 9%. Tröø 2 thaùng ñaàu nhaèm thuùc ñaåy toác ñoä taêng tröôûng vaø phaùt trieån thì cho theâm ñaïm 13%. Ngoaøi ra laø caùc thöùc aên thoâ cô baûn (rau xanh, coû, phuï phaåm noâng nghieäp), caùm nhuyeãn, gaïo taám vaø caùm thoâ. Cho aên 2 laàn vaøo luùc 7 giôø saùng vaø 3 giôø chieàu. Chia khaåu phaàn 1kg thöùc aên/con/ngaøy thaønh 2 böõa baèng nhau. Thôøi gian voã beùo: Thöôøng sau 2 thaùng voã beùo laø coù theå baùn lôïn laøm thòt thöông phaåm ñöôïc. Neáu tuyeån lôïn röøng caùi laøm lôïn gioáng thì nhoát rieâng vaø cho aên theo cheá ñoä lôïn röøng ñeû. Nhö vaäy, trung bình nuoâi lôïn thòt töø khi sô sinh ñeán khi baùn ñöôïc laø maát 8 thaùng. Rieâng ñoái vôùi lôïn röøng maët daøi thì thôøi gian naøy thöôøng keùo daøi ñeán 1 naêm. 67 https://thuviensach.vn NUOÂI NHÍM - NGHEÀ MÔÙI THU NHIEÀU LÔÏI NHUAÄN Ñeå nuoâi nhím laáy thòt, caàn aùp duïng nhöõng ñieàu caàn quan taâm nhöõng vaán ñeà nhö sau: Tröôùc heát chuùng ta caàn bieát khaû naêng cho thòt cuûa nhím ñeå töø ñoù aùp duïng nhöõng kyõ thuaät taêng naêng suaát cho thòt ñoái vôùi nhím nuoâi laáy thòt. I. KHAÛ NAÊNG CHO THÒT CUÛA NHÍM Ñaõ khaûo saùt 2 nhím, keát quaû nhö sau: Khoái löôïng caùc boä phaän Nhím 1 Nhím 2 Giaù trò (kg) Tæ leä (%) Giaù trò (kg) Tæ leä (%) Con vaät luùc soáng 9,0 16,0 Tieát 0,8 Thòt xeû (so vôùi soáng (1)) 6,2 68,9 10,0 62,5 Thòt loïc 5,5 2 Ñuøi tröôùc (so vôùi thòt xeû) (3) 1,25 20,2 2,0 20 2 Ñuøi sau (so vôùi thòt xeû) (3) 1,24 20,0 2,2 22 Tæ leä thòt xeû so vôùi khoái löôïng soáng chieám töø 62 - 69%. Tæ leä thòt ñuøi so vôùi thòt xeû laø 20%. Thòt nhím haàu nhö raát ít môõ. Ñieàu naøy cuõng khaù ñuùng vôùi nhaän xeùt chung cuûa ngöôøi nuoâi nhím. Tuy nhieân, qua caùc quaùn aên taïi thò xaõ Sôn La, 68 https://thuviensach.vn ngöôøi ta cho bieát moät soá tröôøng hôïp moå ra nhím coù môõ do ñöôïc voã beùo quaù möùc vaø nhím giaø. II. CAÙC LOAÏI THÖÙC AÊN CHO NHÍM 1. Taïi traïi thuù Ba Vì Nhím tieâu thuï thöùc aên khaù ña daïng. Thí nghieäm cho thaáy: AÊn nhieàu (>80%): Bí ñoû, chuoái taây quaû, cuû dong rieàng, ñaäu töông, ñu ñuû quaû, khoai lang cuû, khoai taây, laïc cuû, mía caây, ngoâ haït, saén cuû töôi, saén daây cuû, su haøo cuû, caây chuoái, caây ngoâ, quaû sung, quaû vaû, khoai soï, taùo quaû, quaû roi, quaû oåi, xöông ñoäng vaät, saén laùt khoâ, caùm gaïo. AÊn khaù (60 - 80%): Coû voi, ghi neâ, du zi, rau muoáng, daây khoai lang Caùc loaïi thöùc aên daïng boät laø thöù maø nhím khoâng thích söû duïng trong böõa aên cuûa mình. Neáu khi ta cho cuøng moät luùc hai loaïi thöùc aên daïng cuû quaû vaø daïng boät vaøo thì bao giôø nhím cuõng aên loaïi thöùc aên cuû quaû tröôùc. 2. Taïi trung taâm Khoa hoïc vaø saûn xuaát laâm nghieäp vuøng Taây Baéc Taïi ñaây cho aên caùc loaïi thöùc aên laø ngoâ, saén, su su, bí ñoû, khoai lang... thaäm chí caû laïc vaø ñoã töông cho nhím nuoâi môùi sinh. 3. Taïi traïi nhím Tuaân Hoaø Ñaây laø moät traïi nhím maø chuû nhaân ñaõ duøng 69 https://thuviensach.vn khaù nhieàu loaïi thöùc aên cho nhím: Bí ñoû, khoai lang, saén, voû mít, chuoái xanh, su haøo, baép caûi, xöông boø - lôïn khoâ, thöùc aên coâng nghieäp, boät khoaùng, voû döøa, oåi xanh. III. KHAÅU PHAÀN AÊN VAØ GIAÙ TRÒ DINH DÖÔÕNG 1. Khaåu phaàn aên phaân theo khoái löôïng cô theå taïi traïi thuù Ba Vì STT Khoái löôïng (kg/con/ngaøy) Ngoâ haït (kg/con/ngaøy) Saén cuû töôi (kg/con/ngaøy) 1 >2 ñeán <4 0,220 0,156 2 >4 ñeán <6 2,246 0,184 3 >6 ñeán <8 0,308 0,199 4 >8 0,327 0,202 Trung bình 0,284 0,191 Kha åu pha àn a ên na øy co ù gia ù trò dinh döô õng nhö sau: Nhoùm khoái löôïng (kg) Thaønh phaàn hoaù hoïc (%) Vaät chaát khoâ Protein thoâ Lipid thoâ Xô thoâ Daãn xuaát khoâng ñaïm Khoaùng T.soá Canxi Photpho 2 - 4 186,5 17,9 4,79 3,50 157,4 2,91 0,20 0,13 4 - 6 212,8 20,9 5,55 3,92 179,1 3,34 0,22 0,15 6 - 8 239,5 22,9 6,12 4,52 202,3 3,73 0,25 0,17 >8 246,5 23,2 6,25 4,68 208,4 3,83 0,26 0,18 T,bình 227,7 21,9 5,85 5,85 192,1 3,55 0,24 0,16 70 https://thuviensach.vn 2. Taïi Trung taâm Khoa hoïc vaø saûn xuaát laâm nghieäp vuøng Taây Baéc Khaåu phaàn 1 2 3 4 5 6 Loaïi thöùc aên Nhím con taùch meï Nhím cai söõa - tröôûng thaønh (2006) Nhím tröôûng thaønh (2004) Nhím chöûa (2006) Nhím chöûa (2006) Nhím cho con buù (2006) Ngoâ haït khoâ* 0,2 0,3 0,1 0,1 0,5 Saén töôi 0,7 0,5 0,5 0,3 0,5 0,7 Bí ñoû 0,2 0,3 Cuû quaû Khoai lang 0,5 Rau xanh 0,4 0,3 0,3 0,2 0,5 Côm nguoäi 0,1 *: Cho aên ôû daïng ngaâm nöôùc Baûng treân cho ta thaáy 6 khaåu phaàn aên khaùc nhau ñöôïc aùp duïng tuyø theo muøa vuï, ñoái töôïng. Trong moät soá tröôøng hôïp trong khaåu phaàn cho nhím mang thai vaø cho buù coøn coù laïc haït, ñaäu töông trong 2 - 3 ngaøy. Coù ñieàu thuù vò laø hieän taïi, tröø nhím coù thai vaø cho con buù, thì nhím cai söõa ñeán tröôûng thaønh ñeàu cho aên moät khaåu phaàn ñoàng nhaát (khaåu phaàn 3). Caùn boä kyõ thuaät ôû ñaây cho raèng nhím beù aên khoeû hôn nhím lôùn vaø nhím lôùn (sinh saûn) khoâng neân cho aên quaù nhieàu bôûi neáu beùo thì sinh saûn keùm. 3. Taïi traïi nhím Tuaân Hoaø Khaåu phaàn ñieån hình cho ñaøn nhím taïi traïi nhím Tuaân Hoaø (Cuû Chi) (naêm 2005): 71 https://thuviensach.vn Tuoåi (thaùng) Khoái löôïng cô theå (kg) Cuû khoai lang töôi (kg) Rau muoáng töôi (kg) Nhoùm 1 8 - 10 11,5 0,450 0,125 Nhoùm 2 11 - 13 11,8 0,650 0,125 Nhoùm 3 14 trôû leân 15,6 0,800 0,200 Thaønh phaàn hoaù hoïc vaø dinh döôõng cuûa khaåu phaàn naøy ñöôïc öôùc tính nhö sau: Tuoåi (thaùng) 8 - 10 11 - 13 >14 - 20 Khoái löôïng cô theå (kg) 11,5 11,8 15,6 Vaät chaát khoâ (%) 132,625 185,625 233,400 Protein thoâ (%) 6,750 8,750 11,600 Lipid thoâ (%) 2,875 3,875 5,000 Xô thoâ (%) 4,125 5,125 7,000 DXKÑ (%) 11,430 16,210 20,200 Khoaùng T,soá (%) 4,580 5,780 7,800 Canxi (%) 0,270 0,330 0,460 Phot pho (%) 0,280 0,360 0,480 Nhìn chung caùc khaåu phaàn khaù ña daïng, coù nôi cho aên caùc loaïi thöùc aên coù chaát löôïng cao nhö ngoâ haït, laïc cuû... (nhö Trung taâm Khoa hoïc vaø saûn xuaát laâm nghieäp vuøng Taây Baéc, Traïi thuù Ba Vì). Ngoaøi ra, khaåu phaàn cho aên khaù töï do khoâng tính ñeán nhu caàu sinh tröôûng, duy trì, nuoâi con... cuûa töøng loaïi nhím. Veà giaù trò dinh döôõng vaø thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa thöùc aên ta thaáy möùc ñoä dinh döôõng töông ñöông nhau giöõa caùc loaïi nhím nuoâi ôû caû ba traïi. Nhö vaäy thöùc aên nuoâi nhím raát ña daïng vaø phong phuù, ñaâu ñaâu cuõng coù, reû tieàn, deã kieám. 72 https://thuviensach.vn Vaán ñeà coøn laïi laø söû duïng sao cho hieäu quaû veà maët kinh teá vaø hieäu suaát söû duïng thöùc aên toát nhaát ñeå chi phí cho 1kg thöùc aên ít nhaát nhaèm haï giaù thaønh 1kg hôi taêng leân. Xöông traâu, boø... sau khi ñaõ naáu chín vaø phôi khoâ cuõng laø nguoàn boå sung khoaùng, ñaïm vaø “vaät maøi raêng” raát toát cho nhím Caùc loaïi thöùc aên cuûa nhím IV. KYÕ THUAÄT NUOÂI NHÍM LAÁY THÒT 1. Hình thöùc nuoâi nhoát Phaân loaïi theo “daïng kín vaø môû” “Daïng kín”: Moät soá cô sôû chaên nuoâi coù quan ñieåm raèng, nhím laø ñoäng vaät hoang daõ neân chuoàng traïi thöôøng kín böng (nhö chuoàng nhím cuûa gia ñình oâng Löôøng An, Sôn La), thaäm chí coøn taïo ra “hang” kín nhö Traïi thuù Ba Vì tröôùc ñaây. “Daïng môû”: Traïi nhím Tuaân Hoaø (Cuû Chi), Traïi nhím oâng Mai Vaên Y (Ñaék Laék) vaø Traïi thuù Ba Vì, Traïi nhím oâng Nguyeãn Gia Toân (Hoaø Bình). Taïi ñaây chuoàng nuoâi laø caùc oâ neàn ximaêng, coù löôùi saét bao quanh, roäng 1,5m2 vaø cao 1,5m. Coù nôi töôøng xaây thaáp khoaûng 0,8m vaø coù taám löôùi saét phuû treân ñeå nhím khoâng chaïy ra. 73 https://thuviensach.vn Phaân loaïi theo nuoâi caù theå - caëp/nuoâi ñaøn: Nuoâi caù theå: Con caùi ñöôïc nhoát theo töøng oâ vaø chæ khi naøo ñeán kyø phoái gioáng môùi cho ñöïc vaøo (Traïi nhím oâng Tuaân Hoaø). Thôøi gian nhoát ñöïc dao ñoäng töø 20 ngaøy (Traïi nhím oâng Tuaân) tôùi 2 thaùng (Trung taâm Khoa hoïc vaø saûn xuaát laâm nghieäp vuøng Taây Baéc). Nuoâi caëp ñöïc/caùi: Taïi traïi nhím Ba Vì nuoâi theo hình thöùc gheùp ñoâi maõi maõi nhö theå vôï choàng. Khi con sinh ra sau 2 thaùng thì taùch ra nuoâi theo ñaøn hoaëc gheùp. Nuoâi nhoùm: Nhö traïi nhím oâng Mai Vaên Y ôû Ñaék Noâng. 2. Kyõ thuaät cho aên vaø uoáng Cho aên vaøo ban ngaøy vaø ña daïng caùc loaïi thöùc aên cuû quaû, rau xanh, haït nguõ coác, uoáng nöôùc töï do. Cho nhím aên ñöôïc caøng nhieàu caøng toát ñeå nhím choùng lôùn vaø xuaát chuoàng. 74 https://thuviensach.vn Chöông III NHÖÕNG BÍ QUYEÁT ÑEÅ LAØM GIAØU TÖØ CHAÊN NUOÂI Laøm giaøu coù nhieàu caùch, baèng nhieàu ngheà. Nhöng cho duø caùch naøo, ngheà gì thì ñeàu phaûi tuaân theo quy luaät cuûa thöông tröôøng, cuûa caàu vaø cung, coi khaùch haøng laø “thöôïng ñeá”. Ngaøy xöa cha oâng ta coù caâu “Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh”, nhöng vôùi cô cheá thò tröôøng hieän nay phaûi “Baùch ngheä tinh nhaát thaân vinh”. Coù nghóa laø laøm baát cöù vieäc gì “haùi ra tieàn” moät caùch chaân chính vaø baèng moà hoâi, nöôùc maét vaø trí tueä, chuùng ta ñeàu phaûi laøm. Caùc cuï ngaøy xöa cuõng nhaän thöùc “Phi thöông baát phuù”. Nhöng vôùi thöông tröôøng ngaøy nay, khoâng phaûi “traêm ngöôøi baùn, vaïn ngöôøi mua” nhö ngaøy xöa, maø ngöôïc laïi “vaïn ngöôøi baùn, chæ coù traêm ngöôøi mua”. Vôùi ngheà chaên nuoâi thì laïi coù haøng trieäu noâng daân laøm ngheà chaên nuoâi, nhöng bieát chaên nuoâi ñeå coù lôøi vaø laøm giaøu thì khoâng phaûi “deã nhö uoáng nöôùc”. Tröôùc khi ñi vaøo nhöõng bí quyeát hay coù theå coøn goïi laø thuû thuaät laøm giaøu töø ngheà chaên nuoâi, vôùi söï hieåu bieát cuûa mình, toâi trình baøy nhöõng tri thöùc, nhöõng quy luaät muoán laøm giaøu, chuùng ta 75 https://thuviensach.vn phaûi laøm gì ñeå laøm giaøu? Ñaây laø ñieàu khoù, vì moãi ngöôøi coù nhöõng hoaøn caûnh soáng, trình ñoä hieåu bieát, moái quan heä khoâng gioáng nhau. Tuy nhieân, nhöõng gì toâi trình baøy ôû chöông naøy laø quy luaät ñeàu coù theå giuùp ích cho ai muoán laøm giaøu. Song, ñieàu chuû yeáu laø giuùp cho ngöôøi chaên nuoâi muoán thoaùt khoûi caûnh ñoùi ngheøo vaø muoán giaøu leân. Bí quyeát thöù nhaát: PHAÛI HIEÅU THÒ TRÖÔØNG LAØ CHIEÁN TRÖÔØNG Thò tröôøng khoâng phaûi laø vieäc quan taâm cuûa ai ñoù ñi vaøo con ñöôøng doanh nghieäp maø nhieàu ngöôøi cuõng phaûi chuù yù. Theo toâi hieåu noùi thò tröôøng laø chieán tröôøng vì cô cheá thò tröôøng laø coù caïnh tranh, cho duø ta thöôøng noùi caïnh tranh laønh maïnh theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Nhöng ñaõ ra thò tröôøng, töùc phaûi caïnh tranh ñeå toàn taïi, ñeå phaùt trieån. Nhö vaäy coù ngöôøi phaát leân raát nhanh, nhöng coù ngöôøi phaù saûn. Coù nhieàu oâng chuû trang traïi chaên nuoâi naêm nay laø hoaøng kim chieám lónh ñöôïc thò tröôøng vaø haøng cuûa oâng ñaét nhö “toâm töôi”. Ngöôïc laïi, cuõng oâng chuû aáy, naêm khaùc laïi khuynh gia baïi saûn vì coù ngöôøi khaùc caïnh tranh hoaëc vì moät ruûi ro naøo ñoù maø oâng khoâng laøm chuû ñöôïc, chaúng haïn nhö maát thò tröôøng, hay gia suùc bò dòch beänh. Do ñoù vaán ñeà chieám lónh thò tröôøng ñeå laøm chuû thò tröôøng, roài chi phoái thò tröôøng laø ñieàu kieän baét buoäc trong yù chí vaø haønh ñoäng cuûa baát 76 https://thuviensach.vn cöù moät ai muoán trôû neân giaøu coù. Coù thò tröôøng seõ coù taát caû. Maát thò tröôøng thì taát caû baèng con soá khoâng, khoâng hôn, khoâng keùm. Muoán coù thò tröôøng thì phaûi caïnh tranh, giaønh giaät “thöôïng ñeá” veà vôùi mình. Muoán ñaït ñöôïc ñieàu mong muoán aáy caàn coù saûn phaåm toát, giaù baùn haï maø ñöôïc ngöôøi mua chaáp nhaän. Tröôùc khi tung ra thò tröôøng moät saûn phaåm, ñieàu maáu choát phaûi tìm hieåu thò tröôøng, phaân tích thôøi cô, xaùc ñònh ñaâu laø thò tröôøng troïng ñieåm, ñaâu laø nôi saûn phaåm seõ ñöôïc tung ra coù trieån voïng phaùt trieån. Thò tröôøng vôùi ngheà chaên nuoâi phaûi laø nôi ñoâng daân (Haø Noäi, Saøi Goøn, Ñaø Naüng, Vuõng Taøu...). Tìm hieåu thò tröôøng chöa ñuû, laïi phaûi tìm hieåu thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng qua töøng muøa, vuï vaø thôøi ñieåm khaùc nhau ñeå ra saûn phaåm ñaùp öùng, haáp daãn khaùch haøng. Noùi veà taâm lyù xaõ hoäi, coù nhöõng baïn trai yeâu moät ngöôøi baïn gaùi, nhöng tìm hieåu chöa kyõ ñoái phöông, nhaát laø taâm lyù cuûa ñoái phöông ñaõ voäi nhaûy boå, voà vaäp baïn gaùi cuûa mình, do ñoù ñaõ thaát baïi. Chieán thuaät phaûi möa laâu seõ öôùt aùo vaø taát yeáu phaàn thaéng seõ veà mình. Vôùi caùi nghieäp laøm giaøu cuõng phaûi coù ngheä thuaät, hay coøn goïi laø sieâu ngheä thuaät môùi giaøu leân ñöôïc. Thò tröôøng coù muoân maøu, muoân veû, bôûi leõ “Thöôïng ñeá” ngöôøi thích caùi naøy, keû thích caùi khaùc. ÔÛ nhöõng thaønh phoá lôùn nhö thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi laø nhöõng thò tröôøng lôùn, tieâu 77 https://thuviensach.vn thuï caùc saûn phaåm chaên nuoâi ña daïng: Gaø coâng nghieäp, gaø ta, thòt boø, thòt lôïn, caùc ñaëc saûn töø röøng, töø bieån. Nhöng ôû caùc ñoâ thò nhoû thì khaùc. Do vaäy muoán tung saûn phaåm ra thò tröôøng ñeå laøm giaøu thì phaûi tìm hieåu thò tröôøng. Bí quyeát thöù hai: PHAÛI TÌM HIEÅU THÒ TRÖÔØNG Muoán laøm giaøu phaûi bieát ngheà vaø thoâng thaïo veà ngheà, nhöng ñieàu ñoù vaãn chöa ñuû, maø phaûi bieát ôû nhöõng nôi naøo ngöôøi daân deã kieám tieàn thì ôû nôi ñoù chuùng ta môùi deã moi tieàn töø trong tuùi cuûa hoï. Muoán vaäy phaûi tìm hieåu thò tröôøng. ÔÛ nöôùc ta coù nhieàu thaønh phoá vaø ñoâ thò, nhöng nhöõng ñoâ thò lôùn nhaát vaãn laø thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi, Ñaø Naüng. Saùt naùch nöôùc ta coù Trung Quoác, xa hôn laø Xingapo, Hoàng Koâng, Nhaät Baûn laø nhöõng nöôùc thöôøng phaûi nhaäp saûn phaåm chaên nuoâi töø nöôùc khaùc... Chính nhöõng nôi ñaây laø nôi coù thò tröôøng ñaùng keå cho ngöôøi laøm ngheà chaên nuoâi quan taâm, nhöng ngheà chaên nuoâi cuõng coi caùc thaønh phoá lôùn laø thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm (thòt, tröùng, söõa) nhieàu nhaát. Thuû ñoâ Haø Noäi moät ngaøy tieâu thuï 200 taán thòt caùc loaïi, haøng trieäu quaû tröùng, haøng ngaøn lít söõa vaø caùc saûn phaåm khaùc. Phaûi tìm hieåu thò tröôøng cho kyõ roài haõy tính toaùn ñeán saûn xuaát. Neáu khoâng cöù oà aït mang haøng ra baát cöù nôi naøo ñeå baùn thì chaúng khaùc gì mang saùch baùo baùn cho ngöôøi muø, ñem kính raâm taëng cho ngöôøi caän thò. Noùi cho roõ hôn, muoán tìm 78 https://thuviensach.vn