🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Báo Cáo Toàn Cảnh Đổi Mới Sáng Tạo Mở Việt Nam 2021 Ebooks Nhóm Zalo Báo Cáo Toàn Cảnh Đổi Mới Sáng Tạo Mở Việt Nam 2021 https://thuviensach.vn “ “ BẢN QUYỀN Nội dung của Báo cáo thuộc sở hữu bản quyền của BambuUP. Bạn chỉ được sử dụng Báo cáo này cho mục đích cá nhân hoặc phi thương mại. Ngoại trừ bản sao tạm thời được giữ trong bộ nhớ cache của máy tính của bạn và một bản sao vĩnh viễn duy nhất để tham khảo cá nhân của bạn, tài liệu này không được sử dụng, lưu trữ, sao chép, xuất bản, thay đổi hoặc truyền tải dưới bất kỳ hình thức nào hoặc bằng bất kỳ phương tiện nào mà không có sự chấp thuận của BambuUP. Bất kỳ sự sao chép được phép nào được thực hiện đều phải thừa nhận nguồn của đoạn văn, đoạn trích, sơ đồ được chọn hoặc thông tin hoặc tài liệu khác được sao chép lại. https://thuviensach.vn 04 06 07 09 10 12 13 30 32 34 36 40 41 45 50 51 54 60 64 MỤC LỤC Lời Mở Đầu Lời Cảm Ơn Đơn Vị Phát Hành Nhà Tài Trợ Và Đối Tác Hội Đồng Cố Vấn Phần 1 - Xu Hướng Đổi Mới Sáng Tạo Trọng Giai Đoạn Bình Thường Mới 1. 3 Xu Hướng Đổi Mới Sáng Tạo đang định hình sự phát triển của Doanh Nghiệp 2. Đổi Mới Sáng Tạo Mở - Cách Tiếp Cận Hướng Về Tương lai của Doanh Nghiệp 3. Đổi Mới Sáng Tạo Mở - Mô hình hợp tác giữa Doanh Nghiệp và Startups 4. Mô Hình Nền Tảng Kết Nối Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation Platform) 5. Câu chuyện thành công nhờ sự hợp tác giữa Doanh Nghiệp và Startups Phần 2 - Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Thế Giới 1. Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Thế Giới 2. Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp theo các khu vực Phần 3 - Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam 1. Tổng Quan Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam 2. Các Thế Hệ Startups Việt Nam từ 2000 3. Các chính sách và hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp nổi bật 4. Tổng Quan thị trường đầu tư công nghệ tại Việt Nam 9 tháng đầu năm 2021 75 77 83 91 101 110 119 125 132 141 146 153 168 199 212 Phần 4 - Tổng Quan Bối Cảnh Và Các Xu hướng Đỏi Mới Sáng Tạo Chính ở 11 Lĩnh Vực 1. Ngành Hàng Tiêu Dùng (FMCG) 2. Bán Lẻ (Retail) 3. Công Nghệ Tài Chính (Fintech) 4. Công Nghệ Tiếp Thị và Bán Hàng (Martech & Saletech) 5. Công Nghệ Nông Nghiệp Và Thực Phẩm (Agtech & Foodtech) 6. Công Nghệ Logistics và Chuỗi Cung Ứng (Logistics & Supplychain) 7. Công nghệ giáo dục (Edutech) 8. Công Nghệ Y Tế và Sức Khỏe (healthtech) 9. Phát Triển Bền Vững (Sustainability) 10. Công nghệ du lịch và lữ hành (Traveltech) 11. Công nghệ chuỗi khối (Blockchain) và tiền điện tử (Cryptocurrency) Phần 5 - Bản đồ các công ty khởi nghiệp ở Việt Nam Phần 6 - Khảo Sát các công ty khởi nghiệp ở Việt Nam Phần 7 - Hướng Tới Tương Lai https://thuviensach.vn 3 LỜI MỞ ĐẦU Theo Báo cáo thường niên của ESP Capital và Cento Ventures, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ ba về tính năng động của hệ sinh thái khởi nghiệp trong số 6 quốc gia lớn nhất ASEAN, chỉ sau Indonesia và Singapore. Song song với sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nhu cầu cập nhật thông tin toàn diện và kịp thời nắm bắt những xu hướng mới, những cơ hội hợp tác và đầu tư mới của các công ty khởi nghiệp, các nhà đầu tư… cũng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nắm bắt được nhu cầu và xu hướng đó, Nền tảng đổi mới sáng tạo BambuUP, dưới sự bảo trợ của Trung tâm Hỗ trợ Khởi nghiệp Sáng tạo Quốc gia (NSSC) triển khai Dự án phát hành Báo cáo “Toàn cảnh Đổi mới sáng tạo mở Việt Nam 2021” (Báo cáo). Đây là báo cáo đầu tiên cung cấp một bản đồ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) toàn diện, đa chiều với điểm nhấn là 11 lĩnh vực nổi bật: Ngành hàng tiêu dùng nhanh, Bán lẻ, Giáo dục, Tài chính, Chăm sóc sức khỏe, Martech & Salestech, Logistics & Chuỗi cung ứng, Phát triển bền vững, Nông nghiệp, Du lịch và Lữ hành, Blockchain & Crypto. Báo cáo được kỳ vọng sẽ là nguồn thông tin thúc đẩy và mở rộng cơ hội hợp tác, đầu tư tiềm năng trong và ngoài nước giữa các công ty khởi nghiệp, doanh nghiệp và nhà đầu tư. Từ đó, tạo ra lực đẩy ĐMST mạnh mẽ hơn nữa giữa các thành phần kinh tế, góp phần giúp phục hồi và tăng trưởng chủ động trong thời kỳ bình thường mới. Báo cáo cũng là bước khởi đầu để tiến tới cung cấp một cơ sở dữ liệu và đánh giá hoàn chỉnh cho hệ sinh thái khởi nghiệp và ĐMST mở tại Việt Nam, góp phần giới thiệu năng lực ĐMST và nâng tầm hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam trên bản đồ thế giới. Với mục tiêu đưa báo cáo này đến người đọc rộng khắp Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới, báo cáo được phát hành dưới hai định dạng, bản trực tuyến và bản in, và dưới hai ngôn ngữ, tiếng Việt và tiếng Anh. Bản báo cáo chính thức này sẽ được phát hành trên 20 quốc gia, dự kiến tiếp cận hơn 25.000 cơ quan chính phủ, tổ chức và cá nhân. https://thuviensach.vn 4 Bức tranh toàn cảnh hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam trong Báo cáo “Toàn cảnh Đổi mới sáng tạo mở Việt Nam 2021” được thể hiện qua các nội dung: 1 XU HƯỚNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO TRONG GIAI ĐOẠN BÌNH THƯỜNG MỚI 2 TỔNG QUAN TOÀN CẢNH HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP THẾ GIỚI 3 HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM 4 TỔNG QUAN BỐI CẢNH VÀ CÁC XU HƯỚNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CHÍNH Ở 11 LĨNH VỰC 5 BẢN ĐỒ CÁC CÔNG TY KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM Ở CÁC LĨNH VỰC CÒN LẠI 6 KHẢO SÁT CÁC CÔNG TY KHỞI NGHIỆP Ở VIỆT NAM 7 HƯỚNG VỀ TƯƠNG LAI Nhờ bức tranh toàn cảnh đó, Báo cáo chính là một công cụ hữu ích giúp các doanh nghiệp hoạch định chiến lược kinh doanh phù hợp bằng cách kết nối với các giải pháp đổi mới sáng tạo hiện có trên thị trường. Đây cũng chính là thông điệp về xu hướng đổi mới sáng tạo mở mà đơn vị thực hiện, BambuUP muốn truyền tải qua Báo cáo. Trước đây, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo là hệ sinh thái đóng với thành phần trung tâm là các doanh nghiệp lớn. Bước vào giai đoạn chuyển đổi số, tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng dẫn đến việc doanh nghiệp không thể kiểm soát quy mô công nghệ; việc đầu tư chi phí cho nghiên cứu và phát triển quá lớn, vượt ngoài khả năng đáp ứng của doanh nghiệp. Vì vậy, nếu chỉ sử dụng năng lực sáng tạo của nguồn lực nội bộ sẽ không đủ để các doanh nghiệp theo kịp với các nhu cầu của khách hàng và thị trường. Đổi mới sáng tạo mở là việc sử dụng các nguồn lực bên trong và bên ngoài doanh nghiệp nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo nội bộ và mở rộng các thị trường. Ứng dụng đổi mới sáng tạo mở giúp đẩy nhanh quá trình hình thành các sản phẩm có khả năng thương mại hóa sớm, nhờ vào việc kết hợp với các cơ hội từ bên ngoài. Báo cáo hy vọng với các thông tin về xu hướng và các giải pháp đổi mới sáng tạo mới nhất, các doanh nghiệp sẽ có những lựa chọn phù hợp để đưa doanh nghiệp của mình phát triển thịnh vượng! https://thuviensach.vn 5 LỜI CẢM ƠN Nền tảng kết nối Đổi mới Sáng tạo BambuUP và Trung tâm Hỗ trợ Khởi nghiệp Sáng tạo Quốc gia (NSSC) xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Ban cố vấn, các đơn vị tài trợ, các Startup, các đơn vị báo chí đã quan tâm và đồng hành cùng Báo cáo “Toàn cảnh Đổi mới sáng tạo mở Việt Nam 2021”. Sau hơn 4 tháng nỗ lực triển khai, Dự án Báo cáo Toàn Cảnh Đổi Mới Sáng Tạo Mở Việt Nam 2021 (Báo cáo) đã chính thức hoàn thiện. Tính tới thời điểm hiện tại, Báo cáo đã nhận được hơn 800 Startup ghi danh và hơn 2.000 lượt đăng ký đón đọc Báo cáo. Chính sự ủng hộ và giúp đỡ từ phía quý vị đã góp phần tạo nên sự thành công cho báo cáo ngày hôm nay. Báo cáo Toàn Cảnh Đổi Mới Sáng Tạo Mở Việt Nam 2021 là một báo cáo thường niên và đây là năm đầu tiên chúng tôi triển khai báo cáo này nên không thể nào tránh được các thiếu sót. Mọi ý kiến đóng góp xin vui lòng gửi về [email protected] Ban Biên tập báo cáo xin trân trọng cảm ơn! Xin mời các quý vị đón đọc 6 Đại diện Phạm Dũng Nam Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp Sáng tạo Quốc gia (NSSC) Nguyễn Hương Quỳnh CEO BambuUP https://thuviensach.vn GIỚI THIỆU VỀ TRUNG TÂM HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP SÁNG TẠO QUỐC GIA (NSSC) NSSC (National Startup Support Center) – Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, là tổ chức khoa học và công nghệ công lập trực thuộc Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), thực hiện chức năng hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Trung tâm được thành lập ngày 04/03/2019 theo Quyết định số 416/QĐ-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ. Bằng sự kiện này, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đã có một cầu nối để kết nối các mạng lưới khởi nghiệp, hỗ trợ khởi nghiệp, đầu tư mạo hiểm của Việt Nam với khu vực và thế giới. NSSC phát triển trọng tâm xoay quanh việc đề xuất giải pháp hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua hợp tác, liên kết để huy động, khai thác nguồn lực trong và ngoài nước về nền tảng kỹ thuật số, thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR); Tìm kiếm, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực của tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Kết nối hoạt động tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong nước với cộng đồng quốc tế; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, cũng như cung cấp dịch vụ, tư vấn thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại các bộ, ngành, địa phương; Triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao thuộc Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Quốc gia đến năm 2025”; Triển khai các hoạt động tuyên truyền, quảng bá về xu hướng công nghệ toàn cầu; Khai thác kết quả thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ liên quan đến khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. NSSC hiện đang tập trung xây dựng và phát triển Mạng lưới kết nối khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, tên tiếng Anh là: Vietnam Innovative Entrepreneurship Network (viết tắt là VIEN) với thành viên là đại diện các tổ chức hỗ trợ, các chương trình, đề án, chuyên gia liên quan đến khởi nghiệp sáng tạo để kết nối nguồn lực, khuyến khích cũng như hỗ trợ sự hình thành và phát triển dự án/ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Các hoạt động chính của NSSC có thể kể đến: Điều phối các hoạt động đảm bảo chất lượng thành viên và chất lượng hoạt động của VIEN; Sắp xếp, kết nối nguồn lực hỗ trợ các thành viên để tạo điều kiện hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; Thúc đẩy các hoạt động và sự kiện nhằm hình thành văn hóa khởi nghiệp sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành và phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo mới; nghiên cứu, xây dựng định hướng, cơ chế chính sách, kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cho Trung ương và địa phương; Tổ chức các hoạt động kết nối giữa doanh nhân khởi nghiệp sáng tạo với các nhà đầu tư, nhà nghiên cứu, chuyên gia công nghệ, người làm chính sách và các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo. https://thuviensach.vn 7 To make Innovation easy to access for every business everywhere VỀ BAMBUUP Mang sứ mệnh giúp doanh nghiệp ở khắp mọi nơi dễ dàng tiếp cận với đổi mới sáng tạo, BambuUP - Nền tảng kết nối Đổi mới sáng tạo đầu tiên ở Việt Nam được thành lập với mục tiêu giúp thiết lập những mối quan hệ có ý nghĩa giữa các đơn vị cung cấp giải pháp ĐMST và đơn vị tìm kiếm giải pháp ĐMST, nuôi dưỡng một hệ sinh JBJBJBJ thái toàn diện cùng sáng tạo và phát triển với sứ mệnh giúp doanh BJB nghiệp ở khắp mọi nơi dễ dàng tiếp cận và tham gia quá trình Đổi mới sáng tạo. VHV VH BambuUP đóng vai trò là cầu nối trung gian giúp kết nối các công ty khởi nghiệp/ Nhà cung cấp giải pháp ĐMST với các nhà đầu tư/doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp ĐMST. Nền tảng kết nối ĐMST BambuUP là nơi các Công ty khởi nghiệp/Nhà cung cấp giải pháp ĐMST có thể quảng bá rộng rãi giải pháp của mình đến với Khách hàng tiềm năng và Nhà đầu tư. Đây còn là nơi nhà tìm kiếm giải pháp Đổi mới Sáng tạo như các doanh nghiệp có thể tăng tốc quá trình đổi mới sáng tạo của mình một cách hiệu quả thông qua việc hợp tác sử dụng những giải pháp mới từ các Công ty khởi nghiệp, từ đó tăng trưởng kinh doanh một cách chủ động và bền vững. Đối với các Nhà đầu tư, đây là nguồn cung cấp thông tin đáng tin cậy được cập nhật thường xuyên về các khoản đầu tư tiềm năng. Website của BambuUP: https://bambuup.com https://thuviensach.vn NHÀ TÀI TRỢ BẠCH KIM NHÀ TÀI TRỢ VÀNG ĐỐI TÁC ĐỒNG HÀNH ĐỐI TÁC TRUYỀN THÔNG ĐỐI TÁC CHIẾN LƯỢC https://thuviensach.vn 9 HỘI ĐỒNG CỐ VẤN Ông Trương Gia Bảo Chủ Tịch Liên Minh Chuyển Đổi Số DTS Bà Nguyễn Diệu Cầm Tổng Giám đốc T&A-Ogilvy Ông Mã Thanh Danh CEO Công ty CP Tư Vấn Quốc Tế CIB Ông Khổng Văn Đông Giám đốc TT Giải pháp Y tế số - VTS Ông Ngô Minh Đức Chủ tịch tập đoàn HG Bà Lâm Nguyễn Ngọc Dung Business Director FinVolution Group Ông Dũng Phạm ThinkZone Ventures Ông Nguyễn Ngọc Dũng Phó chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam VECOM Ông Phạm Long Giang Director of Partnership VPBank Bà Đặng Thúy Hà Giám đốc khu vực miền Bắc NielsenIQ Vietnam PGS. TS. Lê Hà Giám đốc Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo FTU (FIIS) Ông Tuấn Hà Chủ tịch Vinalink Academy Bà Hằng Phạm Chủ tịch hội đồng quản trị BambuUP Ông Nguyễn Trí Hiển CEO GETjsc Chairman Edtech Agency Ông Phạm Duy Hiếu Chủ tịch Startup Vietnam Foundation Ông Từ Minh Hiệu Phó Trưởng phòng Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo NATEC Ông Đỗ Hữu Hưng CEO AccessTrade Việt Nam Ông Hùng Đinh CEO Rada Community Bà Trần Lan Hương Giảng viên, Tiến sĩ Ngành Khoa học quản lý (Management Science) Ông Jack Nguyễn Regional Manager Insider Ông Khoa Nguyễn CEO FAM Central Chủ tịch công ty ST&T 10 Ông Phan Trọng Lê Giám Đốc Nghiên cứu Phát triển và Thương hiệu Vietnam Post Bà Huỳnh Thị Xuân Liên TV HĐQT công ty PNJ PCT Hội Marketing Vietnam PCT Hội DN nữ TP. HCM Ông Nguyễn Huy Minh Chủ tịch Sunshire Holdings https://thuviensach.vn Ông Nam Nguyễn Country Manager Paretix Ông Phạm Dũng Nam Giám Đốc NSSC Bà Lê Mỹ Nga Chuyên gia cố vấn chiến lược ThS. Ngô Quý Nhâm Chuyên gia tư vấn chiến lược Phụ trách Bộ môn Quản trị & Nhân sự, ĐH Ngoại thương Ông Nguyễn Đăng Duy Nhất CEO Global Elite Consulting Corporation Ông Nhật Nguyễn Co-founder & CEO Otrafy Ông Đặng Mạnh Phước Co-Founder & CEO Outbox Consulting Ông Lý Đình Quân Tổng giám đốc SHi Trưởng Làng FLAT - Techfest Việt Nam 2021 Ông Trần Hồng Quang Country Coordinator of Data for Health Initiative Vital Strategies Bà Nguyễn Dạ Quyên Founder & CEO, Lại Đây Refill Station Bà Nguyễn Hương Quỳnh Co-founder & Tồng giám đốc BambuUP Ông Quỳnh Hoàng CMO Chatwork Ông Tài Huỳnh CTO Kyanon Digital Bà Dương Thanh Tâm Chuyên gia quản trị chiến lược doanh nghiệp. Ông Nguyễn Mạnh Tấn Head of Marketing Haravan Ông Hoàng Mạnh Thắng Phó Tổng Giám Đốc Phát triển kinh doanh và thương hiệu EY Việt Nam Ông Nguyễn Lâm Thanh Phó chủ tịch Hội truyền thông số Việt Nam Ông Thanh Nguyễn Phó tổng giám đốc Vinbus Ông Thông Đỗ Founder & CEO Palexy Ông Đoàn Đức Thuận Chuyên gia tư vấn, đào tạo về Chiến lược, Marketing và Đổi mới sáng tạo Ông Tình Nguyễn Co-founder Landipage Ông Nguyễn Hải Triều Founder & CEO PrimeData Bà Tiêu Yến Trinh CEO Talentnet Ông Trần Ngọc Trung Trưởng phòng Marketing PVCFC CEO Agritech Ông Nguyễn Thế Vinh Co-Founder & CEO Coin98 Finance Ông Nguyễn Gia Anh Vũ Digital & Technology Director HEINEKEN Vietnam Bà Lê Hoàng Uyên Vy Co-founder & General Part ner Do Ventures https://thuviensach.vn 11 PHẦN 1 XU HƯỚNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO TRONG GIAI ĐOẠN BÌNH THƯỜNG MỚI https://thuviensach.vn XU HƯỚNG 03 Xu hướng Đổi Mới Sáng Tạo đang định hình sự phát triển của Doanh Nghiệp Lịch sử đã chỉ ra rằng các cuộc khủng hoảng cũng có thể đóng vai trò là yếu tố kích thích sự tăng trưởng đáng kể, và cũng là một sự thanh lọc đối với các tổ chức không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cũng như sự thích ứng nhanh chóng đối với những sự thay đổi của thị trường. Covid-19 được coi là một phép thử về tính “kiên cường” (Resilience), tính thích ứng (Agility) và cả sự phù hợp (Relevance) của mọi doanh nghiệp và mô hình kinh doanh. Thực tế cho thấy vẫn có rất nhiều tổ chức đang nắm bắt rất tốt các xu hướng hiện tại và tận dụng các cơ hội mà cuộc khủng hoảng này tạo ra để chuyển mình và tăng lợi thế cạnh tranh so với đối thủ. Một số xu hướng trong đó được kích hoạt bởi những thay đổi lớn trong xã hội, hành vi con người và sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến tương lai của chúng ta trong một thời gian dài. Chúng tôi đã quan sát và tham khảo nhiều xu hướng tổng hợp từ những báo cáo nổi tiếng và uy tín hàng đầu thế giới, cộng với kinh nghiệm thực chiến trong môi trường kinh doanh nhiều năm nay. Chúng tôi đúc kết ra và trình bày một vài xu hướng mang lại tiềm năng cao nhất và dự kiến xu hướng này sẽ tác động đến các tổ chức nhiều nhất trong tương lai. Đây là các xu hướng mà nếu doanh nghiệp biết cách nắm bắt và áp dụng, sẽ giúp doanh nghiệp dẫn đầu cuộc chơi trong thời kỳ hậu Covid-19. 1 2 3 ĐỔI MỚI SÁNG TẠO DỰA TRÊN LÝ TƯỞNG TỒN TẠI (PURPOSE-DRIVEN INNOVATION) ĐỔI MỚI SÁNG TẠO LẤY TRẢI NGHIỆM KHÁCH HÀNG LÀM TRUNG TÂM (CUSTOMER EXPERIENCE-CENTRIC INNOVATION) ĐỔI MỚI SÁNG TẠO DỰA TRÊN NỀN TẢNG CÔNG NGHỆ CỐT LÕI (TECH-ENABLED or TECH-BASED INNOVATION) https://thuviensach.vn 13 XU HƯỚNG 1 ĐỔI MỚI SÁNG TẠO DỰA TRÊN LÝ TƯỞNG TỒN TẠI (PURPOSE-DRIVEN INNOVATION) Tháng 10/2020, giáo sư Rebecca Henderson của Harvard Business School đã có một bài báo mang tính cách mạng với tiêu đề “Innovation in the 21st Century: Architectural Change, Purpose, and the Challenges of Our Time”. Trong bài báo này, giáo sư Rebecca Henderson đưa ra đánh giá rằng những đổi mới sáng tạo từ trước tới nay thường theo dạng gia tăng giá trị (incremental) mà thiếu những tiếp cận đột phá… Giáo sư kết luận rằng, Đổi Mới Sáng Tạo ngày nay sẽ được dẫn dắt bởi Lý tưởng tồn tại (Purpose) của doanh nghiệp. Từ đó, Lý tưởng (purpose-driven innovation) chính là xu hướng của thời đại mới mà doanh nghiệp cần quan tâm, vượt trên các giá trị về lợi nhuận thông thường. Lý tưởng tồn tại (Purpose) chính là câu hỏi “Tại sao chúng tôi có mặt trên thế giới này?” của tổ chức, doanh nghiệp, thương hiệu. Nó xuất phát từ cái xã hội cần, cái doanh nghiệp muốn làm từ đam mê và năng lực, và nó giúp doanh nghiệp phát triển bền vững tồn tại và phát triển để tạo giá trị (bao gồm giá trị lợi nhuận cho tổ chức, lẫn giá trị sâu sắc ảnh hưởng đến cộng đồng xã hội). SỰ HÌNH THÀNH CỦA LÝ TƯỞNG TỒN TẠI (PURPOSE) THẬP NIÊN 30 THẬP NIÊN 60 THẬP NIÊN 90 NGÀY NAY Ở thời kỳ này, người tiêu dùng ưa thích những sản phẩm có chất lượng cao, nhiều công dụng. Vì vậy, doanh nghiệp muốn thành công phải luôn tập trung nguồn lực vào việc tạo ra sản phẩm chất lượng. Doanh nghiệp làm ra sản phẩm tốt, nhưng có ngày càng nhiều các sản phẩm tốt tương tự. Marketing ra đời để giúp doanh nghiệp tiếp cận, giới thiệu sản phẩm và giữ chân khách hàng. Trong thời đại ai cũng làm ra những sản phẩm tốt, ai cũng biết làm Marketing hay...thế nên Thương hiệu ra đời để dấn thêm một bước sâu nữa của Marketing. Thương hiệu phải thông qua định vị để thỏa mãn và cân đối 3 lực lượng là xã hội, khách hàng và doanh nghiệp. Từ đó tạo lợi thế khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh. Các doanh nghiệp lúc này ai cũng làm được sản phẩm tốt, làm thương hiệu tốt...Người mua choáng ngợp trước vô số các giải pháp tốt và chọn lựa. Lúc này, điều khác biệt mà Doanh nghiệp có thể tạo ra chính là triết lý tồn tại của họ, sự đồng cảm và kết nối sâu sắc của thương hiệu, công ty với xã hội qua cái cốt lõi nhất: lý tưởng tồn tại của tổ chức. Lý tưởng tồn tại (Purpose) quan hệ như thế nào với các khái niệm gần như: Tầm nhìn, sứ mệnh? Lý tưởng tồn tại (Purpose) Tầm nhìn (Vision) Sứ mệnh (Mission) Tổ chức tồn tại làm gì? Tổ chức muốn trở thành cái gì? Tổ chức làm thế nào để đạt được cái mong muốn? WHY WHAT HOW Giống như vai trò của nền móng đối với ngôi nhà, vai trò của nhạc trưởng đối với dàn hợp tấu — Lý tưởng tồn tại (Purpose) là linh hồn và bản sắc của tổ chức. Nó nêu rõ lý do tại sao một tổ chức tồn tại (WHY), tổ chức sẽ trở thành cái gì (WHAT) và tổ chức làm thế nào để đạt được mục đích (HOW). https://thuviensach.vn 14 XU HƯỚNG Vì sao ngày nay LÝ TƯỞNG TỒN TẠI lại được nhắc đến và áp dụng nhiều? “LÝ TƯỞNG TỒN TẠI (Purpose) không phải chỉ là câu chuyện của Marketing hay vấn đề định vị thương hiệu của doanh nghiệp. LÝ TƯỞNG là giá trị cốt lõi qua đó tác động đến mọi khía cạnh của doanh nghiệp” - Raj Sisodia (Co-Founder and Co-Chairman of Conscious Capitalism Inc.) Lý tưởng tồn tại (Purpose) không phải chỉ là khái niệm đề ra cho cấp quản trị doanh nghiệp. Lý tưởng tồn tại phải là thứ ngôn ngữ được mọi bộ phận trong tổ chức (thiết kế sản phẩm, bán hàng, marketing, phân phối, dịch vụ khách hàng....) cùng nói và hành động. Chỉ lúc đó, Lý tưởng tổn tại mới “dấn sâu” thêm một bước nữa những khái niệm khác biệt hóa (Unique Selling Point), định vị thương hiệu...để giúp doanh nghiệp, thương hiệu kiến tạo sân chơi mới, định hình lại đề xuất giá trị và tạo ra các kết nối sâu sắc hơn với người tiêu dùng, làm nhiều hơn cho cộng đồng mà họ làm việc. Qua đó, dành được niềm tin, sự yêu mến của người tiêu dùng, nổi bật hẳn lên so với các đối thủ. 3X 84% các nhà Theo báo cáo của Deloitte 2019, Các công ty hoạt động có lý tưởng tồn tại 84% lãnh đạo cho biết rằng các (Purpose-driven companies) chứng kiến mức tăng thị phần cao hơn và tăng trưởng trung bình nhanh hơn ba lần so với các đối thủ cạnh tranh, đồng thời đạt được hiệu quả lao động và sự hài lòng của khách hàng cao hơn. (Deloitte) Công ty nêu rõ LÝ TƯỞNG TỒN TẠI của họ sẽ đạt được mức độ thành công cao hơn trong các sáng kiến chuyển đổi và đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. (HBR Analytic Services Report) Mục đích tồn tại của một số các thương hiệu lớn Lý tưởng tồn tại (Purpose) của Zappos là mang lại hạnh phúc cho mọi người. Lý tưởng tồn tại (Purpose) của Walmart là giúp mọi người tiết kiệm hơn để sống tốt hơn. Lý tưởng tồn tại (Purpose) của Coca-Cola là giúp mọi người có nhiều hơn các khoảnh khắc hạnh phúc, hứng khởi ... Ở Việt Nam, các doanh nghiệp đã thực hiện các chiến dịch xã hội có tính lan tỏa. Những hoạt động công tác xã hội (CSR), thiện nguyện... của các thương hiệu lớn như Biti’s, Owen…, đều là những thể hiện của Lý tưởng tồn tại (và đều cần kết nối chung trong một LÝ TƯỞNG TỒN TẠI chung của tổ chức hơn là các hoạt động rời rạc). https://thuviensach.vn 15 XU HƯỚNG Vì sao chúng ta cần Đổi mới Sáng tạo dựa trên Lý tưởng tồn tại (Purpose-Driven innovation)? innovation Tầm nhìn về tương lai cho xu hướng Đổi mới Sáng tạo dựa trên Lý tưởng tồn tại (Purpose Driven innovation) Thế giới đã và đang trải qua một trong những cơn khủng hoảng tồi tệ nhất của thế kỷ, dịch Covid-19 đã đẩy nhiều cá nhân và doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn. Và cũng qua đại dịch, con người ngày càng trở nên có trách nhiệm với môi trường và xã hội hơn. Những vấn đề Người dùng sẽ cân nhắc trước khi sử dụng một thương hiệu (% người trả lời) (Consumer Pulsing Survey, Deloitte 2019) brand Doanh nghiệp cần phải dựa trên LÝ TƯỞNG TỒN TẠI để đổi mới sáng tạo một cách có ý nghĩa 28% 20% 19% Cách Doanh nghiệp/thương hiệu đối xử với nhân viên/con người Cách Doanh nghiệp/thương hiệu đối xử với môi trường Cách Doanh nghiệp/thương hiệu hỗ trợ cộng đồng innovation PURPOSE brand Đổi mới sáng tạo, lúc này, chính là công cụ hữu ích nhất, hiện thực hóa LÝ TƯỞNG TỒN TẠI của doanh nghiệp. Thực hiện lời hứa của doanh nghiệp đối với khách hàng, cộng đồng và xã hội 16 Chính thời điểm này, đổi mới sáng tạo dựa trên lý tưởng tồn tại là điều mà khách hàng đang mong mỏi hơn bao giờ hết từ doanh nghiệp. Nắm bắt được xu hướng này và thực thi, doanh nghiệp sẽ có sự phát triển bền vững hơn bao giờ hết. “Kỷ nguyên mới của quản trị nói chung và đổi mới sáng tạo nói riêng đều hướng tới việc lấy con người làm trọng tâm, đề cao lý tưởng tồn tại của tổ chức kinh doanh (purpose) như một sự kết nối hữu cơ của tổ chức kinh doanh đó với cộng đồng và xã hội. Những đổi mới sáng tạo mang tính chất cải tiến nhỏ (incremental) đang dần ít tạo lợi thế hơn so với những đổi mới sáng tạo triệt để (radical) hay thậm chí là làm mới cả mô hình kinh doanh (business model innovation) dựa trên sự kết nối sâu sắc với lý tưởng tồn tại của tổ chức (purpose). Xuyên suốt giai đoạn khó khăn của dịch bệnh, các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội để định hình lại kết nối xã hội của tổ chức mình, thiết kế ra những đổi mới sáng tạo sâu sắc, hàm chứa các giá trị chân thành, tử tế, hướng tới cộng đồng và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững” Ông Đoàn Đức Thuận, Chuyên gia tư vấn, đào tạo về Chiến lược và Đổi mới sáng tạo https://thuviensach.vn XU HƯỚNG 2 ĐỔI MỚI SÁNG TẠO LẤY TRẢI NGHIỆM KHÁCH HÀNG LÀM TRUNG TÂM (CUSTOMER EXPERIENCE-CENTRIC INNOVATION) Dưới sự tác động của đại dịch Covid 19, người tiêu dùng trên toàn thế giới đã thay đổi rất nhiều về hành vi và thói quen tiêu dùng. Theo một báo cáo mới nhất của Công ty Nghiên cứu thị trường NielsenIQ, người tiêu dùng (NTD) phân ra thành 4 nhóm với hành vi và xu hướng khác nhau. 1. NGƯỜI TIÊU DÙNG ĐÃ BỊ ẢNH HƯỞNG (EXISTING CONSTRAINED) Tinh giản tiêu dùng và chi tiêu GIỎ HÀNG CHỈ Ở TRONG NHÀ Bỏ bớt những hàng hóa không thiết yếu, thêm những hàng hóa cơ bản, và những món hiếm Duy trì hiện trạng chi tiêu cho hàng tạp hóa, thắt chặt chi tiêu cho hoạt động bên ngoài LÝ DO KHẢ NĂNG CHI TRẢ Giảm thiểu chi tiêu bên ngoài để trang trải các vấn đề cơ bản như hàng tạp hóa như một biện pháp phòng ngừa LÒNG TRUNG THÀNH Áp lực chuyển đổi thương hiệu nếu giá cả tăng Giảm mua khi thiếu điều kiện, tìm kiếm các mã giảm giá, tập trung tìm kiếm mã giảm giá có giá trị lớn Những người đã bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 (tác động tới tài chính) từ năm 2020 và tiếp tục bị ảnh hưởng trong năm 2021 2. NGƯỜI TIÊU DÙNG MỚI BỊ ẢNH HƯỞNG (NEWLY CONSTRAINED) Thu hẹp chi tiêu trong tất cả các lĩnh vực GIỎ HÀNG CHỈ Ở TRONG NHÀ Bỏ chi tiêu tùy ý để đủ khả năng chi trả những điều cơ bản Đóng kén ở nhà, hạn chế đi lại, lập kế hoạch trước / xem xét kỹ lưỡng tất cả các giao dịch LÝ DO KHẢ NĂNG CHI TRẢ Không còn được hỗ trợ, cố gắng tránh các khoản nợ, giảm giá thành trên mọi lĩnh vực. Đánh giá các mặt hàng tạp hóa trong chi phí tổng thể LÒNG TRUNG THÀNH Bị phân nhỏ, thất thường trong quá trình sử dụng Chọn mua giá thấp nhất trong phạm vi ngân sách, tích cực tìm hiểu trước về giá / khuyến mại Những người mới bị ảnh hưởng bởi dịch COVID , bắt đầu trải qua sự sụt giảm trong thu nhập / tình hình tài chính và đang cẩn trọng theo dõi chi tiêu hiện tại của mình https://thuviensach.vn 17 XU HƯỚNG 3. NGƯỜI TIÊU DÙNG ÍT BỊ ẢNH HƯỞNG NHƯNG CẨN TRỌNG (CAUTIOUS INSULATED) Đưa ra nhiều lựa chọn thông thái hơn để tiết kiệm chi tiêu GIỎ HÀNG CHỈ Ở TRONG NHÀ Duy trì những thứ cần thiết, chuyển một số chi tiêu bên ngoài để mua hàng tạp hóa Tự tạo lại trải nghiệm thực phẩm, đồ uống, giải trí, dịch vụ LÝ DO KHẢ NĂNG CHI TRẢ Giảm thiểu ra ngoài | tối đa hóa. Tiết kiệm ròng từ hoạt động bên ngoài, ngay cả khi kinh doanh hàng tạp hóa LÒNG TRUNG THÀNH Tăng cường giám sát đầu mục, cân nhắc chi phí / lợi ích. Nâng cao chất lượng lên một điểm (cao cấp> siêu cao cấp) Còn nguyên vẹn đối với các thương hiệu hướng tới giải pháp nhà thông minh và chất lượng Những người ít bị ảnh hưởng bởi Covid-19 về thu nhập/ tình hình tài chính, nhưng tích cực theo dõi chi tiêu của bản thân hơn 4. NGƯỜI TIÊU DÙNG KHÔNG BỊ ẢNH HƯỞNG Chuyển sang tiết kiệm ở các khoản chi tiêu khác GIỎ HÀNG CHỈ Ở TRONG NHÀ Nâng cấp các yếu tố cần thiết, phân bổ theo ý muốn, với tiêu chí sức khỏe hàng đầu Ở trong nhà dù không muốn, thèm muốn các giải pháp sáng tạo và trải nghiệm mới lạ LÝ DO KHẢ NĂNG CHI TRẢ Tự thưởng cho bản thân / tìm kiếm giải pháp đơn gian cho khi làm việc tại nhà LÒNG TRUNG THÀNH Từ cao cấp đến siêu cao cấp / sang trọng trong tầm kiểm soát Tăng sự trung thành với các tính năng và lợi ích chất lượng vượt trội Những người không bị ảnh hưởng bởi Covid-19, có thu nhập/ tình hình tài chính ổn định hoặc có cải thiện, và không phải theo dõi chi tiêu của bản thân Nhóm đã bị ảnh hưởng 17% 46% 27% 9% 73% người tiêu dùng để tâm tới giá, thay đổi mức mua và tiêu thụ của họ Nhóm mới bị ảnh hưởng Nhóm ít bị ảnh hưởng nhưng cẩn trọng Nhóm không bị ảnh hưởng Bước vào thời kỳ 4.0, hành vi chi tiêu của khách hàng càng ngày càng thay đổi. Đặc biệt là sau khi đi qua đại dịch Covid 19, hành vi tiêu dùng của khách hàng đang thay đổi nhanh hơn bao giờ hết. Bên cạnh việc trở nên cẩn trọng hơn trong việc mua sắm và lựa chọn thương hiệu, người tiêu dùng ngày càng yêu bản thân hơn, sống lành mạnh và mong muốn đóng góp nhiều hơn cho xã hội. Khách hàng ngày nay đang thích nghi với kênh Online nhiều hơn, hiện nay dù bất kể độ tuổi nào cũng có thể mua sắm Online và trở thành khách hàng mục tiêu của Doanh nghiệp trên kênh này. Nguồn: Giải mã người tiêu dùng 2021 - NielsenIQ Vietnam https://thuviensach.vn 18 XU HƯỚNG Ngay cả khi đã bước vào thời kỳ “Bình thường mới”, người tiêu dùng được dự báo vẫn sẽ tiếp tục giữ những thói quen của họ trong thời kỳ đại dịch. Những thay đổi này đòi hỏi doanh nghiệp cần phải bám sát vào sự thay đổi của người tiêu dùng để có cách thức thích nghi, đáp ứng được nhu cầu mới của thị trường. Ở góc độ doanh nghiệp, khách hàng chính là người quyết định doanh nghiệp, thương hiệu có thành công hay không. Vậy nên, trong bối cảnh người tiêu dùng bị ‘bủa vây’ bởi sản phẩm, dịch vụ và thông tin, cuộc chiến giành sự chú ý và giữ chân khách hàng đã trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. Nhiều doanh nghiệp đang dịch chuyển chiến lược kinh doanh của mình từ chiến lược sản phẩm, chiến lược giá, v.v. sang chiến lược trải nghiệm khách hàng làm chiến lược trung tâm cho mọi hoạt động. “Bạn cần phải bắt đầu với trải nghiệm khách hàng trước, và từ đó quay lại nâng cấp công nghệ để cải thiện nó, chứ không phải làm cách ngược lại” - Steve Jobs Tầm quan trọng của trải nghiệm khách hàng (CX)? Trải nghiệm khách hàng được khẳng định là lợi thế cạnh tranh giúp doanh nghiệp nổi bật lên so với đối thủ. Lợi ích ngay và luôn của nó là mở rộng việc cung cấp giá trị từ sản phẩm thuần túy (lớp 1 của sản phẩm) sang dịch vụ khách hàng (lớp 2, 3 của sản phẩm). Sản phẩm doanh nghiệp cung cấp cho khách hàng hiện tại không còn chỉ là sản phẩm vật lý mà khách hàng đang cầm trên tay nữa, mà còn là trải nghiệm từ khi khách hàng bắt đầu biết về sản phẩm, lựa chọn và ra quyết định mua hàng. Tại Việt Nam, trải nghiệm khách hàng như một làn gió mới (wind of change) - cụ thể hóa những nỗ lực của thương hiệu, truyền thông và chiến lược. 60% Nghiên cứu cho thấy các công ty lấy khách hàng làm trung tâm có lợi nhuận cao hơn 60% so với các công ty không tập trung vào khách hàng. (Customer centricity Embedding it into your organisation’s DNA, Deloitte & Touche, 2014) 86% người mua sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để có trải nghiệm khách hàng tốt nhất. Ví dụ: khách hàng sẵn sàng trả mức giá cao hơn lên tới 13% (và cao nhất là 18%) cho các dịch vụ sang trọng và thư giãn, chỉ đơn giản để nhận được dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt. (Customers 2020: A Progress Report, Walker Study, 2020) 86% https://thuviensach.vn 19 XU HƯỚNG Để tạo ra trải nghiệm khách hàng tốt thì đó không phải là câu chuyện của một chức năng hay một bộ phận. Nó cần sự tương tác liên kết giữa các bộ phận trong tổ chức. Để thực hiện mục tiêu lấy khách hàng làm trung tâm, hệ thống phân cấp của các công ty hướng tới khách hàng thường sẽ lật ngược lại so với công ty truyền thống. Điều này có nghĩa là, mọi phòng ban, kể cả CEO, đều có trách nhiệm đặt khách hàng lên đầu tiên và làm hài lòng trong mọi trải nghiệm của khách hàng. Company Centric Customer Centric CEO Management, Back office, Front line CUSTOMERS Management, Back office, Front line CUSTOMERS CEO Nguồn mô hình: Building a Customer-Centric Company Strategy – Guide & Tips, Nikolina Maškarić - Trưởng phòng nội dung, Paldesk “Khách hàng là thượng đế” là một khẩu hiệu rất dễ nói, nhưng không dễ để thực thi. Để làm được điều này, thái độ thôi là chưa đủ, doanh nghiệp phải đầu tư cả về nhân sự, tiền bạc, quy trình, chất xám,... để tìm cho ra nhu cầu của khách hàng và từ đó làm nền tảng để phát triển sản phẩm, tiếp thị, bán hàng hay chăm sóc khách hàng. Tiếp theo, việc xây dựng văn hóa lấy khách hàng làm trọng tâm sẽ là cầu nối để gắn kết tất cả các phòng ban cùng mang đến cho khách hàng những trải nghiệm ngày càng tốt hơn. Bà Đặng Thúy Hà, Giám đốc khu vực Miền Bắc NielsenIQ Việt Nam Nguồn: Giải mã người tiêu dùng 2021 - NielsenIQ Vietnam https://thuviensach.vn 20 XU HƯỚNG Đổi mới sáng tạo trong trải nghiệm khách hàng Cho đến nay, thiết kế trải nghiệm khách hàng đã tập trung vào việc cung cấp trải nghiệm liền mạch trên các kênh. Để giành được chiến thắng ngày hôm nay, các doanh nghiệp cần tạo ra đổi mới sáng tạo trong trải nghiệm điều mà thực sự khác biệt và đáng nhớ. Trong thế giới số hóa ngày nay, để trở nên đáng nhớ, trải nghiệm của khách hàng cần được: KNOW ME SURPRISE ME ENTERTAIN ME MAKE IT EASY FOR ME Xu hướng: Cá nhân hóa sản phẩm/ dịch vụ cho khách hàng Nike đã đổi mới sáng tạo trải nghiệm khách hàng bằng cách bán những đôi giày mà khách hàng có thể tự thiết kế nó (chọn kiểu dáng, phối màu,..) từ đó tăng doanh số bán hàng và giành được điểm cho thương hiệu nhờ sự đổi mới sáng tạo trong ngành công nghiệp giày. Xu hướng: Đem đến sự bất ngờ cho khách hàng KLM có thể theo dõi hành khách ở sân bay Schiphol bằng cách kiểm tra lượt đăng ký của khách hàng trên Foursquare hoặc các tweet của họ. Sau khi khám phá hồ sơ của khách hàng qua mạng xã hội, KLM đã sử dụng dữ liệu này để cung cấp những món quà nhỏ phù hợp với sở thích cụ thể của khách hàng, ví dụ như gửi tặng họ list nhạc yêu thích hoặc bản đồ thành phố New York cho khách hàng chuẩn bị đi du lịch. Hành động này đã mang lại hơn 1 triệu lần hiển thị chỉ riêng trên Twitter và giúp định vị thương hiệu KLM là niềm vui, sự quan tâm và được cá nhân hóa sâu sắc. Xu hướng: Mang lại niềm vui thích khi trải nghiệm sản phẩm/ dịch vụ cho khách hàng Khu nghỉ dưỡng Vail - một công ty kinh doanh dịch vụ nghỉ mát trên núi trị giá 1 tỷ đô la, đã tung ra một ứng dụng di động sáng tạo có tên EpicMix, nhắm mục tiêu đến khách hàng đi trượt tuyết. Với EpicMix, tất cả hoạt động của người trượt tuyết được chụp tự động và tải lên bảng điều khiển EpicMix. Khách hàng có thể theo dõi mọi hoạt động trượt tuyết của họ qua ứng dụng này và lưu giữ các kỷ niệm du lịch. Ngày nay, hơn 350.000 thành viên sử dụng EpicMix và có hơn 3 triệu bài đăng trên mạng xã hội của những người chia sẻ trải nghiệm trượt tuyết với bạn bè và gia đình của họ. Xu hướng: Đem đến sự tiện lợi cho khách hàng Một trong những động thái giữ chân khách hàng sáng tạo nhất của Starbucks là tính năng Đặt hàng & Thanh toán trên thiết bị di động trong ứng dụng của họ. Nhờ tính năng mới này, khách hàng có thể đặt cà phê trước khi đến quán và qua đó khách hàng có thể tiết kiệm được hơn 10 phút mỗi buổi sáng mà vẫn có ly cà phê tỉnh táo để làm việc. Nguồn mô hình: Customer Experience Innovation, Infosys Limited, 2018 https://thuviensach.vn 21 XU HƯỚNG Nhiều doanh nghiệp tận dụng công nghệ trong đổi mới sáng tạo hướng đến trải nghiệm khách hàng Những đổi mới sáng tạo hướng tới trải nghiệm khách hàng thời 4.0 sống còn cần sự tham gia của công nghệ xét tới sự phức tạp trong thay đổi hành vi tương tác liên kết kênh (omnichannel), đối tượng (Gen Z, Gen Alpha...) và số lượng khách hàng ngày càng đông đảo. Nếu không có sự hỗ trợ của công nghệ, đơn giản là sức người không thể làm nổi những đổi mới sáng tạo như vậy! Một số ứng dụng công nghệ thường được sử dụng để tích hợp vào đổi mới sáng tạo hướng đến trải nghiệm khách hàng: 01 Tận dụng dữ liệu để bám sát hành trình khách hàng mang lại trải nghiệm cá nhân hóa (Data-Driven, Journey-based Approach to build personalized CX) Một điều cần lưu ý trong tiếp cận đổi mới sáng tạo trải nghiệm Các doanh nghiệp cần phải dốc sức và để áp dụng các phương pháp thu thập dữ liệu từ từng điểm tiếp xúc của khách hàng trên các kênh. Khi dữ liệu này được tích hợp và nâng cao với tập dữ liệu của bên thứ ba, doanh nghiệp có thể nắm thông tin chi tiết sâu sắc về khách hàng của họ là ai và khách hàng của họ định thực hiện những hành động nào tiếp theo. Qua đó lên kế hoạch để đáp ứng tốt trải nghiệm khách hàng. Đảm bảo sự tập trung dữ liệu hành trình khách hàng là người ta quen đánh đồng hoặc nghĩ đó là sự tròn vai đẹp đẽ của nhân viên dịch vụ ở tuyến cuối hay điểm chạm thực tế (nhà hàng, khách sạn là tiêu biểu). Trong khi Trải nghiệm khách hàng (CX) vốn cần phải là sự dấn sâu, cụ thể hóa 02 khách hàng trong tích hợp liên kết kênh (Lack of a Centralized Source of Cross channel Journey Data is Primary Obstacle) những nỗ lực tiếp thị định hướng khách hàng (customer-oriented marketing), những lời hứa Nhiều nhà tiếp thị đã áp dụng nền tảng dữ liệu khách hàng (Customer Data Platform - CDP) để nhanh chóng tích hợp nhiều nguồn dữ liệu. Thông qua một loạt các trình kết nối hệ thống, nhiều CDP liên tục thu thập dữ liệu từ khắp nơi trong hệ sinh thái doanh nghiệp và hợp nhất dữ liệu đó thành chế độ nhận biết khách hàng 360 độ. Loại dữ liệu phổ biến nhất mà các nhà tiếp thị đang tích hợp vào CDP của họ là dữ liệu từ hệ thống quản lý quan hệ khách hàng (Customer Relationship Management). thương hiệu (brand promises), khai thác các lợi thế của tổ chức để truyền tải được những giá trị “tăng sướng, giảm khổ, đúng việc”. Để thực hiện điều này, cần cả tổ chức vào cuộc (cả chiến lược cạnh tranh, chiến lược thương hiệu, khai thác lợi thế, định vị, đề xuất giá trị..). 03 Sử dụng công nghệ như đòn bẩy để nâng cao trải nghiệm khách hàng (High Performers Leverage More Advanced Technology to Improve CX) Với sự phối hợp của cả khối tiền tuyến và hậu phương trong đó công nghệ đóng vai trò quan trọng, trải nghiệm khách hàng Hiện tại, các doanh nghiệp trong hầu hết các ngành công nghiệp nhận thấy rằng trải nghiệm của khách hàng được thúc đẩy bởi công nghệ hơn bao giờ hết: (1) Doanh nghiệp hiện có thể hiểu khách hàng thông qua trí tuệ nhân tạo. Trong bối cảnh này, chúng ta phải nghĩ về trí tuệ nhân tạo (AI) như một “người khởi xướng” các chiến lược trải nghiệm khách hàng; (2) Phong trào Internet of Things cùng với việc phổ biến 5G, khách hàng sẽ mong đợi trải nghiệm số hóa không chỉ từ điện thoại thông minh mà còn từ những vật dụng đơn giản hàng ngày như ô tô, TV và thậm chí cả thiết bị gia dụng. 22 lúc này mới đạt đỉnh cao nhất. Nếu đứt mạch kết nối đó, CX chỉ là những cú ép căng thẳng từ lãnh đạo xuống nhân viên, sự nhã nhặn hóa thái độ, những “nụ cười gượng để không bị sa thải” của tuyến cuối mà thôi. https://thuviensach.vn XU HƯỚNG 3 ĐỔI MỚI SÁNG TẠO DỰA TRÊN NỀN TẢNG CÔNG NGHỆ CỐT LÕI (TECH-ENABLED or TECH-BASED INNOVATION) Sau khi hiểu được WHY? - Lý do Đổi Mới Sáng Tạo dựa trên Lý Tưởng Tồn Tại của Doanh Nghiệp, và WHAT - Đổi Mới Sáng Tạo lấy Khách Hàng làm trọng tâm, vậy phần này, hãy cùng tìm hiểu làm cách nào để Doanh Nghiệp đẩy nhanh Đổi Mới Sáng Tạo thông qua Công Nghệ (HOW) Hầu hết sự đổi mới sáng tạo được thúc đẩy trực tiếp hoặc gián tiếp bởi những công nghệ mới, ngay cả trong đổi mới mô hình kinh doanh, sự thay đổi hành vi của người tiêu dùng , hay là cách công nghệ thay đổi thế giới và tạo bước đột phá trong các lĩnh vực khác nhau. Vì thế, sự hiểu biết về những công nghệ mới và tác động của nó là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp có thể thúc đẩy đổi mới sáng tạo một cách liên tục. Tại các công ty hàng đầu, công nghệ đang phát triển từ một công cụ chức năng thành nền tảng cho sự đổi mới đột phá trong sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh. 3 CÁCH MÀ CÔNG NGHỆ GIÚP DOANH NGHIỆP TĂNG TỐC TRONG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO 1 - CÔNG NGHỆ VỚI TƯ CÁCH LÀ NHÀ SÁNG LẬP CÁC THỊ TRƯỜNG MỚI (AS A FOUNDER OF NEW MARKETS) Công nghệ mới có tác động rất lớn đến thị trường và tạo động lực cho thị trường. Điều này luôn luôn như vậy, nhưng trong thời đại kỹ thuật số, điều này đang diễn ra nhanh hơn bao giờ hết. Trong những thập kỷ qua, chúng ta đã thấy công nghệ kỹ thuật số đã phá vỡ nhiều thị trường khác nhau như thế nào. Truyền phát trực tuyến đã tạo đột phá trong ngành công nghiệp âm nhạc. Cũng như đối với truyền hình và phim ảnh, mạng xã hội đã phá vỡ hoàn toàn toàn bộ lĩnh vực truyền thông. https://thuviensach.vn23 XU HƯỚNG Hãy cùng xem xét 5G, khi 5G bắt đầu trở thành hiện thực trên thị trường, nhiều khả năng và tiềm năng mới xuất hiện, chẳng hạn như chia nhỏ mạng, độ trễ cực thấp, tốc độ nhanh và độ tin cậy cực cao. Và những khả năng này đang cho phép nhiều ứng dụng sử dụng mới: từ các phương tiện điều khiển từ xa trong hầm mỏ đến các cảm biến nhỏ có tuổi thọ pin 10 năm. Các tính năng công nghệ này sẽ biến đổi các logic hiện tại trong nhiều doanh nghiệp và tạo ra thị trường mới cho những doanh nghiệp có thể nhìn thấy được tiềm năng đó. Trí tuệ nhân tạo (AI) là một lĩnh vực công nghệ nóng khác sẽ mở ra các thị trường mới và các ngách thị trường trong nhiều ngành công nghiệp. Hay lĩnh vực được khá nhiều doanh nghiệp để ý đến là tự động hóa các quy trình kinh doanh. Tạp chí Harvard Business Review gần đây cho biết 25% trong số 250 giám đốc điều hành doanh nghiệp trong cuộc khảo sát của họ nghĩ rằng AI sẽ giúp họ theo đuổi các thị trường mới, và nhiều người trong số họ coi AI là công cụ trợ giúp hiệu quả trong kinh doanh hiện tại. Khi công nghệ mới được thiết lập trong xã hội của chúng ta, nó cũng thúc đẩy các hành vi mới giữa mọi người và vai trò của họ với tư cách là người tiêu dùng, và những hành vi mới này đại diện cho các thị trường mới tiềm năng. Điều tương tự cũng xảy ra trong các ngành công nghiệp: khi một công nghệ mới được đưa ra, các tổ chức có thể ứng dụng để thay đổi trong doanh nghiệp của họ, chẳng hạn như chuỗi giá trị và quy trình hoạt động, cũng như toàn bộ mô hình kinh doanh và toàn bộ thị trường. Nguồn: Tổng hợp 2 - CÔNG NGHỆ LÀ PHƯƠNG TIỆN CHO SỰ ĐỔI MỚI (AS A VEHICLE FOR INNOVATION) Đổi mới và công nghệ có sự đan xen chặt chẽ với nhau. Hai cách rất đáng chú ý mà công nghệ thúc đẩy sự đổi mới tiến lên là nó thúc đẩy sự mày mò và thử nghiệm, và bản thân điều đó thúc đẩy quá trình đổi mới. Ngày trước, việc thử nghiệm các công nghệ mới chỉ có thể được thực hiện bởi các tập đoàn đa quốc gia hoặc các phòng nghiên cứu do chính phủ tài trợ. Ngày nay, công nghệ với giá cả phải chăng - kỹ thuật số và các lĩnh vực khác - giúp hầu hết các doanh nghiệp lớn và nhỏ có thể thử nghiệm các ý tưởng theo những cách hoàn toàn mới và cả trong thực tế thay vì chỉ trong các phòng thí nghiệm. Chúng ta có thể lấy một số ví dụ hiện nay, công nghệ có thể giúp thử nghiệm các sản phẩm và dịch vụ mới thông qua trực tuyến với chi phí rất thấp. Prototyping đã trở nên dễ dàng tiếp cận cho tất cả mọi người thông qua phần mềm thiết kế dễ sử dụng và công nghệ in 3D. AI có thể mô phỏng các kịch bản thị trường khác nhau dựa trên dữ liệu thực tế có sẵn. Thực tế ảo giúp doanh nghiệp có thể tạo ra các bản thiết kế hoàn toàn mới và thực sự làm cho các sản phẩm và dịch vụ trở nên sống động như thật, từ đó có thể giúp doanh nghiệp đánh giá trước khi sản xuất. https://thuviensach.vn 24 XU HƯỚNG Một cách khác mà các công nghệ mới nổi - đặc biệt là AI - có thể tăng tốc độ đổi mới, bằng cách loại bỏ các trở ngại về sự không chắc chắn hoặc thiếu thông tin. Việc liên tục xác định và đưa ra các giả thuyết với tốc độ nhanh nhất chắc chắn sẽ làm cho quá trình đổi mới tập trung hơn và hiệu quả hơn trong việc đưa ra các giải pháp ứng dụng mạnh mẽ. AI, vượt trội hơn nhiều so với con người trong việc phân tích lượng lớn dữ liệu ngay lập tức, cắt giảm đáng kể các quy trình đổi mới. Dữ liệu là protein của hệ thống AI: nếu có đủ lượng dữ liệu, AI sẽ có thể tăng tốc độ đổi mới. 3. CÔNG NGHỆ LÀ CÔNG CỤ NÂNG CAO NĂNG LỰC CON NGƯỜI (AS ENHANCER OF HUMAN CAPABILITIES) Giờ đây, sự tiến hóa công nghệ đã đạt đến một điểm mà nó có thể giúp chúng ta vượt qua những bước đi ngắn về nhận thức của chính chúng ta. Khi tâm trí con người không thể hiện được những đặc điểm có lợi cho việc thúc đẩy sự thay đổi và tư duy sáng tạo, công nghệ có thể mang lại cho chúng ta một động lực để hướng tới một năng lực đổi mới lớn hơn. Một lĩnh vực gần gũi với chúng ta là thiết kế, nhà thiết kế ngày nay có một bộ khả năng và công cụ hoàn toàn mới để thiết kế và tạo mẫu, sự nhanh chóng trong việc ứng dụng công nghệ cũng như tạo ra các hình dạng và tương tác, điều mà cách đây một thập kỷ đã không thể thực hiện được. Ericsson Strategic Design Lab đang làm việc với các thành phố về việc quy hoạch thành phố và sử dụng thực tế ảo (AR) để loại bỏ các tòa nhà khỏi môi trường thực và đặt các mô hình của kiến trúc mới vào đó, tạo ra một công cụ giúp họ có thể khám phá quy hoạch thành phố với chi phí cực thấp và những khả năng chỉ là tưởng tượng cách đây vài năm. Nguồn: Tổng hợp https://thuviensach.vn 25 XU HƯỚNG TOP 10 XU HƯỚNG CÔNG NGHỆ NỔI BẬT Dưạ trên báo cáo “ Top trends in Tech” của Mc Kinsey & Company, báo cáo đưa ra 10 xu hướng lớn về mặt công nghệ sẽ phát triển mạnh trong 5 năm tới, và sẽ thay đổi hoàn toàn chiến lược công ty, quy trình vận hành, hoạt động, tối ưu hoạt động sản xuất và tiếp cận khách hàng. 0 1 02 03 04 05 Cấp độ mới của việc tự động hoá và thực tế ảo (Automation & Virtualization) 50% Các công việc hiện tại sẽ được tự động hoá trước năm 2025 Tương lai của sự kết nối (Future of connectivity) up to 80% Dân số thế giới sẽ được tiếp cận với 5G trước năm 2030 Cơ sở hạ tầng phân tán (Distributed infastructure) > 75% Cơ sở dữ liệu của doanh nghiệp sẽ được thực hiện bằng điện toán đám mây (cloud computing) trước năm 2025 Thế hệ mới của điện toán (Next Generation of computing) > $1 trillion Tổng giá trị tiềm năng của các trường hợp ứng dụng máy tính lượng tử (Quantum Computing) ở quy mô toàn diện trước 2035 Ứng dụng AI (Applied AI) > 75% Trên tất cả các điểm chạm trên Digital sẽ được cải thiện về tính ứng dụng, cá nhân hoá và tăng tỉ lệ chuyển đổi 06 07 08 09 1 0 Tương lai của chương trình máy tính (Future of programming) ~30X Giảm về thời gian cần thiết để phát triển phần mềm và phân tích Mô hình bảo mật (Trust architecture) ~10% GDP toàn cầu sẽ liên quan đến ứng dụng công nghệ blockchain trước năm 2027 Cách mạng sinh học (Bio Revolution) 45 X Giảm chi phí để giải trình tự bộ gen người do với 10 năm trước Vật liệu thế hệ mới (Next-generation materials) 10 X Tăng trưởng số lượng bằng sáng chế từ 2008 - 2018 Tương lai công nghệ sạch (Future of clean technologies) > 75% Năng lượng trên thế giới sẽ được sản xuất với năng lượng tái tạo trước năm 2050 The Top Tech Trends in Tech Report 2020 - McKinsey & Company 26 https://thuviensach.vn XU HƯỚNG ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC XU HƯỚNG CÔNG NGHỆ TRÊN MỘT SỐ LĨNH VỰC Ảnh hưởng nhiều Ảnh hưởng trung bình Ít ảnh hưởng XU HƯỚNG CÔNG NGHỆ Công Sức Viễn Khỏe Thông Dược Cấp độ mới của việc tự động hóa quy trình Nguồn nguyên liệu thế hệ mới Ứng dụng AI Tương lai của công nghệ sạch Tương lai của sự kết nối Cách mạng sinh học Thế hệ thuật toán mới Hệ thống bảo mật Hệ Thống Phân Phối Hạ Tầng Tương lai của lập trình máy tính Giao thông & Hậu Cần Công Nghiệp Ô tô Nghiệp Nâng Cao Hóa Chất Điện Máy Thông Tin Source: The Top Tech Trends in Tech Report 2020 - McKinsey & Company https://thuviensach.vn 27 XU HƯỚNG Đổi Mới Sáng Tạo Dựa Trên Nền Tảng Công Nghệ Cốt Lõi (Tech-enabled or Tech-based Innovation) Ở châu Á, các nhà lãnh đạo đổi mới đã và đang phá vỡ sự bế tắc về năng suất, thúc đẩy tăng trưởng bền vững thông qua công nghệ và tận dụng các xu hướng của khu vực. Theo Chỉ số Công nghệ Sáng tạo Châu Á của Premia FactSet, có 3 chủ đề tổng thể nổi bật nhất có thể được đầu tư bằng công nghệ với tiềm năng tăng trưởng phi thường - và cũng chính là các xu hướng và tác nhân chính đang thúc đẩy những đổi mới và tạo ra những tác động đáng kể đến bối cảnh xã hội, năng suất kinh tế và tăng trưởng khu vực ở châu Á. 3 CHỦ ĐỀ CHÍNH VỀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO DỰA TRÊN CÔNG NGHỆ TẠI CHÂU Á HÓA TRONG SẢN XUẤT CHUYỂN ĐỔI SỐ KHOA HỌC TRONG CÔNG NGHỆ HÓA TỰ ĐỘNG SỨC KHỎE VÀ CUỘC SỐNG #AI#Industry 4.0 #eCommerce #Biotech #Vaccine #Cloud #Autonomous Dark Factory #Oncology #Social e-Gaming #3D Printing #Cancer Drugs #CRO #Battery #Big Data #CMO #Live Streaming #New Energy #Neurology #VR #eSports #Smart EV #Telemedicine #Semiconductor #Biopharmaceutical #loT #Machine Learning #Smart City#Cybersecurity #Healthcare #AR #MR #5G #Drones #Smart Logistics #TCM Modeenization #SaaS #PaaS #laaS #CaaS #AaaS #FaaS #New Infastructure #Industrial Robots #Innovative Drugs Source: The Top Tech Trends in Tech Report 2020 - McKinsey & Company 28 https://thuviensach.vn XU HƯỚNG 3 YẾU TỐ DOANH NGHIỆP CẦN SUY NGHĨ KHI CÂN NHẮC ĐẦU TƯ VÀO CÔNG NGHỆ 1. WHY - ĐÁNH GIÁ VỀ MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA CÔNG NGHỆ KHI ÁP DỤNG VÀO DOANH NGHIỆP (Xu hướng công nghệ này quan trọng như thế nào với lĩnh vực/ doanh nghiệp của mình?) • Công nghệ này sẽ tạo đột phá cho những giá trị cốt lõi của doanh nghiệp như thế nào? • Loại công nghệ nào sẽ tạo ảnh hưởng nhất với bối cảnh doanh nghiệp hiện tại? • Việc triển khai công nghệ có tạo được hoặc duy trì lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp? 2. WHAT - MỨC ĐỘ TRƯỞNG THÀNH CỦA CÔNG NGHỆ (Loại công nghệ nào phù hợp với doanh nghiệp) Đây có phải là thời điểm phù hợp cho Doanh Nghiệp để ứng dụng công nghệ đó trong bối cảnh về giai đoạn phát triển và mức độ trưởng thành của công nghệ 3. HOW - MỨC ĐỘ PHÙ HỢP VỚI NĂNG LỰC VÀ MÔ HÌNH KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP (Doanh Nghiệp muốn triển khai công nghệ như thế nào?) • Năng lực triển khai công nghệ hiện tại của Doanh Nghiệp như thế nào? • Đối tác nào là phù hợp cho việc triển khai công nghệ cho Doanh Nghiệp Một hệ sinh thái phù hợp hay sự kết hợp với các công ty công nghệ trong ngành sẽ giúp doanh nghiệp triển khai được chiến lược với rủi ro thấp, đẩy nhanh tốc độ ứng dụng công nghệ trong doanh nghiệp và tạo được giá trị để xây dựng nền tảng công nghệ vững chắc do doanh nghiệp trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh với các đối thủ trong ngành. Chúng ta không nên tự giới hạn mình trong lĩnh vực công nghệ với tư cách là tác nhân thay đổi trong không gian đổi mới mà hãy xem công nghệ như chìa khóa để mở ra những cơ hội to lớn thúc đẩy tăng trưởng năng suất của Việt Nam, của châu Á và toàn cầu trong những thập kỷ tới. Source: The Top Tech Trends in Tech Report 2020 - McKinsey & Company Tại Nền Tảng Kết Nối Đổi Mới Sáng Tạo BambuUP, chúng tôi hỗ trợ Doanh Nghiệp trên từng giai đoạn của hành trình đổi mới sáng tạo và tìm kiếm những giải pháp công nghệ phù hợp với những thách thức của Doanh Nghiệp. Tìm hiểu thêm tại đây https://thuviensach.vn 29 XU HƯỚNG Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation) - Cách Tiếp Cận Hướng Về Tương Lai Của Doanh Nghiệp Trên thế giới, hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo (ĐMST) đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ. Nếu trước đây, trung tâm và là đầu tàu kéo cho ĐMST chính là các Doanh nghiệp lớn thì hiện nay trung tâm thúc đẩy của Hệ sinh thái ĐMST chính là các công ty khởi nghiệp (Start up), công ty công nghệ. Hệ sinh thái ĐMST trước đây là hệ sinh thái đóng, số lượng các thành phần tham gia và sự tương tác giữa các thành phần trong hệ sinh thái ĐMST còn rất hạn chế. Trong khi đó, hệ sinh thái ĐMST hiện nay ngày càng theo chiều hướng mở với nhiều thành phần tham gia và sự tương tác diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Các thành phần tham gia hệ sinh thái ĐMST mở tập hợp, tương tác qua lại, chia sẻ nguồn lực và cùng đóng góp để đồng kiến tạo và phát triển. Ví dụ về hoạt động trong Hệ sinh thái ĐMST mở: Nếu tổ chức A phát triển một ý tưởng tuyệt vời mà không thể thương mại hóa, họ có thể kết hợp với công ty B - đối tác có kỹ năng phù hợp, để cùng phát triển ý tưởng và thương mại hóa sản phẩm. Nếu công ty C thiếu hai khả năng cụ thể cần thiết để đưa một công nghệ ra thị trường, họ có thể hình thành quan hệ đối tác với các tổ chức D và trung gian E để đạt được các nguồn lực cần thiết. Nếu các công ty F, G và H có chung mối quan tâm đến một cơ hội kinh doanh nhất định nhưng thiếu nguồn vốn, họ có thể góp vốn với nhau để hoàn thành mục tiêu. (Breaking Out of the Innovation Box, John D. Wolpert, xuất bản tháng 8 năm 2020, bởi Harvard Business Review) “Đổi mới sáng tạo (ĐMST) mở là cơ chế tạo ra lợi ích dành cho cả bên “nhận” và bên “cho” trong quan hệ hợp tác. ĐMST mở sẽ là cách thức giúp cho những doanh nghiệp, dù đã lớn hay còn ở giai đoạn khởi nghiệp, hoà cùng với dòng chảy xu hướng đổi mới sáng tạo lớn của thế giới hiện nay bao gồm: ĐMST dựa trên lý tưởng tồn tại, ĐMST lấy trải nghiệm khách hàng làm trung tâm và ĐMST dựa trên nền tảng công nghệ cốt lõi. Những doanh nghiệp lớn cũng sẽ loay hoay để thích ứng đối với cả ba xu hướng trên, vì với sự hữu hạn của những nguồn lực và năng lực nội bộ, doanh nghiệp bắt buộc phải lựa chọn và sự lựa chọn là không hề dễ dàng. Lịch sử đã chỉ ra rất nhiều các doanh nghiệp lớn đứng trước sự lựa chọn khó khăn khi muốn bảo toàn sự ổn định, thị trường và lợi nhuận lớn mà phải trả giá đắt khi lưỡng lự hay chậm chân trong các bước đi đổi mới sáng tạo,... đặc biệt là không sẵn sàng thực hiện các ý tưởng ĐMST đột phá/ triệt để (radical innovation), thường được cho là thế mạnh của những Start-up. Đối với các doanh nghiệp Start-up, hợp tác với các doanh nghiệp lớn sẽ giúp trợ lực để vượt qua thung lũng chết và tăng tốc phát triển. Như vậy, mở cửa hoạt động ĐMST sẽ là chìa khoá thành công cho các doanh nghiệp để cùng nhau đạt được lý tưởng tồn tại, nâng cao trải nghiệm của khách hàng trên nhiều thị trường mà vẫn có thể vượt qua tốc độ tiến hoá và lão hoá ngày càng nhanh của công nghệ. Sự liên kết giữa doanh nghiệp lớn - Start-up cần phải được hình thành và thắt chặt ngay lúc này.” Bà Trần Lan Hương, Giảng viên, Tiến sĩ ngành Khoa học quản lý (Management Science), Đại học Kinh tế Quốc dân https://thuviensach.vn 30 Sự phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Nguồn ĐMST từ các công ty lớn và các tổ chức công NGUỒN ĐMST TỪ CÁC CÔNG TY LỚN VÀ CÁC TỔ XU HƯỚNG Khách hàng Nghiên cứu Sở hữu trí tuệ Các nguồn CHỨC CÔNG Quy trình khép kín với nguồn lực nội bộ Nghiên cứu Sở hữu trí tuệ Các nguồn tài trợ NGUỒN ĐMST TỪ STARTUPS Nguồn lực mở và có tính hợp tác cao Các tổ chức hỗ trợ tài trợ ĐMST từ các Startups Khách hàng Các giải pháp mới được tài trợ Các đơn vị cung cấp dịch vụ Hệ sinh thái Đổi Mới Sáng Tạo Đóng Hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo Mở Nguồn: Harvard Business Review, Start-upcommons.org Có thể khẳng định rằng chi phí hoạt động, phát triển kinh doanh của các doanh nghiệp ngày nay nếu tiếp tục theo cách làm truyền thống (tự làm, tự triển khai, thiếu sự liên kết bên ngoài - Silo mode) sẽ ngày càng cao hơn còn hiệu quả thì giảm sút. Các doanh nghiệp không còn có khả năng hoàn toàn dựa vào ý tưởng của mình để thúc đẩy hoạt động kinh doanh, cũng như không thể hạn chế những đổi mới sáng tạo của mình trong một con đường duy nhất để tiếp cận thị trường. Mô hình đổi mới sáng tạo truyền thống - vốn chủ yếu tập trung vào nội bộ, không quan tâm đến các ý tưởng và công nghệ bên ngoài - trở nên lỗi thời. Nổi lên ở vị trí của nó là một mô hình mới, “đổi mới sáng tạo mở”, sử dụng một cách chiến lược các nguồn ý tưởng bên trong và bên ngoài và đưa chúng ra thị trường thông qua nhiều con đường. LỢI THẾ CỦA ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ SO VỚI HÌNH THỨC ĐỔI MỚI SÁNG TẠO ĐÓNG Mô hình đổi mới sáng tạo đóng Mô hình đổi mới sáng tạo mở Sử dụng nguồn lực/ kiến thức từ nội bộ Tỷ lệ thành công thấp (thường là 20-30%) Các công việc lặp lại, năng suất thấp Tốc độ đổi mới sáng tạo chậm Nguồn: Enomotive Sử dụng nguồn lực/kiến thức từ nội bộ và cả bên ngoài Nhân đôi tỷ lệ thành công tới 80% Gia tăng 40-60 % năng suất làm việc Tốc độ đổi mới sáng tạo cao (gấp 3 lần so với mô hình truyền thống https://thuviensach.vn 31 Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation) - Mô hình hợp tác giữa Doanh nghiệp và Công ty Start-up ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ “Các công ty lớn gần đây đang thức dậy với thực tế rằng ngành công nghiệp của họ đang bị gián đoạn bởi những đổi mới sáng tạo do các công ty Startups dẫn đầu. Thay vì nghĩ rằng “một số công ty Startups sẽ thua, một số công ty sẽ thắng”, các công ty Startups nên được xem như những đối tác tiềm năng. Các đối tác để tạo ra nhiều giá trị hơn cho công ty, cho người tiêu dùng và cho toàn ngành.” - Giuseppe Zocco, co–founder of Index Ventures Ở thời điểm hiện tại, các nguồn đổi mới bên ngoài ngày càng trở nên quan trọng hơn đối với các Doanh nghiệp. Trong vòng 5 năm tới, các công ty Start-up được dự báo là nguồn đổi mới sáng tạo hàng đầu cho các tập đoàn, doanh nghiệp ở mọi loại hình (từ lớn tới nhỏ). Nguồn ĐMST của công ty: Năm 2020 vs 2025 PHÒNG NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN NỘI BỘ NHÂN VIÊN CÔNG TY PHÒNG LAB ĐMST (INNOVATION LAB) KẾT HỢP NGUỒN LỰC BÊN TRONG & BÊN NGOÀI STARTUP 2020 2020 2020 2020 69% 49% 33% 10% 2025 2025 2025 2025 29% 10% 71% 44% Nguồn: Lifting The Lid On Corporate Innovation In The Digital Age, MIT và Capgemini, 2020 https://thuviensach.vn 32 Khám phá Hoàn thiện Triển khai Cao Trung bình Thấp Mua lại Đầu tư mạo hiểm (Corporate Venture Capital) Tăng tốc khởi nghiệp (Accelerator) Vườn ươm doanh nghiệp (Incubator) Đối tác chiến lược (Strategic partnership) Vườn ươm Startup (Excubator) Khách hàng mạo hiểm (Venture Client) Innovation Lab/ Challenge Hub Hackathon/ Cuộc thi khởi nghiệp (Challenge Contest) Mua/ Sử dụng sản phẩm/ dịch vụ (Scouting Mission) Nền tảng kết nối ĐMST mở (Open Innovation Platform) Mức đầu tư Mức độ tích hợp Trở thành nguồn lực nội bộ Sở hữu cổ phần Hợp tác sâu nhưng không sở hữu cổ phần Giao dịch thị trường ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ Nguồn: A Guide of Corporate Venturing: Tools, Descriptions and Features, Julia Prats và Pau Amigó, 2017; Tổng hợp từ ý kiến chuyên gia Thực trạng ở Việt Nam hiện nay, các doanh nghiệp lớn hơn chủ yếu tìm các nguồn đổi mới sáng tạo mở bằng một trong những phương pháp cơ bản nhất trong sơ đồ - Cuộc thi khởi nghiệp (Challenge Contest). Sự kết hợp giữa Doanh nghiệp và Công ty Start-up ở mức tích hợp sâu còn chưa phổ biến. Một phần lý do là do thiếu thông tin giúp các bên có thể hiểu và tiếp cận với nhau và còn là vì những yêu cầu về vốn và cam kết của doanh nghiệp ở phía sau. Doanh nghiệp và Start-up có rất nhiều cách hợp tác với nhau để thực hiện đổi mới sáng tạo mở. Các mô hình hợp tác có thể theo từng giai đoạn đổi mới sáng tạo: Khám phá - Hoàn thiện - Triển khai. Cách phân loại này sẽ giúp Doanh nghiệp tiếp cận các mô hình hợp tác đổi mới sáng tạo mở một cách dễ dàng và qua đó, lựa chọn được mô hình kết hợp phù hợp với bối cảnh kinh doanh của mình. Các doanh nghiệp có thể sử dụng một trong những phương thức kết hợp trên hoặc sử dụng kết hợp các phương thức, tùy thuộc vào mục tiêu cuối cùng của cả hai bên và nguồn lực sẵn có. https://thuviensach.vn 33 Mô hình nền tảng kết nối Đổi Mới Sáng Tạo Mở (Open Innovation Platform) ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ Một trong những xu hướng nổi bật trên thế giới hiện nay để tăng sự kết nối giữa các Doanh nghiệp và các Start-up/ Công ty công nghệ chính là sự ra đời của các nền tảng kết nối đổi mới sáng tạo mở (open innovation platform) ví dụ như PlugandPlay, BambuUP, Idea Connection, v.v.. Về cơ bản, các nền tảng ĐMST mở sẽ là bên thứ 3 cung cấp nguồn thông tin về các giải pháp ĐMST mới nhất và uy tín để quá trình tìm kiếm ĐMST mở của Doanh nghiệp trở nên dễ dàng hơn, cũng như hỗ trợ Start-up trong quá trình lan tỏa ý tưởng, tìm kiếm khách hàng, nhà đầu tư cho sản phẩm của mình. Các nền tảng này sẽ giúp cập nhật các xu hướng ĐMST mới, các nhà cung cấp ý tưởng, giải pháp, sản phẩm ĐMST và kết nối cung-cầu về ĐMST trên thị trường. Các nền tảng cũng đều sở hữu một mạng lưới chuyên gia các lĩnh vực để hỗ trợ các Doanh nghiệp và Startup trong quá trình hiện thực hóa những ĐMST một cách tối ưu nhất. Ở Việt Nam, Nền tảng ĐMST mở còn là khái niệm xa lạ với hầu hết doanh nghiệp và bản thân các nền tảng ĐMST mở ở Việt Nam còn đang ở những bước phát triển đầu tiên. Tuy nhiên, một nền tảng kết nối số để thúc đẩy sự hợp tác ĐMST giữa các chủ thể (Các Startup với Doanh nghiệp và Các Startup với Nhà đầu tư), không bị những hạn chế về phạm vi địa lý và thời gian sẽ là công cụ không thể thiếu trong hành trình phát triển theo hướng ĐMST của doanh nghiệp. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA NỀN TẢNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ BAMBUUP KẾT NỐI START-UPS/ Giải pháp ĐMST Ý tưởng Thử thách kinh doanh DOANH NGHIỆP/ ĐƠN VỊ CUNG CẤP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO ĐMSTĐầu tư NHÀ ĐẦU TƯ/ TỔ CHỨC HỖ TRỢ Patents/ Research papers Tìm hiểu thêm về Open Innovation Platform tại www.bambuup.com 34 Phát triển kinh doanh https://thuviensach.vn Hợp tác đổi mới theo mô hình Khách hàng mạo hiểm (Venture Client) ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ Đi sâu hơn trong mối quan hệ giữa Doanh nghiệp và Start-up khi thực hiện ĐMST mở, xét về bối cảnh ở Việt Nam, khi các yếu tố về nguồn vốn, sự cam kết giữa các doanh nghiệp với nhau, vấn đề bảo hộ Sở hữu trí tuệ còn yếu, hợp tác đổi mới sáng tạo theo mô hình Khách hàng mạo hiểm là lựa chọn đáng để các doanh nghiệp có thể cân nhắc. Open Innovation, xuất bản năm 2021 là“một loại của hình thức Đối tác chiến lược, qua đó các Doanh nghiệp mua sản phẩm khởi nghiệp (sản phẩm, dịch vụ hoặc công nghệ đầu tiên) của Startup khi công ty này ở trong giai đoạn khởi điểm”. Đây là một mô hình kết hợp khá mới, nhưng là mô hình đủ đơn giản và đồng thời cùng đủ hiệu quả. Mô hình Khách hàng mạo hiểm (Venture Client) rất đơn giản, nó giúp Doanh nghiệp tận dụng được nguồn lực bên ngoài với chi phí thấp. Các doanh nghiệp thuộc bất kỳ quy mô và ngành nào đều có thể áp dụng mô hình Khách hàng mạo hiểm (Venture Client) để khai thác sản phẩm, quy trình, và đổi mới mô hình kinh doanh từ các Startups hàng đầu. LỢI ÍCH CỦA DOANH NGHIỆP & STARTUPS TRONG MÔ HÌNH KHÁCH HÀNG MẠO HIỂM Doanh nghiệp Startups Tiếp cận với nhóm startups nổi bật Tăng khả năng cạnh tranh thông qua việc tiếp cận với các công ty khởi nghiệp xuất sắc. Những nhóm startup không quan tâm đến vốn đầu tư nhưng quan tâm đến cách thức hợp tác khác. Tiếp cận các giải pháp đổi mới sáng tạo Đem các quy trình tinh gọn và tiêu chuẩn hoặc kiến thức chuyên môn và sản phẩm mới vào Công ty Kết quả nhanh chóng Các ý tưởng đã được chứng minh có thể đưa ra thị trường ngay trong thời gian rất ngắn trong khi trung tâm khách hàng mạo hiểm thúc đẩy văn hóa đổi mới và tăng hiệu quả Trong tất cả các nỗ lực đổi mới Giảm thiểu rủi ro và hoàn toàn linh hoạt trong việc hợp tác Doanh nghiệp có được kinh nghiệm trong quá trình hợp tác với startup với các dự án thực tế và hoàn toàn linh động trong việc kết thúc quá trình hợp tác. Giới hạn yêu cầu đầu tư Quá trình tinh gọn dựa trên dự án cụ thể không yêu cầu một lượng lớn nhân lực như một hoạt động đầu tư thông thường (Ví dụ M&A) Tiếp cận được khách hàng tiềm năng & xây dựng danh tiếng công ty Startups có cơ hội làm việc với những công ty lớn trong ngành, từ đó có thể xây dựng mạng lưới khách hàng cho công ty. Kiểm tra và cải thiện mẫu thử Startups có thể kiểm tra và cải thiện sản phẩm/ dịch vụ với hệ thống chuyên gia và kiến thức chuyên sâu trong ngành của doanh nghiệp. Tiếp cận kiến thức ngành Startups có khả năng cải thiện kiến thức liên quan đến ngành và đánh giá độ phù hợp của sản phẩm cũng như dịch vụ của họ đối với lĩnh vực họ quan tâm. Phát triển mạng lưới quan hệ với chuyên viên cấp cao Startups có thể tiếp cận với nhóm chuyên viên có trách nhiệm đưa ra quyết định quan trọng trong các doanh nghiệp lớn. Đây là mạng lưới chuyên gia, hướng dẫn viên, mentors phù hợp cho sự phát triển của doanh nghiệp. Giữ vững định hướng ban đầu của doanh nghiệp Những thiết lập theo dự án không có khả năng thay đổi cấu trúc ban đầu và những quyết định mang tính định hướng của startups. Nguồn: Manuel Wiener và Phillip Schneider, The next big thing to boost your innovation – the venture client model Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả mô hình này yêu cầu Doanh nghiệp phải phát hiện và tích hợp nhanh các sản phẩm khởi nghiệp. Vì vậy, Doanh nghiệp nên dùng mô hình này kết hợp với các mô hình hợp tác khác ở giai đoạn Khám phá hoặc đầu giai đoạn Hoàn thiện, hoặc sử dụng sự hỗ trợ từ các nền tảng ĐMST mở như BambuUP, để có thể nhanh chóng tìm được ý tưởng và giải pháp hiệu quả cho nhu cầu của Doanh nghiệp mình.. https://thuviensach.vn 35 NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH 36 Câu chuyện thành công nhờ sự hợp tác giữa Doanh nghiệp và Startups HỢP TÁC ĐỂ MỞ RỘNG THỊ TRƯỜNG Đại dịch Covid-19 đã khiến cho Anytime Fitness, một trong những chuỗi phòng tập lớn nhất trên thế giới với hơn 4.2 triệu hội viên và 4800 phòng tập, bị ảnh hưởng nặng nề và nhiều hội viên có nguy cơ rời bỏ. Việc hợp tác với DeltaTrainer, một Startups cung cấp ứng dụng kết nối huấn luyện viên với người tập để huấn luyện 1-1, giúp Anytime Fitness Duy trì được hoạt động và lợi ích của hội viên thời kỳ dịch bệnh phải đóng cửa các phòng tập. Tạo nền tảng để tăng trải nghiệm khách hàng, tương tác và giữ chân khách hàng tốt hơn thông qua nền tảng công nghệ và thu hút, mở rộng thêm tệp khách hàng của DeltaTrainer. Riêng với DeltaTrainer, việc hợp tác này cũng giúp họ tiếp cận hơn 4.2 triệu khách hàng của AnyTime Fitness trên toàn thế giới. HỢP TÁC ĐỂ CẢI THIỆN TRẢI NGHIỆM KHÁCH HÀNG Willis Towers Watson là công ty cố vấn toàn cầu hàng đầu, công ty môi giới và giải pháp giúp khách hàng trên khắp thế giới biến rủi ro thành con đường để tăng trưởng, quyết định bắt tay với Relativity6 - nền tảng AI cho phép các nhà mạng và nhà môi giới dự đoán chính xác thời điểm người dùng của họ có khả năng dừng sử dụng dịch vụ để đưa ra đề xuất giúp giữ chân khách hàng, nhằm hỗ trợ và cho phép các nhà môi giới của Willis Towers Watson dự đoán tốt hơn khi khách hàng của họ có dấu hiệu dừng sử dụng dịch vụ 60 ngày trước khi có hành động kết thúc đăng ký dịch vụ (churn) và đưa ra các khuyến nghị sản phẩm nào cần bán thêm và / hoặc bán kèm để giữ chân người dùng. Kết quả - Willis Towers Watson giải quyết được những vấn đề người dùng kết thúc đăng ký dịch vụ, hỗ trợ được nhóm môi giới trong việc bán chéo (Cross-selling) để giữ chân khách hàng và tăng doanh thu. Đồng thời, Relativity6 cũng giúp Willis Towers Watson hiểu được cách thức phát triển mới (theo hướng dữ liệu) trong việc tăng tương tác với người dùng dịch vụ. HỢP TÁC ĐỂ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM MỚI Toyota, nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới cùng với Denso, nhà cung cấp linh kiện ô tô toàn cầu vừa kết hợp để hợp tác cùng với Aurora, một công ty khởi nghiệp công nghệ xe tự lái của Mỹ để sản xuất xe Taxi tự lái. Các công ty đang bắt đầu phát triển và thử nghiệm trên xe tải nhỏ Toyota Sienna với phần mềm tự lái của Aurora. Sau khi hoàn thành thử nghiệm, công ty sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt cho các hoạt động gọi xe. https://thuviensach.vn Trong mối quan hệ hợp tác này, Aurora được tiếp cận với chuyên môn kỹ thuật và sản xuất hàng loạt của Denso cũng như danh tiếng “blue chip” của Toyota. Đồng thời, Toyota tiết kiệm tiền và nỗ lực nghiên cứu để tự phát triển một hệ thống lái tự động. Bằng cách hợp tác với hai gã khổng lồ ô tô Nhật Bản, Aurora chắc chắn sẽ tiếp cận mục tiêu cuối cùng của mình một cách hiệu quả hơn. ƯƠM MẦM STARTUPS PHỤC VỤ CHO DOANH NGHIỆP Tháng 9/2021, Qualcomm đã khởi động Cuộc thi Thử thách Đổi mới sáng tạo Qualcomm® Việt Nam 2022 dành cho các công ty khởi nghiệp trong các lĩnh vực công nghệ mới đầy hứa hẹn tại Việt Nam. Thách thức này cho phép phát triển hệ sinh thái công nghệ tiềm năng bằng cách tìm được và nuôi dưỡng các công ty vừa và nhỏ thiết kế các sản phẩm trong 5G, IoT, trí tuệ nhân tạo, thành phố thông minh , thiết bị đeo và đa phương tiện sử dụng nền tảng và công nghệ di động Qualcomm® và có thể hưởng lợi từ chuyên môn của Qualcomm trong một số lĩnh vực. Một số hỗ trợ được cung cấp trong chương trình: Hỗ trợ tài chính, hỗ trợ đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật và R&D. NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH Startups Tiêu biểu từ Cuộc Thi Thử Thách Đổi Mới Sáng Tạo Qualcomm Việt Nam 2020-2021 Rostek - Hệ thống quản lý đội xe và phương tiện tự hành dẫn đường (AGV) cung cấp giải pháp số hóa, công nghệ cao để di chuyển hàng hóa xung quanh nhà kho và sàn nhà máy. Robot giao hàng trong nhà AIOZ’s BeetleBot sử dụng trí thông minh nhân tạo và giao diện giọng nói để giao những thứ như thực phẩm hoặc bưu kiện trong môi trường trong nhà. Hệ thống camera AI của BusMap cho phép người dùng theo dõi các yếu tố đảm bảo an toàn khác nhau khi lái xe, bổ sung khả năng giám sát và nhận dạng hình ảnh mạnh mẽ trên thiết bị. HỢP TÁC, KHÔNG CẠNH TRANH ĐỂ CÙNG PHÁT TRIỂN KINH DOANH Fonos là ứng dụng sách nói, được thành lập năm 2020 bởi Oscar Jesionek và Xuân Nguyễn. Fonos đã nhanh chóng phát triển trên thị trường sách nói tại Việt Nam dựa trên chất lượng âm thanh từ các giọng đọc chuyên nghiệp. Năm 2021, các nhà xuất bản truyền thống như Kim Đồng, Nhã Nam, Thái Hà,... đã ký kết hợp tác cùng ứng dụng sách nói Fonos, về việc phát hành sách nói trên nền tảng ứng dụng Fonos. https://thuviensach.vn 37 SAMSUNG - ĐỔI MỚI SÁNG TẠO MỞ TOÀN DIỆN Samsung áp dụng một mô hình đổi mới mở toàn diện thông qua chương trình Samsung Accelerator. Sáng kiến này nhằm mục đích xây dựng sự hợp tác giữa các nhà thiết kế, nhà đổi mới và nhà tư tưởng để tập trung vào các giải pháp khác nhau. Chương trình cung cấp không gian văn phòng, vốn và hỗ trợ sản phẩm cho các doanh nhân và Startups để giúp họ xây dựng phần mềm và dịch vụ. CÁC HOẠT ĐỘNG CHÍNH Partnerships (quan hệ đối tác): Partnerships (Quan hệ đối tác) của Samsung nhằm mục đích phát triển thêm tính năng hoặc các tích hợp mới trong các sản phẩm hiện có của Samsung. Acquisition: Acquisition - sáp nhập nhằm mục đích mang những công ty khởi nghiệp tham gia vào hệ sinh thái của Samsung và trở thành một phần cốt lõi trong chiến lược phát triển của Samsung trong tương lai. Ventures - Các khoản đầu tư mạo hiểm: Các khoản đầu tư này thường dành cho các Startups ở giai đoạn đầu, ngoài việc mang lại doanh thu trong trường hợp thoái vốn, đây còn giúp Samsung tiếp cận với các công nghệ mới mà họ có thể học hỏi hoặc có lợi ích từ đó. NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH Accelerator (Tăng tốc Khởi Nghiệp): Chương trình này sẽ cung cấp cho Startup một môi trường sáng tạo để thúc đẩy Startup tạo ra các sản phẩm mới. Samsung cung cấp một khoản đầu tư ban đầu, cơ sở vật chất để làm việc cũng như nguồn lực của họ. Ý tưởng có thể trở thành một phần trong danh mục sản phẩm của Samsung. CÂU CHUYỆN CỦA TESLA: PHONG TRÀO “MÃ NGUỒN MỞ” CHO GIỚI CÔNG NGHỆ Tesla là công ty sản xuất xe điện đầu tiên “mở” kho bằng sáng chế của mình. Vào 12 tháng 6 năm 2014, CEO của Tesla Elon Musk công bố rằng tất cả các bằng sáng chế được sỡ hữu bởi Tesla sẽ được “mở cửa”. Đến năm 2019, Tesla đã hoàn thiện công đoạn “mở mã nguồn” tất cả các bằng sáng chế của mình vào giai đoạn này LỢI ÍCH ĐẾN TỪ MÃ NGUỒN MỞ ĐỐI VỚI TESLA Nâng cao vị thế, danh tiếng công ty. Từ đó, ổn định lòng tin của các nhà đầu tư, đảm bảo tính liên tục của dòng tiền. Thu hút thêm bằng sáng chế công nghệ chất lượng cao cho “nền tảng công nghệ chia sẻ” và “hệ sinh thái của Tesla” Phổ biến tiêu chuẩn công nghệ rộng rãi. Từ đó, Tesla tiếp tục đi đầu trong việc xây dựng các cơ sở sạc và thống nhất các tiêu chuẩn sạc. Nguồn tham khảo: A Study of Patent Open Source Strategies Based on Open Innovation: The Case of Tesla, 2020. https://thuviensach.vn 38 NHÌN CHUNG, CÓ MỘT SỐ YẾU TỐ NỘI TẠI CẦN ĐƯỢC CHUẨN BỊ KỸ ĐỂ GIÚP DOANH NGHIỆP ĐMST THÀNH CÔNG 1. Doanh nghiệp cần có chiến lược và mục tiêu kinh doanh & Đổi mới sáng tạo rõ ràng. 2. Doanh nghiệp cần có sự cam kết, đồng hành tích cực từ toàn bộ những Lãnh đạo cấp cao. 3. Doanh nghiệp cần xác định cụ thể những cột mốc quan trọng trong việc thực hiện ĐMST. 4. Doanh nghiệp cần chuẩn hóa quy trình nội bộ để thực hiện các dự án ĐMST. 5. Doanh nghiệp cần chuyển hóa văn hóa doanh nghiệp và cách thức quản lý phù hợp cho sự đổi mới và sáng tạo. NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH 6. Doanh nghiệp cần chuẩn bị sẵn sàng, linh hoạt các nguồn lực để có thể cùng hợp tác, làm việc chung, liên phòng ban, liên dự án. 7. Doanh nghiệp cần thúc đẩy chiến lược hợp tác ĐẶC BIỆT VỚI HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP nhằm mở ra cơ hội mới trong phát triển tổ chức dựa trên thành công ĐMST. 8. Doanh nghiệp cần có chính sách khen thưởng rõ ràng, xứng đáng cho từng NHÂN VIÊN, CHO CÁC DỰ ÁN ĐỔI MỚI SÁNG TẠO. Bà Tiêu Yến Trinh, Tổng Giám đốc - Công ty Talentnet https://thuviensach.vn39 PHẦN 2 TOÀN CẢNH HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP THẾ GIỚI https://thuviensach.vn Tổng Quan Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Thế Giới Tổng quan Hệ sinh thái khởi nghiệp thế giới USD 288 TỶ 800 BẮC MỸ Trong nửa đầu năm 2021, tổng quỹ đầu tư mạo hiểm trên thế giới là 288 tỷ đô la, tăng 95% so với cùng kỳ năm 2020. (Crunchbase) Tính đến tháng 8 năm 2021, đã có hơn 800 công ty khởi nghiệp trên khắp thế giới được định giá trên 1 tỷ đô la, với mức định giá tích lũy vượt trên 2,6 nghìn tỷ USD. (CB Insights) Là nơi sinh ra và phát triển của hơn 60% công ty khởi nghiệp kỳ lân trên thế giới. (Startup Genome, 2021) 30% Trong số các hệ sinh thái toàn cầu hàng đầu dành cho các công ty khởi nghiệp nằm ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương. (Startup Genome, 2020) CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương là khu vực có mức định giá thị trường cao nhất cho các kỳ lân với 971,37 tỷ USD. (Jan 2020, Statista) Những Startups Kỳ lân có giá trị lớn nhất thế giới (tỷ USD) BYTEDANCE (Trí tuệ nhân tạo - AI) STRIPE (Tài chính công nghệ - Fintech) 140.0 95.0 SPACEX (Du hành vũ trụ) DIDI CHUXING (Vận chuyển) INSTACART (Chuỗi cung ứng) UIPATH (Trí tuệ nhân tạo - AI) KLARNA (Tài chính công nghệ - Fintech) EPIC GAMES (Gaming) DATABRICKS (Data management) RIVIAN (Vận chuyển) Nguồn: CB Insights, tháng 4/2021 74.0 62.0 39.0 35.0 31.0 28.7 28.0 27.6 https://thuviensach.vn 41 Xếp hạng các quốc gia có hệ sinh thái khởi nghiệp tốt nhất thế giới XẾP HẠNG NĂM 2019 XẾP HẠNG NĂM 2020 XẾP HẠNG NĂM 2021 Mỹ 1 1 1 Anh 2 2 2 Israel 4 3(+1) 3 Canada 3 4(-1) 4 Đức 9 5(+4) 5 Thụy Điển 7 10(-3) 6 (+4) Trung Quốc 27 14(+13) 7(+7) Thụy Sỹ 8 8 8 Úc 5 7(-2) 9(-2) Singapore 21 16(+5) 10(+6) Nguồn: Startup Blink, 2021 Xếp hạng các vùng dựa trên số lượng hệ sinh thái khởi nghiệp nằm trong danh sách 1000 hệ sinh thái khởi nghiệp* Các quốc gia có hệ sinh thái khởi nghiệp tốt nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương 2021* XẾP HẠNG 2021 KHU VỰC 2021 XẾP HẠNG KHU VỰC 2021 QUỐC GIA XẾP HẠNG KHU VỰC 2021 QUỐC GIA 1 (+1) Châu Âu 38.6% 2 (-1) Bắc Mỹ 29.7% 3 Châu Á - Thái Bình Dương 16.1% 4 Châu Mỹ Latinh - Vùng Caribbean 8.2% 5 Trung Đông và Châu Phi 7.4% 1 Trung Quốc 6 Nhật Bản 2 Úc 7 Đài Loan 3 Singapore 8 New Zealand 4 Hàn Quốc 9 Malaysia 5 Ấn Độ 10 Indonesia *Lưu ý: Dữ liệu mục này lấy từ Báo cáo xếp hạng các hệ sinh thái khởi nghiệp ở 100 quốc gia và 1000 thành phố trên toàn thế giới của Startup Blink, 2021. Hệ sinh thái được xếp hạng dựa trên ba tiêu chí: (1) chất lượng; (2) Số lượng (số lượng công ty khởi nghiệp, không gian làm việc chung, vườn ươm và các đơn vị liên quan); và (3) môi trường kinh doanh khởi nghiệp, ví dụ như sự sẵn có của cơ sở hạ tầng, chính sách và luật pháp. Nguồn: Startup Blink, 2021 https://thuviensach.vn 42 Bắc Mỹ và Châu Âu tiếp tục giữ 2 vị trí đầu trong xếp hạng Khu vực có hệ sinh thái khởi nghiệp hàng đầu trên toàn thế giới. Mặc dù Bắc Mỹ rõ ràng vẫn chiếm ưu thế trong bối cảnh khởi nghiệp toàn cầu, nhưng báo cáo của Startup Blink kết luận rằng “khu vực Bắc Mỹ nói chung đã mất cả sức mạnh và động lực so với các khu vực khác trên thế giới trong năm nay”. Châu Âu có con số ấn tượng với 386 thành phố nằm trong top 1000 của thế giới. Tuy nhiên, chỉ có 6 thành phố của Châu Âu đứng trong top 30 và 44 thành phố bị tụt hạng so với năm ngoái, cho thấy Châu Âu vẫn đang phải vật lộn để sản sinh ra những hệ sinh thái khởi nghiệp tốt nhất thế giới. Trái ngược với Châu Âu, một xu hướng khởi nghiệp triển vọng đang được nhìn thấy ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Khu vực này tăng từ 118 thành phố lên 161 thành phố nằm trong top 1000 hệ sinh thái khởi nghiệp của thế giới. Trong năm 2021, các quốc gia khu vực này đã thể hiện sự tăng trưởng ấn tượng với New Zealand tăng 14 bậc trên bảng xếp hạng, Indonesia tăng 9 bậc, Malaysia tăng 8 bậc, Trung Quốc và Singapore lần lượt tăng 7 và 6 bậc trên bảng xếp hạng hệ sinh thái khởi nghiệp. Đặc biệt hơn nữa, năm 2021, đại diện cho khu vực Đông Nam Á, Singapore đã lần đầu tiên tiến tới top 10 hệ sinh thái khởi nghiệp tốt nhất thế giới, đây là tín hiệu tích cực dành cho các nước Đông Nam Á nói chung, khi hệ sinh thái khởi nghiệp ở những quốc gia vốn được coi là nhỏ bé này, lại đang bùng nổ hơn bao giờ hết. Nhìn chung, các hệ sinh thái khởi nghiệp của Mỹ Latinh không hoạt động tốt trong năm ngoái. Còn khu vực Trung Đông và Châu Phi đã có một năm khá thuận lợi, họ có 74 thành phố trong danh sách 1000 thành phố khởi nghiệp tốt nhất vào năm 2021 (tăng từ 50 thành phố ở năm 2020). Riêng đối với Châu Phi, khu vực này cũng đang có những tín hiệu tích cực. Theo Gartner, đến năm 2026, sự gia tăng 30% về tài năng lập trình khắp châu Phi sẽ giúp châu lục này biến thành một hệ sinh thái khởi nghiệp hàng đầu thế giới, sánh ngang với châu Á về tốc độ tăng trưởng các quỹ đầu tư mạo hiểm. “Nền kinh tế khởi nghiệp toàn cầu có giá trị khoảng 3.000 tỷ đô la. Đây là một số tiền rất lớn và tương lai của các hệ sinh thái khởi nghiệp trên toàn cầu thực sự trông rất hứa hẹn. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn, đặc biệt cho hệ sinh thái khởi nghiệp. Chính phủ và các tổ chức cần phải có những hành động mang tính chủ động để đảm bảo tất cả những tiến độ của hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu không bị mất đi như chính phủ cần đóng vai trò quan trọng trong việc cấp vốn và tài trợ cho các công ty khởi nghiệp. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong các công ty khởi nghiệp công nghệ. Covid-19 đã tạo ra nhiều rào cản cho các công ty khởi nghiệp và họ cần mọi sự hỗ trợ để vượt qua trở ngại này.” Ông Tình Nguyễn, Co-founder Ladipage https://thuviensach.vn 43 Các ngành khởi nghiệp có mức tăng trưởng đầu tư cao nhất tính đến Q3/2021 (tỷ USD) Chăm sóc sức khỏe Công nghệ Tài chính Công nghệ Bán lẻ 97.1 94.7 82.5 Nguồn: Tổng hợp từ dữ liệu của CB Insight, Q3/2021 Các ngành khởi nghiệp chính theo số lượng Startups và Số lượng Kỳ lân (2021) Social & Leisure 12.0% Software & Data 34.7% Energy & Environment 2.0% Foodtech Số lượng Start-ups Fintech 11.5% E-commerce & Retail 9.8% Health 9.0% Marketing & Sales 5.9% Hardware & loT 5.6% Social & Leisure 4.0% Software & Data 38.9% Energy & Environment 0.3% Foodtech Số lượng Kỳ lân Fintech 16.8% E-commerce & Retail 18.2% Health 6.1% Marketing & Sales 1.2% Hardware & loT 2.8% Transportation 3.0% Education 3.7% 0.3% Transportation 8.4% Education 2.9% 2.9% Nguồn: Startup Blink, 2021 Ngành khởi nghiệp có tín hiệu tích cực nhất là Phần mềm & Dữ liệu, với hơn 24.000 công ty khởi nghiệp và 255 Unicorns. Ngành hoạt động tích cực tiếp theo là Công nghệ Xã hội & Giải trí (Social & Leisure), với hơn 8.000 công ty khởi nghiệp. Tuy nhiên ngành này chứng kiến số lượng Kỳ lân tương đối thấp (26). Mặt khác, ngành Thương mại điện tử & Bán lẻ cho thấy tiềm năng phát triển tốt nhất với số lượng công ty khởi nghiệp được ghi nhận tuy thấp (ít hơn 7.000), nhưng lại có số lượng Kỳ lân cao thứ hai, với 119 Unicorns. Một số ngành khởi nghiệp đáng chú ý khác có thể kể đến là Fintech (với hơn 8.000 công ty khởi nghiệp và 110 Kỳ lân); Công nghệ Y tế (với hơn 6.000 công ty khởi nghiệp và 40 Kỳ lân); Công nghệ Vận tải (chỉ có hơn 2.000 công ty khởi nghiệp nhưng cũng có khả năng phát triển cao, với 55 Kỳ lân). “Khởi nghiệp là thứ duy nhất giúp Thế giới Sáng tạo và đổi mới” Ông Phạm Tuấn Hà CEO Vinalink https://thuviensach.vn 44 Xếp hạng Khu vực Xếp hạng Toàn cầu Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Dân số QUỐC GIA 1st020th 1366.4 XẾP HẠNG Ở Ấn Độ +3 Thế Giới Triệu người Telangana Mumbai Bangalore-Karnataka GIÁ TRỊ CÁC HỆ SINH THÁI LỚN CỦA ẤN ĐỘ 1.56 tỷ USD 16.3 tỷ USD 53 tỷ USD Nguồn dữ liệu: Tổng hợp từ báo cáo của Startup Blink, Startup Genome, 2021 Hệ sinh thái khởi nghiệp ở Ấn Độ là hệ sinh thái tốt nhất khu vực Nam Á, được xếp hạng cao thứ 5 ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Hệ sinh thái này đứng thứ 8 toàn cầu về khởi nghiệp ngành Giáo dục và thứ 10 về Giao thông vận tải. NGÀNH KHỞI NGHIỆP NỔI BẬT GIÁO DỤC #8 worldwide VẬN CHUYỂN #10 worldwide CÔNG NGHỆ THỰC PHẨM #19 worldwide Nguồn dữ liệu: startupblink.com, tháng 10/2021 Ấn Độ là một quốc gia có tiềm năng lớn nếu xét về quy mô dân số và trình độ học vấn. Chúng ta được biết có rất nhiều các CEO sinh ra ở Ấn Độ và hiện đang quản lý các công ty như Alphabet và Microsoft. Không còn nghi ngờ gì nữa về khả năng làm Giáo dục của thị trường này. Tuy nhiên, tại đây, một số vấn đề lớn về cơ sở hạ tầng vẫn còn ở trong nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nhân và các công ty khởi nghiệp của họ. Tốc độ Internet thấp so với hầu hết các quốc gia khác và tình trạng mất điện thường xuyên xảy ra. Chính phủ Ấn Độ trong nhiều năm qua vẫn luôn nỗ lực nuôi dưỡng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp của quốc gia họ, vượt lên sự khó khăn về cơ sở hạ tầng: https://thuviensach.vn 45 2015 Chiến dịch Ấn Độ Kỹ thuật số do Chính Phủ ban hành Hình thành cơ sở hạ tầng kỹ thuật số trên toàn đất nước với phần lớn các dịch vụ của chính phủ được cung cấp trực tuyến cho người dân. Ví dụ như dịch vụ thanh toán kỹ thuật số 2000 - 2020 2016 Đề án Khởi nghiệp Ấn Độ do chính quyền trung ương đề xuất Trong đó nêu ra những lợi ích về thuế và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho tất cả nhà khởi nghiệp trên các bang trong nước Thúc đẩy phát triển các Vườn ươm, gia tốc khởi nghiệp trên khắp cả nước Vườn ươm thường là những nhóm chuyên gia không có động cơ kiếm lợi nhuận, họ sẽ cố vấn cho các công ty khởi nghiệp bằng cách cung cấp cho họ các nguồn lực như không gian làm việc, công nghệ và lời khuyên để các công ty khởi nghiệp có thể phát triển ý tưởng kinh doanh của mình. Theo báo cáo của IIM Ahmedabad [4], tính đến năm 2019, có 13 bộ và ban ngành của chính phủ trung ương đang hỗ trợ tổng số 284 cơ sở ươm tạo ở Ấn Độ vào thời điểm đó, 90% trong số đó được thành lập sau năm 2000 Các Kỳ lân ấn tượng của Ấn Độ Ứng dụng giao đồ ăn, giao hàng tạp hóa. Giá trị vốn hóa tính đến tháng 7/2021 là 12 tỷ USD. 46 OYO Rooms (OYO Hotels & Homes), chuỗi khách sạn đặt phòng công nghệ lớn nhất Ấn Độ. Giá trị vốn hóa tính đến năm 2020: 5 tỷ USD. Razorpay là nền tảng thanh toán giúp kết nối ngân hàng, giải quyết các vấn đề thanh toán cho doanh nghiệp nhanh gọn. GIá trị vốn hóa tính đến giữa năm 2021: 3 tỷ USD. https://thuviensach.vn Trung Tâm Khởi Nghiệp Xếp hạng Khu vực Xếp hạng Toàn cầu Dân số QUỐC GIA 1st010th 5.7 Ở Singapore XẾP HẠNG GIÁ TRỊ HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP SINGAPORE 22.5 tỷ USD +6 Thế Giới Triệu người Nguồn dữ liệu: Tổng hợp từ báo cáo của Startup Blink, Startup Genome, 2021 Năm 2021, Hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore đã tăng 6 bậc từ vị trí thứ 16 toàn cầu năm 2020 lên vị trí thứ 10 năm 2021. Trở thành 1 trong 2 quốc gia Châu Á đầu tiên có mặt trong Top 10 Hệ sinh thái khởi nghiệp lớn nhất thế giới. Trên toàn cầu, Hệ sinh thái khởi nghiệp Singapore đứng thứ 5 về khởi nghiệp Công nghệ giao thông vận tải và Thương mại điện tử & Bán lẻ, đứng thứ 7 về Khởi nghiệp giáo dục và thứ 10 về ba ngành khác. Là một quốc gia phát triển vượt bậc trong nhiều lĩnh vực, Singapore có một tương lai đầy hứa hẹn ở phía trước. NGÀNH KHỞI NGHIỆP NỔI BẬT ECOMMERCE & BÁN LẺ #5 worldwide CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH #5 worldwide VẬN CHUYỂN #5 worldwide Nguồn dữ liệu: startupblink.com, tháng 10/2021 Singapore là một hình mẫu cho sự đổi mới và tiếp tục là mô hình hướng tới của một quốc gia nhỏ nhưng có hoạt động vượt trội và tạo tác động mạnh mẽ đến toàn khu vực. Sự thống trị của Grab là một ví dụ tuyệt vời cho thấy Singapore đang trở thành đại bản doanh của các hoạt động châu Á cho các công ty khởi nghiệp hàng đầu. Hệ sinh thái khởi nghiệp của Singapore có nhiều chính sách khu vực công có lợi cho các công ty khởi nghiệp, chẳng hạn như luật thuế hiệu quả và dễ dàng kinh doanh. Các tổ chức như Enterprise Singapore có các chương trình tăng tốc cho phép các công ty khởi nghiệp https://thuviensach.vn 47 giai đoạn đầu tiếp cận hỗ trợ tài chính và các khoản vay kinh doanh. Khu vực công của Singapore rất ủng hộ hệ sinh thái khởi nghiệp và xét về sự ổn định và cơ sở hạ tầng của đất nước. Cách hệ sinh thái khởi nghiệp ở Singapore hỗ trợ Startup Tận dụng sự hỗ trợ Chính Phủ: Hỗ trợ chính sách khởi nghiệp và phát triển cơ sở hạ tầng Vườn ươm và gia tốc khởi nghiệp quốc tế: Government Global Ecosystem Partners từ hệ sinh thái để phát triển ra toàn Châu Á Hợp tác đổi mới với các Hỗ trợ cố vấn, kết nối với Startup Tận dụng bối cảnh tài trợ mạo hiểm tích cực của SG cho các khoản đầu tư và Incubators and Accelerators IHLs and RIs trung tâm nghiên cứu và đổi mới địa phương Thí điểm các giải pháp sáng tạo với các công ty đứng đầu và các cơ quan chính phủ luồng giao dịch Investors làm khách hàng tham khảo Corporates Nguồn mô hình: Introduction To Singapore’s Startup Landscape, Enterprise Singapore, 2020 Một hệ sinh thái tốt được xây dựng dựa trên 5 trụ cột gồm công ty khởi nghiệp, nguồn vốn rủi to, các doanh nghiệp lớn/tập đoàn, các viện đào tạo bậc cao, và cơ quan công quyền. Nó được cộng đồng đánh giá cao và được mở rộng thông qua quá trình quốc tế hóa. Hai thập kỷ nỗ lực thúc đẩy tinh thần kinh doanh thông qua quan hệ đối tác công - tư dưới hình thức Cộng đồng Hành động vì Doanh nhân (Action Community for Entrepreneurship-ACE) của Singapore đã chứng kiến nhiều kỳ lân được tạo ra và trụ vững. Những kỳ lân này được tài trợ bởi các nhà đầu tư hàng đầu trong nước và quốc tế, được thành lập và cống hiến bởi các sinh viên tốt nghiệp từ IHL , được hỗ trợ và giúp đỡ bởi các tập đoàn, và phần lớn được hỗ trợ bởi các quy tắc và quy định thân thiện ở Singapore. Mối quan hệ bền chặt giữa Việt Nam và Singapore ở nhiều cấp độ đã cho thấy cả hai nước đều đóng góp vào sự sinh động của hệ sinh thái của nhau. Chúng tôi mong muốn được hợp tác và đồng hành với Việt Nam trong lộ trình khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong tương lai. Ông James Tan, Chủ tịch của Cộng đồng Hành động vì Doanh nhân - ACE và Đối tác quản lý quỹ Quest Venture https://thuviensach.vn 48 Các Kỳ lân ấn tượng của Singapore Công ty khởi nghiệp phân tích mảng bán lẻ. Ứng dụng công nghệ để giúp quản lý các hàng hóa ở trong siêu thị. Kỳ lân này được định giá 1.3 tỷ USD trong lần gọi vốn gần nhất năm 2021. Là nền tảng đổi mới sáng tạo kết nối và lưu giữ các dữ liệu về bằng sáng chế trên khắp thế giới. Kỳ lân này được định giá 1 tỷ USD trong vòng gọi vốn gần đây nhất năm 2021. Siêu ứng dụng về gọi xe, giao đồ ăn, vận chuyển. Kỳ lân này được định giá 15 tỷ USD trong lần gọi vốn vào tháng 10/2019. “Để hệ sinh thái khởi nghiệp Việt vươn cao, Tôi đề xuất bên cạnh xây dựng hệ sinh thái phải đầy đủ từ chính phủ, địa phương, đến doanh nghiệp các viện, trường, các quỹ,... Sự cần thiết là xây dựng trung tâm Co Startup Việt, mô hình Hệ Sinh thái Startup gồm các đối tượng khởi nghiệp. Trong đó, chính phủ, thành phố, địa phương và các doanh nghiệp đặt bài toán xuất phát từ thực tiễn, các đối tượng khởi nghiệp sẽ giải quyết các nỗi đau này. Các quỹ đầu tư, nhà đầu tư sẽ đánh giá dự án...Tất cả phải xuất phát từ thực tiễn. Để các dự án khởi nghiệp thực sự đi từ Zero đến Hero theo phong cách Việt, góp phần cho nền kinh tế sáng tạo Việt.” Ông Mã Thanh Danh, Phó Tổng Giám Đốc, Tập đoàn KIDO,CEO Cty CP Tư Vấn Quốc Tế CIB https://thuviensach.vn 49 PHẦN 3 HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM https://thuviensach.vn A Tổng quan hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam https://thuviensach.vn SỰ TĂNG TRƯỞNG MẠNH MẼ CỦA HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP Ở VIỆT NAM Việt Nam đang nổi lên là một trong những nền kinh tế năng động mới nổi và là trung tâm phát triển cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Theo Báo cáo thường niên của DO Ventures và Cento Ventures cho biết Việt Nam đã nhảy từ hệ sinh thái khởi nghiệp kém năng động thứ hai trong số 6 quốc gia lớn nhất ASEAN lên vị trí thứ 3, chỉ sau Indonesia và Singapore. Sự tăng trưởng được thể hiện cụ thể 1st qua việc vốn đầu tư mạo hiểm vào các công ty khởi nghiệp trong năm 2018 chỉ là 5% nhưng trong năm 2019 2nd đã tăng lên tới 17%. Cùng với đó là sự gia tăng nhanh chóng, lên tới 50% về số lượng các nhà đầu tư và quỹ đầu tư đang hoạt động tại Việt Nam, 3rd trong đó, các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các nhà đầu tư Hàn Quốc và Singapore chiếm 30% trong nhóm này, phản ánh hoạt động tăng gần gấp đôi so với năm trước đó. Nguồn: Báo cáo thường niên ESP Capital và Cento Ventures 2019 CÁC THÀNH PHỐ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CHÍNH HANOI HCM CITY DANANG Vai Trò: Thủ đô của Việt Nam Đặc điểm: Là thành phố mang tính chính trị, ngoại giao trong và ngoài nước Nơi thu hút các công ty công nghệ lớn như: FPT, VNG, VC Corp, etc. Nhiều chương trình, chính sách và sự kiện hỗ trợ cộng đồng khởi nghiệp: • Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia • Dự án hỗ trợ khởi nghiệp đến năm 2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội 52 Vai trò: Trung tâm kinh tế của cả nước Đặc điểm: Là thành phố mang tính định hướng kinh doanh, môi trường khởi nghiệp rất thân thiện với các startups Nơi thu hút gần 50% số lượng startups của cả nước Điểm mạnh: Lực lượng lao động trẻ và có trình độ học vấn cao, tâm lý kinh doanh vững vàng, nhiều công ty đa quốc gia, thị trường tiêu thụ lớn, sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính quyền địa phương Đặt mục tiêu hỗ trợ 1.000 công ty khởi nghiệp trong 5 năm tới Vai trò: Thành phố quan trọng trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Miền Trung Tuy số lượng dân cư thấp hơn Hà Nội và TP HCM, Đà Nẵng lại là một thành phố mới nổi cho các công ty khởi nghiệp với lợi thế phát triển công nghệ cao Điểm mạnh: chi phí thấp, vị trí chiến lược, cơ sở hạ tầng phát triển, nguồn nhân lực kỹ thuật mạnh mẽ, nhận được nhiều sự hỗ trợ của chính quyền địa phương Nơi đăng cai tổ chức nhiều sự kiện khởi nghiệp trong khu vực: Startup Fair, Surf - Danang Startup Wave. https://thuviensach.vn CÁC THÀNH PHẦN THAM GIA CHÍNH TRONG HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam 2021 Nguồn: NSSC - Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo Quốc gia tổng hợp năm 2021 https://thuviensach.vn 53 B Các thế hệ startups Việt Nam từ 2000 https://thuviensach.vn TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY, VIỆT NAM ĐÃ TRẢI QUA 3 THẾ HỆ NHÀ SÁNG LẬP CÔNG TY KHỞI NGHIỆP VỚI NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG RIÊNG FOUNDERS THẾ HỆ ĐẦU TIÊN: 2000 - 2006 FOUNDERS THẾ HỆ THỨ HAI: 2007 - 2014 FOUNDERS THẾ HỆ THỨ BA: 2015 - NAY THẾ HỆ ĐẦU TIÊN Thế hệ đầu tiên (Giai đoạn thành lập: 2000-2006) Bao gồm các nhà sáng lập của các công ty khởi nghiệp đáng chú ý như VNG, Vatgia, NextTech (trước đây là Peacesoft), VCCorp, 24H, và Yeah1. Khi hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ đạt đủ quy mô, những người sáng lập này thường chọn mở rộng công ty của mình sang các lĩnh vực kinh doanh mới. LĨNH VỰC KINH ĐIỆN TỬ TÀI CHÍNH LOGISTICS NỘI DUNG TRUYỀN DOANH CỐT LÕI ing THƯƠNG MẠI THÔNG CÁC LĨNH VỰC KHÁC Thế hệ đầu tiên GamEcom Ecom Media Media Nguồn: Do Ventures https://thuviensach.vn 55 THẾ HỆ THỨ HAI Thế hệ thứ hai (Giai đoạn thành lập: 2007-2014) Bao gồm các nhà sáng lập của các công ty tên tuổi như Batdongsan, Tiki, Foody, Topica, và Nhaccuatui. Họ bắt đầu trong một môi trường cạnh tranh hơn so với những người tiền nhiệm và cần thời gian lâu hơn để chiếm lĩnh thị trường. Thế hệ thứ hai có xu hướng tập trung vào việc củng cố hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ thông qua việc mở rộng theo chiều dọc để tạo thành hệ sinh thái toàn diện xoay quanh sản phẩm chính ban đầu. LĨNH VỰC CỐT LÕI LĨNH VỰC BỔ TRỢ Ecom B2C Book Category expansion Become general eCom Delivery service Delivery service Thế hệ thứ hai thực Ẩm Food review Food delivery Giáo dục Online learning MooC Online tutoring Online degree Branded Course Accelerator nhạc Âm Streaming Streaming Music Licensing THẾ HỆ THỨ BA Thế hệ thứ ba (Giai đoạn thành lập: 2015 trở đi) Đây là thế hệ mang nhiều nét đặc trưng nhất. Thế hệ này gồm nhiều nhà sáng lập đã học tập hoặc làm việc tại các hệ sinh thái công nghệ tiên tiến trên thế giới, những người có kinh nghiệm xây dựng các công ty khởi nghiệp tăng trưởng nhanh, và các doanh nhân kỳ cựu đã khởi nghiệp nhiều lần quay trở lại với những tham vọng lớn hơn. Bên cạnh đó, họ cũng tập trung vào việc xây dựng nền tảng công nghệ lõi vững chắc để tạo lợi thế cạnh tranh cho công ty mình. QUY MÔ KHU VỰC QUY MÔ QUỐC TẾ KINH NGHIỆM TỪ CÁC STARTUP QUY MÔ LỚN ĐÃ KHỞI NGHIỆP NHIỀU LẦN Thế hệ thứ ba Nguồn: Do Ventures https://thuviensach.vn 56 CÁC STARTUPS NỔI BẬT TẠI VIỆT NAM UNICORN “KỲ LÂN” Công ty khởi nghiệp có giá trị trên 1 tỷ USD VNG được thành lập vào năm 2004 trong mảng phát triển game, và đến năm 2014, công ty được World Start up Report định giá 1 tỷ USD và trở thành kỳ lân đầu tiên của Việt Nam. Đến năm 2019, VNG được quỹ đầu tư Temasek của chính phủ Singapore định giá 2,2 tỷ USD. VNG hiện hoạt động với 4 mảng kinh doanh cốt lõi: Trò chơi trực tuyến; Nền tảng kết nối; Tài chính & Thanh toán và Dịch vụ đám mây. Công ty này cũng đầu tư vào một số Start-up như trang thương mại điện tử Tiki, nền tảng cung cấp quà tặng Got It, công ty công nghệ trong lĩnh vực vận tải hàng hóa EcoTruck. Công ty Cổ phần Giải pháp Thanh toán Việt Nam VNPAY thành lập năm 2007. VNPay vốn được nhiều người biết đến với mạng lưới thanh toán bằng mã QR, đặc biệt là ở các thành phố lớn. VNPAY được cho là chính thức đạt trạng thái “kỳ lân” sau vòng gọi vốn tháng 11/2020 từ Softbank Vision Fund và quỹ đầu tư nhà nước GIC. Trong tháng 7 vừa qua, công ty mẹ của VNPay là VNLife, đã huy động được 250 triệu USD trong vòng Series B nhằm thúc đẩy thanh toán không tiền mặt và các giải pháp tiên tiến cho thương mại, dịch vụ. Gần đây, MoMo cho biết đã nhận số tiền đầu tư trị giá khoảng 200 triệu USD từ các nhà đầu tư toàn cầu, dẫn dắt bởi Mizuho Bank, bên cạnh Ward Ferry, Goodwater Capital và Kora Management. Trước đó, theo thông tin từ tờ Nikkei, riêng Mizuho chi 20 tỷ yen (170 triệu USD) mua 7,5% cổ phần M-Service - công ty sở hữu MoMo. Vòng gọi vốn thứ 5 này có quy mô lớn nhất trong tất cả lần gọi vốn, nâng giá trị MoMo vượt mức 2 tỷ USD”. https://thuviensach.vn 57 Công ty cho biết sẽ sử dụng nguồn vốn mới để tăng cường cung cấp các dịch vụ tài chính đến khách hàng hiện hữu, mở rộng thị trường thông qua việc cung cấp giải pháp chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ (SME), siêu nhỏ (MSME) và đầu tư vào các công ty Việt Nam để mở rộng hệ sinh thái. Công ty cũng sẽ mở rộng dịch vụ tại các thành phố cấp 2, cấp 3 và nông thôn. SOONICORN Công ty khởi nghiệp có tiềm năng phát triển trở thành Unicorn “ Kỳ Lân” Tiki thành lập vào tháng 3/2010 từ một trang bán sách tiếng Anh online và đến nay đã kịp chuyển mình trở thành một trang thương mại điện tử đa ngành cung cấp hàng trăm nghìn sản phẩm thuộc 10 ngành hàng: sách, điện thoại – máy tính bảng, thiết bị số – phụ kiện số. Tiki giữ vững vị trí top 1 đơn vị thương mại điện tử trong bảng xếp hạng Thương hiệu tốt nhất tại Việt Nam 2020 (Vietnam’s Best Brands 2020) do YouGov công bố. Mới đây, Tiki được ghi nhận đã nhận về tổng cộng 258 triệu USD từ vòng gọi vốn series E. Dẫn dắt bởi tập đoàn bảo hiểm toàn cầu AIA, vòng gọi vốn series E còn có sự góp mặt của nhiều nhà đầu tư danh tiếng khác trên thế giới như Mirae Asset - Naver Asia Growth Fund, Taiwan Mobile cùng cổ đông hiện hữu STIC Investments - một trong những công ty đầu tư lớn nhất Hàn Quốc. Năm 2014 Công ty CP Công nghệ Sendo chính thức được ra đời. Năm 2018, Sendo công bố huy động thành công 51 triệu USD trong vòng gọi vốn Series B. Theo đại diện công ty, thương vụ này có sự góp mặt của 8 nhà đầu tư, gồm SBI, SoftBank Ventures Korea, Daiwa PI Partners, SKS Ventures, Tập đoàn FPT, eContext Asia, BeeNext và Beenos. Năm 2019, Sendo tiếp tục hoàn thành vòng gọi vốn Series C với tổng giá trị 61 triệu USD. Vòng gọi vốn lần này có 2 nhà đầu tư mới là EV Growth (Indonesia) và Kasikornbank (Thái Lan). Một số nhà đầu tư cũ như SBI, Beenos, SoftBank Ventures Asia, Daiwa PI Partners tiếp tục tham gia rót vốn. Như vậy chỉ tính riêng 2 năm 2018 và 2019, Sendo đã huy động được trên 110 triệu USD. https://thuviensach.vn 58 Được thành lập từ năm 2010, đến nay Cốc Cốc đã đạt mốc gần 24 triệu người dùng, đứng thứ hai tại thị trường Việt Nam với gần 18% thị phần trình duyệt theo lượt truy cập và 3.5% thị phần công cụ tìm kiếm. Sau cái bắt tay với Yandex vào năm 2019 cho ra mắt tính năng đọc tin sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), năm 2020 tiếp tục là một năm đặc biệt với Cốc Cốc khi hợp tác với nhiều “ông lớn” trong và ngoài nước để phát triển các tính năng, sản phẩm nhằm gia tăng lợi ích và tối ưu hóa trải nghiệm cho người dùng địa phương như: Phát triển trình lọc quảng cáo nâng cao (kết hợp với Adblock Plus); Ra mắt gói cước tốc độ cao Data Xanh Lá (kết hợp cùng Vinaphone và MobiFone),... “Trong bối cảnh Covid 19, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã có bước phát triển ngoạn mục lan tỏa vào các chính sách vĩ mô, bộ ngành, địa phương,.. đặc biệt là Đại hội Đảng 13 đã đưa khởi nghiệp ĐMST, chuyển đổi số, khoa học công nghệ là nhiệm vụ trọng tâm và quyết sách cho giai đoạn 2021-2025 và tầm nhìn, mục tiêu 2030 và 2045. Sự chuyển dịch tư duy phát triển và kế hoạch hành động về hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST đã có sự chuyển dịch rõ nét, như phát triển ứng dụng công nghệ trong Nông nghiệp, Du lịch, Đô thị thông minh, Logistics,... Ngoài ra, hoạt động của hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST đã lan tỏa vào các trường đại học mạnh mẽ, mạng lưới nghiên cứu các nguồn lực tri thức với gần 300 trường đại học, cao đẳng tham gia. Cùng với đó mạng lưới các nhà trí thức và chuyên gia của kiều bào ở hơn 20 quốc gia đã được liên kết, hợp tác. Các trường đại học, cao đẳng ngày càng nhận thức sâu sắc hơn về vai trò của khởi nghiệp ĐMST. Đặc biệt các cơ chế, chính sách hỗ trợ cho phát triển khởi nghiệp ở các địa phương đã được ban hành cụ thể, dễ dàng triển khai, trong đó có việc xây dựng các công thông tin điện tử về khởi nghiệp ĐMST, chính sách hỗ trợ cho các hoạt động khởi nghiệp,.. hàng trăm startup đã nhận được hỗ trợ từ nguồn ngân sách nhà nước gần 2 năm qua, báo hiệu cho giai đoạn chính sách hỗ trợ KN đã đi vào cuộc sống ngày càng sâu.” Ông Lý Đình Quân Tổng Giám Đốc Trung Tâm Ươm Tạo Khởi Nghiệp Sông Hàn - SONGHAN Incubator https://thuviensach.vn 59 C Các chính sách và hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp nổi bật https://thuviensach.vn NHỮNG CHÍNH SÁCH VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM CHÍNH SÁCH VỀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ • Luật 07/2017/QH14 ngày 19/06/2017 - Chuyển giao công nghệ. • Nghị định số 76/2018/NĐ-CP ngày 15/05/2018 - Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ. CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ • Luật 04/2017/QH14 ngày 12/6/2017 - Hỗ trợ Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa. • Nghị định số 38/2018/NĐ-CP ngày 11/03/2018 - Nghị định quy định chi tiết về đầu tư cho Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa khởi nghiệp sáng tạo. • Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 04/06/2019 - Nghị quyết về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến 2020. • Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/05/2019 - Nghị định về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa. • Quyết định số 1696/QĐ-BTP ngày 25/07/2019 - Thủ tục hành chính trong lĩnh vực hỗ trợ pháp lý cho Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Tư pháp. • Luật số 61/2020/QH14 ngày 17/06/2020 – Luật Đầu tư. CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP, ĐỔI MỚI SÁNG TẠO • Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 Phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” • Thông tư 01/2018/TT-BKHCN ngày 12/04/2018 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ quy định quản lý Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”. • Thông tư số 45/2019/TT-BTC ngày 19/07/2019 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định quản lý tài chính Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”. • Quyết định số 188/QĐ-TTg ngày 09/02/2021 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2025. • Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 02/10/2019 về việc thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia. • Nghị định số 94/2020/NĐ-CP ngày 24/8/2020 quy định cơ chế, chính sách ưu đãi đối với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia. • Quyết định 939/QĐ-TTg ngày 30/6/2017 phê duyệt Đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp”. • Quyết định 1665/QĐ-TTg ngày 30/10/2017 phê duyệt Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”. https://thuviensach.vn 61 CÁC ĐƠN VỊ HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM NATEC Cục phát triển thị trường và doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ, là cơ quan trực thuộc Bộ KH&CN, có chức năng hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường khoa học và công nghệ, ươm tạo và phát triển doanh nghiệp KH&CN NATIF Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia (NATIF) là cơ quan chính phủ và tổ chức tài chính trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam cung cấp các khoản tài trợ và cho vay ưu đãi cho R&D, đổi mới và chuyển giao công nghệ. NSSC Là đơn vị được giao tổ chức, triển khai “Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia” (TECHFEST) và các nhiệm vụ khác thuộc Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Quốc gia đến năm 2025 nhằm kết nối mạng lưới trong và ngoài nước, hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia. NIC - Vietnam National Innovation Center - Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia là đơn vị trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư được Thủ Tướng Chính phủ thành lập, với chức năng hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Việt Nam, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học và công nghệ. Nguồn: BBU Tổng hợp https://thuviensach.vn 62 CÁC CHƯƠNG TRÌNH HỖ TRỢ KHỞI NGHIỆP Ở VIỆT NAM Techfest là nền tảng kết nối quốc gia cho hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hướng tới nâng cao năng lực, liên kết và hoạt động của các chủ thể trong hệ sinh thái, thông qua các trụ cột: - Thúc đẩy sáng kiến công nghệ: Trình diễn, nâng cao vai trò của các giải pháp, sản phẩm, dịch vụ từ các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đối với kinh tế - xã hội; - Hội tụ nguồn lực: Thu hút nguồn lực chuyên gia, trí thức, doanh nhân TECHFEST VIETNAM VIETNAM VENTURE SUMMIT FESTIVAL KHỞI NGHIỆP 2020 STARTUP WHEEL VIETNAM VIETNAM STARTUP DAY trong nước, người Việt Nam ở nước ngoài, quỹ đầu tư, nhà đầu tư cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam. - Khuyến khích đổi mới: Thúc đẩy hình thành tư duy đổi mới sáng tạo mở, giải quyết những vấn đề, thách thức đặt ra trong xã hội, và nhu cầu từ các doanh nghiệp, tập đoàn lớn. • Xây dựng một hệ sinh thái đổi mới hoàn chỉnh trên quy mô lớn để cho phép chuyển giao, phát triển và thương mại hóa công nghệ. • Thí điểm một môi trường pháp lý khuyến khích cho các hoạt động đổi mới. • Kết nối các công ty khởi nghiệp với nhiều kênh tài trợ khác nhau. • Đóng vai trò là bệ phóng cho các công ty khởi nghiệp thông qua các hoạt động ươm tạo và thúc đẩy. • Nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp trong sinh viên đại học và thanh niên bằng cách đào tạo sớm về giáo dục khởi nghiệp. • Hỗ trợ vốn các dự án khởi nghiệp • Đào tạo kiến thức chuyên sâu về khởi sự kinh doanh cho doanh nhân, thanh niên, sinh viên khởi nghiệp • Ươm tạo phát triển doanh nghiệp trẻ. • Mở rộng Networking với các chuyên gia hàng đầu, người có ảnh hưởng trong xã hội và các founder/ solutions provider • Triển lãm các giải pháp và sản phẩm sáng tạo VIETNAM INNOVATION • Chia sẻ thông tin, ý tưởng mới lạ độc đáo SUMMIT • Hoạt động hàng năm có nguồn tài trợ từ Chính phủ Nhật Bản nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp. • Chương trình sẽ góp phần thực hiện thành công đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025” của Thủ tướng Chính phủ. • Cuộc thi hàng năm thu hút hàng nghìn ý tưởng, sản phẩm của các em STARTUP KITE Nguồn: BBU Tổng hợp học sinh, sinh viên ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. https://thuviensach.vn 63 D Tổng quan thị trường đầu tư công nghệ tại Việt Nam 9 tháng đầu năm 2021 https://thuviensach.vn TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG ĐẦU TƯ VÀO LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ TẠI VIỆT NAM 9 THÁNG ĐẦU NĂM 2021 Covid-19 được nhận định là chất xúc tác thúc đẩy các mô hình kinh doanh độc đáo phát triển mạnh mẽ. Đại dịch đã tạo ra những thay đổi lớn trong hành vi của người tiêu dùng và doanh nghiệp khi mà các hoạt động nhanh chóng chuyển dịch lên trực tuyến. Cùng với những cải tiến, đổi mới không ngừng của công nghệ và các ngành hàng vốn đã phát triển mạnh mẽ như thương mại điện tử (E-commerce) hay công nghệ tài chính (Fintech), các ngành như công nghệ y tế (Medtech), công nghệ giáo dục (Edtech), truyền thông trực tuyến (Online media), và các giải pháp số cho doanh nghiệp dự kiến sẽ tạo nên sự bức phá thu hút đầu tư trong thời gian tới. Theo báo cáo Golden Gate Ventures công bố vào tháng 7 năm 2021, Việt Nam được đánh giá là “Ngôi sao đang lên” của khu vực và sẽ trở thành quốc gia có hệ sinh thái khởi nghiệp lớn thứ ba sau Indonesia và Singapore. Việt Nam cũng sẽ là một trong những thị trường trọng tâm của các quỹ đầu tư mạo hiểm tại khu vực Đông Nam Á trong ít nhất 2-3 năm tới do có lợi thế về môi trường chính trị ổn định và kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực. Hoạt động đầu tư vào lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam đã nhanh chóng trở lại sau một năm đầy sóng gió. Đáng chú ý, số lượng giao dịch trong 9 tháng đầu năm 2021 đã tăng lên mức cao nhất trong 5 năm trở lại đây, đạt 108 thương vụ. Trong khi đó, tổng vốn đầu tư vào 9 tháng đầu năm 2021 là 604 triệu đô, đạt gần 70% so với mức cao nhất được ghi nhận trong cả năm 2019. 126 $874 Số thương vụ Vốn đầu tư (triệu đô) 9 8 21 17 42 29 31 20 30 92 59 41 25 105 76 108 $20 $19 $46 $31 $45 s36$105$54 $48 $43 $443 $126 $665 $451 $201 $604 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 Nguồn – Nghiên cứu của Do Ventures, NIC, Cento Ventures, và Golden Gate Ventures https://thuviensach.vn 65 SỰ PHỤC HỒI MẠNH MẼ VỀ SỐ LƯỢNG THƯƠNG VỤ Ở HẦU HẾT CÁC VÒNG ĐẦU TƯ Trong 9 tháng đầu năm 2021, số lượng thương vụ đầu tư đạt mức cao kỷ lục ở vòng 500 nghìn USD - 3 triệu USD, gấp 2.58 lần so với cùng kỳ năm trước. Có sự dịch chuyển trong tỷ lệ phân bổ đầu tư ở các giai đoạn, tăng tỷ trọng các vòng 500 nghìn USD - 3 triệu USD và 3 triệu - 10 triệu, đồng thời giảm đầu tư vào các startup gọi vốn giai đoạn pre-seed và seed. 9M 2021 13% 25% 6% 8% 45% 2% 4% 1% 9T 2020 34% 62% 0-$500K 14 12 3 3 32 2217 1318 15 34 25 53 41 59 47 37 0-$500k $500K-$3M $3M-$10M $10M-$50M >$50M CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 $500K-$3M 17 13 49 41 29 28 19 $3M-$10M 6 5 19 15 11 6 14 3 2 2 26 495 6 5 3 353 3 2 2 2 1 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 $10M-$50M 1 1 3 2 3 1 10 4 4 3 >$50M 6 3 1 3 3 3 1 2 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 Nguồn – Nghiên cứu của Do Ventures, NIC, Cento Ventures, và Golden Gate Ventures 66 https://thuviensach.vn SỐ TIỀN ĐẦU TƯ TĂNG VỌT ĐỐI VỚI KHOẢN GỌI VỐN TRÊN 50 TRIỆU ĐÔ Trong 9 tháng đầu năm 2021, số tiền đầu tư đã phục hồi đáng kể, với mức tăng kỷ lục là 196% đối với tổng vốn đầu tư vào các thương vụ quy mô từ 500 nghìn USD - 3 triệu USD. 9M 2021 27% 57% 1% 5% 9T 2020 39% 13% 13% 12% 16% 17% 0-$500K $3 $13 $10 $7 $5 $12 $10 $7 $1 $1 $3 $2$4$3 $3 $2 $2 0-$500k $500K-$3M $3M-$10M $10M-$50M >$50M CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 $500K-$3M $3 $2 $4 $4 $7 $5 $8 $7 $11 $7 $29 $22 $77 $62 $38 $40 $26 $3M-$10M $39$25 $20 $14$37 $34 $17 $17 $13 $11 $3 $112 $88 $65 $33 $71 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 $10M-$50M $14 $14 $79 $45 $145 $45 $301 $144 $108 $78 $105 >$50M $251 $51 $386 $226 $55 $344 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 CN 9T 2013 CN 9T 2014 CN 9T 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 Nguồn – Nghiên cứu của Do Ventures, NIC, Cento Ventures, và Golden Gate Ventures https://thuviensach.vn 67 LĨNH VỰC ĐẦU TƯ TIỀM NĂNG TRONG THỜI GIAN TỚI Thanh toán và bán lẻ vẫn là hai lĩnh vực chủ đạo được nhiều nhà đầu tư quan tâm trong xuyên suốt nhiều năm từ 2016 đến nay với số vốn tăng mạnh liên tục. Trong khi đó, vốn đổ vào các lĩnh vực mới nổi như giáo dục, y tế, và tự động hóa doanh nghiệp cũng tăng đáng kể so với năm 2020, trong đó lĩnh vực y tế nhận số vốn cao kỷ lục. Tổng vốn đầu tư theo từng lĩnh vực, triệu USD Thanh toán Bán lẻ Nhân sự Bất động sản & cơ sở hạ tầng Dịch vụ tài chính Tự động hoá kinh doanh Dịch vụ nội địa Du lịch & Khách sạn Giáo dục Giải trí/ Gaming Logistics Chăm sóc sức khoẻ Giải trí/ Non-gaming Công nghệ Quảng cáo & Marketing Truyền thông & Cộng đồng Đa ngành dọc (Multi-vertical) Khác 2013 12 1 - 1 - - 0.2 - 0.2 - - - - 6 - - - 2014 10 15 0.0 - 0.0 - 0.1 1 3 - - - - 7 0.2 - - 2015 1 1 0.2 0.1 1 0.1 4 0 6 - 0.3 0.1 0.1 30 - - 0.2 2016 29 18 0.1 - 2 - 2 4 1 - 1 - - 1 - - - 2017 10 15 0 7 0.0 0.0 0.2 1 5 - - 0.2 - 6 - - - 2018 100 105 1 6 3 1 4 5 53 0.3 5 0.2 - 3 0.0 - - 2019 300 195 3 16 40 60 5 23 32 9 58 12 1 15 - 29 - 2020 101 83 36 26 25 18 10 9 8 6 4 3 2 2 1 - - 9T 2021 250 122 2 10 35 54 14 4 49 10 3 16 5 - 3 - 27 TOTAL 814 556 42 66 106 133 40 46 158 25 70 31 8 70 5 29 27 GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH CỦA CÁC VÒNG ĐẦU TƯ GIAI ĐOẠN SAU LIÊN TỤC TĂNG Trong 9 tháng đầu năm 2021, số lượng các khoản đầu tư Series A đạt con số kỷ lục là 37 thương vụ, cao nhất trong các năm qua. Giá trị giao dịch trung bình trên tất cả các vòng đầu tư trong năm 2021 phục hồi so với năm 2020, tuy nhiên vòng Pre A và Series A vẫn chưa quay về cột mốc đỉnh của năm 2019. Riêng với Series B, các thương vụ đạt giá trị trung bình cao nhất từ trước đến nay. Số lượng thương vụ theo vòng Giá trị thương vụ trung bình theo vòng, triệu USD $13.0 Pre-A A B Pre A A B C+ 10 3 8 4 3 $10.0 5 25 37 28 3 6 6 9 4 12 7564 64 $5.0 $6.0 $4.3 $2.0 $5.2 $4.5 $2.9 $6.0 $3.0 $2.0 1 123 3320 1737 $1.0 $1.2 $1.0$1.6 $1.6 $1.4 3 2013 2014 2015 CN 9T 2016 CN 9T 2017 CN 9T 2018 CN 9T 2019 CN 9T 2020 9T 2021 $0.1 $0.1 $0.2 $0.0 $0.2 $0.2 $0.4 $0.3 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 9M 2021 Nguồn – Nghiên cứu của Do Ventures, NIC, Cento Ventures, và Golden Gate Ventures 68 https://thuviensach.vn THƯƠNG VỤ NỔI BẬT NĂM 2021 • Lĩnh vực hoạt động: Du lịch trực tuyến, thương mại điện tử B2B và bán lẻ • Nhà/ Quỹ đầu tư: Dragoneer Investment Group, General Atlantic, Paypal Ventures, GIC, EDBI, Softbank Vision Fund • Vòng gọi vốn: Series B • Giá trị thương vụ: 250 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Giải pháp phần mềm POS • Nhà/ Quỹ đầu tư: Kohlberg Kravis Roberts, Jungle Ventures • Vòng gọi vốn: Series B • Giá trị thương vụ: 45 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: E-Logistics - startup giao đồ ăn và thương mại điện tử tại Việt Nam • Nhà/ Quỹ đầu tư: BAce Capital & Sun Hung Kai & Co. Limited • Vòng gọi vốn: Series C • Giá trị thương vụ: 12 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Giáo dục • Nhà/ Quỹ đầu tư: Gaw Capital • Vòng gọi vốn: Series A • Giá trị thương vụ: 12 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Công nghệ bất động sản • Nhà/ Quỹ đầu tư: Mekong Capital • Vòng gọi vốn: Private Equity Round • Giá trị thương vụ: 10,2 triệu USD https://thuviensach.vn 69 • Lĩnh vực hoạt động: E-commerce • Nhà/ Quỹ đầu tư: AIA Group, UBS, Yuanta Investment, Mirae Asset-Naver Asia Growth Fund, Taiwan Mobile Co Ltd và STIC Investment • Vòng gọi vốn: Series E • Giá trị thương vụ: 258 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Giáo dục. Ứng dụng học tiếng Anh ứng dụng công nghệ nhận diện giọng nói bằng trí tuệ nhân tạo (AI) • Nhà/ Quỹ đầu tư: Vietnam Investments (VI Group), SIG, Gradient Ventures, David Evans, Monk’s Hill Ventures, Endeavor Catalyst, MOX, SOSV • Vòng gọi vốn: Series B • Giá trị thương vụ: 15 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Nền tảng thử nghiệm di động giúp phân phối và thử nghiệm các ứng dụng dành cho thiết bị di động. • Nhà/ Quỹ đầu tư: Panoramic Ventures và Fulcrum Equity Partners, cùng một khoản vay từ Ngân hàng Silicon Valley. • Vòng gọi vốn: Venture Round • Giá trị thương vụ: 12 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Healthcare • Nhà/ Quỹ đầu tư: Mekong Capital, VinaCapital Ventures • Vòng gọi vốn: Private Equity Round • Giá trị thương vụ: 11 triệu USD • Lĩnh vực hoạt động: Healthcare • Nhà/ Quỹ đầu tư: Smilegate Investment, B Capital Group dẫn dắt và các nhà đầu tư hiện tại Cocoon Capital, Genesia Ventures, chương trình Surge của Sequoia Capital Ấn Độ và Nextrans • Vòng gọi vốn: Series B • Giá trị thương vụ: 9 triệu USD https://thuviensach.vn 70 TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN Đầu tư vào start-up công nghệ tại Việt Nam trong giai đoạn tiếp theo dự kiến sẽ ghi nhận thêm những dấu ấn mới ấn tượng khi Hệ sinh thái khởi nghiệp & Đổi mới sáng tạo đang có nhiều tiềm năng và động lực thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn đến từ. 1. Bối cảnh khởi nghiệp thuận lợi 2. Doanh nghiệp và Tập đoàn lớn tìm kiếm giải pháp Đổi mới sáng tạo nhiều hơn 3. Sự hỗ trợ từ các Tổ chức và Chính Phủ Và chính sự cộng hưởng của cả ba yếu tố này chắc chắn sẽ tạo ra những tác động rất tích cực lên toàn bộ hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam trong thời gian tới. BỐI CẢNH KHỞI NGHIỆP THUẬN LỢI Tôi tin rằng hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang bước vào thời điểm bước ngoặt (tipping point) để có thể tạo dấu ấn trong khu vực và trên thế giới nhờ vào ba yếu tố chính Bà Lê Hoàng Uyên Vy Đồng sáng lập & Giám đốc điều hành của Do Ventures Startup Việt Nam đã bắt đầu hướng tới các thị trường khu vực và thế 0 1 02 03 giới thay vì chỉ phục vụ thị trường nội địa Tiêu biểu như Ecomobi sang thị trường Thái Lan và Indonesia, Trusting Social sang Ấn Độ, Indonesia, Philippines, Sky Mavis với thị trường game toàn cầu Startup Việt Nam đã có khả năng cho ra đời những sản phẩm và dịch vụ có hàm lượng công nghệ cao VD: Giải pháp trí tuệ nhân tạo của Palexy hay sản phẩm blockchain của Kyber Network Startup Việt Nam đã có những công ty đủ trưởng thành để trở thành nhà đầu tư cho thế hệ nhà sáng lập đi sau VD: kỳ lân VNG, nền tảng TMĐT Tiki, ví điện tử Momo COVID-19 vừa là thách thức vừa là cơ hội thuận lợi cho các start-up thay đổi và phát triển nhanh chóng, đặc biệt ngành y tế, giáo dục, các ứng dụng hội họp hay giao dịch thương mại online,... lên ngôi thậm chí thay đổi vĩnh viễn thói quen tiêu dùng trong tương lai trên toàn thế giới. https://thuviensach.vn 71 DOANH NGHIỆP VÀ TẬP ĐOÀN LỚN TÌM KIẾM GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO NHIỀU HƠN Các doanh nghiệp lớn cũng dần nhận thức vai trò quan trọng của đổi mới sáng tạo và việc đầu tư, ứng dụng những ý tưởng mới vào hoạt động của mình. Ý tưởng và giải pháp đổi mới sáng tạo không những giúp doanh nghiệp thực hiện mục tiêu hàng đầu là tối ưu hoá lợi nhuận theo một cách mới, còn đồng thời cũng là cách để các doanh nghiệp bắt kịp với nhu cầu & xu hướng mới chuyển đổi không ngừng của thị trường. “Theo quan sát cá nhân, đổi mới sáng tạo thường được xét đến một cách đơn lẻ và là một chủ đề tự thân không có vai trò trung tâm hoặc rõ ràng trong chiến lược của các doanh nghiệp lớn và lâu năm trong nước. Nếu muốn thúc đẩy tăng trưởng dài hạn và bền vững, thì đổi mới sáng tạo cần thiết phải là một phần không thể thiếu của chiến lược và công tác lãnh đạo – nó cần được nâng cấp trở thành một “chủ đề” trong các cuộc họp của lãnh đạo và được nhúng sâu vào “gien” của văn hóa doanh nghiệp. Chúng ta rõ ràng cần tìm một sự cân bằng mới và tốt hơn - giữa điều hành hoạt động kinh doanh cốt lõi để đạt được hiệu suất ngắn hạn và đạt được đỉnh lợi nhuận (nhiệm vụ tối ưu hóa), đồng thời xây dựng và tái điều hướng hoạt động kinh doanh để tăng trưởng và tạo dựng những giá trị dài hạn (nhiệm vụ “khởi nghiệp”). Thiếu hụt điều này, các doanh nghiệp rất dễ trở nên “lỗi thời” và trở thành “không liên quan” đến các nhu cầu mới của thị trường trong tương lai – do thị trường sẽ ngày càng bị pha loãng. Rất có thể, chúng ta sẽ cần những kỹ năng, quy trình, công nghệ và những nhân sự khác nhau cho hai nhiệm vụ này. COVID-19 là một cú huých thúc đẩy sự kết hợp những kỹ năng và cách tiếp cận tốt nhất của hai nhiệm vụ để có thể xây dựng “mô hình 2 trong 1” tại doanh nghiệp lớn – và lấy đổi mới sáng tạo, tăng trưởng làm cốt lõi của chiến lược và công tác lãnh đạo. Ghi chú: Quan điểm trong bài này là của chuyên gia và không nhất thiết phản ánh quan điểm của tổ chức EY toàn cầu và các thành viên.” Ông Hoàng Mạnh Thắng Phó Tổng Giám Đốc Phát triển kinh doanh & Thương hiệu EY Việt Nam SỰ HỖ TRỢ NHIỆT TÌNH TỪ CÁC TỔ CHỨC VÀ CHÍNH PHỦ “Những năm gần đây, phong trào khởi nghiệp ở nước ta đang có xu hướng nở rộ. Ngày 18/5/2016, thủ tướng chính phủ cũng đã phê duyệt đề án “hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” với mục tiêu tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới. Bộ giáo dục và đào tạo đang bắt đầu đưa nội dung đào tạo về khởi nghiệp cho sinh viên tại một số trường như khối trường kỹ thuật, thương mại… giúp sinh viên trang bị những kiến thức cần thiết, ban đầu cho hoạt động khởi nghiệp của mình vì ngoài việc có tinh thần, nhiệt huyết, người khởi nghiệp phải có kiến thức về khởi nghiệp. Tuy nhiên, các kiến thức về quản trị cho doanh nghiệp, hoạt động quản lý về thị trường và tiền tệ nhiều khi chưa được dạy một cách đầy đủ.” Ông Nguyễn Huy Minh Chủ tịch Sunshine Holdings https://thuviensach.vn 72 Song song với cơ hội thì các tổ chức khởi nghiệp, Start-up cũng còn nhiều vấn đề còn tồn động cần cải thiện hay cần làm tốt hơn để thu hút vốn đầu tư từ các tổ chức, các nhân đầu tư trong và ngoài nước. Với góc nhìn của một nhà đầu tư thiên thần, Bà Lê Mỹ Nga từ kinh nghiệm quan sát và cố vấn và đầu tư nhiều dự án tại Việt Nam, nêu ra ba nguyên nhân chính ảnh hưởng đến quyết định đầu tư giai đoạn Thiên thần và cũng rất quan trọng trong tiến trình phát triển một dự án khởi nghiệp. “Thứ nhất, là tạo ra một sản phẩm, mô hình kinh doanh không giải quyết được “nỗi đau” chung của thị trường, không mang tính khác biệt lớn, khó thay thế giải pháp hiện hữu , dẫn đến không đáp ứng nhu cầu thị trường ngay tức thì và khó tăng quy mô. Từ đó, doanh nghiệp rất khó gọi vốn để tăng trưởng như kỳ vọng. Cuối cùng thì dự án không đủ tài chính để tiếp tục phát triển, buộc phải dừng lại Thứ hai, không ứng dụng công nghệ mới hoặc có ứng dụng công nghệ nhưng chưa đủ để tạo sản phẩm đột phá, đủ khả năng đăng ký sáng chế mang tầm quốc gia và quốc tế; chưa sở hữu sản phẩm hoặc mô hình có thể kiểm soát được thị trường mới, để đối thủ cạnh tranh khó có thể bắt chước trong thời gian ngắn. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu và phát triển ( R&D ) liên tục nhằm giúp sản phẩm, mô hình kinh doanh luôn kiểm soát được thị trường và phát triển bền vững trong tương lai không được chú trọng hoặc không được đề cao. Cuối cùng là đội ngũ các nhà sáng lập dự án không đủ mạnh, không đủ năng lực lãnh đạo để có thể dẫn dắt công ty tinh gọn có thể phát triển nhanh trên thị trường. Trong khi đó, các sáng lập viên, thường là các nhân sự mạnh về năng lực công nghệ và kỹ thuật, không sẵn sàng chia sẻ cổ phần để sở hữu những nhân sự giỏi, đối tác chiến lược, bổ sung những điểm yếu mình không thể khắc phục trong thời gian ngắn; đặc biệt là khả năng quản trị và tiếp thị đúng nghĩa để có thể chiếm lĩnh thị trường nhanh nhất có thể, mà không “đốt” quá nhiều tiền, vốn rất ít ỏi từ nguồn vốn tự thân ban đầu hoặc được huy động từ gia đình, bạn bè của các sáng lập viên. Để tránh những sai lầm cơ bản nêu trên, các sáng lập viên nên tham gia các chương trình ươm tạo và tăng tốc chuyên nghiệp để được hướng dẫn bởi các cố vấn khởi nghiệp chính thống, tham gia các chương trình tranh tài khởi nghiệp chuyên nghiệp trong nước và quốc tế, kết nối với các chiến lược gia về công nghệ, thị trường, vận hành,… kết nối với các nhà đầu tư chuyên nghiệp để có thể tiến đến các vòng gọi vốn mạo hiểm, đủ tiềm lực tài chính và nhân lực, đủ khả năng tung sản phẩm và phát triển thị trường trong thời gian ngắn.” Bà Lê Mỹ Nga Chuyên gia Cố vấn chiến lược Trong 3 năm trở lại đây, đầu tư công nghệ tại Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, tuy nhiên theo nhận định của chuyên gia thì thị trường Việt Nam vẫn còn non trẻ so với các quốc gia trong khu vực. Bên cạnh việc startup cần liên tục cải tiến và hoàn thiện năng lực để tăng khả năng cạnh tranh thì Hệ sinh khởi nghiệp Việt nam còn đang gặp hạn chế về khả năng tiếp cận nguồn vốn trong nước. Số lượng quỹ đầu tư tại Việt Nam chưa nhiều so với số lượng ra đời của startup. Điều này dẫn đến một số khoảng trống về vốn chưa được khai thác hết. Bà Lê Hoàng Uyên Vy đã có những chia sẻ thực tế về những khoảng trống đầu tư này. • Thứ nhất là khoảng trống về các vườn ươm (incubators và accelerators) khi các start up mới ra đời ở giai đoạn Pre-Seed. Hiện nay tại Việt Nam đã có một số vườn ươm uy tín đang hoạt động như SHi - Songhan Incubator, tuy nhiên số lượng còn rất ít so với số lượng startup đang ra đời mỗi ngày. Vì vậy, cần có nhiều hơn những đơn vị hỗ trợ startup https://thuviensach.vn 73 trong giai đoạn sớm để họ có đủ năng lực bước vào giai đoạn gọi vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm. • Thứ hai, khoảng trống là ở vòng Series B khi giá trị gọi vốn của startup lên đến 15-20 triệu USD. Theo quan sát, số lượng quỹ nội địa có khả năng tham gia vào vòng này còn rất hạn chế, vì vậy các start-up sẽ không thể gọi vốn ở thị trường Việt Nam mà phải tìm đến các quỹ nước ngoài. Khi cơ hội gọi vốn bị giới hạn, công ty cũng sẽ mất đi cơ hội tạo được những tăng trưởng đột phá. Chính vì vậy, hệ sinh thái start-up Việt Nam rất cần sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước nhằm mang lại nguồn vốn dồi dào cho sự phát triển của các công ty ở mọi giai đoạn. https://thuviensach.vn 74 PHẦN 4 TỔNG QUAN BỐI CẢNH VÀ CÁC XU HƯỚNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO CHÍNH Ở 11 LĨNH VỰC https://thuviensach.vn BẢN ĐỒ KHỞI NGHIỆP VIỆT NAM 2021 VÀ 4 TRỤ CỘT CHÍNH KINH DOANH CON CÔNG NGHỆ LÕI Bán lẻ (Retail) Công nghệ tiếp thị NGƯỜI Trí tuệ nhân tạo (AI) Công nghệ tài chính & bảo hiểm (Fintech & Insurtech) Công nghệ bất động sản (Proptech) Công nghệ nông nghiệp (Agritech) Công nghệ thực phẩm (Food Tech) Công nghệ sinh học (Biotech) Công nghiệp oto (Automo tive Tech) Công nghệ xây dựng (Construction Tech) Sản phẩm tiêu dùng (Consumer Goods) (Martech) Công nghệ bán hàng (Salestech) Chuỗi cung ứng và hậu cần (Logistics & Supply chain) Công nghệ chế biến và sản xuất (Processing & Manufactur ing) Công nghệ sự kiện (Event Tech) Dịch vụ khác (Luật, Tư vấn, Kế toán, Nhân sư)(Other service) Du lịch và lữ hành (Travel and Tourism) Chăm sóc sức khỏe (Healthcare) Giáo dục (Edutech) Giải trí & trò chơi (Game & Entertain ment) Công nghệ thể thao (Sport Tech) Công nghệ làm đẹp (Beauty Tech) Fashion Tech Chăm sóc thú cưng (Pet Care) Thiết bị đeo tay (Wearable Devices) Nhà thông minh (Smart home) Công nghệ dịch vụ ăn uống (F&B Tech) Công nghệ hỗ trợ người già (The Age Tech) Công nghệ hỗ trợ trẻ em (Kids Tech) XÃ HỘI Phát triển bền vững (Sustainability) Thành phố thông minh (Smart city) Công nghệ giao thông (Traffic Tech) Công nghệ thực tế ảo (VR & AR) Học máy (Machine Learning) Dữ liệu lớn (Big Data) Công nghệ chuỗi khối (Blockchain) Công nghệ in 3D (3D Printing) Công nghệ điện toán đám mây (Cloud Computing) Công nghệ An ninh mạng Robotics https://thuviensach.vn 76 01 NGÀNH HÀNG TIÊU DÙNG (Consumer Goods) https://thuviensach.vn TỔNG QUAN NGÀNH HÀNG TIÊU DÙNG - CONSUMER GOODS BỐI CẢNH NGÀNH HÀNG TIÊU DÙNG CỦA VIỆT NAM Thu nhập tăng nhanh cùng với sự thay đổi về thói quen tiêu dùng của người tiêu dùng là hai tác động chính thúc đẩy sự chuyển đổi ngành hàng tiêu dùng của thế giới. Châu Á là đầu tàu tăng trưởng ngành tiêu dùng của thế giới, theo báo cáo Future of Asia 2021 của McKinsey, trong thập kỷ tới, thị trường tiêu dùng Châu Á có cơ hội tăng trưởng 10 nghìn tỷ đô la. Ở Việt Nam, sức tăng trưởng của thị trường hàng tiêu dùng có thể nhìn thấy từ số liệu cập nhật mới đây của Tổng cục Thống kê. 6 tháng đầu năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 nhưng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng vẫn tăng 4,9% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2020 giảm 1,1%). Doanh thu bán lẻ ngành hàng tiêu dùng 6 tháng đầu năm 2021 ước đạt 1.985,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 80,6% tổng mức và tăng 6,2% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2020 tăng 3,6%). XU HƯỚNG SỐ HOÁ CỦA NGÀNH NGÀNH TIÊU DÙNG Theo Sách trắng Thương mại điện tử 2021, doanh thu thương mại điện điện tử B2C cũng liên tục tăng mạnh trong 5 năm qua. Cụ thể, nếu như năm 2016, con số này mới chỉ đạt 5 tỷ USD thì đến năm 2019, mức doanh thu đã tăng gấp đôi, đạt hơn 10 tỷ USD và năm 2020 là 11,8 tỷ USD, với mức tăng trưởng 18% so với năm trước. Báo cáo kinh tế internet khu vực Đông Nam Á của Google dự báo thương mại điện tử Việt Nam sẽ đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2025 với mức tăng trưởng 34% so với năm 2020. Xu hướng số hoá của ngành hàng tiêu dùng (Consumer Goods) bắt nguồn từ sự thay đổi của hành vi người tiêu dùng: 49.3 Triệu người Số người tiêu dùng mua sắm trực tuyến năm 2020 240 USD Giá trị mua sắm mỗi người trung bình năm 2020 88 % Tỷ lệ người dùng internet Việt Nam tham gia mua sắm trực tuyến Nhiều doanh nghiệp Việt đã và đang từng bước áp dụng công nghệ số và tạo ra các đột phá về sản xuất, kinh doanh. Từ đó, các doanh nghiệp này đã khẳng định được thương hiệu và ký kết được những hợp đồng giá trị lớn hơn. Chuyển đổi số cũng giúp cho nhiều công ty thu hút được vốn trực tiếp nước ngoài (FDI) để mở rộng sản xuất và tăng sức cạnh tranh. https://thuviensach.vn 78 Xu hướng ĐMST trong ngành FMCG: ngành FMCG nói riêng và bán lẻ nói chung cũng chịu tác động mạnh mẽ bởi đợt dịch và việc lockdown của chính quyền các thành phố cũng như trên toàn quốc, chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng nặng nề. Vì vậy, việc DMST của ngành trong thời gian tới là đương nhiên diễn ra mạnh mẽ, nhưng dĩ nhiên là việc educate chuỗi cung ứng của ngành là các cửa hàng truyền thống và những người chủ cửa hàng low tech thì vẫn còn là rào cản lớn trong công tác mass adoption. Ông Khoa Nguyễn Founder Tạp Hoá Cam MỘT SỐ XU HƯỚNG CÔNG NGHỆ CỦA NHÓM HÀNG TIÊU DÙNG (CONSUMER GOODS) TRÊN THẾ GIỚI Ngành hàng tiêu dùng nhanh trên thế giới dự kiến sẽ tạo ra doanh thu 721,8 tỷ đô la vào năm 2020, theo Startup Insight. Để giành lấy miếng bánh “béo bở” này, các công ty hàng tiêu dùng nhanh bắt đầu triển khai các công nghệ tiên tiến như blockchain, trí tuệ nhân tạo, trợ lý kỹ thuật số và robot, nhằm mục đích nâng cao hoạt động và cải thiện trải nghiệm khách hàng và tăng sự hài lòng của khách hàng. Công nghệ hỗ trợ doanh nghiệp theo đuổi xu hướng bền vững Người tiêu dùng ngày càng lo lắng về biến đổi khí hậu và tác động của nó lên môi trường, dẫn đến việc người tiêu dùng trên thế giới ngày càng quan tâm đến hoạt động xã hội hoặc những hoạt động/ tổ chức giúp họ theo đuổi lối sống “bền vững”. Để đáp ứng nhu cầu này, các nhãn hàng FMCG đã phát triển, đưa ra thị trường những lựa chọn đóng gói “lành tính” hơn, như: Bao bì có thể phân huỷ, tái chế hoặc tái sử dụng. Đồng thời một số nhãn hàng thực phẩm cũng sử dụng các nguyên liệu an toàn hơn, nguyên liệu tự nhiên, chứa thành phần hữu cơ,... Công nghệ hỗ trợ tăng trải nghiệm của khách hàng Với nhu cầu về sự tiện lợi ngày càng tăng trong lĩnh vực hàng tiêu dùng, các công ty luôn cố gắng cải thiện đáng kể trải nghiệm của khách hàng. Các công ty khởi nghiệp sử dụng Thực tế tăng cường (AR) và Thực tế ảo (VR) để tăng tính hấp dẫn và tương tác cho các sản phẩm. Tiêu biểu là việc ứng dụng Video 3D và trò chơi điện tử (gamification) trong việc thu hút khách hàng trong quá trình cung cấp cho họ thông tin về sản phẩm. Hơn nữa, đầu tư vào việc cải thiện trải nghiệm của khách hàng sẽ xây dựng niềm tin và tăng lòng trung thành với thương hiệu. Vì vậy, ngày càng có nhiều công ty chú trọng việc cung cấp tính tiện lợi với các công nghệ kỹ thuật số. Số hoá kênh phân phối Số hóa đang ngày càng trở thành ưu tiên của các thương hiệu ngành hàng tiêu dùng khi khách hàng tương tác với các thương hiệu trên nhiều kênh trực tuyến và ngoại tuyến. Các công ty có quyền truy cập vào dữ liệu có giá trị từ nhiều nguồn bao gồm các nền tảng truyền thông xã hội, web và ứng dụng di động khác nhau, đồng thời cũng tương tác trực tiếp với khách hàng của họ. Việc tích hợp công nghệ kỹ thuật số không chỉ mang lại trải nghiệm đa kênh cho khách hàng mà còn chuyển đổi người mua một lần thành khách hàng lặp lại. Dữ liệu lớn (Big data) & Phân tích dữ liệu Các công ty ngành hàng tiêu dùng tích cực tận dụng Dữ liệu lớn (Big data) để đổi mới https://thuviensach.vn 79 và cạnh tranh trong ngành. Khi dữ liệu ngày càng trở nên dễ tiếp cận hơn khi người tiêu dùng chuyển sang mua sắm trực tuyến, các thương hiệu bắt đầu khám phá những cách mới để tăng mối quan hệ với khách hàng và hiểu rõ hơn về hành vi của họ. Việc phân tích dữ liệu sở thích và hành vi của khách hàng cung cấp cho các công ty ngành hàng tiêu dùng một nguồn thông tin giá trị để hiểu biết sâu hơn về khách hàng của họ. Các giải pháp liên quan đến dữ liệu lớn (big data) cho phép các thương hiệu tối ưu hóa giao tiếp với khách hàng của họ và cung cấp nhiều trải nghiệm được cá nhân hóa hơn. Trí tuệ nhân tạo – Artificial Intelligence (AI) Các giải pháp được hỗ trợ bởi Trí tuệ nhân tạo (AI), chẳng hạn như công nghệ học máy (Machine Learning) và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing) đang trở nên phổ biến và tạo cơ hội cho ngành hàng tiêu dùng (Consumer Goods). Ví dụ: các hệ thống dựa trên việc phân tích giọng nói để hỗ trợ người tiêu dùng tìm kiếm sản phẩm, ngoài các công cụ đề xuất sản phẩm được cá nhân hóa. Bằng cách triển khai các giải pháp dựa trên AI, các công ty ngành hàng tiêu dùng hoàn toàn có thể nâng cao trải nghiệm khách hàng, từ đó tăng mức độ hài lòng và giữ chân khách hàng. Phân phối trực tiếp (Direct Distribution) Ngày càng nhiều công ty ngành hàng tiêu dùng tận dụng phân phối trực tiếp để tăng lòng trung thành của khách hàng và đảm bảo tăng trưởng. Ví dụ: các nhà sản xuất tương tác trực tiếp với khách hàng cuối của họ thông qua các kênh phân phối trực tuyến và ngoại tuyến của riêng họ. Điều này làm tăng tỷ suất lợi nhuận của họ và cung cấp cho người tiêu dùng một kênh trực tiếp đến các thương hiệu yêu thích của họ. Xu hướng ngành hàng tiêu dùng này gắn liền với tăng trưởng thương mại điện tử cũng như sự thâm nhập của điện thoại thông minh và internet. Ứng dụng công nghệ Blockchain Ngành hàng tiêu dùng ngày càng cạnh tranh khốc liệt và Blockchain được xem như là một lựa chọn để các công ty trong ngành hàng tiêu dùng đạt được lợi thế cạnh tranh. Các ứng dụng nổi bật của Blockchain trong ngành này bao gồm: Hợp đồng thông minh và khả năng truy xuất nguồn gốc từ Blockchain cho phép các công ty ngành hàng tiêu dùng nắm được các nút thắt trong chuỗi cung ứng của họ và thực hiện các biện pháp can thiệp khi cần thiết. Blockchain cũng tăng tính minh bạch cho người tiêu dùng bằng cách cho phép họ theo dõi nguồn hàng mà họ mua. Ngoài ra, các nền tảng Blockchain cung cấp tiền điện tử và các chương trình khách hàng thân thiết cho phép người tiêu dùng thu thập, trao đổi và đổi điểm, do đó tăng mức độ tương tác của khách hàng. Xu hướng Internet vạn vật (Internet of thing- IoT) Các thiết bị và cảm biến trong xu hướng Internet vạn vật (IoT) có ưu thế tự động hóa và giá cả phải chăng, cho phép các công ty ngành hàng tiêu dùng sử dụng chúng trong các cửa hàng truyền thống, nhà kho và cơ sở sản xuất. Một ví dụ về việc triển khai thiết bị IoT là cung cấp thông điệp được nhắm mục tiêu cho người tiêu dùng khi họ đang mua sắm. Một thứ khác là quản lý hàng tồn kho, cả trong cửa hàng và trong kho, mà IoT được sử dụng rộng rãi. Kết hợp với các công nghệ mới nổi có liên quan bao gồm trí thông minh xung quanh và các đối tượng thông minh, IoT tạo ra các kênh tương tác với người tiêu dùng mới và các luồng doanh thu cho các thương hiệu ngành hàng tiêu dùng. https://thuviensach.vn 80