Ba Chìa Khóa Vàng Nuôi Dạy Con Theo Phương Pháp Shichida - Shichida Makoto full mobi pdf epub azw3 [Dạy Trẻ]

🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook Ba Chìa Khóa Vàng Nuôi Dạy Con Theo Phương Pháp Shichida - Shichida Makoto full mobi pdf epub azw3 [Dạy Trẻ] Ebooks Nhóm Zalo BA CHiAKH6A VANG NU0IDAYCON • THEO PHUdNG PHAP SHICHIDA YEU THlldNG - KHEN NGQI - NHiN NH�N MAKOTO SHICHIDA Bien d\ch: First News c:3\ Hieu dinh: Vien Giao D\lc Shichida Viet Nam 0 o�C SHIC!io '1�.,. \ THE GIOI NH/\ XUAT BAN TH{ Gldl SHICHIDA � M$t c,tai, ,ti,,,, 11.A, k 11u;, IW<-&,,,, f/u,(Dc, ili �g. £w,., Cfµ(, nW<1, � ff &#;�.fa± f:JU& �I� cd.a, Cf!J<,. �6- 8., I� Ldt,g. ,.h,,, W:i, Le;.,� cd.a, w � '()"' �� 11$, 0 411<¥ tlielcJ� k 11u;, .,a, Cfµ(, uli,. a 11u;, & ili �� ,, llk ili £w,., Cf!J(, �,.}, 11!J-. � �, ,.,e;,,, ag. � k 11u;, � tJ.£ � � fut., cfe,,,, <1-(Ji, Cfµ(, cd.a, ,.w.1,, k nu;, a� ti.£ 4f;, 11t.fi2 0 411<¥ t1iel .,a, i� a f1.[j � I� 1;J. Cfµ(, {;luj, ,W,, £4 ll.v,,. ar(JJ(, t!£ �, � tL£,, Ii ,.l,,i,g. rtd.,, 4,, cd.a, tz,,1, cf&,,, k 11u;, a �'<1' �� Cf!J<, ti.£ 4,, 1cl!.A1Jg. tilt,,, I� cd.a, M:.{),Jlwu. $l CE ti.£ 4,, � � KtUg. ,c,wil kg., ,.l,,i,g. � KtUg. tilt,,, ,t,, � � � ££;,, cd.a, � a,, 1tM-ylwu, 11<4/; ili w.., J.4,,, � tz,,1, cf&,, �g. &k11u;,. l3'!-J<- cfi, ct.£c, Cf!J<, i'!-J<- cMt-I� UJg. Cf!J<, kg. ;f.afc-cf&,, tt.,.®g.? a nu;, llo.,g. ti.£ 1<.M- ti.£ 4,, � � fu_�&,, c.la, llw,J., £52 V-(Ji, Cf!J<, ia-_,g. cf&,, tku'<1' .eu,,, ti!.,,,k,_ Wy, k 11u;, ,.,g,,, M-i c!.ct�<:f'Uw yl.,amg. W:1 ¥J-"-(Ji, Cf!J(, 1tL t!.£,i, hay lieu con c6 tr6 thanh mot nguoi xuat sac? Cau h6i nay se song hanh cling cac bac cha me tu khi sinh con ra cho den khi con khon Ion truong thanh, 6 moi qu6c gia, moi dan toe. La m(>t nguoi tien phong trong linh Vl,!C giao dµc som tc:ii Nhat Ban, giao su Shichida da Mt dau chuyen hanh trinh cuoc doi trong linh vuc giao dµc tre nh6 vao nam 1958 khi ong thanh lap truong ngoai kh6a chuyen sau day tieng Anh cho tre em tc:ii Nhat. Sl,t thanh cong trong cong viec dau tien voi tre nh6 da thuc day ong cong hien hon 40 nam cho Giao dµc som; va dac biet, pha.t trien phuong phap giao dµc phat trien toan y con Trong thoi gian lam tinh nguyen vien giam sat ph<;1.m nhan tre bi quan thuc, tu: nhung trai nghiem quy bau va th\l'.c te t6i da nghien cuu va xay dl,l'.ng nen: "Ba nguyen tac vang trong viec nuoi dqy con". Day la nhung nguyen tac khoa hoc va hieu qua ma cac be:'.tc cha m(! nen sir d11ng de nuoi d?y con hien nay. Nhung "nguyen tac vang" nay se giup cac b?c cha m(! suy xet l?i phuong phap nuoi d?y con cua minh trong thoi gian qua. Chae chan rang, chinh nhung phuong phap ma b<;1.n ap d11ng de nuoi d?y truck khi con len 6 sau tuoi se t<;1.o nen nen tang rat quan trong cho tuong lai: Lieu con b<;1.n se phat trien toan i tai hoa nM.p cong dong va ngan khong de chung quay lc;ii con du6ng pham toi. Khi tiep xuc voi nhung tre nay, toi luon cam nhc;tn duqc 6 chung c6 ba diem tuong dong. - 15 - �Ba ch1a khoa vang Yeu thuang, Khen ngqi, Nhin nh<}n Diem dau tien la nhirng dua tre nay khong cam nh¢.n duqc tinh yeu thuang va trdi tim chung rat lq.nh lung, VO cam. Khi tro chuyen voi chung, toi nh?n thay tam hon chung chi chua day sv cay dang, chua xot. Cha me chung da bo roi chinh dua con cua minh. Khi toi noi chuyen voi ho, ho ho hung that ra nhung cau nhu: "Toi khong nha minh c6 dua con nay. Toi khong con cam thay n6 la con toi nzi:a. N6 muon lam gi thi lam". Toi nhc'.ln thay trai tim ho tr6ng rang, khong con chut tinh yeu thuong nao; chinh vi vc;iy ma hon tre cling khong the cam nMn duqc dieu do. B6i vi cha me khong yeu thuong con minh nen dua tre cling khong nuoi duong duqc mot trai tim biet yeu thuong cha me va nhung nguoi xung quanh. Trang ba nguyen tac vang cua viec nuoi d;;i.y con thi tinhyeu thuang da bt bo qua. Diem thu hai dan den con duong ph;;i.m t(>i cua tre Vi thanh nien do la tre khong c6 kha ncing kiem soat cam XU.c cua minh; hay noi each khac, tre tr6 nen ich kY va thieu kha nang chiu dvng. Trang truong hop nay, cha me da b6 qua nguyen tac vang thu hai - sv nghiem khac. Trang qua trinh nuoi d;;i.y con tre, neu cha me dap U:ng moi yeu cau cua con mot each mu quang va nuong chieu chung vo l6i thi ket qua la dua tre se mat kha nang kiem soar nhu cau va cam xuc cua minh. - 16 - Phan Ma Bau Chieu theo moi nhu cau cua con se khien dua tre khong kiem soat duqc ham muon cua minh. B6i vi khi mot nhu cau duqc th6a man, tre se mong cha nhieu hon, va nhung doi h6i se ngay cang km dan. Bua tre se Ion len ma khong hoc duqc each t\1 kiem che va khong co kha nang chtu dl,l'.ng. Nguqc l<:l.i, nhung tre hoc duqc each t\1 kiem che ngay tu tam be se khong de nan chi b6i vi chung c6 the kiem che ham muon cua ban than. Diem thu ba la tre kh6ng duoc cha m� tin tuang va lan len trong moi truang day w cu tuy¢t. Khi cha me co khuynh huong th6a man moi mong muon cua con mot each vo loi thi dan dan nhung doi h6i cua dua tre se tr6 nen khong the nao dap ung duqc nua, va roi ho bat dau chuyen sang kiem soa.t con minh bang sl,l'. cl,l'. tuyet, voi nhung cau n6i dc:i.i loc:i.i nhu: "Khang!'', "Con kh6ng duqc lam the!" ... Viec nay di nguqc lc:i.i voi phuong phap nuoi dc:i.y con bang sl,l'. yeu thuong, khen ngqi va nhin nhi;m. Khi phuong phap nuoi dc:i.y con theo huong tieu cl,l'.c nay cu tiep dien mot each thai qua, trai tim dua tre se tr6 nen meo mo. Ket cµc bat hc:i.nh la tre co the tro thanh toi phc:i.m vt thanh nien. Tre se de sa vao con duong phc:i.m toi hon neu chung khong cam nMn duqc tinh yeu thuong, khong hieu duqc S\1 nghiem khAc va danh mat niem tin cua cha me. - 17 - ChUdng 1 TINH YEU TRUONG Lam sao de the hien trc;m ven tinh yeu thuong vm con tre? • T�n hu6ng cam glac h9-nh phuc khi nu6i d9-y con each tot nMt de cha me thanh cong trong qua trinh nuoi dc:iy con la t�n huong qua trinh nay, giu cha ca minh va con cling vui ve. Neu tam ly cua cha me khong thoai mai thi vi¢c nuoi con se kh6 t so quoc gia. Ro rang la phan dong cac ba me NM.t khong tM.t su co hung thu v6i viec nuoi con. M<'.>t nghien cuu khac cho thay khoang 70% nhung loi ma cac ba me Nh�.t n6i v6i con hang ngay la nhung loi chi trich va mang tinh tieu cue. Sai lam lon nhat ma cac ba me thuong phc,im phai trong qua trinh nuoi dc,iy con la thuong xuyen la mang va Mi m6c khuyet diem cua con. Dieu nay se tc,io nen buc tuang ''phdn khdng" trong tam tri cua tre. Bue tuong nay se khien tre se khong con ngoan ngoan lang nghe nhung gi me n6i. Ben cc,inh do tre se mat di mong muon duqc hoc h6i. Day la dieu ma toi muon cac bac cha me hieu ro. Nhung loi la mang se c song hang ngay, chung ta rat it khi khen ngqi Ian nhau. Hay thu quan sat cu(>c song hon nhan cua b(:ln ma xem. 0 nha, vq ch6ng b(:ln c6 hay khen ngqi Ian nhau khong? Trang m(>t bu6i h(>i thao danh cho cac c<)p vq chong, ngudi ta da tien hanh mot cu(>c thu nghiem. Ngudi chu tri h(>i thao yeu cau nhung ngudi tham gia viet ra 15 dieu tot d�p ve ngUdi b(:ln ddi cua minh. Khi ngUdi dau tien viet xong 15 dieu thi van con rat nhieu ngudi chua viet duqc gi. Thong thuong chung ta it khi nh?n ra va hau nhu khong ngqi khen uu diem cua nhung nguoi xung quanh. Tuong tu, chung ta cung it khi nh?n ra va ngqi khen nhung uu diem cua con cai. D6 chinh la diem tro ng�i trang nhieu m6i quan h¢. Cu(>c thu nghiem nay duqc thuc hien nham giup cac cap vq chong nh?n ra viec khen ngqi Ian nhau se giup lam sau sac them tinh yeu giUa hai nguoi. M(>t nha tam ly hoc da ttrng n6i: "V1¢c nu6i dQ.y con chclng c6 gt kh6 ca. BQ.n chi can biet each khen ngoi con minh. Tat ca mQi thu deu phu thu<)c vao dieu nay. Neu cci.c con cua bQ.n giir j tzJ: khi an u6ng thi hay khen ngqi chung. Neu chung ve duqc m¢t hue tranh thi hay khen ngay. Neu chung giup bQ.n dQn d�p nha cua thi dirng chan chic n6i nhimg lai khen tQ.ng. Day la dieu duy nhat ma bQ.n can lam". - 21 - (':Ba chia khoa vang: Yeu thuong, Khen ngqi, Nhin nh;;in Trang su6t cuoc d6i minh, con ngu6i luon ne tranh hinh ph?t va tim kiem phan thuong. Chung ta luon tim kiem ldi khen ngoi va no h,rc lam viec de c6 duoc nhung ldi khen ay. Ldi khen se giup cuoc song gia dinh tro nen vui ve hon. No se lam cho tinh yeu thuong ngc).p tran trang ngoi nha b?n . • Khi vi$c nu6i d9'y con tro nen qua kh6 khan, hay xem 19'i ban than minh B?n c6 cam thay viec nuoi d?y con cang ngay cang tro nen qua kh6 khan khong? B?n c6 nhc).n thay con minh c6 nhung hanh vi kY l? khong? Neu cau tra 16i la co, nghia la b?n da khong biet each the hien tinh yeu danh cho con. Toi cho rang cac ha me deu tung trai qua giai do?n thuong xuyen la mang con minh. Tuy theo muc do la mang, con ho Mt dau hanh XU mot each kY l?. Neu dieu d6 xay ra thi b?n nen lam gi? Trang truong hop nay, ngu6i me nen u,r tim each thay doi ban than, chu khong nen c6 gang de thay doi con minh. Khi nguoi me thay doi thi con se hoan toan thay doi theo. Con cai la hinh anh phan chieu cua cha me. Tinh trang hien t::ii cua con la ket qua qua trinh nuoi dc;iy cua cha me. Tat ca moi uu va khuyet diem cua con deu la ket qua cua qua trinh nay. Neu cha me c6 gang thay doi con minh bang each cham cham bdi m6c loi lam cua con, thuong xuyen la mang ho?c danh don con thi cha me cMc chan khong the thanh cong. Vi vc).y, hay quyet dinh va thay doi phuong phap mot each triet de. Ngung la - 22 - Chuang 1 Tinh yeu thuang mang trong vong mot trnin le. Thay vao d6, hay thu dc;i.y con bang each khen ng<;ii. Cha me nen giU cho minh luon vui ve, dtu dang, tr6 thanh anh nang su6i am cho ngoi nha. Bc;i.n se la nguoi me thanh cong neu con cai bc;i.n c6 the xem me nhu mot nguoi ho tro tinh than dang tin c<)y. Tiec thay, dieu nguqc lc;i.i thuong hay xay ra. Bon tre thuong xuyen bt cha me la mang, chi trich va phe binh. Dieu nay xay ra la vi cha me da quen mat rang nuoi dc;i.y con la khoang thoi gian thu vi, khien cho vi¢c hoc h6i cua con tr6 nen kh6 khan hon. Thay vi cham cham vao khuyet diem cua con cai va khong khen ng<;Ji chung, thi hay nhin nMn nhung gi con dang c6 va co gang ng<;ii khen. Tre con, neu c6 khuyet diem thi cung la chuyen binh thuong. Neu bc;i.n thay d6i quan diem, thi tat ca moi dieu con bc;i.n lam deu tr6 nen dang khich le. De bat dau, bc;i.n hay thu khen ng<;ii con khi chung ham h6 thuc dc).y vao buoi sang. cuoi thc).t tuoi voi con va n6i: "Chao, Yuki. Sang nay trong con th(l.t vui ve va tran day ming lut Ian. B:;i.n chi can khen ngqi nhung uu diem cua con th6i. Neu b:;i.n khong chu y den nhung khuyet diem ma chi t?p trung vao uu diem va khen ngqi con thi nhung uu diem se ngay cang lc'Jn m:;i.nh, con khuyet diem se tU'. tir bien mat. 0 -24- Thu ciia m� Con t6i xung dang dUQc khen ng<;ii! Mai khi doc lc;Li cac bai viet cua ong, toi cang nh(m r6 tam quan trong cua vi¢c khen ngqi con Ian lao den muc nao. Dang ra hai me con toi dd c6 nhimg khoanh khiic vui ve ben nhau, nhung ... Toi thuang h6i tuang lc;Li nhimg luc toi vo j va lc;Lnh lung Ian tieng khi n6i chuy¢n vai con. Tat ca nhimg gi toi kien tri gay dzmg vai con trai sµp d6 nhanh ch6ng sau moi lan nhu v4y. Toi biet minh can phcii dieu chinh, nuoi giil tinh yeu thuang va long ton trong. Toi biet tat ca la loi cua toi, nhung toi lc;Li xem d6 la l6i cua con minh. Loi nghi nay th4t SlJ la mot vong lan quan. Tit khi con trai t6i con rat nh6, toi da dan con den h6 bai. Truac kia, dua con trai 3 tu6i 9 thdng cua toi thuang ail.a nghtch duai nuac rat vui ve. Nhung each day it ldu con toi dot nhien kh6ng thich nuac nua va belt dau c6 t4t mut ng6n tay truac khi ngtl. Gan day, m6i quan h¢ giila chung toi tra nen rat cang thdng. Mot ngay no, trong luc dang hoc bai, con tha dai va n6i: "Me ai, con thay me de n6i gi4n qua. Con khong thich the dau". Gau n6i cua con lam toi bang hoang thuc tinh, cu nhu bt tc;Lt mot gao nuac lc;Lnh v4y. Tai cam th6y con th4t toi nghi¢p. Nhirng gi con c6 the lam deu la nhimg dieu hiem thay a tre cung tu6i. T6i nh4n ra rang toi chua khen ngqi con mot each x!.lng dang. - T.C. Thanh ph6 Yokohama • €;Ba chia kh6a vang:Yeu thuang, Khen ngqi, Nhin nhi;ln Tlnh yeu th Uong cua cha ID$ glllp phat tri�n tam hon o con Mµc dich cua vi¢c nu6i dc;i.y con la gi? Do la nu6i duong trai tim con tre. Hay nhd rang nen tang cua vi¢c nu6i dc;i.y tre la "yeu thuong, khen ngqi, nhin nhan". Neu ml,lc dich cua cha m� chi g6i gon trong viec lam sao nh6i nhet tMt nhieu kien thuc va ky nang cha con thi con ban se thieu th6n tinh cam, se cu xu kY lc;i., va bc;in se khong con cam thay hung thu vdi viec nu6i dc;i.y con nua. Viec nu6i dc;i.y con thuc chat la mot dieu rat thu vt. Hay cha phep ban than cam nh?n niem vui khi duqc lam cha m�. Neu bc;i.n co gang het sue de nu6i dc;i.y con, nhung con ban lc;i.i kh6ng hqp tac, va bc;i.n tin rang d6 la loi cua con chu khong phai loi cua bc;i.n, thi day chinh la dau hieu cha thay bc;i.n can phai dieu chinh each nu6i dc;i.y con cua minh. Trang truong hop bc;i.n mdi lam cha m� Ian dau, thieu kinh nghiem nu6i dc;i.y con cling la le thuong. Tat ca moi nguoi deu kh6i dau nhu the. Bc;i.n chi can hoc hoi de tr6 nen chin chan va thuan thl,lc hon, de c6 the nu6i dc;i.y con t6t hon. Khi do, bc;i.n se tu minh danh gia duqc nhung phan ung tieu cue cua con va nhc:l.n ra dieu do xuat phat ti1 each hanh xu chua phu hqp cua chinh minh. Khi moi thu kh6ng i nhieu hon huong ngo<;1.i. Chung luon do loi cho nguoi khac ve nhung hanh vi ell.a minh. Chung cam thay minh luon dung va cho rang nguoi khac sai. Khi bi la mang, chung hon doi. Cha me li�u c6 b6 cu(>c vi cam thay rang day la tinh each barn sinh ell.a con minh? That long ma n6i, tat ca dieu nay la do cha me t<;1.o ra. Nhung hanh vi nay xuat hi�n bOi vi cac ong b6 ha me da khong the hi�n tinh thuong danh cho con mot each dung dan. Neu cac b?c cha me nh?n thay kip thoi va dieu chinh hanh vi cua minh mot each thich hqp thi con cai cua ho se thay d6i. Neu cac due tinh t6t va tai nang cua con tre la do cha me truyen d<;1.y thi tinh nh6 mon, ich Ic gia cua toi, c6 m(>t nguoi me h'.tc nao cling lo lang ve c?u con trai dang hoc lop nam cua minh. cau be khong c6 tinh quyet doan va diem s6 6 truong cu.a c?u chi 6 muc trung binh. Nguoi me thuong hay so sanh - 27 - @:·Ba ch1a khoa vang: Yeu thuong, Khen ngqi, Nhin nh�n cau voi cau em trai hoc lop ba hJ.c nao cling dc;tt duqc diem s6 cao. Co kh6ng biet phai lam gi voi dua con Ion. Co da doc sach cua t6i va sau do nhan thay rang minh nen nhin nhan lai va Mt dfm ap d1,mg cac phudng phap the hien tinh yeu thUdng ma t6i da n6i den trong sach. Va r6i cau con trai co thay doi hoan toan. Cau be tr6 nen vui ve hdn, tr6 thanh dua tre c6 tri nho xuat sac va diem so 6 truong duqc cai thien dang ke. Neu ban the hien tinh yeu thuang vai con, b<;m co the sua chila Mt cu dieu gi, co ay da thu ap dt,mg phudng phap nay. Phudng phap ma co da dung chinh la: Chap nhan con voi tat ca nh1ing gi con co. Hay om lay con. Ngam lc;ti xem ban c6 gay ra noi bu6n, su lo lang hay cam giac bt,rc boi nao cho con kh6ng. Neu ban nho ra dieu gi thi hay xin 16i con mot each that chan thanh, ·the hien cho con thay la ban yeu quy moi thu thuoc ve con. Cau be t6i vila ke tren da bi sinh non va thang dau tien cau phai 6 trong long ap. Me cau da n6i voi cau: "LUc mai sinh ra, con bt non thang va cha me khOng the dua con ve nha duqc. Cha me phdi nuoi con trong long ap, vi vqy ma cha me khOng the om con tMt nhieu. Mc thl!C SI! rat tiec ve khoang thai gian do, hdn con da thay rat co dan va lo liing. Nhung me thl,lc SI,{ rat muon duqc om con vao lOng. Hai do me khOng the om con, nhung gia me co the. Mc da bat con phdi hoc hanh su6t, nhung me thl,lc sl,l khong quan tam den viec do dau. Con la tai sdn quj gid nhat cua me. Mc yeu con nhieu liim". - 28 - Chuang Tinh yeu thuang Khi me c.;tu be noi nhung loi nay va om c.;tu th?t chc;lt, c.;tu be co ve nguc;mg ngung nhung rat hc:i.nh phuc. Ke tU: ngay do, c<;tu be da hoan toan thay doi. C.;tu da tung co tri nh6 rat t�. Nhung giO, tri nh6 cua c.;tu da duqc cai thi�n. Co nhung mon hoc c.;tu th?m chi con dc:i.t duqc diem s6 cao hdn ca em trai minh. Vi dl,l nay cling co lien quan den chuc nang cua noi tiet to. V<;ly, noi tiet to dong vai tro ra sao trong S\f phat trien cua con ban? • Chuc nang cua n¢i tiet t6 Bo nao thuong duqc cho la bao g6m cac bO day than kinh nhung tren th1,1'.c te, no con bao g6m va bi anh hu6ng b6i nhieu tuyen noi tiet. Khong co noi tiet to, cac te bao than kinh trong nao se khong the hoc:i.t dong tot. S\f phat trten nao b<) cua thai nhi phl,l thu<)c rat nhieu vao noi tiet t6. Khi nguoi me the hi�n tinh thudng d6i v6i con mot each manh li�t, nao bo cua thai nhi se tc:i.o ra du noi tiet to tang tru6ng ho trq cho qua trinh phat trien. Khi nguoi me om ap va au yem con ngay tu luc VU:a m6i sinh, nao bo cua dua tre nh?n du tinh yeu thudng, noi tiet to tang trU6ng duqc tiet ra va tre se phat trien khoe manh. Noi tiet to co the tac d<)ng tich c1,1'.c ho?c tieu c1,1'.c len b<) nao nguoi. Khi con nguoi cam thay thoai mai va vui ve, cd the se san sinh ra beta-endorphin, m<)t loc:i.i morphine noi sinh co tac dl,lng giam dau va tc:i.o cam giac hung phan. Khi con nguoi lo hing, cd the se san sinh ra cac loc:i.i noi tiet to co chua doc to. - 29- (,Ba chia khoa vang. Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nhan Nam 1 983, Ian dau tien t?P chi Nature dang til.i bai viet ve lo?i morphine n(>i sinh co lqi nay. Trude day, nguoi ta cho rang n(>i tiet to chi co tac d1,mg giam dau. Nhung cac nha nghien cuu da kham pha. ra rang n(>i tiet to con co tac d1,mg chua tn tuy�t voi ma khong m(>t lo?i thuoc nao sanh lqp. Khi con nguoi roi vao tr?ng thai thu gian sau, beta-endorphin duoc sinh ra, n(>i tier to nay thay doi ho?t d(>ng ell.a nao b(> ngay l<;lp tuc, khoi gqi nhung kha nang tiem tang cua con nguoi. Khi con nguoi roi vao trang thai cang thclng, tuyen thuong tMn se san sinh ra catecholamine, m(>t lo?i n(>i tiet to lam uc che kha nang ell.a con nguoi. Ben c?nh do, nao b(> con tiet ra TRH, m(>t lo?i n(>i tiet to gay hung phan. TRH la cha viet tat cua "thyrotropin releasing hormone". N(>i tiet to nay do vling duoi doi tiet. No kich thich tuyen yen tiet ra thyrotropin; dong thoi kich thich tuyen giap san sinh ra thyroxin. Do la ly do vi sao n(>i tiet to nay duoc goi la "thyrotropin-releasing hormone". Ngoai ra, no con co kha nang khien cho co the tr6 nen nang d(>ng hon, vi v<:ly no duoc xem la noi tiet t6 co kha nang gay hung phan. S6 di toi trinh bay chi tiet ve n(>i tiet to 6 day b6i vi no co lien quan m<:lt thiet den vi�c giao due con cai. Moi loi ma nguoi me noi voi con khong don thuan la si,r boc le) tinh cam. Toi muon b?n hieu rang moi loi b?n n6i voi con deu anh huong den chuc nang nao be), den nang li,rc va tinh each cua con tre. - 30- Chuong 1 Tinh yeu thuong Day than kinh AlO trong nao la day than kinh cam nha.n su vui ve. Giao su James Olds cua Vien Cong ngM California da kham pha ra day than kinh nay vao nam 1954 (theo cu6n "How to make a clever brain'', Makoto Shichida, NXB Kodansha). Day than kinh nay dUQc d<).t ten la AlO dua tren quy tac phan loc:ii. Day la neuron thu 10 tren cot A cua he than kinh. Cac sQi than kinh cua day than kinh AlO di ra tu than nao va hinh thanh nen cau n6i quan trong nhat tu: tim den v6 nao ("ngoi nha" cua tri nang). N6 cfrng di qua M vien, hc:ich nen (ndi thuc hien chuc nang cam xuc) va virng duoi d6i (noi phat xuat cua chuc nang tu duy). Trong s6 hon 100 trieu te bao than kinh trong nao nguoi, day than kinh AlO la day than kinh duy nhat n6i lien voi tim va di qua nhung Vi tri tren. H¢ vien Ody thdn kinh A 10 Hqch nen Vimg dt16'i a6i - 31 - (,Ba ch1a khoa vang Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nh�n Day than kinh AlO la day than kinh quan trong nhat, tc:io ra cam giac de chiu va cam xuc tich cl,lc, dong thoi giup duy tri chuc nang tim. Day than kinh AlO xuat phat tu M than kinh trung uong (day la trung tam dieu khien Sl,l them an, nhu cau tinh dl).C va cam giac de chiu) va gifr vai tro truyen phat tin hieu den nhan accumben - nhan cam xuc, VU.ng hai ma (hippocampus) - dieu khien tri nhd va phan vo nao mdi (cerebral neocortex) - dieu khien 6c sang tc:io. Khi nao bo cua tre cam nhan mot hanh dong thu vi, mot chat dan truyen than kinh, hay con goi la noi tiet t6 dopamine, duqc tiet ra. Khi dopamine duqc tiet ra, VU.ng nhan accumben, VU.ng hai ma dieu khien tri nhd va phan vo nao mdi dieu khien oc sang tc:io se gia tang hoc:it dong. Nguqc lc:ii, khi mot nguoi khong san long lam dieu gi do, y nghi phan d6i cua ho se tc:io ra noradrenalin, mot noi tiet t6 doc hc:ii, khien cho nao hoc:it dong kho khan hon. Viec nuoi dc:iy con bang phuong phap la mang se khien con mat di dong h,rc. Chuc nang cua bo nao duoc v?n hanh thong qua vi¢c dieu tiet hormone. Khi dua tre noi ging luc cha con?". • Tinh yeu thucng glup t. Va roi cha me l<;ti noi gian. Khi dieu nay xay ra, con se cam thay: "Me chi toan n6i nhung dieu gay kh6 chiu cho minh" va trai tim bat an cua con se cam thay that vong vo cling. - 34- Chuong 1. Tinh yeu thuong B;;in biet day, tre con von to mo va c6 nhu cau hoc h6i cao. Tuy nhien, neu con tro nen lanh d;;im, dieu gi se xay ra khi cha me co gang d;;iy do con? Moi thu se tot dep khi hanh dong cua cha me tuong ung v6i so thich va nhung gi con quan tam, nhung khi khong duqc nhu the thi con se khong hop tac nua. Day la dau hieu cha thiiy tre da khong con thiiy hung thu v6i viec chung dang lam. Neu cha me khong nhc;l.n ra dieu nay, khong thay doi huong nuoi d;;iy con, thi ho dang ep buoc con minh, va tre se hoan toan mat het dong h,rc. Trai l;;ii, neu cha me coi mo tiep nhc;tn nhung mong muon cua con, tre se phat trien theo chieu hu6ng tich qrc. - 35 - ThUcua. ID€? Vi� tuong tac voi con tro nen thu vi Xin cam an SI! huang dan cua ong. Gan day toi da bdt dau cam thay thich tuang tac vai con, dong thdi h9c duoc each nghi den cam nM.n cua con minh. Th(Lt k)' lq., khi t6i lam vay, con toi bdt dau chu tam ldng nghe nhimg gi t6i n6i. Mai gan day thOi, bcit lu(m con toi lam gi toi cung thay bl!c b(>i. Toi luon lo lang va luon thuc gi1.,1.c con: "Nhanh len, nhanh nila len con". Nhung gia toi da h9c duoc each nhin nh(Ln con minh dung vai bd.n chat cua chau. TOi khOng con n6ng v(>i, thieu kien nhdn nila. Khi toi c6 the binh tinh quan sat hoq.t d(>ng cua con, be cung bdt dau tra nen nhanh nhen hon. Thua Giao su Shichida, m<;>i vice dung nhu ong n6i: "Khi cha me thay d6i, con cai se thay d6i theo". TOi da tirng nghi rang minh phai dq.y do con, cho nen thdi d(> cua toi duang nhu luc nao cung gay gdt. Gia toi da hoan toan thay d6i each suy nghi. TOi ti! nhu: "Con gai toi khOng lam duoc m(>t vice nao d6? Day la chuycn het sue binh thuang". TOi thong tha, khong la mang con va khen ng nao ngudi, chung ta thay n6 duqc chia thanh ba phan nhu sau: - 37 - ( Ba chla khoa vang Yeu thuong, Khen ngai, Nhin nh�n Vo nao rnai (Trf thong rninh) Tren hinh minh h<;>a, phan thap nMt cua bo nao la than nao - phan nao tam hon. Can phai hieu rang: Day m6i la trung tam cua nao, chu khong phai l6p vo nao m6i - phan nao tri tue. Nhung hoc;i.t dong co ban nhat cua con nguoi ng phat trien bo ph<;ln nay. De lam duqc dieu nay, chung ta can hieu duqc chuc ming cua than nao. Chuc nang cua than nao la cho ta cam giac than thuoc. Cam giac than thuoc chiem vi tri uu tien, la nhu cau ban nang cua con nguoi. Neu nhu cau nay duqc dap ling hqp ly thi con se tr6 thanh mot nguoi day nhiet huyet. V?y lam the nao de dap ling nhu cau do? Cam giac than thuoc bao gom nhu cau duqc cha me yeu thuong. Tuy nhien, b6i vi cha me khong biet each the hien tinh - 38 - Chuong 1 .Tinh yeu thuong thudng con sao cha hieu qua nen nhieu tre khong co cam giac than thuoc nay. Chinh cam giac than thuoc se giup that chat moi lien he tinh cam giO:a con va cha me. Day chinh la nen tang tao ra dong h,rc cha con. Khi con cam nh;'.m duqc dieu nay tu cha m�, tre se cam tMy binh yen va tang cuong kha nang tuong giao, tiep xuc v6i moi nguoi. Con se cam thay an toan va co nhu cau choi dlia cling cac ban khac nhieu hon. Ve ban chat, than nao va da co cling ngu6n goc te baa. Trang luc cac te baa cua thai nhi phan chia de tc:io thanh bo nao thi mot phan ngoai bi tao thanh than nao, mot phan khac hinh thanh nen lop da baa boc ben ngoai cd the. Do d6, viec tiep xuc qua da rat quan trong de th6a man cam giac than thuoc va tang cuong ho<;lt dong cha vling than nao. N6i each khac, viec thuong xuyen tiep xuc v?t ly giaa con cai va cha me la dieu can thiet. Da so cac b<;tc ph\l huynh deu cam tMy ho da thUdng con du r6i. Tuy nhien, hau het tre khong cam nha.n dude day du tinh cam d6. Chinh "ho ngan each" nay da khien cha viec nuoi d<;ly con tro nen kh6 khan. Vi v<;ty hay nho lay hai phuong phap sau de truyen tai tron v�n tinh yeu thudng cua ban den v6i con: a. Om ap, hoac vuot ve con b. Chu tam lang nghe nhung gi con n6i - 39 - (' Ba ch1a khoa vang· Yeu thuang, Khen ngcri, Nhin nht nguon sang vo t?n dang vay quanh toi, tran ng?p tren nguoi toi, xuyen qua kmg ban tay toi va truyen vao ngudi E. "Bcic rat yeu chciu, E (l. Bcic rat hQnh phUc khi duqc g{f.p chciu. Cam an vi chciu da c6 m{f.t tren dai. Cha m� chciu rat hQnh phuc khi c6 chciu." Toi nam lay ban tay lc:mh cua E va noi v6i me chau: "E hieu moi thu ma nguai lan suy nghi va n6i ra. Chciu biet tat cd moi viec dang xdy ra tren trcii dat nay, nhirng gi da xay ra trong quci khu va nhirng gi se den trong tuang lai. Nhung bOi vi kh6ng ai nhQ.n ra, nen c6 be kh6ng the su dµ.ng kha nang nay. Hay tin rang E c6 the cam nhan duqc moi thu xung quanh c6 be. E c6 nhirng kha nang fUYet vai, chi la co be chua su dµ.ng chung ngay bdy gi& day th6i. Tat ca nhirng gi bQn can lam la mim cuai va n6i chuyen vai be. Hay lu6n mim cuai vOi con minh. Nµ. cum c6 khd nang kY dieu giup kich thich nao phai. Tat ca nhirng gi bQn can lam la mim cuai. Bat lu¢.n xay ra viec gi, hay cu mim cuai. Khi bQn mim cuai, nguon nang luqng tich cue se tieu tril nhirng dieu tieu cue. " Trang su6t thdi gian do, ban tay E da am len. Thi thoang, toi tham chi con co the giao tiep bang anh mar v6i chau. Sau khi chung toi da tro chuyen v6i nhau kha lau, toi bat tay chau va noi loi t;;i.m biet. E c6 gang no m,i cuoi. - 41 - ('. Ba chia khoa vang Yeu thuang, Khen ngqi, Nhin nht dua tre duqc nuoi d?y bang each la mang, thi cha me se khong co co h(>i de lang nghe va thau hieu tam tu cua con minh. Khi bi la mang, trai tim con se dong chc).t l?i. Nguqc l?i, khi nguoi me thoi la mang, va bat dau nhin nhc).n con, khen ngqi con, trai tim dua tre se tro nen r(>ng mo va chiu tro chuyen vdi me. Vi le do, chung ta can phai het sue quan tam Iang nghe cam xuc cua con minh. Cha me c6 the vc).n dt,1.ng phuang phd.p tieng vong de nam bat suy nghi cua con. Thong thuong, cac ba me hay noi nhung cau nhu "Hay lam vi¢c nay di'', the la cu(>c tro chuyen mang day tinh menh lenh. Vc).y thi hay ngung dung nhung loi le ra lenh va thu dung phuang phd.p tieng - 43 - g:'. Ba chia khoa vang· Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nh(ln v0ng xem sao! Phuong phrip tieng vong duqc mo ta nhu sau: Khi con noi dieu gi do voi b?n, b?n hay kiem che ban than, hay Mt minh vao vt tri cua con va co gang hieu cam xuc cua con. Sau day la mot vi dµ ve each ma b?n co the tro chuyen voi con: - M� Oi, anh hai xau tinh ldm. - Th(lt sao? Anh xau tinh vai con a? Anh da lam gi vc;Iy? - Anh 6.y ddnh con. - 6 kh6ng, anh ddnh con a? Tq,i sao anh ddnh con? I• 1: I• Bang each nay, b?n se tra loi con bang each Ic;1.p l?i nhung dieu con n6i va dcit them nhung cau h6i gqi mo. Day la phucmg phap dac biet hieu qua giup b6 me co the giao tiep va hieu duqc con minh. Khi dap l?i loi con theo each nay, b?n co the tro chuyen than mi;lt voi con. Khi ban nhin nhi;ln cam xuc cua con, trai tim con se rong mo va con se giai bay voi b?n them nhieu dieu khac nua. each tro chuyen nay con giup con hinh thanh th6i quen sap xep suy nghi va t nguoi c6 kha nang sang tc:io d6i dao, ph\l huynh can phai nghi den viec dc:iy do sao cho con c6 kha nang chiu dung gian kh6 va vuqt qua kh6 khan. Nhung dua tre khong c6 y chi mc:inh me khong the phat trien ca tinh cua rieng minh. - 47 - (' Ba chia khoa vang: Yeu thucrng, Khen ngqi, Nhin nh<;in Khi tre len ba, tre se bat dau hinh thanh kha rnlng chtu dt1ng va sue mc;i.nh y chi. Neu cha me doi den giai doc;i.n sau ba tuoi, nghia la khi con da c6 kha nang nhan biet moi viec, m6i ren luyen tinh kY luc)t cho con thi moi no ll1c cua bc;i.n deu da muon r6i. Den luc d6, ca tinh cua con bc;i.n da hinh thanh, rat kh6 thay doi. The nen, trong ba nam dau tien ay, phµ huynh can phil.i thiet lap cac nguyen tac va gi6i h;;i.n cho tre, ve nhung gia tri ma tre khong duqc phep pha VO. Mot trong nhung nguyen nhan khien tre phc;i.m toi khi 16n len la do thieu kha nang chtu dt1ng. Nhung tre nay khong co ca hoi de phat trien y chi, khong biet each kiem che cam xuc trong su6t qua trinh tru6ng thanh. Do vc)y, chung khong c6 kha nang kiem soat ban than, de roi vao con duong phc;i.m toi. Khuynh huong phc;i.m toi bat dau khi dua tre bt lam hu tU: nh6. Nhieu ngudi phuong Tay den Nh?t, thay each moi ngudi d6i xu voi tre em tc;i.i Nhat, ho thuong bao: "6 Nh¢.t, tre em va nguai gia la hai d6i tut hie roi hang cho con thay m<;i.t bc:i.n. Dung voi be con len. Thay vao do, hay ke sat m<;i.t hen con va h6i: "Sao vdy con? Con d6i r6i a? Hay td uat lam con kh6 chtu?". Chi be con len sau khi con da thoi khoc se tap cho con bc:i.n co duqc thoi quen t6t. Con se biet cho dqi va co thoi quen tt1 kiem che ban than ngay tu khi con con nh6. Moi khi khoc, be se nghe thay tieng chan binh tinh cua me, canh dra mo ra va be se nhin thay khuon mat me mim cuoi voi minh. ROi me nhin be, dtu dang noi chuyen voi be. Den khi be ngung khoc, me se om lay be. Dan dan, tre se ghi nho quy trinh nay. Nho do, str kho chtu d6i voi viec cho dqi se giam dan. Cac bac ph\1 huynh nen ap dµng phucmg phap nay ngay tu khi con con nh6 de giup con hoc each cho dqi. Khi con yeu cau ban mua mot thu gi, neu do la thu ma bc:i.n khong muon mua thi bc:i.n can dut khoat noi "Khong!". Hay nghiem khac va kien dtnh, cho du con bc:i.n co la het va gao khoc bao nhieu Ian. Ngay tu nh6, tre phai hoc each cho dqi va phat trien thoi quen kiem soa.t ban than. Nho do, cac thoi quen xau moi khong co co h(>i phat trien. Neu bc:i.n cu chieu theo moi yeu cau cua con thi bc:i.n se khong the nuoi dc:i.y con thanh mot dua tre tu chu, ban chi tc:i.o nen mot dua tre ich ky. Str tuc gian cua tre khong xuat phat tU' viec ren luyen kha rnlng ttr kiem che, ma xuat phat tu viec tre khong duqc dc:i.y each kiem che ban than. Ban can hieu rang con - 50 - Chuong 2 51,1 nghiem khac cam thay tti:c gi?n khong phai vi bi cha m� tu ch6i khong cho mot thti: gi do, ma la do cha m� da cho con qua nhieu. 0 Phelp, hau het t(>i phc:im Vi thanh nien khong xuat than tu nhung gia dinh trung luu. Boi vi tre em thuoc nhung gia dinh nay duqc nuoi dc:iy nghiem khac tu nh6, chung biet each tU kiem che nhung nhu cau cua minh va khong bi chi ph6i b6i su tuc gi?n . • Ren luy$n kM nang w kiem ch8 Cha m� can t?p cho tre sd sinh kha nang cho dqi va tu kiem soat ban than. Bc:in c6 the bat dau qua trinh "huan luyen" nay khi cho con bu. Hay de con kh6c trong mot khoang thoi gian nhat dinh va cho cho den khi con ngung kh6c roi moi cho con bu. Day la buoc khoi dau cua qua trinh ren luyen, giup con biet each cho dqi va kiem soar ban than. Mot trong nhung bai tap the chat quan trong khi nuoi dc:iy tre sd sinh la cho con kh6c het sue binh sinh. Margaret A. Ribble, mot bac Si nghien CUU Ve cac van de ho hap 0 tre em, da khang dtnh rang khi kh6c, tre se hoc duqc each hit tho sau. Binh thuong, tre tho rat nong. Nhung khi tre kh6c du doi, phan Cd hoanh CUa tre dU<;JC tap luyen; dong thoi, phuc mc:ic, bao tu, mot va cac cd quan noi tc:ing khac cung duqc tac dong tudng ung. Nguoi ta cho rang viec kh6c Ion giup tre hit tho sau va cai thien su phat trien cua nhieu cd quan noi tc:ing khac nhau. - 5 1 - � Ba ch1a khoa vang: Yeu thuong, Khen ngqi, Nhin nh<;in Neu ban cha bu ngay khi con kh6c, con se khong the lam quen voi viec cho dc;H va khong the d<,lt duoc kha nang tt,r kiem soat ban than. Do vay, con b<,1.n se mat di co hoi duoc ren luyen dau doi. Tap cha con b<,ln biet tt,r kiem che la buoc giao due quan trong, giup hinh thanh tinh kY luat cha tre. Nhu da n6i 6 tren, nen tang cua St,! giao due la d<,1.y con biet song CO muc dich. Dieu do nghia la cha me can giup tre hinh thanh y chi m(;l.nh me va kha ming kiem soat cam xuc cung nhu cac nhu cau cua ban than chu khong phai la cha phep tre lam moi dieu chung muon mot each ich Ic. Nhu v?y c6 nghia la bc:i.n chua du nghiem khac vai chinh minh. M(>t truong hop khac: ngay ca khi phl,1 huynh biet rang ho khong nen la mang con trong tr;;ing thai xuc dong, ho van se lam nhu vay moi khi kh6ng kiem soat duqc minh. Day la m(>t vi dl,1 khac chung t6 cha me chua that su nghiem khac voi ban than. Do d6, cha me can phai hieu dung y nghia cua tu "nghiem khcic" ma toi dang n6i toi. - 57 - (' Ba ch1a kh6a vang: Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nhi;ln D<:iy con bang each thuong xuyen la mang va luon luon cam can khong pMi la each nuoi d<:iy con nghiem khac th\1C S\1. D6 chang qua chi la mot hinh thuc bao boc con qua mire bang loi n6i. Neu cha me lien tµc xet net con thai qua thi ho se khien con cai mat di cam giac doc l?p. Nghe loi cha me la viec qua de dang. Co dieu, neu tinh tr<:ing nay keo deli thi tre se khong con kha nang tu duy va t\1 minh suy nghi naa. Phuong phap nay bao gom cac menh lenh va nhung loi le mang tinh cam doan, tieu cue. Toi khuyen ban nen tu danh gia l<:ii, xem ban than c6 dang vo tinh ap dµng phuang phap nay trong viec d<:iy con khong. Vi neu b<:in cu dung nhung loi le mang tinh bao boc qua muc de can tr6 con thi s11 to mo va nh<:iy ben cua con se dim bt thui chot. Con se mat di 6c phieu luu m<:io hiem va tro nen le thuoc thai qua, va roi con ban se tr6 thanh mot nguoi thieu dong hrc va khong quyet doan. That long ma noi, nhung ba me co thoi quen can nhan, nuoi d<:iy con bang each thuong xuyen la mang la m6i nguy hiem 16n nhat d6i v6i qua trinh nuoi d<:iy con tre. Nhung b<).c cha me kh6 tinh, nhung nguoi hay chi trich va la mang, se khien tre de n6i gi<).n, nong tinh va hay to tieng. Khi tre l6n dan len, can gi<).n cu tich tµ dan. Khi ra kh6i nha, tre se de gay su v6i nhung dua tre khac. Cac b<).c phµ huynh co th6i quen nay thuong la nhung nguoi c6 khuynh hu6ng kim ham con cai trong nhieu nguyen tac cung nhac. Vi v<).y, con ho khong the phat trien nhanh va dung hu6ng. Neu tinh tr<:ing nay keo deli, s11 bat man cua tre se bt don nen l<:ii. Chung dam ra ch6ng d6i - 58 - Chuong 2 51,1 nghiem khac cha me va dan tr6 nen buong binh. Thc'.im chi khi cha me co gang d;;iy bao con mot each nhe nhang, con cung se co tinh lam trai y cha me. Muoi thang tu6i sau sinh chinh la khoimg thoi gian con kham pha cac v?t dl,lng xung quanh. Trong khoang thoi gian nay, con cua b;;in se lien tl,lc trai nghiem va hoc h6i. Neu b;;in khat khe ngan cam con khong duoc lam viec nay viec kia thi b;;in se t;;io ra mot dua tre hay chong doi. Hau het nhung dua tre hay gi?n du va hay chong doi deu co kh6i dau nhu the. Khi len hai, con b;;in Mt dau hinh thanh tinh doc l?p. Nhang dua tre von luon biet nghe loi Mt dau tu khang dtnh ban than va n6i "Khong" voi tat ca nhung gi cha me bao. Dieu nay cho thay con da buoc sang mot giai do;;in phat trien khac. Trong giai do;;in nay, cha me can giup con hieu nhang viec con khong nen lam. Tuy v?y, dung nen can nhan con mot each VO ly hoac la mang qua du doi. Neu cha me lam v?y thi con se tr6 nen chong doi va cung dau. Tre co nhang thay doi khac nhau qua tung thoi Ic Anh can phai c6 va la nhung bai hoc quan trong danh cho con tre. Ho cho rang hai pham chat nay co the giup tre vuc;it qua tro ngc;i.i. Vay, phai lam the nao de giup con tham nhuan hai pham chat nay? Ue co duc;ic nhung tinh each nay, dieu quan trong la tre phili xem trong chinh minh va xay dl,fng duc;ic hinh anh tich C\(C ve ban than. Uay chinh la ly do bc;t.n kh6ng the nuoi dc;i.y con bang each la mang con v6 16i va noi con - 61 - C Ba chia khoa vang: Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nMn la dua xau tinh hay con la dua chuyen gay rac roi. Tru6c mat con, dung than van v6i nguoi khac nhung dieu nhu: "Con toi la dua chuyen gay chuyen. No chang bao gio nghe loi toi va luon khien toi lo lang". Vi khi nghe ban n6i the, con se nghi con la nguoi nhu vc,1.y. Tre nh6 co xu hu6ng tc;to dvng hinh anh ve ban than dva tren nhung gi ma cha me n6i ve chung. Co bon yeu to quan trong giup con bc:i.n xay dvng hinh anh tich eve ve ban than. Thu nhat, cha me yeu thuong con va con cam nhan duoc tinh yeu do mot each tron ven. Neu dua tre luc nao cung bt la mang va bt dong khung trong nhung loi le tieu eve tu cha me thi tre se cam thay minh khong xung dang v6i ky vong cua cha me. Thu hai, hay tin rang con cua bc:tn co nhll11g kha nang tuy�t voi. Tre se danh gia ban than dva tren nhung gi chung c6 the lam duqc. Vi vc,1.y, bc:tn phai giup con nang cao kha nang cua minh trong nhieu linh vvc khac nhau. Neu bc;tn danh gia con bang nhung tieu chuan qua khat khe, con se de nhl,lt chi. Trai lc;ti, neu ban cho rang "Con khong lam duoc mot vai thu la chuyen binh thuong" thi khi con dc;tt duqc dieu do, con se cam thay rat tuyet voi. Dan dan, cang ngay con se cang lam tot hon nua. Neu bc;tn luon danh gia con minh mot each tich eve thi nang Ive cua con bc;tn se duqc cai thien. Thu ba, cha me can giup con tham nhuan nhll11g chuan muc d(:lo due. Chung ta nen co gang giao dl,lc con - 62 - Chuong 2· Sv nghiem khac theo chieu huong giup con nM.n thuc duqc trach nhiem xa hoi ell.a ban than. Con can c6 nhan thuc r6 rang ve d?O due va tinh than trach nhiem. Thu tu, cha me nen nuoi d;;i.y con tro thanh nguoi co sue anh huong. Hay nuoi d?y va giup con cam nM.n duqc rang sl,1 ton t?i ell.a con c6 anh huong tich cue len nhung nguoi xung quanh con. Vi neu tre cam thay chung chang c6 kha nang anh huong gi den cuoc song ell.a nguoi khac hoc;i.c nM.n thay ban than la mot nguoi te nh?t thi lon len chung se tro thanh mot nguoi thµ dong va thd d. De nuoi d?y duqc mot dua tre t1,1 tin, cha me can the hien tinh yeu thuong danh cho con mot each ro rang. Neu b?n muon con minh nhin nh<)n mot each tich Cl,1C Ve ban than thi qua trinh nuoi day con phcii dap ung duqc ban yeu to tren. De d?t duqc dieu nay, ca cha lan me can phai kien tri nuoi d?y con bang each nghiem khac thuc thi nhung ky lu�.t can thiet. Ho phai giup con song co y chi va can dam phan dau nham d?t duqc nhung mµc dich cao xa nhung kha thi. Neu cha me cau toan, doi h6i St;( hoan hao va hay trach mang tung loi nh6 ell.a con thi cha me chi c6 the t?o nen nhung dua tre n6ng nay va cam ghet ban than minh. Nguqc l?i, neu cha me giup con song vo tu, cho con co hoi trcii nghiem phong phu va chu tam phat trien nang luc ell.a con thi cha me se t?o nen nhung dua tre m?nh me va tU tin vao chinh ban than minh. - 63 - C Ba ch1a khoa vang Yeu thuong, Khen ngoi, Nhin nMn Nhung dua tre nhin nha.n tich cue ve ban than thuong quen vdi cam giac: "Toi khong baa gid bi danh b;;i.i! Toi nhat dtnh se thanh cong!". N6i each khac, nhung dua tre nay rat c6 nght h,rc; Cha me nen hop tac de giup con trau doi ky nang xay dung cac moi quan he. De lam duoc dieu nay, cha me phai d;;i.y con biet song ngan nap, tich hiy kinh nghiem ngoai xa hQi, an can, chu dao, co phong thai dinh d;;i.c, co nang luc, co ky nang ngon ngu tot va co nhieu b;;i.n be. Ngay ca khi con g<).p van de, cha me van can phai kien nhan ho tro con de giup con c6 duqc nght luc, sue manh tinh than va xay dung duqc hinh anh vfrng chac ve ban than. - 64- Chuong 2 Sv nghiem khac • 89-n c6 tM d9-Y do con m¢t each nghi8m tuc ma kh6ng can la m�ng Khi chung ta tiep u1c xem xet van de nay, co le bc;i.n bat dau cam thay kY lu?t nghiem khac khong co nghia la phai la mang. Soi m6i va la mang m(>t each tan nhan khong phai la ban chat cua kY luc).t nghiem khac. Chung ta biet rang kY luat quan tn;mg trong viec phat trien sue mc;i.nh y chi cung nhu kha nang kiem soar ban than va long can dam, nhung hoan toan khong can den sl,f soi m6i. Soi m6i chi lam tre nhµt chi va mat di dong 11,fc. Ban nang t\f nhien cua tre la thich kham pha nhung dieu m6i lc;i. va hoc h6i ve the gidi xung quanh. Neu duqc dtnh hu6ng dung thi con bc;i.n se tran day niem khat khao hoc h6i va viec nuoi dc;i.y con se rat de dang. Khi con lam duqc m(>t vi¢c nao d6 va cha me vo tay tan thu6ng thi con se rat hc;i.nh phuc vi con cam nhc).n duqc niem vui va sl,f hai long cua b6 me. Thong qua nhung trai nghiem nay, tre se co dude cam giac an toan va long can dam. Tu do con se co them d(>ng 11,fc de hoc h6i nhung dieu mdi me. Den giai doc;i.n hoc bo, con se di chuyen khap nha. de lay bat cu thu gi ma minh co the chc;i.m tay den, va r6i d(>t nhien ngudi me trong co ve tuc gi?n va bat dau dung nhung ldi le mang tinh cam doan nhu: "Khang!", "Dirng lam the!" ... Dieu nay se khien con cam thay rat lo lang, hoang mang, dong thdi d?p tat mat niem khao khat hoc h6i 6 tre. S\f la ray cua me da lay mat cam giac an toan cua con. Neu dieu nay tiep dien trong thoi gian dai, con - 65 - �Ba chia khoa vang Yeu thuong, Khen ngO'i, Nhin nh�n se tr<':J thanh dua tre kem t(:lp trung va kha ming hoc t<:lp se bi anh hu<':Jng. Tre thuc su tin rang nhung loi bo me n6i ve chung va hinh anh ctia chling trong mat b6 me chinh la hinh anh thuc su ctia tre, cu nhu the tre bat dim hinh thanh nen net ca tinh rieng. V(:ly la tre da kham pha ban than thong qua loi n6i ctia cha me. Mai mot viec ma con lam deu la de hoc h6i. Chinh b6 me se la nguoi danh gia dung sai va c6 vo tinh than cho con. Nhung loi ma cha me thuong n6i hang ngay voi con se anh hu<':Jng den kha nang thich ung voi moi truong xa hoi. Neu mot nguoi me nuoi day con bang each lien t\IC n6i nhung cau nhu "Khong duqc" hay "Con kh6ng the'' . .. thi me chi dang han che hanh vi ctia con, chu khong ph

i, truoc tien b?n nen de ra nhung quy tac trong gia dinh. Khi con biet tuan thu nhung quy tac trong gia dinh, con se hieu the nao la tt,r do va tinh than trach nhiem. Song trong xa h('>i, tre khong the chi nghi den su tu do ca nhan. Ton trong tu do cua ngu6i khac la dieu het sue can thiet, b6i neu tre coi trong su tu do cua ban than ma gay ra rac r6i cha nguoi khac thi SU tu do nay rat dang lo ng?i. Do do, khi thiet lc;tp nhung quy tac trong gia dinh, b?n nen cha tre tham gia vao qua trinh nay. B?n can thiet lc;tp m('>t ban "n('>i quy gia dinh" hop ly va hieu qua. Neu b?n lam duoc nhu vc;ty thi viec nuoi d?y con se tr6 nen rat thuc;tn lqi. Ban "n('>i quy" can bao g6m day du 3 diem sau: 1. Khong lam ton thuang nguai khi duoc hinh thanh dua tren cac quy dinh. De tranh nuoi d<:ly nen mot dua con ich ey, cho rang minh cMng co trach nhiem gi hoac tin rang chi co ngu6i khac moi phai chtu trach nhiem, truoc tien b?n nen tc;tp cho con th6i quen tuan thu - 69 - (;Ba chia khoa vang: Yeu thuong, Khen ngqi, Nhin nhi dua tre deu lam va se tu nhien bien mat khi tre 16n hon. Day khong phili la nhung sai lam can phili la mang. Viec tre ch;:ty nhay lung tung trong nha la dung theo le tu nhien. Bc:tn c6 la mang tre khi chung ve nha v6i quan ao lam lem bun dat khong? Hocic khi con bc:tn la tay danh roi va lam be bat dia luc dang phl,l giup bc:tn? B;:tn khong can ray la con vi nhung vi¢c nay. Bc:tn chi nen yeu cau tre hay can th?n hon va cu de tre tiep tl,lc phat trien. Ban c6 la mang con vi tre dc;>n dep nha cua khong duqc s;:tch se, hay vi tre khong nhanh nhen moi khi bc:tn hoi thuc? Bc:tn nen kien nhan dc:ty con each dc;>n dep phu hqp v6i lua tuoi cua be. Hay thu d;:ty con cat do d;:tc dung cho va chi cho con each dc;>n dep, vi dl,l: "Cac do v�t nh6 thi cho vao hop. Nhung m6n do choi dan nhan vang thi sap len tren ke c6 dan nhan vang ... ". Luc dau, chi can con bc:tn dc;>n duqc mot m6n do, b;:tn cllng nen khen ngay. Ngay tiep theo con se dc;>n duqc hai m6n do, bc:tn lc:ti khen con va ngay horn sau con se don duqc ba m6n ... Dieu gi se xay ra neu bc:tn che bai thay vi khen ngqi? Bc:tn se c6 mot dua tre ghet dc;>n dep. Khi bc:tn bao con hay nhanh len, bc:tn hay giai thich v6i con vi sao can phai lam nhu v�y. Dua ra loi yeu cau luon hieu qua hon menh lenh. Hay giili thich cho con hieu rang neu con den muon thi viec d6 se gay kh6 chtu cho nguoi khac. Khi bc:tn muon con lam viec gi do nhanh hon, tot nha.t bc:tn nen giai thich - 74- Chuong 2 Sv nghiem khac tai sao ban phiti hoi thuc con. Nen nh6, viec hoi thuc con phai nhanh len chi khien con tr6 nen ch<;tm chap hdn. Con neu ban dung loi le thich hqp, giup con hieu moi nguoi dang cho minh va t\f nguyen tang toe thi tU: tu ban se c6 duqc mot dua tre nhanh nhen va nang no. T6m lai, ban khong nen de mac con muon n6i gi thi n6i, muon lam gi thi lam. Khi con cu xu khong dung ml,fc, cha me can kiem diem hanh vi cua con mot each nghiem khac. Neu cha me de mac con th6a sue lam moi chuyen theo y minh thi con se khong hoc duqc each kiem soat ban than va se tr6 nen ich It dua con het sue chu ddo va be d6i .xU vai moi nguai xung quanh rat tit ti Chi vai thdng truac th6i, moi viec hay con het sue t6i t¢. Con gdi t6i b6ng n6i loan va vi¢c day do con tra thanh noi kh6 d6i vai t6i. Khi t6i dua ra trudng hqp nay trong kh6a hoc lam cha me (do tac gid cu6n sci.ch nay huang dd.n - ND), moi ngudi n6i vai t6i rang: "Dieu quan trong la ban phdi nhin nh(ln, khen ngqi va yeu thuang con dung vai nhirng gi con c6. Thay vi c6 gang thay d6i con theo j minh, hay thay d6i each nhin nh(m ve con cua ban. Hay thay d6i thdi d(> khi ba.n giao tiep v6'i con". - 78 -