🔙 Quay lại trang tải sách pdf ebook AQ-Chỉ Số Vượt Khó: Biến Khó Khăn Thành Cơ Hội - Paul G. Stoltz full mobi pdf epub azw3 [Self Help] Ebooks Nhóm Zalo THÔNG TIN EBOOK Tên sách AQ Chỉ Số Vượt Khó Tác giả Paul G Stoltz Thể loại Kỹ năng sống Phát hành Thái Hà Nhà Xuất Bản NXB Công Thương Ebook 2021 kindlekobovn —★— MỤC LỤC Lời nói đầu PHẦN MỘT: PHÁT TRIỂN TRONG GIAI ĐOẠN KHÓ KHĂN Chương 1: Quan niệm mới về thành công Chương 2: Kỷ nguyên khó khăn Chương 3: Khoa học về AQ PHẦN HAI: ĐO LƯỜNG VÀ GIẢI THÍCH AQ Chương 4: Hồ sơ Phản ứng với nghịch cảnhTM Chương 5: Giải thích chỉ số vượt khó và khả năng tiến lên của bạn PHẦN BA: NÂNG CAO AQ CHO BẢN THÂN, NGƯỜI KHÁC VÀ TỔ CHỨC Chương 6: Chuỗi LEAD Chương 7: Ngăn chặn trầm trọng hóa vấn đề Chương 8: Giúp người khác nâng cao AQ và khả năng tiến lên của họ Chương 9: Tổ chức có AQ cao Chương 10: Thói quen của người Leo núi Lời cảm ơn LỜI NÓI ĐẦU Rất nhiều người từ khi còn trẻ đã sớm rơi vào tình cảnh vô vọng. Và thông thường những cái được cho là “đáng lẽ” sẽ chẳng bao giờ xảy ra trên thực tế. Điều gì quyết định hoài bão của chúng ta theo thời gian? Đâu là nhân tố duy nhất quyết định cách chúng ta đặt mục tiêu cho mình? Và những động lực nào sẽ khiến chúng ta tiến gần hơn hoặc xa hơn so với việc hiện thực hóa các mục tiêu đó? Chúng ta có thể làm gì để thay đổi kết quả? Công trình của tiến sỹ Stoltz sẽ giúp chúng ta kiểm soát được số phận của chính mình, hiểu được, nâng cao một cách bền vững những hoài bão và động lực của mình để có được một cuộc sống ý nghĩa. Hơn bao giờ hết, bây giờ chính là lúc bạn cần xác định rõ, trưởng thành và toàn tâm toàn ý cống hiến cho công việc và cuộc sống. Cuốn sách này sẽ đưa ra câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi: “Cần phải làm gì để có được những đóng góp lớn lao trong cuộc đời?” Nó sẽ xác định và chỉ ra cho bạn những hành vi, đặc điểm tạo nên sự khác biệt giữa những người phi thường với những người đóng góp ít hoặc không đóng góp gì. Và đây chính là thời điểm phù hợp nhất để đưa ra thông điệp này. Nghịch lý chi phối cuộc sống của chúng ta. Một mặt là cơ hội để nâng cao cuộc sống nhờ công nghệ. Mặt kia là mối bất hòa về mặt xã hội khiến người ta nhụt chí, khoảng cách kinh tế ngày càng tăng giữa các tầng lớp, sự cạnh tranh gay gắt không ngừng, và những nhu cầu phần lớn không được đáp ứng của con người. Đối với một số người, tiến bộ công nghệ giúp cải thiện cuộc sống. Nhưng nhiều người lại không nghĩ như vậy. Mặc dù công nghệ thông tin đem lại nhiều lợi ích, song với đa số chúng ta, nó là gánh nặng buộc chúng ta phải phấn đấu trong cuộc sống hiện đại và tiếp thu một khối lượng thông tin ngày càng gia tăng. Kết quả thường thấy là cảm giác vô vọng lan tỏa khắp nơi. Những phương thuốc cũ đã không còn hiệu quả. Chỉ số vượt khó, gọi tắt là AQ, ngay lập tức trở thành một lý thuyết có tầm ảnh hưởng lớn, một thước đo ý nghĩa, một bộ công cụ được đúc kết để rèn luyện tính kiên trì trong những thời điểm khó khăn. Nó sẽ khiến bạn phải suy nghĩ lại công thức thành công hiện tại của bản thân. Tuy nhiên, những thách thức hiện nay không chỉ đòi hỏi bạn phải có cách tư duy mới, mà còn bắt buộc phải có những phương pháp dễ hiểu, dễ áp dụng và hiệu quả. Điều gì quyết định động lực sống và khả năng đóng góp có mục đích của bạn? Hãy coi hoài bão và ý muốn như một đường cong hình chuông, từ đó bạn sẽ thấy được những hàm ý sâu sắc về vị trí của mình trên đường cong đó. Ở phía dưới cùng là những người rất ít nỗ lực. Trên đường cong ở giữa là đa số mọi người, chỉ làm vừa đủ để được chấp nhận, song lại không phát huy hết tiềm năng của bản thân. Ở trên cùng là 10% trong chúng ta, những người đi tiên phong tạo ra những thay đổi và tiến bộ cho 90% còn lại. Lần đầu tiên từ trước đến nay, AQ sẽ giúp làm sáng tỏ bí ẩn về động cơ và sức mạnh của con người, đem lại cho chúng ta niềm hy vọng, nguyên tắc và phương pháp cơ bản để có một cuộc sống và sự nghiệp đáng quý ở phần bên trên của đường cong. Quy trình nâng cao AQ mang tính hệ thống, được xây dựng kỹ lưỡng, hợp lý ở trong cuốn sách này về căn bản không chỉ phù hợp với các nhóm, gia đình, cộng đồng và cá nhân mà còn hiệu quả với các tổ chức. Mỗi đối tượng sẽ tìm được những điều hữu ích cho bản thân từ quy trình gồm ba bước là khám phá, đo lường và nâng cao AQ của cá nhân và tập thể. Những người lãnh đạo tổ chức sẽ có được một cách thức mới để định nghĩa, tìm ra và phát triển những nhân viên làm việc hiệu quả nhất. Họ sẽ được cung cấp một hướng đi bền vững, một sơ đồ và la bàn để xây dựng văn hóa thành tựu và kiên trì, và cùng với đó là quan niệm mới về cách quản lý sự thay đổi. Các nhóm sẽ học được những kiến thức mới mẻ và cần thiết về động lực tham gia, đóng góp, và động lực giữa người với người. AQ nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong vốn từ và tiêu chuẩn của bất kỳ nhóm nào có hiệu quả làm việc cao. Thông qua mô hình và phương pháp của AQ, các gia đình và cộng đồng sẽ được học những biện pháp thực tế để vượt qua nỗi vô vọng, đồng thời cung cấp cho các thành viên của mình những chiến lược lâu dài để đạt được những mục đích lớn hơn và hoàn thành công việc hiệu quả hơn. Cuối cùng, cuốn sách này là niềm hy vọng cho con người (một) và nhân loại (tất cả). Niềm hy vọng đó sẽ tạo ra hành động và khả năng khao khát làm được điều mình muốn. Tôi tin rằng công trình này thể hiện niềm hy vọng rõ ràng nhất, ngắn gọn nhất của bất kỳ ai trong chúng ta, dù là cá nhân hay tập thể, đó chính là được sống có ý nghĩa hơn, bắt đầu ngay từ ngày hôm nay. DAVID PULATIE Phó chủ tịch cao cấp Tập đoàn Motorola, Inc. PHẦN MỘT: PHÁT TRIỂN TRONG GIAI ĐOẠN KHÓ KHĂN CHƯƠNG 1: Quan niệm mới về thành công Ẩn sâu bên trong mỗi con người là những quyền năng chưa được khai phá; đó là những quyền năng sẽ khiến bản thân họ ngạc nhiên và chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ có được; nhưng đó là những sức mạnh mà nếu được đánh thức và biến thành hành động thì sẽ có thể thay đổi cả cuộc đời họ. Orison Marden Đó là một khu vực có kích thước chỉ bằng một ga-ra ô tô, trông nó giống như một chiếc ngai vàng xù xì làm bằng băng đá nhô ra gần 6 dặm hướng lên trời. Nằm phía trên những ngọn gió và cao hơn tầm bay của hầu hết các loại máy bay dân dụng, đó chính là đỉnh núi Everest, ngọn núi của mọi ngọn núi. Đây là nơi gần các vì sao nhất trên Trái đất, các nhà leo núi thường bị quyến rũ bởi vẻ đẹp tráng lệ và độ dốc thẳng đứng của nó. Tuy nhiên, không ai bảo đảm được là mình sẽ thành công khi leo lên ngọn núi này. Trong bảy người chỉ có một người lên được đến đỉnh núi. Gần đỉnh núi là những cơn bão cuồng quét với tốc độ 160km/h, sẵn sàng quật ngã nạn nhân của chúng bằng những cơn gió buốt lạnh và tầm nhìn bằng không. Người leo núi sẽ chết dần chết mòn, chống chọi trong một cuộc chiến nắm chắc phần bại để tránh không bị kiệt sức. Trên 5.486m, vết thương không thể lành lại, cơ thể kiệt quệ và không khí khô đến mức chỉ ho thôi cũng có thể khiến xương sườn của chúng ta bị gãy. Leo núi trong những điều kiện bất lợi như vậy là thử thách tột bậc đối với con người. Thứ sáu, ngày 10 tháng 5 năm 1996, 31 người leo núi của năm đoàn thám hiểm đã lên được đến đỉnh núi Everest. Bất ngờ, có một cơn bão dữ dội kéo đến khiến nhiều người bị mắc kẹt. Trong nhiều giờ đồng hồ sau đó, một số người sống sót, còn một số đã phải bỏ mạng. Một trong số đó là Doug Hanson, một nhân viên bưu chính ở Renton, Washington. Khi cơn bão tấn công, Hanson đã nằm xuống. Khi đi xuống núi mà nằm xuống là một việc làm vô cùng nguy hiểm. Rất ít người có thể đứng dậy trở lại. Vào cái đêm băng giá ấy, Hanson đã đầu hàng và ra đi. Tuy nhiên, Hanson không phải là người duy nhất chống chọi với điều kiện khắc nghiệt trên ngọn núi này. Ở một nơi khác trên đường lên đỉnh núi, có một người leo núi tên là Beck Weathers cũng đang nằm bất tỉnh trong tuyết. Suốt đêm hôm đó, một đội cứu hộ đã tìm kiếm Weathers và nhận định rằng không còn khả năng cứu sống ông. Trời quá tối, đường đi quá nguy hiểm và mọi việc đã quá muộn với Weathers. Tuy nhiên, vài giờ sau, có điều gì đó sâu thẳm bên trong con người Weathers đã được đánh thức, và chính nó đã cứu ông thoát khỏi cái chết lạnh lẽo, giúp ông nhận thức được tình cảnh nghiệt ngã của mình. Trong tờ Newsweek, Weathers cho biết: “Lúc đó tôi đang nằm trên mặt băng và cảm thấy lạnh hơn bất cứ điều gì bạn có thể tưởng tượng. Găng phải của tôi bị mất, và tay tôi trông cứ như được đúc bằng nhựa vậy.” Weathers hoàn toàn có lý do để bỏ cuộc. Ông đang bị lạc giữa ngọn núi hoang vu, không có đồ tiếp tế, không đồng đội, không nơi trú ẩn hay bất kỳ khả năng sống sót nào. Nhưng, khi phải đương đầu với cái chết, không biết bằng cách nào Weathers đã khơi dậy được quyết tâm bên trong để chinh phục được cái ngọn núi lớn hơn bất kỳ ngọn núi nào mà ông từng leo trước đó này. Lạnh cóng, kiệt sức, đơn độc và gần như đã chết, bằng cách nào đó Weathers đã buộc bản thân phải di chuyển, đứng dậy và mò mẫm trên chặng đường nguy hiểm để về Khu trại Căn cứ, một đốm nhỏ giữa vùng tuyết trắng hoang vu. Ý thức sâu thẳm về đích đến đó đã khích lệ ông phải hành động. Ông cho biết, khi nằm giữa vùng tuyết trắng: “Tôi có thể thấy khá rõ gương mặt của vợ con. Tôi ước tính mình chỉ có thể sống được từ ba đến bốn tiếng đồng hồ nữa mà thôi, vì vậy tôi bắt đầu bước đi.” Với Weathers, mấy tiếng tiếp theo dài như hàng thế kỷ. Biết rằng nghỉ ngơi sẽ đồng nghĩa với cái chết, vì vậy ông cứ tiếp tục đi mãi, đi mãi. Trời sáng dần và tình cờ Weathers trông thấy một thứ gì đó giống như một hòn đá màu xanh. May mắn thay, đó chính là một túp lều. Đồng đội của Weathers vội kéo ông vào bên trong; quần áo ông đông cứng vì băng nên họ phải cắt hết chúng đi. Họ đặt một chai nước ấm lên ngực ông và cho ông thở bằng ô-xy. Không ai nghĩ rằng ông sẽ sống sót. Với tình cảnh khó khăn bất ngờ mà cơn bão mang đến như thế, thì ngay cả những người có kỹ năng giỏi hơn, thậm chí là những người dẫn đường nổi tiếng như Scott Fischer, có thể cũng không vượt qua nổi. Không ai giải thích được điều gì bên trong con người Weathers lại giúp ông sống sót giữa hoàn cảnh khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua như vậy trong khi những người khác phải bỏ mạng. Nếu ở hoàn cảnh đó, liệu bạn có thể sống sót được không? VƯỢT DỐC - ĐỊNH NGHĨA LẠI KHÁI NIỆM THÀNH CÔNG Cuộc đời cũng giống như hành trình leo núi, bạn chỉ có thể thực hiện được bằng cách nỗ lực không ngừng để leo lên, thậm chí đôi khi phải bằng từng bước tiến chậm chạp, đau đớn nối tiếp nhau. Leo núi là một kinh nghiệm không thể diễn tả thành lời, mà chỉ có những người cùng leo núi mới có thể thấu hiểu và chia sẻ. Bên cạnh cảm giác khuây khỏa, thỏa mãn và kiệt sức còn là cảm giác vui sướng và yên bình tinh tế như khí trời trên núi. Chỉ có người leo núi mới được nếm trải hương vị thành công ngọt ngào này. Những người dừng ở dưới cắm trại có thể tìm ra lời biện minh hợp lý để bào chữa cho sự bỏ cuộc của mình, cũng như sẽ được ấm áp và an toàn hơn, tuy nhiên họ chẳng bao giờ cảm thấy là mình đã đạt được mục đích, có cảm giác được sống, được tự hào và vui sướng. Do đó, ta có thể định nghĩa thành công chính là mức độ mà con người có thể tiến về phía trước và lên cao, phát triển trong sứ mệnh cả cuộc đời mình, vượt qua tất cả những trở ngại hay các kiểu nghịch cảnh. CÂU HỎI CƠ BẢN VỀ TÍNH HIỆU QUẢ CỦA CON NGƯỜI Tại sao một số người thì kiên trì, trong khi số khác chỉ đi được một chặng đường ngắn hoặc thậm chí bỏ cuộc? Trên cơ sở các nghiên cứu khoa học, cuốn sách này sẽ trả lời câu hỏi cơ bản nhất về tính hiệu quả của con người và tổ chức. Câu hỏi này có nhiều dạng khác nhau như sau: Tại sao một số tổ chức phát đạt trong thời buổi cạnh tranh còn số khác lại phải thất bại? Tại sao một doanh nghiệp có thể chống chọi được với những hoàn cảnh vô cùng khó khăn trong khi những doanh nghiệp khác bỏ cuộc? Tại sao một số bậc cha mẹ dạy dỗ được con cái mình trở thành những công dân tốt giữa môi trường xóm giềng đầy bạo lực và ma túy? Tại sao một cá nhân có thể chống chọi được với những hoàn cảnh khó khăn, vượt qua tuổi thơ bị ngược đãi trong khi những người khác không thể? Tại sao một giáo viên ở nội thành lại có ảnh hưởng tốt đến đời sống của học sinh, trong khi những giáo viên khác lại không làm được điều đó? Tại sao một người quản lý trong ngành không gian bị thôi việc lại có thể đi đến hành động và thay đổi số phận, trong khi những người khác trong hoàn cảnh đó lại rơi vào sợ hãi và chán nản? Tại sao nhiều thiên tài và cá nhân có chỉ số IQ cao lại không phát huy được hết tiềm năng của mình? Hàng ngày chúng ta gặp nhiều người như Beck Weathers, những người mà trong những hoàn cảnh khó khăn tưởng chừng như không vượt qua nổi lại có thể đi tiếp. Trong khi những người khác phải chịu gục ngã trước hàng loạt những thay đổi không ngừng dội đến, thì những cá nhân này vẫn kiên định đứng lên và tạo ra kỳ tích, rèn luyện bản thân trở nên khéo léo hơn, mạnh mẽ hơn trên mỗi bước đi của mình. Nghịch cảnh không hề tạo ra những khó khăn không thể vượt qua. Mỗi khó khăn đều là một thách thức, mỗi thách thức là một cơ hội, và một khi cơ hội đến thì ta cần nắm bắt lấy nó. Thay đổi chính là một phần thú vị của chuyến đi. Nếu giống như Beck Weathers, bạn là mẫu người sẽ chiến đấu và tìm cách để đi tiếp cho dù đang ở trong hoàn cảnh dường như không có cơ hội thành công, thì cuốn sách này sẽ lý giải điều đó. Đây là một nhân tố thiết yếu để giúp bạn có được những thành công lớn hơn và vững mạnh hơn trong cương vị lãnh đạo. Thật không may, khi phải đối mặt với những thử thách của cuộc đời, đa số mọi người đều nhanh chóng dừng lại trước khi kịp thử nghiệm giới hạn của bản thân và nỗ lực hết khả năng. Nếu bạn bỏ cuộc sớm thì cuốn sách này sẽ giải thích lý do vì sao bạn làm thế. Và quan trọng hơn, nó sẽ giúp bạn đạt được sức mạnh cần thiết để thường xuyên nâng cao khả năng của bản thân nhằm tiến lên, vượt qua nghịch cảnh. Một số cá nhân chỉ đơn giản là bỏ cuộc. Nếu bạn cảm thấy mình thuộc nhóm này, thì cuốn sách này cũng dành cho bạn. Nó sẽ đem lại cho bạn những cách nhìn mới cũng như công cụ để củng cố sự kiên cường và đưa bạn trở lại cuộc hành trình. Biết giải quyết khó khăn quan trọng hơn nhiều so với việc đơn thuần chỉ biết “lạc quan”. Martin Selignman, trong cuốn Học cách lạc quan AQ - CHỈ SỐ VƯỢT KHÓ - LÀ GÌ? Công trình này dựa trên nghiên cứu của rất nhiều học giả hàng đầu cùng với hơn 500 đề tài nghiên cứu từ khắp nơi trên thế giới. Xuất phát từ ba ngành khoa học chính: tâm lý học nhận thức, tâm lý thần kinh miễn dịch học, và bệnh học thần kinh, Chỉ số vượt khó (Adversity Quotient - AQ) bao gồm hai cấu phần cần thiết của bất kỳ khái niệm thực tiễn nào – lý luận khoa học và ứng dụng thực tế. Các khái niệm và công cụ được trình bày ở đây đã được đúc rút sau nhiều năm áp dụng với hàng ngàn người từ nhiều tổ chức khác nhau trên thế giới. Độc giả sẽ được đọc về những thách thức và thành công của họ. Kết quả của 19 năm nghiên cứu và 10 năm áp dụng này chính là một bước đột phá lớn trong kiến thức của chúng ta về những yếu tố tạo nên thành công. Thành công của bạn trong công việc cũng như cuộc sống chủ yếu là do Chỉ số vượt khó (AQ) của bạn quyết định: AQ cho biết mức độ chịu đựng và khả năng vượt khó của bạn. AQ dự báo ai sẽ vượt qua nghịch cảnh và ai sẽ đầu hàng. AQ dự báo ai sẽ vượt trên cả mong đợi về hiệu quả hoạt động và tiềm năng của mình còn ai không thể. AQ dự báo ai sẽ từ bỏ và ai sẽ chiến thắng. AQ có ba dạng thức. Thứ nhất, AQ là một khái niệm mới để thấu hiểu và thúc đẩy tất cả các khía cạnh của thành công. Nó dựa trên nền tảng chắc chắn là nghiên cứu khoa học, kết hợp kiến thức một cách mới mẻ và thực tế để định nghĩa lại đâu là những yếu tố tạo nên thành công. Những kiến thức mới này sẽ được miêu tả trong Chương 3. Thứ hai, AQ là thước đo cách thức phản ứng của bạn đối với nghịch cảnh. Nếu không được khơi dậy, những yếu tố này suốt đời sẽ chỉ là tiềm thức của bạn mà thôi. Giờ đây, lần đầu tiên chúng ta đã có thể đo được, hiểu được và thay đổi được những yếu tố đó. Bạn sẽ có cơ hội đo lường và lý giải AQ của mình trong Chương 4 và Chương 5. Cuối cùng, AQ là một bộ công cụ có cơ sở khoa học vững chắc giúp nâng cao khả năng phản ứng với nghịch cảnh của bạn, nhờ đó sẽ nâng cao hiệu quả của cá nhân bạn cũng như công việc của bạn. Bạn sẽ được học và áp dụng những kỹ năng này cho chính mình, cho người khác, và cho cả tổ chức của mình trong các Chương từ 6 đến 9. Ba yếu tố này kết hợp lại – kiến thức mới, thước đo và công cụ thực tế – làm nên một bộ hoàn chỉnh để giúp bạn hiểu và nâng cao yếu tố cơ bản trong bước tiến hàng ngày và suốt đời của mình (xem Hình 1-1). Hình 1-1 Định nghĩa AQ Vượt lên trên phương diện cá nhân AQ bắt đầu từ cá nhân song không chỉ dừng lại ở đó. Bạn sẽ nhận ra rằng lý luận, thước đo và công cụ trình bày trong cuốn sách này có thể dùng để nâng cao hiệu quả của: Nhóm Các mối quan hệ Gia đình Tổ chức Cộng đồng Văn hóa Xã hội Bạn sẽ thấy rằng AQ có thể áp dụng được dễ dàng trong đời sống gia đình, trong các mối quan hệ và trong tổ chức của mình. Chương 9 cung cấp cho bạn những kiến thức và công cụ để xây dựng một tổ chức có AQ hay văn hóa leo núi cao. AQ sẽ giúp bạn tăng cường hiệu quả của mình trên cương vị lãnh đạo và đồng thời nâng cao hiệu quả làm việc cho nhân viên. Đối với tình trạng người lãnh đạo được trao chức vụ cao nhưng trách nhiệm lại thấp, AQ sẽ củng cố lại vai trò và cách thức để giành quyền tự chủ trong những tình huống nhất định. AQ dự báo --- Hiệu quả hoạt động Hiệu quả hoạt động Động cơ Quyền lực Khả năng sáng tạo Năng suất Khả năng học hỏi Năng lượng Hy vọng Hạnh phúc, sức sống và niềm vui Sức khỏe tinh thần Sức khỏe thể chất Lòng kiên trì Tính kiên cường Sự tiến bộ theo thời gian Thái độ Tuổi thọ Phản ứng với thay đổi AQ trong tổ chức AQ của bạn là nền tảng cho tất cả các khía cạnh khác của thành công. Ở rất nhiều tổ chức thuộc các ngành nghề khác nhau như Abbott Labs, Kaibab National Forest, Boehringer Ingelheim, W.L. Gore & Associates (cơ quan sáng tạo ra Gore-Tex), Deloitte & Touche LLP, Minnesota Power, ADC Telecommunications, và U.S. West, tôi cùng các khách hàng đã chứng minh được rằng những người có AQ cao hơn có hàng loạt lợi thế như hiệu quả, năng suất làm việc, khả năng sáng tạo, sức khỏe, lòng kiên trì, tính kiên cường và sức sống, tất cả đều hơn hẳn những người có AQ thấp. Những người lãnh đạo của tổ chức Mott đã phát hiện ra rằng AQ có thể dự báo được cách thức phản ứng với thay đổi của mọi người. Ở First Data Corporation, tôi và một nhóm lãnh đạo đã nhận thấy rằng AQ dự báo ai sẽ có khả năng vượt qua nghịch cảnh và ai sẽ thất bại. Ở Deloitte & Touche LLP, AQ dự báo ai sẽ vượt trên cả mong đợi về kết quả thực hiện và tiềm năng của mình và ai không thể. AQ được dùng để phát triển nhân viên, giúp họ tăng cường khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của khách hàng. Ở Minnesota Power, AQ được sử dụng để giúp những người lãnh đạo vượt qua khó khăn khi có thay đổi, rút ngắn giai đoạn quá độ tốn kém, và đẩy nhanh chu kỳ thay đổi. Đối mặt với tính chất hay thay đổi của ngành, công ty ADC Telecommunications sử dụng AQ để nâng cao lợi thế cạnh tranh, dùng nó để giúp các nhân viên kinh doanh giỏi nhất kiên trì không ngừng nâng cao doanh thu ở mức hai con số đầy tham vọng. Tại một học khu đang phát triển, AQ được dùng để giúp giáo viên phát triển đức tính bền bỉ và sức chịu đựng để giảng dạy có ý nghĩa và có mục đích. Kaibab National Forest sử dụng AQ để giúp đội ngũ lãnh đạo và nhân viên chuẩn bị sẵn sàng cho những khó khăn gian khổ mà họ sẽ gặp phải khi thực hiện tầm nhìn đầy hoài bão của mình. Đại học cộng đồng Maricopa dùng AQ để giúp cán bộ phát triển, lớn mạnh ngay cả dưới áp lực yêu cầu “làm nhiều hơn, nhận ít hơn” ở chốn công sở. Tại một khu liên hợp huấn luyện vận động viên Olympic trên cao, AQ được sử dụng để dự báo khả năng lấy lại phong độ của vận động viên bơi lội sau bất kỳ lần thi đấu thất bại nào. AQ thường được dùng để tăng cường khả năng bền bỉ của cá nhân khi phải đối mặt với những thách thức của cuộc sống, trung thành với những nguyên tắc và ước mơ của bản thân, dù xảy ra bất cứ điều gì đi chăng nữa. Vai trò của AQ trong lãnh đạo bản thân và người khác Lãnh đạo bắt đầu từ hành trình khám phá bản thân. Trong những trang tiếp theo, bạn sẽ đi tiếp hành trình của mình và tiếp nhận những kiến thức mới để tồn tại và phát triển trong khó khăn. Nhưng khi lãnh đạo, bạn cần có người dưới quyền để chỉ huy. Trong bối cảnh đầy bất ổn và thay đổi hiện nay, nếu chỉ biết lãnh đạo thôi thì chưa đủ. Là người lãnh đạo, bạn có trách nhiệm phải đảm bảo rằng mọi người có đủ năng lực để vượt qua những thời điểm thách thức. Các chương sau sẽ cung cấp cho bạn những thông tin, công cụ và chiến lược cần thiết để đánh giá và tăng cường năng lực này cho người khác. Bạn cũng sẽ học được cách xây dựng một tổ chức kiên cường, năng động và có hiệu quả cao hơn. Chương 10 sẽ luyện cho bạn cách xây dựng và lãnh đạo một văn hóa leo núi có AQ cao. Trách nhiệm và tự chịu trách nhiệm Các bậc phụ huynh, những người lãnh đạo và thành viên của các nhóm luôn phải đối mặt với hai câu hỏi sau: Tại sao một số người không nhận trách nhiệm giải quyết vấn đề và không chịu trách nhiệm về hành động của mình? Tôi phải làm gì để giúp người khác có được ý thức trách nhiệm này? Nếu bạn đang phải gặp các vấn đề trên với bản thân mình hoặc với người khác, thì cuốn sách này sẽ cung cấp cho bạn một lý luận mới để giúp bạn nâng cao tinh thần trách nhiệm và tự chịu trách nhiệm. Yếu tố dự đoán thành công tổng thể: So sánh AQ với IQ và EQ Các yếu tố dự đoán chuẩn mực không phát huy tác dụng. Trong cuộc sống, việc có một số người tài năng hơn người khác là không có gì phải bàn cãi. Một số được trời phú cho trí thông minh xuất chúng, năng khiếu đặc biệt, sức khỏe thể chất hơn người, một gia đình quan tâm, chu đáo, một cộng đồng vững mạnh, và nhiều nguồn lực bất tận trong khi số khác rất thiếu thốn những điều này. Tuy nhiên, mặc dù có những lợi thế hiển nhiên trên, tại sao nhiều cá nhân rõ ràng là có tài nhưng lại không phát huy được hết tiềm năng của mình trong khi những người khác, chỉ có một phần nhỏ những nguồn lực và cơ hội đó, lại vượt lên trên hoàn cảnh của mình và vượt xa mọi mong đợi? Đây chính là câu hỏi chủ đạo về thành công. Chỉ có IQ thì không đủ để đảm bảo thành công. Hãy cùng nhau xem xét tư duy lạc hậu về một thước đo thành công truyền thống, đó là IQ - Chỉ số thông minh. Trước đây, trong một khoảng thời gian dài, năng khiếu có được nhờ di truyền và được đo lường bằng phương pháp khoa học này đã được các bậc phụ huynh, giáo viên và người sử dụng lao động coi là yếu tố dự đoán thành công chính xác. Tuy nhiên, trên thế giới có vô vàn ví dụ điển hình về những người có chỉ số IQ cao nhưng lại không tận dụng được hết tiềm năng của mình. Chúng ta đều biết có những người thông minh xuất chúng nhưng lại đóng góp được ít hơn nhiều so với những người có trí tuệ kém hơn họ. Ví dụ như trường hợp của Ted Kaczynski, được FBI đặt tên là “Sát thủ bom thư”. Kaczynski có mọi biểu hiện của một người có IQ cao. Từ khi còn nhỏ ông đã tỏ ra thông minh xuất chúng. Ông được đặc cách học thẳng lên phổ thông mà không phải hoàn thành bậc cơ sở. Được công nhận là thần đồng, ông theo học ở Đại học Harvard khi mới 16 tuổi và tốt nghiệp năm 20 tuổi. Ông tiếp tục hoàn thành chương trình thạc sỹ và tiến sỹ toán ở Trường Đại học Michigan, sau đó giảng dạy ở khoa toán hàng đầu thế giới tại Đại học California ở Berkeley. Tuy nhiên, giảng dạy là đóng góp lớn nhất cho xã hội mà Kaczynski làm được. Sau hai năm làm việc, ông từ bỏ vị trí giảng dạy của mình. Được nuôi dưỡng để phát triển trí tuệ, nhưng Kaczynski chưa bao giờ phát triển được kỹ năng xã hội hay còn gọi là Chỉ số cảm xúc. Trong toàn bộ quá trình đi học của mình, ông gần như vô hình, không giao lưu với ai và cũng không xây dựng bất kỳ mối quan hệ lâu dài nào. “Ted rất có năng khiếu trốn tránh các mối quan hệ xã hội bằng cách đi lướt qua mọi người và đóng sầm cửa lại sau lưng,” ông Patrick McIntosh, một trong những bạn cùng phòng ký túc với Kaczynski ở trường đại học, cho biết. Người dân sinh sống ở Montana miêu tả ông là người cách ly với xã hội. Ở trường, ông được đặt biệt hiệu là “Ẩn sĩ của Harvard.” Tuy Kaczynski rất có tài chế tạo và cài bom ngoài vòng pháp luật, song ông lại không có khả năng giao tiếp về mặt xã hội. Thay vì đóng góp để phát triển thế giới, ông đã sử dụng thế mạnh duy nhất của mình là trí thông minh để khiến 3 người chết và 22 người bị thương. Rõ ràng IQ không thể là yếu tố dự đoán thành công hiệu quả. Trí thông minh đã được định nghĩa lại. Trong cuốn sách bán chạy nhất của mình, Trí thông minh cảm xúc (Emotional Intelligence), Daniel Goleman đã giải thích sâu sắc lý do tại sao một số người có IQ cao lại không tiến xa trong khi nhiều người chỉ có IQ trung bình lại phát triển rực rỡ. Goleman giới thiệu một khái niệm mở rộng, có cơ sở khoa học vững chắc về trí thông minh, trong đó đưa ra những bằng chứng thuyết phục để chứng minh quan niệm rằng bên cạnh IQ, mỗi chúng ta còn cần có EQ hay Chỉ số cảm xúc. Đến nay, EQ vẫn chỉ là một thước đo mang tính giả thuyết, phản ánh khả năng đồng cảm với người khác, trì hoãn sự thỏa mãn, kiểm soát sự nông nổi, biết tự nhận thức, có lòng kiên trì, và giao tiếp hiệu quả với người khác. Bằng một số ví dụ, Goleman đã biện luận một cách thuyết phục rằng trong cuộc sống, EQ quan trọng hơn IQ. Tuy nhiên, cũng như IQ, không phải ai cũng có thể sử dụng đầy đủ EQ của mình, không phát huy hết tiềm năng mặc dù họ có những kỹ năng quý giá. Bởi trí thông minh cảm xúc vẫn còn thiếu một thước đo đúng đắn và một phương pháp rõ ràng để mọi người có thể học theo, vì vậy đến nay nó vẫn rất khó nắm bắt. Hình 1-2 AQ – Yếu tố dự đoán thành công tổng thể Một số người sở hữu IQ cao cùng tất cả các khía cạnh của trí thông minh cảm xúc, nhưng đáng buồn là họ vẫn không phát huy được tiềm năng của mình. Như vậy, dường như cả IQ và EQ đều không phải là yếu tố quyết định thành công. Tất nhiên, cả hai đều có những vai trò nhất định. Nhưng câu hỏi đặt ra vẫn còn đó, tại sao một số người kiên trì trong khi số khác – có lẽ cũng thông minh và tự chủ tốt như vậy – tụt lại phía sau và số khác nữa thì từ bỏ? AQ sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi này (xem Hình 1-2). Để hiểu được tại sao AQ lại khiến một người kiên trì leo núi trong khi những người khác bỏ cuộc, trước hết chúng ta cần định nghĩa lại một cách chính xác hơn về khái niệm “ngọn núi” và ba cách phản ứng với thử thách của nó. NGỌN NÚI - CON ĐƯỜNG ĐI ĐẾN THÀNH CÔNG Đừng bao giờ đánh giá độ cao của một ngọn núi cho đến khi bạn đặt lên được đến đỉnh. Khi đó bạn sẽ nhận thấy nó thấp đến chừng nào. Dag Hammarskjold Chúng ta sinh ra với động lực cốt lõi của con người là Tiến lên. Tiến lên ở đây không có nghĩa là lơ lửng trên một đài sen giữa những đám mây và lẩm nhẩm những lời cầu nguyện. Đó cũng không chỉ đơn thuần là leo lên chiếc thang danh vọng, mua một ngôi nhà trên đồi, hay là tích lũy của cải. Tuy vậy, đây có thể chính là những phần thưởng khi bạn tiến lên. Tôi sử dụng cụm từ tiến lên theo nghĩa rộng nhất của nó – kiên định với mục đích của cuộc đời bạn, cho dù đó có là gì đi chăng nữa. Dù bạn tiến lên để giành được thị phần, để có được điểm số cao hơn, để cải thiện các mối quan hệ, để làm tốt hơn công việc của mình, để hoàn thành một khóa học, để nuôi dạy con thành tài, để được gần Chúa hơn, hay là để đóng góp có ý nghĩa hơn trong cuộc đời ngắn ngủi của mình trên hành tinh này, thì bạn đều phải có động lực. Những người thành công đều có sự thôi thúc đến tột cùng là phải cố gắng phấn đấu, tiến bộ, đạt được mục tiêu và thực hiện ước mơ của mình. Động lực cốt lõi tiến lên của con người chính là cuộc chạy đua mang tính bản năng với thời gian để hoàn thành sứ mệnh của chúng ta ở mức tối đa có thể trong quỹ thời gian ít ỏi mà tạo hóa ban cho, dù điều đó có được viết ra thành lời hay chỉ là ngầm hiểu. Cho dù có chính thức phát biểu ra mục đích của mình hay không, thì bạn vẫn cảm thấy được động lực này. Nếu bạn không tin thì hãy quan sát những điều xảy ra với những người bị ung thư vừa bất ngờ thuyên giảm hoặc một người vừa thoát chết trong gang tấc mà xem. Ngay lập tức họ sẽ đánh giá lại cuộc sống của mình và xác định “điều gì mới thực sự là quan trọng”, từ đó dẫn đến những thay đổi sâu sắc về hành vi. Những cá nhân này dành nguồn sinh lực mới cho những điều quan trọng trong cuộc sống – những điều liên quan đến mục đích của họ. Hành trình đi lên này không chỉ hạn chế ở phương diện cá nhân. Mọi tổ chức và nhóm làm việc đều cố gắng tiến lên phía trước và lên cao hơn. Các chương trình nâng cao chất lượng tổng thể, các sáng kiến phát triển, tái thiết lập, tái cơ cấu, phát huy sức mạnh của đội ngũ nhân viên đa dạng, rút ngắn chu kỳ, tránh lãng phí, và tăng cường đổi mới đều là những nỗ lực để trèo lên đỉnh núi đang bị cản trở bởi những trận lở tuyết, khí hậu khắc nghiệt và những khe núi không lường thấy trước. Mọi người đều có động lực cốt lõi là tiến lên, vậy tại sao chúng ta lại không thấy đỉnh núi chật ních và chân núi vắng người? Tại sao thực tế lại là điều ngược lại? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần xem những gì xảy ra với ba nhóm người mà chúng ta bắt gặp trên hành trình leo núi. Những cá nhân này có cách phản ứng khác nhau đối với chuyến đi, và do đó dẫn đến nhiều mức độ thành công và vui sướng khác nhau trong cuộc đời họ. Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra những người này trong tổ chức và các mối quan hệ của mình, trong các buổi họp lớp cấp ba, ở trường của con, hay trên bản tin – ở mọi tầng lớp xã hội. Người Bỏ cuộc Chắc chắn rằng có rất nhiều người lựa chọn không tham gia, trốn tránh, rút lui và từ bỏ. Đây là những người Bỏ cuộc. Họ từ bỏ việc leo núi, từ chối cơ hội mà ngọn núi đem lại. Họ phớt lờ, ngụy tạo, hoặc từ bỏ động lực cốt lõi của con người là tiến lên và cùng với đó là rất nhiều điều mà cuộc sống ban cho họ. Người Cắm trại Nhóm thứ hai là những người Cắm trại. Họ chỉ đi đến một mức độ nhất định và nói: “Đây là nơi xa nhất tôi có thể (hoặc muốn) đến.” Không còn hứng thú leo núi, họ quyết định từ bỏ hành trình đi lên và tìm một vùng đất bằng phẳng, dễ chịu để trốn tránh khó khăn. Và đó là nơi họ lựa chọn để sống nốt những năm tháng còn lại của đời mình. Khác với người Bỏ cuộc, ít nhất người Cắm trại cũng dám chấp nhận thử thách đi lên. Họ cũng có được một vùng đất của riêng mình. Có thể chuyến đi của họ đã rất dễ dàng, hoặc có thể họ đã phải hy sinh nhiều và làm việc siêng năng mới có thể đến được đó. Một số người coi việc đi lên được phần nào này đã là một “thành công” theo ý nghĩa cuối cùng của từ đó. Đây là một nhận thức sai lầm rất phổ biến ở những người coi thành công là một điểm đến cụ thể, trái với mục đích thực sự của chuyến đi. Tuy nhiên, mặc dù người cắm trại có thể thành công khi đến được vùng đất cắm trại, nhưng họ không thể duy trì thành công nếu không tiếp tục tiến lên. Tự phát triển và trau dồi bản thân suốt đời chính là định nghĩa của hành trình đi lên. Luôn phấn đấu, tìm tòi, khám phá, chứ không chịu khuất phục. Tennyson Người Leo núi Tôi gọi những người trung thành với hành trình đi lên suốt đời là người Leo núi. Bất kể xuất thân là gì, có lợi thế hay chịu bất lợi, may mắn hay bất hạnh, họ vẫn tiếp tục tiến lên. Họ là những “con thỏ chạy bằng pin Energizer” của ngọn núi. Người Leo núi là những người luôn nghĩ đến khả năng, không bao giờ cho phép tuổi tác, giới tính, sắc tộc, khó khăn về thể chất và tinh thần hay bất kỳ trở ngại nào khác làm ảnh hưởng đến hành trình của mình. Cách sống của người Bỏ cuộc, người Cắm trại, và người Leo núi Theo định nghĩa, người Bỏ cuộc thường có cuộc sống thỏa hiệp. Họ từ bỏ ước mơ và lựa chọn những gì mà họ cho là con đường bằng phẳng, dễ dàng hơn. Trớ trêu là ở chỗ, khi cuộc đời càng qua đi, người Bỏ cuộc càng phải gánh chịu nỗi đau đớn lớn hơn so với những gì mà họ đã cố gắng né tránh bằng cách không leo lên. Chắc chắn rằng một trong những phút giây đau lòng, khổ sở nhất của con người chính là lúc nhìn lại cuộc đời vô nghĩa của mình. Đây chính là số phận của những người Bỏ cuộc. Trong những lời buồn thể hiện trên ngòi bút hay đầu môi, Còn gì buồn hơn là những lời này: “Giá mà mọi việc đã khác đi!” John Greenleaf Whittier, Maud Muller, 1856, Khổ 53 Kết quả là, người Bỏ cuộc thường cảm thấy cay đắng, phiền muộn và tê liệt về cảm xúc. Hoặc họ sẽ trở nên tức giận, chán nản, ghét bỏ thế giới quanh mình, bực bội với những người đi lên. Họ thường rơi vào tình trạng lạm dụng nghiêm trọng những thứ quanh mình. Đó có thể là rượu, ma túy, hoặc những chương trình TV tạp nham, để tìm kiếm sự giải thoát nhằm thay đổi hoặc làm tê liệt tâm trí bản thân. Stephen Covey, Roger và Rebecca Merrill, tác giả cuốn Ưu tiên cho những điều quan trọng nhất giải thích cách sử dụng thời gian của những người hiệu quả – họ thường làm những điều quan trọng (tức là liên quan đến mục đích của mình) chứ không phải những điều cần làm gấp. Những người kém hiệu quả sống trong thế giới của những điều lãng phí thời gian, vô nghĩa nhưng lại vô cùng hấp dẫn. Đây chính là nơi ta tìm thấy rất nhiều người Bỏ cuộc. Dù cố ý hay không, thì người Bỏ cuộc vẫn đang trốn tránh việc leo núi mà quên đi tiềm năng của mình trong cuộc sống. Bạn không cần chờ đến cuối đời mới hiểu được rằng những người sợ chết nhất lại chính là những người biết rằng họ chưa bao giờ thực sự sống đúng nghĩa. Than ôi, chỉ đến cuối cuộc đời người ta mới nhận ra rằng mình chưa sống bao giờ. Henry David Thoreau Giống như người Bỏ cuộc, người Cắm trại cũng có cuộc sống thỏa hiệp, chỉ khác ở mức độ thỏa hiệp mà thôi. Mệt mỏi vì leo núi, họ thốt lên: “Thế là đủ rồi,” mà không nhận thức được cái giá mà họ sẽ phải trả. Người cắm trại thường cảm thấy khá hài lòng về sự cân bằng rõ ràng giữa việc hy sinh những gì có thể đạt được với việc bám lấy cái ảo tưởng là sẽ giữ được những gì đang có. Họ thường cảm thấy đúng đắn khi ngừng leo núi để thưởng thức thành quả lao động của mình, hoặc chính xác hơn là những quang cảnh và nguồn an ủi mà họ có được từ chuyến leo núi dở dang của mình. Khi dựng trại, người Cắm trại thường tập trung toàn bộ năng lượng để trang bị cho túp lều của mình những món đồ vật chất để biến đó thành nơi thoải mái nhất có thể. Khi dành năng lượng và nguồn lực để tạo tiện nghi cho nơi cắm trại, người Cắm trại đã lãng phí những điều mà nếu được chỉ dẫn đúng, họ còn có thể làm được nhiều hơn thế với chính những yếu tố đó. Tuy chúng ta chưa bao giờ nghe ai định nghĩa thành công là sự thoải mái, nhưng chúng ta lại gặp rất nhiều người tin rằng đó là mục đích cuối cùng của họ. Đây chính là những người Cắm trại. Họ tạo ra một “nhà tù tiện nghi” – một nơi quá nhàn hạ khiến họ không dám liều lĩnh bỏ đi. Ở đây cuộc sống không đúng như những gì nó đáng phải có, nhưng cũng đã đủ tốt. Tôi đã gặp rất nhiều người Cắm trại và thấy được những ví dụ điển hình về nhà tù tiện nghi trong cuộc sống hàng ngày ở các tổ chức mà tôi tư vấn. Người Cắm trại có một công việc tốt, lương thưởng khá ổn. Tuy nhiên, những ngày sôi nổi, năng lượng để học hỏi, trưởng thành và sáng tạo đều đã mất từ lâu. Cuộc sống có vẻ như thật dễ dàng; họ biết cần mong đợi điều gì và những giây phút đau khổ vì bất kỳ điều gì đều không còn nữa – ngoại trừ cái hiện thực đang giày vò họ là có rất nhiều ước mơ họ đã không thực hiện được và những biến đổi không ngừng luôn chực đe dọa nơi cắm trại của họ. Người Cắm trại là những người hài lòng trong sự hy sinh. Họ hài lòng với việc “có đủ” chứ không hề phấn đấu. Hãy nhìn lại Tháp nhu cầu của nhà tâm lý học Abraham Maslow (Hình 1-3). Người Leo núi thành công trong việc thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của mình – đồ ăn, nước uống, sự an toàn, nơi trú ẩn, và thậm chí là cảm giác thuộc về nơi này. Họ đã leo được lên phía trên chân núi. Và khi quyết định dừng lại cắm trại, họ đã hy sinh bậc thang cao nhất trong Tháp nhu cầu của Maslow – đó là Nhu cầu tự hoàn thiện, hay chính là đỉnh núi – để bám lấy những gì mình có. Kết quả là, Người Cắm trại bị thôi thúc mạnh mẽ bởi cả sự thoải mái và nỗi sợ hãi. Họ vừa sợ mất nơi cắm trại, đồng thời họ cũng vừa tìm kiếm sự thoải mái ở nơi cắm trại nhỏ bé ấm cúng của mình. Hình 1-3 Tháp nhu cầu của Maslow Trong ba mẫu người này, chỉ có người Leo núi là có một cuộc sống thực sự. Họ ý thức được sâu sắc về mục đích của mình và dành đam mê cho những việc mình làm. Họ biết cách tận hưởng niềm vui, coi đó như một món quà và phần thưởng cho hành trình leo núi của mình. Dù biết rằng leo lên đến đỉnh là một điều khó thực hiện, nhưng người Leo núi không bao giờ quên đó mới chính là mục đích chuyến đi của mình. Người Leo núi biết rằng mình sẽ nhận được nhiều phần thưởng dưới dạng lợi ích lâu dài và những bước đi nhỏ để giúp họ có những bước tiến lớn lên đỉnh núi sau này. Người Leo núi biết nắm lấy thử thách mà họ chắc chắn sẽ gặp phải. Thomas Edison đã dành 20 năm với 50.000 thí nghiệm để phát minh ra một loại pin nhẹ, bền, hiệu quả dùng làm nguồn cung cấp điện năng độc lập. Có một câu chuyện nổi tiếng về ông kể rằng có một người đã hỏi về hành trình phát minh của ông: “Ông Edison, ông đã thất bại 50.000 lần. Điều gì khiến ông nghĩ rằng thí nghiệm của mình sẽ có kết quả?” Và Edison trả lời: “Kết quả ư? Vì tôi đã tìm ra rất nhiều kết quả. Tôi tìm ra được 50.000 thứ không dùng được!” Edison cũng là một người Leo núi, ông đã soi rọi ánh sáng về ý nghĩa thực sự của lòng kiên trì. Người Leo núi thường có niềm tin mạnh mẽ vào những điều lớn lao hơn bản thân mình. Niềm tin này giúp họ giữ vững tinh thần khi bị ngọn núi áp đảo và làm cho hoảng sợ, ngay cả khi mọi hy vọng đi lên đều bị ngăn cản dữ dội. Niềm tin của người Leo núi chính là mọi điều đều có thể và sẽ thực hiện được bằng cách này hay cách khác mặc cho người khác có phủ định, cho rằng con đường nào đó là không thể đi được. Tôi chắc rằng anh em nhà Wright(1) có lẽ cũng từng nói về niềm tin vào những điều không thể. Giống như Beck Weathers trên đỉnh Everest, người Leo núi rất kiên trì, bền bỉ và không dễ nản lòng. Họ luôn gắng sức tiến lên. Khi gặp một mỏm đá cheo leo đáng sợ hay đường cụt, họ chỉ đơn giản là tìm một con đường khác để đi. Khi thấm mệt và không thể đi tiếp, họ tìm một chỗ trú ẩn và nghỉ ngơi. Từ “bỏ cuộc” không có trong từ điển của người Leo núi. Họ đủ chín chắn và khôn ngoan để hiểu rằng đôi khi bạn cần lùi lại để có thể tiến lên. Lùi lại là một phần tất yếu trong hành trình đi lên. Vì vậy, người Leo núi không hề sợ hãi trước những khó khăn trong cuộc sống nhờ lòng dũng cảm và kỷ luật thực sự. Người Leo núi cũng là con người. Đôi khi họ cũng kiệt sức vì leo núi. Họ cũng nghi ngờ, cảm thấy cô đơn hoặc tổn thương. Có lúc họ nghi ngờ những nỗ lực, cố gắng của mình. Đôi khi, bạn có thể thấy họ ngồi cùng những người Cắm trại. Khác biệt là ở chỗ người Leo núi ở đó để lấy lại sức lực, nạp thêm nhiên liệu, tiếp thêm năng lượng cho hành trình phía trước, trong khi người Cắm trại thì dừng lại ở đó. Đối với người Leo núi, nơi cắm trại chỉ là một điểm nghỉ chân. Còn đối với người Cắm trại thì đó là nhà. Người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi ở nơi làm việc Theo định nghĩa, người Bỏ cuộc chỉ làm để đối phó. Họ có rất ít hoài bão, ít động lực, và chất lượng làm việc thấp. Họ ít khi dám mạo hiểm và cũng kém sáng tạo, trừ khi phải làm để tránh những thách thức lớn. Đầu tư rất ít cho công việc, người Bỏ cuộc là một gánh nặng lớn cho bất kỳ một tổ chức nào. Còn người Cắm trại, không giống như người Bỏ cuộc, vì họ cũng đã đi lên được phần nào, cho nên họ cũng cho thấy được một chút chủ động, một chút động lực và một chút nỗ lực. Họ sẽ cố gắng làm bất kỳ điều gì giúp họ bảo vệ tốt hơn những gì đang có. Họ làm những gì cần thiết. Hầu hết những người Cắm trại sẽ không cố ý mạo hiểm để bị sa thải vì kết quả làm việc của mình. Đây là khó khăn và cái giá phải trả khi là một người Cắm trại. Nếu bạn biết một người Cắm trại, thì người đó có thể sẽ không phát huy được năng lực thực sự nhưng vẫn sẽ làm đủ tốt để giữ được công việc của mình. Tuy nhiên, trong thời điểm và giai đoạn mà năng lực làm việc và mức độ hoàn thành công việc là yêu cầu quan trọng nhất và các tổ chức đang nỗ lực để trở thành “tốt nhất”, thì bất kỳ sự cố gắng không hết sức nào đều sẽ ảnh hưởng đến kết quả, thậm chí là sự sống còn, của toàn tổ chức. Chính cơ sở dựa trên kết quả làm việc chấp nhận được này đã giúp người Cắm trại tiếp tục được tuyển dụng và khiến những người nhìn xa trông rộng đang phấn đấu để có hiệu quả làm việc tốt nhất phải nản lòng. Người Cắm trại có mức độ sáng tạo vừa phải và chấp nhận một số mạo hiểm đã được tính toán trước, nhưng thông thường họ chỉ chơi bài an toàn, tức là chỉ sáng tạo và mạo hiểm trong những lĩnh vực đặt ra ít nguy cơ nhất. Theo định nghĩa, họ cắm trại là để tránh những biến đổi bất ngờ về niềm tin có nguy cơ dẫn đến thay đổi lớn(2). Người Cắm trại có thể gây tốn kém, nếu không nói là gây hại. Điều gì sẽ xảy ra với thể chất và tinh thần của một người nếu người đó cắm trại ở một chỗ quá lâu? Đó là sự mai một. Cắm trại càng lâu thì họ bị mai một càng nhiều. Theo thời gian, người Cắm trại sẽ mất dần khả năng leo núi. Và khi bị mai một, họ sẽ càng ngày càng cảm thấy bị đe dọa khi thấy người khác tiến lên. Người Cắm trại cũng có thể mất đi thế mạnh của mình, trở nên chậm chạp, yếu ớt hơn, giảm dần hiệu quả làm việc và kết quả cứ thế kém dần đi. Khi thời gian trôi qua, họ nhận ra thực tế nghiệt ngã rằng khi cố gắng ở lại một nơi, thì cuối cùng họ sẽ đánh mất vị trí của mình. Không giống như người Bỏ cuộc và người Cắm trại, người Leo núi biết đón nhận thử thách và sống với ý thức phải làm ngay mọi việc. Họ năng nổ, có động lực mạnh mẽ, luôn cố gắng phấn đấu để đạt đến mức tối đa mà họ có thể làm được trong cuộc sống. Người Leo núi chính là chất xúc tác cho hành động; họ có xu hướng làm cho mọi việc xảy ra. Người Leo núi luôn cố gắng hết mình để trưởng thành và học hỏi suốt đời, vì vậy nguyên tắc của họ rất giống với nguyên tắc Kaizan – của người Nhật – nguyên tắc này đang được thấm nhuần ở rất nhiều tổ chức. Người Leo núi không giữ nguyên một danh hiệu hay vị trí cụ thể nào, họ không ngừng tìm kiếm những cách thức mới để phát triển và đóng góp cho xã hội. Sứ mệnh của nguyên Tổng thống Jimmy Carter là sử dụng những kỹ năng và tài năng của mình để giúp đỡ những người kém may mắn hơn. Trong khi hầu hết các vị Tổng thống khác khi về hưu thường lui về ở ẩn, thì ông lại chọn một con đường khác biệt. Sau thất bại thảm hại trước Ronald Reagan trong kỳ tranh cử năm 1980, ông và Rosalynn tiếp tục sứ mệnh giúp đỡ mọi người thông qua Trung tâm Carter, bằng các hoạt động phòng chống bệnh tật ở Châu Phi, giám sát những cuộc bầu cử có thể gây bất đồng ở các nước Thế giới thứ ba, xây nhà cho người vô gia cư và đàm phán hòa bình trên khắp toàn cầu. Ông đã tạo nên tầm ảnh hưởng này bằng cách tiếp tục hành trình đi lên của mình, tiếp tục học hỏi, phát triển và chuyên tâm vào công việc đó. Ông đã có thể lựa chọn bỏ cuộc hoặc cắm trại. Ông đã đến được nơi cao hơn – nơi mà hầu hết mọi người có thể mơ ước, nhưng ông vẫn tiếp tục tiến lên cho đến tận cuối đời. Bất chấp những thất bại về mặt chính trị, Jimmy Carter vẫn luôn là một người Leo núi. Người Leo núi làm việc với một tầm nhìn rộng lớn. Họ thường có khả năng truyền cảm hứng cho người khác và do đó thường là những người lãnh đạo giỏi. Mohandas Gandhi, nhà lãnh đạo tinh thần của Ấn Độ, không hề có quyền lực chính thức nào khi ông lật đổ ách đô hộ của Đế quốc Anh. Sự tận tâm bất diệt với công bằng và tự do đã khiến ông trở thành nhà lãnh đạo bất đắc dĩ của toàn đất nước. Sự cống hiến của ông đối với hành trình Đi lên vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho thế giới. Người Leo núi luôn tìm ra cách để khiến mọi việc có thể xảy ra. Những mối quan hệ của người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi Các mối quan hệ là trung tâm của mọi việc chúng ta làm. Có lẽ cơ hội lớn nhất để phát huy tiềm năng của một người là tạo dựng một mối quan hệ cộng tác, tương trợ suốt đời với một người khác. Để làm được điều đó đòi hỏi phải có niềm tin mãnh liệt, sự tận tâm, cam kết, nhạy cảm và nhạy bén về cảm xúc. Người Bỏ cuộc thường không nhất thiết phải là người cô đơn, họ rất dễ tìm được những người sẵn sàng chia sẻ thời gian rảnh rỗi hoặc cũng tiếc nuối về chuyến leo núi mà đáng lẽ họ đã có thể thực hiện. Họ cùng nhau nuôi dưỡng nỗi vô vọng hoặc tạo nên những lời chỉ trích cay độc về cái thế giới đang làm ngơ với họ. Người Bỏ cuộc cũng có xu hướng né tránh những thách thức lớn đến từ những cam kết thực sự. Cuộc sống của họ đầy những người quen biết, nhưng rất ít, nếu có, tình bạn đích thực, ngoại trừ tình bạn được xây dựng lên từ nỗi oán giận chung đối với ngọn núi và tất cả những gì nó đại diện. Người Bỏ cuộc mất đi tất cả những điều quý giá nhất có được từ sự trưởng thành và thực hiện ước mơ: những mối quan hệ sâu sắc và ý nghĩa. Khi nỗ lực để làm thỏa mãn bản thân, người Cắm trại đã hy sinh những tiềm năng cá nhân của mình, thậm chí là trong các mối quan hệ. Họ thường tìm kiếm và giao thiệp thành công với những người bạn cắm trại khác. Có thể họ đã dám mạo hiểm lao vào những cam kết dẫn đến những đau đớn không thể chịu đựng được. Từ những vết sẹo và sự khôn ngoan tích lũy được, người Cắm trại học cách đánh đổi sự mãn nguyện để lấy sự hài lòng cho bản thân. Người Cắm trại chơi trò an toàn trong các mối quan hệ hôn nhân của mình, ít để xảy ra những điều bực bội và ít dám mạo hiểm để nâng mối quan hệ lên một mức độ ngày càng mới hơn, phong phú hơn. Họ sẽ chỉ đi đến đấy, và khi làm vậy, họ cũng mất rất nhiều. Trong khi đó, người Leo núi không sợ khám phá tiềm năng vô hạn trong mối quan hệ giữa hai con người. Họ chào đón những cam kết có ý nghĩa với những người cùng sát cánh leo núi tiềm năng. Họ nhận thấy được sức mạnh và phần thưởng cho mối kết hợp thực sự giữa những tâm hồn. Người Leo núi hiểu và đón nhận những rủi ro có thể dẫn đến những tổn thương tột cùng. Nhờ đó, người Leo núi có thể phải trải nghiệm những cảm giác đau buồn nhất khi kết thúc một mối quan hệ mà cả hai đều hết sức vun đắp. Nhưng họ cũng có cơ hội được hưởng những phút giây hạnh phúc nhất, cái cảm giác sung sướng tột độ và sự thỏa mãn vô bờ có được từ những dạng thức cao nhất của tình yêu. Giống như những điều kiện ở trên núi, mối quan hệ của người Leo núi không phải lúc nào cũng dễ dàng, ấm áp hay hoàn toàn không đau đớn. Tuy nhiên, cam kết tiến lên phía trước và vươn cao hơn giúp họ vượt lên trên những thách thức và sợ hãi tất yếu sẽ phát sinh. Người Leo núi luôn chấp nhận những thách thức đó và tiếp tục cố gắng để có được mối liên hệ cao nhất với một người khác. Cách phản ứng với thay đổi của người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi Khi tham khảo ý kiến của các ủy viên ban quản trị về thay đổi, tôi luôn nhận được cùng một thống kê đáng buồn. Trong một cuộc họp gần đây với một ủy viên quản trị cao cấp của một hãng sản xuất chất bán dẫn, khách hàng của tôi phàn nàn rằng: “Mỗi khi đưa ra một sự thay đổi, thông thường chúng tôi đều dự đoán được rằng sẽ có khoảng 20% nhân viên đồng tình, cho dù thay đổi đó là gì đi chăng nữa. Khoảng 60% do dự và chơi trò “chờ và xem”. 20% còn lại ngay lập tức phản đối thay đổi, bất kể điều đó có thể đem lại cho họ những gì.” Nhìn chung, đây là những người Bỏ cuộc. Họ phản ứng với thay đổi theo kiểu “chống lại hoặc bỏ chạy”. Người Bỏ cuộc thường có xu hướng chống lại thay đổi và phá hoại mọi cơ hội thành công, hoặc họ sẽ trốn tránh và chủ động tránh xa. 60% do dự chính là những người Cắm trại. Do được thúc đẩy bởi nỗi sợ hãi và sự thoải mái, người Cắm trại không có nhiều khả năng thay đổi – nhất là những thay đổi lớn. Họ có thể ủng hộ một số điều chỉnh đối với nơi cắm trại của mình (ví dụ như nâng cấp máy tính ở cơ quan) nhưng dần dần, họ sẽ chủ động hoặc thụ động chống lại những thay đổi lớn hơn (như cơ cấu lại tổ chức). Những người Cắm trại, muốn bảo vệ sự thoải mái mà họ đã phải chiến đấu khó khăn mới có được cũng như tính ổn định trong thế giới của họ, sẽ cố gắng bám trụ. Điều này dễ dàng hơn rất nhiều so với việc phải bắt đầu lại hành trình leo núi. Sự thận trọng tập thể của những người Cắm trại lớn đến mức có thể khiến những thay đổi quan trọng không thể thực hiện được. Cùng lắm, người Cắm trại cũng sẽ chỉ tham gia một cách không nhiệt tình vào những thay đổi lớn. Họ có thể chào đón, thậm chí một cách sốt sắng, những thay đổi có thể chấp nhận được với những điều đã có, miễn là những thay đổi đó không làm rung chuyển nền tảng cuộc sống vốn đang trong tầm kiểm soát của họ. Còn trong trường hợp tệ nhất, khi nhận thấy mối đe dọa thực sự đối với những gì họ đã phải khó khăn lắm mới có được, người Cắm trại sẽ chủ động ngấm ngầm phá hoại thành công của tổ chức. Thay đổi đôi khi cũng buộc người Cắm trại phải tìm lại niềm vui leo núi đã mất. Tuy có những khó khăn, trở ngại, nhưng người Cắm trại nếu quyết tâm và tập trung vào mục tiêu của mình thì – một lần nữa – họ lại có thể leo lên. Người Leo núi là người dễ đón nhận nhất, thậm chí còn phát động, những thay đổi tích cực. Họ vươn lên từ những thách thức mà thay đổi đem lại và chào đón những cơ hội giúp họ tiến lên bằng mọi nỗ lực. Trên thực tế, bạn có thể dựa vào sự trợ giúp của Người Leo núi để thực hiện thay đổi. Người Leo núi hiểu được rằng ở trên núi thì thay đổi là một thực tế không thể tránh khỏi. Có một câu nói nổi tiếng về thời tiết ở những miền đất cao là: “Nếu bạn không thích thời tiết ở đây, hãy chớp mắt và nó sẽ thay đổi.” Nếu không có khả năng thích ứng và tận dụng những thay đổi, bạn cũng không có khả năng Leo núi. Người Leo núi trưởng thành từ thay đổi. Ngôn ngữ của người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi Không khó để đoán được rằng người Bỏ cuộc rất khéo sử dụng ngôn ngữ tiêu cực. Họ nhanh chóng tìm ra những lý do giải thích tại sao mọi việc không thể giải quyết được. Họ hay dùng những từ như “không thể,” “sẽ không,” “không thể làm được,” và những cụm từ như “Chúng tôi vẫn luôn làm như thế này,” “Ai thèm quan tâm,” “Không đáng đâu,” “Tôi đã thử rồi,” “Thật không công bằng,” “Điều này thật ngớ ngẩn,” “Lại nữa rồi,” “Tôi quá già (béo, gầy, cao, thấp, ngốc nghếch, đen, trắng, yếu, là đàn ông, đàn bà, v.v…),” và “Nếu muốn thì tôi cũng làm được.” Tôi sẽ không bao giờ quên được có một vị giám đốc kinh doanh đã về hưu lúc nào cũng thích trả lời câu hỏi “Ông dạo này thế nào?” bằng câu “Mỗi ngày được sống là một ngày vui.” Sự sáng tạo về mặt ngôn ngữ của người Bỏ cuộc thể hiện ở những lời bào chữa và câu trả lời mà họ tự bịa ra. Bạn có thể tìm thấy sự thỏa hiệp bén rễ trong ngôn ngữ của người Cắm trại. Họ thường sử dụng những cách diễn đạt như: “Thế là đủ tốt rồi”, “Công việc này tối thiểu đòi hỏi những gì?” “Đến đây là đủ,” “Mọi việc có thể còn tệ hơn”, “Còn nhớ khi… không?”, “Không đáng đâu”, “Trước đây tôi đã…” Bạn có thể thấy được rằng người Cắm trại luôn tìm ra những lời giải thích rất hợp lý về nguyên nhân tại sao hành trình leo núi không như những gì người ta thường ca ngợi – hay chính là lý do tại sao không nên leo núi. Trong khi đó, ngôn ngữ của người Leo núi luôn tràn đầy tiềm năng. Người Leo núi nói về những gì có thể làm được và làm như thế nào. Họ nói về hành động và thiếu kiên nhẫn với những lời nói không đi đôi với việc làm. Lou Holtz, huấn luyện viên bóng bầu dục huyền thoại của đội Notre Dame, không chấp nhận bất cứ lời bao biện hay sự lười biếng nào của cầu thủ. Holtz có một tuổi thơ đáng thương, đầy đau khổ. Ông không phù hợp để giao tiếp xã hội vì tật nói ngọng khủng khiếp. Ông sợ phải nói trước đám đông đến mức ông thường trốn học mỗi khi đến tiết thuyết trình. Một ngày nọ, ông biết đến sức mạnh của việc đặt ra mục tiêu. Ông đưa ra 107 mục tiêu cho bản thân, bao gồm ăn tối với Tổng thống Mỹ, bơi thuyền trên sông Snake, gặp gỡ Đức Giáo hoàng, nhảy dù, huấn luyện đội bóng Notre Dame, giành giải Huấn luyện viên của năm, và giành giải vô địch quốc gia. Ngày nay, tính đến gần đây nhất, ông đã thực hiện được 98 trong số 107 mục tiêu của mình. Holtz trở nên nổi tiếng là người tạo ra khả năng chiến thắng và luôn nói về những gì có thể, chứ không bao giờ nói đến lý do tại sao không thể. Bạn có thể nghe những người Leo núi như Lou Holtz nói những câu như “Hãy làm cho đúng,” “Hãy làm tốt nhất có thể,” “Đừng nao núng”, “Chúng ta có thể làm gì để thực hiện điều này?” “Luôn luôn có cách”, “Vấn đề không phải là nếu, mà là làm thế nào,” “Chưa làm được thì không có nghĩa là không thể làm được”, “Hãy dẫn đường, làm theo, còn không thì tránh ra,” “Hãy cùng nhau làm điều đó!”, “Bây giờ là lúc phải hành động”. Người Leo núi hành động theo kết quả đã đặt ra, và ngôn ngữ của họ phản ánh hướng đi mà họ lựa chọn. Đóng góp của người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi Người Bỏ cuộc thiếu tầm nhìn và niềm tin vào tương lai. Do đó, họ ít tìm được lý do để đầu tư thời gian, tiền bạc và những trăn trở cần thiết để Phát triển Bản thân. Vì thế, người Bỏ cuộc đạt được rất ít thành tựu và đóng góp cũng không nhiều. Khi cuộc đời của người Bỏ cuộc trôi qua, khả năng đóng góp của họ càng ít đi. Cho dù trước đây họ có hy sinh tiềm năng gì đi nữa, thì nó cũng sẽ héo khô và tàn lụi trên cành như trái ngọt không được hái xuống. Kết quả là người Bỏ cuộc phải gánh chịu nỗi đau sống một cuộc sống không đúng nghĩa hoặc hoàn toàn mất đi những cơ hội mà họ đã từng có. Dù theo hướng nào, cuối cùng cũng sẽ là một kết cục bi thương. Tuy nhiên, không phải người Bỏ cuộc nào cũng đáng bị lên án gay gắt. Có nhiều người rất muốn bắt đầu lại hành trình đi lên của mình và xứng đáng nhận được sự thông cảm chân thành, thậm chí là đồng cảm, của chúng ta. Bởi vì, có lẽ bản thân bạn cũng có những giây phút muốn nhanh chóng rút lui xuống núi. Tôi tin chắc rằng điều đầu tiên để thay đổi một người Bỏ cuộc là bắt họ phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình, và giúp họ nhận ra rằng họ có sức mạnh để lựa chọn không từ bỏ. Người Cắm trại không có được thành quả và đóng góp ở mức tối đa. Tuy có thể họ đạt được một số thành tích và được công nhận ở mức đáng kể – chức danh, giải thưởng và thậm chí là chiếc đồng hồ vàng(3), nhưng đúng như định nghĩa, người Cắm trại không phát huy được hết tiềm năng của mình. Đóng góp của họ cũng vậy. Người Cắm trại không tiến xa trên con đường học hành, trưởng thành cũng như thành tựu. Theo kinh Torah (Kinh Cựu ước): “Hành động cho đi chính là nền tảng thực sự của thế giới.” Ngày nay, hơn bao giờ hết, trong cuộc sống chúng ta cần biết đóng góp và cho đi. Trong cuốn Trao đi để Sống (Giving to Live), Doughlas Lawson đã đưa ra những bằng chứng thuyết phục để chứng tỏ rằng khi cho đi, tuổi thọ của chúng ta sẽ dài hơn, các chức năng miễn dịch của chúng ta sẽ tốt hơn, sức khỏe tinh thần và trí tuệ của chúng ta cũng được cải thiện nhiều hơn. Trong ba mẫu người mà tôi đã phân định, thì người Leo núi có đóng góp nhiều nhất. Người Leo núi phát huy được nhiều nhất khả năng của bản thân và khả năng đó liên tục phát triển trong cả cuộc đời của họ. Người Leo núi tăng cường khả năng đóng góp thông qua học hỏi và hoàn thiện bản thân suốt đời. Trên thực tế, trong thế giới cạnh tranh gay gắt ngày nay, một nhóm người Leo núi có thể gần như đánh bại cả một tổ chức những Người Cắm trại. Chúng tôi đã thấy những người khổng lồ như IBM và General Motors phải lao đao trong khi những công ty nhỏ hơn, nhanh nhạy hơn, có trọng tâm hơn và quyết tâm cao hơn dễ dàng chiếm được thị phần của họ. May mắn cho IBM và General Motors là họ đã biết khơi dậy lại bản năng của một người Leo núi và tiếp tục tiến lên. Người Leo núi biết chấp nhận rủi ro, chống chọi với thách thức, vượt qua nỗi sợ hãi, giữ vững tầm nhìn của mình, giành vị trí đi đầu và quyết tâm cao cho đến khi hoàn thành công việc. Khả năng vượt khó của người Bỏ cuộc, người Cắm trại và người Leo núi Hãy chấp nhận thực tế là mặc dù nhiều người cho rằng cuộc sống nên công bằng, không ai có thể dám đảm bảo điều đó. Người Bỏ cuộc có ít hoặc không có khả năng đương đầu với khó khăn. Đó là lý do họ bỏ cuộc. Tin tốt là người Bỏ cuộc không được an bài là luôn phải nhìn ngọn núi từ xa. Nếu được giúp đỡ, họ có thể trở lại được ngọn núi, và động lực cốt lõi Tiến lên của họ sẽ bùng cháy trở lại. Người Cắm trại có thể đã phải vượt qua nhiều khó khăn lớn mới tìm được chỗ cho mình ở trên núi. Thật không may, chính nghịch cảnh lại khiến cho người Cắm trại phải cân nhắc giữa rủi ro với những gì mình sẽ nhận được, và cuối cùng là họ quyết định từ bỏ chuyến đi. Giống như người Bỏ cuộc, khả năng vượt khó của người Cắm trại không cao, và họ luôn tìm ra được những lý do rất hợp lý để từ bỏ hành trình đi lên. Người Cắm trại hành động dựa trên niềm tin rằng sau một số năm hoặc một số nỗ lực nhất định, thì cuộc đời sẽ hầu như không còn khó khăn nữa. Cái giá phải trả khi leo núi là rất lớn, nhưng phần thưởng cũng xứng đáng không kém. Những người Cắm trại lâu dài phải trả cái giá vô cùng lớn là không bao giờ biết được hoặc thực hiện được những điều mà họ có thể làm. Đối với người Leo núi, khó khăn không phải là điều gì xa lạ. Trên thực tế, cuộc sống của họ luôn phải đối mặt và vượt qua vô vàn nghịch cảnh. Bởi vậy, người Leo núi tiếp tục hành trình không phải vì họ gặp ít khó khăn hơn người Bỏ cuộc hay người Cắm trại. Ngược lại là đằng khác. Leo núi giống như là bơi ngược dòng vậy. Nó đòi hỏi năng lượng bất tận, sự hy sinh, và lòng quyết tâm cao độ. Trên thực tế, nhiều người Leo núi xuất thân từ những hoàn cảnh khó khăn, hoặc từ một thế giới đầy ắp những trở ngại. Khi tìm hiểu điểm chung của các chủ doanh nghiệp, chúng ta sẽ biết được rằng thường thì họ đều đã nhiều lần phải đối mặt với những nghịch cảnh rất lớn trong cuộc đời. Người Leo núi hiểu rằng nghịch cảnh là một phần cuộc sống – và nếu như bạn trốn tránh nó, thì chính là bạn đang trốn tránh cuộc đời. Hàng năm, tạp chí Thành công đều đăng những câu chuyện về nhiều tấm gương vượt khó và doanh nhân xuất sắc nhất. Điều thường thấy trong câu chuyện của họ là những trở ngại và thất bại lớn lao mà họ đã phải đối mặt trong hành trình của mình. Steve Jobs, một trong những nhà sáng lập của công ty máy tính Apple và gần đây là xưởng phim Pixar Studios, là một ví dụ điển hình. Jobs bắt đầu gây dựng Apple bằng một tầm nhìn to lớn là đặt sức mạnh của tin học vào tay những công dân rất đỗi bình thường. Khi bị buộc rời khỏi Apple, Jobs đã là một vị anh hùng huyền thoại và giàu có. Ông có mọi lý do để từ bỏ và không tiếp tục cố gắng nữa. Nhưng thay vào đó, ông đã gây dựng Next, một công ty máy tính đối thủ đã thất bại trong cuộc cạnh tranh khốc liệt về phần cứng máy tính. Hiện nay Next đang cung cấp một hệ thống vận hành mới cho máy tính của Apple, đồng thời chuyển sang lĩnh vực ứng dụng internet và phần mềm, việc này dự kiến sẽ giúp cho công ty hồi phục trở lại. Thành công lớn tiếp theo của Job là thành lập xưởng phim Pixar Studios, hãng sản xuất phim Câu chuyện đồ chơi, một bộ phim hoạt hình mang tính đột phá. Khi Pixar được cổ phần hóa, Jobs có trong tay giá trị lên đến hơn 1,2 tỷ đô la. Để có được những điều đó, tất cả những gì ông phải làm là tập hợp vốn, thuê tuyển những người giỏi nhất, thuyết phục với thế giới rằng đây là xưởng phim hoạt hình đẳng cấp thế giới, giành những hợp đồng lớn, và đưa công ty của mình đến với công chúng. Khi thành lập Pixar theo hướng là một xưởng sản xuất đồ họa máy tính tân tiến, Jobs đã hình dung được kết quả trước khi nó xảy đến và từ đó không ngừng nỗ lực để biến nó thành hiện thực. Thành công của Jobs liên quan trực tiếp đến khả năng đương đầu và vượt qua khó khăn ngay cả khi người khác đã bỏ cuộc từ rất lâu. Đây là những chỉ báo cho một AQ cao. TÌNH THẾ KHÓ XỬ CỦA NGHỊCH CẢNH Tôi gọi ảnh hưởng lớn nhất đối với con người khi phải đối mặt với những khó khăn lớn hơn là tình thế khó xử của nghịch cảnh. Điều này tương tự với hoàn cảnh mà những người tiên phong đi khám phá và đến sinh sống ở Châu Mỹ từng gặp phải. Khi mùa đông đến, thời tiết trở nên lạnh giá hơn. Khi nhiệt độ hạ xuống thấp, đòi hỏi phải có nhiều calo hơn để duy trì sự sống – thế nhưng đồ ăn để giúp họ sống sót khỏi giá lạnh lại ngày càng ít dần. Giữa cái lạnh và thức ăn tồn tại mối quan hệ trái chiều. Mối quan hệ kiểu này cũng tồn tại giữa nghịch cảnh và người Leo núi. Thời tiết càng xấu thì số người Leo núi tiếp tục đương đầu với thách thức càng ít đi. Nói một cách thực tế là, tình hình càng khó khăn thì càng ít người có khả năng hoặc sẵn sàng giải quyết nó (Hình 1-4). Dù bạn là lãnh đạo, phụ huynh, hay người công dân có trách nhiệm, thì chắc chắn bạn cũng sẽ cảm thấy lo lắng trước hiện tượng này. Đối với sự sống và khả năng tồn tại trong tương lai của giống loài chúng ta, có lẽ không có mối đe dọa nào lớn hơn là bệnh tật hiểm nghèo và mất niềm tin do khó khăn ngày càng tăng gây ra. Bỏ cuộc và mất hy vọng dẫn đến khó khăn lớn hơn cho tất cả mọi người, vì dù cho thử thách trước đây có là gì đi nữa thì đến giờ nó đã trở nên tồi tệ hơn, và ngày càng có ít người sẵn sàng đương đầu với bức tường khó khăn sừng sững trước mặt họ. Mối quan hệ này giữa niềm hy vọng (tin rằng sẽ giải quyết được), sự bất lực (tin rằng dù có làm gì cũng vô ích), và khó khăn được thể hiện trong Hình 1-5. Có thể thấy rằng AQ là biến số quyết định liệu một người có giữ được hy vọng và tự chủ trong những thời điểm khó khăn hay không. Hãy xem xét vai trò của AQ đối với thành công chung của bạn. Hình 1-4: Tình thế khó xử của nghịch cảnh Hình 1-5 AQ với vai trò biến số quyết định hy vọng và khả năng tự chủ CÂY THÀNH CÔNG Một lần, khi leo lên núi đá, tôi đã vô tình nhìn thấy một cây thông trơ trọi, kiêu hãnh nhô ra giữa sỏi đá. Tôi đã bị quyến rũ bởi sức mạnh của cây thông và khả năng chống chọi với cái lạnh thấu xương, những cơn gió thổi không ngớt và ánh nắng mặt trời như thiêu như đốt để phát triển mạnh mẽ ở một nơi như thế này trên núi, nơi không có bất kỳ một cây nào khác có thể sống sót được. Điều gì đã đem lại sức mạnh cho cây thông để nó có thể phát triển giữa thiên nhiên khắc nghiệt như vậy? Hầu hết chúng ta đều biết để thành công thì cần có những gì. Giống như cây thông, chúng ta được cung cấp rất nhiều những yếu tố cần thiết để thành công. Thế nhưng, thực tế là, với những cá nhân có AQ tương đối thấp và do đó thiếu khả năng chống chọi với khó khăn, thì khả năng của họ sẽ bị kìm hãm. Mặt khác, những người có AQ đủ cao sẽ giống như cây Cao AQ cao AQ trung bình AQ thấp Thấp Thấp Nghịch cảnh Hy vọng và sức ảnh hưởng Cao thông mà phát triển mạnh mẽ trên núi cao. Một mô hình mới, tích hợp được gọi là Cây Thành Công (Hình 1-6) sẽ làm rõ vai trò nền tảng của AQ trong việc giải phóng tất cả những khía cạnh trong tiềm năng suốt đời của chúng ta, cho dù gió có thổi mạnh đến đâu đi chăng nữa. Hình 1- 6: Cây Thành Công Lá cây: Cách biểu hiện Lá cây được gọi là cách biểu hiện, nói đến những gì thuộc về chúng ta mà người khác dễ nhìn thấy nhất. Vì đây là phần dễ thấy nhất nên thường được đánh giá nhiều nhất. Cho dù là để xét thăng chức, kết bạn, hẹn hò, cầu hôn, hay tuyển dụng, thì chúng ta đều không ngừng đánh giá cách biểu hiện và kết quả làm việc của người khác. Tuy nhiên, cách biểu hiện của bạn không mọc ra từ không trung cũng như lá phải mọc ra từ cành. Cành: Tài năng và khát khao Cành cây đầu tiên tôi gọi là “Yếu tố lý lịch”. Lý lịch miêu tả kỹ năng, khả năng, kinh nghiệm, kiến thức – tức là những gì bạn biết và có thể làm. Tôi gọi tổ hợp những kiến thức và khả năng này là tài năng. Đa số ngân sách đào tạo được dùng để bồi dưỡng tài năng. Tuy nhiên, nếu bạn đang phỏng vấn các ứng viên cho một vị trí làm việc và tình cờ bắt gặp một bản lý lịch xuất sắc, liệu bạn có tuyển ngay người đó hay không? Có lẽ là không. Ứng viên đó sẽ phải thể hiện điều mà tôi gọi là Yếu tố phỏng vấn, hay chính là khát khao. Khát khao cho thấy động cơ, sự nhiệt tình, đam mê, động lực, hoài bão, ngọn lửa trong tim, tia sáng trong ánh mắt mà chúng ta tìm kiếm trong quá trình tuyển dụng. Bạn có thể có mọi tài năng trên thế giới, nhưng nếu không có khát khao, thì mọi thứ sẽ chỉ là vô nghĩa. Bạn sẽ không thể làm tốt bất cứ việc khó khăn nào nếu bạn không thực sự muốn đạt được điều đó. Bạn cần có cả tài năng và khát khao mới có thể thành công. Tuy nhiên, cũng giống như cành cây, những điều này không mọc ra từ không trung. Vì thế, chúng ta cần tập trung vào thân cây. Thân cây: Trí thông minh, sức khỏe, tính cách Trí thông minh là gì? Đối với nhiều người, nó được đánh đồng với các phương pháp đo lường truyền thống như IQ, GPA hay SAT. Howard Garder, giáo sư tâm lý học của trường đại học Harvard, chính là một trong những nhà nghiên cứu giúp chúng ta mở rộng toàn bộ ý niệm về trí thông minh bằng cách chỉ ra rằng trí thông minh có bảy dạng thức: ngôn ngữ, vận động, không gian, lô-gic toán học, âm nhạc, tương tác cá nhân và nội tâm. Bạn sở hữu tất cả các dạng thức thông minh này ở nhiều mức độ khác nhau. Một số trội hơn hẳn. Nếu bạn giống như hầu hết mọi người, thì dạng thức thông minh chiếm ưu thế của bạn sẽ ảnh hưởng đến sự nghiệp mà bạn theo đuổi, khóa học mà bạn lựa chọn, và sở thích mà bạn quan tâm. Bất kể dạng thức nào là mạnh nhất hay yếu nhất rõ ràng là trí thông minh có tác động đến thành công của bạn. Đó là một yếu tố thân cây. Sức khỏe thể chất và tinh thần cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng thành công của bạn. Bệnh tật có thể khiến bạn không thể tập trung vào chuyến leo núi. Hành trình của bạn sẽ đơn thuần chỉ là một trận chiến để tồn tại hoặc vận lộn mỗi ngày để duy trì sự sống. Ngược lại, nếu khỏe mạnh cả về thể chất và tinh thần thì điều đó sẽ giúp bạn rất nhiều trong hành trình Đi lên. Vì thế, sức khỏe cũng là một yếu tố thân cây. Tính cách đã được chú ý đến rất nhiều, một phần nhờ vào các tác phẩm của Stephen Covey Bảy thói quen của người làm việc hiệu quả (Seven Habits of Highly Effective People), Niên lịch của Richard nghèo khổ (Poor Richard’s Almanac), William Bennett Sách về đức hạnh, chiếc la bàn đạo đức (Books of Virtues, The Moral Compass), Laura Schlesinger Tôi không thể tin bạn đã làm điều đó: Từ bỏ dũng khí, cá tính, và lòng trắc ẩn (I Can’t Believe You Did That: The Abdication of Courage, Character, and Compassion), và nhiều người khác nữa. Các tác giả này nhắc chúng ta nhớ lại một số luật lệ cơ bản của nền văn minh nhân loại, giống như mô tả của Aristotle gần 2400 năm trước và trong kinh Cựu ước và Tân ước. Sự công bằng, công lý, trung thực, khôn ngoan, lòng tốt, dũng cảm, và bao dung – tất cả đều vô cùng cần thiết để chúng ta chung sống hòa bình và thành công. Có thể biện luận rằng một xã hội không có đức hạnh thì không còn là xã hội nữa. Do đó, tính cách cũng là một yếu tố thân cây. Rễ cây: Di truyền, cách nuôi dạy và niềm tin Tất cả những nhân tố mà chúng ta vừa thảo luận đều rất quan trọng đối với thành công của bạn. Tuy nhiên, tất cả sẽ không thể phát triển nếu không có các yếu tố rễ. Hãy xem xét yếu tố di truyền. Mặc dù những đặc điểm di truyền của bạn không nhất thiết sẽ quyết định số phận của bạn, nhưng chắc chắn nó có sức ảnh hưởng nhất định. Trên thực tế, một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng di truyền ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta nhiều hơn là mức chúng ta muốn thừa nhận. Nghiên cứu nổi tiếng nhất về ảnh hưởng của di truyền đến hành vi chính là nghiên cứu của đại học Minnesota đối với các cặp song sinh, trong đó các nhà nghiên cứu theo dõi hàng trăm cặp song sinh cùng trứng bị tách riêng từ khi mới sinh. Ngay cả khi các cặp song sinh này được nuôi nấng trong những môi trường rất khác nhau, giữa họ vẫn có những điểm tương đồng đáng kinh ngạc. Những điểm tương đồng tìm được khi nghiên cứu các cặp song sinh bao gồm: thích đồ ăn giống nhau, lựa chọn sự nghiệp như nhau, cưới vợ/chồng giống nhau, một số có vợ/ chồng cùng tên, thích thể loại âm nhạc giống nhau, mặc giống nhau, có sở thích như nhau, dùng cùng một loại nước hoa và trông rất giống nhau. Các nghiên cứu này cho thấy rằng rất nhiều điều chúng ta lựa chọn trên thực tế lại là do ảnh hưởng của di truyền. Những nghiên cứu gần đây hơn đã chỉ ra mối liên hệ giữa di truyền với tâm trạng và mức độ lo lắng. Yếu tố rễ thứ hai tạo công ăn việc làm cho không ít nhà trị liệu. Gần đây tôi đã có dịp ngồi trò chuyện với một nhóm quản lý an ninh và trang thiết bị: “Bố mẹ tôi chẳng bao giờ nói cho tôi điều gì về nữ giới trong khi các bạn tôi đều được biết,” một vị quản lý giãi bày khi ngồi ăn trưa: “Vì thế tôi chỉ làm tất cả những gì mà bạn bè cùng giới thường làm.” “Còn bố tôi coi tôi cứ như một cô công chúa bé con vậy.” một người khác nói. “Ông chẳng bao giờ để tôi bị dính bẩn hay tỏ ra thô bạo. Và bây giờ thì ngày nào tôi cũng phải trả giá vì điều đó.” Giống như di truyền, cách bạn được dạy dỗ có thể ảnh hưởng đến trí thông minh, sự hình thành những thói quen lành mạnh, phát triển nhân cách, cũng như kỹ năng, khát khao và phong cách biểu hiện có được từ những điều đó. Yếu tố rễ thứ ba là niềm tin. Một đặc điểm chung của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và chính trị từ trước đến giờ là họ có niềm tin sâu sắc và vững vàng vào một điều hoặc một người nào đó lớn hơn bản thân họ. Trong cuốn Tiếng gọi cộng đồng (The Call to Community), M.Scott Peck coi niềm tin này là yếu tố then chốt đối với sự sống còn của xã hội chúng ta. Dù cho niềm tin đó là gì, thì phần lớn những người rất thành đạt đều có chung yếu tố này. Herbert Benson của đại học Harvard, một nhà nghiên cứu tiên phong về vai trò của niềm tin đối với sức khỏe, biện luận rằng “Đặc điểm di truyền khiến chúng ta tin có một Đấng quyền năng tối cao trong bản chất của mình.” Theo Benson, cầu nguyện ảnh hưởng đến hàm lượng adrenalin và corticosteroid, hay hoóc-môn gây căng thẳng trong cơ thể, khiến cho huyết áp hạ xuống, nhịp tim chậm lại, hơi thở điều hòa hơn, cùng với nhiều lợi ích khác. Những nhà lãnh đạo tầm cỡ thế giới như Vaclav Havel và Nelson Mandela coi niềm tin là một nhân tố thiết yếu đối với sự tồn tại của xã hội. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cũng trao đổi cởi mở hơn về yếu tố tinh thần ở tổ chức và văn hóa của mình. Nếu như một vài năm về trước, trong các gian sách về kinh doanh có rất ít sách viết về yếu tố tâm linh, thì ngày nay chúng lại có rất nhiều. Những cuốn sách như Kinh doanh và Đức Phật, Người nam châm - Bí mật luật hấp dẫn, Năng đoạn kim cương và Bảy chiến lược thịnh vượng và hạnh phúc(4) đều nằm trong danh sách những cuốn sách về kinh doanh bán chạy nhất. Niềm tin là một nhân tố hấp dẫn và cần thiết đối với hy vọng, hành động, đạo đức, đóng góp, và cách chúng ta đối xử với đồng loại. CHỈ SỐ VƯỢT KHÓ Cây mọc dễ dàng không cho gỗ tốt. Gió càng mạnh cây càng vững. J.Willard Marriott Khi đọc mấy đoạn vừa rồi và xem biểu đồ trong hình 1-6, có thể bạn sẽ nghĩ: “Ồ, đây chính là việc phải làm cả đời. Tất cả những gì mình phải làm là tăng cường niềm tin, vượt qua yếu tố di truyền, giải mã cách mình được nuôi dạy, củng cố sức khỏe, phát triển bảy dạng thức thông minh, mài giũa tính cách, và mình sẽ không ngừng phát triển tài năng và khát khao, nhờ đó kết quả làm việc của mình sẽ đạt hiệu quả cao.” Có đúng vậy không? Có thể. Ngay cả khi có tất cả những yếu tố này, thì vẫn không có gì đảm bảo rằng một người, hay một cái cây, sẽ đứng vững khi phải đối mặt với những trận gió nghịch cảnh. Nếu cây đó được trồng trên cát, nó sẽ bị quật đổ. Nếu nó mọc lên từ đá và được nuôi dưỡng với khả năng đàn hồi cao, thì nó sẽ cong xuống, nhưng không bao giờ đổ. AQ của bạn quyết định liệu bạn sẽ đứng vững vàng và chắc chắn, tiếp tục phát triển ngay cả khi phải đối mặt với khó khăn, hay bạn sẽ bị tê liệt hoặc thất bại, bất kể bạn có tất cả những nhân tố mà tôi vừa nói đến hay không. Nó có thể quyết định cách thức và việc liệu bạn có thể hiện được thái độ, khả năng, và hiệu quả làm việc của mình hay không, ở mức độ nào. Cũng giống như kết cấu đất trong vườn nhà bạn, AQ có thể được bồi đắp và tăng cường. Chính tại đây chúng ta có thể bắt đầu thực sự hiểu thấu những hàm ý thực sự về AQ. May mắn là, không giống như đặc điểm di truyền, bạn có thể học được AQ. Carol Dweck, giáo sư khoa Tâm lý học của đại học Illinois và là một trong những nhà nghiên cứu lỗi lạc hàng đầu về phát triển cảm xúc, đã tiến hành những nghiên cứu chỉ ra rằng cách phản ứng với nghịch cảnh của bạn được hình thành thông qua ảnh hưởng của bố mẹ, thầy cô, bạn bè và những người quan trọng khác trong thời thơ ấu. Khi nghiên cứu về cách trẻ phản ứng với tình huống thất bại, Dweck phát hiện ra rằng từ khi trẻ còn nhỏ, giáo viên đã khiến bé gái nghĩ rằng thất bại của mình là do thiếu năng lực, trong khi bé trai được dạy rằng chúng thất bại là do thiếu động lực – một nguyên nhân mang tính tạm thời hơn nhiều và có thể điều chỉnh được. May mắn là điều này có thể được chặn lại và thay đổi lâu dài; bạn có thể lập trình lại tư duy của mình để thành công. Bằng cách khám phá, đo lường và áp dụng AQ vào thế giới của mình, chúng ta có thể hiểu được làm thế nào và tại sao một số người có thể vượt xa mọi dự đoán và mong đợi của những người xung quanh về họ. Rất dễ hiểu là những người không thể chiến thắng được nghịch cảnh sẽ phải chịu thất bại trên mọi mặt trận của cuộc sống, trong khi những người có AQ đủ cao sẽ kiên trì cho đến khi thành công và sẽ được hưởng thụ lợi ích trong mọi lĩnh vực. AQ là yếu tố tạo nên sự khác biệt giữa người Leo núi với người Cắm trại và người Bỏ cuộc. Khi mọi việc trở nên khó khăn, người Bỏ cuộc từ bỏ, người Cắm trại cố thủ một chỗ, còn người Leo núi vẫn vững bước và tiếp tục tiến lên. Tất cả tài năng và khát khao trên thế giới đều sẽ không thể trở thành hiện thực nếu bạn có AQ thấp. Thay vì tập trung chú ý và dành thêm bất cứ nguồn lực nào khác để tăng cường trí lực của mình, đã đến lúc bạn cần tự củng cố bản thân cho hành trình tiến lên phía trước. Phần còn lại của cuốn sách này sẽ hướng dẫn bạn những kiến thức và kỹ năng cần thiết để nâng cao đáng kể và lâu dài AQ của mình. PHẦN HAI: ĐO LƯỜNG VÀ GIẢI THÍCH AQ CHƯƠNG 4: Hồ sơ phản ứng với nghịch cảnhTM Đo lường AQ và khả năng leo núi của bạn Hãy tự biết mình. - Socrates Beck Weathers đã sử dụng khả năng vượt khó của mình để thoát khỏi cái chết cận kề trên đỉnh Everest. Giờ đây bạn sẽ có cơ hội đo lường khả năng này của bản thân. Không giống như các phương thức đo lường, thử nghiệm hay công cụ khác mà bạn đã từng sử dụng trước đây, Hồ sơ Phản ứng với Nghịch cảnh sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quát hoàn toàn mới và căn bản về những động lực thúc đẩy bạn cũng như những trở ngại có thể xuất hiện trên hành trình phát huy đầy đủ tiềm năng của bạn. Trong Chương 5, bạn sẽ được giải thích các kết quả của Hồ sơ Phản ứng với Nghịch cảnh. Bạn sẽ được tìm hiểu và biểu thị AQ của mình – những thói quen ẩn bên dưới cách bạn nhận thức và phản ứng với các sự kiện trong cuộc sống. Giống như hàng ngàn người khác, bạn sẽ thấy các kết quả này rất có sức thuyết phục và những hàm ý của chúng đóng vai trò then chốt đối với sự thành công và phát triển sau này của bạn với tư cách là một người Leo núi. TÍNH HIỆU QUẢ VÀ ĐỘ TIN CẬY Hơn 7.500 người từ khắp nơi trên thế giới thuộc rất nhiều nghề nghiệp, tuổi tác, sắc tộc và văn hóa khác nhau đã hoàn thiện. Phân tích kết quả chính thức cho thấy đây là một phương pháp đánh giá cách thức phản ứng với nghịch cảnh của con người hiệu quả và là một công cụ dự đoán thành công chính xác. Các thử nghiệm lặp đi lặp lại và tiếp nối sau đó cũng chứng tỏ Hồ sơ Phản ứng với Nghịch cảnh có độ tin cậy cao. Các nhà chuyên môn, sinh viên, nhà điều hành, vận động viên đã hoàn thành công cụ này từ hai lần trở lên trong khoảng thời gian vài tháng mà không tham gia chương trình rèn luyện AQ đều cho thấy độ thống nhất cao trong kết quả của họ. Và những người tham dự chương trình AQ đều cho thấy có cải thiện rõ rệt trong cách họ phản ứng với nghịch cảnh. HỒ SƠ PHẢN ỨNG VỚI NGHỊCH CẢNH (ARP) TRẢ LỜI NHANH TM Tiếp đây, bạn sẽ hoàn thành một bản Hồ sơ Phản ứng với Nghịch cảnh đặc biệt, được thiết kế riêng để sử dụng trong cuốn sách này nhằm đem lại cho bạn những kết quả nhanh chóng. Bản đầy đủ được sử dụng trong các chương trình AQ thường dài hơn và có chiều sâu hơn, đưa ra những kết quả với cách biểu thị, nhìn nhận, giải thích, và tùy biến sâu rộng hơn. Bản ARP Trả lời NhanhTM sẽ cung cấp cho bạn đọc nhiều thông tin đa dạng để đo lường và giải thích AQ của bản thân theo mục đích của các hoạt động trong cuốn sách này mà không làm bạn đọc quá tải bởi các chi tiết thừa. Để tận dụng được hết giá trị của chương trình này cũng như cả cuốn sách, bạn hãy dành một vài phút để làm theo hướng dẫn và điền vào các câu hỏi sau. Lời khuyên: Đây không phải là một bài kiểm tra. Công cụ này chỉ nhằm giúp bạn có cách nhìn nhận mới về một lĩnh vực quan trọng, đó là cách bạn nghĩ và thực hiện công việc của mình như thế nào. Đáp án đầu tiên của bạn là đúng nhất. Đừng cố lãng phí thời gian phỏng đoán về công cụ này hay đưa ra một đáp án nào khác. Hướng dẫn Có 30 sự kiện được liệt kê dưới đây. Hãy trả lời các câu hỏi cho mỗi sự kiện theo cách thức như sau: Hãy hình dung mỗi sự kiện thật sống động như thể nó đang xảy ra lúc này, ngay cả khi dường như điều đó là không thể xảy ra. Đối với cả hai câu hỏi của mỗi sự kiện, hãy khoanh tròn một số từ 1 đến 5 mà bạn lựa chọn. Tính điểm Bạn sẽ nhận thấy có các chữ C, Or, Ow, R hoặc E bên cạnh mỗi câu hỏi mà bạn khoanh tròn cho đáp án. Một số có dấu cộng, một số có dấu trừ. Chúng ta quan tâm chủ yếu đến cách phản ứng với nghịch cảnh của bạn, do vậy bạn sẽ chỉ tính điểm những câu trả lời có dấu trừ bên cạnh. Đây là những sự kiện bất lợi, vì vậy chỉ có những sự kiện này được liệt kê theo thứ tự trên bảng tính điểm ở trang sau. Trên bảng tính điểm đó, bạn hãy điền câu trả lời của mình vào các ô trống kế bên số thứ tự của mỗi sự kiện. Hãy làm theo hướng dẫn tuần tự trong bảng tính điểm để tính các tổng điểm CO2RE và AQ tổng thể của bạn. Chúc mừng bạn! Bạn vừa hoàn thành xong Hồ sơ Phản ứng với nghịch cảnh (ARP), và có lẽ bạn đang tự hỏi nó dùng để làm gì? Bạn sẽ sử dụng nó như thế nào? Khi phân tích câu trả lời của hàng nghìn người, tôi đã phát hiện ra rằng mọi người có AQ, hay cách phản ứng với nghịch cảnh, rất khác nhau. Việc hiểu được những cách phản ứng này cũng có vai trò quan trọng như xác định kiểu gen, mặc dù có dễ dàng hơn đôi chút. Biết được những cơ sở, nền tảng phía sau hành vi của bạn có thể tiết lộ những điều quan trọng về việc bạn là ai và làm thế nào để cải thiện bản thân. Hiểu được điều này sẽ là động lực giúp bạn tiến lên. Công cụ mà bạn vừa hoàn thành cũng giống như bất kỳ bài kiểm tra chẩn đoán nào mà bạn đã từng thực hiện ở bệnh viện. Phần khó khăn nhất trong công đoạn xét nghiệm máu hay chụp cộng hưởng từ (MRI) có lẽ chính là ở bản thân công đoạn đó. Tuy nhiên, ngay cả khi máu đã được lấy và não đã được chụp, thì bạn vẫn cần có thêm một số thông tin khác. Bạn muốn biết làm thế nào để hiểu được các chỉ số của mình. Chương 5 sẽ cung cấp cho bạn câu trả lời. Tuy nhiên, hãy đánh dấu trang trước lại. Có thể bạn sẽ muốn xem lại tổng điểm cho mỗi phần và cho toàn bộ bản ARP của mình khi bạn hé mở được màn bí ẩn về cách bạn phản ứng với các sự kiện trong cuộc sống. PHẦN BA: NÂNG CAO AQ CHO BẢN THÂN, NGƯỜI KHÁC VÀ TỔ CHỨC CHƯƠNG 6: CHUỖI LEAD Nâng cao AQ và khả năng kiến lên của bạn Không gì trên thế giới có thể sánh với lòng kiên trì. Tài năng không thể; vì chẳng có gì dễ gặp hơn là một người có tài nhưng không thành công. Thiên tài cũng không; vì thiên tài không có đóng góp gì lớn là điều rất thường thấy. Giáo dục cũng không; vì thế giới có đầy những người được giáo dục tử tế. Chỉ có lòng kiên trì và quyết tâm mới đem đến sức mạnh vô hạn. Khẩu hiệu “Dấn bước” đã và sẽ luôn luôn giải quyết được những vấn đề của con người. Calvin Coolidge Doug há hốc miệng vì sửng sốt. Trong suốt 11 năm làm việc với nhau, ông chưa bao giờ thấy trợ lý của mình, Janice, từng làm điều gì giống như vậy trước đây. “Cô ta luôn tìm ra một nghìn lẻ một lý do tại sao mọi thứ không thể giải quyết được, tại sao mọi việc không thể làm cho xong,” Doug giải thích. “Cô ta lúc nào cũng khiến người khác nản lòng theo. Đây là điều rất mới ở cô ta mà tôi hoàn toàn chưa thấy bao giờ.” Điều gì đã khiến Doug kinh ngạc đến vậy? Ba tuần trước đó, Janice đã tham dự một trong các chương trình AQ mà tôi thực hiện ở công ty của cô, một công ty dược phẩm đa quốc gia lớn. Ban đầu, Janice công khai tỏ ra hoài nghi và hỏi tôi: “Chương trình này có khác gì với tất cả các chương trình khác mà chúng tôi đã từng tham gia không?” Nhưng đến cuối buổi chiều thì thái độ của cô hoàn toàn thay đổi. Cô đã nhiệt tình liệt kê ra hàng tá những cách áp dụng các kỹ năng mới mà mình vừa được học. Trước khi rời khỏi phòng, cô đến bắt tay tôi và nói: “Tôi đang rất nôn nóng được áp dụng những kỹ năng này với chồng tôi. Chắc chắn anh ấy sẽ rất ngạc nhiên cho mà xem.” Ba tuần sau, tôi quay lại để thực hiện một chương trình cho một nhóm quản lý ở công ty của Doug. Tài liệu đã đem đến, đồ ăn đã đặt sẵn, danh sách người tham gia cũng đã xác nhận – mọi thứ đều đã được chuẩn bị xong xuôi. Tất cả mọi thứ, chỉ trừ mỗi dây nguồn cho máy tính xách tay có chứa nội dung đa phương tiện cho chương trình của tôi. Vào phút cuối cùng chúng tôi mới phát hiện ra là dây nguồn bị thiếu. Bình thường thì đây không phải là vấn đề gì lớn lắm. Chúng tôi chỉ cần dùng các phương án dự phòng thông thường – bảng flipchart và ảnh màu. Nhưng hôm nay là một ngày đặc biệt. Sau khi cả nhóm của Doug, trong đó có Janice, tham dự chương trình cách đây một tháng, ông đã khoe với một số lãnh đạo cấp cao của công ty về tác dụng của chương trình, và hôm nay những người này có mặt ở đây để kiểm chứng danh tiếng của chương trình, trong đó có nội dung đa phương tiện hoạt họa trong chiếc máy tính này. Ngay khi phát hiện ra là thiếu thiết bị, tôi đã ra hiệu gọi Janice đến khi cô đi ngang qua. “Chúng tôi gặp chút rắc rối,” tôi thú nhận. “Dây nguồn của máy tính bị mất, trong khi 30 phút nữa là chương trình đã bắt đầu rồi.” Bình thường Janice sẽ viện ra hàng tá lý do để giải thích tại sao chúng tôi lại kém may mắn đến vậy. Nhưng hôm nay, cô dừng lại, như thể tự kiểm tra bản thân. Sau đó, cô nhìn tôi và nói, mắt sáng rực: “Để xem tôi có thể làm được gì không.” Và cô lao ra khỏi phòng, không giống như kiểu cách vốn có của cô chút nào. Tôi bắt đầu chương trình, trình bày về nội dung đa phương tiện bằng nguồn điện từ pin máy tính. Khi chương trình chạy được chừng bốn mươi phút, Janice lao xộc vào phòng, cười tươi rạng rỡ với vẻ mặt đầy hoan hỉ, giơ cao dây nguồn trên tay: “Tôi đã thử gọi cho 9 nhà cung cấp khác! Họ đều nói không có cách nào, nhưng tôi không chấp nhận câu trả lời “không”! Và thật không thể tin được! Giống y như những gì chúng ta đã được học trong chương trình. Tôi đã thực sự cố gắng kiểm soát vấn đề này, thay đổi ngay lập tức cách phản ứng của chính mình. Và tôi không chỉ tìm được dây nguồn thôi đâu. Tôi còn yêu cầu được công ty đó mang dây đến đây ngay lập tức!” Tức thì, Janice nhận được sự hoan hô rất nồng nhiệt của mọi người. Sau này Dough có kể với tôi, trước đây Janice chưa bao giờ nỗ lực không ngừng để tìm kiếm giải pháp cho những vấn đề có vẻ như không thể giải quyết được như vậy. Cô là người cuối cùng dám đảm nhận một nhiệm vụ bất khả thi. Đây là một sự lột xác hoàn toàn. Khi được tôi hỏi về lòng kiên trì tuyệt vời của mình, Janice mỉm cười. “Trước đây tôi thường bị căng thẳng mỗi khi gặp một vấn đề gì mới”, cô nói. “Tôi đã định nghỉ việc để tìm công việc nào đó dễ dàng hơn. Nhưng bây giờ thì tôi lại thích những thách thức trong công việc… Đến nay đã ba tuần rồi, và mỗi ngày tôi đều rất mong ngóng được đi làm.” Janice luôn có tài năng, trí tuệ, và động lực để trở thành một nhân viên xuất sắc. Điều duy nhất cô còn thiếu là một AQ đủ cao. Janice đã học được chuỗi LEAD (sẽ được trình bày trong chương này) cùng các biện pháp ngăn chặn (chương sau), và như cô tự hào cho biết, kể từ đó đến nay cô đã không còn như trước đây mà đã trở thành một con người hoàn toàn mới. Ừ CÁC KỸ NĂNG NÀY TỪ ĐÂU MÀ CÓ? Chuỗi LEAD và các biện pháp ngăn chặn xuất phát từ hai loại thông tin chính – nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế. Chúng được điều chỉnh dựa trên công trình của một số nhà nghiên cứu có uy tín về tâm lý học nhận thức. Một trong những bước đột phá của lĩnh vực này là giúp chúng ta hiểu rằng, con người cần phải biết thôi tái hiện lại hay liên tục đẩy lùi lại những nỗi đau trong quá khứ thì mới có thể cải thiện được đáng kể sức khỏe tâm lý và khả năng chịu đựng của bản thân. Một nghiên cứu bổ trợ cho việc áp dụng chuỗi LEAD và các biện pháp ngăn chặn là mô hình ABC của Albert Ellis, có từ 35 năm về trước. Mô hình hành vi lý trí-cảm xúc này dựa trên quan niệm rằng chính niềm tin của con người về sự kiện, chứ không phải là bản thân sự kiện đó, sẽ ảnh hưởng đến cách thức phản ứng và cảm xúc của họ. Ellis đã mở đường cho một số nghiên cứu tiếp nối về sau, trong đó có các nghiên cứu của Aaron Beck, người sáng lập ra Liệu pháp nhận thức. Mô hình của Beck nhấn mạnh nhu cầu cần thiết phải thách thức hoặc lý giải những niềm tin tiêu cực về bản thân, về tình huống hiện tại và tương lai. Mô hình này đã đưa ra những hỗ trợ về mặt lý thuyết nhằm phát triển các kỹ thuật nói trên. Nghiên cứu của Beck cũng là cơ sở để xây dựng chương trình thay đổi cách giải thích hay rèn luyện lại cách quy kết. Đây là một liệu pháp tâm lý giúp mọi người nhận biết, đánh giá, và thay đổi cách thức phản ứng của mình đối với các sự kiện trong cuộc sống. Nó cũng được áp dụng thành công với vai trò là một liệu pháp nhận thức để điều trị cho các bệnh nhân trầm cảm. Các kỹ thuật thay lý giải này giúp con người nhận thức tốt hơn và nhờ đó có khả năng xử lý những cách phản ứng tiềm thức của mình trước đây. Học được cách lý giải, và nhờ đó thay đổi các phản ứng này sẽ giúp bạn lập trình lại cách thức phản ứng, từ đó đem lại những thay đổi lâu dài. Các phương pháp rèn luyện lại cách quy kết đã được sử dụng trong nhiều hoàn cảnh khác nhau cho nhiều đối tượng khác nhau. Ví dụ, Raymond Perry và Kurt Penner của Đại học Manitoba đã chứng minh được hiệu quả của các kỹ thuật này đối với sinh viên của mình. Những người được rèn luyện lại cách quy kết đã cải thiện đáng kể kết quả học tập so với những người không được rèn luyện. Những người có ý thức kiểm soát thấp (AQ thấp) được hưởng lợi ích nhiều nhất từ chương trình đào tạo này. Một trong những kết quả quan trọng của các nghiên cứu này chính là kết luận: không giống như hầu hết các chương trình đào tạo khác thường mất dần tác dụng theo thời gian, tác động của kỹ năng lý giải thói quen xấu bằng nhận thức có một sức sống nhất định, và nó sẽ tiếp tục mở rộng và phát triển rất lâu sau chương trình đào tạo. Suzanne Oullette của Đại học thành phố New York và đồng nghiệp của bà là nhà tâm lý học Salvadore Maddi, đã xây dựng một chương trình đào tạo dựa trên nghiên cứu với công ty Illinois Bell. Hai trong số những kỹ thuật mà họ sử dụng trong nghiên cứu của mình là sắp xếp lại tình huống, đòi hỏi phải phân tích và sắp xếp lại một tình huống dựa trên những dữ liệu thực tế, và hành động dứt khoát, là cách thức để thay đổi bản thân về mặt thể chất và tinh thần thông qua hành động. Nhằm đem lại cho bạn đọc những kỹ năng xác thực, hiệu quả nhất được khoa học chứng minh, tôi đã dành ra vài năm để tìm hiểu kỹ về nghiên cứu này để lựa chọn và hoàn thiện những kỹ năng tối ưu trong số những kỹ năng tốt nhất. Bạn sẽ được rèn luyện để cải thiện lâu dài AQ và thành công của mình theo cách thức mà tôi thấy là hiệu quả nhất. NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH THỨC HOẠT ĐỘNG CỦA CHUỖI LEAD Các kỹ thuật nhận thức và hành động như chuỗi LEAD mang tính hiệu quả cao vì dường như chúng biến đổi vật lý trong cách thức lập trình của não. Năm 1995, các nhà nghiên cứu của UCLA đã điều trị bằng liệu pháp nhận thức cho các bệnh nhân bị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Triệu chứng của họ là rửa tay liên tục do ghê sợ thái quá vi trùng. Các nhà khoa học đã tiến hành chụp cắt lớp phát xạ Positron (PET) “trước” và “sau” khi điều trị để xem biểu đồ hoạt động của não. Dần dần, họ phát hiện ra rằng liệu pháp nhận thức đã giúp thay đổi cách thức hoạt động của não, làm giảm cấu trúc và hoạt động liên quan đến OCD. Các chiến lược tâm lý đơn thuần đã dẫn đến những thay đổi lớn về mặt sinh hóa và vật chất trong não bộ. Nếu như các kỹ thuật nhận thức có thể thay đổi não bộ của các bệnh nhân mắc chứng OCD, vậy thì hãy tưởng tượng xem chúng có thể đem lại cho bạn những gì! Tiến sỹ Louis Baxter, chuyên gia nghiên cứu dược học ở Trung tâm UCLA và Đại học Alabama, cho biết khi miêu tả mối quan hệ giữa suy nghĩ và chức năng của não, “… sẽ chẳng có nghĩa lý gì khi quá tách biệt não bộ với suy nghĩ.” Cách bạn suy nghĩ sẽ làm thay đổi chức năng sinh lý trong não bộ của bạn. Nếu sử dụng chuỗi LEAD, bạn sẽ có thể rèn luyện cho não khả năng chống chọi và giải quyết bất kỳ khó khăn nào. Các bằng chứng thu thập được cho thấy chuỗi LEAD có tác động về mặt hóa học đối với não bộ. Nó tăng cường cảm giác kiểm soát của bạn bằng cách nâng cao ý thức trách nhiệm và cam kết hành động. Về mặt sinh lý, não bộ của bạn phản ứng với cảm giác kiểm soát được tăng cường này bằng cách truyền khắp cơ thể một lượng hợp lý các chất dẫn truyền thần kinh có tác động tích cực đến chức năng miễn dịch và sức khỏe tổng thể của bạn. Lĩnh vực tâm lý thần kinh miễn dịch học đã đem lại những kết quả quan trọng trong những năm gần đây. Trong số đó là hiểu biết ngày càng sâu sắc hơn về mối liên hệ chặt chẽ giữa cảm xúc và các hoóc-môn được giải phóng khi căng thẳng, hay khi đang trải nghiệm những trạng thái tâm lý nhất định như hoảng sợ, bi quan, buồn bã, căng thẳng kéo dài, và vô vọng. Những người có xu hướng trầm trọng hóa vấn đề thường có những cảm xúc như vậy và chịu ảnh hưởng về mặt sinh lý. Những công cụ như các biện pháp ngăn chặn và chuỗi LEAD sẽ giúp ngăn ngừa xu hướng trầm trọng hóa và những trạng thái cảm xúc tiêu cực đó. Kết quả là bạn sẽ trở nên kiên cường hơn cả về mặt thể chất lẫn tinh thần khi phải đối mặt với những căng thẳng của cuộc sống hàng ngày. Trái lại, những người có AQ thấp thường phải chịu căng thẳng kéo dài và bất lợi cho sức khỏe. Trong số các chất dẫn truyền thần kinh, các chất catecholamine (chất norepinephrine và epinephrine), cortisol, prolactin, cùng với các chất giảm đau tự nhiên là beta endorphin và enkephalin sẽ được giải phóng khi bạn bị căng thẳng. Henry Dreher, tác giả cuốn Sức mạnh của tính cách đối với khả năng miễn dịch (The Immune Power Personality), đã chỉ ra rằng hoóc-môn căng thẳng liên tục ở mức độ cao sẽ làm suy yếu tế bào miễn dịch. Kết quả là toàn bộ hệ miễn dịch của bạn cũng sẽ bị ảnh hưởng theo. Chất endorphin cũng gây ra tác động tương tự. Theo như Tiến sỹ Yehuda Shavit, chuyên gia tâm lý học của Trung tâm UCLA, cho biết, một lượng vừa phải chuỗi axit amin có tác dụng giảm đau như endorphin sẽ có tác dụng tích cực đến số lượng tế bào miễn dịch tự nhiên trong máu để chống lại bệnh tật. Endorphine ở mức độ cân bằng, hợp lý sẽ giúp làm giảm cảm giác đau đớn dữ dội và tăng cường hệ miễn dịch. Trạng thái cân bằng này chịu sự ảnh hưởng của ý thức kiểm soát. Tuy nhiên, nếu hàm lượng endorphin quá cao hoặc quá thấp, chúng sẽ có thể làm suy yếu các chức năng miễn dịch. Khi hàm lượng catecholamine giảm xuống quá thấp, như khi bạn cảm thấy vô vọng hoặc chán nản (mất kiểm soát), chất endorphine sẽ tăng cao hơn mức cần thiết. Cơ thể của bạn cảm nhận được điều này và sẽ phản ứng bằng cách kiềm chế hệ thống miễn dịch. Đây là lý do tại sao AQ thấp và kèm theo đó là thiếu ý thức kiểm soát lại có thể làm hao mòn năng lượng, sức sống, sức khỏe, và lòng kiên cường của con người. Bởi vậy, có thể dễ thấy là AQ cao sẽ giúp tăng cường các chức năng miễn dịch, bơm hoóc-môn có lợi cho sức khỏe – như hàm lượng thích hợp chất catecholamine, corticosteroid, cùng với các chất dẫn truyền thần kinh khác – đi khắp cơ thể. Não bộ sẽ phản ánh sự khác biệt giữa AQ cao và AQ thấp thông qua các chất hóa học mà nó giải phóng. Các chất này sẽ lan đi toàn bộ cơ thể. Do đó, AQ sẽ ảnh hưởng đến bạn ở cấp độ tế bào! Có lẽ cải thiện lớn nhất có được nhờ liệu pháp nhận thức hay tăng cường kiểm soát đã được khoa học chứng minh chính là sự gia tăng số lượng tế bào T, một cấu phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch của bạn. Những nghiên cứu đã được nhắc đến trong Chương 2 về khả năng chịu đựng, tính lạc quan do kinh nghiệm, tâm điểm kiểm soát có liên quan đến AQ, và lĩnh vực tâm lý thần kinh miễn dịch học đều chỉ là phần nổi của tảng băng trong kiến thức về mối tương quan giữa suy nghĩ với cơ thể. Càng ngày chúng ta càng hiểu biết nhiều hơn về mối tương quan mật thiết